9

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Unang Markahan – Modyul 12:
Magsikap para sa Hinaharap

20
21 FT
20
07 RA
D
Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikasiyam na Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 12: Magsikap para sa Hinaharap
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

20
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
21 FT
Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio
20
07 RA

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Blessy Grace J. Cainglet
Editor: Fordeliz M. Yape, Filma B. Catalan, Ed. D.
D

Tagasuri: Orlyn E. Santos, Mona Lisa M. Babiera, Rose Marie E. Diocares

Tagaguhit:
Tagalapat: Gemma B. Malicay
Tagapamahala: Dr. Isabelita M. Borres, CESO III
Eugenio B. Penales, Ed. D.
Sonia D. Gonzales
Dr. Jeanelyn A. Aleman, CESE
Evelyn F. Importante
Rose Marie E. Diocares, Ed.D.

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region IX

Office Address: Regional Center, Balintawak, Pagadian City
E-mail Address: region9@deped.gov.ph
 9

Edukasyon sa
Pagpapakatao
20
21 FT
Unang Markahan – Modyul 12:
Magsikap para sa Hinaharap
20
07 RA
D
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Edukasyon sa Pagpapakatao Ikasiyam na

Baitang ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa Araling Lipunang Pang-
ekonomiya.

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador

mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong
tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda
ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at

malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

20
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong
21 FT
ito sa pinakakatawan ng modyul:
20
07 RA

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
D

o estratehiyang magagamit sa paggabay sa

mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral

kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang
pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan
ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

ii
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Edukasyon sa Pagpapakatao Ikasiyam na Baitang ng

Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa Lipunang Pang-ekonomiya.

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa

pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at
magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na
ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga
kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay
nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong
matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad
din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

20
21 FT
dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

20
ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
07 RA

modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng

tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.
D

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

iii
 Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o
pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong

sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman
o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o

masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
Gawain panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat

20
ng mga gawain sa modyul.
21 FT
Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:
20
07 RA

Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa

Sanggunian
paglikha o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

D

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang

marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino
man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa
iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng

makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

iv
 Alamin

Lipunang Pang-ekonomiya
Sa modyul na ito, inaasahang malilinang sa iyo ang kaalaman, kakayahan at pag-
unawa sa:
3.4 Nakatataya ng lipunang ekonomiya sa isang
baranggay/pamayanan at lipunan/bansa gamit ang dokumentaryo o
photo/video journal.

Mga layunin:

a. Naibibigay ang kahulugan ng ekonomiya

b. Nakatataya ng kalagayan ng lipunang ekonomiya ng
barangay/pamayanan at/lipunan/bansa gamit dokumentaryo/video
journal
c. Nakagagawa ng proyekto para sa pag-unlad ng ekonomiya ng

20
barangay/pamayanan at/lipunan/bansa
21 FT
Nakaramdam ka na ba ng inggit sa iyong mga kapatid? Naitanong mo na
20
ba sa iyong sarili kung bakit hindi pantay-pantay ang pagtingin sa inyong
07 RA

magkakapatid ng Nanay at Tatay mo? Kung oo, ano ang ginawa mo?

Sa lipunang ginagalawan natin, ang “pamilya” ang itinuturing na

pinakamaliit at pinakamahalagang yunit ng lipunan. Ito ang humuhubog at
D

bumubuo sa atin bilang isang mabuting tao. Minsan sa loob mismo ng pamilya ay
hindi maiiwasan ang kompetisyon lalong-lalo na sa pagmamahal at pagbibigay ng
atensyon ng mga magulang sa kanilang mga anak. Dahil sa pagkakaiba-ibang ito,
hindi maiiwasan ang paghahambing sa isa’t isa. Nagkakaroon ng inggitan.
Nagkakaroon din naman ng pakiramdam ng pagiging mas angat. Natural ang
ganitong mga pakiramdam. Subalit bago lumalim ang pakiramdam at tumungo sa
sama ng loob, ay magandang balikan ang karanasan at tingnang mabuti kung
nagkulang ba ng pagmamahal ang ating magulang o sadyang naghahangad lang tayo
ng higit pa. Ang karanasan sa pag-ibig ng magulang ay isang ekonomiya na hindi
malayo sa ekonomiya ng lipunan. Ang pag-ibig ng magulang ay nakapagdudulot ng
mabuting ekonomiya sa pamilya na maaring ihambing sa ekonomiya ng lipunan.

Handa ka na bang palawakin ang iyong kaalaman tungkol sa lipunan?

Halika na!

1
 Subukin

Panuto: Basahing mabuti ang bawat pangungusap at unawain ang mga

tanong. Piliin ang titik ng pinakaangkop na sagot sa patlang.

____1. “Ang tao ay pantay-pantay.”

Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwalang ito?

a. Lahat ay may kaniya-kaniyang angking kaalaman.
b. Lahat ay dapat mayroong pag-aari.
c. Lahat ay iisa ang mithiin.
d. Likha ang lahat ng Diyos.
____2. Ano ang kahulugan ng prinsipyo proportio ayon kay Sto. Tomas de
Aquino?
a. Pantay na pagkakaloob ng yaman sa lahat ng tao.
b. Angkop na pagkakaloob ng yaman batay sa kakayahan ng tao.
c. Angkop na pagkakaloob ng yaman ayon sa pangangailangan ng tao.

20
21 FT
d. Pantay na pagkakaloob ng yaman batay sa kakayahan at pangangailangan
ng tao.
____3. Sa ating lipunan, alin ang nagpapatunay na naitatali na ng tao ang
20
kanyang sarili sa bagay?
07 RA

a. Mas nararapat lamang na makatanggap ang isang tao ng tulong mula

pamahalaan, kahit na kaya naman niya itong bilhin o kaya ay hindi
naman kailangan, dahil karapatan niya ito bilang mamamayang
nagbabayad ng buwis.
D

b. Hindi mabitawan ni Sheila ang kanyang lumang mga damit upang ibigay
sa kamag-anak dahil mayroon itong sentimental value sa kanya.
c. Inuubos ni Jerome ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling relo na
sa ibang bansa lamang mahahanap. Ayon sa kaniya, sa ganitong paraan
niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
d. Iniisip muna nang mabuti ni Amy ang mga pangangailanganbago bumili.
____4. Alin ang HINDI naglalarawan sa lipunang pang-ekonomiya?
a. Maihahalintulad sa pamamahala ng budget sa isang bahay.
b. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan.
c. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa mga
pangangailangan ng tao.
d. Pagkilos upang masiguro na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
pamamagitan ng pangangasiwa ng yaman ng bayan.
____5. Sa lipunang pang-ekonomiya, ano ang pagkakaiba ng pantay sa patas?
a. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong benepisyo sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagbibigay ng nararapat para satao batay sa
kaniyang panganagilangan.
b. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong benepisyo sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagbibigay ng nararapat para sa tao batay sa
kaniyang kakayahan.
c. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong pagturing sa lahat ng tao sa
lipunan, patas ay ang paggalang sa kanilang mga karapatan.
d. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong pagturing sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagtiyak na natutugunan ang lahat.

2
____6. Paano masisiguro na ang bawat bahay ay maging tahanan sa Lipunang
Pang-ekonomiya?
a. Nagbibigay tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na
pamilya.
b. Sa pangunguna ng estado, napangangasiwaan at naibabahagi ng patas
ang yaman ng bayan.
c. Tinutulungan ng estado ang mga manggagawa na makahanap ng
hanapbuhay sa ibang bansa.
d. Sinisikap ng estado na mabigyan ng trabaho ang bawat mamamayan
kahit hindi angkop sa kakayahan.

____7. Bakit mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman
ng bayan?
a. Sa pamamagitan nito, mas isaalang-alang ang kakayahan at
panganagilangan ng bawat isa.
b. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga
mamamayan.
c. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa
kaniya
d. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.

20
21 FT
____8. Bakit magkakaugnay ang pag-unlad ng sarili sa pag-unlad ng bayan?
a. Nakikilala at sumikat ang mga taong umuunlad.
20
b. Malaki ang maitutulong sa bansa kung maraming pera ang bawat tao.
07 RA

c. Ang bawat mahusay na paghahanapbuhay ng tao ay may mabuting dulot

sa pag-unlad ng bansa.
d. Nagkakaroon ng maraming oportunidad sa hanapbuhay ang taong
mahilig paunlarin ang sariling kakayahan.
D

____9. Paano maipakikita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?

a. Sa pagbibigay ng higit na mataas na pagpapahalaga ng kaniyang mga
ari-arian.
b. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ang dami ng naimpok
na salapi.
c. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling
gamit.
d. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-
aari.

____10. “Ang tunay na mayaman ay ang taong nakikilala ang sarili sa bunga ng
kaniyang paggawa. Hindi sa pantay-pantay na pagbabahagi ng
kayamanan ang tunay na kayamanan. Nasa pagkilos ng tao sa anumang
ibinigay sa kaniya ang kaniyang ikayayaman.”
Ano ang kahulugan ng pahayag na ito?
a. Ang tunay na mayaman ay hindi takot gumastos.
b. Naipakikilala ng tao ang kaniyang sarili sa husay niya sa paggawa.
c. Mahusay ang taong may kakayahang makabili ng lahat ng kaniyang
naisin.
d. Maipagmamalaki ng tao ang kaniyang sarili sa mga kagamitan na
mayroon siya.

3
 Aralin

1 Lipunang Pang-ekonomiya
Sadyang magkakaiba ang mga tao. May mga magagaling sa Math. May
mahuhusay sa pagdrowing. May masinop sa gamit. May marunong sa pera. May
magaganda at makikisig ang katawan kahit na hindi nag-eehersisyo. Mayroon din
namang tabain at kailangang mag-ingat sa pagkain. May masipag, mayroon namang
tamad. May nakapagtapos ng pag-aaral, meron namang hindi. May nakapagtrabaho,
meron namang umaasa lamang sa iba. Iba-iba rin ang tungkulin at propesyon o
trabaho.
Dahil sa pagkakaibang ito ng mga tao, hindi maiiwasan ang paghahambing
sa isa’t isa. Ang pag-unlad ng ekonomiya ay nagsisimula sa pagsisikap ng isang tao
na mapabuti ang sarili para sa magandang kinabukasan. Dito nakataya ang pag-
unlad ng lipunang pang-ekonomiya ng isang bayan o pamayanan.

20
21 FT
Balikan
20
07 RA

Gawain 1.
Panuto: Piliin sa hanay B ang tinutukoy sa hanay A. Isulat ang titik ng tamang
sagot sa patlang.
D

Hanay A Hanay B
___1. Ito ay maaaring ihambing sa isang lipunan. a. relihiyon

___2. Tungkulin nito na pangalagaan ang b. kultura

nabuong kasaysayan kinabukasan ng
pamayanan. c.barkadahan

___3. Ang tawag sa nabuong gawi, tradisyon, paraan d. pampolitika

ng pagpapasiya at mga hangarin ng isang
pamayanan. e. mamamayan

___4. Ito ay ang kinikilala bilang tunay na boss sa f. batas

isang lipunang pampolitika .

___5. Ang tawag sa proseso ng paghahanap sa kabutihang

panlahat at pagsasaayos ng sarili at ng pamayanan
upang higit na matupad ang layuning ito.

4
 Mga Tala para sa Guro
Ang mga modyul na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador
mula sa mga publiko at pribadong paaralan, at pamantasan. Hinihikayat namin
ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang
puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Tuklasin

20
21 FT
Gawain 2 : Scrambled Letters
Panuto: Ayusin ang mga ginulong salita upang makabuo ng mga salitang may
20
kaugnayan sa paksa. Isulat ang sagot sa patlang.
07 RA

1. EMOKNIAYO - _________________________
2. ATRHOBA - _________________________
3. AHAPHBYAUN - _________________________
D

4. NPLIUNA - _________________________
5. HDOVELIOLI - _________________________
6. BATNAAKA - _________________________
7. IMDASNGGNIA - _________________________
8. LIUPS - _________________________
9. OGRU - _________________________
10. PYANMANAA - _________________________

Suriin

Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot mo ang Mahalagang Tanong na: Ano

ang mabuting ekonomiya? Para saan ang ekonomiya? Paano ka makatutulong
sa pag-angat ng ekonomiya?

Ekonomiya

• Ang pinagmulan ng salitang “Ekonomiya” ay ang mga Griyegong salita na

“oikos” (bahay) at “nomos” (pamamahala).

5
 • Ang ekonomiya ay tulad lamang din ng pamamahala sa bahay. Mayroong
sapat na budget ang namamahay. Kailangan niya itong pagkasyahin sa lahat
ng bayarin (kuryente, tubig, pagkain, panlinis, ng bahay, at iba pa) upang
makapamuhay nang mahusay ang mga tao sa bahay, maging buhay-tao
(humane) ang kanilang buhay sa bahay at upang maging tahanan ang bahay.

Lipunang Pang-Ekonomiya

• Ang lipunang pang-ekonomiya ay nagsisikap na pangasiwaan ang mga yaman

ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa mga pangangailangan ng tao.
• Ito ay ang mga pagkilos na masiguro na ang bawat bahay ay magiging
tahanan.
• Pinapangunahan ito ng estado na tumitiyak na maayos ang pangangasiwa at
patas ang pamamahagi ng yaman ng bayan.
• Sinisikap gawin ng estado na maging patas para sa nagkakaiba-ibang tao ang
mga pagkakataon upang malikha ng bawat isa ang kanilang sarili ayon sa
kani-kanilang mga tunguhin at kakayahan.

Mga ibat-ibang hanapbuhay sa komunidad

• Guro - nagtuturo sa atin upang matutong bumasa, sumulat at magbilang.

20
21 FT
• Nars - katulong ng doktor sa pag-aalaga ng maysakit.
• Pulis - nangangalaga ng katahimikan at kapayapaan ng komunidad.
• Inhinyero - tumutulong sa paggawa ng mga gusali, tulay at mga kalsada.
20
• Dentista - binubunot niya ang mga ngiping sira at tumutulong sa pag-aalaga
07 RA

ng ating ngipin.
• Tubero - inaayos ang mga sirang tubo ng tubig.
• Bombero - pinapatay niya ang apoy kapag may sunog.
• Kolektor ng basura - kinokolekta niya ang mga basura para hindi mangamoy
D

namaaaring magkalat ng mga sakit.

• Mangingisda - nanghuhuli ng mga isda at iba pang lamang dagat.
• Tindera - nagtitinda ng gulay, bigas, manok, baboy at iba pang mga kailangan
ng mga tao.
• Magsasaka - nagtatanim ng mais, palay, tubo at ibang halamang maaaring
makain o maibenta para kumita.

Mabuting ekonomiya

• Ang bawat mahusay na paghahanapbuhay ng mga tao ay kilos na

nagpapangyari sa kolektibong pag-unlad ng bansa.
• Kung maunlad ang bansa, higit na mamumuhunan ang mga may
kapital na siyang lilikha ng higit pang mga pagkakataon para sa mga
tao - pagkakataon hindi lamang makagawa, kundi pagkakataon ding
tumaas ang antas ng kanilang pamumuhay.
• Sa lipunang pang-ekonomiya, ginagawa ng mga tao na isang malaking
tahanan ang bansa - isang tunay na tahanan kung saan maaaring
tunay na tumahan (huminto, manahimik, pumanatag) ang bawat isa
sa pagsisikap nilang mahanap ang kanilang mga buhay.

6
 • Isa sa mga mabuting katangian ng isang kabataan para makamtan ang
isang mabuting ekonomiya ay ang pagiging masikap sa pag-aaral, sa
pamamagitan nito matatamo mismo ng indibidwal ang mithiin niyang
propesyon at pagdating ng takdang panahon ay makakatulong siya sa
pag-angat ng ekonomiya.

Pagyamanin

Gawain 3: Sagutin
Panuto: Tukuyin kung anong uri ng hanapbuhay ang inilalarawan sa
pangungusap. Piliin ang sagot mula sa loob ng kahon sa ibaba at isulat
ito sa patlang.

20
21 FT
nars kolektor ng basura tindera tubero
bombero dentista magsasaka panadero
20
pulis guro mangingisda
07 RA

_________1. Pinapatay niya ang apoy kapag may sunog.

D

_________2. Kinokolekta niya ang mga basura para hindi mangamoy na maaaring
magdala ng sakit.
_________3. Nagtitinda ng gulay, bigas, manok, baboy at iba pang mga kailangan
ng tao.
_________4. Inaayos ang mga sirang tubo ng tubig.
_________5. Binubunot niya ang mga sirang ngipin.
_________6. Nagtatanim ng mais, palay, tubo at iba pang halamang maaaring
makain o maibenta para kumita.
_________7. Nangangalaga ng katahimikan at kapayapaan ng komunidad.
_________8. Nagtuturo sa atin upang matutong bumasa, sumulat at magbilang.
_________9. Nanghuhuli ng mga isda at iba pang lamang dagat.
_________10. Katulong ng doktor sa pag-aalaga ng maysakit.

7
 Isaisip

Gawain 4: Kompletuhin ang pahayag o pangungusap.

Panuto: Basahin nang mabuti ang mga pahayag at punan ang patlang ng tamang
salita. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

1. Ang bawat mahusay na _____________ ng mga tao ay kilos na nagpapangyari

sa kolektibong pag-unlad ng bansa.
2. Kung ______ang bansa, higit na mamumuhunan ang mga may kapital na
siyang lilikha ng higit pang mga pagkakataon para sa mga tao-pagkakataon
hindi lamang makagawa, kundi pagkakataon ding tumaas ang antas ng
kanilang pamumuhay.
3. Sa_______________, ginagawa ng mga tao na malaking tahanan ang bansa-
isang tunay na tahanan kung saan maaaring tunay na tumahan ang bawat
isa sa pagsisikap nilang mahanap ang kanilang mga buhay.
4. Sinisikap gawin ng _______na maging patas para sa nagkakaiba-ibang tao

20
21 FT
ang mga pagkakataon upang malikha ng bawat isa ang kanilang sarili
ayon sa kani-kanilang tunguhin at kakayahan.
5. Ang salitang “Ekonomiya” ay galing sa mga salita na “oikos” (______)at
20
“nomos” (pamamahala).
07 RA
D

Isagawa

Gawain 5. Pagsasabuhay

Panuto:

1. Bumisita o magsagawa ng online interview sa isang baranggay. Alamin mula

sa isang opisyal kung ano ang livelihood program na mayroon dito.
2. Gabay ang mga tanong sa ibaba, isulat ang mga sagot sa inyong kuwaderno.
(Maaaring gumamit ng video journal sa pagtatanong.)
a. Ano ang paraan sa pagpili ng livelihood program na naaayon sa
pangangailangan ng mga taga-baranggay?
b. Ano ang tulong na binibigay ng baranggay sa pagsisimula ng livelihood
program?
c. Sa paanong paraan nabibigyan ng benepisyo ang mga kabaranggay lalo
na sa aspekto ng pag-unlad ng pamilya?

8
Gawain 5.1 Dokumentaryo ng isinagawang survey
Panuto: Itala ang mga nakalap na impormasyon mula sa iyong pagbisita o online
interview sa inyong baranggay. Isulat ito sa kahon.

Livelihood Program na Tulong na binibigay ng Kabutihang naidulot nito

mayroon ang baranggay baranggay sa sa Lipunang Pang-
pagsisimula ng ekonomiya
livelihood program

20
21 FT
20
07 RA

Pamantayan sa Pagwawasto ng Awtput

Pagbibigay ng Puntos
Krayterya 10 7 4 1
D

Kawastuhan Tatlong Dalawang Isang kahon Walang

ng sagot kolum ang kolum ang ang nasagot kahon na
nasagot nang nasagot nang nang tama nasagot nang
tama tama tama

Tayahin

Panuto: Basahing mabuti ang bawat pangungusap at unawain ang mga tanong.
Piliin ang titik ng pinakaangkop na sagot at isulat sa patlang.

____1. Ano ang kahulugan ng prinsipyo proportio ayon kay Sto. Tomas de Aquino?
a. Pantay na pagkakaloob ng yaman sa lahat ng tao.
b. Angkop na pagkakaloob ng yaman batay sa kakayahan ng tao.
c. Angkop na pagkakaloob ng yaman ayon sa pangangailangan ng tao.
d. Pantay na pagkakaloob ng yaman batay sa kakayahan at
pangangailangan ng tao.

9
____2. “Ang tao ay pantay-pantay.”

Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwalang ito?

a. Lahat ay may kaniya-kaniyang angking kaalaman.
b. Lahat ay dapat mayroong pag-aari.
c. Lahat ay iisa ang mithiin.
d. Likha ang lahat ng Diyos.

____3. Alin ang HINDI naglalarawan sa lipunang pang-ekonomiya?

a. Maihahalintulad sa pamamahala ng budget sa isang bahay.
b. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan.
c. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa mga
pangangailangan ng tao.
d. Pagkilos upang masiguro na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
pamamagitan ng pangangasiwa ng yaman ng bayan.

____4. Sa ating lipunan, alin ang nagpapatunay na naitatali na ng tao ang kanyang
sarili sa bagay?
a. Mas nararapat lamang na makatanggap ang isang tao ng tulong mula

20
21 FT
pamahalaan, kahit na kaya naman niya itong bilhin o kaya ay hindi
naman kailangan, dahil karapatan niya ito bilang mamamayang
nagbabayad ng buwis.
b. Hindi mabitawan ni Sheila ang kanyang lumang mga damit upang ibigay
20
07 RA

sa kamag-anak dahil mayroon itong sentimental value sa kanya.

c. Inuubos ni Jerome ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling relo na
sa ibang bansa lamang mahahanap. Ayon sa kaniya, sa ganitong paraan
niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
d. Iniisip muna nang mabuti ni Amy ang mga pangangailanganbago bumili.
D

____5. Paano masisiguro na ang bawat bahay ay maging tahanan sa Lipunang

Pang-ekonomiya?
a. Nagbibigay tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na
pamilya.
b. Sa pangunguna ng estado, napangangasiwaan at naibabahagi ng patas
ang yaman ng bayan.
c. Tinutulungan ng estado ang mga manggagawa na makahanap ng
hanapbuhay sa ibang bansa.
d. Sinisikap ng estado na mabigyan ng trabaho ang bawat mamamayan kahit
hindi angkop sa kakayahan.

____6. Sa lipunang pang-ekonomiya, ano ang pagkakaiba ng pantay sa patas?

a. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong benepisyo sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagbibigay ng nararapat para satao batay sa
kaniyang panganagilangan.
b. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong benepisyo sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagbibigay ng nararapat para sa tao batay sa
kaniyang kakayahan.
c. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong pagturing sa lahat ng tao sa
lipunan, patas ay ang paggalang sa kanilang mga karapatan.
d. Ang pantay ay pagbibigay ng pare-parehong pagturing sa lahat ng tao sa
lipunan, ang patas ay pagtiyak na natutugunan ang lahat.

10
____ 7. Bakit magkakaugnay ang pag-unlad ng sarili sa pag-unlad ng bayan?
a. Nakikilala at sumikat ang mga taong umuunlad.
b. Malaki ang maitutulong sa bansa kung maraming pera ang bawat tao.
c. Ang bawat mahusay na paghahanapbuhay ng tao ay may mabuting dulot
sa pag-unlad ng bansa.
d. Nagkakaroon ng maraming oportunidad sa hanapbuhay ang taong
mahilig paunlarin ang sariling kakayahan.

____8. Bakit mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman ng
bayan?
a. Sa pamamagitan nito, mas isaalang-alang ang kakayahan at
panganagilangan ng bawat isa.
b. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga
mamamayan.
c. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa
kaniya
d. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.

____9. Paano maipakikita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?

a. Sa pagbibigay ng higit na mataas na pagpapahalaga ng kaniyang mga

20
21 FT
ari-arian.
b. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ang dami ng naimpok
na salapi.
c. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling
20
gamit.
07 RA

d. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-

aari.
D

____10. “Ang tunay na mayaman ay ang taong nakikilala ang sarili sa bunga ng
kaniyang paggawa. Hindi sa pantay-pantay na pagbabahagi ng
kayamanan ang tunay na kayamanan. Nasa pagkilos ng tao sa anumang
ibinigay sa kaniya ang kaniyang ikayayaman.”

Ano ang kahulugan ng pahayag sa itaas?

a. Ang tunay na mayaman ay hindi takot gumastos.
b. Naipakikilala ng tao ang kaniyang sarili sa husay niya sa paggawa.
c. Mahusay ang taong may kakayahang makabili ng lahat ng kaniyang
naisin.
d. Maipagmamalaki ng tao ang kaniyang sarili sa mga kagamitan na
mayroon siya.

11
 Karagdagang Gawain

Gawain 6: Gumawa ng isang Proposal ng isang Proyekto para sa Lipunang Pang-

ekonomiya ng iyong mamayanan o barangay gamit ang pormat sa ibaba.

Pangalan ng Proyekto: ___________________________________________________________

Layunin: (banggitin ang pangangailangan sa pamayanan o barangay na tutugunan

ng proyekto______________________________________________________________________

Deskripsiyon:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
______________________.

20
21 FT
Iskedyul
20
07 RA

Petsa Gawain
D

Budget
Bagay Deskripsiyon Halaga

Inihanda ni:
_____________________________

Pahintulot ng Guro: Petsa:

_____________________________ ________________________

12
 Pamantayan sa Pagwawasto ng Awtput

Pagbibigay ng Puntos
Krayterya 5 4 3 2
Nilalaman Mahusay na Naibigay ang Di gaanong Walang
naibigay ang nilalaman ng naibigay ang kinalaman
nilalaman ng paksa nilalaman ng ang ibinigay
paksa paksa na nilalaman
sa paksa
Kaugnayan May May Di gaanong Walang
malaking kaugnayan nagpakita ng kaugnayan sa
kaugnayan sa paksa kaugnayan paksa
sa paksa sa paksa
Kawastuha Tama ang May Maraming Napakaramin
n ng gamit lahat kaunting mali g mali
ng mga kamalian
salita
Kalinisan Napakalinis Malinis ang Medyo Marumi ang
ng pagkakagaw malinis ang pagkakagawa
pagkakagaw a pagkakagaw
a a

20
21 FT
Kabuuan: 20
20
07 RA
D

13
 14
SUBUKIN BALIKAN TUKLASAIN
1. d 1. c 1. EKONOMIYA
2. c 2. f 2. TRABAHO
3. c 3. b 3. HANAPBUHAY
4. b 4. e 4. LIPUNAN
5. a 5. d 5. LIVELIHOOD
6. b 6. KABATAAN
7. a 7. MANGINGISDA
8. c 8. PULIS
9. d 9. GURO
10.b 10.PAMAYANAN
D
07 RA
20
PAGYAMANIN ISAISIP TAYAHIN
1. bombero 1. paghahanap- 1. c
21 FT
20
2. kolektor ng buhay 2. d
basura 2. maunlad 3. b
3. tindera 3. lipunang 4. d
4. tubero pang 5. b
5. dentista ekonomiya 6. a
6. magsasaka 4. estado 7. c
7. pulis 5. bahay 8. a
8. guro 9. d
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian
Mga Aklat:

• Abiva, T. (1993). Learning Resource for career Development.Quezon City:

Abiva Human Development Services

• Covey, S. (1998). The Highly Habits of Highly Effective Teens. New York:
Simon and Schuster

• Santamaria, J. (2006). Career Planning Workbook (4th ed.). Makati City:

Career Systems, Inc.

• Wolfe, P. (1993). The Art of Choosing Well

• Kawanihan ng Edukasyong Sekundarya (Unang Edisyon 2015). Edukasyon

sa Pagpapakatao Modyul para sa Mag-aaral sa Baitang 9. Pasig City: Awtor.
(pp 36-49)

• Kawanihan ng Edukasyong Sekundarya (Unang Edisyon 2015). Edukasyon

20
sa Pagpapakatao Gabay sa Pagtuturo para sa Baitang 9. Pasig City: Awtor.
21 FT
(pp 21-27)

Mula sa Internet:
20
07 RA

• Hango sa http://inpathways.net/21stjobs.pdf
• Hango sa http://www.tradingeconomics.com/philippines/employment-with-
primary-education-percent-of-total-unemployment-wb-data.html
D

Mga larawan, hinango sa:

• http://images.search.yahoo.com/search/images:_ylt+A0SO8zQK1X9S
gGAAZdRXNyoA? p=flat+and+tall+organization&fr=yfp-t-900&fr2=

15
 20
21 FT
20
07 RA
D

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph