Professional Documents
Culture Documents
PROGRAMLAMA
KILAVUZU
Anka CNC
CNC SERVIS DEPARTMANI
YAZAN:
TURGAY MAMUR
MAK. YÜK. MÜH. (iTÜ)
Anka CNC
ÖLÜM TEHLIKESI:
2. Bazi kontrol panelleri, trafolar, motorlar, baglanti kutulari ve benzeri sistemlerde yüksek
voltaj terminallerinin olmasi sebebi ile, bu belirtilen kisimlara dokunulmamalidir; aksi
takdirde sonucu çok kötü olabilen elektrik çarpmalarina tutulabilirsiniz.
UYARILAR:
1. Emergency Stop butonunun yeri, çok acil durumlarda tezgahi durdurmak gerektiginde,
yerine bakilmaksizin çok çabuk bulunabilecek sekilde ezberlenmelidir.
3. Olabilecek birtakim kazalardan kaçinmak için makina ve operatör için gerekli olan
çalisma alanini temin ediniz.
UYARILAR Sayfa: 1
Anka CNC
8. Eger bir is iki yada daha fazla kisi tarafindan yürütülmekte ise, operasyonun her
kademesinde bu sahislar arasinda bilgi alisverisinin saglanmis olmasina dikkat ediniz.
UYARILAR:
2. Tezgah için; önerilen hidrolik yaglar, yaglayicilar ve gresler veya bunlarin muadillerini
kullaniniz.
3. Degistirilmesi gereken sigortalar eski sigortalarda belirtilen akim degerleri ile ayni akim
degerine sahip olmalidir.
4. Ani darbelere karsi olabilecek bir takim hasarlardan kaçinmak amaciyla NC Ünitesi,
Operatör Paneli, Elektrik Kontrol Paneli, v.b. üniteleri koruyucu tedbirleri aliniz.
5. Su, toz ve pisliklerin NC Ünitesi, Operatör Paneli, Elektrik Kontrol Paneli, v.b. ünitelere
girmesini önleyiniz.
TEHLIKE:
1. Insülasyonlarinda hasar olan elektrik kablolarinda kaçaklar olabilmesi sebebi ile, elektrik
çarpmasina yol açabilirler. Bunlarin kullanim öncesi, kontrol edilmesi gerekir.
UYARILAR Sayfa: 2
Anka CNC
UYARI:
UYARI:
1. Fabrika besleme hattindaki Ana Besleme Salterinden makinanin ana salterine kadar
olan hat kablosunun kullanilan elektrik gücünü tasiyacak sekilde yeterli kesite sahip
olmasina özen gösteriniz.
3. Makinayi kurduktan sonraki ilk açma esnasinda, makinayi eksenler (çalisma bölgesinin
tüm sinirlari ) boyunca kesinlikle hareket ettirmeyiniz. Ilk olarak kizak yollarinda yaglama
sisteminin devreye girip girmedigini kontrol ediniz ve sonra hareket ettiriniz. Kizak
yollarindaki yaglama sistemi kizaklarin asinmasini önlemek amaciyla tertip edilmistir. Eger
yaglama sisteminde bir aksaklik olur ise bu kizak sisteminin ve kizak yollarinin olusan asiri
sürtünme sonucu asinmasini dogurur ki; bu da tezgah için olusabilecek hasarlarin
tamiratinda en büyük ve en masrafli ve zaman alici olanidir.
4. Yag seviyeleri depolarinda belirtilen seviyelere kadar dolu olmalidir. Bu amaçla yag
seviyelerini operasyon öncesi kontrol ediniz.
5. Yaglama noktalari, yag siniflari ve uygun seviyeler için tezgah imalatcisinin vermis oldugu
yaglama talimatlarini takip ediniz.
7. Tezgah açma sirasi, fabrika besleme salteri, tezgah ana salteri ve güç anahtari (POWER
ON butonu ) sirasina göre olmalidir.
UYARILAR Sayfa: 3
Anka CNC
UYARI:
RUTIN INCELEMELER
UYARI:
UYARI.
3. Motor yaglama sistemini, kayan yüzeylerde yeterli miktarda yag olup olmadigini kontrol
ediniz.
4. Uygun operasyon sartlari için emniyet kapaklarini ve emniyet cihazlarini kontrol ediniz.
ISITMA
UYARI:
UYARILAR Sayfa: 4
Anka CNC
1. Is mili ve ana ilerleme ekseninde makinayi 10-20 dakikalik bir aralikta asagi yukari
maksimum hizin 1/3 lük hiz degerlerinde çalistirmak suretiyle makinayi isitma islemine tabi
tutunuz.
2. Isitma amaciyla tezgaha öneceden isitma amaciyla yazilmis olan bir isitma programi da
çalistirilabilir.
Eger makina, uzun bir süre kapatilip açildiktan hemen sonra gerçek isleme operasyonunda
kullaniliyor ise; kizak yüzeylerinde yaglama sisteminin devreye girmediginden dolayi kizak
sisteminde sürtünme sebebi ile onarilmasi çok zor olan asinmalara yol açarki bu da kizak
sisteminin tamami ile çökmesi anlamina gelir. Servisciler olarak en çok çekindigimiz, zaman
ve maliyet gerektiren bu olaydan kaçinilmasi yararlidir. Ayni zamanda makina
bilesenlerindeki sürütünmeden kaynaklanan sicaklik sebebi ile olusan genlesme olayi,
makina hassasiyetini düsüren bir etki yapar. Bu durumdan korunmak için makinayi daima
isitma islemine tabi tutunuz.
ÖN UYARILAR
UYARI:
2. Asinmis olan takimlar yaralanmalara sebebiyet verir. Asinmis olan takimlari kesinlikle
yenileri ile degistirmeyi ihmal etmeyiniz.
UYARI:
2. Takimi tezgaha monte ettikten sonra takim ile bir deneme çalismasi yapiniz
OPERASYON
UYARILAR Sayfa: 5
Anka CNC
TEHLIKE:
1. Makina tarafindan kapilmasi çok kolay olan uzun saçlar ile çalismayiniz. Eger çalismak
zorunda iseniz saclarinizi arkadan baglayiniz.
3. Agir bir is parcasinin tasinmasi gerektigi durumlarda, iki yada daha fazla kisi eger tasima
isleminde bir risk varsa beraber tasimalidirlar.
10. Dönen bir is parçasina ve is miline çiplak ellerle ve ya baska bir ekipman ile kesinlikle
dokunmayiniz.
13. Is parçasi tornalama operasyonunda iken,talaslari herhangi bir bez ile veya el ile
kesinlikle süpürmeye kalkismayiniz. Bu isleri daima makinayi durdurduktan sonra ve talas
firçasi ile yapiniz.
14. READY isigi OFF durumunda iken teagaha bir hareket komutu verildigi takdirde,
pozisyonlandirma islemi dogru olamayacaktir. Bu islem ise sonradan veya o anda
yapilmakta olan islemler için bir tehlike yaratabilir.
UYARILAR Sayfa: 6
Anka CNC
16. Agir islerle çalisma durumunda, talaslarin birikmelerini önleyecek tedbirler aliniz. Bazi
durumlarda bu sicak olan talaslar yangina sebep olabilir.
2. Makina veya ekipman durdurulmadan evvel kesinlikle temizleme islemine tabi tutmayiniz.
4. Süpürücülerde herhangi bir hasar olup olmadigini kontrol ediniz. Hasarli olan
süpürücüleri degistiriniz.
7. Tezgah kapama sirasi olarak da; açma sirasinda verilen islemin tersini takip ediniz.
UYARILAR Sayfa: 7
Ank a CN C
MODE ANAHTARI
Tezgaha ne tür islem yaptirilacagi bu anahtar vasitasiyla belirtilir. Yapilmak istenen isleme
ait uygun mod seçilerek tezgaha yapilmak istenen hareket yaptirilabilir. Bu anahtar tezgahta
en çok kullanilan anahtardir.
OPER_PAN 1
Ank a CN C
RAPID modunda ise JOG butonlari vasitasiyla istenen dogrultuda hareket verilir. Bu
moddaki hiz RAPID OVERRIDE (HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla yapilir.
Bu modda yapilan hareketler çok hizli hareket oldugundan ve Normal olarak tezgah sifirina
gidecek sekilde dahi bir hareket verdirilse dahi, bu modda sifira gitme
islemi aktif olmadigindan dolayi Sifira Gitme Lambalari yanmaz ve tezgah Sifir Noktalarini
da geçerek eksen sinirlarini asabilir. Dolayisiyla bu modda verilen hareketler esnasinda
yapilan hareketin tezgahin çalisma alani içinde olmasi çok önemlidir. Aksi takdirde
istenmeyen sonuçlar dogabilir. Bu modda hareket verme esnasinda sizlere tavsiye
edebilecegimiz sey bu tür bir hareket esnasinda Tezgah Hizinin RAPID OVEERIDE
(HIZLI HAREKET AYARI) anahtari vasitasiyla LOW durumuna alinmasi ve bundan
sonra hareket verilmesi olacaktir.
JOG modunda ise tezgah JOG butonlari vasitasiyla seçilen dogrultuda sabit hizda hareket
eder. Bu modda tezgahin ilerleme hizi FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI
DEGISTIRME) anahtarinda mm/min(dak) olarak belirtilen degerlere göre yapilir.
Genellikle bu mod elle tornalama yapilmasi gereken verilen hiz degerinin sabit hiz olmasi
dolayisiyla parça yüzeyinin düzgün çikmasini sagladigindan dolayi elle tornalama
islemlerinde kullanilabilir.
HANDLE Modunda ise tezgaha TAMBUR vasitasiyla hareket verdirilir. Parça hazirlik
islemleri esnasinda en çok kullanilan mod bu moddur. Bu mod seçilmek suretiyle
TAMBUR (MANUAL PULSE GENERATOR) vasitasiyla tezgaha hareket verdirilebilir.
Hareket verdirilmek istenen eksen TAMBUR un yaninda bulunan ve X ve Z ile belirtilen
bir anahtar vasitasiyla yapilir.
Burada
x100 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari on da
bir(1/10),
x10 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari yüz de
bir(1/100),
OPER_PAN 2
Ank a CN C
x1 modunda tambur üzerindeki iki ölçek arasinda verilebilecek hareket miktari binde
bir(1/1000) dir.
MDI modunda klavyeyi kullanmak suretiyle tezgaha birtakim kodlar girilebilir. Biz bu
modu Yari Otomatik Programlama olarak adlandiririz.
MEM (OTOMATIK) modda ise yazilan bir program çalistirilir. Gerekli tüm ayarlamalar
yapildiktan sonra yazilmis olan bir programi bu modda çalistiririz.
MEM RESTART ( TAM OTOMATIK) Bu modda yazilmis olan program tam otomatik
olarak çalistirilir. Bu mod çubuk sürücülü Tezgahlarda kullanilir. Sabahleyin tezgahin
START tusuna bir defa bastigimizda islem tezgahin çalismasi kesilinceye kadar devam
eder.
POWER ON
OPER_PAN 3
Ank a CN C
POWER OFF
OPER_PAN 4
Ank a CN C
Acil durumda tezgahi kapamak amaciyla kullanilir. Bu butona basildiginda Hidrolik sistem
devreden çikar. Hidrolik sistemin devrden çikmasi sonucu tezgah hazir halde olmadigindan
dolayi tezgah kapanmis olur. Tezgahi tezgah açmak için bu buton RESET ile gösterilen
dogrultuda çevrilmelidir.
ALARM LAMBALARI
OPER_PAN 5
Ank a CN C
MACHINE: Makinada bir alarm oldugu takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yandigi
takdirde servis sorumlusu ile irtibata geçmeniz gerekmektedir.
SPINDLE: Tezgahta ayna devri kontrolunu yapan kontrol sisteminde bir ariza oldugu
takdirde bu lamba yanar. En çok korkulan ariza budur. Çünkü bu lambanin yanmasi
demek Fener Mili kontrol sisteminde bir ariza olmasi anlamina gelir.
LUB: Makinada kizaklari otomatik olarak yaglayan kizak yagi deposunda yag bittigi
takdirde bu lamba yanar. Bu lamba yanar ise tezgahin parça isleme operasyonu bittikten
sonra kizak yagi deposuna kesinlikle yagin doldurulmasi gerekmektedir. Yaglama
yapmayan kizaklarda metal-metal sürtünmesi dolaisiyla çok büyük asinmalar olusabilir ki
bu da tezgahin hassasiyeti üzerinde çok büyük etkisi vardir.
Bu anahtar otomatik otomatik modda parça islenme esnasinda olabilecek herhangi bir
kazadan korunmak amaciyla kapinin kapanip kapanmadigini kontrol eder.
I konumunda iken kapi açik iken program islenemez. Ekranda DOOR INTERLOCK
seklinde bir alarm gözükür. Bu alarm parça isleme operasyonunun yapilabilmesi için
kapinin kapatilmasi gerektigini belirtir.
O konumunda ise kapi açik olsa bile programlanan parça otomatik modda islenebilir.
OPER_PAN 6
Ank a CN C
OPER_PAN 7
Ank a CN C
Bu buton aynaya baglanan parçanin salgili dönüp dönmediginin kontrolu isleminde kullanilir.
Genel olarak diger islemler üzerinde bir etkisi yoktur. Aynaya parça baglanip bu butona
basildinda ayna yaklasik olarak 200 dev/dak lik bir hizda döner. Butona basma birakilirsa
yananin dönmesi durur. Bahsedildigi gibi bu buton sadece salgi kontrolu isleminde kullanilir.
OPER_PAN 8
Ank a CN C
parçayi kesmesi esnasinda bir aksilik var ise bu butona basilmak suretiyle kalemin ilerleme
hareketi durdurulur, programin tamami ile kesilmesi ise RESET butonuna basilmak suretiyle
yapilir. RESET butonuna basilmak suretiyle program kesildiginde Taret
TAMBUR(HANDLE) modunda ortalara bir yere alinmali ve PROGRAM
YAZMA(EDIT) moduna gelinerek kesinlikle basina alinmalidir. Basina alma islemi
EDIT(YAZMA) moduna gelinip CURSOR tuslari ile kursorun program No sunu gösteren
O adresinin altina alinmasi suretiyle veya en kisa yoldan YAZMA(EDIT) moduna gelinip
RESET butonuna basilmak suretiyle yapilabilir.
OPER_PAN 9
Ank a CN C
Otomatik modda programin icra edilmesi sirasinda programda S ile belirtilen devir
degerlerinin disaridan operatörün müdahelesi ile % olarak degistirilmesinde kullanilir.
Genellikle parçanin islenmesi esnasinda bir zorlanma var ise programda verilen devir degeri
bu anahtar vasitasiyla % 50 lik degere kadar düsürülebilir. Ayni sekilde programda verilen
devir degeri az geliyor ise bu anahtar vasitasiyla % 120 ye kadar artirilabilir.
OPER_PAN 10
Ank a CN C
OPER_PAN 11
Ank a CN C
AUTO (OTOMATIK) konumunda ise Sogutma Suyu programda verilen M08 (Suyu
Açma) ve M09 (Suyu Kapama) komutlarina göre açilip kapatilir. OTOMATIK (Mem)
Modda parçanin islenmesi esnasinda genellikle bu anahtar AUTO (OTOMATIK)
konumundadir.
Bu anahtar ayna sikma yönünün degistirilmesinde kullanilir. Yalniz sikma yönünün tezgahin
açilmasi sirasinda bu anahtarin istenilen konuma alinmasi suretiyle belirtilmesi gerekir.
Tezgah açildiktan sonra anahtar ile belirtilse dahi sikma yönü degistirilemez.
INSIDE (IÇERI) konumunda ayna parçayi disaridan içeriye dogru sikar. Genel olarak
parçalarin sikilmasi isleminde bu konum kullanilir.
OUTSIDE (DISARI) konumunda ise ayna parçayi içeriden disariya dogru sikar. Bu
konum genellikle delik çaplari büyük olan boru tipi parçalarin islenmesinde kullanilir.
OPER_PAN 12
Ank a CN C
ON(I) konumunda tezgah kizaklarinin ilerleme hareketi kilitlenir. Tezgah aynanin dönmesi,
Takim Çagirma gibi diger fonksiyonlarini yerine getirir. ON konumunda iken Kontrol
Sistemi sanki kizaklar hareket ediyormuscasina fonksiyonlarini yapar. Kizaklar
kilitlendiginden dolayi Kontrol Sistemindeki pozisyon degeri ile Tezgahin mevcut pozisyon
degeri arasinda bir farklilik olusur. Anahtar OFF(O) konumuna alindiktan sonra Sifir
Noktalarina gönderilmek suretiyle bu farklilik ortadan kaldirilmalidir. Aksi takdirde bu
farklilik dolayisiyla Sifir Noktalarina göndermeden anahtar OFF(O) konumuna alinip
tezgaha hareket verdirilmeye çalisilir ise Kontrol Sistemi pozisyonu ile Tezgahin mevcut
pozisyonu arasindaki farklilik sebebi ile TEZGAH BINDIRME tehlikesi ile karsi karsiya
kalinabilir.
OFF(O) konumunda ise tezgah eski normal degerine alinir. Yani kizaklarin hareketinin
kilitlenmesi iptal edilir.
OPER_PAN 13
Ank a CN C
Bazen parça islemek amaciyla yazilan programlarda, satir baslarinda / seklinde bir isaret
olur. Bu isaret kullanildigi satirin islenip islenmeyecegini belirtir. Bu isaretin bulundugu satirin
islenip islenmeyecegi bu anahtar vasitasiyla belirtilir.
OPER_PAN 14
Ank a CN C
OFF(O) konumunda ise yukarida bahsedilen disaridan ilerleme verme islemi etkisiz kalir.
Torna tezgahinda yazilan bir program alt-alta operasyonlarin belirtildigi satirlardan olusur.
Programin tam olarak islemeye alinmasi öncesi bu yazilan programin her bir satirinin tek-
tek kontrol edilmesi gerekir. Bu amaçla OTOMATIK(MEM) modda programin islenmesi
öncesi kontrol asamasinda SATIR-SATIR ISLEME anahtarini ON konumuna almak
suretiyle yazilan program adim-adim kontrol edilir.
ON (I) konumunda yazilan program satir-satir isleme moduna alinir. CYLE START
(BASLA ) tusuna basilarak programin her satiri ayri ayri kontrol edilir. Tezgahin her bir
satiri bittikten sonra TEZGAH BEKLEME MODUNA geçer ve bizden komut bekler.
Devam etmek istiyorsak CYCLE START (BASLA) tusuna tekrar basilarak sonraki
islenecek satir islenir. Devam etmek istemiyor isek RESET tusuna basilarak islenmekte
olan program kesilir. Programin tekrar baslatilabilmesi için kesinlikle basa alinmasi
gerekmektedir. Bu amaçla YAZMA (EDIT) moduna gelinip RESET tusuna basilir ve
böylece program basa alinir. Parça isleme operasyonuna yeniden baslamak için
OTOMATIK (MEM) moda tekrar gelinmesi gerekmektedir.
OPER_PAN 15
Ank a CN C
OFF(O) konumunda ise yazilan program tamami ile islenir. Programin kontrolunun
tamamlanmasindan sonra tam olarak islemeye alindigi zaman bu anahtar OFF(O)
konumuna alinir, ve program CYCLE START (BASLA) tusuna basilmak suretiyle sonuna
kadar islenir.
ON(I) konumunda iken programda kullanilan M01 (dur) komutu icra edilir.
OFF(O) konumunda ise M01 komutu icra edilmez.
Genellikle M01 komutu baglanan parçanin her iki yüzünün de tek bir program ile islenecegi
parça programlarinda kullanilir. Parçanin ön yüzü islenip ayna durdurulduktan sonra M01
komutu kullanilir. Bu komut icra edildiginde tezgah bekleme moduna alinir ve FEED
HOLD (DUR) butonu lambasi yanar. Bu komut vasitasiyla çalismakta olan programa
disaridan müdahele imkani verilmis olur. Operatör aynayi açip parçanin diger yüzünü
aynaya baglar, bundan sonra yazilan programa (aynaya tekrar devir verilmesi ve ayna
dönüs yönünün programda belirtilmesi gerekmektedir) bagli olarak CYCLE START
(BASLA) tusuna basmak suretiyle parçanin islenmesine devam edilir.
OPER_PAN 16
Ank a CN C
OPER_PAN 17
Ank a CN C
CNC tezgahlarda kullanilan ikinci bir ilerleme degeri de takimin parçayi kesme islemi
esnasinda programda F ile, JOG modunda FEEDRATE OVERRIDE (ILERLEMEYI
DEGISTIRME) anahtarinda mm/dak ile belirtilen keseme ilerlemesidir. Bu ilerleme orani
degeri ise bir önceki kisimda bahsedilen FEEDRATE OVERRIDE anahtari vasitasiyla %
olarak degistirilebilir.
Tüm CNC tezgahlarda ortak olan Hizli Hareket; üç durumda vardir:
2. RAPID (HIZLI HAREKET) modunda, JOG (YÖN) butonlari ile kizaklara hareket
verilmesi esnasinda
OPER_PAN 18
Ank a CN C
RAPID (Hizli Hareket) modunda; kizaklarin ilerleme hizi RAPID OVERRIDE (HIZLI
HAREKET AYARI) anahtarinda % olarak belirtilen degerler vasitasiyla ayarlanir.
Not: Hem ZERO RETURN hem de RAPID modlarinda % 100 degerler G00 ile
belirtilen hizli hareket degerine esittir. Bu da GOODWAY lerde her iki kizak için de 12
000 mm/dak (yaklasik 80 km/saat) dir.
OPER_PAN 19
Ank a CN C
Ikinci sinir bölgesinde ise tezgahin bu sinir bölgesini astiginda, kizak eksenlerine mekanik
zararin verdirilebilecegi bölge dir. Bu sebeple tezgahin ekseninin bu ikinci sinir bölgesini
asmamasi israrla istenir. CNC tasarimlarinda bu ikinci sinir bölgesinin asilmamasi için Limit
Switch kontaklarina ikinci bir DOG vasitasiyla bu bölge sinirlayicilar konulur. Tezgah bu
sinir bölgesini astiginda tasarim geregi otomatik olarak EMERGENCY STOP (Acil
Kapma) moduna geçer ve hidrolik sistemi devreden çikarir. Hidrolik sistem devrede
olmadigindan dolayi tezgah açilmayacagindan bu tür bir koruma emniyetli bir koruma
yöntemidir. Tezgahin tekrar açilmasi için Hidrolik sistemin tekrar devreye sokulup, gidilen
eksen dogrultusunun ters tarafinda tezgahin sinirlarin içinde kalacak sekilde HANDLE
(TAMBUR) modunda elle geri alinmasi ve islem sonucunda RESET tusuna basilmasi
gerekir. Burada hidrolik sistemin devreye alinmasi islemi STROKE END RELEASE
butonuna devamli olarak basilmasi suretiyle yapilir. Tezgahin geri çekilmesi esnasinda da bu
butona basilmasi unutulmamalidir.
OPER_PAN 20
Ank a CN C
EDIT (yazma) modunda islem yapabilmek için mode anahtarini EDIT konumuna
getiriniz . Bu esnada EDIT KEY (yazma anahtari) ON konumunda olmalidir . Eger
yazma anahtari OFF koumunda ise ekranda OPEN EDIT KEY (yazma anahtarini
açiniz ) seklinde mesaj gözükür . Bunun için EDIT KEY (ON) konumuna getirilir .
YAZMOD 1
Ank a CN C
-Çikan ekranda ekranin alt kismindaki butonlarla gösterilen LIB tusuna basiniz . Bu
tusa bastiginizda karsiniza daha önce kaydedilmis programlarin listesi çikar .
-Degisiklik Yapilmak istenen program numarasi ilk olarak aktif hafizaya çagirilir
(ESKI YAZILAN BIR PROGRAMIN DEGISIKLIK YAPMAK AMACIYLA
VEYA ÇALISMAK AMACIYLA ÇAGIRILMASI) . Bunun için
O + Program Numarasi + CURSOR ↓ (ASAGI)
ÖRNEK : O + 0002 + CURSOR ↓ (ASAGI)
çagrilan program ekranin sag üst kösesinde numarasi ile birlikte gösterilir
-Bundan sonra programi görmek amaciyla PRGRM butonuna basilir.
Simdi bir programda ne tür degisiklikler yapabilecegimizi görelim :
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla eklenecek degerden bir önceki degere
gelinir . Örnek : G01 Z-80 . F0.5 ; deki kisma G01 ile Z-80. arasina X117.67 degerini
eklemek için ilk olarak CURSOR ↓ veya yukari ↑ vasitasiyla CURSOR (yanip
Sönen isik) G01 in altina getirilir .
ii) Ikinci asamada ise yazilmak istenen deger yazilir ve INSRT tusuna basilir .
Örnek : X117.67 + INSRT (Burada + bir sonraki islemi gösterir . Yanlislikla + ya
basmayiniz )
Örnek : En son yukaridaki örnekte bahsettigimiz satir
G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .
YAZMOD 2
Ank a CN C
i) Ilk olarak CURSOR ↓ veya ↑ vasitasiyla degistirilecek degerin altina gelinir . Örnek :
G01 X117.67 Z-80. F0.5 ; deki kisimda X117.67 yi X117.65 seklinde degistirmek
için CURSOR ↑ veya ↓ ile X117.67 nin altina gelinir .
ii) Ikinci olarak degistirilmek istenen deger yazilir ve ALTER tusuna basilir .
Örnek : X117.65 + ALTER Bu islemden sonra yeni satirimiz
G01 X117.65 Z-80. F0.5 ; seklinde olacaktir .
Program Silme
O + Program Numarasi + DELET tus dizisine sira ile basilir . Burada + ile hangi
tustan sonra hangi tusa basilacagi belirtilmistir .
Yanlislikla + ya basmayiniz .
YAZMOD 3
Ank a CN C
NOT :
a) Her programin satir sonunda mutlaka ; (noktali virgül) olmalidir . Noktali virgül
EOB butonuna basmak suretiyle çikarilir .
b) X ,Z,F,C,R,U,W ile belirtilen degerlerin hepsinde nokta kullanilmalidir .
ÖRNEK : Eger X117.67 yerine X11767 seklinde yazarsak tezgah bu son yazilan
degeri Mikron olarak algilayacak ve esas degeri 11.767 mm imis gibi islem
yapacaktir . Degisiklikler esnasinda noktaya özellikle dikkat ediniz .
YAZMOD 4
Ank a CN C
1 11001000
2 1000011
4 1110101
... ...
... ...
PARAMETR Sayfa: 1
Ank a CN C
a) Tezgahi tamami ile kapayip mode anahtari MDI modunda iken açiniz. Bu
modda tezgahin açilmasi ile tezgah ya MDI modunda ya da XJOG modu (tezgahtaki
900'lü paramatreler silinmis ise) diye adlandirilan modda olur. Burada XJOG modunu
dikkate almayiniz ve devam ediniz. YAZMA ANAHTARI'ni (EDIT KEY) ON
konumuna aliniz.
PARAMETR Sayfa: 2
Ank a CN C
NOT: Bu PARAMETRE degerleri için ortaya cikan 100 ve 000 nolu alarmlari
gözönüne almayiniz. Tüm PARAMETRE degerlerinin girilmesinden sonra DIAGNOSTIC
degerlerini de asagida anlatilan sirada giriniz:
Örnek: 300 nolu DIAGNOSTIC numarasina 100000 degerini girmek için No ‡ 300 ile,
300 nolu DIAGNOSTIC numarasina gelinir ve INPUT tusuna basilarak deger girilir.
f) Son olarak da PWE degerini sifir yaparak tezgahi tekrar kapayin ve açiniz. Eger
anormal bir durum yok ise degerler dogru girilmis demektir. Aksi takdirde degerleri bir
daha kontrol ediniz.
NOT: 508, 700, 701, 704, 705, 743, 744, 746, 779 no’lu PARAMETRE'ler tezgaha
özgü degerler oldugundan bu degerlerin alinabiliyorsa su anda tezgahin üzerindeki
degerlerin kullanilmasi tavsiye edilir.
PARAMETR Sayfa: 3
Ank a CN C
DEPARTMANI'yla görüsebilirsiniz.
RS232C Sayfa: 1
Ank a CN C
Konvansiyonel torna tezgahindaki sportun hareketi bir bilyali vida & servomotor sistemi ile
araba hareketinin bir baska bilyali vida & servomotor sistemi ile kontrol edilmesi sonucu
torna tezgahinin ana yapisi elde edilmis olur. CNC kavrami Computer Numeric Control
kelimelerinin kisaltilmis halidir ve bunun türkçesi Bilgisayar ile Sayisal Kontrol anlamina
gelmektedir.
Tornada bulunan aynanin devrinin de kontrol edilmesi sonucu gerçek bir CNC TORNA
tezgahi yapisi elde edilmis olmaktadir. Simdi bir CNC TORNA TEZGAHI'ni SPORT ve
ARABA hareketinin bir bilyali vida & servomotor sistemi vasitasiyla kontrol
edildigi ve AYNA devrinin de ayriyeten bilgisayar ile kontrol edildigi bir tezgah
olarak tanimlayabiliriz.
Tezgahta kontrol edilen her bir dogrultu eksen olarak adlandirilir. Dolayisi ile bir torna
tezgahinda iki adet eksen vardir. Burada bahsedilen eksen kavramina AYNA devrinin
kontrol edilmesi dahil edilmez.
Bazi CNC TORNA tezgahlarinda AYNA'nin dönme miktarinin da 5 derecelik veya 0.001
derecelik artimlar ile kontrol edilmesi ve bu kontrol edilen ayna üzerinde tezgaha monte
edilen tahrikli bir takim vasitasiyla frezeleme islemleri yaptirilmasi mümkündür.Bu ek eksen
PRG_1 Sayfa: 1
Ank a CN C
C ekseni olarak adlandirilir ve bu tip tezgahlar C eksenli CNC TORNA tezgahi olarak
bilinir.
Bir CNC TORNA tezgahinda herhangi bir eksen asagida belirtilen yapida kontrol edilir.
Tezgaha yazilan programda kontrol edilen eksene ait olan pozisyon sinyalleri bilgisayardan
SERVOAMPLIFIKATÖR devresine gönderilir. Bilgisayardan bu devreye gelen düsük
güçteki sinyaller SERVOAMPLIFIKATÖR devresi vasitasiyla güçlendirilerek motora
dönme miktari seklinde gönderilir. Bu sinyalleri alan motor belirli bir miktar dönerek kizagin
hareket etmesi saglanir.
Herhangi bir sistemin kontrol edilebilmesi için kontrol edilen sisteme ait bir referans
noktasinin tanimlanmasi ve sonraki kontrol islemlerinin tanimlanan bu referans noktasina
PRG_1 Sayfa: 2
Ank a CN C
olarak adlandirlir.
CNC TORNA TEZGAHI'inda takimlar X ekseni üzerinde kendileri için ayrilmis olan
yerlere baglanir. Bazi CNC TORNALARDA takimlarin baglanmasi için X-ekseni kizagina
T kanallari veya kirlangiç kanallar açilmistir. takimlar bu açilan kanallara monte edilmek
suretiyle baglanir. Bu çesit tezgah tipleri GANG TIPI CNC TORNA tezgahi olarak bilinir.
GANG tipi tezgahlarda takimlarin baglanmasi (çok sayida takimla is yapma durumunda)
problem teskil edebilmektedir. Ayni sekilde her bir takim makinanin referansina göre farkli
PRG_1 Sayfa: 3
Ank a CN C
Genel olarak çok fazla sayida takim ile çalismayi gerektiren durumlarda, çalismayi
kolaylastirmak için döner bir mekanizma X-eksenine baglanmak suretiyle istenen takim
rahatlikla kesme pozisyonuna getirilebilir. Bunu INDEX tezgahlarinda kullanilan döner
takimli mekanizmalara benzetebiliriz. Bu mekanizma CNC TORNA tezgahinda TARET
olarak adlandirilmaktadir. Asagidaki sekilde bir TARET gösterilmektedir.
PRG_1 Sayfa: 4
Ank a CN C
seklinde bir yapi elde edilir. Görüldügü gibi aslinda CNC TORNA MAKINA SIFIRINA
GÖRE HEP NEGATIF (-) BÖLGEDE ÇALISMAKTADIR.
PRG_1 Sayfa: 5
Ank a CN C
Görüldügü gibi parçanin alin yüzeyini referans noktasi olarak alip torna için gerekli olan
geçis noktalarinin ÇAP ve referans noktasina uzaklik olan BOY cinsinden belirtilmesi
suretiyle programlamaya ilk adimimizi atmis oluyoruz.
PRG_2 Sayfa: 1
Ank a CN C
Son bir örnek olarak da bu sefer referans yüzeyi olarak ayna dayama yüzeyinin alindigi bir
is parçasinda ÇAP ve BOY (KOORDINAT) degerlerini tanimlayalim.
PRG_2 Sayfa: 2
Ank a CN C
...
... ...
Suyu Kapama ...
Aynayi Durdurma M9;
PRG_3 Sayfa: 1
Ank a CN C
M5;
M30;
Programin genel semasinda da belirtildigi gibi, baslangiç kisminda program
numarasi, maksimum ayna devri, su açma gibi komutlar belirtilir.
Kesme asamasinda ise islenecek parçaya uygun olan takim ile kesme islemleri
yaptirilir.
G0 komutu ile yaptirilan pozisyonlandirma (hizli hareket ile takim parçaya yaklastirilir
veya parçadan uzaklastirilir. Burada kizagin ilerleme hizi daha önceden tezgahin
parametre degerlerine girilmistir. Bu GOODWAY CNC torna tezgahlarinda 15
m/dak seklindedir. ve bu hiz yaklasik olarak 80 km/saat hizla giden bir otomobilin
hizina esittir. )
G1 komutu ile yaptirilan Dogrusal kesme (Burada kizagin ilerleme miktari ayna
devri basina F ile belirtilir. Örnegin F0.2 ifadesi ayna bir devri döndügünde
kizagin 0.2 mm ilerleme yapacagini belirtir.
G2 veya G3 komutu ile yaptirilan dairesel kesme hareketi. (Bu harekette dairesel
yüzeye sahip olan parçalarda kesme islemi yaptirilir. Radyus islemleri bu komut ile
yaptirilir. )
Bitis asamasinda ise suyu kapama, aynayi durdurma, program sonu gibi kodlar yer
alir. Suyu açma, kapama, aynayi uygun yönde döndürme v.s. gibi komutlar M komutlari
vasitasiyla yapilmaktadir. M0, M1, M2, M3, M4, M5, M8, M9 ve M30 komutlari tüm
CNC tezgahlarda standarttir. Diger M komutlari ise tezgahtan tezgaha farklilik gösterir.
Asagida GOODWAY CNC torna tezgahlarinda kullanilan M kodlari listesi verilmektedir.
M KODLARI LISTESI
PRG_3 Sayfa: 2
Ank a CN C
PRG_3 Sayfa: 3
Ank a CN C
Açiklamalar:
PRG_3 Sayfa: 4
Ank a CN C
3. Ayni satir içinde farkli gruplardaki G kodlari belirtilebilir. Bununla birlikte ayni
rupta olan iki G kodu da ayni satirda belirtilmis ise; en son belirtilen G kodu etkin
durumdadir.
PRG_3 Sayfa: 5
Ank a CN C
N _ _ _ _ G _ _ X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ M _ _ S _ _ _ _ T_ _ _ _ ;
Burada
N____
ile Satir numarasi verilir. Eski model tezgahlarda serit okuyucular vasitasiyla satir
numarasi mantigi kullanilarak program CNC'ye okutulmakta idi. Simdiki tezgahlarda satir
numarasinin kullanilmasi gereginden fazla yazma islemi gerektirdiginden dolayi pek uygun
olmamaktadir. Bununla birlikte bazi G kodlari tanimlama amaciyla satir numarasinin
kullanilmasini gerekli kilmaktadir. Bu konu hakkinda ileriki kisimlarda detayli olarak
bahsedilecektir. Simdilik aksi belirtilmedigi sürece satir numarasinin kullanilmamasi program
yaziliminin basitlestirilmesi açisindan uygun olmaktadir.
G__
ile uygun olan G kodu belirtilmelidir. G kodlari listesinde verilen uygun olan G kodu
burada kullanilir. MODAL G kodlarinin ayni gruptan bir baska G kodu belirtilene kadar
aktif olarak kaldigi hatirlanirsa; bir önceki satirdaki G kodu yukarida bahsedilen satirdaki
G kodu ile ayni ise ve bu kod MODAL bir kod ise G kodunun belirtilmesine gerek yoktur.
Çünkü MODAL G kodlari ayni gruptan bir baska kod belirtilene kadar aktif olarak
kalirlar.
X___.___Z___.___
T____
ile takim numarasi ve telafi numarasi belirtilir. Bu kodun ilk iki hanesindeki kisma
takimin numarasi (01, 02, 03, 04, 05, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 12) ve son iki hanesindeki
kisma ise TELAFI NUMARASI beirtilir. Genel olarak ayni takim numarasi için ayni telafi
numarasi kullanildigindan dolayi Takim Numarasi ile Telafi Numarasi ayni olur. Örnegin bu
PRG_3 Sayfa: 6
Ank a CN C
1 nolu takim için T0101 seklinde belirtilir. Bazi durumlarda ayni takim ile degisik telafi
degerlerinin baz alinmasi suretiyle islemler yapma durumunda Takim numarasi ile telafi
numarasi farkli degerler alabilir.
Örnek :
Burada Telafi degeri GEOMETRY (GEOMETRI) telafi degeri ile WEAR (ASINMA)
telafi degerlerinin toplamidir.
M__
S____
ile uygun olan devir veya kesme hizi belirtilir. S ile devir veya kesme hizinin
belirtilecegi önceki kodlarda belirtilen G50, G96, G97 kodlarinin durumlarina göre belli
olur.
G50 S 3000
G96 kullanimi durumunda kalemin sabit kesme hizi (elmascilarin verdigi deger) belirtilir.
G96 S120
ile kalemin kesme hizinin 120 m/dak oldugu belirtilir. Verilen bu kesme hizini karsilayacak
sekilde bilgisayar aksaminca hesaplanan devirde döner. Çap düstükçe bu devir artar.
G97 S1200
ile ise aynanin 1200 devir /dak da sabit devirde dönecegi beirtilir.
PRG_3 Sayfa: 7
Ank a CN C
PRG_3 Sayfa: 8
Ank a CN C
PROGRAMLAMA KOMUTLARI
Mutlak sistemde
koordinatlar parça programinin yazilmasinda referans alinan noktaya (is parçasi sifiri) göre
belirtilir ve bunlarin belirtilmesinde X ve Z adresleri kullanilir. X ve Z adresleri ile koordinat
degerleri belirtildigi zaman TAKIMIN GIDECEGI NOKTANIN pozisyon koordinat
degerlerinin Is parçasi sifirina göre verildigi kabul edilir.
Örnek:
kodu ile takimin is parçasi sifirina göre 102.345 çap ve -20. boy degerine sahip olan
noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile kesme islemi yapacak sekilde gidecegi ve
sonraki hareketinin ise 135.02 çap ve -25. boy degerine sahip olan noktaya devir basina
0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.
Artimsal sistemde
kodu ile takimin mevcut pozisyonundan ilk olarak Çapta 20. boyda -10. mm ötede
bulunan noktaya devir basina 0.2 mm ilerleme ile dogrusal kesme hareketi yaparak
gidecegi ve sonra yeni pozisyonundan Çapta 0.5 mm boyda -50. mm ötede bulunan
noktaya devir basina 0.18 mm ilerleme ile gidecegi belirtilir.
PRG_4 Sayfa: 1
Ank a CN C
G00 komutu ile takim ucu is parçasi koordinat sisteminde belirtilen noktaya hizli ilerleme
hizi (15 000 mm/dak) ile hareket ettirilir. Is parçasi koordinat sisteminde belirtilen nokta
(takimin gidecegi yer) mutlak veya artimsal sistemde belirtilebilir.
G0 kodunun formati (genel yapisi) su sekildedir:
Format:
G0 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ ; mutlak sistemde
G0 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ ; artimsal sistemde
Örnek Çalisma 1:
PRG_4 Sayfa: 2
Ank a CN C
Örnek Çalisma 2:
Burada X60.0 Z3.0 ile takimin gidecegi noktanin Çap ve Boy (Is parçasi sifirina
göre) degerleri verilmektedir.
Takim belirtilen noktaya F ile belirtilen devir basina ilerleme miktari degeri ile
dogrusal bir sekilde kesme islemi yaparak gider. F ile belirtilen ilerleme miktari degeri yeni
bir deger belirtilene kadar aktif olarak kalir. Bu sebeple kullanilacak sonraki G1
PRG_4 Sayfa: 3
Ank a CN C
Format:
G1 X _ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; mutlak sistemde
G1 U _ _ _ . _ _ _ W _ _ _ . _ _ _ F_ _ _ . _ _ _; artimsal sistemde
Örnek Çalisma 1:
PRG_4 Sayfa: 4
Ank a CN C
seklinde kodlanabilir.
Mutlak sistemde belirtilen X40.0 Z-30.0 noktasi is parçasi sifirina göre takimin gidecegi
noktanin koordinat degerleri belirtilmektedir.
Örnek Çalisma 2:
A X36.0 Z0.0
B X0.0 Z0.0
C X0.0 Z3.0
D X34.0 Z3.0
E X34.0 Z-30.0
F X50.0 Z-30.0
G X50.0 Z-36.0
PRG_4 Sayfa: 5
Ank a CN C
H X150.0 Z200.0
Kodlama Açiklama
...
...
T0101 ; 1 nolu takimin 1 nolu telafi ile çagirilmasi
G96 S120 M3 ; Sabit kesme hizi ve saat yönünde aynanin dönmesi
G0 X36.0 Z0.0. ; A noktasina hizli yaklasma
G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ; B noktasina keserek gitme- dogrusal-
G0 X0.0 Z3.0 ; C noktasina hizli hareketle çikma
G0 X34.0 Z3.0 ; D noktasina hizli hareketle çikma
G1 X34.0 Z-30.0 F0.18 ; E noktasina keserek gitme -dogrusal-
G1 X50.0 Z-30.0 F0.2 ; F noktasina keserek gitme -dogrusal-
G1 X50.0 Z-36.0 F0.18 ; G noktasina keserek gitme - dogrusal-
G0 X150. Z200. ; H noktasina hizli hareket ile çikma ve parçadan uzaklasma
...
...
Simdi su ana kadar ögrenmis olduklarimiz ile örnek bir program yazalim. Bu
örnekde program bir bütün olarak verilmistir. Ileriki kisimlarda sadece kesme asamalari ile
ilgili kisimlar verilecektir.
Örnek Çalisma:
PRG_4 Sayfa: 6
Ank a CN C
Yukarida isleme sekli verilmekte olan parça yüzeyinde çok az bir talasin
bulundugunu kabul edelim. Takimda kullanilan elmas için takimcinin vermis oldugu kesme
hizi degerinin 180 m/dak oldugunu ve ilerleme miktarinin da 0.2 mm oldugunu kabul
edelim.
PRG_4 Sayfa: 7
Ank a CN C
G02 (G2) veya G03(G3) komutu ile takim yariçapi belirtilen yay üzerinde dairesel
kesme islemi yapar. Buna mukabil takim baslangiç noktasindan bitis noktasina ayni
yariçapta iki farkli sekilde dairesel hareket yapabilir.
Eger takim baslangiç noktasindan bitis noktasina saatin dönüs yönü ile ayni (CW)
yönde olan bir yay çizecek sekilde kesme islemi yapacak ise G2 komutu;
Takim baslangiç noktasindan bitis noktasina saatin dönüs yönünün tersi olan
yönde bir yay çizecek sekilde (CCW) kesme islemi yapacak ise G3 komutu kullanilir.
Dairesel kesme islemi durumunda izlencek yaya ait karakteristik degerler; yariçap
(radyus) veya yay baslangiç noktasindan yay merkezine olan uzakliklar cinsinden verilir.
PRG_5 Sayfa : 1
Ank a CN C
G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ I _ _ _. _ _ _ K _ _ _ . _ _ _ F_.___
G03 R___.___
Eski model CNC tezgahlarda yay ile ilgili özellikler genellikle I ve K degerleri
cinsinden belirtilmekte idi. Bununla birlikte yani model tezgahlar yay ile ilgili özellikleri yay
yariçapinin verilmesi suretiyle belirtmeye imkan tanimaktadir. Eski model tezgahlarla
uyumluluk olmasi açisindan hala I ve K belirtimleri de kullanilmaktadir. Bununla birlikte
burada sadece yariçap belirtiminden bahsedilecektir. Yariçap belirtimi durumunda dairesel
interpolasyon komutunun genel formati su sekilde olur.
G02 X_ _ _ . _ _ _ Z _ _ _ . _ _ _ R_ _ _. _ _ _ F _ . _ _ _
G03
PRG_5 Sayfa : 2
Ank a CN C
G2 veya G3 komutu ile dairesel kesme yaptirma durumunda yay bitis noktasi
koordinatlari 90 derecelik yay üzerinde herhangi bir noktada bulunabilir. Yani kesme
isleminde yayin tam 90 derecelik bir yay olmasina gerek yoktur. Bitis noktasi yay üzerinde
olan herhangi bir nokta olarak verilebilir. G2 ve G3 komutu ile islenebilecek maksimum yay
90 derecelik bir yaydir.
Örnek Çalisma 1:
Takimin 1 noktasindan 2 noktasina 50. mm lik bir yay üzerinde saat yönünde (CW) 0.18
mm /dev ilerleme ile gidecek sekilde dairesel kesme islemi yapmasi için
PRG_5 Sayfa : 3
Ank a CN C
Örnek Çalisma 2:
Yanda verilen sekilde takimin 1 noktasindan 2 noktasina saatin tersi yönde bir yay
boyunca (CCW) dairesel kesme islemi yaparak gitmesi için
sekilde belirtilmektedir.
PRG_5 Sayfa : 4
Ank a CN C
türlü tornalama islemleri program biraz uzun olsa dahi yapilabilmektedir. Bu sebeple bu
kodlarin kullanilmasi suretiyle yazilmis program örnekleri üzerinde biraz daha detayli
durmak yararli olacaktir.
Örnek Çalisma 1:
Yukarida sekli verilen parça 150 m/dak lik kesme hizi ve 0.2 mm lik ilerleme
degerleri ile islenmek istenmektedir. Parça yüzeyinde finis paso oldugu düsünülerek isleme
programinin yazilmasi istenmektedir.
O1000 ;
G50 S3000 ;
M8;
G96 S150 M3;
T0101 ;
G0 X50.0 Z0.0 ;
G1 X0.0 Z0.0 F0.2 ;
G0 X0. Z3. ;
G0 X46. Z3. ;
G1 X46. Z0. ;
G1 X50. Z-20. ;
PRG_5 Sayfa : 5
Ank a CN C
Örnek Çalisma 2:
Yukaridaki sekilde isleme yöntemi verilmekte olan is parçasi için isleme programini 2 nolu
takim kabul ederek yaziniz.
PRG_5 Sayfa : 6
Ank a CN C
Örnek Çalisma 3:
Yukarida isleme sekli verilmekte olan dolu malzemenin matkap ile bosaltilip
resimde verilen ölçülere getirilmesi istenmektedir. Buna göre uygun isleme programinin
yazilmasi
PRG_5 Sayfa : 7
Ank a CN C
G0 X150. Z200. ; M5 ;
M9 ; M30 ;
Simdiye kadar programlari mümkün olan en genis kod blogu ile yazdik. Bununla
birlikte bilgisayarlarin bellek yapisindan kaynaklanan esaslara bagli kalinarak programlarda
bir takim kisaltmalar yapabiliriz.
1. Asagida normal bir satirda kullanilan uygun olan kodlarin nasil verilecegi
gösterilmistir.
Kod Blogu
G_ X _ Z _ F _ S _ M _ ;
CNC tezgah herhangi bir satiri icra edecegi zaman o satiri okuyup satirda bulunan degerleri
uygun bellek ceplerine koyar; ve eski bulunan degerler silinir. Eger bir sonraki satirda
belirtilen deger bir önceki satir ile belirtilen degerin aynisi ise ayni deger uygun düsen bellek
cebine yazilacagindan dolayi bu deger eski bellek cebi degeri ile ayni olacaktir. Bilgisayar
satiri okurken ayni degeri okuyacagindan dolayi bir sonraki satirda degismeyen degerin
tekrar yazilmasina gerek yoktur.
PRG_5 Sayfa : 8
Ank a CN C
komutu ard-arda gelen iki satirdir. Görüldügü gibi birinci satirda kullanilan X100. degeri
ikinci satirda da ayni kalmaktadir. Dolayisi ile ikinci satirda X100. degerinin tekrar
belirtilmesine gerek yoktur. Bu açiklamaya dayanarak yukarida verilen program kismi
...
...
G0 X100. Z3. ;
G0 Z0. ;
...
...
seklini alacaktir.
...
...
G0 X100. Z3. ;
G0 X100. Z0. ;
...
...
program kisminda ikinci satirda yaptirilan hareket tekrar G0 ile yaptirilan hareket
oldugundan dolayi program kismi
...
...
G0 X100. Z3. ;
Z0.;
...
...
seklini alir.
Simdi yukarida bahsedilen kisaltma kurallarina uygun olarak bir örnek program yazalim.
PRG_5 Sayfa : 9
Ank a CN C
Örnek Çalisma:
Yukarida operasyon listesi verilmekte olan parça yüzeyinde çok az bir talasin
oldugu kabulü ile isleme programinin yazilmasi istenmektedir.
O1500 ;
G50 S3000 ;
G96 S180 M3;
PRG_5 Sayfa : 10
Ank a CN C
T0101 ;
G0 X59. Z0. ;
G1 X0. F0.2 ;
G0 Z3. ;
X55. ;
G1 Z0. ;
X59. Z-20. ;
X63. ;
G2 X76. Z-45. R50. ;
G1 X80. ;
Z-55. ;
G0 X150. Z200. ;
M5 ;
M9 ;
M30;
Son bir örnek olarak önceki kisimlarda verilmis olan O 3000 nolu programin uzun
ve kisaltilmis hallerini yan yana göstererek uzun program kisminda gereksiz olan kisimlari
ortasi çizilmis olarak gösterelim.
PRG_5 Sayfa : 11
Ank a CN C
PRG_5 Sayfa : 12
Ank a CN C
Düz, konik v.b. vidalar G32 komutu ile kolaylikla açilabilir. G32 komutu
kullanilmak suretiyle aynanin dönme devri fener mili motoruna monte edilen pozisyon
kodlayici vasitasiyla ölçülerek bu devreye uygun olarak G32 komutunda F ile belirtilen
hatve miktari kadar tezgah her bir devirde ayna devri ile es zamanli olarak hareket eder.
Ayna bir devir yaptiginda kizak dis hatvesi kadar ilerler ve bu sekilde dis açma
islemi yapilir. Dis açma komutu verildigi zaman ilerleme miktari (F), ilerleme degistirme
(FEEDRATE OVERRRIDE %) ile degistirilemez. Degistirilse idi ilerleme farkli
olacagindan dolayi dis hatvesi uygun olmayacakti. Dis açma esnasinda sabit devir kullanilir.
komutu ile yanda sekli verilen dis çekilebilir. Burada F ile dis hatvesi (ADIM) verilmektedir
ve devir basina mm cinsinden ilerleme seklinde belirtilir.
PRG_6 Sayfa: 1
Ank a CN C
Dis açma esnasinda takim disin baslangiç noktasindan a1 kadar geride ve disin
bitis noktasindan a2 kadar ileride kalacak sekilde dis boyu belirtilir. Böylelikle dis basinda
ve dis bitiminde hatvede olabilecek sapmalar telafi edilmis olur. a1 ve a2 degerleri asagida
belirtilen sekilde hesaplanirlar.
a2=( L x R ) / 1800 mm
- 1- ln(a) degeri matematiksel bir iafededir ve çesitli a degerleri için asagidaki tabloda
verilen sonuçlari verir:
a -1 - ln (a)
0.005 4.298
0.01 3.605
0.015 3.200
0.02 2.912
PRG_6 Sayfa: 2
Ank a CN C
Örnek Program:
PRG_6 Sayfa: 3
Ank a CN C
Konik dis açma durumunda adim degeri Z-eksenindeki izdüsüm degeri olarak
belirtilir. Asagida konik dis açma islemi için islem resmi verilen parçada dis açma kodunun
nasil kullanilabilecegine dair bir örnek verilmektedir.
Adim 3.5 mm
a1 = 2 mm
a2 = 1 mm
her bir adimda 1 mm (genelde büyük bir deger) talas alinacagi kabulü ile iki kademelik bir
dis kaldirma programi:
...
...
G97 S800 M3;
T0303 ;
G0 X12. Z72.0 ;
G32 X41.0 Z29.0 F3.5 ;
G0 X50.0 ;
Z72.0 ;
X10.0 ;
G32 X39.0 Z29.0 F3.5 ;
G0 X50.0 ;
Z72. 0 ;
...
...
PRG_6 Sayfa: 4
Ank a CN C
G90 kodu ile çalisma yüzeyinde çok pasolu talas kaldirma islemleri kolayca
programlanabilmektedir. Genel olarak düz talas kaldirma islemlerine ek olarak R koniklik
miktari belirtilmek suretiyle konik talas kaldirmada yapilabilir.
R: Hizli Hareket
F: Kesme Hareketi
G90 Xa Zb F_;
komutu verildigi zaman takim ilk olarak baslangiç noktasindan "a" çapina hizli hareket
(G00 ile ay-ni hiz) ile iner, sonra "b" boyuna kadar kesme islemi yapar (F ile belirtilen
ilerleme ile) sonra baslangiç noktasi çapina keserek çikar ve sonraki adimda baslangiç
noktasindaki boy degerine gelir.
Görüldügü gibi tek bir satirda 4 farkli hareket yaptirilmakta ve böylelikle isleme
programi daha da kisalmis olmaktadir. Ayni komutu tekrar kullanarak "a" çapindan bir
kaç mm (3-4) küçük bir çapta tekrar talas kaldirmaya gerek duyuldugu zaman sadece çap
degeri belirtilir.
PRG_7 Sayfa: 1
Ank a CN C
Örnek Çalisma 1:
Yukarida resmi verilen parçayi 1 nolu kalemi kullanarak, sabit kesme hizi
(150 m/dak) ve ilerleme F0.18 mm/devir seklinde isleme sartlarinda isle-mek istiyoruz.
Programi yazalim:
O2000 ;
G50 S2000;
T0101 ;
M8 ;
G96 S150 M3 ;
G0 X73. Z3. ; (Baslangiç noktasi)
G90 X67. Z -20. F0.18 ;
X64. ;
X61. ;
X60. ;
G0 X150. Z200. ; (Is bittiginde kalem baslangiç noktasina geri döner.
M9 ; Dolayisiyla uzaklasma pozisyonumuz bu nokta re-
M5 ; ferans alinarak belirlenir.)
PRG_7 Sayfa: 2
Ank a CN C
M30 ;
Örnek Çalisma 2:
G90 kodu ile ilgili olarak bu sefer de bu komutun delik içinde isleme operasyonlarinda nasil
kullanilabilecegine iliskin bir örnek verelim.
T0505 ;
G96 S180 M3 ;
G90 X43. Z -20. F0.18 ;
X45.;
X48.;
X49.5 ;
X50. ;
G0 X150. Z200. ;
PRG_7 Sayfa: 3
Ank a CN C
Örnek Çalisma 3:
Asagida verilen parça biraz daha detayli bir örnek olarak verilmistir. Bu tür bir parçada
G90 kodunun nasil kullanilabilecegini ve parçanin ne sekilde islenebilecegini kodlardan
çikarmaya çalisiniz
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X55. Z0. ;
G1 X0. F0.2. ;
G0 X55. Z3. ;
G90 X50. Z -39.9 ;
X47. ;
X44. ;
X41.;
G0 X42. ;
G90 X36. Z -19.9 ;
G0 X32. ;
G1 Z0. ;
X34. Z -1. ;
Z -20. ;
PRG_7 Sayfa: 4
Ank a CN C
X38. ;
X40. Z -21.;
Z -40. ;
X50. ;
Z -45. ;
G0 X150. Z200. ;
G90 kodu ile konik bosaltma islemleri de yaptirilabilir. Konik bosaltma islemi için program
kodu asagida verilmektedir.
G90 Xa2 Zb R_ F_ ;
Koniklik miktari R baslangiç ve bitis çaplari arasindaki farkin yarisi olarak tanimlanir ve
kodda isareti ile kullanilir. Yukarida verilen sekil için koniklik miktarinin isareti negatif (eksi)
dir. R nin degisik konumlarina göre farkli isleme durumlari mevcuttur. Bunlar asagida
gösterilmektedir.
PRG_7 Sayfa: 5
Ank a CN C
G90 komutunun konik bosaltmada nasil kullanilacaginin daha iyi anlasilmasi için asagida
sayisal bir örnek verilmektedir.
Örnek Çalisma 4:
Örnek Çalisma 5:
PRG_7 Sayfa: 6
Ank a CN C
T0505 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X27. Z3. ;
G90 X30. Z -20. R2.5 F0.2 ;
X32. ;
X34. ;
X35. ;
G0 X150. Z200. ;
PRG_7 Sayfa: 7
Ank a CN C
G92 Xa Zb FL ;
G92 Xa Zb FL ;
kodu programda verildiginde, kalem ilk olarak "a" çapina hizli bir sekilde iner, sonra "b-r"
boyuna L ilerlemesi (hatve) ile kesme islemi yapar. Sonra 45º lik bir açi ile "b" boyuna
kesme islemi ile gider ve tekrar baslangiç noktasi çapina hizli bir sekilde çikar ve en son
olarak kalem baslangiç noktasina hizli olarak gelir.
A detayinda "r" ile belirtilen mesafe pah kirma mesafesi olarak adlandirilir. Pah kirma
mesafesi 0.1L ... 12.7L araliginda 0.1L lik artirimlarla 5130 nolu parametrede belirtilir.
5130 nolu parametre sifir ise bu deger (pah miktari) sifir olarak alinir.
G90 kodunda oldugu gibi G92 kodu ile belirtilen çap, boy, ilerleme ve koniklik
degerleri modal degerlerdir. Yani bir defa belirtildikleri zaman ayni tipten baska bir G kodu
kullanilana kadar aktif olarak kalirlar.
PRG_8 Sayfa: 1
Ank a CN C
Örnek Çalisma 1:
T0303 ;
G97 S800 M3 ;
G0 X31. Z5. ; (Baslangiç pozisyonu)
G92 X29.6 Z -30. F1.5 ;
X29.3 ;
X29. ;
X28.6 ;
X28.2 ;
X28. ;
G0 X150. Z200. ;
Yukarida verilen parçada 800 dev/dak (Islem bittiginde kalem baslangiç
da dis çekmek için gerekli kod kisminin pozisyonuna geri gelir.)
yazilmasi.
Örnek Çalisma 2:
...
...
T0505 ;
G0 X24. Z5. ;
G92 X26.4 Z -20. F1.25 ;
X26.8 ;
X27.2 ;
X27.6 ;
X27.9 ;
X28. ;
PRG_8 Sayfa: 2
Ank a CN C
G0 X150. Z200. ;
...
...
G32 kodunda dis çekme için belirtilen açiklamalarin hepsi G92 kodu içinde geçerlidir. G32
kodunun G01 den ayrilan tek farki ILERLEMEYI DEGISTIRME (FEEDRATE
OVERRIDE) anahtari G32'de fonsiyon disi kalmaktadir.Ayni farklilik G90 ile G92 kodu
arasindaki farklilikta da geçerlidir.
...
...
T0707 ;
G97 S800 M3 ;
G0 X31. Z45. ;
G92 X29.5 Z20. R-2. F1.05 ;
X29.2 ;
X28.7 ;
X28.6 ;
X28.5 ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
PRG_8 Sayfa: 3
Ank a CN C
G94 Xa Zb F_ ;
G94 kodu verildiginde takim ilk olarak "b" boyuna hizli hareketle gelir. Sonra "a" çapina
F'de belirtilen ilerleme ile kesme islemi yapar. Sonra baslangiç noktasi boyuna keserek
çikar ve son olarak ta baslangiç noktasi çapina hizli hareket ile geri döner.
Ayni sekilde G90, G92 de oldugu gibi G94 kodunda belirtilen degerlerde modal
degerlerdir. Bir defa belirtildiklerinde ayni türden baska bir deger belirtilene kadar aktif
olarak kalirlar.
Örnek Çalisma :
...
...
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z25. ;
G94 X30. Z18. F0.15 ;
Z16. ;
Z15. ;
G0 X150. Z200. ;
...
PRG_9 sayfa: 1
Ank a CN C
...
G94 Xa Z b R_ F_ ;
Örnek Çalisma :
...
...
T0303 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z3. ;
G94 X30. Z23. R-2. F0.3 ;
Z22. ;
Z21. ;
Z20. ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
PRG_9 sayfa: 2
Ank a CN C
Koniklik R=(16-20) / 2= -2
PRG_9 sayfa: 3
Ank a CN C
Su ana kadar görmüs oldugumuz komutlar programlamanin temelini teskil etmektedir. Buna
mukabil bu komutlarin kullanilmasi suretiyle yazilan programlar oldukça uzun olmaktadir.
Bundan sonra bahsedilecek kisimlar programlamayi biraz daha basitlestiren ve programi
kisaltan komutlar olacaktir. Tabi ki bu kodlar bir önceki kodlara göre biraz daha detayli
olacaktir ama bu komutlarin kullanilmasi suretiyle programlamanin ne kadar basitlestigi
görülecektir.
PRG_10 Sayfa: 1
Ank a CN C
A→A'→B seklinde finis malzeme sekli G00, G01, G02 ve G03 kodlari ile tanimlandigi
zaman, belirtilen bölge ∆d (kesme derinligi)'lik artimlar ile sonuçta ∆W ve ∆U/2' lik fark
kalacak sekilde malzeme bosaltilir. Konuya biraz daha fiziksel yanasirsak, kalem ilk olarak
çapta ∆d kadar dalar sonra boyda finise birakilan miktarda kesme hareketi yapar ve sonra
çapta 45°lik açi ile "e" kadar yukari çikar ve baslangiç boyuna tekrar hizli olarak geri
döner. Bu islem finise birakilan degerlere kadar devam eder ve kalem en son finis
pasosunu birakarak tanimlanan yolu izleyerek
A noktasina geri döner.
G71 komutu ile asagida verilen parça sekilleri tanimlanabilir. Tüm bu kesme çevrimleri Z
eksenine paralel olarak yapilir ve ∆u ve ∆w için isaretler asagidaki gibi tanimlanir.
PRG_10 Sayfa: 2
Ank a CN C
...
...
G96 S180 M3 ;
T0101 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ;
N14 G0 X50. ;
G1 Z0. ;
X60. Z -20. ;
Z -40 ;
X76. ;
N15 X80. Z -42. ;
G0 X150. Z200. ;
PRG_10 Sayfa: 3
Ank a CN C
...
...
Örnek Program 2 :
...
...
T0101 ;
G96 S180 M3 ;
G0 X83. Z3. ;
G71 U2. R0.8 ;
G71 P16 Q17 U0.5 W0.2 F0.2 ;
PRG_10 Sayfa: 4
Ank a CN C
N16 G0 X50. ;
G1 Z0. ;
X56. Z -20. ;
X60. ;
Z -36 ;
N17 G2 X80. Z -46. R40. ;
G0 X150. Z200. ;
...
...
Örnek Program 3 :
...
...
T0303 ;
G96 S120 M3 ;
G0 X39. Z3. ;
G71 U1.5 R0.5 ;
G71 P18 Q19 U -0.5 W0.1 F0.2;
N18 G0 X60. ;
G1 Z -20. ;
X50. ;
N19 X40. Z -40. ;
PRG_10 Sayfa: 5
Ank a CN C
G0 X150. Z200. ;
...
...
G70 komutu G71 komutunda N(ns) ve N(nq) kodlari ile tanimlanmis olan ve G71
kodunda finis miktari olarak birakilan tornalama islemini yapar.
komutu verildigi takdirde bir önceki G71 veya diger kaba tornalama islemleri ile N(ns) ve
N(nq) satirlari arasinda tanimlanmis olan finis paso tanimlanan tornalama yoluna uygun
olarak tornalanir.
Örnegin G71 kodunu anlatirken verilen Örnek Program 1 de tornalama sekli N14 ve N15
satirlari arasinda tanimlanmis ve finise çapta 0.5 mm ve boyda 0.1 mm paso birakilmisti.
Bu birakilan pasoyu almak için G70 komutu
seklinde yazilir. Bu tanimlama ile Örnek program 1 de tanimlanan finis miktari alinmis olur.
Yukarida verilen kodda S kullanilan G koduna (G96 veya G97) bagli olarak sirasiyla sabit
kesme hizi veya sabit devir olarak belirtilir. Belirtilmedigi takdirde bir önceki S degeri ne
ise o deger alinir. Ayni sekilde F ile de kesme ilerlemesi verilir.
Örnek program 1 de N14 ve N15 satirlari arasinda tanimlanan torna parçasinda kaba
tornalama islemi yaptirildiktan sonra finis tornalama islemi ayni kalem (kaba) kalem ile veya
farkli bir kalem ile yaptirilabilir.
Ayni kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda N15 _ ;
satirindan hemen sonraki satira
PRG_10 Sayfa: 6
Ank a CN C
seklinde bir kod yazilir. Islem bittiginde kalem baslangiç noktasina (X 83. Z3.) geri döner.
Sonra kalemi
G0 X150. Z150. ;
Farkli bir kalem ile finis tornalama yaptirilmak isteniyor ise; G71 kodunda
N15 _ ;
satirindan hemen sonra kaba kalem emniyetli bir noktaya hizli hareket ile gönderilir.
(G00 X150. Z100. ). Bu gönderme isleminden sonra finisin aldirilmasi istenen kalem
çagirilir. (Örnek T0202 ; ), sonra finis kalemi G71 komutunun baslangiç kisminda
G00 X _ Z_ ;
komutu kullanilarak finis islemi alinir. Finis isleminden sonra kalem baslangiç noktasina geri
geldiginden dolayi
G00 X _ Z _ ;
PRG_10 Sayfa: 7
Ank a CN C
G1 Z0. ;
X60. Z -20. ;
Farkli bir kalem ile finis islemi: Z -40 ;
X76. ;
... N15 X80. Z -42. ;
... G0 X150. Z200. ;
G96 S180 M3 ; T0202 (finis kalemi);
T0101 ; G0 X83. Z3. ;
G0 X83. Z3. ; G70 P14 Q15;
G71 U1.5 R0.5 ; G0 X150. Z100. ;
G71 P14 Q15 U0.5 W0.1 F0.18 ; ...
N14 G0 X50. ; ...
PRG_10 Sayfa: 8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Kelime verileri
Blok sonu
N001 G00 X123.4 M03 S1000 ;
Adres
Programlama1 1/4
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
1.3. Blok
CNC tezgahta yazilan programi icra edebilmesi için, ardarda gelen kelime verilerinin
bir satir olusturacak sekilde yazilmasi gerekir. Bu ifadelerden olusan satir blok olarak
adlandirilir. Programin en küçük birimi bloktur. Ve bu bloklarin ard arda yazilmasi
suretiyle gerçek kesme islemini yapan CNC tezgah programi elde edilir.
CNC takim tezgahini çalistirmak için verilen komutlar grubu program olarak
adlandirilir. Komutlarin belirtilmesi suretiyle, takim bir dogru boyunca veya bir yay
boyunca hareket ettirilebilir, veya is mili motoru döndürülebilir. Programda, is parçasi
üzerinde yapilacak olan gerçek isleme operasyonuna göre takim hareket kodlari
belirtilir.
Her bir adimdaki komutlar grubu blok olarak adlandirilir. Bu bloklarin sira ile
islenmesi ile isleme operasyonu yerine getirilir. Bu bloklari sira ile belirtmek suretiyle
program elde edilir. Her bir blogu birbirinden ayirmak için kullanilan numara
program numarasi olarak adlandirilir. Blok ve program asagida belirtilen
konfigürasyona sahiptir.
Programlama1 2/4
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Blok
Her bir blogun baslangicinda bir sira numarasi vardir, bu numara blogu tanimlar, ve
her bir blok sonunda blok sonu karakteri (EOB) vardir ve bu karakter blok sonunu
belirtir. ISO kod sisteminde EOB karakteri LF (Line Feed) seklinde iken, EIA kod
sisteminde EOB karakteri CR (Carriage Return) seklindedir.
Program
Normal olarak, program numarasi program basinda EOB (;) kodundan sonra belirtilir,
ve program bitis kodu (M02 veya M30) program sonunda belirtilir
Blok sonu EOB seklinde kisaltilir ve CNC takim tezgahina her bir blogun sonunu
belirtmek için kullanilir. Bu sebeple her bir blokta EOB kodunun belirtilmesi gerekir.
Tezgah açildiktan veya reset tusuna basildiktan sonra, ilk EOB kodu okunana kadar
CNC kontrol sistemi tüm bilgileri ihmal eder. Isleme programinin baslangiç
Programlama1 3/4
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek 1)
Tezgah açildiktan veya Reset tusuna basildiktan sonra program baslatilirsa, N001
blogu ihmal edilir ve N002’ye ait olan blok icra edilir. Bu sebeple programin Örnek 2
ve Örnek 3’de gösterildigi gibi düzenlenmesi gerekir.
Örnek 2) Örnek 3)
Bazi komutlar bir kez belirtildiklerinde CNC tezgah belleginde kaydedilirler ve diger
takibeden bloklarda da iptal edilmedikleri sürece aktif olarak kalirlar. Bazilari ise
sadece belirtildikleri blokta geçerli olup diger kisimlarda geçerli olmazlar. Bu
belirtilen kodlar içinde bir defa belirtildiklerinde bunlara ait gruptan baska bir kod
belirtilene kadar aktif olan kodlara modal kodlar, sadece belirtildikleri blokta geçerli
olup diger takibeden bloklarda geçerli olmayan kodlara modal olmayan kodlar adi
verilir. Örnek olarak CNC programinda F ile verilen ilerleme miktari modal bir
komut iken X, Y, ve Z eksenlerine ait hareket degerleri modal olmayan kodlardir.
Ayni grupta bulunan modal kodlarin ayni blok içinde ikinci kez belirtilmemeleri
gerekir. Eger belirtilirlerse en son belirtilen modal kod aktif kod olarak alinir.
Programlama1 4/4
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Yatay isleme merkezinde ise eksenler is mili kafasi yatay olarak yerlestirildiginden
dolayi asagidaki sekilde isimlendirilirler.
Programlama2 1 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
CNC tezgahlarda mm ve inç komut sistemi parametre ile veya G kodlari ile
seçilebilmektedir. Ayni anda hem mm hem de inç giris sistemi kullanilabilir.
X1 X eskeni 0.001 mm
Y10 Y ekseni 0.01 mm
Z1000 Z ekseni 1.0 mm
X0.1 Y eskeni 0.1 mm
Y10.0 Y ekseni 10.0 mm
A-90000 A eskeni 90 derece
B10.009 B ekseni 10.009 derece
Z-1.0001 1 mikron girisi sadece 0.001 mm lik artim birimlerini alacagindan dolayi
bu sekilde belirtilemez.
Programlama2 2 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Not1: Eger hareket miktari sifir (0) ise eksene ait artimsal deger kodu yazilmadan
geçilebilir. Buna ragmen mutlak kod sistemine göre programlama daha sik
kullanilmaktadir. Programda mutlak kod sistemi G90 kodu ile belirtilir. Ayni sekilde
artimsal kod sistemi ise G91 kodu ile belirtilir. Bu iki kod karsilikli modal kodlardir.
Yani bu ik koddan bir tanesi herhangi bir blokta belirtilmis ise belirtilmis oldugu
bloktaki hareket kodlari ve bunu takibeden (taki ayni kodun zitti belirtilmemis ise)
mutlak veya artimsal olarak algilanir.
Programlama2 3 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program formati
G01 X_ Y_ F_;
Yay boyunca takima hareket yaptirmak için, hareket dogrultusuna göre iki tip hareket
gereklidir; saat yönü ve saat yönü tersi. Bu sebeple bu hareketler için uygun olan G
kodunun verimesi gerekir.
Program formati
G02 X_ Y_ R_ F_;
G03 X_ Y_ R_ F_;
Programlama3 1 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program formati
G00 X_ Y_ ;
Not 1: Gerçek bir makinada, takim hareketi yerine tabla hareket ettirilebilir.Buna
ragmen program yazilirken sanki takim hareket ediyormus gibi düsünülür. CNC
tezgah takimi hareket ediyormus gibi verilen program komutlarini kendi bünyesinde
bulunan dönüsümler vasitasiyla otomatik olarak tabla hareketine dönüstürür. Bu
sebeple program yazilirken tabalanin hareket ediyor olmasi dikkate alinmaz.
Not 2: G00, G01 ve G02 deki ilk sifir sayisal degeri atlanarak geçilebilir. Kodlar
basitce G0, G1 ve G2 seklinde belirtilebilir.
Takimi bir dogru boyunca veya bir yay boyunca hareket ettirmek için kullanilan
fonksiyonlar “interpolasyon fonksiyonlari” olarak adlandirilir. Ayni sekilde takimi
hizli hareket ile (CNC tezgahin kabul edebilecegi en yüksek hiz 10 m/dak veya 20
m/dak) kesme noktasina pozisyonlandirmada kullanilan fonksiyon “pozisyonlama
fonksiyonu veya hizli hareket” olarak adlandirilir. G00, G01, G02 ve G03 gibi G
kodlari “hazirlik fonksiyonlari veya G-kod fonksiyonlari” olarak adlandirilir ve çok
sayida G kodu vardir.
3.2 Takimin is parçasini kesmesi için takima gerekli olan ilerleme miktari
(ilerleme hizi) nin programlanmasi
Örnegin kesme islemi esnasinda takimin dakikada 200 mm hiz ile ilerleyecek sekilde
kesme islemi yapabilmesi için F200.0 veya F200 seklinde programda ilerleme hizinin
belirtilmesi gerekir.
Programlama3 2 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
F kodunda oldugu gibi, malzeme ve kullanilan takima uygun düsecek sekilde uygun is
mili devrinin belirtilmesi gerekir. Is mili devri takimin kesme hizina göre hesaplanir.
Örnegin bir is parçasi 200 m/dak’lik kesme hizi ile 100 mm çapli bir takimla islenmek
istenirse is mili devri 640 dev/dak seklinde belirtilmelidir. Is mil devri programda S
adresinden sonra verilen sayisal deger ile belirtilir. Verdigimiz örnekte S640 seklinde
program içinde is mili devrinin kodlanmasi gerekir.
Programlama3 3 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Is mili devri ile ilgili kodlar “Is mili fonksiyonu veya S fonksiyonu” olarak
adlandirilir. S fonksiyonu modal kod oldugundan dolayi program içinde degistirilmek
istenmedigi sürece bir kez belirtilir. Eger tezgah kapatilmis ise, yeniden açilmasi
durumunda modal olan bu kod devre disi kalir. Bu sebeple öncelikli olarak is mili
devrinin tezgah açildiktan sonra girilmesi gerekir.
Is parçasina göre takimin hizi kesme hizi olarak adlandirilir. CNC isleme
merkezlerinde kesme hizi is mili devri cinsinden belirtilmek zorundadir.
N= 1000 x V/ (3.14 x D)
formulü kullanilarak
N=1000 x 80 /(3.14 x 100)
N=250 dev/dak
olarak tesbit edilir. Tesbit edilen bu deger programda S250 seklinde belirtilir. Kesme
hizi kullanilan takimin cinsine ve malzeme tipine bagli olarak takim firmalarinin
vermis oldugu kataloglardan tesbit edilir.
Gerçek isleme operasyonu isleminde, frezeleme, delik delme, kilavuz çekme, bara
salma v.b. islemler sik sik kullanilir. Her bir takimin iki haneli bir sayi ile belirtilen
bir numarasi vardir. Bu numaralar programda T adresini takibeden sayisal degerde
belirtilir. Isleme operasyonu için kullanilacak olan takimi seçmek için T kodundan
sonra takima ait numaranin belirtilmesi gerekir. Bu “T fonksiyonu” olarak
adlandirilir. Örnegin 10 mm çapli bir matkap 5 nolu takim numarasina sahipse, bu
takimi programda seçmek için T05 seklinde bir kodun verilmesi gerekir.
Takim seçme metodu takim degistirme metodu (ATC) ile yakindan iliskilidir. Bu
sebeple takim seçme isleminin programda nasil belirtilecegini anlamak için takim
tezgahi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gerekir.
Programlama3 4 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Sira Hazirlik Bitis noktasi koordinat Ek Is mili Takim Ilerleme fonk. Blok
Numarasi fonksiyonu degerleri fonksion fonksiyonu fonksiyonu sonu
Her bir blogun basinda N adresini takiben belirtilen sira numarasi azami dört hane
olacak sekilde verilir. Bu Mitsubishi kontrolde 5 , Fanuc OMC kontrolde 4 hanedir.
Sira numarasi program icra edilirken tezgah ekraninda gösterilir. Sira numarasi
program icra sirasini gözlemlemek veya isleme programi için özel bir yöntemi
çagirmak amaciyla kullanilabilir. Sira numarasi komutlarin icra sirasini göstermez.
Program programda yazilan bloklarin sirasina göre icra edilir.( Blok içinde belirtilen
kodlar ayni anda icra edilir.) Sira numarasinin her bir blokta belirtilmesine gerek
yoktur. Belirtilmedigi takdirde programin akisi üzerinde herhangi bir etkisi yoktur.
Isleme programi takimin merkezi parça resmi ile verilen koordinatlar ile çakisacak
sekilde yazilir. Fakat gerçek islemlerde, takimlar degisik yariçap ve boy degerlerine
Programlama3 5 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
sahip olduklarindan dolayi, gerçek takim yolu takim yariçapi ve boyu kadar kaydirilir,
eger bir önlem alinmaz ise gerçek isleme operasyonu elde edilemez.
Bu fonksiyon eger blok basinda “/” karakteri kullanilir ise, programin icrasi sirasinda
bu blogun islenmesi makina panelinde bulunan BLOCK DELETE anahtarinin
durumuna göre belirlenir.
Programlama3 6 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Programlama3 7 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takimlarin tezgah hareket araligi disinda hareketinin engellenmesi amaciyla her bir
eksene sinir anahtarlari konulmustur. Takimlarin hareket edebildigi aralik kurs olarak
adlandirilir. Sinir anahtarlari ile tanimlanan kurslara ilaveten, operatör programda
veya parametreler ile takimlarin hareket edebilecegi araligi tanimlayabilir. Bu
fonksiyon kurs kontrol fonksiyonu “stroke check” olarak adlandirilir.
Programlama3 8 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
4. Pozisyon Komutlari
Takim mevcut konumda program sifir noktasinda iken, bir hareket kodu verdirilmek
istenirse, mutlak ve artimsal koordinat degerleri olarak ayni koordinat degerleri
verilir.
G90 veya G91 kodu önceki bloklarda belirtilmis ise, programin yazilmakta oldugu
bloktaki hareket koordinatlari bu belirtilen deger baz alinarak yapilir. Yani modal bir
koddur. Tekrar tekrar belirtilmesine gerek yoktur.
Programlama4 1/3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Tezgahin açilmasi sirasinda G90 veya G91 modlarindan hangisinin aktif olacagi
parametre ile ayarlanabilir.
Bu iki kodun da diger kodlardan ayri olarak program baslangicinda koordinat sistemi
belirtilmeden evvel bir tek basina blokta belirtilmesi gerekir. G20 ve G21 seçimi
sadece lineer eksenler için geçerlidir, döner eksenlerde geçerli degildir.
Iki farkli tipte desimal nokta notasyonu vardir; hesap makinasi tipi ve standard
notasyon.
Programlama4 3/3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G adresinden sonra belirtilen sayisal deger ilgili blokta kullanilan kodun anlamini
belirtir. G kodlari iki tipe ayrilir.
Örnek)
G01 X_;
Z_; G01 kodu bu aralik boyunca geçerlidir.
X_;
G00 Z_;
Açiklamalar:
Programlama5 1 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G kodlari listesi
Programlama5 3 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
6. INTERPOLASYON FONKSIYONLARI
G00 kodu takimi is parçasi koordinat sisteminde mutlak veya artimsal kodlar ile
verilen pozsyona hizli hareket ile tasir. Pozisyon degeri mutlak komut olarak verilmis
ise is parçasi koordinat sistemi orijinine (program sifirina) göre bitis noktasinin
koordinat degerleri belirtilir. Pozisyon degeri artimsal olarak verildigi takdirde
takimin mevcut bulundugu konumdan verilen noktaya varmasi için daha ne kadar
mesafe gitmesi gerektigi belirtilir.
Komut .Formati:
G00 X xp Y yp Z zp ;
G00 kodu bir kez belirtildigi zaman, baska bir G fonksiyonu ile degistirilene kadar
veya 01 kod grubundaki G01, G02, G03 kodlari ile hareket verilene kadar geçerli
kalir. Eger belirtildigi bloktan sonraki bloktaki hareket de G00 ile yapilacak olan bir
hareket ise, G00’in yazilmasina gerek yoktur, sadece gidilecek olan noktanin
koordinat degerlerinin belirtilmesi yeterlidir.
Takimin verilen noktaya mevcut konumdan ulasmasi için lineer veya lineer olmayan
bir yol boyunca gidig gitmeyecegi parametreler vasitasiyla belirlenir. Genel olarak
lineer olmayan yol takimin her üç eksene ait olan en yüksek hareket hizi degerini
kullandigindan dolayi en kisa zaman alan yoldur. Tezgahlarin çogunda takimin
pozisyonlandirilmasi bu sekilde yapilir. Konu ile ilgili detayli açiklama “Isleme
Merkezi Teknolojisine Giris” adli
kilavuzdan bulunabilir.
Asagida G00 kodunun G90 ve G91 ile kullanimina dair bir örnek gösterilmektedir.
Takim baslangiç noktasindan bitis noktasina G00 kodu ile hizli bir sekilde hareket
ettirilmek istenmektedir.
Programlama6 1 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Asagida verilen örnekte ise takim 1 noktasindan 2 noktasina hizli hareket ile
pozisyonlandirilmaktadir.
Komut Formati
G01 X xp Y yp Z zp F f; seklindedir.
Programlama6 2 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Burada xp, yp ve zp ile bitis noktasi koordinat degerleri artimsal ve mutlak mod
durumuna göre belirtilir. F ile ise mm/dak cinsinden takimin ilerleme miktari degeri.
Ilerleme degeri yeni bir ilerleme verilene kadar geçerlidir. Bu sebeple her bir blokta
ilerlemenin belirtilmesine gerek yoktur.
Döner eksen için ilerleme degeri derece/dakika cinsinden belirtilir. Lineer esken α
ile döner β eksen ayni anda interpolasyona tabi tutulacak ise, bu durumdaki ilerleme
α ve β ile olusturulan kartezyen koordinat sistemine teget olan ilerleme degeri mm
/dak cinsinden verilir.
G1 komutu bir kez belirtildiginde bir sonraki blokta da G1 ile hareket yapilmakta ise
bu blokta G1 kodunun tekrar belirtilmesine gerek yoktur. Sonraki bloklardaki G1
kodu G0, G2 ve G3 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Program içinde ilk G1
kodu ile hareket esnasinda F ilerleme degerinin kesinlikle verilmesi gerekir.
Asagida G1 ile takim merkezine sekilde gösterilen hareketlerin yaptirilmasina dair bir
örnek verilmektedir.
Programlama6 3 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Format
Programlama6 4 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G02 veya G03 kodu G1, G0 kodlari belirtilene kadar aktif olarak kalir. Yay bitis
noktasi koordinatlari hem mutlak hem de artimsal olarak da belirtilebilir. Buna
mukabil yay merkezi koordinatlari (I, J ve K) artimsal olarak belirtilir. Yay
yariçapinin arti veya eski isaretli belirtilmesine göre dairesel interpolasyon yönü
degismektedir.
Yay bitis noktasi koordinatlari Xp, Yp veya Zp degerleri ile belirtilir, ve G90 veya
G91 modunun durumuna göre artimsal veya mutlak olarak verilebilir. Artimsal
degerler yay baslangiç noktasindan gözlemlenen bitis noktasi koordinatlari olarak
belirtilir. Yay merkezi I, J ve K ile Xp, Yp ve Zp ‘ye uygun düsecek sekilde belirtilir.
Buna mukabil I, J ve K adreslerini takibeden sayisal deger bir vektör bilesenidir, ve
Programlama6 5 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Eger I, J veya K degerlerinden herhangi bir tanesi sifir ise, bunlar belirtilmeden
geçilebilir. Xp, Yp veya Zp degerleri belirtilmedigi takdirde (bitis noktasi baslangiç
noktasi ile ayni oldugu durumda) ve yay merkezi I, J ve K degerleri ile belirtilir ise
takim 360 derecelik bir yay üzerinde kesme islemi yapar. (Tam daire).
Programlama6 6 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Yay ile yayin ihtiva ettigi yay merkezi arasindaki mesafe, I,J ve K kullanmak yerine
R yay yariçapi kullanilmak suretiyle de belirtilebilir. Bu durumda 180 dereceden
büyük bir yay üzerinde dairesel interpolasyon tatbik edilmekte ise, yay yariçapi
degerinin eksi isaretli olarak belirtilmesi gerekir. R yay yariçapi ile dairesel
interpolasyon yaptirma sirasinda eger Xp, Yp ve Zp degerlerinden hiçbiri belirtilmez
ise, yani yay bitis noktasi yay baslangiç noktasi ile ayni konumda bulunur ise, sifir
dereceli bir yay islenir. Eger 180 dereceye çok yakin bir yay üzerinde dairesel
interpolasyon yaptirilmak istenir ise, kontrol sistemi, yay merkezinin hesaplanmasi
durumunda yanlis sonuç verebilir. Bu durumda yay açisi 180 derece veya 180
dereceye çok yakin bir deger oldugunda, yay yariçapi cinsinden belirtmek yerine I, J
ve K vektörlerinin kullanilmasi suretiyle belirtmek saglikli olur.
Programlama6 7 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek Çalisma- Su ana kadar görmüs oldugumuz kodlari kullanmak suretiyle bir
örnek parça üzerinde bu bahsetmis oldugumuz interpolasyon fonksiyonlarinin nasil
kullanilabilecegini görelim.
%; Program baslangici
O0001; Program no
G17 G49 G40 G80 ; Düzlem seçimi, takim boyu telafi iptali, takim
yariçap telafi iptali, çevrim iptali
G28 G91 Z0; Z eksenini sifira (takim degistirme konumu)
gönderme
T1 M6 ; Takim çagirma ve degistirme
G0 G54 G90 X-10.83 Y –17.34 S800 M3 ; Hizli hareket ile, G54 koordinat sisteminde (1
nolu is parçasi koordinat sistemi) takimi 1 nolu
pozisyona konumlandirma, is miline 800 devir
verme ve döndürme
G43 Z5. H1 M8; Takim boyu telafisi vererek 5 mm mesafeye
yaklasma (Baslangiç noktasi)
G0 Z-5. ; Hizli hareket ile parça yüzeyinden 5 mm
derinlige dalma
G1 X151.64 Y13.74 F80; 2 noktasina dogrusal kesme hareketi ile git
G2 X176.47 Y96.68 R43.75 F60; 3 noktasina saat yönünde dairesel
interpolasyonla git
G1 X228.5 Y167.69 F80; 4 noktasina lineer interpolasyonla git
G1 X 86.83 Y 212.65 ; 5 noktasina lineer interpolasyonla git
G3 X-50.13 Y127.27 R103.45 F60; 6 noktasina saat yönü tersi dairesel
interpolasyonla git
G1 X-10.83 Y-17.34 ; 7 noktasina lineer interpolasyonla git
G0 Z50. M5; Takimi parça yüzeyinden 50 mm yukari çikar, is
milini durdur
G28 G91 Z0; Z eskenini sifira gönder (Takim degistirme
pozisyonu)
M30; Program sonu, basa dön
%
Programlama6 8 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Komut formati
Dairesel yay uzunlugu (2 x 3.14 x yay yariçapi) formulü ile kolaylikla bulunabilir.
393#4 parametresi ayarlanmak suretiyle helisel kesme isleminde lineer eksen hizinin
azami degeri #527 nolu parametre düzenlenmek suretiyle ayarlanabilir.
Helisel interpolasyonda takim yariçap telafisi sedece dairesel hareket için tatbik
edilebilir. Helisel interpolasyon kodunun kullanildigi blok içinde takim boyu
kompanzasyonu ve takim telafileri belirtilemez.
Sabit adimli düz dis açma islemleri G33 kodu vasitasiyla yerine getirilebilir. Is miline
monte edilen pozisyon kodlayici gerçek zamanda is mili devrini okur. Okunan is mili
devri takima gerekli olan ilerlemeyi verebilmek için dakikadaki ilerleme degerine
dönüstürülür.
Genel olarak, bir vida açma islemi için dis islemi kaba pasodan finis pasoya ayni yol
takip edilmek suretiyle tekrarlanir. Dis açma islemi is miline monte edilen pozisyon
kodlayicinin CNC sistemine 1-dönüs sinyali vermesi suretiyle yerine getirileceginden
dolayi, dis açma islemi sabit bir noktada baslatilir ve diger verilecek kaba pasodan
Programlama6 9 /10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
finis pasoya olan operasyonlar için is parçasi üzerindeki takim yolu degistirilmez. Not
edilmesi gerekir ki, is mili devri kaba paso isleminden finis paso islemine kadar sabit
kalmak zorundadir. Eger is mili devri sabit tutulmaz ise, dis açma islemi dogru sekilde
yerine getirilemez.
Örnek : 1.5 mm adimli bir dis açmak için G33 Z10.0 F1.5 ; seklinde kodun
programlanmasi gerekir.
Programlama6 10 / 10
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
7. Ilerleme Fonksiyonlari
Ilerleme fonksiyonlari takimin ilerleme miktarini kontrol eder. Iki adet ilerleme fonk-
siyonu vardir.
Her iki ilerleme fonksiyonunda ilerleme degeri operatör panelinde bulunan RAPID
OVERRIDE(Hizli Hareket Ayari) ve FEEDRATE OVERRIDE (Ilerleme degistirme)
anahtarlari vasitasiyla % degerleri cinsinden degistirilebilir.
Tezgahin programda verilen hareket degerlerini icra etmesi esnasinda takim hareke-
tinden kaynaklanabilecek mekanik soklardan korumak amaciyla, takimin harekete
basladigi ve hareketinin bittigi noktada, ilerleme islemi otomatik olarak hizlandirilir
ve yavaslatilir .
Eger takim hareketinin kesme ilerlemesi ile yapildigi iki blok arasinda hareket dogrul-
tusu degisirse, CNC kontrol sisteminden dolayi köse geçme islemi esnasinda köse bir
miktar yuvarlatilarak islenir.
Ayni sekilde dairesel interpolasyon sirasinda, radyal bir hata olusur. Asagida göste-
rilen yuvarlatilmis takim yolu ve takim yolundaki hata degeri ilerleme degerine
baglidir. Bu sebeple takimin programlanan yol üzerinden minimum hata ile gitmesini
temin etmek için ilerleme degerinin kontrol edilmesi gerekir.
Programlama7 1 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Otomatik ivmelenme/yavaslama
Daha önce de belirtildigi gibi takim tezgahinda çok sayida eksen vardir. Bu eksenler
lineer hareketleri kontrol eden lineer eksenler ile döner hareketleri kontrol eden döner
eksenler olarak gruplandirilir. Her bir eksendeki deplasman miktari ayri bir deger
olarak bu eksene uygun düsen deger cinsinden atanir. Her bir eksen için ilerleme
degeri verilmez, bunun yerine tek bir deger verilir. Bu sebeple, ayni anda iki veya
daha fazla eksenin kontrol edilmesini gerekli kilan takim yolu hareketlerinde,
ilerlemenin her bir eksen üzerindeki etkisini incelemek gereklidir.
Programlama7 2 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
1) Lineer eksenin kontrol edilmesi gerekli oldugu durumlarda. Tek bir eksen veya
çok sayida eksenin ayni anda kontrol edildigi durumlarda dahi, F kodu ile verilen
ilerleme degeri takim ilerleme dogrultusunda lineer hiz olarak görev yapar.
Örnegin ilerleme degeri “f” olarak belirtilmis ve ayni anda hem X hem de Z
eskeni kontrol edilmek isteniyorsa
x
X eskenindeki ilerleme degeri f x = ×f
x2 + y2
y
Y eksenindeki ilerleme degeri f y = ×f
x + y2
2
Örnek: C döner ekseni için ilerleme degeri “f” ile belirtilmis ise (f degerinin birimi
derece/dakika )
Bu durumda takim ilerleme dogrultusunda kesme ilerlemesi (lineer hiz) elde etmek
için
Programlama7 3 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
π ×r
fc = f ×
180
180
f = fc ×
π ×r
3) Ayni anda hem döner hem de lineer eksen kontrol edilecek ise. NC sistemi lineer
ve döner eksenlerin kontrol edilip edilmeyecegine göre davranir. Döner eksen
kontrol edilecegi zaman, koordinat degerleri ile (A,B,C) verilen sayisal deger açi
degeridir ve F ile verilen ilerleme degerlerinin tamami lineer hiz degeri olarak
atanir. Baska bir deyisle, döner eksendeki 1° degeri lineer eksende 1 mm degerine
esitmis gibi yorumlanir. Neticede, ayni anda hem döner hem de lineer eksen
kontrol edilecek ise, F degeri ile atanan degerin bilesenleri (1) kisminda
bahsedilen gibi olacaktir. Bu durumda lineer esken kontrolunu temel alan hiz
bilesenlerinin hem büyüklügü hem de dogrultusu degismeyeceginden , döner
eksen kontrolunu temel alan hiz bilesenleri takim hareketine göre degisecektir
(boyutlari degismez). Bu sonuçta, bileske takim ilerleme dogrultusundaki ilerleme
takim yolu hareketine göre degisecegini ifade eder.
Programlama7 4 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Hizli ilerleme degeri her bir esken için 518…521 parametreleri vasitasiyla belirtilir,
bu sebeple programda hizli ilerleme degerinin verilmesi gereksizdir. Hizli ilerleme
degeri operatör panelinde bulununan RAPID OVERRIDE anahtari ile isleme
operasyonu esnasinda % degeri cinsinden azaltilabilir. Bu % degerleri F0, 25, 50
ve100 seklindedir. F0 ilerleme degeri 523 nolu parametre vasitasiyla belirtilir ve
takimin hizli hareket modunda bu parametre ile belirtilen hizda hareket etmesinin
anahtar vasitasiyla kontrol edilmesi amaciyla kullanilir. Hizli ilerleme degeri ayni
zamanda programda kullanilan G00, G27,G28, G29, G30 veG60 kodlari için de
geçerlidir.
Örnek:
G1 X100. Y100. F200; 200.0 mm/dak F200. Veya F200.000 ayni degerleri verir
G1 X100. Y100. F123.4 ; 123.4 mm/dak
G1 X100. Y100. F56.789 ; 56.789 mm/dak
Programlama7 5 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
F1 Haneli Ilerleme
F kodundan sonra 1…9 arasinda tek haneli bir tam sayi belirtildiginde, 788…796
parametreleri arasinda belirtilmis olan ve bu sayiya uygun düsen ilerleme degeri
ilerleme degeri olarak alinir. Eger programda F0 seklinde belirtilir ise, hizli ilerleme
degeri göz önüne alinir.
Mevcut durumda seçilen numaraya uygun düsen ilerleme degeri, makina operatör
panelinde bulunan F1-DIGIT FEEDRATE anahtarinin konumu degistirilmek ve sonra
tamburun döndürülmesi suretiyle artirilip azaltilabilir.
Tamburun her bir ölçegindeki artim ve azaltim birimi ∆F asagidaki sekilde hesaplanir.
Fmax
∆F =
100 X
Fmax: 583 nolu parametre ile ayarlanan F1-F4 için ilerlemenin üst degeri veya 584
nolu parametre ile ayarlanan F5-F9 için ilerlemenin üst degeri
X : 1-127 arasinda belirtilebilen ve 216 nolu parametrede kaydedilen herhangi bir
deger
Ayarlanan veya degistirilen ilerleme degeri tezgah kapansa dahi hafizada kalir. CRT
ekraninda geçerli olan ilerleme degeri gösterilir.
Programlama7 6 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
degisimi
ilerleme
kesme
Programlama7 7 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Tam durma kontrol komutu sadece kesme islemlerinin yapildigi bloklarda (G01, G02
veG03) ve sadece belirtildigi blokta geçerlidir.
Örnek program:
N001 G09 G01 X100.0 F150 ; Bir sonraki bloktaki hareket, makina yavaslayip
durduktan sonra pozisyonlama araligi kontrol
edildikten sonra icra edilir.
N002 Y100.0 ;
Detayli tanimlama.
Programlama7 8 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Yukarida gösterilen iki sekilde Lc: Pozisyonlama araligi ve Tc: Kesme ilerlemesi
ivmelenme/yavaslama zaman sabiti olarak tanimlanmaktadir.
G09 kodu ile sadece belirtildigi blokta geçerli iken, G61 kodu ile yapilan tüm kesme
islemlerinde tam durma kontrolunun yapilmasi saglanabilir. Bu kod G62, G63 veya
G64 kodu belirtilene kadar geçerlidir.
Komut formati:
G62 ;
Iç köse açisi θ : 2° ≤ θ ≤ α ≤ 178° α bir ayar degeridir. θ degeri 215 nolu parametre
ile belirtilir.
Programlama7 9 / 12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Fonksiyonun tanimlanmasi
Iç köse isleme operasyonlari sirasinda, paso miktari artar ve takima büyük bir yük
tatbik edilir. Bunu hafifletmek amaciyla, köse geçme islemi sirasinda ilerleme degeri
belirtilen bir aralikta otomatik olarak azaltilir ve böylece takimdaki yük de kösenin
islenmesi sirasinda azaltilmis olur. Buna ragmen, bu fonksiyon sadece finis isleminin
tatbik edilecegi durumlarda geçerlidir.
Programlama7 10 /12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Otomatik köse asma fonksiyonu tatbik edilmedigi zaman, takim (1) ‡ (2) ‡ (3)
yolunu takip ederek kesme islemi yaptiginda (3) noktasindaki paso miktari S ile
belirtilen bölge kadar artar ki buda takim yükünü otomatikman artirmis olur.
Otomatik köse asma fonksiyonu tatbik edildigi zaman, Ci yavaslama araligi boyunca
ilerleme degeri otomatik olarak yavaslatilir.
Iç köselere radyus verme islemi sirasinda otomaitk köse asma fonksiyonunun etkisi
Programlama7 11 /12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Ilerleme degerinin yavaslatma miktari 214 nolu parametre ile belirtilir. Yavaslama
degeri ayni zamanda dry run ve F1 haneli belirtimde de geçerlidir.
Bekleme kodu verilmek suretiyle, bir sonraki blogun icrasi bekleme kodu ile verilen
zaman degeri kadar geciktirilir. Ek olarak, ayni sekilde G62 modu sirasinda tam bir
kontrol yapmak amaciyla bekleme kodu verilebilir.
Genel olarak bekleme fonksiyonu delik delme islemleri esnasinda delik dibinin hassas
çikmasi için takima bir miktar bekleme verme veya köse isleme operasyonlarinda
yuvarlatma degerinden kaçinmak için ilk hareket blogundan sonra bir miktar ilerleme
verme seklinde kullanilabilmektedir.
Örnek:
…
G01 X100. Y50. ;
G04 X1.5; veya G04 P1500;
G01 X120. Y60. ;
…
…
Programlama7 12 /12
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Programlama8 1 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
8.3 Makina Sifir Noktasi ve 2nci, 3ncü ve 4ncü Referans (Sifir) Noktalari
Makina sifir noktasi makina için referans görevi görür. Bu makinaya özgü bir noktadir ve
sifira gönderme operasyonu ile belirlenmektedir.
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifir noktalari makina koordinat sistemini temel alarak makina
imalatcisi tarafindan öncelikli olarak parametreler ile ayarlanan sifir noktalaridir.
Programlama8 2 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Makina koordinat sistemine göre parametrelerin ayarlanmasi suretiyle azami dört adet
sifir pozisyonlari belirtilebilir. Belirtilecek olan ilk referans pozisyonu makina sifir noktasi
olmalidir.
Makina koordinat sistemini temel alan bir komut belirtildigi zaman, takim hizli hareket ile
hareket eder. G53, makina koordinat sistemini seçmede kullanilan tek-belirtimli bir G-
kodudur ve sadece belirtildigi blok içinde geçerlidir. G53 kodu ile koordinat degerleri
G90 mutlak kod sistemi ile verilir, G91 artimsal kod sistemi ile verilen koordinatlar iptal
edilir. Takim makinaya özgü bir noktaya, örnegin takim degistirme pozisyonu, hareket
ettirilecegi zaman, hareketler G53 makina koordinat sistemine göre programlanmalidir.
Komut Formati:
(G90) G53 Xp Yp Zp α α; (Burada α degeri ek eksendir)
Tezgah açildigi zaman, referans noktasina gitme fonksiyonu ile tezgah referans
noktalarina gönderildiginde makina koordinat sistemi otomatikmen ayarlanir. G92 kodu
kullanilarak makina koordinat sistemi degistirilemez. G53 kodu sadece belirtildigi blokta
geçerlidir. G91 artimsal deger modunda, G53 kodu kullanildigi zaman tezgah makina
koordinat sistemi yerine geçerli olan koordinat sisteminde artimsal hareket yapar. G53
Programlama8 3 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
kodu belirtildigi durumda takim yariçap telafileri iptal edilmez. Birinci referans noktasi
koordinatlari makina koordinat sistemi orijin noktasindan birinci referans noktasina olan
koordinat degerleridir ve parametreler ile bu degerler belirtilir.
Belirtilen eksene ait ara noktadan geçmek suretiyle takimlar referans noktasina otomatik
olarak gönderilebilir. Ayni sekilde belirtilen eksene ait ara noktadan geçmek suretiyle
takimlar referans noktasindan baslangiç noktasina otomatik olarak hareket ettirilebilir.
Referans noktasina gitme islemi tamamlandiginda, islemin tamamlandigini gösteren lamba
yanar. Referans noktasina gitme kontrol fonksiyonu olan G27 kodu, takimin gerçekten de
referans noktasina gidip gitmedigini kontrol eder. Eger takim referans noktasina dogru
bir sekilde gönderilmis ise, eksene ait olan sifir lambasi yanar. Atanan eksenler G0 ile
belirtilen ara noktaya pozisyonlandirildiktan sonra, eksen 1nci referans noktasina hizli bir
sekilde gönderilir. G29 kodunda, eskenler ilk olarak G28 veya G30 kodu ile belirtilen ara
noktada ilk olarak pozisyonlandirilir ve sonra G29 kodu ile verilen konuma G0 ile
gönderilir.
Komut formati
Programlama8 4 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu durumda G28 ve G30 kodlari ile kullanilan x1,y1,z1 koordinatlari ara nokta
koordinatlaridir. Pozisyonlama noktasindaki ara nokta koordinatlari pozisyonlama
koduna baglidir (G90 veya G91). Eger daha önceden iptal edilmemis ise referans
noktasina gitme islemi sirasinda takim boyu kompanzasyon telafisi iptal edilir.
Ara noktaya ve referans noktasina hareketler esnasindaki pozisyonlama hizli hareket ile
yapilir. Bu sebeple emniyet için, takim yariçap kompanzasyonu, takim boyu
kompanzasyonu bu komut icra edilmeden evvel iptal edilmelidir. CNC sisteminde ara
nokta koordinatlari olarak kaydedilen koordinatlar sadece G28 kodunda belirtilen eksen
için saklanir. Diger eksenler için daha önceden belirtilen koordinatlar kullanilir.
Örnek: G28 G91 Z0. ; (kodu ile gene olarak isleme merkezlerinin çogunda bu kod
kullanilir, takim degistirme pozisyonuna –sifir noktasi – takim gönderilir.)
Mutlak pozisyon kodlayici olmayan CNC sistemlerinde, ilk, ikinci, üçüncü ve dördüncü
sifir noktalarina gitme islemi, G28 kodu ile sifira gitme veya manual olarak sifira gitme
islemi yerine getirildikten sonra yapilabilir. Genel olarak otomatik takim degistirici
pozisyonu sifir noktasindan farkli bir yerde ise, G30 kodu kullanilarak takim bu noktaya
gönderilir.
Genel olarak, G29 kodu ile sifir noktasindan geri dönme islemi G28 veya G30 kodu
kullanildiktan hemen sonra yaptirilir. Artimsal degerler G29 kodu ile birlikte kullanildigi
durumda, komut degerleri ara noktadan olan artimsal koordinat degerlerini belirtir. G28
kodu ile ara nokta kullanilarak takim referans noktasina vardiktan sonra is parçasi
koordinat sistemi degistirildiginde, ara nokta da yeni belirtilen koordinat sistemine kayar.
Eger bundan sonra G29 kodu verilmis ise, yeni kaydirilan koordinat sistemi ara noktasi
boyunca takim komut olarak verilen pozisyona hareket eder. Ayni operasyonlar G30
kodu ile de yerine getirilir. G27 kodu takim hizli ilerleme degeri ile pozisyonlandirir. Eger
takim referans noktasina ulasirsa, referans noktasina gitme lambasi yanar. Bununla
birlikte takim tarafindan gidilen nokta referans noktasi degilse, No 92 alarmi olusur.
Tezgah açildiktan sonra manual olarak sifira gönderme islemi yaptirilmadan G28 kodu ile
otomatik sifira gönderme islemi yaptirilacagi zaman, ara noktadan olan hareket manual
olarak sifira gönderme isleminde olan hareketin aynisi olur. Bu durumda, takim referans
noktasina (No:3 #0 dan #3) parametreler ile belirtilen dogrultularda gider. Bu sebeple
belirtilen ara noktanin referans noktasina gitme isleminin yapilabilecegi bir nokta olmasi
gereklidir.
Telafi modunda, G27 kodu ile varilacak olan pozisyon takim telafi degerinin eklenmesi
suretiyle elde edilen pozisyondur. Bu sebeple, telafi degerinin eklenmesi ile elde edilen
pozisyon referans pozisyonu degil ise, sifira gitme lambasi yanmaz, bunun yerine alarm
gösterilir. Genel olarak, G27 kodu kullanilmadan evvel takim telafisinin iptal edilmesi
gereklidir.
Programlama8 5 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Ikinci, üçüncü, dördüncü referans noktasina gitme islemi G30 P2 (P3 veya P4) kodu
kullanilarak yerine getirilebilir.
Komut formati
G30 P2 (P3 veya P4) X x1 Yy1 Zz1 ;
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifir noktasina gitme islemi P2, P3 veya P4 ile belirtilir.
Herhangi bir P kodu belirtilmedigi takdirde ikinci referans noktasina gitme islemi yerine
getirilir.
Refarans noktasina gitme isleminde oldugü gibi, ikinci, üçüncü ve dördüncü referans
noktasina gitme islemlerinde de öncelikli olarak takim x1, y1 ve z1 koordinat degerleri ile
belirtilen ara noktada pozisyonlandirilir ve sonra bu referans noktalarina gidilir. Ikinci ,
üçüncü ve dördüncü sifir noktalari makinaya özgü bir fonksiyondur ve bu sebeple
öncelikli olarak makina kullanim kilavuzunun kontrol edilmesi gereklidir.
Ikinci, üçüncü ve dördüncü sifira gitme isleminden hemen sonra G29 kodu verilmis ise,
bu sifira gönderme islemlerinde kullanilan ara nokta G29 kodu ile de ayni nokta olarak
kullanilir.
Programlama8 6 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Is parçasi koordinat sistemi takimdaki özel bir noktanin, genel olarak takim ucu,
belirtilecek koordinat sistemine göre hangi koordinat degerlerinde oldugunun G92 kodu
ile birlikte belirtilmesi suretiyle verilir. Buna göre G92 kodu ile verilen koordinat
degerlerinin orijin noktasi is parçasi koordinat sisteminin orijin noktasi olarak alinir. G92
kodu program içinde belirtildigi zaman, mutlak koordinat sistemi ve mevcut pozisyon
gösterge degerleri makina hareket ettirilmeksizin atanan degerler olarak yeni degerler
olarak belirtilir.
Komut Formati:
G92 Xp Yp Zp ;
Bu kod ile belirtilen koordinat degerlerinin orijin noktasi yeni program sifiri olarak alinir.
Uygun koordinat sistemine dönüs islemi, MANUAL/ABSOLUTE anahtari OFF
konumuna alinmak suretiyle eksenler manual olarak hareket ettirilmek suretiyle sistem
kaydirilmis ise
1) Kaydirilmis olan koordinat sistemi geçerli olacak sekilde Referans noktasina
gönderme islemini yerine getiriniz.
2) Sonra G92 G53 X0 Y0 Z0 ; komutlarini veriniz. Bu komutlar hem is parçasi
koordinatlarini hem de koordinat sistemi göstergesindeki telafi degerlerinin mevcut
konumlarini ayarlayacaktir.
Eger G92 kodunun oldugu blokta bir S kodu G96 kodu modal durumda iken verilmis ise,
S komutu is mili devrinin azami degerinin verilecekmis gibi algilanir.
Programlama8 7 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
CNC tezgah açildiktan sonra tezgah ilk olarak sifir noktalarina gönderildiginde, bu
fonksiyon CRT ünitesinde öncelikli olarak girilmis olan parametre degerlerini baz alarak
koordinat sistemlerini yaratir. Burada yaratilan koordinat sistemlerine göre gerçek isleme
programi yaratilir. Bu fonksiyon ile yaratilan koordinat sistemleri
Programlama8 8 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G54 den G59’a kadar olan herhangi bir G kodu ile, atanan eksenlere ait olan takim
yariçap kompanzasoyn degerleri koordinat sistemi seçme islemi yapilsa dahi iptal edilmez.
Tezgah açildiginda G54 koordinat sistemi otomaitk olarak seçilir.G54 den baslayip G59’a
kadar olan is parçasi koordinat sistemi seçiminde kullanilan G kodlari modal kodlardir.
Koordinat sistemi seçim islemi G54..G59 kodlarindan herhangi biri yapildiktan sonra,
G92 kodu ile yeni koordinat sistemi verilmek istendiginde koordinat sistemi kayar. Is
parçasi koordinat sistemine ait olan telafi degerleri makina koordinat sistemine göre olan
mesafeler cinsinden belirtilir.
Programlama8 9 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Is parçasi koordinat sisteminin telafi degerleri, bir çok kez degistirilebilir. (bunlar ayni
zamanda G10 L2 Pp1 Xx1 Yy1 Zz1 kodu ile de degistirileiblir. ). G54 (is parçasi
koordinat sistemi 1) modunda G92 kodu ile atanmak suretiyle yeni bir is parçasi
koordinat sistemi 1 yaratilabilir. Ayni esnada, diger is parçasi koordinat sistemleri, 2’den
6’ya kadar (G55…G59), paralel olarak kayacaktir ve 2’den 6’ya kadar olan yeni koordinat
sistemleri düzenlenmis olur.
Yeni is parçasi sifir noktasindan, is parçasi koordinat sistemine esdeger miktar kadar
sapan bir imajiner makina koordinat sistemi olusturulur.
Programlama8 10 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek 2) Asagidaki sekilde gösterilen tezgah tablasi üzerine iki adet farkli is parçasi
yerlestirilmis ve her iki parça üzerinde olan deliklerin 9.8 mm matkap kullanilmak
suretiyle programin yazilmasi istenmektedir. Her iki parçaya ait koordinat sistemleri (G54
ve G55)’nin öncelikli olarak program yazilmadan evvel telafi degerlerinin verildigini kabul
ederek programin yazilmasi istenmektedir. Ayni sekilde takim boyu telafileri de önceden
tesbit edilip, degerlerin telafi sayfasinda girilmesi islemi tamamlanmis olsun ve 9.8 mm
matkap için 1 nolu takim telasifinin kullanilacagini farzedelim.
%
O 0001
G28 G91 Z0 ; (takim degistirme pozisyonuna gitme)
T1 M6 ; (takim degistirme)
G0 G54 G90 X0 19.28 Y0. S1200 M3 ; (ilk is parçasi koordinat sisteminde G54 ilk delige
takimi pozisyonlandirma, is milini döndürme)
G43 Z50. H01 ; (Takim boyu telafisi verme)
G0 Z3. M8 ; (Emniyet noktasina yaklasma, suyu açma)
M98 P2; (Alt program #2 çagirma);
G0 X0 Y19.28 ; (Ikinci delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ; (Alt program #2 çagirma)
G0 X-19.28 Y0.; (Üçüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ; (Alt program #2 çagirma)
G0 X0. Y-19.28 ; (Dördüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2; (Alt program #2 çagirma)
G0 G55 X25.185 Y14.910; (Ikinci koordinat sisteminde G55 ilk delige pozisyonlandirma)
M98 P2; (Alt program #2 çagirma)
G0 X-25.185 Y14.910; (Ikinci delige pozisyonlandirma)
M98 P2; (Alt program #2 çagirma)
G0 X-25.185 Y-14.910 ; (Üçüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ; (Alt program #2 çagirma)
G0 X25.185 Y-14.910 ; (Dördüncü delige pozisyonlandirma)
M98 P2 ; (Alt program #2 çagirma)
G0 Z50. M5 ; (Takimi geri çekme, is milini durdurma)
G28 G91 Z0. M9; (Suyu kapama, sifir noktasina gitme)
M30 ; (Program sonu)
%
O2 ; (Delik delme alt programi)
G1 Z-20. F80; (Kesme ile 20 mm derinlige git)
G04 X1.; (1 sn bekle)
G0 Z3.; (Hizli hareket ile parça yüzeyinden 3 mm yukari çik)
M99; (Alt program sonu)
Programlama8 11 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Komut formati
G52 kodu ile verilen koordinat sistemi yeni bir G52 kodu ile koordinat sistemi
tanimlanana kadar geçerlidir. Bu kod özellikle is parçasi koordinat sistemini
degistirmeden is parçasi üzerindeki programlanan koordinatlarin daha kolay bir sekilde
programlanmasinda yardimci olur. Burada verilen x1, y1 ve z1 koordinat degerleri geçerli
olan is parçasi koordinat sistemine göre yerel koordinat sisteminin koordinatlaridir.
Yerel koordinat sistemini iptal etme kodu G54 (G55…G59) G52 X0 Y0 Z0; seklindedir.
Mutlak mod ile yerel koordinat sistemi belirtilirken verilen koordinat degerlerine takim
hareket sistem tarafindan hareket ettirilir.
Programlama8 12 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek ) G54 kodu ile çok sayida yerel koordinat sisteminin kullanildigi program
Programlama8 13 /13
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
9. Ek (Yardimci) Fonksiyonlar
Iki farkli tipte yardmci fonksiyon vardir; is milinin döndürülmesi, durdurulmasu, sogutma
suyunun açilmasi v.s. gibi islemleri yerine getiren M kodlari ile tanimlanan Ek
fonksiyonlar ile Index Tabla pozisyonlandirilmasinda kullanilan B kodlari ile belirtilen
ikincil ek fonksiyonlar.
Ayni blokta hareket kodu ile ek fonksiyonlar ayni anda belirtilmis ise, komutlarin icra
edilme sirasi asagidaki iki yöntemden birisi ile olur
Her iki yöntemden birinin seçimi takim tezgahi imalatcisinin spesifikasyonlarina baglidir.
Daha detayli bilgi için takim tezgahi imalatcisinin vermis oldugu kullanim kilavuzuna
bakilmasi gereklidir.
9.1 M Fonksiyonlari
M adresinden sonra üç haneli sayisal bir deger belirtildiginde, kod sinyali ve stobe (flas)
sinyali makinaya gönderilir. Makina bu sinyalleri kendine ait olan fonksiyonlari açmak ve
kapamak (ON/OFF) için kullanir. Genellikle tek bir blok içinde sadece bir M kodu
belirtilebilir. Bazi durumlarda, bazi takim tezgahlari için üç tane M kodu ayni blok içinde
belirtilebilmektedir.
Hangi M kodunun tezgahta hangi fonksiyona karsilik geldigi takim tezgahi imalatcisi
tarafindan belirlenir. M98 ve M99 kodlari haricinde tüm M kodlari ile belirtilen
operasyonlari makina isleme sokar. Daha detayli bilgi için takim tezgahi kullanim
kilavuzuna bakilmasi gerekir.
Programlama9 1/3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Simdilik bir blokta sadece bir adet M kodu kullanilabilmekteydi. Bununla birlikte, bu
foksiyon bir blokta üç adet M kodu kullanmaya izin verir. Makinaya ayni anda çikis
vermek amaciyla ayni blokta üç adet M kodu belirtilebilir. Tek bir blokta sadece tek
bir M kodunun belirtildigi durumla kiyaslandiginda, isleme operasyonunun zamani
kisalmaktadir. Bu fonksiyonu kullanmak için 65#7 parametresini 1 durumuna
ayarlayiniz.
CNC sistemi ayni blokta üç adete kadar M kodlarinin belirtilmesine imkan tanir.
Bununla birlikte, mekanik operasyon kisitlamalarindan dolayi ayni anda bazi M
kodlari belirtilemez. M00, M01, M02, M30, M98, M99 ve M198 kodlarini bir baska
kod ile ayni anda belirtilemez. M00, M01,M02,M30, M98,M99 ve M198 disindaki
bazi M kodlari diger M kodlari ile ayni anda belirtilemez. Bu kodlarin her birinin ayri
bir blok içinde belirtilmesi gereklidir. Bazi M kodlari bu kodlari makinaya gönderme
yaninda CNC sisteminde bazi iç operasyonlara tabi tutulabilirler. Bu kodlar 9000 den
9009’a kadar olan program numaralarinin çagirilmasinda kullanilan kodlardir ve ana
programdaki sonraki bloklarin öncelikli olarak okunmasini devre disi birakir. Buna
mukabil, sadece M kodlari göndermek için (iç operasyonlar yapmaksizin) CNC
tezgahi yönlendiren çok sayidaki M kodlari ayni blokta belirtilebilir.
Tek bir blokta bir M kodu Tek blokta çok sayida M kodu
M40; M40 M50 M60;
M50; G28 G91 X0 Y0 Z0;
M60; …
G28 G91 X0 Y0 Z0; …
… …
Programlama9 2/3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Kisitlamalar:
Bu fonksiyon kullanildigi zaman, esken hareketlerini belirten B adresi devre disi kalir.
Programlama9 3 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Is mili devri S edresini takibeden sayisal bir deger belirtilmek suretiyle kontrol edilebilir. Is
mil hiz degeri S adresinden sonra 5-haneli bir sayisal degerin kullanilmasi suretiyle
belirtilir. Belirtilen is mili hizinin dev/dak devir cinsinden mi yoksa m/dak cinsinden
kesme hizi cinsinden mi belirtildigi programda kullanilan G96 (sabit kesme hizi) ve G97
(sabit devir) kodlari ile belirtilir. Isleme merkezlerinde sabit kesme hiz ile devir degerinin
belirtilmesinin pratikte bir anlami yoktur. Bu sebeple devir degeri dönme devri cinsinden
belirtilmek zorundadir. Tezgah açildiginda is mili devri baslangiç degeri olarak devri
degeri cinsinden belirtilir. Bu sebeple aksi belirtilmedigi sürece is mili devrinin devir
degeri cinsinden belirtildigi kabul edeilecektir.
Is mili devrinin dev/dak cinsinden belirtilmesi için G97 kodu kullanilir. Ayni sekilde is
mili devrinin kesme hizi degerine göre belirtilmesi için ise G96 kodu kullanilir. Formatlari
su sekildedir.
Programlama10 1 /1
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takimlar her bir grup için takim ömrü (kullanim zamani veya sikligi) ile belirtilecek
sekilde degisik gruplara siniflandirilir. Kullanimda olan her bir gruptaki takim ömrünün
biriktirilmesi ve ayni grupta daha önceden siraya konulan takimin seçimi fonksiyonu
takim ömrü yönetimi fonksiyonu olarak adlandirilir.
Isleme programi için takim grubundan bir takimin seçilmesi ile, takim ömrü yönetilebilir.
Programlama11 1 /5
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takim ömrü yönetim verileri takim grup numaralari, takim numaralari, takim
kompanzasyon degerlerini belirten kodlar ve takim ömrü degerlerinden ibarettir.
Takim Grup Numarasi. Kaydedilebilecek azami grup sayisi ve her bir gruptaki takim
sayisi 39#0 ve #1 parametreleri ile ayarlanabilir.
512 takim çifti opsiyonel fonksiyonu 512 takim çifti fonksiyonu oldugunda
olmadan azami takim gruplari sayisi azami takim gruplari sayisi
Grup Sayisi Takim Sayisi Grup sayisi Takim sayisi
16 16 64 32
32 8 128 16
64 4 256 8
128 2 512 4
Takim numarasi. T adresinden sonra iki veya dört haneli bir sayi belirtilir.
Takim ömrü yönetim verileri CNC ünitesine program içinde kaydedilebilir, silinebilir
veya degistirilebilir.
Tüm gruplari silmek suretiyle kaydetme. Tüm kaydedilen takim ömrü yönetim verileri
silindikten sonra, programlanan takim ömrü yönetim verileri kaydedilebilir.
Takim ömrü yönetim verilerinin silinmesi. Bir grup için programlanan takim ömrü
yönetim verileri silinebilir. (MDI operasyonu)
Takim ömrü sayma tipinin kaydedilmesi. Her bir grup için takim ömrü sayicilari
önceden ayarlanabilir. (MDI operasyonu)
Ömür Degeri. Takim ömrünün zaman (dakika) veya siklik cinsinden belirtilip
belirtilmeyecegi 39#2 parametresi ile ayarlanir. Takim ömrünün azami degerleri
asagidaki sekildedir. Dakika durumunda : 4300 dakika, Siklik durumunda : 9999 (kez)
Programlama11 2 /5
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Format:
Format Komutun anlami
G10 L3; G10 L3; tüm gruplari silerek kaydet
P_L_; P_; Grup numarasi
T_H_D_; L_ ; Ömür degeri
T_H_D_; T_; Takim numarasi
… H_; Takim boy telafi degerini belirten kod
… D_; Takim yariçap telafi degerini belirten kod
P_L_; G11 ; Program sonu
T_H_D_;
T_H_D_;
…
…
G11;
M02 (M30);
Takim ömrü yönetim fonksiyonu, belirtilen gruptan, ömrü asmamis olan bir takimi
seçer, ve bunu T kodu çiktisi olarak verir. ∇∇∇∇’de 599 nolu parametre ile belirtilen
takim ömrü yönetimi iptal numarasi ve grup numarasinin toplanmasi ile elde edilen
deger belirtilir. Örnegin, takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 ise, 1 nolu takim
grubunu seçmek için T101; seklinde kodun verilmesi gerekir.
∇∇∇∇ degeri, takim ömrü yönetimi iptal numarasindan az ise, T kodu siradan bir T
kodu gibi algilanir.
M06; Önceden kullanilan takimlarin ömür yönetimini sona erdirir, ve T kodu ile
seçilen yeni takimlarin ömürlerinin sayilmasini baslatir.
Çok sayida M kodunun tek bir blokta belirtilmesi opsiyonu seçildigi zaman, M06
kodunun tek basina belirtilmesi veya en azindan ilk M kodu olarak verilmesi
gereklidir.
H99 ; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim için, takim ömrü yönetim
verilerinden H kodunu seçer.
H00 ; Takim boyu telafisini iptal eder
D99; Mevcut durumda kullanilmakta olan takim için, takim ömrü yönetim
verilerinden D kodunu seçer.
D00 ; Takim yariçap telafisini iptal eder
Programlama11 3 /5
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
M06 kodundan sonra H99 ve D99 kodlarinin belirtilmesi gereklidir. M06 kodundan
sonra D99 veya H99 disinda bir kod belirtilir ise, takim ömrü yönetim verilerindeki D
veya H kodu seçilmez.
Tipler . Takim ömrü yönetimi için, asagida gösterilen dört farkli takim degistirme tipi
vardir. Kullanilan tip tezgah imalatcisina göre degisiklik arzeder. Detayli bilgi için
tezgah imalatcisi kullanim kilavuzuna basvurulmasi gereklidir.
Takim grup numarasi belirtilmis ve yeni bir takim seçilmis ise, yeni takim seçim
sinyali çiktisi verilir.
Örnekler
Takim Degistirme Tipi A. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
Programlama11 4 /5
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takim Degistirme Tipi B. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
Takim Degistirme Tipi D. Takim ömrü yönetimi iptal numarasi 100 olsun
T101M06; 1 nolu takim grubundan ömrü bitmemis olan takim seçilir.
(10 nolu takimin seçildigini farzedelim)
1 nolu gruptaki takim için ömür sayma islemi baslatilir.
T102 M06; Ömrü geçmemis olan 2 nolu gruptan bir takim seçilir.
(100 nolu takim seçilsin kabul edelim).
2 nolu gruptaki takim için ömür sayma islemi baslatilir.
(100 nolu takimin ömrü sayilir)
Siklik Cinsinden Belirtme. Kullanim miktari programda kullanilan her bir takim için 1
artirilir. Baska bir deyisle, CNC ünitesi Reset konumundan otomatik operasyon
durumuna girdikten sonra, takim degistirme komutu ve ilk takim grup numarasi
belirtildiginde kullanim miktari 1 artirilir. Program içinde ayni grup numarasi birden
fazla belirtilse dahi, kullanim degeri sadece 1 kez artirilir ve yeni takimlar seçilmez.
Zaman cinsinden Belirtme. M06 kodu ile takim degistirme islemi belirtildigi zaman,
takim grup numarasinda belitilen takim için takim ömrü yönetimi baslatilir. Takim
ömrü yönetiminde, kesme islemi yerine getiren takim için zaman degeri 4 sn’lik
artimlar ile artirilir. Eger 4 sn’lik artim zamani asilmadan evvel takim degistirilirse,
zaman degeri sayilmaz. Takimin, Single Blok-satir satir isleme, Feed Hold-ilerlemeyi
durdurma, Rapid-hizli hareket, Bekleme, makina kilitleme, ve interlock (kilitleme)
zamanlarinda kullanimi sirasinda zaman degeri sayilmaz.
Mevcut takimlar arasindan bir takim seçildigi zaman, ömrü bitmemis olan takimin
bulunma islemi mevcut takimdan son takima kadar arastirilir. Takim ömrü yönetim
fonksiyonu sirasinda belirtilen gruba ait olan son takimin ömrü bitmis ise, takim
degistirme sinyali çikti olarak verilir. Takim ömrü zaman cinsinden yönetilmekte ise,
gruptaki son takimin ömrü doldugunda sinyal çikti olarak verilir. Takim ömrü siklik
cinsinden yönetiliyorsa, CNC ünitesi Reset edildiginde veya takim ömrü saymaya
baslama M kodu belirtildiginde sinyal çikti olarak verilir.
Programlama11 5 /5
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Iki farkli program tipi vardir; ana program ve alt program. Normal olarak, CNC sistemi
ana programa göre çalisir. Bununla birlikte, ana program içinde alt programi çagiran bir
kod ile karsilasildiginda, kontrol alt programa geçer. Alt programda ana programa
dönmeyi belirten bir kod ile karsilasildiginda kontrol ana programa geçer.
CNC tezgah bellegi 200’e kadar program kaydetme kapasitesine sahiptir (standrat degeri
63 tür). Makinayi çalistirmak için kaydedilen programlar arasindan bir ana program
seçilebilir.
Bilesenler Tanimlama
Teyp baslangici Program dosyasinin baslangicini gösteren sembol
Baslik kismi Program dosyasina baslik vermek amaciyla v.s. kullanilir
Program basi Programin baslangicini gösteren sembol
Program kismi Isleme programi komutlari
Açiklama kismi Operatöre talimat vermek için kullanilan açiklama kisimlari
Teyp sonu Program dosyasinin sonunu gösteren sembol
Program kismi çok sayida bloktan ibarettir. Program kismi pogram numarasi ile baslar ve
program bitis kodu ile sona erer.
Programlama12 1 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Blok; hareket komutlari, sogutma suyunu açma/kapama v.s. gibi isleme operasyonu ile
ilgili bilgileri ihtiva eder. “/” kodundan sonra bir deger belirtildigi zaman operatör
panelinde bulunan BLOCK SKIP anahtarinin konumuna göre bu blok icra edilir veya
islenmeden geçilir.
Teyp Baslangici
Baslik Kismi
Programlama12 2 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program Basi
Baslik kismindan sonra ve program kismindan önce program baslangiç kodu hemen
girilmelidir. Bu kod programin basini belirtir, ve daima baslik atlama fonksiyonunu devre
disi birakmak için gereklidir. Programin personel bilgisayarda yazilip aktarilmasi
durumunda bu kod Enter tusuna basilmak suretiyle girilebilir.
Eger bir dosya çok sayida programdan ibaret ise, baslik atlama operasyonu için EOB
kodu ikinci veya bir sonraki program numarasindan evvel gözükmemelidir. Bununla
birlikte, programin baslangicinda eger bir önceki program % ile sona ermis ise bir
program baslangici gereklidir
Açiklama Kismi
Kontrol-devre disi ve kontrol-devrede kodlari arasinda verilen herhangi bir bilgi açiklama
olarak göz önüne alinir. Kullanici bu kisimda program ile ilgili istedigi açiklamayi verebilir.
Açiklama kisminda yazibilecek karakter sayisi konusunda herhangi bir kisitlama yoktur.
Örnegin operatöre “10 nolu takimdaki operasyonu dikkatli isle” seklinde bir açiklamanin
program içinde verilmesi gerekiyorsa
….
G90 G54 G00 X120. Y40. S1200 M3;
(10 NOLU TAKIMDAKI OPERASYONU DIKKATLI ISLE);
…
Programlama12 3 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program kisminin ortasinda uzun bir açiklama kismi varsa, eksen boyunca olan hareket
uzun bir zaman süresince böyle bir açiklama kisminda askida tutulur. Bu sebeple
hareketde askida kalmaya meydan vermeyecek veya hareket islemlerinin olmadigi
kisimlarda açiklamalarin bulunmasi faydalidir.
Teyp Sonu
Teyp sonu karakteri, NC programlari ihtiva eden dosyalarin sonuna eklenmelidir. Eger
programlar personel bilgisayar vasitasiyla girilmekte ise, teyp sonu isaretinin eklenmesine
gerek yoktur. Dosya CNC tezgahtan bilgisayara aktarildigi durumunda teyp sonu karakteri
otomatik olarak dosya sonuna eklenir.
Eger programin sonuna M02 veya M30 komutu kullanilmadan % isareti eklenirse 8 nolu
alarm olusur.
Program Numarasi
Programlama12 4 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program çok sayida komutlardan olusur. Programin en küçük birimi blok olarak
adlandirilir. Herhangi bir blok baska bir bloktan EOB karakteri ile ayirt edilir.
Blogun baslangicinda, N adresi ve bunu takibeden 4-haneli (1…9999) bir sayi belirti-
lebilir. Bu kelime sira numarasi olarak adlandirilir. Sira numaralari rastgele sira ile
belirtilebilir, ve herhangi bir numara atlanabilir. Sira numaralari program içinde sadece
kullanilmak istenen bloklarda belirtilir, diger bloklarda belirtilmesine gerek yoktur.
Bununla birlikte genel olarak, isleme adimlari ile uygunluk olmasi açisindan sira
numaralarinin artan bir sira ile atanmasi sagliklidir.
Diger CNC sistemler ile dosya uyumlulugunu temin etmek için, N0 sira numarasinin
kullanilmamasi gereklidir. Ayni sekilde program numarasi olarak 0 degeri de kullanilamaz.
Teyp’e yatay olan girilen blok için dikey parity kontrolu yapilir. Bir bloktaki karakter sayisi
tek (odd) ise, 002 Alarmi olusur. Label skip (baslik atlama) fonksiyonu ile atlanan
karakterler için parity kontrolu yapilmaz. Açiklama kisminda verilen karakterlere de Parity
kontrolu yapilir. TV check fonksiyonu MDI ünitesinden ayarlanmak suretiyle devreye
alinabilir veya devre disi birakilabilir.
Bir blok bir yada daha fazla kelimeden olusur. Kelime ise adres ile bunu takibeden belirli
hane uzunlugunda sayisal degerden ibarettir. Sayisal degere + veya – seklinde isaret
verilebilir. Bununla birlikte + degeri belirtilmez ise deger pozitif (+) deger olarak algilanir.
Adres için A-Z arasindaki bazi harfler kullanilir; adres kendinden sonra gelen sayisal
ifadenin anlamini tanimlar. Asagida verilen tabloda CNC sisteminde kullanilan adresler ve
anlamlari belirtilmektedir. Hazirlik fonksiyonuna bagli olarak bir adres farkli anlamlara
sahip olabilir.
Programlama12 5 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Program Sonu
Programin icrasi sirasinda program bitis kodlarindan bir tanesi icra edilirse, CNC sistemi
programin icrasini sona erdirir ve sistemi Reset konumuna alir. Alt proram bitis kodu icra
edildigi zaman kontrol sistemi alt programin çagirildigi ana programa döner.
Eger bir programda belirli araliklar ile tekrarlanmasi gerekli olan program kisimlari varsa,
böyle program kisimlari bir alt program halinde yazilip ana programda bu alt programin
çagirilmasi suretiyle programlama islemi daha da kisaltilabilir. Alt programlarin ana
programlardan ayrilan farki program sonunda M30 kodu yerine M99 kodunun
kullanilmasidir. Bir alt program baska bir alt programi da çagirabilir.
M98 P ;
Tekrar sayisi belirtilmek istenmiyorsa programin bir kez tekrarlanacagi belirtilir ve sadece
program numarasi belirtilir.
Programlama12 7 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Ana program alt programi çagirdiginda, bu tek-seviyeli alt program çagirma olarak
adlandirilir. Böylece, alt program çagirma islemi iki-seviyeye kadar yaptirilabilir.
Tek bir çagri komutu ile, alt programi 999 kez çagirabilir. Otomatik programlama
sistemleri ile uyumluluk saglamak amaciyla, O adresini veya : karakterini takiben ilk blokta
Nxxxx program numarasi yerine kullanilabilir. P adresi ile belirtilen program numarasi
bellekte bulunamazsa 78 P/S alarmi olusur.
Örnekler
M98 P 51002 ;
Bu komut 1002 nolu alt programin 5 defa çagirilmasini ifade eder. Alt program çagirma
komutu hareket komutunun kullanildigi ayni blokta belirtilebilir.
Özel Kullanim
Alt program sonunda (M99) P adresi ile birlikte bir sira numarasi belirtilirse, kontrol
sistemi alt programin çagirildigi bloktan sonraki bloga dönmez, bunun yerine P ile
belirtilen sira numarasina döner. Bu metod ile ana programa dönme islemi diger yönteme
oranla biraz daha fazla zaman harcar.
Programlama12 8 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Eger ana programda M99 kullanilmis ise, kontrol sistemi program basina geri döner.
Örnegin, ana programin herhangi bir yerinde /M99 seklinde belirtilerek, blok atlama
anahtari ile programin icrasi kontrol edilebilir. M99 kodu icra edilirse, kontrol sistemi
programin basina döner, ve programin icrasi bastan itibaren tekrarlanir. Blok atlama
anahtari OFF konumuna alindigi durumda icra islemi bastan itibaren tekrarlanir. Eger
BLOK atlama anahtari ON konumuna alinirsa, /M99 kodunun bulundugu blok
islenmeden geçilir ve programin icrasi bir sonraki bloga geçer ve program tamami ile
islenir. Eger /M99 P n seklinde bir komut ana program içinde kullanilirsa, kontrol
sistemi program basina dönmek yerine P n ile belirtilen sira numarasina döner. Bu
durumda Pn ile belirtilen satira dönme islemi biraz zaman alir.
Alt program MDI vasitasiyla programin basinin arastirilmasi ile ana programda oldugu
gibi icra edilebilir. Bu durumda, eger M99 kodunu ihtiva eden bir blok icra edilirse,
kontrol sistemi alt programi tekrar islemek için programin basina döner. Eger M99 P n
seklinde bir komut ihtiva eden blok icra edilirse, alt programda P n ile belirtilen bloga
kontrol sistemi döner ve islem buradan devam eder. Bu programi sona erdirmek için,
/M02 veya /M30 kodlarindan herhangi birini ihtiva eden bir blok program içinde uygun
bir yere yerlestirilmelidir ve blok atlama (BLOCK SKIP) anahtarinin durumuna göre bu
blogun icra islemi gerçeklestirilir.
Programlama12 9 /9
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
13.1 Çevrimler
Çevrimler isleme programlarinin olusturulmasini kolaylastirirlar. Çevrimler ile sik sik
tekrarlanan isleme operasyonlari tek bir G-kodu altinda toparlanip programlama islemi
daha da kolaylastirilir. Ek olarak çevrimlerin program içinde kullanilmasi programin kisa
olmasini ve neticede bellekte az yer kaplamasini da saglar. Asagidaki tabloda çevrimler,
yapmis olduklari operasyonlar ve kullanildigi yerler gösterilmektedir.
Herhangi bir çevrim sekilde gösterildigi gibi 6 (alti) ana operasyon sirasindan olusur.
Programlama13 1 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
57#6 nolu parametrede FXY degeri 0 olarak belirtilmek suretiyle delik ekseni daima Z
ekseni olacak sekilde ayarlanabilir. Delik eksenlerinin programda degistirilmesi gerekli
oldugu durumlarda, çevrim iptal kodlarindan sonra degistirilmesi gereklidir.
Programlama13 2 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Delik Modlari
G73, G74, G76 ve G81…G89 kodlari modal G kodlaridir ve iptal edilene kadar aktif
olarak kalirlar. Delik modunda delik operasyonu ile ilgili olan veriler bir kez belirtil-
diginde, bu degerler degistirilene kadar veya çevrim iptal edilene kadar geçerli kalir.
Çevrimin ilk belirtildigi blokta gerekli olan tüm veriler çevrim kodu ile birlikte belirtil-
melidir, sonraki bloklarda ayni çevrim ile islemler yapilacak ise, sadece degistirilmesi
gerekli olan çevrim verileri degistirilir.
Çevrimlerin tekrar sayisi çevrim blogunda K degeri ile belirtilir. K degeri mutlak mod
(G90) aktif halde iken çevrimde belirtildiginde çevrim ayni pozisyonda K defa
tekrarlanir. Buna mukabil çervimlerde tekrar sayisinin artimsal modda belirtilmesi
suretiyle çevrimlerin delik isleme operasyonlarini ve bunun yanisira programlama islemini
daha da kolaylastiran bir özelligi vardir. Artimsal mod aktif halde iken çevrimlerde K
degeri belirtildigi takdirde, çevrim kodunun pozisyonlandirma blogunda belirtilen
degerler kadar pozisyon kaydirilarak yeni elde edilen pozisyonda çevrimin tekrarlanmasi
saglanir. Islem K ile belirtilen degere ulasilincaya kadar devam eder. Buna güzel bir örnek
belirli aralilar ile belirli sayida deliklerin delinme isleminin artimsal mod ve K degeri
belirtilmek suretiyle islenmesidir. Tekrar sayisi sadece belirtildigi blokta geçerlidir. Tekrar
sayisi çevrimde belirtilmedigi zaman islemin bir defa yapilacagi anlasilir.
Programlama13 3 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Çevrimlerin Iptali
Çevrimleri iptal etmek için G80 kodu veya 01 grubunda bulunan (G00, G01, G02, G03)
kodlarindan herhangi biri kullanilabilir.
Sonraki kisimlarda çevrimler sekiller ile teker teker açiklanacaktir. Öncelikli olarak
çevrimleri açiklamak için verecegimiz sekillerde kullanacagimiz sembolleri bir görelim.
Çevrim kodlari ile M kodu ayni blokta belirtildigi zaman M kodu ilk pozisyonlandirma
operasyonu ile birlikte ayni anda icra edilir. Sistem M kodunu icra ettikten sonra delik
çevrimindeki 2nci operasyona geçer. Çevrimlerde (G43, G44, G49) takim boyu telafisi
belirtildigi zaman, R noktasina pozisyonlandirma esnasinda telafi tatbik edilir. Çevrim
kodlarinin kullanildigi bloklarda 01 grubuna ait herhangi bir kod belirtilmez. Çevrimlerin
kullanildigi modlarda takim yariçap telafileri iptal edilir.
Programlama13 4 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim gagalama islemi ile delik deler. Takim ilk olarak R noktasina hizli hareket ile
pozisyonlandirilir. Sonra çevrimde belirtilen Q degeri kadar R noktasindan itibaren kesme
ilerlemesi ile delige dalar. Sonra d mesafesi kadar hizli hareket ile geri çikar, sonra tekrar
q+d mesafesi kadar derinlige kesme islemi ile dalar. Sonra d kadar yukari hizli hareket ile
çikar. Bir önceki derinlik degerinden q kadar daha asagiya kesme ilerlemesi ile dalar. Bu
islem delik dibine (Z ) varilincaya kadar devam eder. Takim delik dibine vardiktan sonra
delik dibinden çevrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna göre
baslangiç noktasina veya emniyet noktasina hizli hareket ile çikar.
G73 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_;
Delik çevriminde kullanilan d degeri 531 nolu parametre ile belirtilir. G73 kodu
belirtilmeden evvel is milinin öncelikli olarak döndürülmesi (M kodu) gereklidir. Delik
isleme operasyonunun yapildigi bloklarda Q ve R degerleri belirtilmelidir.
Programlama13 5 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek Çalisma : Asagida sekli verilen isparçasi üzerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve
bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna göre G73 kodunu kullanmak suretiyle
isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil üzerinde
gösterilmektedir.
120
80
4 3
40
80
A
1
A
20
2
X
20
emniyet (R) noktasi
18.98 12
Z
21.42
26.96
12.36
O1;
G17 G49 G40 G80; Düzlem seçimi, boy telafisi iptali, yariçap
telafisi iptali, çevrim iptali
G28 G91 Z0.; Z ekseninde sifira gönderme, takim
degistirme pozisyonu
T1 M6; Takim degistirme 16 mm matkap
G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ; Takimi mutlak modda G54 koordinat
sisteminde pozisyonlandirma, is milini
döndürme
G43 Z22. H01 M8 ; Takim boyu telafisi verme, suyu açma
(G90) G73 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. 1 nolu delik delme
Q5. F80 ;
G98 (X20.) Y60. ; 4 nolu delik delme
G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ; 3 nolu delik delme
G98 (X100.) Y20. ; 2 nolu delik delme
G28 Z50. M5; Z ekseninde sifira gitme, is milini durdurma
M9; Suyu kapama
M30; Program sonu
Programlama13 6 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim ile sol kilavuz çekme islemi yapilir. Sol kilavuz çekme isleminde, delik dibine
varildiginda, is mili saat yönünde döner.
G74 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
Kilavuz çekme islemi baslangicinda is milinin saatin tersi yönde döndürülmesi (M04)
gereklidir. Delik dibine varildiginda, geri çikma islemini yerine getirebilmek amaciyla is
milini saat yönünde (CW) döner ve dönmeyi takiben takim geri çikar. Sol kilavuz çekme
islemi sirasinda operatör panelinde bulunan FEEDRATE OVERRIDE (ilerleme
degistirme) anahtari devre disi kalir. Ayni sekilde kilavuz geri çikma islemini
tamamlayincaya kadar ilerlemeyi durdurma (FEED HOLD) butonu devre disi kalir.
Örnek Çalisma: G73 kodunda verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz çekme islemi
yapilmak istensin ve buna göre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi
istendiginde; Ilerleme= Devir x Hatve= 500 x 1.5 = 750 mm/dak
…
G43 Z22. H02 M08; Takim boyu telafisi ile baslangiç noktasina
yaklasma
G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ; Pozisyonlama, is milini saatin tersi yönde
döndürme
G99 G74 X20. Y20. Z-21.42 R5. P500 1 nolu delikte kilavuz
F750 ;
G98 Y60.; 4 nolu delikte kilavuz
G99 X100. Z-18.98 ; 3 nolu delikte kilavuz
G98 Y20. ; 2 nolu delikte kilavuz
G28 Z50. M5; Sifira gönderme
Programlama13 7 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Finis delik isleme çevrimi deliklerin hassas olarak islenmesinde kullanilir. Delik dibine
varildiginda, takim delik dibinde P ile belirtilen miktar kadar bekler, is mili önceden
belirlenen bir pozisyonlama konumunda durdurulur sonra takim islenen yüzeyden Q
degerinde belirtilen miktar takim ucuna zit yönde kadar kaçar ve hizli hareket ile baslangiç
noktasina veya emniyet noktasina çikar. Sonra takim kaydirilan Q degeri kadar ters yönde
kayarak delik merkezine pozisyonlandirilir ve is mili dönmeye baslar.
G76 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
P_ : Delik dibindeki bekleme miktari
Q_ : Kayma miktari
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
Q (delik dibindeki kayma miktari) modal bir degerdir ve tüm çevrimlerde degeri korunur.
Bu sebeple G73 ve G83 kodlarini kullanma sirasinda bu degerin belirtilmesine dikkat
edilmesi gereklidir. Delik dibine varildiginda is mili sabit bir dönme pozisyonunda
sabitlenir ve takim takimin ucuna zit dogrultuda kayar ve sonra delikten hizli hareket ile
çikarilir. Bu islem sayesinde bara islemlerinde islenen yüzey üzerinde çiziklerin olusmasi
önlenmis olur.
Örnek Çalisma: Yanda sekli verilen delik is parçasi sifir noktasina göre
X50. Y50. konumunda ve delik derinliginin 15 mm oldugunu kabul
edelim. Buna göre G76 çevriminin kullanilmasi suretiyle bu deligin
islenmesi için program kisminin yazilmasi istensin.
…
G0 G90 G54 X50. Y50. S1200 M3;
G43 Z50. H01 M8;
G98 G76 X50. Y50. Z-15. R3. Q0.5 P500 F80 ;
G28 G91 Z0. M5;
…
Programlama13 8 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim normal delik delme islemi içindir. Çevrim ile takim emniyet noktasindan delik
dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra hizli hareket
ile geri çekilir.
G81 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen is parçasi örnegi göz önüne alinarak ayni delik delme
islemlerinin G81 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir örnek
verelim.
O3;
G29 G91 Z0. ;
T2 M6;
G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ;
G43 Z22. H01 M8 ;
G99 G81 X20. Y20. Z-26.96 R3. F80 ; (1 nci delik islemi)
G98 Y60. ; (4ncü delik islemi)
G99 X100. Z-18.98 ; (3 ncü delik islemi)
G98 Y20.; (2ncü delik islemi)
G28 Z50. M5;
M30;
Programlama13 9 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim normal delik delme islemi içindir. Çevrim ile takim emniyet noktasindan delik
dibine kadar kesme ilerlemesi ile gider ve takim delik dibine vardiktan sonra P ile
belirtilen miktar kadar bekler ve hizli hareket ile geri çekilir.
G82 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
P_ : Delik dibindeki bekleme miktari
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen örnek göz önüne alinarak ayni delik delme
islemlerinin G82 kodu kullanilmasi suretiyle nasil yerine getirilecegine iliskin bir örnek
verelim.
O3;
G29 G91 Z0. ;
T2 M6;
G0 G54 G90 X0 Y0 S1200 M3 ;
G43 Z22. H01 M8 ;
G99 G82 X20. Y20. Z-26.96 R3. P500 F80 ; (1 nci delik islemi)
G98 Y60. ; (4ncü delik islemi)
G99 X100. Z-18.98 ; (3 ncü delik islemi)
G98 Y20.; (2ncü delik islemi)
G28 Z50. M5;
M30;
Programlama13 10 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim gagalama islemi ile delik deler. Delik dibine kadar kesikli ilerleme ile gitmek
suretiyle delik islemi sirasinda olusan talaslarin kirilmasina yardimci olur. Takim ilk olarak
R noktasina hizli hareket ile pozisyonlandirilir. Sonra çevrimde belirtilen Q degeri kadar R
noktasindan itibaren kesme ilerlemesi ile delige dalar. Sonra emniyet noktasina hizli
hareket ile geri çikar. Sonra q-d degeri kadar derinlige hizli hareket ile dalar. Sonra kesme
ilerlemesi ile bir önceki derinlik degerinden q kadar daha derine dalarak kesme islemi
yapar sonra tekrar emniyet noktasina çikar sonra tekrar v.s. islemlerini yapar. Delik
dibine varilincaya kadar bu islemler tekrarlanir, böylelikle delik delme islemi esnasinda
olusan talaslar disari atilmis olur. Takim delik dibine vardiktan sonra delik dibinden
çevrim blogunda kullanilan G98 veya G99 kodunun durumuna göre baslangiç noktasina
veya emniyet noktasina hizli hareket ile çikar.
G83 X_ Y_ Z_ R_ Q_ F_ K_;
Programlama13 11 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek Çalisma : Asagida sekli verilen isparçasi üzerinde 4 adet delik bulunmaktadir ve
bunlarin matkap ile delinmesi istenmektedir. Buna göre G83 kodunu kullanmak suretiyle
isleme programinin yazilmasi istenmektedir. Delik derinlikleri sekil üzerinde
gösterilmektedir.
120
80
4 3
40
80
A
1
A
20
2
X
20
emniyet (R) noktasi
18.98 12
Z
21.42
26.96
12.36
O1; Program no
G17 G49 G40 G80; Düzlem seçimi, boy telafisi iptali, yariçap
telafisi iptali, çevrim iptali
G28 G91 Z0.; Z ekseninde sifira gönderme, takim
degistirme pozisyonu
T1 M6; Takim degistirme 16 mm matkap
G0 G54 G90 X0. Y0. S800 M3 ; Takimi mutlak modda G54 koordinat
sisteminde pozisyonlandirma, is milini
döndürme
G43 Z22. H01 M8 ; Takim boyu telafisi verme, suyu açma
(G90) G83 G99 X20. Y20. Z-26.96 R3. Q5. 1 nolu delik delme
F80 ;
G98 (X20.) Y60. ; 4 nolu delik delme
G99 X100. (Y60.) Z-18.98 ; 3 nolu delik delme
G98 (X100.) Y20. ; 2 nolu delik delme
G28 Z50. M5; Z ekseninde sifira gitme, is milini
durdurma
M9; Suyu kapama
M30; Program sonu
Programlama13 12 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Bu çevrim ile kilavuz çekme islemi yapilir. Kilavuz çekme isleminde, delik dibine
varildiginda, is mili saat yönünün tersi yönde döner.
G84 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
Örnek Çalisma: G73 kodu ile verilen sekildeki 4 adet delikte kilavuz çekme islemi yapilmak
istensin ve buna göre kilavuz operasyon kisminin programinin yazilmasi istendiginde;
…
G43 Z22. H02 M08; Takim boyu telafisi ile baslangiç noktasina yaklasma
G0 G54 G90 X0. Y0. S500 M4 ; Pozisyonlama, is milini saatin tersi yönde döndürme
G99 G84 X20. Y20. Z-21.42 R5. 1 nolu delikte kilavuz
P500 F750 ;
G98 Y60. ; 4 nolu delikte kilavuz
G99 X100. Z-18.98 ; 3 nolu delikte kilavuz
G98 Y20. ; 2 nolu delikte kilavuz
G28 Z50. M5 ; Sifira gönderme, is milini durdurma
…
Programlama13 13 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G85 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ;
…
…
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z50. H08 M8 ;
G98 G85 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ;
G28 G91 Z0. M5
…
…
Programlama13 14 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G86 X_ Y_ Z_ R_ F_ K_ ;
…
…
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z50. H08 M8 ;
G98 G86 X50. Y100. Z-20. R3. F60 ;
G28 G91 Z0. M5
…
…
Programlama13 15 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G87 X_ Y_ Z_ R_ Q_ P_ F_ K_ ;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
P_ : Delik dibindeki bekleme miktari
Q_ : Kayma miktari
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
Q degeri çevrimlerde korunan modal bir degerdir. Bu degerin dikkatli bir sekilde
belirtilmesi gereklidir. Çünkü ayni deger G73 ve G83 kodlarinda dalma miktari olarak da
kullanilmaktadir. Takim X_ Y_ eksenleri boyunca pozisyonlandirildiktan sonra, is mili
sabit bir dönme konumunda durdurulur (kilitlenir). Takim takimin ucuna zit dogrultuda
Q ile belirtilen deger kadar kayar, sonra delik dibine (R noktasina) hizli hareket ile
pozisyonlandirma islemi yapilir. Takim bundan sonra takimin uç noktasi dogrultusunda
kayar ve is mili saatin dönüs yönünde (CW) dönmeye baslar. Z noktasina ulasilana kadar
Z ekseninin pozitif dogrultusu boyunca delik isleme operasyonu yapilir. Z noktasinda is
mili tekrar sabit bir dönme pozisyonunda durar, bundan sonra takim uç noktasina zit
dogrultuda Q ile belirtilen miktar kadar kayar. Kaydirma sonrasi takim hizli hareket ile
baslangiç noktasina çikarilir ve sonra takim Q kadar takim ucu dogrultusunda kayar ve is
mili dönmeye baslar. G87 kodu kullanilmadan evvel is milinin saatin dönüsü yönünde
(M03) döndürülmesi gereklidir.
Programlama13 16 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnek Çalisma: Yukarida krokisi verilen delik operasyonunun G87 kodunun kullanilmasi
suretiyle islenmesi istenmektedir. Is parçasinda iki adet delik bulunmaktadir ve deliklerin
is parçasi sifir noktasina göre konumlari
Burada dikkat edilmesi gereken iki adet deligin de ayni derinlikte olduklari ve Q kaydirma
mesafesi degerlerinin dikkatli olarak verilmesidir. Kaydirma mesafesi degeri (büyük çap –
küçük çap ) /2 + emniyet payi seklinde hesaplanabilir. Emniyet payinin 0.5 mm alindigi
göz önüne alinirsa Q degerinin 0.5 mm seklinde verilmesi gerekmektedir.
O1;
G17 G80 G49 G40 ;
G28 G91 Z0. ;
T8 M6;
G0 G54 G90 X0. Y0 S450 M3 ;
G43 Z3. H08 M8 ;
G99 G87 X120. Y120. Z-20. R-35. Q4.5 F60 ;
G98 X220. Y300. ;
G28 G91 Z0. M9;
M5;
M30;
Programlama13 17 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G88 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
P_ : Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
X_Y ekseni boyunca pozisyonlandirma islemi yapildiktan sonra, R noktasina kadar takim
hizli hareket ile yaklasir. R noktasindan Z noktasina kadar delik isleme operasyonu
yaptirilir. Delik isleme operasyonu tamamlandiktan sonra takim delik dibinde P ile
belirtilen zaman kadar bekler ve sistem is milini durdurur. Bundan sonra takim manual
olarak operastör vasitasiyla R noktasina kadar çikarilir. R noktasinda is mili saat yönünde
dönmeye baslar ve çevrim baslangicinda belirtilen baslangiç noktasina veya emniyet
noktasina çikma komutuna göre takim G98 kodu verilmis ise baslangiç noktasina hizli
hareket ile çikar.
Programlama13 18 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
G89 X_ Y_ Z_ R_ P_ F_ K_ ;
X _ Y _ : Delik pozisyonu
Z_ : Delik derinligi
R_ : Emniyet noktasi
P_ : Delik dibindeki bekleme miktari sn veya milisaniye olarak
F_ : Ilerleme
K_ : Tekrar sayisi
Bu çevrim asagi yukari G85 kodunun aynisidir. Farkilik ise sadece delik dibinde bekleme
verilmesidir. Bu bekleme sayesinde delik dibinin daha hassas islenmesi
saglanabilmektedir. G89 kodu belirtilmeden evvel is milinin döndürme komutunun
verilmesi gereklidir.
Programlama13 19 / 19
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takim boyu telafisinin belirtildigi eksen durumuna göre asagida belirtilen üç farkli
telafi fonksiyonu vardir.
G43 Z_ H ;
Takim boyu telafisi A Her bir adresin açiklanmasi:
G44 Z_ H_;
G17 G43 Z_ H_ ;
G43 Pozitif telafi
G17 G44 Z_ H_ ;
G44 Negatif telafi
G18 G43 Y_ H_ ;
Takim boyu telafisi B G17 XY düzlemi seçimi
G18 G44 Y_ H_ ;
G18 ZX düzlemi seçimi
G19 G43 X_ H_ ;
G19 YZ düzlemi seçimi
G19 G44 X_ H_ ;
α Belirtilen eksen adresi
G43 α_ H_ ;
Takim boyu telafisi C H takim boyu telafi degerini
G44 α_ H_ ; belirtmek için kullanilan kod
Takim boyu telafisi iptali G49 veya H0 ;
Telafi Dogrultusu
Takim boyu telafisinin dogrultusu G43 veya G44 kodlari ile belirtilir. G43 kodu
belirtildigi zaman, telafi belleginde kaydedilen ve H kodu ile numarasi verilen takim
boyu telafi degeri programda belirtilen telafinin belirtildigi eksene ait pozisyonun bitis
noktasi koordinatlarina eklenir. G44 kodu belirtildiginde ise, ayni deger bitis noktasi
Programlama14 1 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Eger takim boyu telafisinin verilmesi sirasinda herhangi bir eksende hareket kodu
belirtilmemis ise, kontrol sistemi harekete meydan vermeyen bir hareket komutunun
verildigini farzeder. G43 kodu ile takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak
belirtildigi zaman, takim buna göre pozitif (+) dogrultuda hareket eder. G44 kodu ile
takim boyu telafisi pozitif bir deger olarak belirtildiginde ise takim negatif (-)
dogrultuda hareket eder. G43 ve G44 kodlari modal kodlardir. Ayni grupta (G43, G44
veya G49) bulunan baska bir G kodu programda belirtilene kadar aktif olarak kalirlar.
Telafi numarasinda (H) verilen takim boyu telafi degeri telafi belleginden seçilir ve
programda belirtilen bitis noktasi koordinatlarindan G43 veya G44 kodunun
durumuna göre toplanir veya çikarilir. Takim boyu telafi degerleri CRT/MDI
panelinden ayarlanabilir. Takim boyu telafi degerlerinin belirtme araliklari asagida
gösterilmektedir.
0 nolu takim telafi numarasina karsilik gelen takim boyu telafi degeri (H0) daima 0
(sifir) olarak göz önüne alinir. H0 degeri ile bir baska telafi degerinin belirtilmesi
mümkün degildir.
Telafi numarasindaki degisiklik sebebi ile takim boyu telafisi degeri degistirilirse,
telafi degeri yeni takim boyu telafi degeriyle degistirilir neticede yeni takim boyu
telafi degeri bir önceki takim boyu telafi degerine eklenmez.
Örnek:
H1 takim boyu telafi degeri 20.0 mm
H2 takim boyu telafi degeri 30.0 mm
Seklinde ise,
G90 G43 Z100.0 H1 ; kodu verildigi takdirde takim Z120.0 konumuna hareket eder.
G90 G43 Z100.0 H2 ; kodu verildigi takdirde takim Z130.0 konumuna hareket eder.
Takim boyu telafisini iptal etmek için, G49 veya H0 kodlari kullanilir. G49 veya H0
kodu belirtildikten sonra, sistem hemen telafi modunu iptal eder.
Programlama14 2 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
vektör olusturur. Telafi vektörü takim hareketi boyunca daima takim yoluna dik
olacak sekilde CNC kontrol sistemi tarafindan kontrol edilir. Telafi vektörünün
baslangici islenecek parça kisminda, ucu ise takim merkezine dogrudur. Baslatma
blogundan sonra dogrusal veya dairesel interpolasyon kodu verilmis ise, isleme
operasyonu sirasinda takim, telafi vektörü kadar programlanan parça
koordinatlarindan kaydirilmak suretiyle kesme islemi yapar. Böylece takim
merkezinin konumuna göre program yazma gibi, zor olan bir programlama yöntemi
ile program yazilmasi önlenmis olur. Isleme operasyonu sonrasi programin tekrar
takim merkezine göre yazilmasini saglamak için takim yariçap kompanzasyonu iptal
edilir.
Takim yariçap kompanzasyonu G00 (hizli hareket ) veya G01 (dogrusal kesme)
hareketlerinin kullanildigi bloklarda baslatilir. G02 veya G03 gibi dairesel
interpolasyonun kullanildigi bloklarda takim yariçap kompanzasyonu baslatilamaz.
Buna göre baslatma formati su sekildedir.
Programlama14 3 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takim yariçap kompanzasyonunu iptal etmek için G40 kodu kullanilir. Komut formati
asagidaki sekildedir.
G40 X_ Y_;
Burada
G40 : Takim yariçap telafisi iptal kodu
X_ Y _ : Takim yariçap telafisi iptali verilmek suretiyle takimin gidecegi noktaya
ait koordinat degerleri. Bu degerler ayni zamanda takim merkezinin koordinat
degerleridir.
Baslangiçta tezgah açildiginda kontrol sistemi telafi iptal modundadir. Telafi iptal
modunda telafi vektörü daima sifirdir ve takim merkezine ait olan yol ile programda
belirtilen yol çakisir haldedir.
Baslatma modu
Takim telafi iptal modunda iken G41 veya G42 ile takim yariçap kompanzasyonu
belirtilip yariçap telafisi numarasi H veya D ile belirtilen telafi numarasinda girilen
deger olarak verildigi zaman (H0 veya D0 haricinde), CNC tezgah yariçap telafisi
moduna girer. Bu komut ile takimin hareket ettirilmesi baslatma olarak adlandirilir.
Baslatma blogundaki hareket komutlari sadece G0 veya G01 kodu ile verilen hareket
komutlari olabilir. Eger baslatma blogunda dairesel interpolasyon komutu ile hareket
verdirilmek istenir ise 34 P/S alarmi olusur. Baslatma blogu ve bundan sonraki
bloklarin islenmesi sirasinda CNC kontrol sistemi öncelikli olarak sonraki islenecek
olan iki blogu okur.
Telafi Modu
Telafi modunda kompanzasyon islemi G00, G01, G0 veya G03 kodlari ile verilen
hareketlere tatbik edilir. Telafi modunda takima hareket verdirmeyen iki veya daha
Programlama14 4 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
fazla sayida blok ile ek fonksiyonlar, bekleme, v.b. gibi program kodlari belirtilmis
ise, takim ya asiri kesme islemi veya yetersiz kesme islemi yapar. Eger telafi
modunda telafi düzlemi (G17, G18 veya G19) kodlari kullanilmak suretiyle
degistirilmek istenirse, 37 P/S alarmi olusur ve takim durdurulur.
Telafi modunda herhangi bir blokta asagida belirtilen islemlerden bir tanesi
yaptirilmak istenirse, sistem telafi iptal moduna girer ve bu blok ile olusturulan etki
telafi iptal modu olarak adlandirilir.
Telafi iptal moduna geçilmek istendiginde, bu blokta kullanilan hareket komutu içinde
dairesel interpolasyon komutu (G02 veya G03) kullanilamaz. Bunun yerine telafi iptal
blogunda dogrusal interpolasyon ve hizli hareket kodlari ile hareket verilebilir. Eger
telafi iptal blogunda dairesel interpolasyon komutu kullanilmak suretiyle takim
yariçap telafisi iptal edilmek istenirse, 34 P/S alarmi olusur ve takim durur.
Genel olarak takim yariçap telafisi telafi iptal modunda degistirilir. Bununla birlikte
telafi modunda takim yariçap telafi degeri degistirilmek istenirse, blok bitis
noktasindaki vektör yeni takim yariçap kompanzasyonu degeri için yeniden
hesaplanir.
Eger telafi miktari degeri (-) negatif bir deger ise, programdaki G41 ve G42’lerin her
biri birbirleri ile yer degistirecek sekilde kumanda islemi tatbik edilir. Neticede eger
takim merkezi is parçasinin dis kisimdan dolanacak sekilde isleme operasyonu
yapmakta ise, negatif deger belirtildiginde takim merkezi is parçasi iç yüzeyinde
kalacak sekilde isleme operasyonu yapar. Asagidaki sekilde buna iliskin bir örnek
gösterilmektedir. Genel olarak telafi miktari (+) pozitif bir deger verilmek suretiyle
programlanir.
1 de gösterilen bir takim yolu programlandiginda, eger telafi miktari (-) negatif
yapilirsa, takim merkezi 2 de gösterilen sekilde hareket eder. Neticede ayni program
parçasi ile hem erkek hem de disi is parçasi sadece telafi degerinin isaretinin
degistirilmesi suretiyle elde edilebilir. Bu durum sadece baslatma ve iptal tipi A
durumunda oldugunda geçerlidir.
Programlama14 5 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Telafi Vektörü
Telafi vektörü H kodu ile atanan takim yariçap kompanzasyon numarasi ile belirtilen
degere esit olan iki boyutlu bir vektördür. Vektör kontrol sistemi tarafindan hesaplanir
ve her bir bloktaki takim ilerlemesi ile uyumlu olacak sekilde dogrultusu yenilenir.
Telafi vektörü RESET tusuna basildiginda silinir.
Takim yariçap kompanzasyon degeri H kodu ile atanan numara ile belirtilir.
Kompanzasyon numarasi H adresinden sonra üç haneli olarak belirtilir. H kodu ile
belirtilen telafi degeri bir baska H kodu ile bir telafi degeri belirtilene kadar geçerli
kalir. H kodu ayni zamanda takim boyu telafi degerini de belirtmek için
kullanilmaktadir. Bununla birlikte 36#6 parametresi 1 yapilmak suretiyle takim boyu
telafisi H kodu ile ve takim yariçap telafisinin D kodu ile belirtilmesi mümkün
olmaktadir.
Takim boyu telafisi H kodu ile verildikten sonra takim yariçap telafisini belirtmek için
bir baska H kodu kullanilirsa, takim boyu telafi degeri degismeden kalir. Kontrol
sistemi takim boyu telafisi ve takim yariçap telafisi degerlerini otomatik olarak
birbirinden ayirdeder. Bununla birlikte takim yariçap telafisi modunda iken bir baska
H kodu ile yariçap telafisi degistirilmek istendigi takdirde bu H kodu ile belirtilen
deger hem takim boyu telafi degeri olarak hem de takim yariçap telafi degeri olarak
Programlama14 6 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
göz önüne alinir. Neticede hem takim yariçap telafisi hem de takim boyu telafisi
degerleri degistirilmis olur. Bu sebeple takim yariçap telafisi modunda iken takim
boyu kompanzasyon degerinin degistirilmemesi (baska bir H kodu ile yeni telafi
degeri verme) gereklidir.
Telafi düzlemi telafi iptal modunda degistirilir. Eger telafi modunda iken telafi
düzlemi degistirilmek istenirse 37 P/S alarmi olusur.
Örnek Çalisma: Asagida resmi verilmekte olan parça etrafindan G41 takim yariçap
kompanzasyonu kodu kullanilmak suretiyle dolanilmak istenmektedir. Sekilden de
görüldügü üzere takim parçanin solunda kalacak sekilde dolanma islemi yapmaktadir.
Takim yariçap kompanzasyonu kodlarindan hangisinin kullanilacagi su sekilde tesbit
138.46
126.92
49.45
R56.14
101.43
75.87
61.02 6
4.5
R2
15.58
33.81
R59.77
84.06
edilir. Kendimizi parça yerine koyup takimin gidis yönüne dogru yönümüzü dönerek
baktigimizda eger parça bizim sol tarafimizda kalmakta ise G41, aksi takdirde sag
tarafimizda kalmakta ise G42 kodu kullanilir. Buna göre sekli verilen parça için
isleme programi 18 mm parmak freze kabulü ile yazilmak istensin.
Programlama14 7 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
O1 Program no
G17 G80 G49 G40 Düzlem seçimi, çevrim iptali, takim boyu telafi
iptali, takim yariçap telafi iptali
G28 G91 Z0. Sifira gönderme
T1 M6 Takim degistirme
G0 G54 G90 –20. Y –20. S800 Baslatma noktasina pozisyonlandirma, devir
M3 verme ve is milini döndürme
G43 Z50. H1 Takim boyu telafisi ile yaklasma
G0 Z-15. M8 Derinlik mesafesine pozistonlama, islem
sirasinda herhangi bir çarpma olmayacagi kabul
edilmistir, suyu açma.
G1 G41 X0.Y0. D31 F200 Takim yariçap telafisi ile isleme noktasina gelme
G1 Y75.87 F80 Dogrusal kesme
G1 X49.45 Y101.43 Dogrusal kesme
G3 X126.92 Y61.02 R56.14 F60 Dairesel kesme CCW
G2 X138.46 Y15.58 R-24.56 Dairesel kesme( açi 180 dereceden bük
oldugundan R degeri (-) olarak verildi)
G3 X84.06 Y-33.81 R59.77 Dairesel kesme CCW
G1 X0. Y0. Dogrusal kesme
G0 G40 X-20. Y-20. Takim yariçap telafisi iptali ile baslatma
noktasina pozisyonlama
G0 Z50. M5 Takimi yukari çikarma, is milini durdurma
G28 Z50. M9; Sifira gönderme, suyu kapama
M30 Program sonu
Programlama14 8 /8
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Lineer (dogrusal) interpolasyon bloklari arasinda otomatik pah kirma ve radyus verme
fonksiyonu kullanilmak suretiyle takima istenilen pah degeri ve radyus islemi
yaptirilabilmektedir. Bununla birlikte pah kirma ve radyus verme islemlerinde
öncelikli olarak dikkat edilmesi gereken iki nokta vardir. Bunlardan birisi pah kirma
ve radyus verme isleminin kullanildigi interpolasyon blogunun iki lineer inter-
polasyon blogu arasinda belirtilmesidir. Bu konuda asagida açiklamali örnek
verilmektedir.
G01 X_ Y _ ;
G01 X_ Y_ C_ (R_) ;
G01 X_ Y_ ;
Ikinci olarak pah kirma ve radyus verme islemi sirasinda pah kirma kodunun kulla-
nildigi bloktan evvelki hareket kodunun pah kirma islemini matematiksel olarak
yerine getirebilmesi gerekir. Ayni islem pah kirma sonrasi verilen hareket kodu için
de geçerlidir.
Örnek:
G01 X100. Y100. ;
G01 X120. C10. ;
G01 Y120. ;
Pah kirma islemi lineer interpolasyon bloklari arasinda C kodu ile belirtilir. C
kodunun yanina pah kirma miktarinin degeri yazilir. Bununla birlikte bu pah
degerinin 45 derece oldugu hatirda tutulmalidir. Ayni sekilde radyus verme islemi R
adresinin yanina radyus degerinin yazilmasi ile belirtilir. Örnegin R10.0 ile 10 mm’lik
bir otomatik radyus verme islemi yaptirilabilir.
Programlama15 Page 1 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Ölçek degerinin her bir eksen için ayri ayri verilmesi durumunda
Programlama15 Page 2 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Ölçeklendirme miktari degeri için en küçük artim birimi degeri 0.001 veya 0.00001
dir. Bu degerin 36#7 parametresi ile ne sekilde belirtilecegi ayarlanabilmektedir. G51
X_Y_Z_ P_ degeri ile ölçek degeri belirtilmemis ise, 731 nolu parametre degeri ile
belirtilen ölçek degeri göz önüne alinir. Eger G51 kodu yaninda kullanilan X_Y_Z_
degerleri yazilmamis ise, G51 kodunun icrasi sirasinda takimin bulundugu mevcut
konum ölçeklendirme merkezi olarak alinir.
Ölçeklendirme
miktari degeri her bir
eksen için ayri ayri
belirtilmekte ise,
negatif (-) bir deger
belirtildigi durumda
parçanin ayna görün-
tüsü koordinatlari
elde edilir ve parça
ayna görüntüsüne
göre islenir. Ilk
olarak her bir eksen
için ayri ayri ölçek-
lendirme degeri ve-
rebilmek için 63#6
parametresi ayar-
lanir. Sonra 36#7
parametresi ile, ölçeklendirme degerinin ayri ayri verilmesi durumunda I_, J_, K_
degerlerinde belirtilebilecek en küçük artim birimi ayarlanir (0.001 veya 0.00001).
Ölçeklendirme degeri olarak negatif bir deger belirtildigi durumda ayna görüntüsü
elde edilir.
Eger I_, J_ ve K_ degeri ile ölçeklendirme degeri ayri ayri belirtilmemis ise, 731, 732
ve 733 nolu parametreler ile belirtilen ölçeklendirme degerleri ile islem icra edilir. Bu
parametrelerde 0 disinda bir degerin belirtilmesi gerekmektedir.
Büyültme degerinin belirtilmesi gerektigi durumlarda, (I, J ve K) degerleri desimal
noktali (ondalikli) olarak belirtilemezler.
Programlama15 Page 3 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Programlama15 Page 4 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Geçersiz Ölçeklendirme
Ölçeklendirme islemi takim yariçap kompanzasyon degerlerine, takim boyu telafi
degerlerine ve takim telafi degerlerine tatbik edilemez.
Çevrimler ile islemler yapildigi durumda asagida belirtilen çevrimlerde ölçeklendirme
yapilamaz.
• G83 ve G73 çevrimlerindeki dalma miktari degerlerinde (Q )
• G76 daki Z ekseni hareketinde
• G87 arka delik isleme çevriminde X ve Y eksenlerindeki Q kaydirma degerinde
Notlar
1. Pozisyon göstergesinde ölçeklendirme sonrasi elde edilen koordinat degerleri
gösterilir.
2. P degeri belirtilmeden ölçeklendirme islemi parametre ayari vasitasiyla
yapilmakta ise, G51 komutunun kullanildigi andaki ayar degeri ölçeklendirme
degeri olarak alinir ve sonraki kodlarda bu degerdeki herhangi bir degisme geçerli
olmaz.
3. G27, G28, G29 ve G30 kodlari ile sifira gönderme islemi yapmadan veya G92
kodu ile koordinat sistemi belirtme kodu kullanilmadan evvel ölçeklendirme
isleminin iptal edilmesi gereklidir.
4. Herhangi bir düzlemde belirtilen eksen boyunca ayna görüntüsü islemi
yaptirilmakta ise
i) Dairesel komut Dönme dogrultusu tersine çevrilir
ii) Takim yariçap kompanzasyonu C Ofset dogrultusu tersine çevrilir
iii) Koordinat sistemi döndürme Dönme açisi tersine çevrilir
Programlama15 Page 5 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnekler
Asagida ayna görüntüsü programina ait bir örnek verilmektedir.
Komut Formati
( G17, G18, G19) G68 X_ Y_ R α ; Koordinat sistemi döndürme baslangici
… Koordinat sistemi döndürme modu
… Koordinat sistemi döndürme modu
… Koordinat sistemi döndürme modu
G69 ; Koordinat sistemi döndürme iptali
Programlama15 Page 6 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Burada döndürme düzlemi G17, G18 veya G19 kodlari ile seçilir. Koordinat sistemi
döndürme merkezi G68 kodunda X_ Y_ degerleri ile belirtilir ve döndürme açisi G68
kodunda R degeri ile belirtilir. Örnegin koordinat sisteminin 60 derece döndürülmesi
istenmekte ise R60. seklinde belirtilir.
Burada G68 kodunda kullanilan X_Y_ koordinat döndürme merkezi degerleri mutlak
kod (G90) cinsinden belirtilir. R döndürme açisi degeri pozitif bir deger olarak
belirtildigi durumda dönme ekseninin saat yönünün tersi yönde döndürülmek istendigi
anlasilir. 41#0 parametresi ile döndürme degerinin daima mutlak kod (G90) cinsinden
veya belirtilen G koduna göre (G90 veya G91) mutlak veya artimsal kod cinsinden
belirtilmesi ayarlanabilmektedir. R degeri için en küçük döndürme miktari degeri
0.001 derecedir. R degeri –360.000 ~360.000 derece araliginda belirtilir.
Düzlem seçiminde kullanilan G kodu (G17, G18, G19) koordinat sistemi döndürme
kodunu belirten G kodundan (G68) evvelki bloktan önceki kisimda belirtilebilir.
Düzlem seçim kodlari koordinat sistemi döndürme modunda belirtilemezler.
G68 blogu ve mutlak kod (G90) blogu arasinda belirtilen artimsal pozisyon komutlari
G68 kodunun belirtildigi pozisyonun dönme merkezi olarak alinmasini saglar.
G68 kodu ile birlikte X_ Y_ degerleri belirtilmez ise, takimin mevcut bulundugu
pozisyon koordinat sistemi döndürme merkezi olarak göz önüne alinir. G68 kodunun
kullanildigi blokta R ile belirtilen döndürme açisi degeri belirtilmeden geçilir ise #730
parametresinde belirtilen deger döndürme açisi olarak alinir. Koordinat sistemi
döndürme modu G69 kodu ile iptal edilir.
G69 kodu diger komutlarin kullanildigi blokta belirtilebilir. Ayri bir blokta
belirtilmesine gerek yoktur. Takim telafileri ( takim yariçap kompanzasyon telafileri,
takim boyu telafileri) programda koordinat sistemi döndürüldükten sonra isleme
sokulur.
G69 kodunun kullanildigi blokta hareket kodu kullanilmak istenirse bu kodun G90
(mutlak) koduna göre verilmesi gereklidir.
Programlama15 Page 7 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnekler
Takim yariçap kompanzasyon modunda iken G68 ve G69 kodlari ile koordinat sistemi
döndürme komutu verilebilir ve iptal edilebilir. Bununla birlikte koordinat sistemi
döndürme düzleminin takim yariçap kompanzasyonu düzlemi ile çakismasi gereklidir.
Programlama15 Page 8 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Programlama15 Page 9 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Herhangi bir isleme programi alt program seklinde kaydedilip bu program ana
programda koordinat sistemi döndürme kodu ile çagrilmak suretiyle çok karmasik
sekiller rahatlikla programlanabilir.
Indeksleme pozisyonu
Indeksleme pozisyonu dördüncü eksen adresi ile birlikte belirtilir, genel olarak A,B
veya C. 79#4 parametresi ayarlanmak suretiyle indeksleme pozisyonu asagidaki
anlatilan yöntemlerden birisi ile verilebilir.
Indekleme pozisyonu olarak pozitif bir deger verildiginde saat ibrelerinin dönüs
yönünün tersi bir yönde (CCW) indeksleme islemi yapilir. Indeksleme açisi negatif
bir deger olarak belirtildigi durumda ise indeksleme yönü saatin dönüs yönündedir.
Programlama15 Page 10 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Döner tablanin asgari indeksleme derecesi (en küçük artim birimi) 839 nolu
parametrede ayarlanir. Eger bu parametrede belirtilen dönme derecesi degerlerinin
katlari disinda bir deger indeksleme açisi olarak verilirse, 135 P/S alarmi olusur.
Ilerleme
Tabla daima indeksleme ekseni etrafinda hizli ilerleme ile döner. Indeksleme ekseni
için DRY RUN (kuru çalisma) modu geçersizdir.
Indeksleme komutunun tek bir blokta belirtilmesi gereklidir. Bir baska kontrol ekseni
ile birlikte indeksleme kodu verilmekte ise, 136 P/S alarmi olusur. Döner tablanin
sikma ve gevsetme islemini tamamlanmasi sirasinda geçen bekleme durumu 701#1
diagnostic ile gözlemlenebilmektedir. Indeks tablanin döndürülmesi sirasinda RESET
tusuna basildiginda, döner tablanin bir sonraki indeksleme islemleri öncesi sifira
gönderilmesi gereklidir. Döner tabla sikma ve gevsetme islemi sirasinda RESET
tusuna basildigi clamp ve unclamp sinyali silinir ve CNC sistem bekleme
konumundan çikar.
Kalem Inceleme
79.1 parametresi ayarlandigi takdirde deger
Artimsal pozisyon göstergesi
yuvarlatilir
79.2 parametresi ayarlandigi takdirde bu deger
Mutlak pozisyon göstergesi
yuvarlatilir
Referans noktasindan otomatik
Imkansiz
geri dönme (G29 ve G30)
Makina koordinat sisteminde
Imkansiz
hareket
Tek yönde pozisyonlandirma Belirtmek imkansiz
Ikinci yardimci fonksiyon (B Indeksleme ekseni B disinda baska bir adres ile
kodu) belirtilmis ise mümkündür
Makina ile baska bir islem yapilmamakta ise, feed
hold (ilerlemeyi durdurma), interlock ve
Indeksleme ekseni hareketi
Emergency stop (Acil dur) sinyalleri icra edilebilir.
sirasindaki operasyonlar
Indeksleme islemi tamamlandiktan sonra makina
kilitleme icra edilebilir.
Devre disi birakilir. Indeksleme ekseni genel
SERVO OFF sinyali
olarak servo-off konumundadir
JOG, INC ve HANDLE modunda manual
operasyon imkansizdir. Manual olarak sifira gitme
Indeks tablanin indekslenmesi islemi yapilabilir. Manual sifira gitme islemi
sirasindaki operasyonlar sirasinda eksen seçim sinyali sifir seklinde
ayarlanmis ise, hareket durdurulur ve sikma
komutu icra edilmez
Programlama15 Page 12 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Örnekler
A ekseninin döner eksen ve döner tablanin tam bir turundaki hareket miktarinin
360.000 (1260 nolu parametre 360 000 ) derece oldugunu farzedelim. Yuvarlatma
fonksiyonunun kullanilmasi suretiyle asagida belirtilen dönme komutlari verildiginde
eksenin dönme miktari asagidaki sekilde olur.
Programlama15 Page 13 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
dogrultusu ile polar koordinat bitis noktasi arasinda kalan açi olarak verilir. G17
düzleminde polar koordinat açi degerleri derece cinsinden girilir ve Y adresi ile
belirtilir. Polar koordinat yariçapi ise X degeri ile belirtilir. Polar koordinat açisinin
giris araligi 0~±360° araligindadir.
Polar koordinatlarda açi degerinin pozitif + dogrultusu saat ibrelerinin dönüs yönünün
tersi yönünde, negatif yönü ise saat ibrelerinin dönüs yönündedir. Polar
koordinatlarda hem açi hem de yariçap degeri mutlak (G90) veya artimsal (G91) kod
sistemi ile programlanabilmektedir.
Programlama15 Page 14 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
K isitlamalar
Polar koordinat modunda, dairesel interpolasyon ve helisel interpolasyon komutlarinin
kullanilmasi durumunda yariçap degeri R ile belirtilmelidir.
Programlama15 Page 15 of 15
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
Takimin bulundugu mevcut konum ile programlanacak nokta arasinda kalan yariçap
degeri artimsal olarak belirtilir. Bu durumda takimin mevcut konumu polar koordinat
sisteminin orijin noktasi olarak göz önüne alinir.
Programlama16 2 /3
ANKA MÜHENDISLIK VE MAKINA
K isitlamalar
Bekleme (G04)
Telafi düzleminin program ile (G10) degistirilmesi
Yerel koordinat sistemi olusturma (G52)
Is parçasi koordinat sistemi olusturma (G92)
Makina koordinat sistemini seçme (G53)
Kurs kontrolu (G22)
Koordinat sistemi döndürme (G68)
Ölçeklendirme (G51)
Programlama16 3 /3