Professional Documents
Culture Documents
!_ gofF Pl;ofnL ztfAbL s'g @ d'n'sn] ;'? u/]sf 5g< ef/t / rLg
@_db/ 6]/];fn] slxn] gf]jn k'/:sf/ lht]sf] lyOg
;g !(&(
#_PkmPd /]l8of] aGbf ug]{ ljZjsf] klxnf] b]z s'g xf]<
gj]{
$_n08gl:yt lu|gljrsf] ;do gfKg] 3l8nfO s] elgG5
qmfgf]ld6/
%_k|ltlglw ;ef @)&$ sf] k|ToIftkm{sf] dtkqsf] /u+ s:tf] lyof]<
Xl/of]
^_k|yd ljZjo'4df k|of]u ul/Psf] ljifn' Uof; s'g lyof] <
d:68
&_Pl;ofaf6 gf]jn k'/:sf/ lhTg] k|yd JolQm sf] x'g <
/ljGb|gfy 6]uf]/ ;g !(!#
*_d6/ 6]/];fn] slxn] gf]jn k'/:sf/ lht]sL x'g <
;g !(&(
(_/fhgLltdf ;a}eGbf a9L dlxnf ;xefuL ePsf] b]z s'g xf]<
l:j8]g
$^_Pl;ofjf6 klxnf] gf]an zflGt k'/:sf/ kfpg] JolQm sf] x'g <
nL 8s yf]
$&_g]kfn ISBN df slxn] cfa4 ePsf] xf]<
@)%^ df3 !@
$*_cGt/fli6«o k|dfl0fs ;do slxn] lgwf{/0f ul/Psf] xf]<
;g !**$ gf]e]Da/ !
$(_cS6f]a/ qmflGtsf] ;'?jt ul/Psf] 7fpF s''g xf]<
k]6f]«ufb
%)_cGt/fli6«o dfGotf k|fKt x'g] ul/ ljZjnfO{ sltcf]6f ;do If]qdf
ljefhg ul/Psf] 5 <
@$
for a living planet gf/f s'g ;+:yfsf] xf]<
WWF
%!_ g]kfnsf] s'g cfjlws of]hgfaf6 afta/0f If]qdf /sd ljlgof]hg
ug]{ yflnof]<
cf7fF }
%@_g]kfn ;/sf/ / Ol;df]8sf] cfof]hgfdf lxdfn ePsf b]zx?sf] k|yd
cGt/fli6«o ;Dd]ng slxn] eof]<
lj; @)^* r}q @#, @$
%#_ afudlt ;/;kmfO cleofg slxn]af6 ;'? ePsf] xf]<
@)&) h]i7 %
%$x]kf6fOl6; lj s] df ;+qmdg x'g] /f]u xf]<
sn]hf]
%%_ljgfz ljgfsf] ljsf;nfO{ s] elgG5 <
lbuf] ljsf;
%^_g]kfnn] /fli6«o ;Dkbf ;+/If0f sfo{lglt slxn] :jLs[t u/]sf] xf]<
;g !(** lj; @)$%
%&_sf]zL 6Kk' aGohGt' cf/If s] sf]nflu k|l;4 5<
cgf{
tfKn]h'ª
!(&_g]kfnsf] s'g 7fpFnfO{ df6f]sf] ;x/sf] ?kdf lrlgG5<
Nxf]dfGyfª
!(*_rf]ef/ 8fF8fnfO{ k|lrg sfndf s] gfdn] lrlgGyf]{
sR5kfn lu/L
!((_ g]kfnsf] ;a}eGbf 7'nf] l;4f u'kmf s'g lhNnfdf kb{5 <
tgx"F
@))_ df6f]nfO{ s;/L lhjGt /fVg] eGg] ;DaGwdf cWofg ug]{ ljifonfO{
s] elgG5<
d]l8l;g PGyf]kf];f]lks
&@=) k|lt;t
/]l8of] g]kfnsf] k|zf/0f kx'r *&= k|lt;t
$)!_ xfn g]kfndf cf=j @)&^.&& kmfu'g d;fGt;Ddf lgoldt k|;f/g
x'g] 6]lnlehg slt 5g <
%!
Pkm=Pd /]l8of] lgoldt k|;f/ xg] ^&@
$)@_ slt k|lt;t hg;+Vofdf OG6/g]6sf] kx'Fr k'u]sf] 5
&% k|lt;t
$)#_;g @)@) h'g dlxgfdf Pl;ognL ljsf; a}Fsn] ;g @)@) df
g]kfnsf] cfly{s j[l4b/ slt k|lt;t k'Ug] kIf]kIf ul/Psf] 5
@=# k|lt;t ,a+unfb]z $=% ,e'6fg @=$ k|lt;t
$)$_ xfn lghfdlt ;]jfdf dlxnfsf] ;xeflus slt k|lt;t /x]sf] 5 <
@%=* k|lt;t
lghfdlt ;]jfnfO{ ;dfj]zL agfpgf cf=j @)^$.^% b]lv ;dfj]zL
knk"ltsf] Joj:yf ul/Psf]
$)%_ slt k|lt;t hg;+Vof dfem vfg]kflgsf] kx'Fr k'u]sf] 5
() k|lt;t
;t k|lt;t hg;+Vofdf cfwf/e"t ;/;kmOsf] kx'Fr k'u]sf]
$)^_ ;fd'bfos ljBfnodf dlxnf lzIfssf] cg'kft slt /x]sf] 5 <
#@=& k|lt;t ,;+:yfut tkm{ $^=& k|lt;t
s'n lzIfsdf dlxnfsf] cg'kft #(=) k|lt;t
$)&_ e'sDkaf6 Iflt ePsf dWo] xfn ;Ddf slt k|lt;t ljBfnosf]
k'glgdf0f{ ePsf] 5
;fj{hlgs ljBfno — &$=! k|lt;t
k'/ftfTjLs ;Dkbf — $#=&
:jf:Yo ;+:yf — %%=( k|lt;t
$)*_ ljZjdf dfgj clwsf/sf] k|yd b:tfj]h s] nfO{ elgG5 <
DofUgfsf6f{ a]nfolt gful/ssf] gful/s clwsf/ k|Tofe"t ug]{
klxnf] lnlvt b:tfj]h xf] .
!@!% h'g !% df j]nfot /fhf hf]g l4tLon] o;df x:tfIf/ u/]sf
lyP<
;g !@!^,!@!&,!@@% df ul/ # k6s ;+zf]wg ul/ /fhf hf]g
t[tLon] clGtd ?k lbPsf lyP
!@@% km|]j'cl/ !! sf] DofUgfsf6{nfO{ k'0f{ DofUgfsf6{ eg]/f lrlgG5
$)(_ 6+sk|zfb cfr{onfO lsgf lhpFbf] zxLb elgG5
lj; !((& df /f0fx?n] d[To'b08 lbg 3f]ifgf u/]sf] ;"rLdf
6+sk|zfb cfr{osf] gfd klg lyof] . t/f /f0fx?n] cfr{onfO
d"To' b08 lbPgfg pgnfO rf/kf6f d'8]/f h]x xfn] / pgL
@)!@ df3 !#df g]kfnsf] !( cf}F k|wfgdGqL ag] .zxLb lbj;
cf}krf/Ls ?kdf @)!@ df3 !^ af6 dgfpgf yflnPsf] xf].
$!)_ g]kfndf zlxb lbj; slxn] dgfOG5 <
lj; !((& df3df /f0fx?4f/f dfl/Psf $ hgf ;lxbsf]
;Demgfdf x/]s aif{ df3 !^ ;lxb lbj; dgfOG5
z'\qm/fh zf:qL— !((& df3 !) 6]s'
wd{eQm dfy]df —!((& df3 !# l;kmn
bz/y rGb| / u+ufnfn >]i7— !((& df3 !% ;f]ef eufjlt
$!!_ ul/j kl/rokq ljt/0f sfo{sf] ;'?jt s'g lhNnfaf6 eof]<
lj; @)&% c;f/ @( df ;j{k|yd slknj:t' lhNnfdf ul/j
kl/ro kq ljt/0f ul/Psf] lyof]<
$!@_ /f0fsfnLg lghfdtL bHof{gLqmddf ;a}eGbf pRrf bhf{df s] /xGy]{
;a}eGbf dflyaf6 a8fafhL,sfhL,;/bf/,ld/;'Aaf,;'Aaf,gfoj;'Aaf
d8Aaf,vl/bf/,l86\7f,d'lvof,alxbf/,/ gf}l;Gbf
$!#_ g]kfndf ;+/lIft 3;|g] jGohGt' s'g s'g x'g<
clhª\uf/,3l8ofn uf]xL,;'g uf]xf]/f]
$!$_ g]kfndf ;+/lIft k+IfLx? s'g s'g x'g <
sfnf] u?8, ;]tf]u?8,;f/;,rL/sfnLh,8fFkm],d'gfn, v/
d'h'/,;fgf] v/ d'h'/ ,/fh wg]z
$!%_ klxnf] ;+:s/0fsf] blIf0f Pl;ofnL v]ns'b k|ltof]lutf slxn] / sxfF
;DkGg ePsf] lyof]<
;g !(*$ ;]K6]Da/ !&— @# sf7df08f}F
;ft b]z ;xeflu hgfPsf lyP . klxnf] ;+:s/0fdf PYn]l6S;
,alS;ª,km'6an,l:jldª / ef/f]tf]ng ul/ % j6f v]n ;dfj]z
ul/Psf] lyof]
o; ;+:s/0fdf g]kfnn] $ j6f :j0f{ kbs k|fKt u/]sf] lyof]
$!^_ g]kfndf sf]/f]gf efO/; sf]le8 !( ;+qmd0faf6 klxnf] d[To' slxnf]
eof] <
@)&& h]i7 #
l;Gw'kfNrf]s af|xla;]sL @( aif{o ;fljq rfln;] x'g ,
$!&_ cGt/fli6«o cfTdxTof /f]uyfd lbj; slxn] dgfOG5
;]K6]Da/ !)
$!*_ /fli6«o afn lbj; @)&& sf] gf/f s] lyof]
lj; @)@! ;fn efb| $ ut]af6 dgfpgf ;'? ul/Psf] afn lbj;
@)^# af6 efb| @( df afn lbj; dgfOG5
@)&& ;fnsf] gf/f ,ljkbdf afn clwsf/sf] ;'lglZrtf xfdL
;a}sf] ;femf k|ltj4tf
$!(_cfl;ofgsf] ;+:yfks /fi6«x? slt 5g , yfOlkml;d
yfONof08,O08f]gf]l;of,lkmlnlkG;,l;+uk'/,dn]l;of
cGof ;b:o a'lenfDofs
a'|gfO{,!(*$,leoftgfd!((% ,nfcf]; / Dofgdf/ !((& sDjf]l8of
!(((
$@)_ljZj a}Fs ;d'xdf kg]{ % cf]6f ;+:yfx?
cGt/fli6«o k'0f{ lgdf0f{ tyf ljsf; a}Fs IBRD
:ykgf !($& gf] !$ g]kfn ;b:o !(^! ;]K6]Da/ ^
cGt/fli6«o ljsf; ;+u7g IDA
:ykgf @$ l8;]Da/ !(^) g]kfn ;b:o !(^! ;] ^
cGt/fli6«o ljt ;+:yf IFC
:yfkgf @) h'nfO{ !(%^ g]kfn ;b:o !(^! ;] ^
ax'klIfo nuflg k|Tofe'lt ;+:yf
:yfkgf !(** clk|n @@
Nfuflg ljjfb Joa:yfkgsf] nflu cGt/fli6«o s]Gb|
;g !(^^ cS6f]a/ !$
$@!_ cfl:6«of]nf]hLn] s] ;DalGw cWofg ul/G5 x8\8Lsf]
cWofg
+;fO6f]nf]hL sf]lzsf sf] cWofg
kf]df]nf]hL kmnkm'nsf] cWofg
kLl;sNr/ dfR5f kfng
OSyLof]nf]hL dfR5fsf] cWofg
$@@_ dfgj z/L/df ;fdfGo cj:yfdf slt km/]gxfO6 tfkqmd x'G5
km/]gxfO6 (*=^
l8u|L ;]lN;o;df #&
s]lNeg #!)=!%
$@#_ gfOn glb slt b]z eP/f aUb5
!! b]z
Oyf]lkof,;'8fg,b
;'8fg,OlhK6,o'ufG8f,sªuf],s]Gof,tfGhflgof,a'?08|L,?jf08f,Ol/l6«of
OlhK6nfO{ gfOn glbsf] j/bfg eg]/f klg lrlgG5
^^%) lsld nfdf] of] glb ljZjsf] ;a}eGbf nfdf] glb xf]
leS6f]l/of tfn o;sf] pbud :yn xf] eg] e"dWo] ;fu/df ljno
:yn xf]
$@$_ lxdf]9 eg]sf] s] xf]<
lxdglbn]] cfkmgf] dfu{df /x]sf r6\6fg pSsfpbf aGg] 7'n 7'nf
vfN8fnfO{ lxd;fu/ elgG5
lxdglbn] aufP/f NofPsf] df6f] ,afn'jf,9'ªuf,emf/kft cflb
kbfy{nfO{ lxdf]9 elgG5
lxdf]9 y'lk|P/f ag]sf] l9:sf]nfO{ P:sf/ elgG5
$@%_ljZjsf] % 7'nf e" kl/j]li7t /fi6«x? s'g s'g x'g
sfh:tfg,d+uf]lnof,gfOh/ ,rf8 ,dfnL
$@^_k[YjLsf] jfo'd08ndf /x]sf] k|d'v % Uof;x? s'g s'g x'g <
gfO6f«]hg—&*=)*$!
clS;hg—@)=($
cfu{g —)=(#$
sfa{08fOcS;fO8—)=)#!
lgof]g —)=))!*@
$@&_;+o'Qm /fi6«;+3n] slxn] g]kfnnfO{ cltsd ljsfl;t /fi6«sf] ;'lrdf
/fVof]{
;+o'Qm /fi6«;+3n] !(&@ df g]kfn ;lxt $* /fi6«nfO{
cltsd ljsfl;t /fi6«sf] ;"|lrdf /fv]sf] lyof] xfn of] ;"rLdf
xfn $& /fi6« /x]sf] 5g / clkm|sf dxfb]z ##, Pl;ofjf6
(,cf]l;ofg Ig]qaf6 $ / cd]l/ls If]qaf6 ! b]z /x]sf 5g
$@*_k|ltlglw ;efdf @)&$ df !) l;6 ePsf] lhNnf s'g xf]<
sf7df08f}F— !) l;6
df]/ª —^ l;6
emfkf,?kGb]xL,s}nfnL —% l;6
$ l;6 x'g] ( lhNnf
# l;6 x'g] & lhNnf
@ l;6 x'g] — @! lhNnf
! l;6 x'g] — #^
$@(_ :yfgLo txsf] lgjf{rgdf pDd]/bf/n] /fVg'kg]{ w/f}6L slt lyof]
j8f ;b:osf nflu — %))
j8f cWoIfsf nflu — !)))
cWoIf,pkfWoIf,k|d'v tyf pkk|d'v — !%))
gf]6, dlxnf blnt jf cNk;+Vos ;d"bfo jf cfly{s ?kdf
ljkGg pd]/bf/nfO{ dfly pNn]lvt ePsf] w/f}Fl6 /sddf %)
k|lt;t 5[6 kfpg]
$#)_ _xfn ;Ddf slt hgf dlxnfn] dbg k'/:sf/ lht]sf 5g <
$ hgf
kfl/hft-lzl/;sf] km'n_ @)@@
emds s'df/L l3ld/] –lhjg sf8f ls k'mn @)^&
/fwf kf}8]n – vnªu\df xdnf @)&)
lgnd sfsL{ of]udfof @)&$
$#!_ k|ltlglw ;ef k|ToIftkm{ @)&$ df ljhoL x'g] dlxnf pDd]/bfx?
slt 5g
sdnf /f]s k"jL ?sd
kDkmf e';fn nlntk'/
kljq lg/f}Fnf v/]n emfkf
ljgf du/ sGrgk'/
b'u{f kf}8]n Ko'7fg
kbd s'df/L cof{n :ofªhf
$#@_ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;lrjdf o'/f]kaf6 klxnf] JolQm l6«Uj]nL x'g
eg] Pl;of af6 pyfGt,cd]l/sfaf6 x\ofleo/ k]/]h x'g eg] clkm|sf af6
klxnf] a'qf]; a'qf]; 3fnL /x]sf 5g
%#%_ g]kfn ;/sf/n] s'g aif{nfO{ j[If/f]kg jif{sf] ?kdf dgfpg] 3f]ifgf
u/]sf] xf] <
cf=j @)&^.&&
j[If/f]kg jif{sf] c}krfl/s ;'?jt lj; @)&^ c;f/ !$ ut] u/]sf]
xf] . g]kfndf x/]s aif{ c;f/ !$ df of] lbj; dgfOG5
%#%_ cGt/fli6o dfgj clwsf/ lbj; s'g lbg dgfOG5 <
x/]s jif{ l8;]Dj/ !)
;g !($* l8;]Dj/ !) df ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] dfgj
clwsf/ ljZjfJofkL 3f]ifgfkq kfl/b u/]sf] lyof] ,olx ;Demgfdf
of] lbj; dgfOG5
%#^_ ;
%#&_ ;g @)!( df g]kfn cfpg] ko{6ssf] k|d'v pb]Zo
dgf]/Ghg — ^% k|lt;t
kbofqf / kj{tf/f]xg —!& k|lt;t
tLy{ofqf — !$ k|lt;t
cGo — $ k|lt;t
%#*_;+ljBfgnfO{ b]zsf] d'n sfg'g dfGg] klxnf] ;+ljBfg s'g xf]<
g]kfn clw/fHosf] ;+ljBfg @)!%
%#(_ g]kfn ;+uf b}fTo ;DaGw sfod /fVg] k|yd cfl;og /fi6« s'g xf]<
dn]l;of ;g !(^)
;a}eGbf k5L a'|gfO{ # km|]a'c/L !(*$
%$)_ g]kfn slxn] Go"g dWod cfo ePsf] d'n'ssf] ;"rLdf plSnPsf]
xf]<
ljZj a}Fªsn] ;g @)@) h'nfO{ ! df ;fj{hlgs u/]sf] k|ltj]bg
cg';f/
ljZj a}Fªsn] ljleGg $ ju{df jlu{s/0f ul/Psf] 5 h'g o; k|sf/
5 ,!)#^ cd]l/ls 8n/ eGbf sd k|ltJolQm cfo ePsf] d'n'snfO{
Go"g cfo ,!)#^—$)$% cd]l/ls 8n/ k|ltJolQm cfo ePsf
d'n'snfO{ Go"g dWod cfo ,$)$% —!@%#% cd]l/ls 8n/
k|ltJolQm cfo ePsf d'n'snfO{ pRr dWod cfo / !@%#% eGbf
a9L cfo ePsf] d'n'snfO{ pRr cfo ePsf] d'n'sdf jlu{s/0f
ul/Psf] 5
;g @)!( df g]kfnsf] k|ltJolQm cfo !)() cd]l/ls 8n/ /x]sf]
5
o; ;"lrdf ;fs{ /fi6«df >Ln+sf pRrf dWod cfo ePsf] d'n'sdf
/x]sf] 5 / ckmufg:yfg Go"g cfo ePsf] d'n's / c? ;a} Go"g
dWo cfo ePsf] d'n'sdf /x]sf 5g
%$!_cfly{s aif{ @)&^,.&& df ;a}eGbf a9L cfot ePsf kfrF a:t'x? s]
s] x'g <
l8h]n,ck|zf]lwt kmnd tyf l:6n,k]6f«]n,Pnlk Uof;,rfdn
%$@_cfly{s aif{ @)&^/&& df ;a}eGbf a9L lgof{t ePsf kfrF a:t'x?
s] s] x'g <
kfd t]n,e6df;sf] t]n,un}Frf,pgL sk8f,h"6
%$#_ uf]kfn k|;fb l/dfn /fli6«o k|ltef k'/:sf/ @)&^ s;nfO{ k|bfg
ul/of]
gf6s— cle ;'j]bL
sljtf—wgZofd pkWofo sF8]n
%$$_ dxfslj b]jsf]6f k'/:sf/ @)&^
sljtf— df]xg l;6f}Fnf
lgjGw—k|f s]zj ;'j]bL
gf6s— kbfjlt l;+x
nf]s ;flxTo — dw";"wg lu/L
efiff ;flxTo — e}/j l/dfn
%%)_ y|L k;{g cflePkm k|ljlw dfkm{t klxnf] aRrf slxn] hlGdof]<
;g @)!& hgfj/L % o'qm|]gdf
k|f]g'lSno/ 6f«G;km/ k|ljlw af6
%%!_ ljZjsk km'6jn @)!* df ;a}eGbf w]/} uf]n ug]{ b]z s'g xf]<
a]lNhod !^ uf]n
%%!_ g]kfn lkmkmfsf] slxn] ;b:o ePsf] xf]<
g]kfn ;g !(&) df ;b:o ePsf] xf]
:ykgf ;g !()$ d] @! ,h'n]; l/d]6
;g !(#) jf6 ljZjsk km'6an ;'? ePsf] xf]
;g !((! af6 dlxnf ljZjsksf] ;'?jt ePsf] xf]
%%@_ xfn ;Ddf sltn] /fi6« ;fkm RoflDkogl;k pklw lht]sf 5g <
% /fi6«, ef/t -& k6s _ dflNb; @ k6s ,ckmufg:yg !,aunfb]z
!,>L+nsf !
%%#_ k|b]z ;efdf lgjf{lrt dlxnf slt hgf 5g<
!& hgf
k|b]z g ! — @ hgf
k|b]z @ — % hgf
k|b]z # — % hgf
k|b]z $ — @ hgf
k|b]z % —@ hgf
k|b]z ^ —)
k|b]z &— !
%%$_k|ltlglw ;ef@)&$ sf] r'gfjdf slt hgf dlxnf ljhoL ePsf
lyP<
sdnf /f]s k"jL ?sd
kDkmf e';fn nlntk'/
kljq lg/f}Fnf v/]n emfkf
ljgf du/ sGrgk'/
b'u{f kf}8]n Ko'7fg
kbd s'df/L cof{n :ofªhf
%%%_ lbuf] ljsf;sf] nIo cGt/ut{ g]kfnnn] slt k|lt;t 3/w'l/df
ljB't k'/\ofpg] nIo lnPsf] 5 <
(( k|lt;t
%%^_ ;a}eGbf a9L j8f ePsf] gu/kflnsf s'g xf]<
nxfg gu/kflnsf @$ j8f l;/xf
ufpFkflnsfdf k'yfpy/ªu\ !$ j8f ufpFkflnsf
%%&_ :yflgo ;/sf/ ;+~rfng P]g @)&$ cg'\;f/ lhNnfnfO{ slt
efudf ljefhg ul/Psf] 5
% efu
lxdfn|L,kxf8L ,t/fO{,leqL dw]z,sf7df08f} pkTosf
%%*_ lj; @!)).)! ;Ddf g]kfnsf] k|ltAolQm cfo slt k'Ug] nIo
lnPsf] 5 ,
!@!))
%%(_ a}Fs ckm lb Oo/ cjf8{ s;n] k|bfg u5{ <
lb a}s/ Dofulhg –a]nfot
;g @)!( df d]3f a}Fsn] k|fKtf u/]sf]
;g @)!&—@)!* PgPdlj a}Fs
%^)_ cflj:sf/sf] If]qdf g]kfn slt cf}F :ygdf /x]sf] 5<
!)* cf}F
%^!_ gf]jn k'/:sf/ kfKt ug]{ ;a}eGbf a9L pd]/sf] JolQm sf] x'g
hf]g lj u'8gfOkm (& aif{
cd]l/ls gful/s hd{g d'nsf
;g @)!( df /;fogzf:q tkm{
;a}eGbf sd pd]/sf] dnnf o';'kmhfO{
%^@_ gfu9'ªuf—l;:g]vf]nf ;'?ªudfu{sf] lznfGof; slxn] ePsf] xf]<
lj; @)&^ sflt{s $
k|wfgdGqL sf]kL zdf{ cf]lnn]
;'?ªsf] nDjfO{ @=& lsld /x]sf] 5
%^$_ g]kfn / cu|]h ljrsf] o'4df s'g o'4 If]qdf sf] sdf08/ lyP<
gfnfkflg -dxfsfnLkf/L b]x/fb'g_ aneb| s'Fj/ pgnfO{ g]kfnsf]
Oltxf;df vn+ufsf] gfos klg elgG5
dnfp— cd+/lx+x yfkf ,
b]pyn / ;"o{u9df —elQm yfkf
k;f{ dsjfgk'/ — /0fjL/l;+x yfkf
%^%_ afFb/d'9] 36gf slxn] ePsf] lyof]<
lrtjfgsf] afFb/d'9] vf]nfdf tTsfnLg ljb|f]xL dfcf]jfbLn] yfk]sf]
ljB'lto w/fkdf kl/ @)^# h]i7 @# df 7'nf] ;+Vofdf ;j{;fwf/0fsf]
d[To' ePsf] 36gf afFb/d'9] 36gf xf]
%^^_ kf]lndf]/ gf]6 slxn] lg:sfif0f ul/Psf] lyof]<
@)%( c;f]h !$ ? !) sf]
%^&_ vf;f ;lGw s] ;+uf ePsf] lyof]<
;g !&%% df g]kfn / ltJjt ljr ePsf] ;lGw vf;f xf],
%^*_ cGt/fli6«o of]u lbj; slxn] dgfOG5 <
h'g @!
;g @)!$ df g/]Gb| df]bLn] ;+o'Qm /fi6« ;+3df k|:tfj u/];Fu} ;g
@)!% af6 of] lbj; dgfpgf yflnPsf] xf]
%^(_ ;fwgf / uf]w'ln lhjg , s;sf] s[tL xf]<
8f=cªu'/afaf hf]lz
plg g]kfnsf] k|yd dlxnf SofDk; k|d'v x'g
%&)_ g]kfns} h'Dnfxf xftLsf] tl:j/ /flv Ps xhf/sf] gofF gf]6 slxn]
;fj{hlgs eof]<
@)&& ;fpg &
lt h'DNofx xfltsf] gfd /fd ,nIdf0f /x]sf]
%&!_ ;g @)@^ sf] ljZjsk km'6an sxfF cfof]hgf x'b}5
cd]l/sf,Sofg8f,d]lS;sf]
tLgcf]6f b]zdf cfof]hgf ul/g] of] ljZjskdf $* b]z ;xefuL
x'b}5g\
%&@_ /fli6«o k|ltef k'/:sf/ @)&& s;nfO{ k|bfg ul/of]<
;+:s[t —a'l4gf/fo0f If]i7
efiff ;flxTo —k|f=8f bof/fd If]i7
nlntsnf —Zofdnfn If]i7
;+ªuLt tyf gf6\o —;Togf/fo0f rf}wf/L
%&#_ a}ªs vftf 5f]/Lsf] ;'/Iff hLjgel/sf] sfo{qm|d s'\g k|b]zdf
;+~rflnt sfo{qmd xf]<
s0f{nL k|b]z
%&$_ ;a}eGbf pRrf hg;+Vof j[l4b/ ePsf] ;fs{ /fi6« s'g xf]<
ckmufg:yfg — @=## k|lt;t
;a}eGbf sd hg;+Vof j[l4b/ ePsf] ;fs{ /fi6«— >L+nsf —)=$@
k|lt;t
%&%_ g]kfndf ;fs{sf s'g s'g sfo{no /x]sf 5g<
;fs{ ;lrjfno
;fs{ Ifo/f]u tyf PrcfO{ leP8\; s]Gb|
;fs{ cfly{s ;+3sf] sfo{no
;fs{ cf}nf] /f]u pGd'ng s]Gb|
;fs{ ;efd'v tyf ;+;b ;+3sf] sfo{no
;fs{ lgjf{rg If]q sfo{no
%&^_ ;fs{ If]qn] ljZjsf] s'n e'efusf] @=* k|lt;t e'efu cf]u6]sf] 5
/ s'n hg;+Vofsf] @! k|lt;t ;fs{df a:b5g\
%&&_ ljd]:6]ssf] !$ j6f sfo{If]q dWo] g]kfnsf] efudf ul/jL lgjf/0f
/x]sf] 5
%&*_ klxnf] kN6 ANofsxfnsf] tl:j/ slxn] ;fj{hlgs ul/Psf] xf]<
;g @)!( clk|n !)
%&(_ !% cf}F cfjlws of]hgfdf slt j6f ?kfGt/0fsf/L of]hgf 5gf]6
ePsf 5g<
!* j6f
%*)_g]kfndf @)&^ ;fndf pklgjf{rg slxn] ePsf] lyof]<
@)&^ d+lz/ !$
#& lhNnfdf %@ kbsf nfuL
k|ltlglw ;ef —sf:sL
k|b]z;ef—eQmk'/,afUn'ª,bfª
%*!_ !# cf}F ;fudf klxnf] :j0f{ ljh]tf v]nf8L sf] x'g<
kfls:tgsL ;lxbf
g]kfnnfO{ klxnf] :j0f{ kbs lbnfpg] d08]sfhL >]i7 –s/ft]F
& /fi6« ;xefuL lyP ,ckmufg:yfg ;xeflu ePsf] lyPgf
%*@_ ;a}eGbf a9L ufpFkflnsf ePsf] lhNnf s'g xf]<
wflbª !! j6f
;a}eGbf a9L gu/kflnsf ePsf] lhNnf /f}tfx6 !^ j6f
;a}eGbf a9L :yfgLo tx ePsf] lhNnf —;nf{xL @) j6f
%*#_ 6f]«Osf k|Ztfj s] xf] / s;n] NofPsf] xf]<
;g !(^! df s+uf]sf] ;d:of ;fwfg ug]{ ;+o'Qm /fi6« ;+3Lo zflGt
;}lgssf] vr{ lbg ?;n] c:jLsf/ ub} dxf;lrjsf] e"ldsfdf
cfnf]rgf ub} ! hgfsf] ;6\6f # hfgf dxf;lrj /fVg'kg]{ elg
/fv]sf] k|:tfjnfO{ 6f]«Osf k|Ztfj elgG5 ,of] k|:tfjnfO{ ;+o'Qm /fi6«
;+3n] c:jLsf/ u/]sf] lyof],
%*$_ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] ;g @)@) hgfj/L ! b]lv ;g @)@! l8;]Da/
#! ;Ddfsf nfuL ;'/Iff kl/ifbsf] c:yfoL ;b:o /fi6«x? s'g s'g x'g <
gfOh/,leotgfd,6\o'lgl;of,O:6f]l/of,;]G6 le;]G6 P08 u|f]gf8fOh
%*%_ :yfgLo txsf] klxnf] r/0fsf] lgjf{r0f slxn] ;DkGg eof]<
@)&$ a}fzs #! –k|b]z g#,$,^_bf];|f] cf;f/ !$-k|=g !,%,&_ t];|f]
c;f]h @ -k|=g @_
k|wfgsfo{no — a]lNhod
^!& _c;+nUg cfGbf]ngsf kfFr /yLx?
hjf/nfn g]x? — ef/t
hf];]km| a|h l66f] — o'uf]:nfleof
udfn cAb'n gf;]/ — OlhK6
;'sfgf]{ —O08f]gf]l;of
Sjfd] Pg qm'df —3fgf
^!*_ g]kfndf k//fi6« gLltsf] k|at{s k[YjLgf/fo0f zfx x'g eg] cfw'lgs
k/fi6« gLltsf] k|a{ts /fhf dx]Gb| ^!!_lbbf/f]sf] ljZjsf]if slt r/0fdf
ePsf] lyof]<
ltg r/0f !&%!,!&^%,!&&@
^!(_lrksf] cfGbf]ng s] ;+uf ;DalGwt 5
jg ;+/If0f
o;sf] cleofGt ;'Gb/nfn ax'u'0f x'g
^@)_xfn} u|L;sf] /fi6«klt kbdf lgjf{lrt x'g] dlxnf sf] x'g<
Psft]/Lg ;fNs]N6f /f]k]nf]p
pgL u|L|;sf] k|yd dlxnf /fi6«klt x'g
^@!_ dfgkbfjLx? slt k|sf/sf x'G5g <
$ k|sf/sf
g]kfn /Tg,/fi6« uf}/j,/fi6«lbk,hg;]jf>L+
^@@_ ;+o'Qm /fi6«;+3n] dgfPsf] s]xL dxTjk'0f{ cGt/fli6«o aif{x? s'g
s'g x'g <
;g !(^) clkm|sg aif{
;g !(^* — dfgj clwsf/ jif{
;g !(() — cGt/fi6«o ;fIf/tf jif{
;g !((^ — ul/aL lgjf/0f aif{
^@#_ ;g !((@ df ePsf] k[YjL ;Dd]ngn] kfl/b u/]sf] rf/ ljifox? s]
s] x'g <
h}ljs ljljBtf
Ph]08f— @!
df};d kl/jt{g
jg ;+/If0f
^@$_ Ol;df]8sf] :ykgf slxn] ePsf] lyof]<
cG/fli6«o PsLs[t kj{tLo ljsf; s]Gb|sf] :ykgf ;g !(*# l8;]Da/
% sf7df08f}df ePsf] lyof] ,
;b:o /fi6«x?
ckmufg:yfg,kfls:tfg,a+unfb]z,g]kfn,ef/t,e'6fg,Dofgdf/,rLg ul/
* b]z /x]sf 5g
^@%_ Knfli6«s afNbf s'g Uof; pTkfbg x'G5 <
Snf]/f]km\nf]/f] sfj{g
^@^_ kfl/l:ylts lk/fld8sf] cfwf/df pTkfbg x'G5 eg] ;a}eGbf dfly s]
x'G5 <
t[lto pkef]Qmf
^@&_ lhjf0f' –Bacterial ;d'xdf kg]{ ;?jf /f]ux? s'g s' x'g <
nx/] vf]sL ,x}hf,Eofs't] /f]u ,s'i7/f]u,dl:tis
/f]u,Go'df]lgof,Ifo/f]u,wg'i7+sf/ Dofb] Hjf/f]
^@*_ x]kf6fOl6; aL s] df ;+qmd0f x'g] /f]u xf]<
sn]hf]
^@(_ cfl;ofgsf] ;b:o /fi6«x? !) j6f 5g
;+:yfks /fi6«x? , yfOlkml;d
yfONof08,O08f]gf]l;of,lkmlnlkG;,l;+uk'/,dn]l;of
cGof ;b:o a'lenfDofs
a'|gfO{,!(*$,leoftgfd!((% ,nfcf]; / Dofgdf/ !((& sDjf]l8of !(((
^#)_cfl;ofgsf] six major yfOlkml;d / leotgfd
^#!_cfl;ofgsf] jftf{ ;fem]bf/L % j6f
ci6]«lnof,Sofg8f,Go'lhNof08,hfkg cd]l/sf c
^(#_;g @)@) o'P; Psn tkm{sf] k'?if cf]kg 6]lg; s;n] lht]sf 5g<
8f]ldlg; y]ldg
dlxnf tkm{sf] gfc]ld cf]:sf n] h]t]sL x'g
;g @)@) sf] ci6]«lnog Psn k'?if tkm{sf] eg] gf]efs hf]s]lern]
lht]sf 5g /
ci6]«lnog dlxnf tkm{sf] eg] ;f]lkmof s]lgg
^($_cf]kg 6]lg; ljz]iful/ $ j6f 5g
!_ ljaN8g cf]kg 6]lg; — :yfkgf ;g= !*&& ;a}eGbf k'/fgf]
6]lg;
@_ km|]Gr cf]kg —:ykgf ;g !*(!
#_ o'P; cf]kfg — :ykgf !**!
$_ ci6]«lnog cf]kg —:ykgf !()%
&!%_ cfly{s aif{ @)&^.&& cg';f/ >d :jLs[t lnO{ g]kfnLx? j}b]lzs
/f]huf/df uPsf k|d'v b]z s'g s'g x'g
dn]lzof,stf/,;fpbL c/j,o"PO{ ,s'j]t /x]sf 5
h;dWo] !=% bIf ,@$=) cw{bIf / &$=% k|lt;t cbIf /x]sf 5g
&!^_ cf=j @)&%.&^ df s'n u|x{:y pTkfbgdf k|ylds,l4tLo / t[tLo
If]qsf] of]ubfg s] slt /x]sf] 5
k|ylds If]qsf] —@*=! k|lt;t
l4tLo If]qsf] —!$=% k|lt;t
t[lto If]qsf] —%&=$ k|lt;t
&!&_ cf=j &&.&* sf] !$ vj{ &$ cj{ ^$ s/]f8 ah]6sf] cDbfgLsf] s'g
If]qaf6 slt lx:;f /x]sf] 5
/fh:jf — ^! k|lt;t
j}b]lzs C0f —@) k|lt;t
clGt/Ls C0f —!% k|lt;t
j}b]lzs cg'bfg — $ k|lt;t
&!*_ ljZj ef]sdf/L ;+'rsf+s ;g @)@) df g]kfn slt cf}F :yfgdf
/x]sf] 5 ,
g]kfn &# cf}F :yfgdf /x]sf] 5
!)& b]z ;dfj]zdf g]kfn !(=% c+ssf ;fy &# cf}F :yfgdf /x]sf]
5
;fs{ /fi6«df >L+nsf ^$ :yfgdf 5 eg] ckmufg:yfg (( :yfgdf
/x]sf] 5
&!(_ ljgf ;+ª\3if{ s]lx klg ;'Gb/ x'b}gf of] egfO{ s;sf] xf]
Kn]6f]
&@)_g]kfn nfu"cf}iflw k|of]ustf{x?sf] ;j]{If0f @)&^ cg';f/ g]kfne/
nfu'cf}ifwL k|of]ustf{sf] ;+Vof slt /x]sf] 5
!#)$@$ hgf
u[x dGqfnon] @)&^ sflt{s !# b]lv d+lz/ !% ;Ddf ;j]{If0f
u/]sf] lyof] / @)&& c;f/ @# ;fj{hlgs u/]sf] xf]
k|of]ustf{dWo] #(=& k|lt;t a]/f]huf/L ,!%=( k|lt;t
Jofkf/L,!%=^ k|lt;t b}lgs Hofnfb/L,!! k|lt;t gf]s/L,*=&
k|lt;t cWofg ,$=! k|lt;t j}b]lzs /f]huf/ / # k|lt;t s[lif
If]qdf /x]sf 5g To:t} ;flyx?sf] ;+utn] ^&=& k|lt;tn]
nfu"cf}ifw k|of]u u/]sf] kfOof]
&@!_ a+unfb]zdf anfTsf/LnfO{ d[To'b08 lbgf ;Sg] sfg'g slxn] af6
nfu' eof] \
;g @)@) cS6f]a/ !#
&@@_ ;g @)@) cy{z:q tkm{sf] gf]jn k'/:sf/ s;nfO{ k|bfg ul/of]
kn cf/ ldnu|f]d / /f]j6{ aL ljN;g nfO{
&@#_ ;g @)@) sf] lrsfT;fzf:q tkm{sf] gf]jn k'/:sf/ s;nfO{ k|bfg
ul/of]
xfj]{ h] cN6\/
rfN; Pd /fO;
dfOsn xu6g
&@$_ xfn g]kfndf zx/L hg;+Vof slt /x]sf] 5
^@=@ k|lt;t
@)^* ;fndf !&=* k|lt;t lyof]
&@%_ ;g @)@# sf] dlxnf ljZjsk s'g b]zdf cfof]hgf x'b}5
ci6]«lnof / Go"lhNof08
of] ljZjskdf af6 #@ l6d ;xeflu x'b}5g / xfn @$ l6d ;xeflu
yP
&@^_ gIfqdf; eg]sf] s] xf]<
rGb|dfn] k[YjLsf] k'/f Ps kl/qm|d fug]{ @& lbg & 306f $# ldg]6
!!=% ;]s]08 ;donfO{ gIfqdf; elgG5
*))_
pks/0fsf] gfd sfo{
NofS6f]ld6/ b'wsf] z'4tf gfKg] ofGq
Pld6/ ljB'tsf] s/]G6 gfKg] oGq
xfO8f«]ld6/ jfo' d08df ePsf] cfb|tf gfKg] ofGq
Plgdf]ld6/ Xfjfsf] ult gfKg] ofGq
dfOqmf]:sf]k ;':d a:t'nfO{ 7'nf] agfpg] oGq
6]ln:sf]k 6f9fsf] a:t' :ki6 x]g]{ oGq
cl8of]ld6/ Wjflg ;'Gg] Ifdtf dfkg ug]{ oGq
kf]lnu|km em'6f] kTtf nufpg k|of]u ul/g] oGq
kf/f] ld6/ pRr tfknfO{ gfKg] oGq
*&$_em08fsf] l:ytL
em's]sf] em08f /fli6«o zf]s
pN6f] em08f /fli6«o ljktL
/ftf] em08f vt/fsf] lrGx
Xl/of] em08f vt/f d'Qm
sfnf] em08f lj/f]w kb{zg
;]tf] em08f cfTd;dk{g
(!(_
;a}eGbf xn'sf wft' — lnlyPd
;a}eGbf xn'sf Uof; – xfO8f]«hg
;a}eGbf s8f kbfy{ — xL/f
kffgLsf] z'4 ?k — jif{sf] kfgL
;a}eGbf s8f wft' —Kn]l6gd
(@)_g]kfndf kfOg] Ct'x? s'g s'g x'g <
j;Gt Ct'— r}q ,j}zfs
u|Lid Ct' —h]i7 ,c;f/
jiff{ Ct' —;fpg ,ebf}F
z/b Ct' —c;f]h,sflt{s
x]dfGt Ct' —d+lz/,k';
lzlz/ Ct[—df3,kmfu'g
(@!_cfl:6«of]nf]hLn] s] ;DalGw cWofg ul/G5 x8\8Lsf]
cWofg
+;fO6f]nf]hL sf]lzsf sf] cWofg
kf]df]nf]hL kmnkm'nsf] cWofg
kLl;sNr/ dfR5f kfng
OSyLof]nf]hL dfR5fsf] cWofg
g]kfnsf] ;+;b slxn] slxn] lj36g eof]<
(@@_ g]kfndf ;+;b lj36g slxn] slxn] eof]
!_ @)!& k'; ! ljZj]Zj/ k|;fb sf]O/fnf
@_ @)%! c;f/ @^ ut] lul/hfk|;fb sf]O/fnf
#_ @)%@ dgdf]xg clwsf/L - @)%@ ebf}F !@ df
;j]{RRf cbfntn] cj}wflgs 7x/
$_ @)%( h]i7 * z]/jxfb'/ b]pjf
%_ @)&& d+l;/ % s]kL zdf{ cf]nL
(@#_ o'Pg8LkLn] ;g @)@) l8;]Da/df ;fj{hlgs u/]sf] dfgj
ljsf; ;"rs cg';f/ g]kfn ;fs{df slt cf}F :yfgdf /x]sf] 5
^ cf}F :yfgdf /x]sf] 5
ljZjdf !$@ cf}F :yfgdf ,!*( b]z ;dfj]z
>L+nsf,dflNb;,e'6fg,ef/t,a+ªunfb]z,g]kfn,kfls:tfg,
ckmufg:yfg
g]kfnsf] cf}F;t cfo" —&)=* aif{
ljBfno ljtfpg] ;do —!@=* aif{
ul/aL hg;+Vofsf] lx:;f —#$
/f]huf/ k|fKt hg;+Vofsf] lx:;f —*@=^
s[lifdf cfwfl/t hg;+Vof —^% k|lt;t
s'g /fli6«o cflDbflgsf] cfwf/df k|lQmJolQm cfDbfgL
#$%& 8n/ /x]sf] 5
(@$_g]kfnsf] s'g 7fpFnfO{ s] gfdn] lrlgG5
g]kfnsf] d?e"dL — d':tfª
g]kfnsf] agf/; —l/8L kfNkf
g]kfnsf] tfhdxn —/fgLdxn kfNkf
g]kfnsf] r]/fk'GhL —n'Dn] sf:sL
g]kfnsf] l:jh\/Nof08 —lh/L bf]nvf
g]kfnsf] slZd/ —h'Dnf
g]kfnsf] dfpG6 km'hL —dgf:n'
(@%_ @)^* ;fnsf] hgu0fgf cg';f/ kl/jf/n] pkof]u u/]sf
;fwg tyf ;|f]qx?
/]l8of] —%)=*@ k|lt;t
6]lnlehg —#^=$%
s]jn 6]lnlehg —!(=##
sDKo'6/ —&=@*
OG6/g]6 —#=##
ljh'nL —^&=@^
df]jfOn kmf]g —^$=^#
(@^_ax/fogsf /fhs'df/ ;]v df]xDdb xdfb df]xDdb cn
vlnkmfn] g]kfnsf] s'g s'g lxdfn slxn] cf/f]xg ug'{ef]
/fhs'df/ !* hgfsf] 6f]ln ;lxt @)&& ebf} #) df g]kfn
cfPsf
klxnf cf/f]xg ul/Psf] lxdfn n'j'r] @)&& c;f]h !&
bf];|f] cf/f]xg ul/Psf] lxdfn dgf:n' @)&& c;f]h @(
ljxfg ^+=#) ah]
uf]/vf r'dg'a|L ufpkflnsf ! ;dfufpjf;Ln] :yfgLo
x';'/8fF8fnfO{ /f]on ax/fog lks elg gfds/0f ul/Psf]
(**_jL/ zdz]/
lj; !($@ b]vL !(%& ;Ddf
cfkmgf sfsf /0f]4Lk l;+xsf] xTof u/]/f k|wfgdFqL ePsf
of]ubfgx?
g]kfndf df]6/ r9\g] klxnf] AolQm
306f3/,jL/ c:ktfn,gf/fo0flx6L b/jf/sf] lgdf0f{
gfdsf] k5f8L ha/f n]Vgf ;'?
b/jf/ :s'ndf ;j{;fwf/0fsf] 5f]/f5f]/L k9\gf kfpg] Aoa:yf
dlxnf lzIffsf] ;'?jt
(()_;fs{ cjf8{
/fzL @% xhf/ cd]/LsL 8n/ / :j0f{ kbs
;fs{ cjf8{sf] 3f]ifgf ;g !((^
;fs{ cjf8{ kfpg] klxnf] JolQm lhofp/ /xdfg ;g @))%
gf]e]Da/ !@ df a+unfb]zsf] 9fsfdf !# cf}F lzv/
;Dd]ngsf] pb\3f6g ;df/f]xdf
!!#^_dxfsfnL ;GwL
of] ;GwLdf !@ km|a'c/L !((^ df – lj; @)%@ df3
@( df x:tIf/ ePsf] xf] . of] ;GwL ubf{ k|wfgdGqL
z]/jxfb'/ b]pjf lyP eg] ;+;bn] @)%# c;f]h $ df
cg'df]bg u/]sf] xf] / of] ;GwL% h'g !((& b]lv nfu'
ePsf] xf]
!!#&_ jftj/0f ;DaGwL s]xL dxTjk'0f{ k|Zgx?
;lhn};+uf gi6 gx'g] jf un]/f ghfg] Knfli6snfO{
Biopol elgG5
k[YjLsf] nflu cfj:os kg]{ ;f}o{ tfkqmddf sld eO{
k[YjLsf] tfkqmd 36L dfgj j;f]af;sf nflu cg's"n
gx'g] ul/ k[YjL clt lr;f] x'g] cj:yfnfO{ Go"lslno/
jG6/ -Nucelar Winter elgG5
!!#*_ s'g 7fpF s'g hgfj/sf nflu k|Voft 5
u}F8f,3l8ofn uf]xL,gLnufO{ —lrtjfg /flg
cgf{ —sf]zL 6Kk' jGohGt' cf/If
s[i0f;f/ —albof{ /flg
Wjf;] lrt'jf —dsfn' j?0f /flg
emf/n —nfª6fª /flg
af3 —lrtjfg,jlb{of,z'Snfkmf6,k;f{
!!#(_g]kfndf ;+/lIft k+IfLx?
sfnf] u?8
;]tf] u?8
;f/;
rL/ sfnLh
8fFkm]
d'gfn
v/ d'h'/
;fgf] v/ d'h'/
/fh wg]z
!!$)_ul/j kl/rokqsf] ljt/0f sfo{sf] ;'?jt s'g lhNnfaf6
ePsf] xf]<
slknj:t'
@)&% c;f/ @( df ;j{k|yd slknj:t' lhNnfaf6
;'? ePsf]
!!$!_ uf}/jdo qmflGt slxn] 36]sf] 36gf xf]
;g !^**
/fHo zlQmnfO{ /fhfaf6 cnu u/fpg /fhf /
;+;bljr rn]sf] ;+3if{ g} uf}/jdo qmflGt xf]
h;nfO{ /QmxLg qmflGt klg elgG5
!!$@_k"j{sf] uf];fOs'08f eg]/f tfKn]h'ªsf] ltDa'ª kf]v/LnfO{
lrlgG5 eg] k"js { f] dfsfdgfb]j eg]/f l5Gtfªb]jL ,wgs'6fnfO{
lrlgG5
!!$#_s'g em/gf s'g lhNndf
hf]/kfgL —8f]6L
krfn —sfnLsf]6
;'nLu8 —8f]Nkf
?K;] —DofUbL
hnlj/] —lrtjfg
gd:t] —wgs'6f
cf]8/L vf]nfsf] em/0f —pbok'/
!!$$_s'g pkgfdn] s'g /fhfnfO{ lrlgG5
hgtfsf /fhf — /fhf lqe"jg
hLljt /fhf — of]ug/]Gb| dNn
/fhgLlt1 /fhf — /fhf dx]Gb|
cefuL /fhf —hok|sfz dNn
;fdflhs ;'wf/s /fhf — hol:yt dNn
!!$%_g]kfndf sf]le8 —!( dxfdf/Lsf sf/0f :ylut ePsf]
cfGtl/s p8fg slxn] af6 v'Nnf eof]
@)&& c;f]h %
g]kfndf @)&^ r}q !! ut]af6 /f]lsPsf] cfGtl/s
p8fg !&( lbgkl5 @)&& c;f]h %
To;}u/L @)&& r}q $ af6 aGbf ul/Psf] cGt/fli6«o
p8fg eg] @)&& ebf}F !^ af6 lgoldt ?kdf v'Nnf
ul/Psf]
!!$^_ ( १९७७)
( १९८७)
?
॰
– ?
– ( १९०३ १२)
– ३८ ( १९३८) ॰
– ( १९८८) ॰
– ( १९९३) ॰
1147)
?
२०७५ ४ ॰
( २०७५ २९
४
॰)
!!$*_ ‘ फ ’
?
२०१८ २६ ॰
–
॰
– २०१८
॰
!!$(_ (
२०१८–२०२२)
?
२०७४ २८ ॰
–( २०१३–२०१७)
– २०२२ २४
, ; २०
, २७ १२
॰
– ॰
1150) ?
॰
– १९६९ २०
॰
– ,
१९६९ १६ ११ फ
२० ॰
–
॰
– ११ २०२७
फ ॰
– १७ फ
॰
1151) ?
१९६६ १९ ॰
– ३१ ४८ १९
६७ ॰
– फ ॰
– २०१५ १५.७ , १५.६
, ६.५ , ६.५ ५.८
॰
1152) –
?
॰
–( २०३८ ॰
1153) ?
८,८४८.८६ (२९,०३१.७ फ ) ॰
– २०७७ २३
॰
– ॰
– ६५ ८,८४८ २९,२८.८७ फ
॰
1154)
?
२०७५ २६ ॰
1155)
,
,( २०१६ २४ ) ॰
1156) ?
॰
(
, ,
, ॰)
1157) ?
१९६१ २९ ॰
– फ ॰
–
॰
– ॰
1158) ‘ ’
?
॰
1159) ?
फ ॰
–
१८२ (५९७ फ ) ॰
– २०१३ २०१८
॰
– फ ॰
1160) औ
?
३० ॰
1161) फ ( )
?
२०१३ ॰
– . . २०७४ २५ ॰
२०७४ २९ फ ॰
– फ
फ ॰
1162)
‘ ’( )
?
२०११ २० ॰
– , , , ,
फ , , ॰
– १५ ७५ ॰
1163) फ
?
( २०१७ २७) ॰
–( फ ॰ फ २०१८ १७
॰)
1164) ?
॰
– . . १९६८ ॰
– ( . . १९९८) ( )
(२००९÷११) ॰
– ‘ ’ . .
२०१८ ॰
– . . २०२८ ॰
1165) ?
१९९६ ॰
– २०१६ ॰
– ॰
1166)
?
२४ ॰
1167) ( – )
‘ ’ ?
२०२१
1173) ?
२०७७ ६ ॰
– , ( )
॰
1174) २०७४ २५
?
५७ ॰
– ४९ ॰
– (६) ॰
1175) ( ) ?
१९८९ ॰
– १२ २१ ॰
– ॰
– १९८९ ॰
1176) फ २०२० ?
– ॰
– ‘ ’ ॰
1177) –२०७७ ?
– , १९८९ २०४७
२९ ( १९९० १४) . २०६३
२९ ॰
– . . २०२१ ४ ॰
1178)
( ÷ ) ?
( –१), ( –२), ( ), ( ),
( –५), ( ) ( )
–
॰
– २०७६ ॰
– . . २०७१÷७२
॰
1179) ?
२०२७ २६ ॰
– २०२७ २६ ऐ –२०२१
॰
– २०३३ ६ ॰
1180) ?
॰
–(
॰)
1184) ( १९७७)
( १९८७)
?
॰
– ?
– ( १९०३ १२)
– ३८ ( १९३८) ॰
– ( १९८८) ॰
– ( १९९३) ॰
1185) ÷
‘ ’ ?
०.१३ ॰
1186) a
?
२०१९ २७
(
॰
1231) ?
( १९८७ १८ )॰
– ११
छ॰
– , , ,
, , , , , , ॰
?
२०७७ ५ ॰
छ
॰ १९९०
छ
॰
1235)
?
२०७५ १८ ॰
– –२०७५ (८)
॰
–
॰
1500 Question
!@#*_ dbg k'/:sf/ jf/]
dbg k'/:sf/ kfpg] klxnf] pkGof; —dg
dbg k'/:sf/ kfpg] klxnf] syf ;+ªu|x —gofF
;8ssf] uLt
dbg k'/:sf/ kfpg] klxnf] lgjGw ;+ªu|x—
PA:6«ofs lrGtg ,Kofh
dbg k'/:sf/ kfpg] klxnf] dxfsfJo —dfgj
dbg k'/:saf/ k|fKt ug]{ klxnf] dlxnf —kfl/hft
dbg k'/:sf/ k|fKtf ug]{ klxnf] ljb]zL gful/s —
kmfb/ jlnod as{
!@#(_;g !($$ sf] a|]6gp8 ;Dd]ngn] slt j6f
cGt/fli6«o ;+:yf :ykgfsf] kl/sNkgf u/]sf] lyof]
#
cGt/fli6«o Jofkf/ ;+u7g
ljZj a}Fs
cGt/fli6«o d'4|f sf]if
ljz]if hfgsf/L
g]kfnsf] ;a}eGbf k'/fgf] u|Gy k|1fk/ldtf xf]
k|]d ljjxfsf] kf}/l0fs gfd uGwa{ lajxf xf]
rGb| zdz]/n] a}ifs ! nfO{ gofF aif{sf] ?kdf
;'?jt u/]sf x'g
;+lutsf] pTktL ;dfj]baf6 ePsf] xf]<
uf}td a'4sf] dfjnL /fdu|d,a'4sf] 3f]8fsf] gfd
s07s,a'4sf] a:g] 3/ uGws'6L
uf}td a'4n] klxnf] pkb]z lbPsf] 7fp ;f/gfy
ef/t
a'4n] a'bTjf k|fKtf— af]wuof
/fj0fn] l;tfnfO{ k~rj6Laf6 x/0f u/]sf lyP
cfo'{j]{bsf] k|j{ts wGjGt/L xf]
dxfb]jsf] # g]q eGgn] cUgL,z'o{ / rGb|nfO{
hgfpg]
lx/0osfZok clwNnf] hGddf /fj0f lyP ,\
sk8fdf agfOg] lrqnfO{ kf}ef jf yfªsf lrq
dflgG5 ,ljz]if ul/ of] @ k|sf/sf] x'G5
!_ k6 lrq — b]jtf ljrdf x'g] j/Lk/L cGo ;fxos
b]jLb]jtf
@_d08k lrq —lrGX / j/Lk/L b]jtf x'g]
km|G;sf] e;]{lnh b/jf/sf] cg's/0f u/L g]kfndf
agfPsf] b/jf/ l;+x b/jf/ xf]
lj; %@) lt/ ag]sf] la?kfIfsf] d"lt{ g]kfnsf]
;a}eGbf k'/fgf] d"lt{ xf]
l;+xb/jf/,s]z/dxn,aa/dxn o'/f]k]ln z}nLdf
lgdf0f{ ePsf x'g
Kofuf]8f z}lndf lgdf0f{ ePsf] ;a}eGbf k'/fgf]
dlGb/ rfFu'gf/fo0f dlGb/ xf]
3/ b]jfno agfpg] snfnfO{ :ykTo snf elgG5
c7f/f k'/fg dWo] ;a}eGbf sfG5f] k'/fg cUgL
k'/fg xf]
snfsf] lx;fjdf sf7df08f} v'Nnf ;+ufno dflgG5
af}4sf] rf/ :t'k rf?dltn] agfPsf]