PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.

HCM

BAØI 4: RÔ LE SO LEÄCH COÙ TAÙC ÑOÄNG HAÕM MBCH 12

I. GIÔÙI THIEÄU CHUNG

1. Nguyeân lyù – Tính naêng rô le

Rô le so leäch MBCH 12 laøm vieäc treân nguyeân taéc so leäch doøng ñieän giöõa hai ñaàu maùy bieán
aùp. Khi xaûy ra ngaén maïch beân trong maùy bieán aùp (giôùi haïn bôûi bieán doøng ñieän CT1 vaø CT2)
seõ xuaát hieän doøng so leäch qua cuoän so leäch cuûa rô le. Khi ñoù rô le seõ taùc ñoäng caét caùc maùy
caét ôû caùc phía cuûa maùy bieán aùp ñeå caùch ly maùy bieán aùp ra khoûi heä thoáng.
MBA
CT1 CT2

2 2 2
3 7 5
I1 ISL I2

2 2 2
4 8n lyù duø
Hình 1: Sô ñoà keát noái nguyeâ 6 ng rô le MBCH 12 ñeå baûo
veä so leäch cho maùy bieán aùp 2 cuoän daây

Rô le so leäch MBCH 12 laø rô le moät pha duøng ñeå baûo veä so leäch maùy bieán aùp hai cuoän daây
moät pha hay ba pha. Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha söû duïng 3 rô le MBCH 12.
Rô le so leäch MBCH 12 coù thôøi gian taùc ñoäng nhanh töø 10ms  25ms. Hình 2 trình baøy ñaëc
tính thôøi gian taùc ñoäng cuûa rô le theo doøng söï coá. Khi doøng söï coá lôùn hôn 5xIn (In: doøng ñònh
möùc cuûa rô le), thì chaéc chaén coù ngaén maïch beân trong vuøng baûo veä, do ñoù rô le taùc ñoäng
nhanh vôùi thôøi gian taùc ñoäng khoaûng 0.5 chu kyø, khoaûng 10ms. Khi doøng ngaén maïch nhoû
hôn, rô le MBCH 12 seõ phaûi söû duïng cô caáu kieåm tra xaùc ñònh xem doøng ñoù coù phaûi laø doøng
ngaén maïch hay khoâng neân daãn ñeán thôøi gian taùc ñoäng seõ laâu hôn.
Ñaëc tính haõm cuûa rô le MBCH 12 coù ñoä doác phuï thuoäc vaøo doøng haõm, doøng taùc ñoäng ban
ñaàu (doøng ñaët) coù theå ñöôïc choïn trong khoaûng töø 10%  50%In, böôùc ñieàu chænh laø 10%.
Hình 3 moâ taû ñaëc tính haõm cuûa rô le vôùi ISL laø doøng so leäch (doøng taùc ñoäng) vaø IHAÕM laø doøng
haõm cuûa rô le.
ISL = I1 + I2
IHAÕM = ½ (/I1/ + /I2/)

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 1/9

 PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

Thôøi gian taùc ñoäng (chu kyø)

Doøng söï coá (xIn)

Hình 2: Ñaëc tính thôøi gian taùc ñoäng cuûa rô le MBCH 12

ISL (xIn)
= I1 + I2

Vuøng taùc
ñoäng
Vuøng
haõm

Doøng ñaët
IS= (0.1 0.5)xIn

Ihaõm (xIn) =
Hình 3: Ñaëc tính haõm cuûa relay MBCH 12 (/I1/ +/I2/)/2

Rô le MBCH 12 coù tính oån ñònh cao trong suoát thôøi gian söï coá trong tröôøng hôïp bieán doøng ôû
traïng thaùi baûo hoøa, tæ leä maát caân baèng do thay ñoåi ñaàu phaân aùp vaø sai soá cuûa bieán doøng gaây
ra leân ñeán 20%.
Rô le MBCH 12 cô cheá ngaên khoâng cho rô le taùc ñoäng khi doøng töø hoùa taêng ñoät ngoät vaø quaù
kích.
 Haïn cheá doøng töø hoùa nhaûy voït: khi maùy bieán aùp ñöôïc ñoùng khoâng taûi coù theå xuaát hieän
doøng töø hoùa nhaûy voït trong maùy bieán aùp. Doøng töø hoùa naøy gaây neân doøng so leäch, vì vaäy
rô le coù theå taùc ñoäng caét maùy bieán aùp ra khoûi heä thoáng. Nhöng vì doøng töø hoùa naøy khoâng
phaûi laø doøng ngaén maïch, do ñoù yeâu caàu baûo veä khoâng ñöôïc taùc ñoäng. Ñeå traùnh taùc ñoäng
nhaàm, rô le duøng phöông phaùp ño khoaûng thôøi gian maø doøng ñieän ñi qua 0 hay gaàn baèng
0 ñeå phaân bieät doøng so leäch trong rô le laø doøng ngaén maïch hay doøng töø hoùa nhaûy voït.
 Haïn cheá quaù kích thích: khi maùy bieán aùp maát taûi lôùn ñoät ngoät, ñieän aùp taïi ñaàu vaøo cuûa
maùy bieán aùp taêng töø 10%  20% so vôùi ñònh möùc. Daãn ñeán doøng kích thích trong maùy
bieán aùp taêng ñeán möùc ñuû ñeå cho rô le taùc ñoäng. Ñeå traùnh taùc ñoäng nhaàm, rô le cuõng duøng
phöông phaùp ño thôøi gian doøng ñieän ñi qua 0 hay gaàn baèng 0.
BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 2/9
PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

Söû duïng theâm bieán doøng phuï ñeå buø leäch pha cuûa bieán aùp cuõng nhö hieäu chænh tæ soá cuûa bieán
doøng khi caàn thieát.
Hieån thò söï coá baèng ñeøn led (diode phaùt quang).

2. Sô ñoà noái keát nguyeân lyù

Rô le MBCH 12 ñöôïc keát noái theo sô ñoà hình 4 hay hình 5 tuøy vaøo caùch noái ñaát cuûa trung
tính.

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 3/9

 PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

CT1 MBA CT2

A A
B B
C C

23 25 27
MBCH 12 12
24 26 28

23 25 27
MBCH 12 12
24 26 28

23 25 27
MBCH 12 12
24 26 28

Hình 4: Sô ñoà keát noái cuûa MBCH 12 ñeå baûo veä so leäch cho maùy
bieán aùp 2 cuoän daây (trung tính tröïc tieáp noái ñaát)

CT1 MBA CT2

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 4/9

PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

3. Phöông phaùp caøi ñaët thoâng soá

Hình 6 moâ taû maët tröôùc rô le MBCH 12.

Choïn ñaëc tính haõm (choïn ñoä doác) baèng caùc khoùa chuyeån ñaët ôû maët tröôùc rô le.
IS = xIn. Giaù trò  baèng toång giaù trò caùc khoùa chuyeån. Ví duï vôùi caùch ñaët khoùa chuyeån nhö
hình 6 thì  =0.2 +0.1+0.1 = 0.4 do ñoù IS = xIn = 0.4In.

MBCH
Choïn ñoä doác cho
ñaëc tính haõm Thoâng soá 0.2 0.1
kyõ thuaät 0.1 0
Led hieån thò vaän 0.1 0
haønh cuûa relay 0.1 0

Nuùt reset
IS =  In

Hình 6: Maët tröôùc relay MBCH 12

Hình 7 moâ taû nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa rô le MBCH 12. Caùc tín hieäu doøng ñieän haõm vaø doøng
so leäch ñöôïc ñöa vaøo rô le qua caùc ñaàu noái 23-24,25-26,27-28. Sau ñoù caùc tín hieäu naøy ñöôïc
toång hôïp vaø so saùnh vôùi ñoä leäch chuaån I, neáu lôùn hôn I rô le seõ cho ra tín hieäu taùc ñoäng.
Tín hieäu taùc ñoäng naøy caáp cho cuoän rô le phuï RL1 ñeå taùc ñoäng caét maùy caét thoâng qua 2 boä
tieáp ñieåm RL1-1 vaø RL1-2, ñoàng thôøi tín hieäu naøy cuõng caáp cho RL2 ñeå ñöa ra tín hieäu baùo
ñoäng qua tieáp ñieåm RL2-1 vaø luùc naøy ñeøn led baùo söï coá saùng. Ñeå traû laïi traïng thaùi ban ñaàu
cho ñeøn led vaø RL2 ta phaûi nhaán nuùt Reset.

23 MBCH 12 1
3 Leänh caét
I1 24 5
2
25 4
I2 RL1 6
26
Maïch Maïch xuaát 10
nhaäp > I Taùc taùc ñoäng caét phoái
13 hôïp giöõa caùc pha

14 Nguoàn
27
12 nuoâi Vx

ISL RESET
9
28 Taùc RL2 Baùo hieäu
ñoäng 11
Maïch nhaäp

Hình 7: Sô ñoà nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa relay MBCH 12

Khi keát hôïp caùc rô le MBCH 12 ñeå baûo veä maùy bieán aùp 3 pha söû duïng 3 maùy caét moät pha (coù
6 maùy caét ôû hai ñaàu maùy bieán aùp) chuùng ta seõ noái 3 rô le so leäch nhö hình 8 ñeå baûo ñaûm caét
maùy bieán aùp ra khoûi heä thoáng khi coù söï coá treân baát kyø pha naøo.

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 5/9

 PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

MBCH 12 -A
Nguoàn nuoâi Hình 8: Sô ñoà ñaáu noái keát hôïp
caùc relay MBCH 12 trong baûo veä
maùy bieán aùp 3 pha

MBCH 12 -B
MBCH 12 -C

THOÂNG SOÁ ÑÒNH MÖÙC

Coù theå caøi ñaët ñöôïc doøng khôûi ñoäng ban ñaàu IS (doøng ngöôõng) cuûa rô le MBCH 12 thoâng qua
caùc khoùa naèm treân maët tröôùc cuûa rô le.
 Doøng ñònh möùc (In) 5A
 Taàn soá 50Hz
 Nguoàn nuoâi Ñieän aùp ñònh möùc (VDC) ñieän aùp hoaït ñoäng (VDC)

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 6/9

PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

48  54 37.5  65
 Doøng khôûi ñoäng ban ñaàu (ngöôõng) (Is) 10%, 20%, 30%, 40%, 50%In.
Ñoä doác 20% khi Ihaõm < In
80% khi Ihaõm  In

II. HÖÔÙNG DAÃN THÍ NGHIEÄM

1. Duïng cuï tieán haønh thí nghieäm

 Nguoàn doøng SVEKER 650 0 – 100A

 Nguoàn doøng EPOCH 10
 Ñoàng hoà ño vaïn naêng
 Daây noái

2. Caùc thí nghieäm, khaûo saùt caàn thöïc hieän

 Kieåm tra rô le.

 Khaûo saùt thôøi gian taùc ñoäng
 Khaûo saùt ñaëc tính haõm cuûa rô le.

3. Trình töï thí nghieäm

Khi thöïc hieän thí nghieäm hoïc sinh caàn chuù yù nhöõng ñieåm quan troïng sau ñaây:
 Tröôùc khi tieán haønh thí nghieäm caàn phaûi ñoïc kyõ phaàn lyù thuyeát vaø phaàn höôùng daãn thí
nghieäm ñeå naém vöõng noäi dung thí nghieäm, tính toaùn vaø ghi laïi caùc giaù trò theo lyù thuyeát
trong baøi baùo caùo, ñöa giaùo vieân höôùng daãn tham khaûo tröôùc.
 Khi thöïc hieän coâng vieäc noái daây phaûi ruùt nguoàn chính cuûa thieát bò thöû SVERKER 650 vaø
taét nguoàn cuûa thieát bò thöû EPOCH 10. Sau khi noái keát xong, yeâu caàu giaùo vieân höôùng daãn
kieåm tra sô ñoà tröôùc khi ñoùng nguoàn thieát bò thöû vaø thöïc hieän caùc thí nghieäm.
 Khi ñoùng nguoàn thöû nghieäm laàn ñaàu phaûi kieåm tra caùc coâng taéc caáp nguoàn cho rô le ôû vò
trí taét, caùc khoùa ñieàu chænh ñieän aùp, doøng ñieän ñeàu ôû möùc 0.
 Trong quaù trình thí nghieäm phaûi tuaân thuû nghieâm ngaët caùc böôùc nhö taøi lieäu höôùng daãn.
Khi thaáy xaûy ra baát kyø tình traïng khoâng bình thöôøng naøo phaûi taét ngay nguoàn ñieän caùc
thieát bò thöû vaø baùo cho giaùo vieân höôùng daãn xöû lyù.
a) Kieåm tra rô le

 Ñeå moâ phoûng doøng so leäch vaø doøng haõm söû duïng hai nguoàn thöû SVERKER 650 vaø
EPOCH 10 ñeå caáp doøng cho tieáp ñieåm 25-26 vaø 27-28 töùc laø doøng haõm vaø doøng so leäch.
doøng haõm seõ baèng doøng ñaët treân SVERKER 650 vaø doøng so leäch baèng doøng ñaët treân
EPOCH 102. Sô ñoà noái keát nguyeân lyù moâ taû trong hình 9.
SVEKER
23 MBCH 12 1
3 R
TIMER
EPOCH 10 24 5
2
NGUOÀN 25 4
BÀI 2. RL1MBCH 12
RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM
6
TRANG : 7/9
DOØNG 26
HAÕM
10
> I
13
14 NGUOÀN
27 NUOÂI
 PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

Sô ñoà noái daây thöïc teá rô le vaø caùc thieát bò thöû nghieäm nhö hình 10
+ -

13 14 23 24 25 26

1 3 5 9 11 27 28

+ -

STOP TIMER VX = 50VDC IN = 0-10A IN = 0-25A

Nguoàn nuoâi Nguoàn ñieàu chænh Nguoàn ñieàu chænh

AMPE KEÁ
KEÏP
SVERKER 650 EPOCH 10

Hình 10: Sô ñoà noái daây thí nghieäm vôùi rô le MBCH 12

 Ñaët giaù trò doøng ñieän thieát bò thöû SVERKER - T1 ôû möùc 0.

 Ñaët coâng taéc caáp nguoàn cho rô le SVERKER - S2 ôû vò trí OFF.
 Ñaët SVERKER - S3 ôû vò trí 20 – 130V.
 Ñaët SVERKER – R5 ôû vò trí 0V.
 Ñaët khoùa caáp doøng ñieän ñieàu chænh SVERKER - S1 ôû vò trí OFF.
 Caém ñieän nguoàn chính cuûa thieát bò thöû.
 Ñaët S2 ôû vò trí ON. Ñieàu chænh R5 ñeán U = 50VDC.
 Ñaët ñaàu ra doøng ñieän cuûa thieát bò thöû EPOCH 10 ôû vò trí OFF (khoâng coù doøng).
 Ñoïc toång giaù trò caùc khoùa chuyeån treân maët rô le . Ghi laïi giaù trò naøy vaøo baùo caùo.
 Ñaët doøng ñieän ñaàu ra cuûa EPOCH 10 laø 4A. Nhaán nuùt ON/OFF ñeå caáp nguoàn doøng haõm.
 Noái taét ñaàu ra doøng ñieän (U1) cuûa SVERKER. Baät S1 sang vò trí ON. Chænh T1 ñeå doøng
ñaït giaù trò 4A. Baät S1 sang vò trí OFF. Thaùo daây noái taét doøng ñieän.
 Baät S1 sang vò trí ON+TIMER. Rô le seõ taùc ñoäng. Ghi laïi thôøi gian treân TIMER vaøo baùo
caùo. Taét nguoàn doøng ñieän cuûa EPOCH 10. Reset rô le. Baät SVERKER - S1 sang vò trí
OFF.
b) Kieåm tra giaù trò doøng ñaët (IS)

 Sô ñoà noái daây giöõ nguyeân nhö phaàn a)

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 8/9

PHÒNG THÍ NGHIỆM RƠ LE KHOA HỆ THỐNG ĐIỆN TRƯỜNG CAO ĐẲNG ĐIỆN LỰC TP.HCM

 Chænh SVERKER -T1 veà vò trí 0. Baät SVERKER - S1 sang vò trí ON. Chænh T1 taêng chaäm
ñeán khi rô le taùc ñoäng. Ghi laïi giaù trò doøng ñieän vaøo baùo caùo. Ñaây chính laø giaù trò doøng
ñaët IS. Reset rô le. Baät SVERKER - S1 sang vò trí OFF.
c) Kieåm tra ñaëc tính haõm

 Sô ñoà noái daây giöõ nguyeân nhö phaàn a)

 Ñaët doøng ñieän ñaàu ra cuûa EPOCH 102 laø 1A. Nhaán nuùt ON/OFF ñeå caáp nguoàn doøng haõm.
 Chænh SVERKER -T1 veà vò trí 0. Baät SVERKER - S1 sang vò trí ON. Chænh T1 taêng chaäm
ñeán khi rô le taùc ñoäng. Ghi laïi giaù trò doøng ñieän so leâch vaøo baùo caùo. Reset rô le. Taét
nguoàn doøng ñieän cuûa EPOCH 10. Baät SVERKER - S1 sang vò trí OFF.
 Laàn löôït thöïc hieän pheùp ño treân vôùi doøng haõm laø 2,3,4,5,6,7,8,9,10 A. Ghi caùc soá lieäu vaøo
baùo caùo.
Keát thuùc thí nghieäm, taét nguoàn thieát bò thöû, thaùo taát caû caùc daây noái, ghi ñaày ñuû caùc soá lieäu
trong baùo caùo, traû lôøi caùc caâu hoûi neâu trong baùo caùo.

BÀI 2. RƠ LE SO LỆCH CÓ TÁC ĐỘNG HÃM MBCH 12 TRANG : 9/9