Department of Education

National Capital Region

10 SCHOOL S DIVISION OFFICE

MARIK INA CITY

Edukasyon sa Pagpapakatao
Ikatlong Markahan – Modyul 4:
Ang Kahalagahan ng Karapatan sa Buhay

May – Akda: Shirley R. Gotanco

Tagaguhit: Mary Jane B. Roldan

0
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 Alamin

Paano mapananatili ang kasagraduhan ng buhay ng tao? Sa modyul na ito,

Inaasahang maipamamalas mo ang mga sumusunod na kakayahan.

Inaasahan na 75% ng mga mag-aral ay makakakuha ng mga pampagkatuto

na gaya ng mga sumusunod:

1. Napangangatwiranan na:

a. Mahalaga ang buhay dahil kung wala ang buhay, hindi

mapahahalagahan ang mas mataas na pagpapahalaga kaysa buhay, di
makakamit ang higit na mahalaga kaysa buhay.

b. Ang pagbuo ng posisyon sa mga isyu sa buhay bilang kaloob ng Diyos ay

kailangan upang mapatibay ang ating pagkilala sa kanyang kadakilaan
at kapangyarihan at kahalagahan ng tao bilang nilalang ng Diyos.

2. Nakabubuo ng mapanindigang posisyon sa isang isyu tungkol sa paglabag

sa paggalang sa buhay ayon sa moral na batayan.

Subukin

Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Bilugan ang titik ng pinaka
wastong sagot.

1. Alin sa sumusunod na pahayag ang hindi angkop na pagpapaliwanag ukol

sa kasagraduhan ng buhay?
A. Sagrado ang buhay ng tao mula pagkalalang hanggang kamatayan.
B. Sa mga panahon ng dilemma, maaaring magpasiya ang tao batay sa
hinihingi ng pagkakataon.
C. Ang buhay ay isang banal na biyaya ng Diyos sa tao. Tanging Diyos
lamang ang may Karapatan na bawiin ito.
D. Ang buhay ng tao ay katangi-tangi sa kalikasan, Sapagkat binigyan Niya
tayo ng kakayahan upang magpasiya nang naaayon sa katotohanan at
kabutihan.

2. Ano ang pinakamabuting gawin kung nagtapat ang iyong kaibigan na siya
ay buntis at hindi pa handa upang mapanindiganan ito?
A. Ipaalam agad sa magulang.
B. Payuhan ang kaibigan na ituloy na lang ang pagbubuntis.
C. Hikayatin ang kaibigan na sumangguni sa isang counselor o sinomang
propesyonal.
D. Sabihing lumayo at magtago muna sa probinsiya upang makaiwas sa
tsismis.

1
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
3. Ano ang pinakamainam na gawin kung ikaw ay nalilito sa pagpapasiyang
moral?
A. Mangalap pa ng impormasyon.
B. Suriin ang mabuti at masamang maaaring dulot ng kahihinatnan ng
pagpapasiya.
C. Sumangguni sa iba upang mangalap ng mga opinyon na
makapagpapalinaw ng pag-iisip at magandang pananaw.
D. Manalangin at sundin kung ano ang ninanais kahit mali dahil wala ng
ibang paraan.

4. Si Matteo ay mahilig sumama sa kanyang mga kaibigan sa labas ng

paaralan. Dahil dito, naimpluwesiyahan at nagumon siya sa paggamit ng
ipinagbabawal na gamot. Hindi nagtagal, nakagagawa na siya ng mga bagay
na hindi inaaasahan tulad ng pagnanakaw. Marami ang nalungkot sa
kalagayan niya sapagkat lumaki naman siyang mabuting bata. Ipaliwanag
ang naging kaugnayan ng ipinagbabawal na gamot sa isip at loob ni Matteo
at sa kanyang maling pagpapasiya.

A. Ang isip ay nagiging “black spot,” nahihirapang iproseso ang iba’t ibang
impormasyon na dumadaloy dito.
B. Ang isip ay nawalan ng kakayahang iproseso dahil na rin sa pag-aabuso
rito at di pag-ayon ng kilos sa pagpapasya.
C. Ang isip at loob ay humina dahil sa maraming bagay na humahadlang sa
paggawa nito ng kabutihan.
D. Ang isip at loob ay hindi nagtutugma dahil sa kawalan ng pagpipigil at
matalinong pag-iisip

5. “May tamang oras ang lahat ng pangyayari sa ating buhay at hindi tayo
dapat mawalan ng pag-asa. Sa kabilang banda, hindi nararapat husgahan
ang mga taong nagpatiwakal. Maaaring sila ay may pinagdaraanang mabigat
na suliranin at wala sa tamang pag-iisip (halimbawa, depresyon) sa oras na
ginawa nila iyon. Ano ang mahalagang diwa ang isinasaad ng pahayag?

A. Ang buhay ay sadyang mahalaga anoman ang pinagdaraanan ng tao sa

kanyang kasalukuyang buhay.
B. May responsibilidad ang tao sa kanyang sariling buhay.
C. Hindi sagot ang mga pinagdaraanang suliranin upang magpasyang
magpatiwakal.
D. Ang pag-asa ay magiging daan sa pagpapatuloy sa buhay gaano man
kabigat ang pinagdaraanan.

2
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
Aralin
Mga Pagpapahalaga sa karapatan sa
1 Buhay

Balikan

Sariling buhay

Buhay ng mga
Lahi o grupo ng
may sakit na
mga tao
wala ng lunas

MGA
PAGLABAG
SA
KARAPATA
N SA
BUHAY

Buhay ng mga
may Sa bagong buhay
kapansanan na nilikha

Kalalakihang may
matinding
suliranin

3
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
Ano-anong isyu o mga kaalaman ang iyong maibabahagi tungkol sa iba’t ibang
aspeto sa mga paglabag sa karapatan sa paggalang sa buhay? Isulat ang inyong
pagbabahagi sa inyong sagutang papel.

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Malimit nating marinig ang prinsipyo ng gintong aral ni Buddha na

“Huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin sa iyo”. Ang iba’t
ibang relihiyon ay may sariling bersyon at pananaw tungkol sa
ginintuang tuntunin.

Ngunit iisa ang konseptong nais ipabatid. Ikaw, ano ang iyong posisyon ukol
dito? Pangatwiranan ang iyong sagot at iugnay ito sa paggalang ng iyong
karapatan sa buhay.

Ang pagkitil sa buhay ng tao dahil sa awa o sa Ingles ay Euthanasia (Mercy

Killing) ay isang pagpapabaya sa isang tao o hayop na mamatay ng walang
nararamadamang sakit o kaya nama’y sa pamamagitan ng hindi pagbibigay ng ng
kaukulang serbisyong medical, kadalasan sa isang sakit na walang lunas.

Ipagpalagay natin na ikaw ay isang mambabatas, isusulong mo ba ito sa

paniniwalang ito ay isang uri ng pagmamahal sa pasyenteng may sakit?

Oo, dahil
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Hindi, dahil
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Sagrado ang buhay ng tao. Sa araling ito, kailangang matuklasan mo muna

ang iyong kakayahan upang mapatibay ang iyong moral na pagpapasiya at
paninindigan upang mapahalagahan ang kasagraduhan ng buhay.

Walang anomang halaga ang maaaring itumbas sa buhay ng tao. Ito ay

ipinagkaloob sa atin ng Panginoon at walang sinoman ang may karapatang kitilin
ito o di kaya’y kunin ito mula sa atin. Kaya dapat itong ingatan at pangalagaan.
Kaya ang bawat isa ay may tungkulin at pananagutan ukol dito. Kaakibat nito ay

4
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
tungkulin natin ang isang pananagutang moral na ayusin ang klase ng ating
pamumuhay.

Paraan ng Pangangalaga sa Sariling Buhay at sa Buhay ng Kapwa

1. Pagiging matatag at mapagtimpi

a. Katarungan

- Ito ay ipinagkakaloob sa tao kung ano ang nararapat sa kanya. Karapatan

ng tao ang mabuhay ng may dignidad at kasiyahan. Ang tanggalin ang karapatang
ito ay kawalang katarungan.

b. Katatagan
Ito ay virtue na nagbibigay lakas upang harapin ang mga pagsubok sa
buhay tulad ng problema sa pamilya, pinansyal, at maging sa kalusugan o pag-
ibig. Sa pagiging matatag, nagiging matibay at malakas ang loob, nagiging
positibo ang pananaw sa kinabukasan, at nalilinang ang mabuting
pakikipagkapwa.

c. Pagtitimpi
Ito ay virtue na makatutulong upang mapamahalaan ang matinding
damdamin at paggamit ng material na bagay. Sinasabi na ang anomang labis ay
nagiging masamang bisyo.

3. Pag-iwas sa bisyo
4. Pag-iwas sa hindi magandang impluwesya ng barkada
5. Pakikinig na may tiwala sa payo ng magulang at nakatatanda
6. Patuloy na pagdarasal upang magtaglay ng ng mga virtue na kinakailangan
upang pangalagaan ang sariling buhay at buhay ng kapwa.

Constantina S.A.2013, Edukasyon sa Pagpapakatao pp.149, Vibal

publishing house

Basahin at unawaing mabuti ang kuwento na mula sa tunay na buhay ng isang

tao na dapat maitago ang kanyang pagkakakilanlan upang maprotektahan ang
kaniyang pribadong karapatan. Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong sa ibaba.

Si Teresa ay 2 taon ng nagpapakonsulta sa Psychiatrist, ngunit noong taong

2020 lamang niya nalaman na siya ay may boarderline personality disorder. Ito ay
isang saykayatrikong diyagnosis kung saan ang isang indibidwal ay kinakikitaan

5
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
ng pagkagulo ng personalidad na paiba-iba ng emosyon. Ang ganitong personalidad
ay nagiging sanhi ng magulo at hindi matatag na relasyong interpersonal sa ibang
tao at kawalang kamalayan ng indibidwal sa kanyang sarili.(tl.m.wikipedia.org)

Ito ay sanhi ng kanyang pagka-trauma noong kanyang kabataan. Tuwing

siya ay sinusumpong, nagtatangka siyang magpakamatay. Minsan pagkatapos
niyang sumpungin, nakita niya ang isang batang may kapansanan na lumalaban
para sa kanyang buhay at higit sa lahat ay tumutulong sa kanyang nabiyudang ina
sa kabuhayan nito.

1. Ano ang mabigat na suliraning dinadala ni Teresa?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. Ano kaya ang negatibong dulot nito sa kanyang buhay?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Sa iyong palagay, paano mas pahahalagahan ni Teresa ang kanyang buhay sa

susunod na siya ay sumpungin ng kanyang sakit?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

4. Kung ikaw ang kaibigan ni Teresa, Paano mo siya mapapayuhan?

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Isaisip

Tandaan:

Mayroon man tayong kalayaan na magdesisyon para sa ating sarili,

inaasahan pa rin sa ating kilos at pasiya ay magiging mapanagutan sa lahat
ng ating gagawin.

Kapag hindi tayo naging mapanagutan, at hindi tayo nag-isip nang wasto sa
pagpapasiya, maaari tayong makagawa ng mga paglabag at ikasisira ng
ating buhay kaya dapat isa-alang alang ang tungkulin na pangalagaan ang
buhay ng bawat isa.

Sagrado ang buhay ng bawat tao. Nag-uugat sa Likas na Batas Moral at

kalikasan ng tao ang kabanalan at kahalagahan ng buhay. Walang
makapapantay sa dignidad at kasagraduhan ng buhay. May pananagutan
ang bawat tao na tumugon sa panawagan para sa pagbuo ng ng

6
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 mapanindigang posisyon ukol sa mga gawaing taliwas sa kasagraduhan ng
buhay

Ang paninindigan at moral na pagpapasiya ay isang mahalagang hakbangin

upang mapangalagaan ang kabanalan ng buhay.

Mahalagang maisaalang-alang sa pagbuo ng moral na pagpapasiya at

paninindigan ang Likas na Batas Moral at Unibersal na pamanatayan.

Isagawa

Gawain A: Layunin, Paraan, Sirkumstansiya at Kahihinatnan ng Kilos

Sa pagkakataong ito, alin ang pipiliin mo? Suriin ang sitwasyon sa ibaba at
isulat sa blangkong kahon ang titik na iyong napili at ipaliwanag sa ibabang
bahagi ang iyong mga napiling titik sa pamamagitan ng maikling pagpapaliwanag.
A. Iligtas ang buhay ng ina B. Iligtas ang sanggol sa
Layunin
sinapupunan ng ina
A.Gamutin ang B. Hindi itutuloy ang
mapanganib na sakit ng operasyon upang alisin
Paraan
ina sa pamamagitan ng ang buhay-bata ng ina
pag-alis ng bahay-bata
Wala ng iba pang medikal Makakasama ito sa
na pamamaraan na kalusugan ng ina dahil
Sirkumstansiya maaaring gawin bukod sa maaaring mamatay ang
alisin ang bahay-bata ng sanggol sa sinapupunan
ina ng ina.
Masasagip ang buhay ng Maililigtas ang sanggol
ina sa tiyak na kamatayan hindi aalisin ang bahay
Kahihinatnan ngunit maaaring mamatay bata ngunit malalagay sa
ang sanggol panganib ang buhay ng
ina.
ESP 10 p.269
Ang aking paninindigan sa puntong ito ay
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

7
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 Tayahin

Kung ikaw ang nasa mga sumusunod na sitwasyon, ano ang iyong maaaring
kapasyahan sa bawat pahayag na sitwasyon. Isulat ang sagot sa iyong kuwaderno.

1. Kinausap ka ng iyong nobya dahil ikaw ay nalulong na sa alak. Nawalan na

siya ng ganang makasama ka pa dahil hindi ang klase ng tulad mo ang
hinahanap niya. Hindi mo matanggap ang pangyayaring ito. Nawalan ka na
ng gana pang mag-aral at pati ang pamilya mo ay sinusuka ka na dahil sa
iyong bisyo.

2. Sunod-sunod ang kabiguan at problema mo sa buhay. Iniwan ka ng iyong

kasintahan. Nabuntis ka sa murang edad. Takot na takot ka na harapin ang
problema.

3. Alam ng magulang mo na ikaw ay gumagawa ng modyul at makakapasa

ngayong nasa ika-apat na baitang ka na. Ngunit hindi ka pala nagpapasa ng
modyul mula sa umpisa ng First Quarter. Hindi mo ito ipinaaalam sa iyong
mga magulang.

4. Ikaw ay may pangmatagalang sakit na Juvinile Diabetes. Dahil sa bioethics o

mga isyu na may kinalaman sa genetic engineering dahil sa pagsulong ng
siyensiya, nagkaroon ng ganitong gawaing dulot ng makabagong
teknolohiya. Halimbawa ay ang stem cells. Ipinayo sa iyo ng doctor na
tuturukan ka nito.

5. Isinilang ka na isang lalaki na kabilang sa LGBT na tanggap na sa lipunan

natin ngayon. Bata pa lamang ay nais mo ng maging babae balang araw.
Dumating sa punto na may nag-offer sa iyo sa Amerika na doon isasagawa
ang pagtransform ng iyong body structure para maging isang tunay na babae
nang libre.

Upang maipakita ang moral na pagpapasiya at paninindigan para sa kasagraduhan

ng buhay, gumawa ng essay writing ukol sa:

“Ang ating paninindigan sa buhay ay nakapagbibigay ispirasyon at

nakapagpapakilos sa iba”.
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

8
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 MAIKLING PAGSUSULIT – MODYUL 4
(Post Assessment)

Basahin ang sumusunod na sitwasyon. Lagyan ng (/) ang patlang kung ito
ay nagpapakita ng moral na pagpapasiya at paninindigan para sa kasagraduhan
ng buhay at (X) kung hindi.

______1. Sa makabagong panahon, pagtatawanan ang isang tao kung aaminin

niyang birhen pa siya.

______2. Moderno man ang panahon, kailanman ay hindi nagbabago ang batas na
igalang mo ang iyong katawan sapagkat ito ay templo ng Diyos.

______3. Tanggalin na ang mga aparato upang maibsan na ang sakit ng

nararanasan ng may sakit. Tanggapin na lamang na aparato na lamang
ang nagiging dahilan upang mabuhay ang pasyente.

______4. Pagpayag sa (Reproductive Cloning) o pagbuo ng embryo sa labas ng mag-

asawang hindi magkaanak at ilalagay sa female donor.

______5. Pagpapabago ng pagkatao gamit ang pagdaragdag ng DNA na isang

prosesong genetic engineering dahil nais mong maging mas higit sa iyong
dating kondisyon.

______6. Pagbebenta ng lamang-loob ng tao dahil nangangailangan ng malaking

halaga. Halimbawa ay kidney transplant upang sagipin ang buhay ng iba.

______7. Maramihang pagpatay (Mass Murder) sa malalaking establisimyento upang

mawala na ang mahihina at may kapansanan at mabawasan ang
populasyon sa mundo.

______8. Hindi maaaring isilang ang sanggol sa mga kababaihang may kasong rape
o incest. Ang sanggol ay maaaring maging tagapag-paalala sa babae ng
trauma na kaniyang naranasan. Ayon sa ilang pananaliksik, ang mga
sanggol na ipinanganak na bunga ng mga ganitong kaso ay nahaharap sa
mataas na panganib ng kapabayaan o pang-aabuso mula sa kanilang
mga ina.

______9. Ang fetus ay hindi pa maituturing na isang ganap na tao dahil wala pa
itong kakayahang mabuhay sa labas ng bahay-bata ng kanyang ina.
Hindi maituturing na pagpatay ang paglalaglag ng isang fetus dahil
umaasa pa rin ito sa katawan ng kanyang ina upang mabuhay. Sa
makatuwid, ang ina ay may karapatang magpasiya para rito.

______10. Igalang ang buhay, kung walang paggalang dito mawawala ang
sangkatauhan, mawawala ang paggalang sa nilalang ng Diyos, Kapag
Nawala iyon, mawawala ang lahat.

Imelda P. dela Cruz, Ma. Elvira A. Asuan,

Sofia Aurora, EdD at Nenita I. de Vega, 2018
Edukasyon sa Pagpapakatao Grade 10 Ikalawang Edisyon,
Pages 177-178 Vival Publishing House

9
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 SUBUKIN

1. B
2. B
3. B
4. A
5. D

TAYAHIN

1-5 DEPENDE SA SAGOT NG

MAG-AARAL

Sanggunian
Aklat:
Imelda P. dela Cruz, Ma. Elvira A. Asuan, Sofia Aurora, EdD at Nenita I. de Vega,
2018 Edukasyon sa Pagpapakatao Grade 10 Ikalawang Edisyon, Pages 177-178
Vival Publishing House

Mula sa Internet:

https://study.com/academy/lesson/what-is-the-emo- subculture.html

https://en.m.wikipedia.org UP Diksiyonariyong Filipino

10
City of Good Character
DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE
 Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Mga Manunulat: Shirley R. Gutanco (Marikina Heights High School)

Mga Tagasuri: Adrian P. Leander (Guro, Kalumpang National High School)
Leilani N. Villanueva (Superbisor sa EsP)

Tagaguhit at Tagalapat: Mary Jane B. Roldan (Guro, Jesus Dela Pena NHS)

Tagapamahala:
Sheryll T. Gayola
Pangalawang Tagapamanihala
Pinunong Nanunuparan - Tanggapan ng Tagapamanihala

Elisa O. Cerveza
Hepe – Curriculum Implementation Division
Pinunong Nanunuparan - Tanggapan ng Pangalawang Tagapamanihala

Leilani N. Villanueva
Superbisor sa Edukasyon sa Pagpapakatao

Ivy Coney A. Gamatero

Superbisor sa Learning Resource Management System

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Schools Division Office- Marikina City

Email Address: sdo.marikina@deped.gov.ph

191 Shoe Ave., Sta. Elena, Marikina City, 1800, Philippines

Telefax: (02) 8682-2472 / 8682-3989

City of Good Character

DISCIPLINE • GOOD TASTE • EXCELLENCE