Sorularla Öğrenelim

ISG203U - İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ DONANIMLARI, ÖLÇME TEKNİKLERİ

Ünite 1: İş Sağlığı ve Güvenliğinde Önleme ve Koruma

Giriş

1. Tehlike nedir?
Cevap: Tehlike; iş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya iş yerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme
potansiyelini ifade eder.

2. Risk nedir?
Cevap: Risk; tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini ifade eder.

3. İş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin amacı nedir?

Cevap: İş sağlığı ve güvenliği önlemleri, kişinin huzurunun ve mutluluğunun sağlanmasını amaçlar. İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri
sayesinde kişilerin mesleki tehlikelerden mümkün olduğunca uzak bir ortamda çalışmaları sağlanır. Bu anlamda, çalışanlara sağlıklı ve
güvenli bir ortamda çalışma şartları sağlanması, çalışan açısından bir temel hak olarak görülmektedir. İş güvenliği hakkı, her şeyden
önce, işçinin yaşamını ve sağlığını güvence altına almayı amaçlar.

4. İş sağlığı ve güvenliği kültürü nedir?

Cevap: İş sağlığı ve güvenliği kültürü; bir işyerinin tüm üyelerinin İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tutumlarının, üstlendikleri rollerin,
inançlarının, algılarının ve alışkanlıklarının toplamıdır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Önleme ve Koruma Kavramı, Tarihçesi ve Temel İlkeleri

5. İş sağlığı ve güvenliğinde önleme ne demektir?

Cevap: İş sağlığı ve güvenliğinde önleme; işyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan
kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür.

6. İş sağlığı ve güvenliğinde koruma ne demektir?

Cevap: İş sağlığı ve güvenliğinde koruma; sağlık ve güvenlik risklerinin önlenememesi durumunda çalışanların olumsuz etkilenmesini
engelleyebilmek için yürütülen çalışmalardır.

7. İş kazası nedir?
Cevap: İş kazası; (1) sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, (2) işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına
ve hesabına bağımsız çalışıyorsa, (3) yürütmekte olduğu iş nedeniyle, bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri
dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, (4) emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı
gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, (5) sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi
sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

8. Meslek hastalığı nedir?

Cevap: Meslek hastalığı; sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları
yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

9. İş sağlığı ve güvenliği kavramı tarihte ilk ne zaman önemli kabul edilmiştir?

Cevap: İş sağlığı ve güvenliği kavramı, sanayileşmeyle başlayan fabrika tipi üretim sürecinde, işçilerin çalışma koşullarının
iyileştirilmesi çalışmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu kavram, çalışanların sağlığı ile ilgili en olumsuz koşulları ortaya çıkaran sanayi
devrimiyle birlikte önemli bir çalışma olarak kabul edilmiştir.

10. İmhotep kimdir?

Cevap: İnsanların çalıştıkları iş ve bu açıdan yaşadıkları sağlık problemlerine yönelik olarak karşılaştıkları sorunları işaret eden ilk
kişidir. İmhotep, M.Ö. 2600’lü yıllarda yaşamış ve Antik Mısır’da mimar ve mühendis olarak çalışmasının yanında hekimlik de
yapmıştır. Özellikle Mısır piramitlerinin yapımı esnasında meydana gelen kazalarda çok sayıda kişinin ölmesi ve çalışanlarda sıklıkla bel
sorunlarının görüldüğüne yönelik tespitlerde bulunan İmhotep, modern tıbbın babası olarak kabul edilen Hipokrat’tan yüzyıllar önce bu
tespitleri yapmıştır.
11. Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından önceki yasal düzenlemeler nelerdir?
Cevap: Osmanlı İmparatorluğu’nda I. Tanzimat Dönemi ve öncesindeki düzenlemeler şöyle sıralanabilir: 1502 tarihli Bursa Belediye
Kanunu 1766 tarihli Kütahya Fincancılar Sözleşmesi Loncalar + Orta sandığı ve Teavün sandığı Ahilik Teşkilatı’nın Lonca teşkilatı
haline geldi. Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi’ndeki düzenlemeler şöyle sıralanabilir: 1850 tarihli Polis Nizamnamesi 1865 tarihli
Dilaver Paşa Nizamnamesi 1869 tarihli Maadin Nizamnamesi 1871 Ameleperver Cemiyeti 1876 tarihli Mecelle Kanunu.

12. Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından sonraki yasal düzenlemeler nelerdir?

Cevap: Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından sonraki yasal düzenlemeler şöyle sıralanabilir: 1921 tarihli Ereğli Kömür Havza Yasası
1924 tarihli Hafta Tatili Yasası 1926 tarihli Borçlar Kanunu 1920 yılında Sağlık Bakanlığı kuruldu 1930 tarihli Umumi Hıfzıssıhha
Kanunu 1930 tarihli Belediyeler Yasası 1935 tarihli Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun 1937 tarihli 3008 Sayılı İş
Kanunu 1945 tarihli İşçi Sigortaları Kurumu ve İş Kazaları, Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları Kanunu 1945 yılında Çalışma
Bakanlığı kuruldu 1946 tarihli Çalışma Bakanlığı’nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 1950 yılında Emekli Sandığı kuruldu 1952
yılında Türk İş kuruldu 1955 yılında Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü (YODÇE) kuruldu 1964 tarihli 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanunu 1967 yılında Disk kuruldu 1969 yılında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi (İSGÜM) kuruldu 1967 tarihli 931 sayılı İş Kanunu
1971 tarihli 1475 sayılı İş Kanunu 1971 yılında Bağkur kuruldu 1973 tarihli iş yeri hekimi ve iş yeri güvenlik elemanı istihdamı
zorunluluğu getiren genelge 1974 yılında İşçi sağlığı ve güvenliği tüzüğü yayınlandı 1976 yılında Hak- İş kuruldu 1979 yılında İş Teftiş
Kurulu Başkanlığı Kuruldu 1985 yılında YODÇE ismi Yakın ve Orta Doğu Çalışma Eğitim Merkezi (YODÇEM) olarak değişti 2000
yılında İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü kuruldu 2003 tarihli 4857 sayılı İş Kanunu 2003 YODÇEM ismi ÇASGEM (Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi) olarak isim değiştirdi 2003 tarihli İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 2006 tarihli
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 2008 tarihinde 4857 Sayılı İş Kanunu İSG maddelerinde değişiklik
yapıldı 2013 tarihinde 6331 Sayılı İSG kanunu yürürlüğe girdi.

13. Risk değerlendirmesi nedir?

Cevap: Risk değerlendirmesi; iş yerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine
yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek risk derecelendirmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması
amacıyla yapılması gereken çalışmaları ifade eder.

14. Kabul Edilebilir Risk Seviyesi ne demektir?

Cevap: Kabul edilebilir risk seviyesi, yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma
oluşturmayacak risk seviyesini ifade eder.

15. Risk yönetimi nedir?

Cevap: Risk yönetimi, iş yerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tehlikeleri belirleme, belirlenen tehlikelerin çalışanlara, üretime ya
da işyerine zarar verme olasılığını saptayarak riskleri derecelendirme, oluşabilecek zararları azaltmak için önleyici tedbirlerin
uygulanmasına öncelik verme sürecidir.

16. Risk yönetiminin uygulama adımları nelerdir?

Cevap: Risk yönetiminin beş adımı şöyle sıralanabilir: Tehlikeleri tanımlama: İlk olarak işyerinde çalışanlara, ürünlere, iş ekipmanlarına
nelerin zarar verebileceği belirlenir. Tehlikeleri değerlendirmek: Kimlerin ve nasıl zarar göreceği belirlenir. Riskleri derecelendirmek ve
önlemlere karar vermek: Bu adımda derecelendirilmesine karar verilen tehlikelerin her biri için tek tek risk ağırlık oranları hesaplanarak
riskler önem sırasına konulur. Bulguların kaydedilmesi ve kontrol önlemlerinin uygulanması: İkinci ve üçüncü aşamalarda alınması
uygun görülen tedbirler (hemen ortadan kaldırılabilecek olan tehlikeler için olanlar) acilen uygulanır ve tehlikenin yeniden meydana
gelmemesi için uygun bir kontrol zaman aralığı belirlenir. Denetim, izleme, gözden geçirme ve gerekli hallerde iyileştirme: Çalışma
alanlarında gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm seviyeleri ve uygulanması denetlenir, izlenir ve plana uymayan yerler gözden
geçirilerek sürekli iyileştirme kapsamında gerekli görülürse güncellenir.

17. PUKÖ döngüsü nedir?

Cevap: PUKÖ anlayışı kuruluşlar tarafından devamlı ilerlemeyi sağlamak için kullanılan yinelemeli bir prosestir. Bu proses bir yönetim
sistemine ve onun her bir öğesine şöyle uygulanır: Planla: İSG riskleri ve İSG fırsatları ile diğer fırsatları değerlendir ve sapta. Kuruluşun
İSG politikasına uygun şekilde sonuçlar almayı sağlayacak İSG hedeflerini ve gerekli prosesleri belirleme. Uygula: Planlandığı şekilde
prosesleri uygula. Kontrol et: İSG politikası ve İSG hedeflerine göre faaliyet ve prosesleri izle, ölç ve sonuçları raporla. Önlem al:
Beklenen sonuçlara ulaşmak üzere İSG performansını devamlı iyileştirmek için gerekli önlemleri al.

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Önleme ve Koruma Politikası

18. İş sağlığı ve güvenliği önleme ve koruma politikası nedir?

Cevap: Çalışanların sağlık ve güvenliklerini korumak için çalışma ortamlarındaki tehlikelerin azaltılması, önlenmesi, tamamen ortadan
kaldırılması için işveren tarafından uygulanan yöntemlerin tamamına İş Sağlığı ve Güvenliği önleme ve koruma politikaları denir.
19. Ülkemizde yayımlanan Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgeleri nelerdir?
Cevap: Ülkemizde ilk defa 2005 yılında 155 sayılı ILO sözleşmesi gereği “Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi” oluşturulmuş ve
konsey tarafından 2006-2009 yıllarını kapsayan Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği I. Politika Belgesi yayımlanmıştır. 2009 yılında, 2009-
2013 yıllarını kapsayan Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği II. Politika Belgesi yayımlanmıştır. 2014 yılında ise, 2014-2018 yıllarını kapsayan
Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği III. Politika Belgesi yayımlanmıştır.

20. Ulusal İSG politikasının amacı nedir?

Cevap: Ulusal İSG politikasının amacı, İşten kaynaklanan, işle bağlantılı ya da işin yürütümü sırasında meydana gelen kaza ve
yaralanmaların ve çalışma ortamına özgü tehlikelerin sebeplerinin mümkün ve makul ölçüde en aza indirilmek suretiyle önlenmesidir.

İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Politikası Uygulamaları

21. En iyi İş sağlığı ve güvenliği politikası nasıl hazırlanmalıdır?

Cevap: En iyi politika dışarıdan alınan ya da işyerinin dışındakiler tarafından yazılan değil işyerine yönelik olarak yazılmış olandır.
İşveren, politikanın yazılmasında çalışanlardan birine görev verebilir. Ancak politikanın içeriği çalışanlara bir taahhüt teşkil ettiğinde
tamamen işverenin sorumluluğudur. Politika belgesi işyerinin en üst düzey yöneticisi tarafından imzalanmalı ve tarih atılmalıdır.

22. Politika Beyannamesi nedir?

Cevap: Her bir işletmede iş sağlığı güvenliği politikasının yazılı hâle getirilmesi büyük önem arz eder. Yazılı bir iş sağlığı ve güvenliği
politikası, Politika Beyannamesi olarak adlandırılır ve etkin bir iş sağlığı ve güvenliği programının geliştirilmesinde son derece önemli
bir role sahiptir.

23. Başarılı bir İş sağlığı ve güvenliği politikası için neler yapılmalıdır?

Cevap: Başarılı bir politika için tüm çalışanların bu politikanın farkındalığına varmalarının sağlanması gerekir. Bir iş yerinin politikasını
uygulama planı çalışanlara günlük çalışmalarında, güvenlik toplantılarında, oryantasyon ve hizmet içi eğitim toplantılarında sürekli
hatırlatılır. Çalışanların iş tanımlarında sağlık ve güvenlik ile ilgili politikadan bahsedilebilir. Her çalışana işe başladığı anda politika
beyannamesinden bir kopya verilebilir ve kendisine bu politikaya uymanın görevde kalma koşulu olduğu söylenebilir. İş yerindeki uygun
alanlara işaret ve dikkat çeken yazılar asarak, sağlık ve güvenlik konusunda iş yerinin bültenlerinde denemeler yayınlayarak, iş yeri el
kitapçığında sürekli olarak politikasına göndermeler yaparak işyeri politikası, sürekli olarak güçlendirilebilir. Politikanın
uygulanmasında sağlık ve güvenlik çalışmaları belirlenmeli ve ayrılmalıdır.

Sıra-(Soruid) 1-(2670273) 2-(2670274) 3-(2670275) 4-(2670276) 5-(2670277) 6-(2670278) 7-(2670279) 8-(2670280) 9-(2670281) 10-(2670282) 11-(2670283) 12-(2670284) 13-(2670285) 14-(2670286) 15-(2670287) 16-
(2670288) 17-(2670289) 18-(2670290) 19-(2670291) 20-(2670292) 21-(2670293) 22-(2670294) 23-(2670295)