2

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 6
Mga Pamaagi sa Pagpakabana sa
kalihokan sa Eskwelahan ug
Komunidad
EsP–Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 6:Mga Pamaagi sa Pagpakabana sa kalihokan sa
Eskwelahan ug Komunidad
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.

Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o
brand name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.)nga ginamit niini nga
modyulnagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan
sila para makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala
giangkon sa mga nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini.Ang unsa man
nga gamit gawas niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat.

Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o
ipatik sa unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Rizalie C. Navarro, Rosario C. Agtarap, Teacher I
Editor: Dr. Iris B. Kho, Nikhover G. Talian, Elregine D. Navarro
Rinalyn C. Bajao, Jennifer B. Fabre, Zenaida S. Kiunisala
Lorelyn C. Camarig, Rosita B. Ranara
Tagasuri: Divina Leah B. Abecia, Principal I
Helen A. Duran, Teacher I
Tagaguhit: Jane Aireen T. Caralde, Kristina A. Labor
Tagalapat: Vo Amour Adelle C. Lao, Teacher III
Siegfred R. Pulgarinas, PDO-II
Tagapamahala: Dr.Arturo B. Bayocot, CESO III, Regional Director
Mala Epra B. Magnaong, CLMD Chief
Dr. Neil Improgo, Regional EPS-LRMS
Vinz Tagolimot, Regional ADM Coordinator
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS-LRMS
Dr. Iris B. Kho, Division EPS-EsP

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education –Region X

Office Address : B, Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin

Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph
 2
Edukasyon sa
Pagpapakatao
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 6

Mga Pamaagi sa Pagpakabana sa

kalihokan sa Eskwelahan ug
Komunidad
Pasiuna nga Mensahe

Para sa Magtutudlo:
Kumusta? Malipayong paggamit niining ESP-Ikaduha nga
Grado Alternative Delivery Mode (ADM) Module sa Mga
Pamaagi sa Pagpakabana sa kalihokan sa Eskwelahan
ug Komunidad, Ika-unom nga Semana.
Kini nga Modyul nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa
pampublikong institusyon para sa pagtabang kanimo
nga makab-ot ang sumbanan nga gitakda sa K to 12
Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga babag nga
adunay kalabutan sa personal, social, ug economical
nga mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource
gilauman nga makapadasig sa magtutuon o bata nga
mobuhat sa mga giniyahan ug gawasnong buluhaton sa
iyang kaugalingon nga lihok ug panahon. Dugang pa,
ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa
magtutuon o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan
nga kahanas niining atong panahon karon sa ika- 21 nga
siglo samtang gitagaan usab og konsiderasyon ang ilang
mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita
ninyo kini nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

ii
Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa
magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga
Modyul. Gitahasan usab ikaw sa pagsubay sa pag-
uswag sa iyang kahibawo samtang imo siyang gitagaan
og higayon nga makatuon sa iyang kaugalingon nga
pagkat-on sa kahibawo. Ug usab, gitahasan ka nga
dasigon ug tabangan ang magtutuon o bata sa iyang
pagbuhat sa mga buluhaton sulod niini nga Modyul.

Para sa Magtutuon
Kumusta? Maayong paggamit niining (Edukasyon sa
Pagpapakatao)Alternative Delivery Mode (ADM)Module
sa Pagpaambit sa Kaugalingon diha sa Kahimtang sa
Isigkatawo, Ikaduha ka Semana.
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa
makahuluganon nga higayon para sa mga giniyahan ug
gawasnong pagkat-on subay sa imong kaugalingon nga
lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon, mahimo
nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.

iii
Kini nga Modyul adunay mga parte nga kapares sa mga
icons:

Dinhi nga bahin, mahibaloan

Kat-oni
kung unsa ang kinahanglan
nga matun-an sa modyul.
Ang katuyoan niini nga bahin
sa buluhaton mao ang
pagsusi sa imong naunang
Pasiunang kahibalo mahitungod sa
Pagsulay/Sulayi leksiyon nga imong pagatun-
an. Kung makuha nimo ang
ensakto nga mga tubag
(100%), pwede na nimo dili
gamiton kini nga modyul.
Kini ang hamubo nga
buluhaton o paghisgot sa
Pagsusi nauna nga kahibalo para
matabangan ka nga
makonek ang karon ug sa una
nga leksiyon.
Dinhi nga bahin, ipaila ang
bag-o nga leksiyon sa
Sulayi ug Kat-oni nagkalain lain nga pamaagi
sama sa usaka istorya, kanta,
balak, pagpresentar sa
problema, sitwasyon, o mga
buluhaton.

iv
 Dinhi nga parte, tagaan ka og
hamubo nga panaghisgot sa
Hisgutan Ta leksiyon. Ang katuyuan niini
para matabangan ug
masabtan ang bag-o nga
konsepto ug kahanas.
Naglangkob kini sa mga
buluhaton nga giniyahan og
gawasnon pagbansay para
mapalig-on ang imong
pagsabot ug kahanas
Pagpalambo sa leksiyon. Mahimo nimo nga
Kahibalo tan-awon kung husto ba ang
imong tubag sa mga
buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga nahimutang sa susi
sa hustong tubag nga anaa
sa katapusan nga parte sa
modyul.
Kini naglangkob sa nga
pangutana o pagbutang sa
mga tubag diha sa
Hinumdumi gibutangan og blanko nga
parte sa kapahayag para
mapaproseso kung unsa ang
natun-an nimo gikan sa
leksiyon.

v
 Kini naglangkob sa mga
buluhaton nga makatabang
Buhata ug
Kat-oni sa imo para mabalhin ang
bag-ong kahibalo o kahanas
sa tinuod nga sitwasyon o ang
kamatuoran sa kinabuhi.
Kini usa ka buluhaton nga ang
Tantiya katuyuan masukod ang lebel
sa kahibalo nga nakab-ot sa
natun-an nga kompetensi.
Dinhi nga bahin, adunay
ihatag nga dugang nga mga
Dugang nga mga
Buluhaton buluhaton para mapalambo
ang imong kahibawo ug
kahanas sa natun-an nga
leksiyon.
Naglangkob kini sa insaktong
Susi sa mga
tubag sa tanan nga mga
Tubag
buluhaton nga anaa sa
modyul

Sa katapusan ng parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan

nga gikuhaan sa pagbuhat
ug pag-ugmad niini nga
modyul.

vi
Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa
paggamit niini nga modyul:
1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw
butangi o sulati sa bisan unsa nga mga marka o sulat
sa bisan asa nga parte sa modyul. Maggamit sa lain
nga papel sa pagtubag sa mga tahas ug buluhaton.

2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa

mobalhin sa laing gihatag nga buluhaton nga naa
niini nga modyul.

3. Basaha og maayo ang mga direksiyon sa dili pa

buhaton nga mga buluhaton sa pagbansay.

4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon ug ang

integridad sa pagbuhat sa mga buluhaton ug sa
pagsusi sa insakto nga mga tubag.

5. Humana usa ang gibuhat nga buluhaton ayha

moadto sa uban pa nga mga buluhaton sa dili pa
moadto sa uban pa nga mga buluhaton.

6. Ibalik ang modyul sa imong maestro o sa facilitator

kung mahuman na ang pagtubag sa tanan nga
mga buluhaton.

Kung ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga

buluhaton , ayaw pagduha-duha pagkonsulta sa
imong maestra o facilitator. Mahimo ka usab
mangayo og tabang sa imong nanay ug tatay , sa
imong magulang o sa bisan kinsa nga kauban sa

vii
balay na mas magulang nimo. Imong huna-hunaon
pirmi nga wala ka nag-inusara.
Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati
ka sa usa ka makahuluganon nga kahibalo ug
makakuha ka sa lawom nga pagsabot nga may
kalabutan sa kompetensi nga gitun-an.

viii
 Kat-oni

Kini nga modyul gituhoan nga makatabang kanimo

para mapadayon ang paglambo sa imong kahibalo
sa bisan unsa pa nga mga sitwasyon.

Inigkahuman og gamit niining modyul, gilauman nga

ikaw makasabot ug makahimo sa mga mosunod:

1. Makahibalo sa mga kalihokan sa eskwelahan ug

komunidad nga makapabilin sa kalimpyo ug
kahapsay;

2. Maka-istorya sa mga pamaagi sa pagpakabana sa

mga kalihokan sa eskwelahan ug komunidad; ug

3. Makatabang sa pagpabilin sa kalimpyo sa

eskwelahan ug komunidad.

1
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi

Direksyon: Isulat ang letra sa insaktong tubag sa imong

kwaderno.
1. Unsa ang imong buhaton kung makakita ka nga
adunay nanglimpyo sa inyong eskwelahan?
A. motabang C. motan-aw ra
B. modagan D. motago
2. Adunay contest sa pagpanglimpyo sa inyong
eskwelahan. Unsa man ang imong buhaton?
A. moapil C. maghilak
B. dili manumbaling D. maulaw
3. Nag-inom ka og ice water. Asa man nimo ilabay ang
selopin?
A. sa karsada
B. sa basurahan
C. sa kanal
D. bisan asa
4. Unsa ang imong ikatabang aron magpabilin ang
kalimpyo sa atong komunidad?
A. Motabang pagpanglimpyo .
B. Maglabay sa sagbot bisan asa.
C. Dili magpakabana.
D. Magdula –dula ra.
5. Labaw sa tanan, nganong gikinahanglan man nga
limpyo kanunay ang atong palibot?
A. aron modaghan ang langaw
B. aron dili ta masakit
C. aron malipay si mama
D. Limpyo ang palibot.

2
Aralin Mga Pamaagi sa Pagpakabana sa
6 kalihokan sa Eskwelahan ug Komunidad

Pagsusi

Sa niagi nga leksyon atong nahibaloan kung unsaon

pagdaginot ang mga butang sama sa tubig, pagkaon,
ug kuryente. Karon atong tan-awon kung inyo pa bang
nahinumduman ang imong natun-an sa niagi.

Adunay mga hulagway nga imong makita sa ubos. Tun-i

kini ug buhata ang mosunod nga buluhaton.

Direksyon: Isulat ang M kung ang hulagway nagpakita og

Maayo, DM kung Dili Maayo. Buhata kini sa imong
kwaderno.
1. 2.

3. 4.

3
 Sulayi ug Kat-oni

Direksyon: Idibuho ang kung ang hulagway nagpakita

sa maayong buhat ug kung dili.Buhata kini sa imong
kwaderno.

1. 2.

3.

4. 5.

4
 Hisgutan Ta

Unsa man ang atong buhaton aron magpabilin nga

limpyo ug hapsay ang atong eskwelahan ug komunidad?

Isip kabahin sa komunidad, aduna kitay tulubagon sa

pagpabilin sa kalimpyo niini. Ikaw, isip usa ka magtutuon,
aduna kay tulubagon sa pagpabilin sa kalimpyo sa
imong eskwelahan.

Ang paglimpyo sa atong palibot usa ka mahinungdanon

nga lihok aron atong matabangan ang atong kinaiyahan.
Mahalikay kita sa sakit kung sa kanunay atong ipabilin
ang kalimpyo sa eskwelahan ug komunidad. Busa, atong
likayan ang paglabay sa atong basura bisan asa.

Atong gamiton ang mga pamaagi aron nga mominos

ang pagdaghan sa basura. Kon ato kining buhaton kada
adlaw, magpuyo kita sa katilingban o komunidad nga
limpyo.

5
 Pagpalambo sa Kahibalo

Ang pag-apil sa nagkalain-laing mga programa sa

eskwelahan para magpabilin ang kalimpyo ug kahapsay,
nagpakita sa atong pagpakabana sa komunidad og sa
tibook nasod.

Unang Giniyahan nga Buluhaton

Matag usa kanato adunay lahi-lahi nga abilidad. Sama
sa pagpakita sa atong abilidad sa pagpanglimpyo. Kita
angay nga motabang sa pagmintinar sa kalimpyo ug
kahapsay sa atong eskwelahan. Unsa man ang imong
ikatabang para sa kalambuan sa atong eskwelahan?

Unang Pagtantiya
Direksyon: Basaha ang estorya sa ubos ug tubaga ang
mga pangutana.

Oras sa Recess

Si Rhea ug si Cora niadto sa canteen aron mopalit og

biscuit. Unya paggawas nila sa canteen, ilang gilabay
ang cellophane sa biscuit sa dalan. Nakita ni Aida ang
ilang gibuhat ug iya kining gibadlong. Gitudloan niya
kung asa ang insaktong labayanan sa mga basura.
Naulaw si Rhea ug Cora sa ilang gibuhat. Nangayo sa
pasaylo si Rhea sa ilang gibuhat. Ilang gipunit ang
cellophane ug gilabay kini sa basurahan.

6
Direksyon: Basaha ang mga pangutana. Isulat ang letra
sa saktong tubag sa imong kwaderno.

1. Kinsa ang modelo nga bata nga gihisgutan sa

estorya?
A. Rhea C. Aida
B. Cora D. Rhea ug Cora

2. Asa man nagpadulong si Rhea ug Cora?

A. sa canteen C. sa clinic
B. sa library D. sa Principal’s Office

3. Kinsa ang nakakita sa ilang gibuhat?

A. Aida C. Rhea
B. Cora D. Helen

4. Maayo ba ang gibuhat ni Cora ug Rhea?

A. Oo C. wala lang
B. Dili D. depende

5. Unsa man ang maayong buhaton ni Cora ug Rhea

aron mapakita ang pagpakabana sa kalihokan sa
eskwelahan ug komunidad?
A. Ipadayon ang paglabay sa basura.
B. Dili magpakabana.
C. Ilabay ang basura sa basurahan.
D. Taguan ang basura sa ilalom sa lamesa sa
canteen.

7
Ikaduhang Giniyahang Buluhaton
Isip usa ka bata nga nagpakita sa pagpanglimpyo sa
eskwelahan ug komunidad, ikaw mahimong sumbanan
sa uban pang mga bata sa maayong buhat.

Ikaduhang Pagtantiya
Direksyon: Tan-awa ang mga hulagway. Butangi og /
kung kini nagpakita sa pagpakabana sa kalihokan sa
eskwelahan ug komunidad ug X kung dili. Buhata kini sa
imong kwaderno.

1. 2.

3. 4.

5.

8
Unang Gawasnong Buluhaton
Ang pagpakabana sa programa sa atong eskwelahan
ug komunidad maoy makapahimo kanatong usa ka
reponsableng bata.

Unang Pagtantiya
Direksyon: Idibuho ang kung ang hulagway
nagpakita og maayong kalihokan sa eskwelahan ug
kung wala. Buhata kini sa imong kwaderno.

1. 2.

3. 4.

9
Ikaduhang Gawasnong Buluhaton
Ang pagtabang aron mapabilin ang kalimpyo sa atong
eskwelahan ug komunidad nagpakita nga ang mga
namuyo kugihan ug himsog.

Ikaduhang Pagtantiya
Direksyon: Huna-hunaa kung unsa ang imong bation sa
musunod nga sitwasyon? Idibuho ang kung ikaw
nalipay niini, usab kung dili. Buhata kini sa imong
kwaderno.

_________ 1. Limpyo ang palibot sa eskwelahan.

_________ 2. Bata nga naglabay sa basura sa karsada.

_________ 3. Gisulat-sulatan ang dingding sa inyong

classroom.

_________ 4. Gilimpyohan ang mga basura sa kanal.

_________ 5. Bata nga nanilhig sa iyang palibot.

10
 Hinumdumi

Ang pagpakabana sa mga programa sa eskwelahan ug

sa komunidad sama sa pagpanglimpyo, kinahanglan
nato kining buhaton kanunay bisan pa nga walay motan-
aw kanato aron makatabang kita nga mapabilin ang
kahapsay ug kalimpyo sa atong palibot.

Ato usab nga hinumduman nga ang pagpanglimpyo

maoy pinaka-importante nga atong himoon aron dili kita
masakit ug magpabiling mahimsog ang atong kalawasan.

Buhata ug Kat-oni

11
Direksyon: Tan-awa ang mga hulagway nga naa sa
kolum A. Isumpay kini pinaagi sa pagsulat sa letra sa
hugpulong o sentence nga naa sa kolum B. Buhata kini sa
imong kwaderno.

A B

1. A. Nananom sa kahoy

2. B. Coastal clean-up

3. C. Nanilhig

4.
D. Namubo sa bulak

5. E. Naglabay sa basura

Pagtantiya

12
Isulat ang SAKTO kung nagpakita sa maayo nga buhat,
DILI kung wala. Buhata kini sa imong kwaderno.

__________ 1. Kataw- an ang imong klasmeyt nga nanilhig.

__________ 2. Namunyag sa tanom ang bata.

__________ 3. Gilabay sa imong higala ang basura sa

kanal.

__________ 4. Giyabo sa inyong silingan ang tubig nga

nagpundo sa lata.

__________ 5. Nagtabang ang imong klasmeyt sa

pagpananom sa mga gulay sa balay.

13
 Dugang nga Buluhaton

Pagsulat og tulo ka mga pamaagi nga makapabilin sa

kalimpyo og kahapsay sa atong eskwelahan ug
komunidad. Isulat ang imong tubag sa imong kwaderno.

1.

2.

3.

14
 15
Pasiunang Pagsulay Unang Giniyahang Ikaduhang
Buluhaton Gawasnong
1. A
Unang Pagtantiya Buluhaton
2. A
3. B 1. C Ikaduhang
4. A Pagtantiya
5. B 2. A
1.
3. A
Pagsusi 2.
4. B
1. DM 3.
2. M 5. C
4.
3. DM Ikaduhang
4. M Giniyahang 5.
Buluhaton Buhata ug Kat-oni
Sulayi ug Kat-oni Ikaduhang 1. B 4. C
1. Pagtantiya
2. A 5. D
2. 1.  3. X 5. 
3. E
3. 2.  4. X
Pagtantiya
4. Unang Gawasnong
1. Dili 4. Sakto
Buluhaton
5. 2. Sakto
Unang Pagtantiya
3. Dili
1. 3.
5. Sakto
2. 4. Dugang Buluhaton
Depende sa tubag
sa bata
Susi sa Insaktong Tubag
Pakisayran

DepEd, Edukasyon sa Pagpapakatao 2, Teacher’s Guide

2012

DepEd, Edukasyon sa Pagpapakatao 2, Learner’s

Material, 2013

DepEd, Araling Panlipunan 2, Learner’s Material, 2016

16
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681