REKREACIJA

• RE = PONOVO + CREARE = STVARATI – DEO ŽIVOTA POJEDINCA, REKREATIVNE POTREBE

DRUŠTVA, VREMENA I PROSTORA
• SLOBODNO VREME – TURIZAM – REKREACIJA MOTIVACIJA ZA KORIŠĆENJE
• TEŽNJA, NAGON, POTREBA KOJA SE ZADOVOLJAVA U SLOBODNO • UPRAŽNJAVANJE REKREATIVNE AKTIVNOSTI
VREME, A NE OBUHVATA BILO KAKAV TIP RADA/OBAVEZE • PROMENA SREDINE
• AKTIVNO KORIŠĆENJE SLOBODNOG VREMENA U SKLADU SA • DRUGAČIJI OBLICI OKUPLJANJA
INDIVIDUALNIM STILOM ŽIVOTA
• SVAKI REKREATIVNI DOŽIVLJAJ JE NOVA REAKCIJA REKREATIVNE POTREBE
• RAZNOVRSNOST
SADRŽAJ POJMA REKREACIJA OBUHVATA: • DINAMIČNOST
• SLOBODNO VREME • RAZLIČIT STEPEN PROSTORNE RELEVANTNOSTI
• SPECIFIČNO STANJE BEZ OBAVEZA • SUBJEKTIVNI I OBJEKTIVNI KARAKTER
• AKTIVNOSTI; SADRŽAJ PO LIČNOM IZBORU KOJI SE OSTVARUJU U • ISPOLJENE I LATENTNE
SPECIFIČNOM PROSTORU I REALIZUJU KAO DOŽIVLJAJ
CILJENI URBANE REKREACIJE
PROCES REGENEIRANJA ČOVEKA U URBANOJ SREDINI: • ODMOR
• RAVNOTEŽA U ORGANIZMU (ODMOR) • REGENERACIJA
• SVESTAN RAZVOJ LIČNOSTI (KREATIVNI, INTELEKTUALNI) • RAZONODA
• OBOGAĆIVANJE SADRŽAJA ŽIVLJENJA U GRADU (ZABAVA) • SVESTRAN RAZVOJ LIČNOSTI
• POSTIZANJE PRIJATNIH OSEĆAJA I DOŽIVLJAJA U GRADU

DEFINISANJE POVEZIVANJEM KONCEPATA DOŽIVLJAJA I PRAKSA

REKREATIVNE AKTIVNOSTI
• ODREĐENA KAO DOMEN ŽIVOTA GDE LJUDI REALIZUJU
REKREATIVNE FORME (ONE DRUŠTVENO OBLIKOVANE SVE AKTIVNOSTI KOJE SLUŽE REKREACIJI, AKO SU IZABRANE I AKO
KONKTESTOM I STIUACIJOM I OSTVARUJU SE KAO SOCIO – SE REALIZUJU U SLOBODNO VREME
PROSTORNA PRAKSA REKREACIJE)
STRUKTURA
PODELA REKREACIJE U ODNOSU NA NIVO POSVEĆENOSTI: • PREMA KARAKTERU AKTIVNOSTI
• OZBILJNA • PREMA KATEGORIJAMA KORISNIKA (STAROST, POL, STATUS)
• NEOBAVEZNA • PREMA SVOJSTVIMA PROSTORA (ZATVOREN/OTVOREN,
• PROJEKTNO ORIJENTISANA OPREMLJENOST, GODIŠNJE DOBA)
• PREMA VREMENU UPRAŽNJAVANJA (DNEVNI, VIKEND, PRAZNIK)

REKREATIVNI PROSTORI
ZA ODVIJANJE REKREATIVNIH AKTIVNOSTI, KORISTE SE U
SLOBODNO VREME;
SLUŽE REKREACIJI , FUNKCIONALNIM I EKOLOŠKIM SVOJSTVIMA
REKREATIVNO DEJSTVO GRADSKOG PROSTORA:
• STVARANJE EKOLOŠKIM USLOVA BIOLOŠKE/PSIHOLOŠKE PRIRODE
• PROSTOR ZA EDUKACIJU – PROSTOR JE DIZAJNOM ILI PLANSKOM
NAMENOM ODREĐEN ZA ODVIJANJE REKREACIJE
• REKREATIVNI PROSTOR – PROSTOR KOJI ČOVEK TUMAČI KAO
POGODAN ZA REKREACIJU
• PROSTOR REKREACIJE – PROSTOR KOJI LJUDI KORISTE ZA
REKREACIJU (PROSTOR PRAKSE)
REKREATIVNI GRADSKI PROSTORI:
• UREĐENI, LOCIRANI, OPREMLJENI
• ODGOVARAJUĆIM SVOJSTVIMA DOPRINOSE ZADOVOLJAVANJU
REKREATINVIH POTREBA ČOVEKA U URBANOJ • SREDINI
VRSTE/TIPOVI REKREATIVNIH PROSTORA:
• OTVORENI
• ZATVORENI
• POLOŽAJ NA TERITORIJI GRADA: U CENTRU, KONTINUALNO
IZGRAĐENOM PODRUČJU, U RUBNOJ ZONI
OBLIKOVANJE REKREATIVNIH PROSTORA U
GRADU
SPECIFIČNOSTI
POVEZANOST OTVORENIH PROSTORA:
• VIZUELNA PRECEPCIJA URBANOG PROSTORA
• OPTEREĆENJE OKOLINE I KLIMATSKI USLOVI
• SISTEM OTVORENIH PROSTORA
NAČIN DEFINISANJA OBLIKA:
• KONCEPT POZITIVNOG I NEGATIVNOG PROSTORA U ODNOSU NA
NAMERU DEFINISANJA PROSTORA
SLIKA 1
INTEGRACIJA ŽIVIH I STVORENIH ELEMENATA:
• VREME NASTAJANJA I REALIZACIJE
• PROMENLJIVOST I RAZVOJ
• KVALITET UPRAVLJANJAI ODRŽAVANJA

• STEPEN PROSTUPAČNOSTI: PRIVATNI, POLUJAVNI SLIKA 2

• OSNOVNA PLANIRANA NAMENA: PRIMARNOG, SEKUNDARNOG ODSUSTVO PREOVLAĐUJUĆE TEORIJE
• NAČIN POVEZIVANJA SA PSTALIM SADRŽAJIMA: SAMOSTALNI, (STILA):
INTEGRISANI, POVEZUJUĆI • VEZA SA MESTOM
• ZASTUPLJENOST VRSTA: SPECIJALIZOVANI – VIŠENAMENSKE
• STEPEN REKREATIVNOG KORIŠĆENJA: INTENZIVNO –
EKSTENZIVNO
• STEPEN PRIVLAČNOSTI: REGIONALNI, GRADSKI, DELA TERITORIJE
• ODUDTVO PREOVLADAVAJUĆEG STILA KAO PREDNOST I
NEDOSTATAK OBLIK :
• TAČKA – ČVORIŠTE
• LINIJA – PUTANJA
• OBLAST – PODRUČJE
• TREĆA DIMENZIJA – FORMA BRDA, TALASA

VELIČINA:
• MOŽE SE POSMATRATI SAMO KAO RELATIVNA

OBLIKOVANJE PROSTORNO - FIZIČKE
STRUKTURE
PROSTORNI RAZMEŠTAJ – UTICAJ NA FORMU:
•MOGUĆNOST REGULACIJE URBANE FORME INSTRUMENTIMA
URBANOG PLANIRANJA, OBLIKOVANJE SE OSTVARUJE INDIREKTNO
– OPREDELJIVANJEM NAMENA I POŽELJNIH SVOJSTAVA PROSTORA
(EKOLOŠKE, DRUŠTVENE, ESTETSKE) I DIREKTNO – REGULACIJOM
IZGRAĐIVANJA URBANOG PROSTORA;
U SADRŽAJNOM SMISLU TO PODRAZUMEVA IZBOR I LOKACIJU RP I
RELACIJE:
• OTVORENIH I ZATVORENIH RP (POZITIVNI/NEGATIVNI, VIZURE,
BIOKLIMATSKE)
• ODNOS PREMA MORFOLOGIIJI TLA (OBLIK, VELIČINA)
• ODNOS VELIKIH I MALIH ORPG
• ODNOS IZGRAĐENIH I PRIRODNIH ORPG
• LOKACIJA I MEĐUODNOSI TAČKASTIH, LINIJSKIH I POVRŠINSKIH
ORPG
• HIJERARHIJA ORPG
• DINAMIKA PROSTORA – DOŽIVLJAJ U KRETANJU
GRAĐA:
• IZGRAĐENI – ZASTUPLJENOST VEŠTAČKIH MATERIJALA,
NEOZELENJENI (DELIMIČNO) , ARHITEKTONIČNOST EL.
OBLIKOVANJA, INTENZIVNO REKREATIVNO KORIŠĆENJE, LOCIRANI
U GUSTO IZGRAĐENIM GRADSKIM ZONAMA
• PRIRODNI – PRIRODNI MATERIJALI, OZELENJENI, ZASTUPLJENOST
PRIRODNIH EL.OBLIKOVANJA, REKREATIVNO KORIŠĆENJE U
SKLADU SA POTREBAMA OČUVANJA I RAZVOJA BILJAKA I
ŽIVOTINJA, OČUVANI DELOVI PRIRODE U GRADU ILI NOVI PROSTORI
UREĐENI PO UZORU NA PRIRODNI PEJZAŽ
LOKACIJA:
• POSMATRA SE U ODNOSU NA UKUPNU TERIROTIJU GRADA I
PRIRODNE/STVORENE STRUKTURE URBANOG PODRUČJA
MEĐUODNOS:
• POVEZIVANJE/RAZDVAJANJE RP
• BROJNOST I RAZNOVRSNOST RP
(MREŽA, DISPERZIJA PUNKTOVA,
NADOVEZIVANJE, KOMBINACIJA)
TEORETSKI MODEL:
• KRUŽNI PRSTEN – OGRANIČAVA RAST
GRADA
• ZVEZDASTE FORME – KLINASTI
PRODORI ZELENILA, DOVOD SVEŽEG VAZDUHA, KONTINUALNA • PRIMENOM OBLIKOVNIH POSTUPAKA SE GENERIŠE FORMA –
VEZA SA PRIRODOM VAN GRADA PROSTORNA, STRUKTURNA
• TAČKASTA DISTRUBUCIJA – PRIBLIŽAVANJ ZELENIH PROSTORA
LJUDIMA SVOJSTVA ELEMENATA: OBLIK , VELIČINA, GRAĐA, LOKACIJA,
• AKSIJALNA ORGANIZACIJA – ZNAČENJE I VAŽNOST POJEDINIH MEĐUODNOS
MESTA
• KOMBINOVANI SISTEM DEFINISANJE ELEMENATA
• FORMA MREŽE RP JE POSLEDICA, USLOVLJENOST, REZULTAT IZBOR EL.ODREĐENIH SVOJSTAVA:
PLANIRANIH I STVORENIH FUNKCIONALNO – PROSTORNIH ODNOSA • GRAĐENJE 2/3 DIMENZIONALNIH STRUKTURA
U GRADU • VEGETACIJA
• VODENE POVRŠINE, TOKOVI
• ZEMLJIŠTE – TLO

PREMA FUKNCIJI KOJU OSTVARUJU U OBLIKOVANJU:

• FIZIČKO I VIZUELNO POVEZIVANJE/RAZDVAJANJE
• OZNAČANJE, AKCENTOVANJE PROSTORA
• FORMIRANJEPROSTORNIH CELINA
• VIŠENAMENSKO KORIŠĆENJE
• USMERAVANJE KRETANJA, ORIJENTACIJA
• FORMIRANJE I USMERAVANJE VIZURA

OBLIK:
• 0 D – TAČKA – POZICIJA U PROSTORU
• 1 D – LINIJA – DUŽINA, PRAVAC, POZICIJA
• 2 D – RAVAN – DUŽINA, ŠIRINA, OBLIK, POZICIJA
• 3 D – VOLUMEN – DUŽINA, ŠIRINA, DUBINA, FORMA
OBLIKOVANJE POJEDINIH OTVORENIH I PRAVILNI / NEPRAVILNI OBLICI
NEKREATIVNIJH PROSTORA
VELIČINA:
SADRŽAJ OBLIKOVANJA: APSOLUTNA/ RELATIVNA
• DEFINISANJE EL.PROSTORA
• POVEZIVANJE EL. U STRUKTURU – FORMU NA OSNOVU GRAĐA:
• PRINCIPI KOJI ODRAŽAVAJU PRISTUP OBLIKOVANJU • TLO – ZEMLJIŠTE, STENE
• VEGETACIJA – POJEDINAČNO, LINIJSKO ZELENILO, GRUPE I MASIVI
• VODA – MIRUJUĆA, TEKUĆA • PRIRODNE I STVORENE STRUKTURE
• STVORENE FIZIČKE STRUKTURE – ZATVORENI OBJEKTI, • OTVORENOG I ZATVORENOG PROSTORA (MASA I PRAZNINA)
PROSTORNE STRANE, ŠETALIŠTA, TERASE • ZATEČENE I NOVOPLANIRANE STRANE
• PRIRODNE, STVORENE I KARAKTERISTIKA TERENA
• ZAKLONI I BARIJERE
DEFINISANJE PROSTORNE STRUKTURE • VIZURE I ZATVORENI POGLEDI
• DEFINISANJE PROSTORNIH ODNOSA
OSNOVNE TEMATSKE CELINE:
• KREIRANJE PROSTORA USPOSTAVLJANJE CIRKULACIJE:
• USPOSTAVLJANJE CIRKULACIJE • VRSTA CIRKULACIJE
• VIZUELNO POVEZIVANJE – PERCEPCIJA PROSTORA • HORIZONTALNA I VERTIKALNA KOMUNIKACIJA
• UKRŠTANJE I PREKLAPANJE KOMUNIKACIJA
• STATIČNE OBLASTI
RAZGRAĐUJUĆE TEME OBLIKOVANJA: • DIMENZIONISANJE KOMUNIKACIONIH KANALA
• BARIJERE, ZAKLONI
• MODELOVANJE TLA
• VEGETACIJA VIZUELNO POVEZIVANJE – PERCEPCIJA:
• VODA • VIZUELNO POVEZIVANJE (DUGE, KRATKE VIZURE, POGLEDI)
• OBRADA POVRŠINA • VIZUELNO RAZDVAJANJE ( RAZMATRANJE PRIVATNOSTI,
SKRIVANJA, IZNENAĐENJA)
• OZNAČAVANJE – AKCENTOVANJE (AKCENTI, OBELEŽJA)
• USMERAVANJE KRETANJA – ORIJENTACIJA

• PETER WALKER (MLK, FR.PROMENADE – CHILDREN’S PARKPRINCIPAL MUTUAL LIFE

INSURANCE, NISHI FLARIMA, MCCONNELL FOUNDATIO)

OSNOVNE TEME OBLIKOVANJA ORP

RAZRAĐUJUĆE TEME OBLIKOVANJA:
KREIRANJE PROSTORA – DEFINISANJE KARAKTERA PROSTORA • VRSTA
CELINE I NJENIH PODCELINA KROZ DEFINISANJEZASTUPLJENOSTI, • VELIČINA = OGRAĐIVANJA / ZAKLONA
LOKACIJE I MEĐUODNOSA ELEMENATA, USPOSTAVLJANJE I • STEPEN
PROVERA RELACIJA: • TRAJNOST
• KARAKTER = BARIJERE / ZAKLONA
• LOKACIJA PRETEČE - SREDNJI VEK :
• VRT UŽIVANJA
MARTHE SCHWARTZ (MIAMI INTERNATIONAL AIRPORT SOUND BARRIER, SPOETO • KORISNI VRT
FESTIVAL ART INSTALLATION)
RENESANSNI VRT (ITALIJA)
MODELOVANJE TLA:
• ISTICANJE KARAKTERISTIKA I KORIŠĆENJE POSTOJEĆE ZNAČENJE – RED U FUNKCIJI LEPOTE ŽIVLJENJA
TOPOGRAFIJE
• DEFINISANJE NOVOG MODELOVANJA TLA KONTEKST – RAZVOJ STVARALAČKIH SPOSOBNOSTI ČOVEKA,
UTICAJ VRTOVA STAROG RIMA, RAZVOJ BOTANIKE I BOTANIČKIH
VRTOVA UZ PALATE – KORISNI + UKRASNI
VODA:
• SVRHA PRISUSTVA/ ZNAČENJE VODE
KARAKTERISTIKE
• IZBOR POJAVNOG OBLIKA
• LOKACIJA - UZ RENESANSNE PALATE
• VRSTE – GRADSKI, PRIGRADSKI, VANGRADSKI
VEGETACIJA: • GEOMETRIJA – PRAVILNI, ORTOGONALNI, KVADRAT KAO
• SVRHA OZELENJAVANJA ( OGRAĐIVANJE, RAZDVAJANJE, NAJČEŠĆE GEO.TELO
POVEZIVANJE, PUNKTACIJA, HLADOVNINA, • PREGRAĐIVANJE, • DIMENZIJE – MANJIH DIMENZIJA OD BAROKNOG
ZAŠTITA, ZAKLON, AKUSTIKA) • EL.STUKTURA – GEOMETRIZOVANE PODCELINE, CVETNJACI,
• FORMA I GUSTINA STUKTURALNOG OZELENJAVANJA KIPOVI, FONTANE, LOĐE, LAVIRINTI
• ODNOS PREMA TLU – PRILAGOĐAVAJU SE TERENU
OBRADA POVRŠINA:
• CILJ PODSTICANJA KRETANJA PRIMERI:
• CILJ OBESHRABRIVANJA KRETANJA VILLA D’ESTE, TIVOLI – KOD RIMA
• FUNKCIJA BEZBEDNOSTI I SPECIFIČNOSTI FIZIČKIH PROSTORA PARK BOBOLI – FIRENCA
• FUNKCIJA ESTETIKE I NAGLAŠAVANJA ZNAČENJA, TRADICIJE VILA BORGHESE - RIM
• TRADICIONALNI OBLIKOVNI POSTUPAK : PREGLED – ANALIZA –
DIJAGNOZA
• METAFORIČKI OBLIKOVNI POSTUPAK: ROB SHAKESPEARE

ZAPADNA TRADICIJA
BAROKNI VRT (FRANCUSKI GEOMETRIJSKI STIL)
SEMIRAMIDINI VRTOVI (VAVILON)
ZNAČENJE – VRT APSOLUTIZMA – VLAST NAD LJUDIMA I PRIRODOM ROMANTIZAM (ENGLESKI PEJZAŽNI STIL)
KONTEKST – 17/18.VEK , LE NOTRE – VELIČANJE APSOLUTISTE ZNAČENJE - POVRATAK PRIRODI , EMOCIJAMA
KARAKTERISTIKE KONTEKST – 18/19.VEK , REAKCIJA NA ZAGAĐENJEINDUSTRIJSKIH
• ODNOS PRIRODNO/ GRAĐENO – NAJVEĆE FORMALO JEDINSTVO GRADOVA
OBJEKTA I OKRUŽENJA
• LOKACIJA – PALATE VAN GRADA KARAKTERISTIKE
• DIMENZIJE – OGROMNE POVRŠINE • ODNOS GRAĐENOG/PRIRODNOG – KONTRAST, DVOR – PRIRODA
• KORISNICI – NAMENJEN SAMO VLADAJUĆOJ KLASI (PROSTOR ZA • DIMENZIJE – MANJE DIMENZIJE OD FRANCUSKOG
NJENO VENČANJE) • KORISNICI – PRVO NAMENJENI VLADAJUĆOJ KLASI, ZATIM
• SADRŽAJI/AKTIVNOSTI – POZORIŠTE NAMENJENI SVIMA
• PROSTORNI KONCEPT – SVEST O CELINI • VARIJANTE – REALIZAM, NATURALIZAM (SAMOREGULACIJA
• GEOMETRIJA – PRAVILNI OBLICI (KRUG, KVADRAT, DIJAGONALA, PRIRODE) , MEŠOVITI STIL (FRANCUSKI+ENGLESKI)
SIMETRIJA) • GEOMETRIJA – PRIRODNI PEJZAŽNI VRTOVI, KRIVUDAVE LINIJE,
• EL.OBLIKOVANJA – TRAVNJACI, BOSKETI, ALEJE, CVETNI PARTERI, APSOLUTNO IMITIRA PRIRODU, NAGLAŠAVAJU NEPRAVILNE FORME,
VELIKE TERASE, OBJEKTI – PAVILJONI ZA ZABAVU POKUŠAJ STVARANJA IDEALNIH PEJZAŽA
• PROSTORNI KONCEPT – POSTEPENO OTKRIVANJE PROSTORA –
PRIMERI: VOĐENJE PEŠAČKIH KOMUNIKACIJA TAKO DA SE NIKAD NE
VERSAJ – PARIZ, 6614 HA, LUJ XIV – PLAN GRADA(VAŠINGTON) SAGLEDAVA PROSTOR U CELINI
FORMALNI TRGOVI –SOLANA • VIZURE – USMERAVAJU NA IZUZETNE POGLEDE
BADMINTON – GB • ODNOS PREMA TLU – PRILAGOĐAVA SE TERENU
HERRENHAUSEN – HANOVER • EL.OBLIKOVANJA – VINOVA LOZA, SPOMENICI, PAVILJONI
SCHONBRUNN – BEČ
PRIMERI:
WILTSHIRE
STOWE HOUSE

UTICAJ:
CENTRAL PARK – NY
PRIRODNI PARKOVI – KALEMEGDAN, TOPČIDER
ISTOČNA TRADICIJA

KINESKI VRT
VRT DOŽIVLJAJA I BALANSA
MUŠKI I ŽENSKI PRINCIP – YANG&YIN
KINESKA REČ ZA PEJZAŽ – SHANSHUI – STENE I VODA

KARAKTERISTIKE
• LOKACIJA – UZ DVORCE, MONDENSKI
• DIMENZIJE – MINIJATURNI
• KORISNICI – U DOBA NASTAJANJANAMENJENI VLADAJUĆOJ KLASI
• KORIŠĆENJE – SEDENJE I POSMATRANJE – SVAKA SCENA
PREDSTAVLJA DRUGI DOŽIVLJAJ
• GEOMETRIJA – IDEALIZOVANA PRIRODA
• STRUKTURA/ELEMENTI – STENE, VODA, ARHITEKTURA, DRVEĆE,
ŽBUNJE, CVEĆE
• PEJZAŽ – BRDA I VODE ( NA ENGLESKOM JE SAĐENJE VRTA, NA
KINESKOM JE SLAGANJE KAMENA I KOPANJE BAZENA

*FENOMEN POZAJMLJENOG POGLEDA – OBJEKTI, DRVEĆE, SCENE IZ

PRIRODE VAN VRTA SE PRISVAJAJU I UKLAPAJU U KOMPOZICIJU I
POSTAJU DEO POGLEDA – UTISAK VEĆEG PROSTORA

* FENG SHUI
• KAMEN – VEŠTAČKE PLANINE, SKULPTURA, REPREZENT SKELETNE
STRUKTURE ZEMLJE -MUŠKI PRINCIP YANG
• MORA SE HARMONIZOVATI SA YIN SILAMA VODE (MEKO,
REFLEKCIJE)
• BALANSIRANJE U SVEMU – VISOKA MESTA VODE NISKIM,
OTVORENA ZATVORENIM, OSUNČANA SENOVITIM, USKA ŠIROKIM
JAPANSKI VRT

KULT PRIRODE

KONTEKST – UTICAJ RELIGIJA ŠINTO I BUDIZMA, JEDINSTVO

ČOVEKA SA PRIRODOM, NEŽNIH I ŽIVIH STVARI

KARAKTERISTIKE
• LOKACIJA I KORISNICI – BOGATI I SIROMAŠNI, ZA SVAKOGA
• DIMENZIJE – RAZLIČITE
• KORIŠĆENJE – OBA POLOŽAJA ČOVEKA; SEDI/HODA GLEDA
• GEOMETRIJA – IDEALIZOVANA PRIRODA, ASIMETRIČNOST,
NEDOVRŠENOST, PROŽIMANJE GRAĐEVINE I PRIRODE
• ELEMENTI- VODA, VEGETACIJA, KAMENJE
• PROSTORNI KONCEPT – PROMENLJIVOST PROSTORA, KULTNI
ODNOS PREMA PRIRODI – MINIJATURNI VRT
• VRSTE PEJZAŽA – MINIJATURNA VERZIJA PRIRODE, KOPIJA
PRIRODNE SCENE, APSTRAKTNI PEJZAŽI

TIPOVI VRTA
• ŠIN – JAVNI
• ĐO – POLUJAVNI
• SO – PRIVATNI (NAJSKROMNIJI)