Professional Documents
Culture Documents
NERACA PANAS
1. Heater
fungsMemanaskan larutan HNO3 sebelum masuk reaktor
steam : 121 °C
B-1
Neraca Panas Bahan Keluar
T in = 0°C = 333 K
T ref= 5°C = 298 K
KomponenBMmassa(kg) Cp ΔT H out (kkal)
HNO3 63 2728.52 0.42 35 39805.39
H2O 18 1975.82 1.00 35 69134.56
Total 108939.95
Kebutuhan Steam
T steam = 394.00 K
Hv = 2707.70 kJ/kg = 647.16 kkal/kg
HL = 507.97 kJ/kg = 121.41 kkal/kg
Qin = 647.16 m kkal/kg
Qout = 121.41 m kkal/kg
Qs = mxλ
= 525.748 m kkal/kg
Q los= 5% x Qs
= 26.29 m kkal/kg
B-2
Neraca Panas Total
Hin Hout
H in(kkal) 15563 Hout(kkal) 108940
Q in 120990 Q loss 4915
Q out 22698
136552 136552
2. Heater
fungsMemanaskan larutan NaOH sebelum masuk reaktor
T steam : 121 °C
T in : 30 °C
T out : 60 °C
T condenser : 121 °C
B-3
T ref = 25°C = 298 K
Kebutuhan Steam
T steam = 394.00 K
Hv = 2708.10 kJ/kg = 647.25 kkal/kg
HL = 509.03 kJ/kg = 121.66 kkal/kg
Qin = 647.25 m kkal/kg
Q out = 121.66 m kkal/kg
Qs = mxλ
= 525.59 m kkal/kg
Q loss = 5% x Qs
= 26.28 m kJ/kg
B-4
Qout 18220
109395 109395
KomponenCp
HNO3 = 109.87 KJ/KmolK = 0.42 kkal/Kg K
H2O = 75.29 KJ/KmolK = 1.00 kkal/Kg K
NaOH = 59.54 KJ/KmolK = 0.36 kkal/Kg K
NaNO3 = 37.20 kkal/KmolK= 0.44 kkal/Kg K
menghitung Panas yang dibawa umpanT ref 25°C
Aliran 2 m Cp ΔT H (kkal)
HNO3 2728.52 0.42 35 39805.40
B-5
H2O 1975.82 1.00 35 69134.57
Aliran 4
NaOH 1732.39 0.36 35 21571.07
H2O 1876.76 1.00 35 65668.26
Total 196179.31
ΔHm= 196179 kkal
Δhk = 83766.71
B-6
196179 + -1607.59 = 83766.71 + Q serap
Q serap = 110805 kkal
Masuk Keluar
H masuk 196179 H keluar 83766.7093
Δ Reaksi -1608 Q serap 110805.012
194572 194571.721
4. Evaporator
Fungsi: Memekatkan larutan Sodium Nitrat
Steam masuk
B-7
L3 = 144 kg/jam
Jumlah air yang diuapkan. berdasarkan neraca panas :
V tot = 1753.57 kg/jam
V1= V2 = V3 = 584.52 kg/jam
Evaporator II
L1 = L2 + V2 L1 x X1 = (L2 x X2) + (V2 x Xv2)
6189.93 = L2 + 717.32 3013 = 5605.41 x X2
L2 = 5605.41 kg X2 = 0.54
Evaporator III
L2 = L3 + V3 L2 x X2 = (L3 x X3) + (V3 x Xv3)
5605.41 = L3 + 717.32 3013 = 5020.89 x X3
L3 = 5020.89 kg X3 = 0.6
B-8
ΔT =
Assumsi
U1 = 3200
U2 = 1950
U3 = 1100
ΔT1 = = 9.50 °C
= 282.50 K
ΔT2 = = 15.58 °C
= 288.58 K
ΔT3 = = 27.62 °C
= 300.62 K
Suhu estimasi
ΔT1 = 11.40 °C
ΔT2 = 16.00 °C
ΔT3 = 25.30 °C
B-9
= 107.36 °C
T3 = T2 - BPR2 - ΔT3 = 91.36 - 2.75 - 25.3
= 63.31 °C
Ts3 = T2 - BPR2 = 91.36 - 2.75
= 88.61 °C
Ts4 = T3 - BPR3 = 60 °C
Cp. L2 (Effect 2)
Komponen Cp Fraksi berat Cp rata-rata
HNO3 0.417 0.008 0.003
B-10
H2O 1 0.463 0.462
NaOH 0.356 0.005 0.002
NaNO3 0.438 0.524 0.230
Total 1 0.697
Cp. L3 (Effect 3)
Komponen Cp Fraksi berat Cp rata-rata
HNO3 0.417 0.009 0.004
H2O 1 0.400 0.400
NaOH 0.356 0.006 0.002
NaNO3 0.438 0.586 0.256
Total 1 0.662
B-11
= 2237.30 kJ/kg 535 kkal/kg
V1 = 8313 - L1
V2 = L1 - L2
V3 = L2 - 6161.55
L3 = ###
F = ### kg/jam
Cp. F = 3.32 kkal/kg
T. F = 60.00 °C
λs1 = 2199.07 kkal/kg
Cp. L1 = 3.18 kkal/kg
T. L1 = 110.10 °C
H1 = 2697.92 kkal/kg
Cp. L2 = 2.93 kkal/kg
T. L2 = 90.65 °C
λs2 = 2238.53 kkal/kg
H2 = 2615.25 kkal/kg
Cp. L3 = 2.53 kkal/kg
T. L3 = 63.76 °C
λs3 = 2238.53 kkal/kg
H3 = 2664.58 kkal/kg
Persamaan
B-12
F.Cp.ΔT) + (S.λs1) = (L1.Cp.ΔT) + (V1
25782996 + S(525.691) = L1(0.726)(109.70-25) + (8313 - L1)(643.366)
S = 260090.17 - 1.104 L1
Persamaan 2 :
L1.Cp1.(T1-Tref) + V1.λs2 = L2.Cp2.(T2-Tref) + V2.H2
L1(0.726)(109.7-25) + (8313 -L1)(534.728)=L2(0.697)(91.36-25) +
(L1-L2)(635.233)
270.63 L1+ 495957862 - 534.728 L1= 192.64
L2 + (L1-L2)(635.233)
2422.61 L2+ 495957862 = 4583.15 L1
L1 = 0.53 L2 + ###
Persamaan 3 :
L2.Cp2.(T2-Tref) + V2.λs2 = L3.Cp3.(T3-Tref) + V3.H3
L2(0.697)(91.36-25) + (L1-L2)(534.73) = (6161.55)(0.662)(63.31-25)
+ (L2-6161.55)(624.763)
192.64 L2+(L1-L2)(534.73)= 11322432 + 624.763 L2-
307658788
534.73 L1= 4710.47 L2 - 296336356
L1 = 2.10 L2- ###
Subtitusikan persamaan 2 dan 3 :
2.10 L2 - ### = 0.53 L2 + 108213
1.58L2 = ###
L2 = 152691.64 kg/jam
L1 = 188924.67 kg/jam
S = 260090.17 - 1.104 L1
= 51558.59 kg/jam
V1 = 32630.89
V2 = 36233.03
V3 = 37229.44
Neraca panas pada effect I :
Neraca Feed
B-13
komponen massa (kg)
Cp (kkal/kg) ΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 5436 1.744 35 331807.18
NaCl 2000 0.865 35 60550.00
H2O 158905.98 4 35 23303562.39
NaNO3 55213.68 1.080 35 2087076.92
λs1
Steam 51558.59 2199.070 113380954.21
Total 139163950.71
Neraca out
komponen massa (kg) Cp(kkal/kg)ΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 5436 1.74 85.10 806726.23
NaCl 2000 0.87 85.10 147215.84
H2O 127165.46 4.19 85.10 45341056.65
NaNO3 55213.68 1.08 85.10 5074331.72
H
Uap H2O 32541.58 2697.92 87794620.26
Total 139163950.71
B-14
Total 124414424.33
Neraca out
komponen massa (kg) Cp(kkal/kg)ΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 5436 1.74 65.65 622382.67
NaOH 2000 0.87 65.65 113575.81
H2O 89989.04 4.19 65.65 24753887.32
NaNO3 55213.68 1.08 65.65 3914805.31
H
Uap H2O 36329.07 2615.25 95009773.22
Total 124414424.33
Neraca out
komponen massa (kg) Cp(kkal/kg)ΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 5436 1.74 38.76 367440.87
NaOH 2000 0.87 38.76 67052.63
H2O 52812.62 4.19 38.76 8576725.09
NaNO3 55213.68 1.08 38.76 2311213.89
H
B-15
Uap H2O 37225.61 2664.58 99190787.70
Total 110513220.18
5. Crystalizer
CW = 30°C
CW = 450°C
H in + Q crystallizer= H out + Q serap
H in
Komponen massa Cp ΔT ΔH
HNO3 76.75 0.42 38.31 1225.47
NaOH 48.73 0.36 38.31 664.10
H2O 3466.20 1.00 38.31 132742.70
NaNO3 5073.83 0.44 38.31 85062.49
Total 219694.75
B-16
H out
Komponen massa Cp ΔT ΔH
HNO3 76.75 0.42 15.00 479.86
NaOH 48.73 0.36 15.00 260.04
H2O 3466.20 1.00 15.00 51978.50
NaNO3 18.31 0.44 15.00 120.20
Total 52838.61
Q serap = m x Cp x ΔT
m air Pendingin = Q serap/(Cp ΔT)
= 25435.18
6. Flash Dryer
B-17
Fungsi : Mengeringkan sampai kadar air 0.2% pada suhu 95°C
(Geankoplis. hal 559)
Dasar perhitungan :
1.Cp solid = cp sodium nitrat (diasumsikan konstan)
2.Dalam 95% panas dipindahkan maka panas hilang
3.Udara panas masuk pada suhu 95°C dan relative humidity 2%. dan
keluar suhu 55°C (Mc.Cabe)
Kisaran waktu yang dibutuhkan adalah 3 sampai 4 detik untuk terjadi
perpindahan panas
(Mc.Cabe eds. 5 hal. 822)
Berdasarkan perhitungan dari Geankoplis Example 9.10.2 :
= 95 °C
Maka. dari humidity chart geankoplis eds. 4. hal 568 :
= 0.066 kg water vapor/
B-18
Q
gas TG2
TG1 H2
H1
solid X2
Ls
X1
GH1 + Ls X1 = GH2 + Ls X2
G(0.06) + 5090.6(0.005) =GH2 + 5090.6(0.002)
G + 346.62 = GH2 5.42
GH2 = 341.20 + 0.066 G …..…(1)
B-19
Entalpi udara keluar :
= Cs (TG2 - T0) + H2. λ0
= (1.005 + 1.88 H2 ) (TG2 - T0) + (H2 x 608.8)
= (1.005 + 1.88 H2) (55 - 25) + 608.8 H2
= ((1.005 + + 608.8 H2
= 30.15 + 56.4 H2 + 608.80 H2
= 30.15 + 665 H2 …..…(2)
Entalpi produk keluar :
H's2 = Cps (Ts2 - T0) + X2 CpA (Ts2 - T0)
= 0.2616 (80 - 25) + (0.005 x 0.2412)(80 - 25)
= 14.39 + 0.013
= 14.40 kcal/kg solid kering
B-20
665 (15.27+ 0.06 G) = 86.43 G -54182
1772.95 + 43.89 G = 86.43 G -54183
55954 = 42.54 G
G = 1315.20 kg udara panas/jam
Entalphi keluar
entalphi bahan = Ls Hs2
= 5416.51 x 14.40
= 78016.82 kkal
B-21
G. HG1+Ls Hs1 = G . HG2 + Ls Hs2 + Q loss
161396.84 + 22511.88 = 324277.87 + 78016.82
+ Q loss
= -218385.96 kkal
masuk keluar
Q bahan 22511.88 Q bahan 78016.82
Q udara 161396.84 Q udara 324277.87
Q loss -218385.96
total 183908.72 total 183908.72
B-22
Hv Hl
60 2609.6 251.13
63.307 2615.3542 264.9731
65 2618.3 272.06
85 2651.9 355.9
88.607 2657.8155 371.06383
90 2660.1 376.92
91.36 2662.276 382.64288
95 2668.1 397.96
100 2676.1 419.04
107.36 2687.4344 450.1328
105 2683.8 440.15
109.7 2691.038 460.031
110 2691.5 461.3
120 2706.3 503.71
121.1 2707.884 508.3916
125 2713.5 524.99
talphy at Ts2)
B-23
talphy at Ts3)
B-24
62)(63.31-25)
B-25
B-26
Feed effect 1
Komponen masuk Komponen masuk
HNO3 116 HNO3 116
NaOH 74 NaOH 74
H2O 9813.42 H2O 5239.03
NaNO3 7668.89 NaNO3 766.89
uap air 1524.7967
17672.31 7720.7167
APPENDIKS C
NERACA PANAS
1. Heater
fungsi: Memanaskan larutan HNO3 sebelum masuk reaktor
steam : 121 °C
Kondensat : 121 °C
Kebutuhan Steam
T steam = 394 K
Hv = 2707.7 kJ/kg 647.1558 kkal/kg
HL = 507.97 kJ/kg 121.4077 kkal/kg
Qin = 647.1558 m kkal/kg
Qout = 121.4077 m kkal/kg
Qs = mxλ
= 525.7481 m kkal/kg
Q loss = 5% x Qs
= 26.2874 m kkal/kg
2. Heater
fungsi: Memanaskan larutan NaOH sebelum masuk reaktor
T steam : 121 °C
T in : 30 °C T out : 60 °C
T condenser : 121 °C
Cp NaOH 59.54 kJ/kmol K 0.35576 kkal/kgK
Cp H2O = 75.291 kJ/kmol K 0.999721 kkal/kgK
Kebutuhan Steam
T steam = 394 K
Hv = 2708.1 kJ/kg 647.2514 kkal/kg
HL = 509.03 kJ/kg 121.6611 kkal/kg
Qin = 647.2514 m kkal/kg
Q out = 121.6611 m kkal/kg
Qs = mxλ
= 525.5903 m kkal/kg
Q loss = 5% x Qs
= 26.27952 m kJ/kg
KomponenCp
HNO3 109.87 KJ/KmolK 0.416818 kkal/Kg K
H2O 75.291 KJ/KmolK 0.999721 kkal/Kg K
NaOH 59.54 KJ/KmolK 0.35576 kkal/Kg K
NaNO3 37.2 kkal/Kmol 0.437647 kkal/Kg K
Δhk 113323.8
Q serap = m.Cp.ΔT
massa air pendingin = Q serap/ Cp.ΔT
= 79506.44 /1(45-30)
= 5301.908 kg
Masuk Keluar
Q Bahan 196179.1 Q Bahan 113323.8
Δ Reaksi -3348.9 Q serap 79506.44
192830.2 192830.2
4. Evaporator
Fungsi: Memekatkan larutan Sodium Nitrat
Steam masuk
Perhitungan Boiling Point Rise (BPR) dan emperatur tiap effect dengan
BPR °C = 1.78x + 6.22x²
X1 = 0.486682
X2 = 0.537433
X3 = 0.6
ΔT =
Assumsi
U1 = 3200
U2 = 1950
U3 = 1100
ΔT1 = = 9.495307 °C
= 282.4953 K
ΔT2 = = 15.58204 °C
= 288.582 K
ΔT3 = = 27.62271 °C
= 300.6227 K
Suhu estimasi
ΔT1 = 11.4 °C
ΔT2 = 16 °C
ΔT3 = 25.3 °C
Cp, L2 (Effect 2)
KomponenCp Fraksi beraCp rata-rata
HNO3 0.416818 0.007933 0.003307
H2O 0.999721 0.462567 0.462438
NaOH 0.35576 0.005061 0.0018
NaNO3 0.437647 0.524463 0.22953
Total 1.000024 0.697075
Cp, L3 (Effect 3)
KomponenCp Fraksi beraCp rata-rata
HNO3 0.416818 0.008857 0.003692
H2O 0.999721 0.4 0.399888
NaOH 0.35576 0.00565 0.00201
NaNO3 0.437647 0.58552 0.256251
Total 1.000027 0.661841
Neraca feed
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 35 802.3755
NaOH 35 0.35576 35 435.806
H2O 4616.57 0.999721 35 161534.9
NaNO3 3607.71 0.437647 35 55261.63
λs1
Steam 3239.141 525.6913 1702788
Total 1920823
Neraca out
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 80.54 1846.381
NaOH 35 0.35576 80.54 1002.852
H2O 3091.73 0.999721 80.54 248938.5
NaNO3 3067.71 0.437647 80.54 108130.9
H
uap H2O 2426.154 643.3657 1560904
Total 1920823
Neraca feed
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 84.7 1941.749
NaOH 35 0.35576 84.7 1054.651
H2O 3091.73 0.999721 84.7 261796.5
NaNO3 3607.71 0.437647 84.7 133733.1
λs2
V1 1524.84 534.7279 815374.5
Total 1213901
Neraca out
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 66.36044 1521.314
NaOH 35 0.35576 66.36044 826.2938
H2O 2374.41 0.999721 66.36044 157523
NaNO3 3067.71 0.437647 66.36044 89093.82
H2
uap H2O 1516.068 636.4729 964936.2
Total 1213901
Neraca feed
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 66.36044 1521.314
NaOH 35 0.35576 66.36044 826.2938
H2O 2374.41 0.999721 66.36044 157523
NaNO3 3607.71 0.437647 66.36044 104776.7
λs3
V2 1777.645 546.5468 971565.9
Total 1236213
Neraca out
komponenmassa (kg)Cp (kkal/kΔT (°C) Q (kkal)
HNO3 55 0.416818 38.30726 878.1945
NaOH 35 0.35576 38.30726 476.9867
H2O 1657.1 0.999721 38.30726 63461.26
NaNO3 3067.71 0.437647 38.30726 51430.34
H3
uap H2O 1791.377 625.1986 1119966
Total 1236213
= 1.66935
6. CrystaliCW = 30°C
CW = 450°C
H in + Q cr= H out + Q serap
H in
Komponenmassa Cp ΔT ΔH
HNO3 116 0.416818 38.307 1852.179
NaOH 73.65 0.35576 38.307 1003.71
H2O 5239.03 0.999721 38.307 200635.6
NaNO3 766.89 0.437647 38.307 12856.87
216348.3
H out
Komponenmassa Cp ΔT ΔH
HNO3 116 0.416818 15 725.264
NaOH 74 0.35576 15 394.8936
H2O 1081.74 0.999721 15 16221.58
NaNO3 1125 0.437647 15 7385.294
24727.03
solid Ls X1 X2
GH1 + Ls X1 = GH2 + Ls X2
G(0,066) + 5090.6(0,= GH2 + 5090,6(0,002)
0,066 G + 25.453 = GH2 + 10.1812
GH2 = 15.2718 + 0,066 G …..…(1)
Entalphi keluar
entalphi b = Ls Hs2
= 5090.6 x 14.41679
= 73390.1 kkal
masuk keluar
Q bahan 20070.69 Q bahan 73390.1
Q udara 186033.3 Q udara 122397.5
Q loss 10316.36
total 206103.9 total 206103.9
APPENDIX
NERACA MASSA
Data BM :
HNO3 63
NaOH 40
H2O 18
NaNO3 85
Aliran 2
HNO3 cair 58%
Aliran 4
NaOH cair 48%
Aliran 4
NaOH cair 48%
Perbandingan HNO3 dan NaOH adalah 1:1 menurut stociometri dengan konversi reaksi 98%
Reaksi
HNO3 + NaOH NaNO3 + H2O
Awal 43.3098 43.309833 43.309833 43.3098
0,48 x X = A
X = A/0,48
= 3609.1527 kg
Berat (kg) H2O = 0,52 x X
= 1876.7594 kg
Aliran 5 Aliran 6
HNO3 cair 58% NaOH cair 48%
Aliran 7
Larutan NaNO3, H2O, HNO3
dan NaOH
REAKSI
HNO3 + NaOH NaNO3 + H2O
4. Evaporator
Aliran 8
Uap air
Aliran 7 Evaporator
Larutan NaNO3,
H2O, HNO3 dan
NaOH Aliran 9
Larutan NaNO3 pekat,
H2O, HNO3 dan NaOH
Evaporator II
L1 = L2 + V2 L1 x X1 = (L2 x X2) + (V2 x Xv2)
7596.18 = L2 + 2148,49 3696.9273 = 6878.86 x X2
L2 = 6878.86 kg X2 = 0.5374329
Evaporator III
L2 = L3 + V3 L2 x X2 = (L3 x X3) + (V3 x Xv3)
6878.86 = L3 + 2148,49 3696.9273 = 6161.55 x X3
L3 = 6161.55 kg X3 = 0.6
5. Tangki Kristalisasi
Fungsi : Pembentukan Kristal Sodium Nitrat
Crystallizer Centrifudge
Aliran 10
kristal NaNO3,
Aliran 8
mother liquor
NaNO3, H2O, HNO3, NaOH
Aliran 10
kristal NaNO3,
Aliran 8
mother liquor
NaNO3, H2O, HNO3, NaOH
Aliran 11 Aliran 12
kristal Mother Liquor
NaNO3 .3H2O
Asumsi bahwa tidak ada sodium nitrat dan air yang hilang sehingga W = 0
Dengan F : Feed (kg/jam), S= Mother liquor (kg/jam), C= Kristal yang terbentuk (kg/jam)
Digunakan operasi pada kristalisasi 40° C NaNO3 . 3H2O
Feed masuk = 6161.5 BM NaNO3 = 85
NaNO3 masuk = 3607.71 BM H2O = 54
H2O masuk = 2464.62 BM total = 139
HNO3 masuk = 55
NaOH masuk = 35
F = S+C+W
Neraca Komponen
Neraca komponen air
F x Xa = 100 S + 54
C+0
(100+104) 139
2464.62 = 0.4901961 S + 0.3884892 C+0 …….. (1)
6. Centrifuge
Fungsi : Memisahkan kristal sodium nitrat dari mother liquornya
Crystallizer Centrifudge
Aliran 10
kristal NaNO3,
Aliran 8 mother liquor
NaNO3, H2O, HNO3, NaOH
Aliran 11 Aliran 12
kristal Mother Liquor
NaNO3 .3H2O
Aliran 11 Aliran 12
kristal Mother Liquor
NaNO3 .3H2O
7. Flash Dryer
Aliran 17
Aliran 15 NaNO3 serbuk,
Udara Panas keluar, udara panas keluar
serbuk NaNO3
Aliran 13 Cyclone
NaNO3.3H2O
70 mesh
Stage Flash
Duct
Aliran 13
NaNO3.3H2O
70 mesh
a. Hammer Mill
Fungsi : mengecilkan ukuran kristal sodium nitrat 70 mesh
Asumsi tidak ada berat yang hilang
= 25.44
5090.6
= 0.005 kg air/kg feed masuk
Q
gas TG1 TG2 H2
H1
solid Ls X2
X1
GH1 + Ls X1 = GH2 + Ls X2
G(0,066) +( 5091)(0,005) = GH2 + (5091)(0,002)
0,066 G + 25.444276 = GH2 + 10.181136
GH2 = 15.26314 + 0,066 G …..…(1)
Subtitusikan ke persamaan 1
GH2 = 15.26314 + 0,066 G
1,516.11 H2 = 15.26314 + 100.06307
H2 = 0.076 kg uap H2O/ kg udara kering
Fraksi
NaNO3.3H2O 5009.60 #REF!
NaNO3 26.33 #REF!
H2O 10.13 #REF!
HNO3 2.72 #REF!
NaOH 1.72 #REF!
Uap air #REF! #REF!
Total keseluruhan #REF! #REF!