CHỨNG MINH BẤT ĐẲNG THỨC

ÔN THI VÀO LỚP 10

I. Một số ví dụ
Ví dụ 1: Cho a, b,c là các số không âm chứng minh rằng
(a+b)(b+c)(c+a)  8abc
Giải:
Cách 1: Dùng bất đẳng thức phụ: x  y 2  4 xy
Ta có a  b2  4ab ; b  c 2  4bc ; c  a 2  4ac
 a  b  b  c  c  a   64a 2 b 2 c 2  8abc 
2 2 2 2

 (a+b)(b+c)(c+a)  8abc
Dấu “=” xảy ra khi a = b = c
Ví dụ 2:
1 1 1
1) Cho a, b, c > 0 và a + b + c = 1 CMR:    9 (403-1001)
a b c
2) Cho x, y, z > 0 và x + y + z = 1 CMR:x + 2y + z  4(1  x)(1  y)(1  z)
3) Cho a > 0, b > 0, c > 0
a b c 3
CMR:   
bc ca ab 2
1
4) Cho x  0 ,y  0 thỏa mãn 2 x  y  1 ;CMR: x+y 
5
Ví dụ 3: Cho a>b>c>0 và a 2  b 2  c 2  1
a3 b3 c3 1
Chứng minh rằng   
bc a c a b 2

Giải:

 a2  b2  c2
Do a, b, c đối xứng,giả sử a  b  c   a b c
 
 b  c a  c a  b
Áp dụng BĐT Trê- bư-sép ta có
a b c a2  b2  c2  a b c  1 3 1
a2.  b2.  c2.  .   = . =
bc ac ab 3 bc a c a b 3 2 2
a3 b3 c3 1 1
Vậy    Dấu bằng xảy ra khi a=b=c=
bc ac ab 2 3
Ví dụ 4:
Cho a, b, c, d > 0 và abcd = 1.Chứng minh rằng :
a 2  b 2  c 2  d 2  ab  c   bc  d   d c  a   10
Giải:
Ta có a  b  2ab
2 2

c 2  d 2  2cd
1 1 1
Do abcd =1 nên cd = (dùng x   )
ab x 2
 1
Ta có a 2  b 2  c 2  2(ab  cd )  2(ab  )  4 (1)
ab
Mặt khác: ab  c  bc  d   d c  a 
=(ab+cd)+(ac+bd)+(bc+ad)
=  ab 
1   1  1
   ac     bc    2  2  2
 ab   ac   bc 
Vậy a  b  c  d  ab  c  bc  d   d c  a   10
2 2 2 2

Ví dụ 5: Cho 4 số a, b, c, d bất kỳ chứng minh rằng:

(a  c) 2  (b  d ) 2  a 2  b 2  c 2  d 2
Giải: Dùng bất đẳng thức Bunhiacopski
tacó ac+bd  a 2  b 2 . c 2  d 2
mà a  c2  b  d 2  a 2  b 2  2ac  bd   c 2  d 2
 
 a2  b2  2 a2  b2 . c2  d 2  c2  d 2
 (a  c) 2  (b  d ) 2  a 2  b 2  c 2  d 2
II. Một số bài tập thường gặp trong các đề thi vào lớp 10
a2 b2 c2 abc
Bài 1: Cho các số thực dương a, b, c. CMR: + + 
bc ac ba 2
Bài giải:
a 2
bc
Với a, b, c > 0 ta có: +  a (áp dụng bất đẳng thức Cô si)
bc 4
b2 ac c2 ab
Tương tự ta có: +  b; và +  c
ac 4 ba 4
a2 b2 c2 abc
 + + +  a+b+c
bc ac ba 2
a2 b2 c2 abc
 + +  (đpcm)
bc ac ba 2
a2 b2 c2 abc
Vậy + + 
bc ac ba 2
1 1
Bài 2: Cho x, y > 0; thoả x + y = 1. Tìm Min A = + .Bài giải:
x 2  y 2 xy
ab 4 1 1 4
Ap dụng bất đẳng thức (a + b)2  4ab =>     (a, b > 0)
ab ab a b ab
(x  y)2 1
Mặt khác: x + y  2 xy => xy  = (áp dụng bất đẳng thức Cô si)
4 4
1 1 1 4 1 4 1 1
A= + +  2 + = + 4 + =4+2=6
x 2  y 2 2xy 2xy
2
x  y  2xy 2xy (x  y)2
2xy 1
2.
4
1
Vậy MinA = 6 khi x = y =
2
Bài 3.
Cho a, b, c  0 : abc  1
1 1 1 1
CMR : 2  2  2 
a  2b  3 b  2c  3 c  2a  3 2
2 2 2
Hướng dẫn

Ta có: a 2  b2  2ab; b2  1  2b  a 2  2b2  3  2  ab  b  1

1 1
 2 
a  2b  3 2  ab  b  1
2

Tương tự =>
1 1 1 1 1 1 1 
      
a  2b  3 b  2c  3 c  2a  3 2  ab  b  1 bc  c  1 ca  a  1 
2 2 2 2 2 2

Mặt khác:
1 1 1 1 ab b
    2  1
ab  b  1 bc  c  1 ca  a  1 ab  b  1 ab c  abc  ab bca  ab  b
1 1 1 1
=> 2  2  2   a  b  c 1
a  2b  3 b  2c  3 c  2a  3 2
2 2 2

Bài 4: Cho ba số x,y,z dương và xyz = 1.

CMR :
Bài giải
Ta có x3  y3  1  3 3 x3 y3  3xy
z 3  y3  1  3 3 z 3 y3  3zy
x3  z 3  1  3 3 x3 z 3  3xz
3xy 3zy 3xz  1 1 1  1
Nên vế trái =    3
 xy
    3 3 3 3 3
xy zy xz  zy xz  xy zy xz
Vì xyz = 1. Dấu “ = “ khi x = y = z
Bài 5: Cho 3 số dương a, b, c chứng minh rằng:
a3 b3 c3 a b c
 3    
b3 c a3 b c a
Giải
Vận dụng bất đẳng thức Côsi, ta có:
a3 a3 a
 1  3 (1)
b3 b3 b
b3 b3 b
 1  3 (2)
c3 c3 c
c3 c3 c
 1  3
(3)
a3 a3 a
Cộng vế theo vế (1) (2) và (3) ta có:
 a3 b3 c3 a b c a b c
2( 3   )  3  2(   )   
b c3 a3 b c a b c a
a b c
 2(   )  3
b c a
a3 b3 c3 a b c
Vậy:  3    
b3 c a3 b c a
Bài 6. (1đ) (Đắc Lắc 12 – 13)
1 2
Cho hai số dương x, y thõa mãn: x + 2y = 3. Chứng minh rằng:  3
x y
HD: Áp dụng 1/x + 1/y + 1/z  9/(x + y + z)
Bài 7: (Hải Dương 12 – 13)
1 1
Cho 2 số dương a, b thỏa mãn   2 . Tìm giá trị lớn nhất của biểu thức
a b
1 1
Q  4 .
a  b  2ab b  a  2ba 2
4 2 2 2

Hướng dẫn
Với a  0; b  0 ta có: (a2  b)2  0  a4  2a2b  b2  0  a 4  b2  2a 2b
1 1
 a4  b2  2ab2  2a2b  2ab2   (1)
a  b  2ab
4 2 2
2ab  a  b 
1 1 1
Tương tự có  (2) . Từ (1) và (2)  Q 
b  a  2a b 2ab  a  b 
4 2 2
ab  a  b 
1 1 1 1
Vì   2  a  b  2ab mà a  b  2 ab  ab  1  Q  2
 .
a b 2(ab) 2
1 1
Khi a = b = 1 thì  Q  . Vậy giá trị lớn nhất của biểu thức là
2 2
Bài 8: (Hà Nội 12 – 13) Với x, y là các số dương thỏa mãn điều kiện x  2y , tìm giá trị
x 2  y2
nhỏ nhất của biểu thức: M 
xy
Hướng dẫn
x2  y 2 x2 y 2 x y x y 3x
Ta có M =      (  )
xy xy xy y x 4y x 4y
x y x y x y
Vì x, y > 0, áp dụng bdt Co si cho 2 số dương ; ta có  2 . 1,
4y x 4y x 4y x
dấu “=” xảy ra  x = 2y
x 3 x 6 3
Vì x ≥ 2y   2  .   , dấu “=” xảy ra  x = 2y
y 4 y 4 2
3 5
Từ đó ta có M ≥ 1 + = , dấu “=” xảy ra  x = 2y
2 2
5
Vậy GTNN của M là , đạt được khi x = 2y
2
Bài 9:
Hướng dẫn:

Bài 10 (Hà Nam: 12 – 13)

Cho ba số thực a, b, c thoả mãn a  1;b  4;c  9
bc a  1  ca b  4  ab c  9
Tìm giá trị lớn nhất của biểu thức: P 
abc
Hướng dẫn:

Bài 11: (Hưng Yên 12 – 13)

Cho các số thực dương x, y, z thỏa mãn x + y + z = 4.
 1 1
Chứng minh rằng  1
xy xz
1 1 11 1 4 4
HD       
xy xz x  y z  x  y  z  x  4  x 
Bài 12: (Thanh Hóa 12 – 13)
Cho hai số thực a; b thay đổi, thoả mãn điều kiện a + b  1 và a > 0
8a 2  b
Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức A =  b2
4a
Hướng dẫn

a = b = 0,5
Bài 13: (Quảng Ngãi 12 – 13)
2 xy
Cho x  0, y  0 thỏa mãn x2  y 2  1 . Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức A  .
1  xy
Hướng dẫn: Với x  0, y  0 ta có
x2  y 2 1 3 1 2 2 4
 xy  xy   1  xy     
2 2 2 1  xy 3 1  xy 3
2 xy 2 4 2
Do đó A   2   2    .
1  xy 1  xy 3 3
Dấu “=” xảy ra khi x  y .
 x  0, y  0
 2
Từ  x  y xy
 2 2
x  y  1
2

2 2
Vậy min A   khi x  y  .
3 2
Bài 14: (Quảng nam 12 – 13)
 2  a 1  2b 8
Cho a, b ≥ 0 và a + b ≤ 2. Chứng minh :  
1  a 1  2b 7
Hướng dẫn:
1 2 8
Bất đẳng thức cần chứng minh tương đương với:  
1  a 1  2b 7
1 2 1 1 1
Ta có:  =  2 (1) (bđt Côsi)
a  1 2b  1 a  1 b  1 1
(a  1)(b  )
2 2
1
a 1 b 
1 2  7 (bđt Cô si)
(a  1)(b  ) 
2 2 4
2 8
  (2)
1 7
(a  1)(b  )
2
1 2 8
Từ (1) và (2) suy ra:  
1  a 1  2b 7
1 3 5
Dấu “=” xảy ra chỉ khi : a + 1 = b + và a + b = 2  a = và b =
2 4 4
Bài 15: Chuyên lam Sơn Thanh Hóa 11 – 12 (Vòng 01)
Cho a, b, c là ba số thực dương t/m a + b + c = 2 Tìm Max P
ab bc ca
biết P   
ab  2c bc  2a ac  2b
Hướng dẫn
* Vì a + b+ c = 2 2c+ab = c(a+b+c)+ab= ca+cb+c2+ ab = (ca+ c2)+(bc + ab)


= c(a+c) + b(a+c)=(c+a)(c+b)  2c+ab = (c+a)(c+b)

1 1
vì a ; b ; c > 0 nên  0 và  0 áp dụng cosi ta có
ac bc
1 1 1 1 1
  2. dấu (=)    a + c = b + c a = b
ac bc (a  c)(b  c) ac bc
1 1 1 1
hay  (  )
(c  a)(c  b) 2 c  a c  b
ab ab 1  ab ab 
      (1) dấu bằng  a = b
2c  ab c  a (c  b) 2  c  a c  b 
bc 1  cb bc 
Tương tự:     (2) dấu bằng  b = c
bc  2a 2  a  b a  c 
ac 1  ca ca 
    (3) dấu bằng  a = c
2b  ca 2  c  b b  a 
cộng vế với vế của (1) ; (2) ; (3) ta có
ab bc ca 1 ab ab cb cb ac ac
 : P=    (  +  +  )
ab  2c bc  2a ca  2b 2 c  a c  b b  a c  a b  a c  b
1  ab cb ab ac cb ac 
 P  (  )(  )( 
2  ca ca bc cb a  b a  b 
1 (a  c).b a.(b  c) c.(b  a)  1
=   a  b  c   .2  1
1
  
2  ca bc ab  2 2
 ab bc ca 2
 P=   ≤ 1 dấu bằng  a = b = c =
ab  2c bc  2a ca  2b 3
2
Vậy min P = 1 khi a = b = c =
3
Bài 16: (Vĩnh Phúc 11 – 12)
Cho a, b, c là ba số thực dương thỏa mãn điều kiện a + b + c = 1. Tìm giá trị lớn
ab bc ca
nhất của biểu thức: P =   .
c  ab a  bc b  ca
Hướng dẫn: Từ a + b + c = 1 => ac + bc + c2 = c (Do c > 0)
Vì vậy: c + ab = ac + ab + bc + c2 = (b+c)(c+a)
a b

 a  c b  c (Cô – si)
ab ab
Do đó 
c  ab (b  c)(c  a) 2
b c c a
 
 bc ca ;  ca a b
bc ca
Tương tự:
a  bc 2 b  ca 2
a c bc a b
 
Vậy P  a  c b  c a b  3
2 2
Do đó: MinP = 3/2, xảy ra khi a = b= c = 1/2
Bài 17: (Hà Nội 11 – 12)
1
Với x > 0, tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức: M  4x 2  3x   2011.
4x
Hướng dẫn
1 1
M  4 x 2  3x   2011  4 x 2  4 x  1  x   2010
4x 4x
1
 (2 x  1) 2  ( x  )  2010
4x
1
Vì (2 x  1)2  0 và x > 0   0 , Áp dụng bdt Cosi cho 2 số dương ta có: x +
4x
1 1 1
 2 x.  2.  1
4x 4x 2
1
 M = (2 x  1)2  ( x  )  2010  0 + 1 + 2010 = 2011
4x
 1
 x
 1 
2
 x 
2 x  1  0 2 
  
 M  2011 ; Dấu “=” xảy ra   x  
  x 2     x 
1 1 1 1
x=
 4x  4  2 2
 x  0 x  0  1
   x   2
 
 x  0
1
Vậy Mmin = 2011 đạt được khi x =
2
Bài 18. (Hải Dương 11 – 12)
 Cho x, y, z là ba số dương thoả mãn x + y + z =3. Chứng minh rằng:
x y z
   1.
x  3x  yz y  3 y  zx z  3z  xy
Hướng dẫn
Từ  x  yz   0  x 2  yz  2x yz (*) Dấu “=” khi x2 = yz
2

Ta có: 3x + yz = (x + y + z)x + yz = x2 + yz + x(y + z)  x(y  z)  2x yz

Suy ra 3x  yz  x(y  z)  2x yz  x ( y  z) (Áp dụng (*))
x x
x  3x  yz  x ( x  y  z)   (1)
x  3x  yz x y z
y y z z
Tương tự ta có:  (2),  (3)
y  3y  zx x y z z  3z  xy x y z
x y z
Từ (1), (2), (3) ta có   1
x  3x  yz y  3y  zx z  3z  xy
Dấu “=” xảy ra khi x = y = z = 1

25
Bài 19: Cho các số a, b, c đều lớn hơn . Tìm giá trị nhỏ nhất của biểu thức:
4
a b c
Q   .
2 b 5 2 c 5 2 a 5
25
Do a, b, c > (*) nên suy ra: 2 a  5  0 , 2 b  5  0 , 2 c  5  0
4
Áp dụng bất đẳng thức Cô si cho 2 số dương, ta có:
a
 2 b  5  2 a (1)
2 b 5
b
 2 c  5  2 b (2)
2 c 5
c
 2 a  5  2 c (3)
2 a 5
Cộng vế theo vế của (1),(2) và (3), ta có: Q  5.3  15 .
Dấu “=” xẩy ra  a  b  c  25 (thỏa mãn điều kiện (*))
Vậy Min Q = 15  a  b  c  25