PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANGAN -
Tunay namang ang pagsulat ay hindi basta-basta. Upang makabuo ng isang
AKADEMIK
WEEK 1
KAHULUGAN NG PAGSULAT
Ang pagsulat ay mayroong napakahalagang papel na ginagampanan sa buhay ng
bawat isa sa mundo. Ikaw bilang isang mag-aaral, nagagamit mo ang pagsulat
upang maibahagi ang iyong mga ideya o saloobin lalo na sa panahon ngayon na
hindi naisasagawa ang face-to-face na sistema ng pagkatuto. Ngunit, maliban sa
kahalagahan ng pagsulat sa iyo bilang isang mag-aaral at normal na mamamayan,
ano nga ba ang pagsulat? Narito ang ilan sa mga kahulugan ng pagsulat:
 Ang pagsulat ay mayroong napakahalagang papel na ginagampanan sa buhay
ng bawat isa sa mundo. Ikaw bilang isang mag-aaral, nagagamit mo ang
pagsulat upang maibahagi ang iyong mga ideya o saloobin lalo na sa panahon
ngayon na hindi naisasagawa ang face-to-face na sistema ng pagkatuto.
Ngunit, maliban sa kahalagahan ng pagsulat sa iyo bilang isang mag-aaral at
normal na mamamayan, ano nga ba ang pagsulat? Narito ang ilan sa mga
kahulugan ng pagsulat:
 Ang pagsulat ay isang pisikal at mental na aktibiti. Isa itong pisikal na aktibiti
sapagkat sa pagsusulat gumagamit tayo ng mga pisikal na bahagi ng ating
katawan gaya ng ating mga mata at kamay. Mental naman na aktibiti ito
sapagkat kapag tayo ay nagsusulat, ginagamit natin ang ating pag-iisip.
Maliban sa mga kahulugang naibigay, may ilang mga makata ring nakapagbigay ng
kanilang pagpapakahulugan sa gawaing pagsulat. Narito sila at ang kanilang mga
pagpapakahulugan: Ayon kina:
 Xing at Jin – ang pagsulat ay isang komprehensibong kakayahang naglalaman
ng wastong gamit, talasalitaan, pagbubuo ng kaisipan, retorika at iba pang
elemento. Nabanggit sa pagpapakahulugan nina Xing at Jin ang salitang
komprehensibo at yun ay dahil, kapag sinabing pagsulat, ito ay
pinaniniwalaang isang kakayahan na kung saan kailangang magkaroon ka
muna ng mga kaligirang kakayahan at kaalaman gaya ng wastong paggamit ng
mga salita upang maisagawa mo ito nang mahusay o wasto.
 Badayos – ang pagsulat ay isang kasanayang pangwika na mahirap matamo.
epektibong sulatin, nangangailangang pag-aralan munang mabuti ang iba’t
ibang mga pamamaraan sa pagsasagawa ng gawaing ito.
 Keller – ang pagsulat ay isang Biyaya, Pangangailangan at Kaligayahan ng
sinumang nagsasagawa nito.
 Masasabing ito ay isang Biyaya sapagkat hindi lahat ng tao ay ipinanganak
na may taglay na husay sa pagsusulat. Halimbawa na lamang, may mga
tao na kapag naatasang magsulat ng isang sanaysay hindi sila gaanong
nakararanas ng hirap sa pag-iisip ng kanilang mga isusulat. May mga tao
din naman na napakadali lamang sa kanila ang mag-isip ng mga bagay na
kanilang isusulat.
 Masasabi namang ito ay isang Pangangailangan sapagkat may mga taong
ginagamit ang pagsulat upang matustusan ang kanilang mga pang-araw-
araw na pangangailangan. Ginagamit natin ang pagsulat upang
magkaroon ng trabaho. Ginagamit natin ang pagsulat upang tayo ay
mabuhay.
 Panghuli, masasabing ang pagsulat ay Kaligayahan ng sinumang
nagsasagawa nito sapagkat mayroong mga tao na kapag nagsusulat.
Nagsusulat sila sapagkat sa tuwing ginagawa nito ito, gumagaan ang
kanilang pakiramdam.
 Peck at Buckingham – ang pagsulat ay ekstensyon ng wika at karanasang
natamo ng isang tao mula sa kanyang pakikinig, pagsasalita at pagbabasa.
Gaya nga ng nabanggit ko kanina sa unang pagpapakahulugan ng pagsulat,
nagiging susi ang pagsulat upang mailahad ng isang tao ang kanyang mga
ideya, saloobin at damdamin na hindi niya maipahayag nang pasalita.
Maaaring ang mga ito ay magmula sa kanyang mga naririnig o mga nababasa.
MGA PANANAW SA PAGSULAT
1) SOSYO-KOGNITIBONG PANANAW
Ang pananaw na ito ay naniniwalang ang pagsulat ay kapwa isang Sosyal at
Mental na aktibiti.
  Ito ay isang Sosyal na gawain sapagkat naniniwala na ang pananawa na ito
na habang tayo ay nagsusulat, isinasaalang-alang din natin ang ating mga
mambabasa at kung ano ang kanilang magiging reaksyon sa ating
binabasa. Mental na gawain naman ito sapagkat habang tayo ay
nagsusulat, ipinagagana natin ang ating isip. Ginagamit natin ang ating
isipan sa pagsusulat.
2) KOMUNIKASYONG INTRAPERSONAL AT INTERPERSONAL
Ito ay Komunikasyong Intrapersonal sapagkat habang tayo ay nagsusulat,
may mga pagkakataon na tila kinakausap natin ang ating sarili. Halimbawa na
lamang, ang pagtatanong natin sa ating sarili kung ano ang magiging pamagat
ng ating isinusulat na sanaysay. Tinatanong natin ang ating sarili kung paano
natin sisimulan ang pagsusulat at iba pa.
Komunikasyong Interpersonal naman sapagkat sa pamamagitan ng pagsulat,
nagagawa nating makipag-usap sa ating mga mambabasa. Naibabahagi natin
ang ating kaalaman o emosyon sa pamamagitan ng pagsusulat.
3) MULTI-DIMENSIYONAL
Sinasabi sa pananaw na ito na ang gawaing pagsulat ay kapwa personal at
sosyal na gawain. Personal na gawain sapagkat nakatutulong ito sa pag-
unawa ng ating sariling pananaw maging ng ating emosyon. Sosyal naman
sapagkat nakatutulong ang pagsulat upang ating magampanan ang ating mga
tungkulin sa lipunan, nagagawa nating makisalamuha sa pamamagitan ng
pagsulat.
Maliban sa pagiging personal at sosyal na gawain ng pagsulat, pinaniniwalaan
din na ang pagsulat ay mayroong dalawang dimensyon:
a. Oral na Dimensyon
 Sa dimensyong ito, pinaniniwalaang sa pamamagitan ng pagsulat,
nalalaman natin ang pagkatao ng isang tao o manunulat.
 Kahit hindi pa man natin kilala sa personal ang manunulat ng isang
akda, malalaman natin kung anong klaseng tao siya sa pamamagitan
ng kanyang emosyon sa akda, pamamaraan ng pagsulat na kanyang
ginawa at iba pa. Halimbawa, hindi natin nakilala ng personal si Dr.
Jose Rizal ngunit malalaman nating mahal niya ang bansang Pilipinas
sa pamamagitan ng mga akdang kanyang isinulat. Makikita sa mga
akdang isinulat ni Rizal ang pagmamahal niya sa kanyang bansa gaya
na lamang ng kanyang mga nobela na El Filibusterismo at Noli Me
Tangere.
b. Biswal na Dimensyon
 Sa dimensyon naman na ito, pinaniniwalaan na habang tayo ay
nagsusulat nakabubuo tayo ng mga larawan sa ating isipan sa
pamamagitan ng imahinasyon.
 Dito ay nakabubuo tayo ng mga imahe tungkol sa ating mga binabasa.
Halimbawa, nabasa mo sa isang aklat ang katagang “Nasusunog ang
bahay!”, nang atin itong nabasa ay otomatik tayong nakalikha ng
imahe ng isang nasusunog na bahay sa ating isipan gamit ang ating
imahinasyon.
PROSESO NG PAGSULAT
Bawat bagay sa mundo ay naisasagawa nang matagumpay bilang bunga ng isang
masusi at mapursiging proseso. Lahat ng bagay sa mundo ay nagiging higit na
epektibo kung mayroon kang susundin na mga hakbang gayundin sa pagsusulat.
Ngayong ikaw ay mayroon nang kaalaman sa kahulugan at iba’t ibang pananaw
tungkol sa pagsulat, dumako ka naman sa Proseso ng pagsulat.
1) PRE-WRITING
 Ito ang unang hakbang sa pagsulat.
 Sa hakbang na ito nagaganap ang paghahanda para sa pagsusulat. Dito ay
nagaganap ang pagpili ng ating paksa, pagkuha ng mga datos na kailangan
para sa ating napiling paksang isusulat. Tandaan na sa hakbang na ito,
wala pang pagsulat na nagaganap, tanging paghahanda pa lamang sa
pagsulat.
2) ACTUAL WRITING
 Ito ang ikalawang hakbang sa pagsulat. Dito ay mayroon nang aktwal na
pagsusulat.
  Sa madaling salita, nagsisimula nang magsulat sa hakbang na ito ang
manunulat. Nakapaloob din sa hakbang na ito ang paggawa ng burador o
yung tinatawag na draft o mas kilala sa atin bilang “Scratch Paper”.
3) REWRITING
 Ito naman ang huling hakbang sa proseso ng gawaing pagsulat. Dito
nakapaloob ang pagrerebisa ng iyong ginawang burador o draft.
 Sa hakbang na ito, iwinawasto na ang lahat ng mga pagkakamali na
nagawa sa Actual Writing. Sa madaling salita, sa hakbang na ito, mag-
eedit ka na ng iyong isinulat batay sa wastong grammar o bokabulari at
iba pa. Mahalagang tandaan na ang isang sulatin ay hindi magiging
epektibo kung hindi ito dadaan sa rebisyon.
LAYUNIN NG PAGSULAT
Bakit ka ba nagsusulat? Napakaraming dahilan kung bakit nagsusulat ang isang
tao at madalas ang mga dahilan na ito ang nagiging gabay kung anong uri ng
sulatin ang iyong isusulat. Narito ang iba’t ibang layunin sa pagsulat.
1) LAYUNING EKSPRESIBO
 Kung ang iyong isinusulat ay isang personal na sulatin, ito ay may layuning
mag-ekspres o magpahayag.
 Sa layuning ekspresibo, sinasabing tayo ay nagsusulat upang ipahayag ang
ating sarili. Tayo ay nagsusulat upang ipahayag ang ating damdamin at
maging ang ating iniisip.
 Halimbawa, ang pagsusulat ng liham para sa taong lihim mong minamahal
upang maipahayag mo ang iyong lubos na pag-irog sa kanya. Maging ang
pagsusulat ng mga tula upang maipahayag ang iyong nararamdaman ay
isa ring magandang halimbawa nito.
2) LAYUNING TRANSAKSYUNAL
 Kung ang tao naman ay nagsusulat upang makipag-ugnay sa iba pang mga
tao sa kanyang lipunan, ito ang layunin ng kanyang pagsulat.
Mailalarawan sa layuning ito ang pagiging sosyal na gawain ng pagsulat
sapagkat dito, tayo ay nagsusulat upang makipag-ugnayan sa ating
kapwa.
 Halimbawa naman nito ay ang pagsusulat ng mga liham pangangalakal o
request letter upang makahiram ng mga gamit sa iyong barangay para sa
isang pagtitipon gaya ng mga upuan para sa kasal. Magandang halimbawa
din nito ang pagsusulat ng Application Letter upang makapasok sa isang
trabaho.
Maliban sa naunang dalawang layunin sa pagsulat na nasa itaas, mayroon ding
mga ibinigay na layunin ng pagsulat sina Bernales,et al. (2001); Impormatibo,
Mapanghikayat at Malikhain.
3) IMPORMATIBONG PAGSULAT
 Ito ang pagsulat na naglalayong magbahagi, magpaliwanag at maghayag o
maglahad ng mga impormasyon.
 Naglalayon itong palawakin ang kaalaman ng manunulat at maging ng
mambabasa. Ito ang pagsulat na nagbibigay ng kalinawan sa ating mga
agam-agam.
 Isang magandang halimbawa ito ang mga aklat o teksbuk na ginagamit ng
mga guro o mga mag-aaral sa pagtuturo o pag-aaral dahil nakakalikom
sila ng mga kaalaman sa pamamagitan nito.
4) MAPANGHIKAYAT NA PAGSULAT
 Ito naman ang pagsulat na naglalayong mangumbinsi ng mga
mambabasa.
 Naglalayon itong paniwalain ang mga mambabasa sa mga bagay na
isinusulat o ibinabahagi ng manunulat. Ang pangunahing pokus nito ay
ang maimpluwensyahan ang mga mambabasa.
 Halimbawa naman ng ganitong pagsulat ay ang mga flyers na
pinamimigay ng mga mangangalakal upang makumbinsi ang isang tao na
bilhin ang kanyang produkto. Gayundin ang mga posisyong papel.
5) MALIKHAING PAGSULAT
 Ito naman ang pagsulat na naglalayong magpahayag ng mga kathang-isip,
imahinasyon, ideya o damdamin ng isang manunulat.
  Ito ang pagsulat na ginagawa ng mga manunulat sa mga akdang-
pampanitikan gaya na lamang halimbawa ng mga Alamat, tula, nobela at
iba pa.
MGA URI NG PAGSULAT
Gaya ng aking nabanggit kanina, lubos na makatutulong sa iyo na malaman muna
kung ano ang dahilan ng iyong pagsulat upang maging gabay mo ito sa kung
anong uri ng sulatin ang iyong isasagawa.
5) MALIKHAIN
1) AKADEMIKO
 Ito ang uri ng pagsulat na may layuning pataasin ang antas o kalidad ng
kaalaman ng isang tao. Masasabing halos lahat ng pagsulat na
isinasagawa sa paaralan ay nasa uring akademik sapagkat nakapokus ito
sa pagpapaunlad ng ating intelektuwal na kakayahan. Halimbawa ng mga
ganitong uri ng sulatin ay ang mga Papel-pananaliksik, mga sanaysay,
tesis, disertasyon, term paper at marami pang iba.
2) JORNALISTIK
 Ito ang pampamamahayag na uri ng pagsulat. Ito ang uri ng pagsulat na
kadalasang ginagamit ng mga mamamahayag o Journalist.
 Isa sa mga layunin nito ang magbigay ng kamalayan o kabatiran sa mga
tao tungkol sa mga kaganapan sa isang partikular na lugar gaya na lamang
ng ating mga nababasa sa mga Diyaryo.
3) REPERENSYAL
 Ito naman ang uri ng pagsulat na naglalayong magrekomenda ng iba pang
reperens o sors ng impormasyon hinggil sa isang paksa. Sa ganitong uri ng
sulatin, madalas ay binubuod o pina-iikli ng manunulat ang ideya ng ibang
manunulat at inilalahad din ang pinagkunan nito.
 Gaya na lamang ng ating mga nakikita sa bahaging “Related Literature or
Studies” ng isang pananaliksik na kung saan, kinakalap lamang ng
mananaliksik ang mahahalagang impormasyon o ideyang nakapaloob sa
pinagkukunan niya ng impormasyon.
4) PROPESYUNAL
 Ang ganitong uri ng sulatin ay nakatuon naman sa isang ekslusibo o tiyak
na impormasyon. Layunin kasi nito na ihanda ang isang mag-aaral sa
propesyong kanyang napili para sa hinaharap.
 Halimbawa na lamang, kung ikaw ay isang mag-aaral na nag-aaral ng
medisina, mayroong mga aklat na makatutulong sayo na mapaghandaan
ang pagiging Doktor sa hinaharap.
 Ito ang masining na uri ng pagsulat. Kakikitaan ito ng mga idyoma,
tayutay, mga simbolismo at marami pang iba. Ang pinakapokus kasi ng
malikhaing pagsulat ay ang imahinasyon ng manunulat.
 Nakatutulong ito sa paglinang ng ating imahinasyon. Ang mga halimbawa
nga nito ay ang mga Nobela, Alamat, Tula at marami pang iba na kung
saan, kadalasan sa mga ito ay nalikha lamang gamit ang imahinasyon ng
tao.
PAGLALAHAT:
Ito ang masining na uri ng pagsulat. Kakikitaan ito ng mga idyoma, tayutay, mga
simbolismo at marami pang iba. Ang pinakapokus kasi ng malikhaing pagsulat
ay ang imahinasyon ng manunulat.
 Nakatutulong ito sa paglinang ng ating imahinasyon. Ang mga
halimbawa nga nito ay ang mga Nobela, Alamat, Tula at marami pang
iba na kung saan, kadalasan sa mga ito ay nalikha lamang gamit ang
imahinasyon ng tao.
Ito ang masining na uri ng pagsulat. Kakikitaan ito ng mga idyoma, tayutay, mga
simbolismo at marami pang iba. Ang pinakapokus kasi ng malikhaing pagsulat
ay ang imahinasyon ng manunulat. - Nakatutulong ito sa paglinang ng ating
imahinasyon. Ang mga halimbawa nga nito ay ang mga Nobela, Alamat, Tula at
marami pang iba na kung saan, kadalasan sa mga ito ay nalikha lamang gamit
ang imahinasyon ng tao.

WEEK 2
ALAM MO BA?
Ang salitang Akademiko ay nagmula sa ilang mga salita gaya ng salitang Prances
na Academique at Academicus na mula naman sa Medieval Latin noong gitnang
bahagi ng ika – 1 siglo. Kapwa ang mga salitang ito ay nangangahulugan o may
kaugnayan sa Edukasyon, Iskolarship, Institusyon o larang ng pag-aaral na
nagbibigay tuon sa pagbasa, pagsulat at pag-aaral kaiba sa praktikal o teknikal na
gawain.
KAHULUGAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
Ang trivia sa itaas ay isang magadang simula para sa paksang ito sapagkat ang
kahulugan ng mga salitang pinagmulan ng salitang Akademiko ay tugma sa isa sa
mga katangian o kalikasan ng isang akademikong sulatin. Ngunit ano nga ba ang
akademikong pagsulat at paano ito naiiba sa simpleng gawaing pagsulat? Narito
ang ilan sa pagpapakahulugan ng akademikong pagsulat:
 Ito ay isang pagsulat na isinasagawa upang makatupad sa isang
pangangailangan sa pag-aaral. Nagiging pangangailangan ang akademikong
sulatin sapagkat kailangan mo ito isagawa upang matapos ang isang kurso.
 Ito ay anumang akdang tuluyan o prosa na nasa uring Ekspositori at
Argumentatibo
1) Ekspositori ang isang akademikong sulatin kung ito ay naglalayong
magbigay o maglahad ng mga impormasyon tungkol sa isang paksa.
2) Argumentatibo naman ito kung ito ay mayroong layunin na magbigay o
maglahad ng mga pananaw ng isang manunulat hinggil sa isang paksa
partikular sa kanyang tindig tungkol sa isang isyung pinag-uusapan.
 Mailalarawan din ang Akademikong Pagsulat bilang Tumpak, Pormal,
Impersonal at Obhetibo. Narito ang mga pagpapaliwanag kung bakit ito
mailalarawan gamit ang mga sumusunod na mga salita:
1) Tumpak ito sapagkat sa isang akademikong sulatin, ang mga
impormasyon ay kailangang wasto, tama at sinusuportahan ng mga
ebidensyang solido at napatunayan na.
2) Pormal naman ang akademikong pagsulat sapagkat sa pagsusulat ng
akademikong sulatin, may sinusunod na pormat sa pagsulat. Katulad na
lamang ng paggawa ng isang papel pananaliksik. Maliban sa pormat,
kailangang pormal din ang mga salita o wikang gagamitin sa pagsusulat ng
mga akademikong sulatin. Hindi maaaring gumamit ng mga salitang
kolokyal at balbal o mga impormal na salita sa ganitong uri ng sulatin.
3) Impersonal naman ang akademikong pagsulat sapagkat ito ay obhetibo.
Ibig sabihin,ang mga impormasyon ay hindi lamang galing sa iyo. Hindi ito
bubuuin ng mga personal na opinyon mo lamang. Kailangang ito ay
nakabatay sa mga napatanuyan at mapagkakatiwalaang sanggunian o
sors.
4) Obhetibo ang akademikong pagsulat sapagkat bilang isang manunulat ng
isang akademikong sulatin, kailangang magkaroon ng pantay na pagtingin
sa mga pananaw at mga impormasyong ilalahad sa isang sulatin. Ang
isang manunulat ay kailangang walang pagkiling sa mga impormasyong
kanyang ilalahad o isusulat o “free from biases”.
KALIKASAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
Mayroong mga bagay sa mundo na kung saan, mayroon silang mga katangian na
natural at likas na sa kanila. Ibig sabihin, ito ang mga bagay na kahit
pagbalibaliktarin man ang mundo ay hindi na mawawala sa bagay na iyon
sapagkat likas na ito sa kanila. Ang akademikong pagsulat ay mayroon ding mga
bagay na likas o natural nang taglayin nito. Narito ang mga sumusunod:
 Nagbigay sina Fulwiler at Hayakawa (2003) ng mga kalikasan ng akademikong
sulatin. Ito ang mga sumusunod.
1) Katotohanan – Isa ito sa kalikasan ng akademikong pagsulat sapagkat ang
mga impormasyong ilalahad sa isang akademikong sulatin ay kailangang
makatotohanan. Ito ay dapat kapani-paniwala at nangyari sa totoong
buhay.
2) Ebidensya – Gayong nabanggit na rin sa unang kalikasan ng akademikong
pagsulat ang salitang katotohanan, hindi mawawala diyan ang ebidensya.
Solidong ebidensya ang kailangan sa pagsulat ng akademikong sulatin
 tungkol sa iyong paksa upang masuportahan ang katotohanang inilahad.
Walang maniniwala sa iyong mga isinusulat kung hindi ka magbibigay ng
mga ebidensya sa iyong mga isinulat.
3) Balanse – Nagkakasundo ang halos lahat ng akademya na sa paglalahad
ng mga haka, opinyon at argumento ay kailangang gumamit ng wikang
walang pagkiling, seryoso at di-emosyonal nang maging makatwiran sa
mga nagsasalungatang pananaw.
MGA KATANGIAN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
Gusto mo bang makalikha o makasulat ng isang epektibo at mahusay na
akademikong sulatin? Narito ang ilan sa mga katangian ng isang akademikong
sulatin na tulad nga ng aking nasambit kanina, ay magiging gabay mo sa
pagsusulat ng mga akademikong sulatin. Narito ang mga sumusunod:
1) KOMPLEKS
Mailalarawan bilang isang kompleks na gawain ang pagsusulat ng mga
akademikong sulatin sapagkat hindi mo maikakaila na mahirap magsulat.
Mahirap dahil mahirap mag-isip ng paksa o di kaya mahirap simulan ang
pagsusulat. Maliban dito, isa rin sa dahilan kung bakit sinasabing kompleks
ang Akademikong Pagsulat ay dahil sa kompleksidad ng bokabularyo gayundin
ang gramatika sapagkat piling-pili lamang ang mga salita na maaaring gamitin
sa ganitong uri ng pagsulat.
2) PORMAL
Ang akademikong pagsulat ay isang pormal na sulatin kung gayon, sa
pagsusulat nito ay hindi tayo maaaring gumamit ng mga impormal na salita o
yung mga tinatawag na Balbal at Kolokyal na mga salita. Kabilang dito ang
(Halimbawa lamang po ito, walang intensyon ang may likha ng modyul na
magsagawa o magpakita ng stereotyping) Gay Language, Jejemon, G-words at
marami pang iba.
3) TUMPAK
Isa sa layunin ng akademikong pagsulat ang pataasin ang antas o lebel ng
ating kaalaman. Kung gayon, nararapat lamang na kapag ikaw ay nagsusulat
ng isang akademikong sulatin, kailangang lahat ng iyong ilalahad na
impormasyon ay tama o wasto. Dapat ito ay nakabatay sa mga Facts. Lalung-
lalo na kung ikaw ay manghihiram lamang ng ideya mula sa ibang manunulat,
kailangang ilahad mo ang kanilang ideya nang Walang labis, walang kulang.
4) OBHETIBO
Bago ko ito talakayin, tandaan muna na hindi lahat ng akademikong sulatin ay
obhetibo gaya na lamang ng Replektibong sanaysay. Ngunit, sapangkalahatan,
ang mga akademikong sulatin ay obhetibo sa halip na personal. Ibig sabihin,
ang mga ideyang nakapaloob dito ay nakabatay sa mga impormasyong
masusing napag-aralan o napatunayan ng mga dalubhasa.
5) EKSPLISIT
Bilang layunin ng akademikong pagsulat na magpataas ng antas o lebel ng
kaalaman, nararapat lamang na lahat ng impormasyong nakalahad dito ay
malinaw. Kailangang maging malinaw din maging ang pagkakaugnay-ugnay ng
bawat bahagi ng sulatin sa isa’t isa mula sa simula hanggang sa huling bahagi
ng sulatin. Upang maging eksplisit ang iyong isinusulat na akademikong
sulatin, kailangan mo lamang ilahad nang may buong linaw ang iyong mga
ideya sa kaparaanang kapag binasa ito ng mga mambabasa ay agad nilang
makukuha ang ideya na nais mong ipahiwatig. Maipapakita ito sa
pamamagitan ng pagiging “direct to the point”, huwag nang magpaligoy-ligoy
upang hindi maging nakakalito ang nilalaman nito.
6) WASTO
Kaiba ito sa Tumpak. Kung ang pokus ng Tumpak ay ang nilalaman ng sulatin,
ang tinutukoy naman sa wasto ay ang paggamit ng mga salita. Kailangang
piliin nang husto ng manunulat kung ano ba ang pinaka-angkop na mga salita
na gagamitin. Kung hindi kasi angkop yung salita na gagamitin ng manunulat,
maaaring malito ang kanyang mga mambabasa. Pwedeng hindi nila agad
makuha kung ano ba ang nais ipahiwatig ng manunulat.
7) RESPONSABLE
Nabanggit ko kanina na ang akademikong pagsulat ay obhetibo, ibig sabihin
ito ay naglalaman ng mga impormasyong nakabatay sa masusing pag-aaral
kung gayon, kailangang maging responsable ng manunulat sa pagsusulat
lalung-lalo na sa pagkilala ng mga pinagkunan niya ng impormasyon dahil
kung hindi siya magiging maingat, maaari siyang makasuhan ng Plagyarismo.
Sa madaling salita, ang pagkilala ng mga pinaghanguan ng impormasyon ay
lubos na mahalaga sa pagsusulat ng isang akademikong sulatin.
 Iminumungkahi ang paggamit ng APA na pormat sa pagkilala ng mga
sanggunian.
8) MALINAW NA LAYUNIN
Bago magsulat, kailangang alamin muna ng manunulat kung ano ang dahilan
ng kanyang pagsulat. Kailangang alamin kung bakit ka ba nagsusulat. Bakit?
Dahil ito ang magiging gabay mo sa pagsulat, sa pamamagitan din nito
malalaman mo kung anong uri ng pagsulat ang iyong isasagawa. Halimbawa
na lamang, kung nagsusulat ka upang ilahad ang iyong opinyon at tindig
tungkol sa pagpapatupad ng batas na death penalty, ikaw ay magsusulat ng
isang Posisyong papel. Kaya mahalagang alamin muna kung bakit ka ba
nagsusulat upang magkaroon ng direksyon ang iyong pagsulat.
9) MALINAW NA PANANAW
Nabanggit ko ulit kanina na ang akademikong pagsulat ay obhetibo sa halip na
personal, ngunit tandaan na layunin ng mga akademikong sulatin na paunlarin
ang iyong kaalaman kung gayon, maaari ka ring maglahad ng iyong sariling
pananaw. Ngunit, siguraduhin na ito ay nakabatay muli sa mga napatunayang
impormasyon. Sa pagsusulat ng akademikong sulatin, kailangang malinaw na
makita ng mga mambabasa ang iyong ideya at ideya ng ibang manunulat.
Dapat hindi sila malito kung alin ang iyong ideya at alin ang ideya ng mga
pinagkuhanan mo ng impormasyon.
10) MAY POKUS
Upang maging maayos ang ugnayan ng mga impormasyon sa loob ng iyong
isinusulat na akademikong sulatin, kailangang magkaroon ng pokus ang isang
sulatin. Mahalagang alamin mo muna kung ano lang ang mahalaga sa paksang
iyong isinusulat. Huwag nang maglagay ng mga impormasyong walang
gaanong halaga tungkol sa paksang iyong isinusulat. Iwasan ang mga
impormasyon na hindi makatutulong sa pagpapaunlad ng iyong isinusulat na
akademikong sulatin.
11) LOHIKAL NA ORGANISASYON
Mahalaga sa anumang uri ng sulatin ang pagkakaroon ng maayos na
organisayon ng mga ideya. Makatutulong ito upang mas madaling
maunawaan ng mga mambabasa ang isang sulatin. Mainam na magkaroon ng
plano sa balangkas ng isusulat na sulatin upang maging maayos ang
pagkakasunod-sunod ng mga ideya sa iyong isinusulat na akda.
12) MATIBAY NA SUPORTA
Ang paglalahad ng mga ebidensya tungkol sa iyong paksa ay isang magandang
paraan upang mahikayat mo ang mga mambabasa na tama ang iyong
isinusulat at ito ay nakabatay sa mga datos na dumaan sa malalim na pag-
aaral. Ang paglalahad ng mga ebidensyang susuporta sa iyong mga ideya ay
makatutulong upang maging epekto ang isang akda.
13) MALINAW AT KUMPLETONG EKSPLANASYON
Hindi naman kailangang maging mahaba ang iyong eksplanasyon para
masabing tama ang iyong isinusulat. Ang mahalaga ay dapat malinaw at
kumpleto ang pagpapaliwanag mo sa mga impormasyong nakalahad sa iyong
sulatin.
14) EPEKTIBONG PANANALIKSIK
Karamihan sa mga nailathalang mga akdemikong sulatin ay nakabatay sa mga
pananaliksik. Kung gayon, higit na mainam kung ang mga pagkukunan mo ng
impormasyon ay mga pananaliksik na napapanahon at propesyunal.
Tumatakbo ang oras at nagbabago ang mga bagay-bagay. Posibleng ang mga
alam mo noon ay nadagdagan na ng mga bagong kaalaman.
15) ISKOLARLING ESTILO SA PAGSULAT
Ang isang akademikong sulatin ay maingat na isinasagawa. Kailangang maging
maingat lalong-lalo na sa ispeling o grammar. Kailangan mabilis itong
maintindihan ng mga mambabasa. Kaiba ito sa masining na pagsulat na kung
saan ginagamitan ng mga tayutay o mga idyomang nagkukubli ng tunay na
kahulugan. Sa akademikong pagsulat, higit na diretsahan ang paglalahad ng
impormasyon upang mas maunawaan kaagad ng mga mambabasa.
LAYUNIN NG AKADEMIKONG PAGSULAT
Nabanggit ko kanina sa isa sa mga katangian ng akademikong pagsulat na bago
magsulat, higit na mainam kung aalamin mo muna kung ano ang dahilan ng iyong
pagsulat sapagkat maakatutulong ito sa iyo upang malaman kung anong uri ng
pagsulat ang iyong isasagawa. Narito ang mga layunin ng akademikong paagsulat:
1) Mapanghikayat na Layunin – Ito ang layunin ng akademikong pagsulat kung
ang manunulat ay naglalayong manghikayat ng kanyang mga mambabasa na
 maniwala sa kanyang posisyon hinggil sa isang paksa. Mahusay na halimbawa
ng ganitong layunin sa pagsulat ang posisyong papel.
2) Mapanuring layunin – Ito naman ang layunin ng akademikong pagsulat kung
ang manunulat ay naglalayong imbestigahan ang mga sanhi , ieksamen ang
mga bunga o epekto, suriin ang kabisaan, alamin ang mga paraan ng
pagtuklas ng suliranin, pagugnayin ang iba’t ibang ideya at analisahin ang
argumento ng iba. Ito ay tinatawag ding analitikal na pagsulat.
3) Impormatibong Layunin – Sa impormatibong akademikong pagsulat naman,
ipinapaliwanag ang mga posibleng sagot sa isang tanong upang mabigyan ang
mambabasa ng bagong impormasyon o kaalaman hinggil sa isang paksa. Sa
madaling salita, ito ang layunin ng akademikong pagsulat kung naglalayon ang
manunulat na magbahagi ng mga impormasyon o kaalaman sa mga
mambabasa.
Kung iyong iuugnay sa tunay na buhay, ang pagkakaroon ng layunin sa buhay ay
lubos na mahalaga sa kahit na sino sapagkat, sa pamamagitan ng pagtatakda ng
mga layunin sa buhay, nagkakaroon ang isang tao ng gabay sa mga dapat niyang
gawin. Higit na nagkakaroon ng direksyon ang buhay ng isang tao dahil sa
pagtatakda ng mga layunin. Dahil din dito, naiiwasan ang pagkakasayang ng oras.
Kung gayon, ang pagtatakda ng layunin sa anumang bagay na ating gagawin ay
lubos na makatutulong.
TUNGKULIN O GAMIT NG AKADEMIKONG PAGSULAT
Lahat ng tao o bagay sa mundo ay naririto dahil sa isang tungkulin na kailangang
gampanan. Gayundin ang akademikong pagsulat, mayroon din itong mga
tungkulin o gamit. Narito ang mga sumusunod:
1) Ang akademikong pagsulat ay lumilinang ng kahusayan sa wika. Sa
pamamagitan ng akademikong pagsulat, nagagawang paunlarin ng tao ang
kakayahan sa paggamit ng mga salita. Nakatutulong ang akademikong
pagsulat sa pagpapaunlad ng ating bokabularyo o paggamit ng wika.
2) Ang akademikong pagsulat ay lumilinang ng mapanuring pag-iisip.
Nakatutulong ang akademikong pagsulat sa paggamit ng pag-iisip. Sa
pamamagitan ng akademikong pagsulat, natututo tayong mag-isip ng
malalim. Nauudyok tayong mag-isip ng labas sa ordinaryo. Sa pamamagitan
ng akademikong pagsulat, nauudyok ang sinuman na magisip ng kritikal.
3) Ang akademikong pagsulat ay lumilinang ng mga pagpapahalagang pantao.
Maliban sa pagpapataas ng intelektuwal na kakayahan ng tao, nakatutulong
din ang akademikong pagsulat sa paglinang ng magagandang asal. Tinuturuan
tayo nito halimbawa ng pagiging tapat at responsible sa pagsusulat.
4) Ang akademikong pagsulat ay isang paghahanda sa propesyon. At panghuli,
sa pamamagitan ng akademikong pagsulat, nagkakaroon tayo ng kahandaan
sa propesyong nais natin para sa hinaharap. Halimbawa ay ang paggawa ng
mga mag-aaral na kumukuha ng kurso sa pagiging guro, nagsusulat sila ng
mga Lesson plan bilang paghahanda kapag sila’y naging ganap nang mga guro.
PAGLALAHAT:
Bilang paglalahat, masasabing ang pagsusulat ng isang akademikong sulatin ay
hindi basta-basta. Mayroong mga kalikasan ang isang akademikong sulatin na
kailangang isaalang-alang palagi ng sinumang nagsasagawa nito. Dagdag pa
riyan, nandiyan din ang mga katangian ng isang akademikong sulatin na
magsisilbing gabay mo sa hinaharap kapag ikaw ay naaatasan nang magsulat ng
anumang anyo ng isang akademikong sulatin. Kung iyong isasaisip at isasapuso
ang mga katangiang ito, tiyak ikaw ay makasusulat ng isang mahusay at
epektibong akademikong sulatin. Huwag ding kakalimutan ang mga layunin ng
akademikong pagsulat. Gaya nga ng nabanggit ko kanina, mahalagang alamin
mo ang iyong layunin sa pagsulat o yung dahilan kung bakit ka nagsusulat nang
sa gayon ay magkaroon ng direksyon ang iyong isinusulat. Panghuli, ang
tungkulin ng akademikong pagsulat na tunay din namang mahalaga upang
malaman at mapagtanto mo kung bakit mahalaga ang pagsusulat ng mga
akademikong sulatin.
WEEK 3
PAGSULAT NG ABSTRAK
ALAM MO BA?
Ang abstrak ay mula sa salitang Latin na abstractus na nangangahulugang drawn
away o extract ayon kay Harper, 2016. Sa modernong panahon at pag-aaral,
ginagamit ang abstrak bilang buod ng mga akademikong sulatin na kadalasang
makikita sa panimula o introduksiyon ng pag-aaral. Ito ay naglalaman ng kaligiran
ng pag-aaral, saklaw, pamamaraang ginamit, resulta, at kongklusyon ayon kay
Koopman, 1997.
KAHULUGAN NG PAGSULAT NG ABSTRAK
· Ang abstrak ay isang maikling buod ng anumang paksa na isinusulat ng
manunulat upang higit na madaling maintindihan ng mga mambabasa ang
nilalaman at layunin ng isang sulatin.
· Bilang ito ay buod ng isang akda, maaari itong tumindig nang magisa. Maaari
itong tumindig bilang isang hiwalay na teksto o kapalit ng isang buong papel
sapagkat lahat ng mahahalagang impormasyon tungkol sa isang sulatin ay
nakapaloob na dito.
· Ito ay madalas na natatagpuan sa unahang bahagi ng isang sulatin o
manuskripto.
Isa sa pangunahing layunin ng abstrak ay ang maibenta ang isang sulatin.
Ginagamit ng mga manunulat ang abstrak upang hikayatin ang mga
mambabasa na basahin ang buong manuskripto.
Iyan ang panimulang kaalaman na kailangan mong malaman tungkol sa
kahulugan at kabuluhan ng abstrak. Ngayon naman ay iyong alamin kung ano
ang mga uri at nilalaman ng abstrak.
MGA URI NG ABSTRAK
Nilalayon ng isang mahusay ng abstrak ang “maibenta” o maipakitang maganda
ang kabuuan ng pananaliksik at mahikayat ang mga mambabasa na ituloy pa ang
pagbabasa ng buong artikulo sa pamamagitan ng paghahanap o pagbili ng buong
kopya nito.
1) IMPORMATIBONG ABSTRAK
Ito ang uri ng abstrak na naglalaman ng halos lahat ng impormasyong
nakapaloob sa isang sulatin. Maaari itong tumindig nang mag-isa dahil
nagbibigay na ito ng buong ideya tungkol sa nilalaman ng isang sulatin. Ano
ang mga makikita natin sa isang impormatibong abstrak? Narito ang mga
nilalaman ng isang impormatibong abstrak.
a. Motibasyon – Dito mababasa ng mambabasa ang dahilan kung bakit
pinag-aralan ang isang paksa. Ipinapakita ditto ang kabuluhan at
kahalagahan ng isang sulatin.
b. Suliranin – Nakalahad naman dito ang sentral na suliranin sa isang sulatin.
Dito makikita ng mambabasa ang mga katanungang nais mabigyang
kasagutan ng isang manunulat sa kanyang isinasagawang sulatin.
c. Pagdulog at pamamaraan – Dito ay ipinapaliwanag naman ng manunulat
kung ano ang mga metodolohiyang kanyang isinagawa upang mabigyang
kasagutan ang suliranin ng kanyang sulatin.
d. Resulta – Dito ay makikita ang naging kinalabasan ng mga pamamaraang
isinagawa ng manunulat upang mabigyang kasagutan ang suliranin sa
kanyang sulatin.
e. Konklusyon – Katatagpuan naman ito ng implikasyon ng sulatin batay sa
mga natuklasan sa nagagad na resulta ng manunulat. Kinapapalooban ito
ng pagkumpirma ng manunulat sa kanyang mga nagging unang hinuha.
Nakikita sa halimbawa ng impormatibong abstrak na naglalaman ito ng halos
lahat ng mahahalagang impormasyon na matatagpuan sa loob ng
pananaliksik. Maaari na rin itong makapag-isa sapagkat nagbibigay na ito ng
buong ideya sa lalamanin ng pananaliksik.
Mapapansin ninyo na taglay nito ang nilalaman ng isang impormatibong
abstrak na kung saan binubuod dito ang motibasyon, suliranin, pagdulog at
pamamaraan, resulta at konklusyon na ipinahahayag nito sa mga mambabasa
ang mahahalagang ideya ng papel.
Mas karaniwan itong ginagamit sa larangan ng agham at inhinyera o sa ulat ng
mga pag-aaral sa sikolohiya.
HALIMBAWA NG ISANG IMPORMATIBONG ABSTRAK:
SANHI SA PAGLALARO AT PAGSALI SA ESPORTS

Ang pag-aaral na ito ay maaring tumulong sa bawat kabataan
nalululong o naadik sa paglalaro ng esports na maaring maging sanhi ng
pagbaba ng grado nila. Importante na alamin ang ganitong uri ng
pananaliksik upang magkaroon tayo na sapat na kaalaman sa mga bagay-
bagay na posibleng makaapekto sa ating buhay (Motibasyon). Habang
binabasa at iniintindi ko ito naunawan ko kung bakit kung bakit maraming
magulang ang ayaw isali ang kanilang mga anak upang mabigyan pansin
ang kanilang pag-aaral at dito magpokus ang kanilang mga anak sa pag-
aaral. Ang mga nakaengganyong pagsali sa mga esports ay isang dahilan
kung bakit estudyante at bumababa ang marka. Ang layunin ng pagsusuri
na ito na bigyan impormasyon ang mga kabataan tungkol sa maaring
imaging epekto ninto sa kanila kung ikaw ay sasali sa esports maaring ang
oras mo at limitado, dahil imbis na umowi o magpahinga ka pupunta ka pa
sa mga kasamahan mo upang magpraktis ng inyong napiling esports
(Suliranin). Ang isa pa sanhi at adiksyon sa paglalaro ng esports na maaring
mawalanng oras upang mag-aral sa mga pagsusulit na darating. Pero
importante din naman na maglaro ang bawat estudyante ngunit kailangan
Mas tounan natin ng pansin ang ating pag-aaral, dahil ang mga lalaro o
esports at nandyan lang ngunit ang pag-aaral at nangangailangan ng sapat
na antensyon at or as upang makamit ang tagumpay natin. Mahalagang
malaman at maunawaan natin ang kahalagahan ng esports sa ating buhay
ngunit mas kailangan bigyan importansya ang ating pag-aaral upang
makamit ang ating tunay na kaligayahan ng bawat isa (Resulta). Sa
pamamagitan ng pag-aaral na ito maraming kabataan ang maaring bigyang
pansin lalo ang kanilang pag-aaral at makakonbensi sila na mas bigyang
oras ang kanilang pag-aaral sa kanilang mga tahanan. Kaya hindi naman
masamang maglaro ngunit mas pagtuunan natin ng pansin ang ating pag-
aaral, dahil ito ang tunay na kaligayahan, tagumpay, at tunay na mahalaga
sa ating buhay na maaring maging tulay natin sa tunay na kalayaan
kayaman sa mundong ito (Konklusyon).
Mula sa: Tulao, Christine M. (2017) Sanhi sa paglalaro at pagsali sa Esports. Retrived Agosto
18, 2021 mula sa https://malayangdalubaral.wordpress.com/2018/01/21/op2-
impormatibo-abstrak
2) DESKRIPTIBONG ABSTRAK
Itinuturing ang abstrak na ito bilang ang pinakamaikling abstrak sa lahat ng uri
sapagkat kumpara sa nilalaman ng ibang uri ng abstrak, mas kaunti ang
inilalagay dito.
a. Suliranin – Nakalahad dito ang sentral na suliranin sa isang sulatin. Dito
makikita ng mambabasa ang mga katanungang nais mabigyang kasagutan
ng isang manunulat sa kanyang isinasagawang sulatin sapagkat hindi buo
ang impormasyon ibinibigay tungkol sa pananaliksik, mas kailangang
basahin ang buong artikulo.
b. Metodolohiya – Ito ay maikling paliwanag ukol sa paraan o estratehiyang
ginamit sa pagsulat ng pananaliksik.
c. Saklaw – Ang bahaging ito ay pagtatakda a pagbibigay-tuon (pokus) sa
paksang nais simulan. Naisasagawa ito sa pamamagitan ng paglilimita o
pagpapalawak ng isang paksain.
HALIMBAWA NG ISANG DESKRIPTIBONG ABSTRAK:
“EPEKTO NG ONLINE LEARNING MODE SA ASPEKTONG SIKOLOHIKAL NG
MGA MAG-AARAL SA KURSONG ACCOUNTACY SA PAMANTASANG
TEKNOLOHIKAL NG RIZAL PASIG CAMPUS”
Ang pag-aaral na ito ay naglalayong matukoy o malaman ang epekto ng
Online Learning Mode sa mga mag-aaral sa aspektong sikolohikal.
Naglalayon din itong malaman ang epekto ng pagkatuto ng estudyante
batay sa estadong sikolohikal nito at kung paano matutugunan (Layunin).
Isinasagawa ng mga mananaliksik ang pananaliksik na ito upang tukuyin ang
mga pekto o dulot ng “Online Learning” sa aspektong sikolohikal. Ang mga
benepisyo sa mga benepisyaryo ng pag-aaral na ito ay ang mga sumusunod:
Sa mga mag-aaral, sa mga guro, sa mga magulang (Suliranin). Ito ay
sumasaklaw sa sikolohikal na aspekto at ang kabuuang epekto nito sa mga
mag-aaral ng Pamantasang Teknolohikal ng Rizal, Pasig Kampus. Ang mga
magsasagot ay galling sa kursong Accountancy ng paaralan (Saklaw). Ang
naisagawang pananaliksik ay gumamit ng Deskriptibong metodolohiya o
“Descriptive Survey Research Design”, na gumagamit ng talatanunganpara
makalikom ng datos.
Mula sa: Rivarez, Macahilas A. (2021) Epekto ng Online Learning Mode sa Aspektong
 Sikolohikal ng mga Mag-aaral sa Kursong Accountacy. Retrived Agosto 25, 2021 mula sa
Epekto ng “Online Learning Mode” sa Aspektong Sikolohikal ng mga Mag-aaral sa Kursong
“Accountancy” sa Pamantasang
Sa halimbawang ito mauunawaan at magkakaroon ka ng ideya sa nilalaman
ng pananaliksik ngunit kailangan mo paring basahin ito ng buo, sapagkat ang
deskriptibong abstrak ay hindi buo ang impormasyong ibinibigay tungkol sa
pananaliksik, mas kailangang basahin ang buong artikulo upang mapalalim pa
ang iyong pag unawa.
Kailangang mong tandaan na hindi tinalakay ang resulta, konklusyon at mga
naging rekomendasyon ng pag-aaral.
3) KRITIKAL NA ABSTRAK
Ito naman ang itinuturing na pinakamahaba sa lahat ng uri ng abstrak. Halos
katulad lang din ng impormatibong abstrak ang nilalaman nito. Ang
pagkakaiba lamang nito sa impormatibong abstrak ay binibigyang ebalwasyon
nito ang kabuluhan, kasapatan at katumpakan ng mga nakapaloob na
impormasyon sa isang sulatin.
HALIMBAWA NG KRITIKAL NA ABSTRAK:
KARANASAN NG ISANG BATANG INA
Ang layunin ng pananaliksik na ito ay ang malaman at mabatid kung ano
ang mga pinagdadaan ng mga batang ina sa anim na aspeto: emosyonal,
espiritwal, mental, pinansyal, relasyonal at sosyal (Motibasyon). Nagiging
isyu sa Pilipinas ang pagdami ng mga kabataang maagang nabubuntis o
maagang nakakapag-asawa. Dahil ang pagiging isang magulang sa murang
edad ay hindi tama at maraming nagiging epekto (Suliranin). Ang sinabing
pananaliksik ay sumailalaim sa quantitative method at ginamitan ng non-
random convenient sampling, kung saan ang mga respondente ay pinili ng
mga mananaliksik base sa “convenience”. Ang bilang ng mga respondente
ay tatlumpo‟t lima (35) na batang ina na may edad na labing-dalawa
hanggang labing-walo na naninirahan sa Sta. Rosa Alaminos, Laguna
(Pagdulog at Pamamaraan). Ang lumabas na resulta ay walang pagkakaiba
ang mean score ng anim na salik kapag grinupo sa antas ng huling pag-
pasok, edad ng unang panganganak at kapag igrinupo sa pagkakakilanlan;
kung ito ay tumigil o ipinag patuloy ang kanilang pag-aaral at mayroong
pagkakaiba sa mean score sa emosyonal at sosyal na salik kapag igrinupo sa
estadong marital. Sa kabuuan, batay sa mga datos na nakalap ng mga
mananaliksik napag-alaman na ang kabuuang weighted mean ay 1.61. Kung
saan ang resulta ay Sumasang-ayon (Resulta). Ang pinakamaraming
nabuntis na respondente ay noong sila ay nasa edad na 17-18 at ang
pinaka-kaunting nabuntis ay noong sila ay nasa edad na 13-16. Ang ilan sa
mga respondente ay napatigil ang pag-aaral noong sila ay nasa highschool
dahil nalaman nila na sila ay buntis, sinundan naman ng mga kabataang
nasa elemetarya ang antas at pinakakaunti ay noong sila ay nasa kolehiyo
na (Konklusyon). Sa mga magulang, kailangan maging malawak ang
kanilang isipan at malaman kung ano nga ba ang mga maaaring pagdaanan
ng mga batang ina. Makakatulong ito upang mapangaralan at magabayan
nila ang kanilang mga anak upang maiwasan ang pagiging isang batang ina.
Sa mga kabataan, ang pag-aaral at pag-alam sa mga maaaring pagdaan ng
isang batang ina ay makakatulong sa kanila upang maiwasan ang pagpasok
sa mahirap na sitwasyon na ito, kahit na nariyan ang mga magulang at
pamilya nila upang tulungan sila ay dapat itatak nila sa kanilang isipan na
hindi habang buhay ay kailangan sila umasa sa tulong ng iba. Sa mga
Batang Ina, ang paghahanda sa sarili at pag-alam sa mga maaari pa nilang
maranasan na problema ay malaki ang maitutulong sa kanila. Magandang
pakinggan ang mga payo ng kanilang mga magulang (Kabuluhan,
kasapatan at katumpakan).
Mula sa: Averion, Gisella Marie A. (2015) Karanasan ng Isang Batang Ina. Retrieved Agosto
25, 2021 mula sa KARANASAN-NG-ISANG-BATANG-INA-ISANG-PANANALIKSIK.pdf
(lpulaguna.edu.ph)
Mayroon ka nang ideya kung paano mo mapagbubuti ang iyong isusulat na
abstrak. Nawa’y makatulong ang mga nailahad na impormasyon sa pagsulat
ng makabuluhan, epektibo at mahusay na sulatin.
· Ginagamit ang kritikal na abstrak upang maipaunawa ang isang malalim
na kompleks na pananaliksik.
· Pansinin ang halimbawa, binigyang ebalwasyon nito ang kabuluhan,
kasapatan at katumpakan ng sulatin.
· Nakapaloob din dito ang nilalaman ng isang kritikal na abstrak. Sana ay
makatulong ito upang lubos mong maunawaan ang paksa.

Mahalagang magkaroon tayo ng kaligirang kaalaman tungkol sa mga bagay-bagay
lalong-lalo na sa mga tao. Bago tayo magbigay ng tiwala, kailangang kilalanin
muna natin ito upang malayo sa anumang pahamak. Makatutulong ang mga
sulating abstrak sa tao sapagkat nagbibigay ito ng kaalaman sa atin kung ano ba
ang mahalagang kaalamang nakapaloob sa isang akda.
PAGLALAHAT:
Bilang paglalahat, Ang pagsulat ay isa sa mga mabisang pamamaraan sa
pakikipagkomunikasyon. Bahagi na ito ng ating kultura at akademya. Ito ay
ginagamitan ng iba’t-ibang lenggwahe o wika, at pamamaraan o istilo ng isang
manunulat. Sa pagsulat hindi lamang utak, papel at lapis ang kailangan.
Nangingibabaw pa rin ang laman ng ating mga damdamin upang maiparating
natin nang lubusan ang ating mga mensahe. Isang maikling lagom na madalas
gingagamit sa halip na basahin kaagad ang kabuuan upang mapadali ang
pagtukoy sa layunin ng isang papel.
WEEK 4
PAGSULAT NG BUOD
ALAM MO BA?
Ang buod o summary sa wikang Ingles ay kadalasang makikita sa pinaka huling
bahagi ng isang akdang pampanitikan. Ayon sa pag-aaral pagkatapos mabasa ang
pamagat ng librong pampanitikan, ang buod ang susunod nilang hahanapin.
Sapagkat dito kadalasang inilalahad ang kabuoang paksa ng isang panitikan upang
mabigyan ng ideya ang mga mambabasa kung ano ang nilalaman o saan umiikot
ang kwento ng isang libro
KAHULUGAN AT KAHINGIAN NG BUOD
Pagbubuod at pag-uugnay ng mga ideya at datos tungo sa mapanuring pagsulat.
· Maraming gawain sa akademiya ang nangangailangan ng masusing pagbasa,
panonood, pagsasalita, pakikinig at pagsulat at ibinabahagi ng mga ito sa mga
kaklase at guro.
· Sa paraan ng pagbabahagi, kinakailangan ang pagpapaikli upang ang mga
pangunahing ideya at pagkakaugnay-ugnay ng mga ito ay maipahayag nang
malinaw at maayos.
· Tumutulong din ito upang malinaw ang mga datos na ginagamit sa mga
sulating akademiko at mga pananaliksik.
· Iba-iba ang paraan ng pagbubuod upang ma-ugnay ang ideya ng paksa.
Kabilang dito ang:
 Buod
 Lagom o sinopsis
 presi
 hawig
 sintesis
 abstrak
Iyan ang mga panimulang kaalaman na kailangan mong malaman tungkol sa
pagbubuod. Ngayon naman ay iyong alamin ang pangunahing katangian at mga
hakbang sa paggawa ng buod.
PANGUNAHING KATANGIAN NG PAGBUBUOD
1) NAGTATAGLAY NG OBHETIBONG BALANGKAS NG ORIHINAL NA TEKSTO.
Upang magkaroon ng mahusay na pagbubuod, kinakailangang isaalang- alang
ang obhetibong balangkas ng teksto. Kung paano inilahad ang pagkasunod-
sunod sa orihil ay nararapat lamang na ganoon din ang pagkakalahad sa
pagbubuod nito.
2) HINDI NAGBIBIGAY NG SARILING IDEYA O KRITISISMO.
Hindi kinakailangan ang kritisismo o ideya ng taong nagbubuod ng teksto,
kaya naman iwasan ito.
3) HINDI NAGSASAMA NG MGA HALIMBAWA, DETALYE, O IMPORMASYONG
WALA SA ORIHINAL NA TEKSTO.
 Ang pagbabawas o pagdagdag ng mga impormasyon ay hindi nararapat sa
pagbubuod. Panatilihin ang mga impormasyon ng orihinal na teksto.
4) GUMAGAMIT NG MGA SUSING SALITA.
Mainam na gumamit ng mga susing salita upang mapadali ang pagintindi at
pagkuha ng impormasyon sa teksyo.
5) GUMAGAMIT NG SARILING PANANALITA NGUNIT NAPANANATILI ANG
ORIHINAL NA MENSAHE.
Higit sa lahat mahalaga na gumamit ng sariling pananalita upang mailapat ang
istilo ng mismong nagbubuod ng teksto.
HALIMBAWA NG TEKSTONG MAAARING IBUOD ANG:
· PIKSYON – Binubuo ito ng mga likhang isip at mga guniguni.
· DI- PIKSYON – Nagpapahayag ng mga tiyak at tunay na pangyayari sa buhay
ng tao.
· SANAYSAY – Isang uri ng panitikan sa anyong paglalahad.
· ARTIKULO – Isang seksyon na naglalaman ng impormasyon, maaaring may
desenyo o wala. Kalimitang nakikita sa magasine, dyaryo o kaya anumang uri
ng publikasyon.
· BALITA – Isang lathalain na tumutukoy sa kasalukuyang nagaganap sa loob o
labas ng bansa.
Sa pagbubuod ng mga piksyon, tula, kanta at iba pa, maaaring gumawa muna ng
story map o graphic organizer upang malinawan ang daloy ng pangyayari.
Pagkatapos isulat ang buod sa isang talata kung saan ilalahad ang pangunahing
karakter, ang tunggalian at ang resolusyon ng tunggalian.
TAGPUAN
ISTORYA
TAGPUAN
· Ang Kwento o “istorya”, dito iikot ang pagbubuod. Hahalaga na ilahad ng
malinaw ang banghay ng kwento. Dito makikita ang pagkasunod-sunod ng
kwento batay sa kadang nabasa o napakinggan.
· Sa pagbubuod, ilamat ang mga elemento ng kwento. Ito ang tauhan, tagpuan,
problema o tunggalian at ang resolusyon o kalutasan ng problema. Ang
tauhan ng kwento ay ang mga gumaganap sa mga pangayyari sa kwento. Sila
ang nagbibigay buhay sa maikling kwento.
· Ang tagpuan ay mahalagang ilahad sa pagbubuod upang maunawan at
maintindihan ng mga mambabasa o tagapakinig kung saan naganap ang
pangyayari sa kwento.
· Ang tunggalian o problema sa isang kwento ang nagpapagalaw ng emosyon
ng mambabasa o tagapakinig. Dito umiiral ang pakikipaglaban, pakikipag-
away o pakikipagtunggali ng mga tauhan.
· Ang kalutasan ng problema unti-unti ang pagbaba ng daloy ng kwento.
Makikita dito ang ano ang naging pasya ng tauhan sa kwento hinggil sa
problema na kanyang kinasangkutan.
MGA HAKBANG SA PAGBUBUOD
1. Habang binabasa ang akda, salungguhitan ang mga mahahalagang punto o
detalye.
2. Ilista o igrupo ang pangunahing ideya, ang mga katulong na ideya, at ang
pangunahing paliwanag sa bawat pahayag.
3. Kung kinakailangan, ayusin ang pagkasunod-sunod
BANGHAY ng mga ideya sa lohikal na
paraan.
TAUHAN
4. Kung gumamit ng unang panauhan ang awtor, palitan ito ng kanyang
apelyido, ng “Ang manunulat”, o “siya”. 5. Isulat ang buod.
KALUTASAN NG
PROBLEMA
Mayroon ka nang ideya kung paano magsulat ng mahusay na buod. Nawa’y
makatulong ang mga katangian at mga hakbang na nailahad upang makalikha ka
ng isang epektibo at mahusay na akademikong sulatin katulad ng pagbubuod.
Ano ang kahalagahan ng pagbubuod ng isang akda?
Bakit sa pagbabasa ng mga akda, kadalasan ay bibubuod ito?
Ang pagbubuod ng isang akda ay nakatutulong sa mga mambabasa sa iba’t
ibang aspeto. Una, nakatutulong ito upang malimitahan ang oras ng pagbabasa
ng mga napakahabang akda. Pangalawa, naiintindihan ng mas mabilis ang
mensahe ng akdang pinabasa dahil sa pagbubuod at pangatlo, nahahasa ang
kasanayang pangwika ng taong taga buod sapagkat ginagamit niya ang kanyang
sariling wika dito.
Narito ang isang halimbawa ng tekto at ang mahusay na pagbubuod nito.
Isang taon na ang lumipas nang nagsimula ang pandemyang COVID 19
ngunit patuloy pa rin tayong nakikipaglaban upang manatiling ligtas at hindi
mahawa ng sakit na ito. Araw- araw, pataas nang pataas ang bilang ng
tinatamaan nito.
Iba’t ibang baryant na ng COVID 19 ang lumabas sa iba’t ibang bansa
maging sa Pilipinas. Walang pinipiling edad ang sakit na ito. Maaaring “mild”
lamang ang epekto sa iba ngunit delikado at nakamamatay para sa mga
matatanda at mga taong may iba pang karamdaman gaya ng diabetes, asthma,
hypertension, sakit sa baga, kanser at iba pa.
Upang maiwasan ang pagkahawa ng naturang sakit, ugaliin ang
palagiang paghugas ng mga kamay o paglagay ng alcohol. Ang pagsusuot ng
face mask at face shield ay nakatutulong din upang maproteksyonan ang sarili
sa sakit na ito. Palakasin din ang resistensiya ng katawan sa pamamagitan ng
pagkain ng masustansya gaya ng prutas at gulay, pag-eehersisyo at
pagkakaroon ng sapat na tulog. Higit sa lahat, kung hindi naman kailangang
lumabas, manatili na lamang sa loob ng mga tahanan.
Hindi pa tapos ang laban natin sa hindi nakikitang kaaway, ngunit kung
magiging mas disiplinado, may malasakit sa kapwa at marunong sumunod ang
bawat isa, samahan pa ng matibay na pananalig sa Panginoon darating ang
araw na tayo ay magiging malaya sa COVID 19.
PAGBUBUOD NG TEKSTO:
Patuloy pa rin tayong limalaban sa pandemya pagkalipas ng isang taon.
Iba’t ibang baryant ng COVID 19 ang kumakalat sa kasalukuyan at wala itong
pinipili, kahit sino ay maaaring tamaan ng sakit.Mainam na maghugas palagi ng
kamay o maglagay ng face shield at face mask upang makaiwas sa COVID 19.
Palakasin ang resistensya ng ating katawan at manatili na lamang sa loob ng
tahanan kung hindi naman kailangang lumabas. Kung tayo ay magiging
disiplinado, may malasakit sa kapwa, masunurin at may matibay na pananalig
sa Panginoon. Mapagtatagumpayan din natin ang COVID 19.
PAGLALAHAT:
Bilang paglalahat, masasabing ang pagsusulat ng isang buod ay mahalaga
upang mapaiksi ang sulatin gamit ang sariling pananalita. Upang makalikha ng
isang mahusay na buod, kinakailangang nagtataglay ito ng obhetibong
balangkas ng orihinal na teksto. Hindi rin maaring magbigay ng sariling ideya, o
kritisismo. Hindi magsasama ng mga halimbawa, detalyeo impormasyong wala
sa orihinal na teksto. Mainam ding gumamit ng mga susing salita at gumamit ng
sariling salitang pananalita ngunit panatilihin ang orihinal na mensahe ng akda.
Mayroong limang hakbang sa pagbubuod. Una, habang binabasa ang akda,
salungguhitan ang mga mahahalagang punto o detalye. Pangalawa, ilista o
igrupo ang pangunahing ideya, ang mga katulong na ideya at ang pangunahing
paliwanag sa bawat pahayag. Pangatlo, kung kinakailangan, ayusin ang
pagkasunod-sunod ng mga ideya sa lohikal na paraan. Ikaapat, kung gumamit
ng unang panauhan ang awtor, palitan ito ng kanyang apelyedo ng “ Ang
manunulat” o “siya”. Ikalima, isulat ang buod.
WEEK 5
PAGSULAT NG SINTESIS
ALAM MO BA?
Ang sintesis ay nagmula sa salitang Griyego na Syntithenai na ang ibig sabihin sa
Ingles ay “put together or combine”. (Harper, 2016). Makikita ito sa mga
pagkakataong, halimbawa, pag-uusap tungkol sa nabasang libro kung kailan hindi
posible ang pagbanggit sa bawat kabanata at nilalaman ng mga ito upang makuha  Naglalayon naman itong mailahad ang mga detalye at katotohanan sa
lamang ang kahulugan, layunin, at kongklusyon ng libro. paraang obhetibo.

KAHULUGAN AT ANYO NG SINTESIS Argumentative Synthesis

Sinasabing maging sa paghinga ng tao ay nagkakaroon ng pag-uugnay. Sa  Ay naglalahad ito ng katohohanan, halaga, o kaakmaan ng mga isyu at
paghinga nagkakaroon ng mga koneksyon sa mga sistemang napapaloob sa impormasyong kaakibat ng paksa.
katawan. Naihahalintulad sa ganitong proseso ang pagbubuo ng tinatawag na
 Ito naman ay may layuning mailahad ang pananaw ng manunulat ukol sa
sistesis. Madalas nalilimitahan ng oras ang pagbabahagi ng kaalaman sa iba’t
isang isyu o usapin.
ibang dahilan. Maaaring oras sa klase, oras mg kuwentuhan, o sukat ng panahon
para sa pagsulat at pagbasa ng artikulong nasa anyong babasahin ang pagbibigay  At sinusuportahan ang mga pananaw ng makatotohanang impormasyon
ng kaalaman. na hango sa iba’t ibang sanggunian.
· Sa madaling paliwanag, ang sintesis ay ang pagsasama-sama ng mga
Iyan ang panimulang kaalaman na kailangan mong malaman tungkol sa kahulugan
impormasyon, mahalagang punto, at ideya upang mabuod ang napakahabang
at anyo ng sintesis. Ngayon naman ay iyong alamin kung ano ang mga uri at
libro, mabuo ang isang bagong kaalaman, at maipasa ang kaalamang ito sa
katangian ng mahusay na sintesis.
sandaling panahon lamang.
· Bilang ito ay buod ng isang akda, maaari itong tumindig nang mag-isa. Maaari MGA URI AT KATANGIAN NG MAHUSAY NA SINTESIS
itong tumindig bilang isang hiwalay na teksto o kapalit ng isang buong papel
1) BACKGROUND SYNTHESIS – Sa ganitong uri ng sintesis ay nangangailangang
sapagkat lahat ng mahahalagang impormasyon tungkol sa isang sulatin ay
pagsama-samahin ang mga sanligang impormasyon ukol sa isang paksa. Ito ay
nakapaloob na dito.
inaayos ng manunulat ayon sa tema at hindi ayon sa sangguniang pinagkunan
· Ang sintesis ay pagsasama ng dalawa o higit pang buod. Ito ang paggawa ng ng mga impormasyon.
koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga kada o sulatin.
Halimbawa ng isang Background Synthesis ayon sa uri at teknik na ginamit
· Ang sintesis ay may kaugnayan, ngunit hindi katulad ng klasipikasyon,
sa pagdedebelop nito:
dibisyon, komparison, o kontrast.
· Ang sintesis ay ang pagsasama-sama ng iba’t ibang mga akda upang makabuo BACKGROUND SYNTHESIS
ng isang akdang nakapag-uugnay sa nilalaman ng mga ito.
· Ito kung gayon ay isang sulating maayos at malinaw na nagdurugtong sa mga Pamagat: Maagang pagbubuntis sa kabataan
ideya mula sa maraming sangguniang ginagamit ang sariling pananalita ng
sumulat (Warwick, 2011). Thesis Statement: Ang maagang pagbubuntis sa kabataan ay talaga
· Sa akademikong larangan, ang sintesis ay maaaring nasa anyong namang nakakasama sapagkat nakakaapekto ito sa pisikal, emosyonal at
nagpapaliwanag o explanatory synthesis, o argumentative synthesis. mentalidad ng menor de edad.
Anyo: Background Synthesis
Explanatory Synthesis
 Ito ay nagpapaliwanag sa paksa sa malinaw at maayos na paraan. Uri: Explanatory

 Gumagamit din ito ng mga deskripsyon o mga paglalarawan. Pagbubuod:

Ayon sa 2014 datos ng Philippine Statistical Authority (PSA), kada
oras, 24 na sanggol ang isinisilang ng mga teenage mothers. Tayo ang
pinamataas sa rehiyon kapanalig, ata sa atin lamang tumataas ang teenage
pregnancy. Mataas ang bilang na ito, lalo na kung ikukumpara sa mga ibang
bansa sa Southeast Asia.
Paghahalimbawa:
Ayon sa website na armageddonviews ito ang mga halimbawa ng
epekto ng maagang pagbubuntis.
Pisikal, Mental, Emosyonal at Sikolohikal na Suliranin dulot ng
teenage pregnancy sa mga kaanak, magulang at sa mga bata. Dahil sa hindi
handang katawan at kakulangan sa kaalaman ng kabataang ina malaki ang
posibilidad na magkaroon ng premature birth, at iba pang komplikasyon s
pisikal at mental.
Sakit na kaugnay maraming sakit sa katawan ang pwedeng makuha
sa maagang pagbubuntis katulad ng (chronic, respiratory diseases at body
impairments) Lalo na ang STD o sexually transmitted disease.
Pagkasira ng kinabukasan ang maagang pagbubuntis ay maaaring
magdulot nang sapilitang pagtigil ng kabataan sa pag-aaral na maaaring
magdulot ng pagkasira ng magandang kinabukasan.
Aborsiyon dahil sa di sinasadya ang pagbubuntis ay ipapalaglag
nalang ang bata.
Pagdadahilan:
Isa sa dahilan ng maagang pagbubuntis ay sinasabing dulot ng
“peer pressure” o pagpapadala sa mga taong nakapaligid sa isang tao, hindi
paggamit ng “contraceptives”, relasyon sa magulang at iba pang kapamilya
at medya (Guttmacher Institute, 2005).
Ayon naman sa YAFS Young Adult Fertility and Sexuality dalawa sa
dahilan ng mga kabataang nabubuntis ay ang pagkasira ng kanilang buhay
pamilya at kawalan ng maayos na female role sa kanilang tahanan.
Komparatib/Kontrast:
Ayon sa National Health and Demographics Survey noong 2013 at
Young Adult Fertility and Sexuality (YAFS) study, isa sa sampung babae may
edad 15-19 sa ating bayan ay ina o buntis na. Mga 14 percent ng mga
Filipinang babae may edad 15 hanggang 19 ay buntis o di kaya mga ina na
rin.
Ayon kay Larrize (2017) Ang maagang pag bubuntis ay ang
pagdadalang tao ng isang babae kung saan ay wala pa siya sa hustong
gulang ng pagbubuntis. Ngunit isa sa mga nakakalungkot na dahilan ng
maagang pag bubuntis ay ang “RAPE”. Ang iba sa kanila ay biktima lamang
ng pang gagahasa ng walang awang mga tao. Sa makatuwid, wala silang
balak na magkaroon ng anak sa murang edad pa lamang.
Strawman Teknik:
Ang magandang maidudulot ng maagang pagbubuntis ay
masusubaybayan mo ang paglaki ng bata hanggang siya ay magpakasal na.
At bukod pa dito dahil sa bata pa ay maaaring magkaroon ng malaking
tyansa na mapagtapos sa pag-aaral sapagkat may kakayahan pang
makapagtrabaho di tulad nga mga may edad na ng mabiyayaan ng anak.
Ngunit ang lahat ng ito ay sinasalungatan ng websayt na teenage
pregnancy, ayon dito Ang mga batang magulang o maagang nabubuntis ay
hindi pa lubos ang kaalaman at hinda pa lubos na handa sa mga
responsibilidad na haharapin nila. At ayon pa dito, madaming mga
kabataang mahihirap na may anak dahil hindi sila nakapag-aral, hindi sila
makakapag trabaho dahil hindi wasto amg kanilang pinag aralan.
Konsesyon:
Ayon kay Malagenio (2017), Walang maidudulot na maganda kapag
nabuntis ka sa morang edad, kaya bago mo gawin ang isang bagay
kailangan ng pagpla-plano isipin mong mabuti kung ano ang maaaring
kalalabasan, kung ano ang maaaring masira sa iyong buhay at kinabuksan.
Lahat ng bagay may tamang panahon wag kang magmadali, kung
marunong kang maghintay ,darating din ang bagay na ito, ang oras at
panahon na handa kana lalong lalo na ang magkaroon ng anak.
Mga Sanggunian:
 http://armageddonviews.weebly.com/punto/teenage-pregnancy
https://www.veritas846.ph/teenage-pregnancy/
http://christycaasimalagenio.blogspot.com/2017/03/epekto-ng-maagang-
pagbubuntis-sa-morang.html
http://teenagepregnancyy.blogspot.com/2017/09/teenage-
pregnancy.html?m=1
2) THESIS-DRIVEN SYNTHESIS – Sa ganitong uri ng sistesis, kakikitaan ito ng
malinaw na pag-uugnay ng mga punto sa tesis ng sulatin. Ang tesis ay
tumutukoy sa pangunahing suliranin na nais mabigyang kasagutan sa isang
papel-pananaliksik.
Pamagat: Gender Equality sa Pilipinas
Anyo: Thesis-Driven Synth
Uri: Explanatory Synthesis
Layunin: Matukoy kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin
naisasakatuparan ang pagkakapantay-pantay sa bansa.
Thesis Statement: Ang gender equality ay hindi pa lubos na
naisasakatuparan sa bansa.
Pagbubuod:
Bagamat may batas ng nagpoprotekta sa karapatan ng mga
kababaihan at mga miyembro ng LGBT ay maraming estudyante parin ang
kadalasan kinukutya Thoreson (2017). At hindi pa rin natitigil ang
karahasan sa kababaihan Angelo (2017).
Paghahalimbawa:
Hindi lingid sa kaalaman ng nakararami na talamak pa din talaga
ang hindi pantay na pagtrato sa lahat ng tao. Maging sino ka man at ano ka
man. Ilan sa mga ito ayon kay Angelo (2017) ay ang pagbabaliwala sa
potensyal ng kababaihan kahit na naisulong ang mga batas na nagbibigay
ng pantay na karapatan sa kababaihan. At ayon naman kay Kenneth (2014)
ang pagtuturing pa din sa kababaihan na 'sex object' lamang ng kalalakihan.
Dagdag pa rito ayon naman sa Human Rights Watch (2017) ay ang
pangbubully sa mga bakla at tomboy na nasa sekondarya at ang
diskriminasyong natatanggap nila ayon naman kay Marbella (2018).
Pagdadahilan:
Ginawang pantay-pantay ang tao ngunit sa mundong ito ay parang
hinuhusgahan na lamang ng ganoon lang ang isang indibidwal. Ayon kay
Thoreson (2017) hindi gaanong tanggap sa lipunan ang mga bakla at
tomboy kaya sila ay ginagawang katatawanan at madalas gawing target at
kung minsan naman ay ginagawan pa ng karahasan. Ayon naman kay
Marbella (2018) marami siyang nakikita sa kolehiyo na tampulan ng
diskriminasyon dahil sa kanilang kasarian at madalas ay hinuhusgahan na
nagiging dahilan ng depresyon na pinagdadaanan ng mga ito. At ayon
naman kay Kenneth (2014) ang kaisipang mahina ang mga kababaihan ang
pangunahing dahilan kung bakit madalas madiskrimina ang mga ito.
Kadalasan ay iniisip ng kalalakihan na walang laban ang mga ito, at makikita
din sa politika na hindi nabibigyan ng pantay na karapatan ang kababaihan
Angelo (2017). Iyan ay ilan lamang sa mga kadahilanan kung bakit kahit na
nasa batas na ang pantay na pagtrato at pagbibigay ng pantay karapatan sa
lahat ng indibidwal ay hindi pa din ito lubos na nasasakatuparan
Komparison at Kontrast:
Pareho lamang nadidiskrima at hindi naitatrato ng tama ang mga
kababaihan at ang mga taong myembro ng LGBT Community na makikita
natin sa mga akda nila Thoreson (2017), Marbella (2018), Angelo(2017) at
Kenneth(2014). Ang tanging pagkakaiba lamang ay mas nakakaranas ng
diskriminasyon ang mga taong myembro ng LGBT Community dahil sila ay
naiiba at hindi pa gaanong tanggap ng nakararami. Dahil doon ay
nakakaranas sila ng mga pisikal na pang aabuso, masasakit na salita at
nakakatanggap ng di pantay na pagtrato maging sa paaralan man, sa
komunidad at kung minsan ay maging sa loob ng kani-kanilang mga
tahanan.
Strawman Teknik:
Tayong ay nilikha ng Diyos na pantay-pantay, walang mataas at
walang mababa sa paningin Niya. Tayo ay mahal Niyang lahat. At ayon kay
Lorenzo(2010) dapat nating itrato ng mabuti ang ating kapwa, huwang
magmataas at magtulungan. At ayon naman kay Marbella (2018) ay imbis
na husgahan ang kapwa ay pakitaan ito ng pagmamahal at pag aalala.
Matutong rumespeto ano man ang personalidad ng isang tao. Ngunit sa
 kabila ng lahat ng ito ay nananatiling hindi patas ang mundo sa lahat ng
tao. Nariyan ang talamak ang karahasang nararanasan ng mga tao, hindi
pagkakapantay pantay sa lahat ng bagay at diskriminasyon. Nanatili pa ring
hindi patas ang mundo sa mga taong mahihina
Konsesyon:
Maraming bilang ng tao ang nabubully pa rin sa komunidad Human
Rights Watch (2017), mga kababaihan at baklang sinasaktan, inaabuso at
hindi nabibigyan ng pantay na karapatan Angelo (2017). Ito ang mga bagay
na nangingibabaw imbis na pagpapakita na lamang ng pagmamahal, pag-
aalala at pagbibigay ng respeto sa mga ito Marbella (2017).
Sanggunian:
https://www.hrw.org/tl/news/2017/06/21/305350
https://uricafort.wordpress.com/2017/12/19/lgbt-mundong-puno-ng-
diskriminasyon/
https://jelloyoppasite.wordpress.com/2017/10/17/pagsulong-ng-gender-
equality-sa-pilipinas-isang-posisyong-papel/
https://kennethdr.wordpress.com/2014/10/08/gender-equality-sa-pinas/
http://tlssmisaiahgroup4.blogspot.com/?m=1
3) SYNTHESIS FOR THE LITERATURE – Ito naman ang uri ng sintesis na tumutuon
sa mga literaturang gagamitin sa pananaliksik. Kabaliktaran ito ng background
sintesis sapagkat isinasaayos ang mga impormasyon dito batay sa mga
sanggunian; maaari ring ayusin ayon sa paksa.
Narito naman ang halimbawa ng isang Synthesis for the Literature.
Synthesis for the Literature
Ayon kay Hill (sa Tumangan, et al., 2000) at Gleason (sa
Tumangan, et al,. 2000), Ang wika ay nagbabago. Dinamiko ang wika. Hindi
ito maaaring tumangging magbago. Ang isang wikang stagnant ay maaari
ring mamatay tulad ng hindi paggamit niyon. Paano nagabbago ang wika?
Ang isang wika ay maaaring nadagdagan ng mga bagong bokabularyo.
Bunga ng pagiging malikhain ng tao. Maaaring sila ay nakakalikha ng mga
bagong salita. Ang pinakamahusay na halimbawa nito ay ang mga salitang
balbal at pangkabataan. Samantala, kailangan ding lapatan ng mga
katawagan ang mga produkto ng pag-unlad ng teknolohiya at sensya.
Bunga nito, ang ating wika ay nadaragdagan ng mga bagong salita na hindi
umiiral noon. May mga salita ring maaaring nawawala sapagkat hindi na
ginagamit.
(Sanggunian: Akademikong Filipino Tungo sa Epektibong
Komunikasyon, P:7)
Mayroon ka nang ideya kung paano mo mapagbubuti ang iyong isusulat na
sistesis. Nawa’y makatulong ang mga nailahad na impormasyon at halimbawa sa
pagpapaunlad ng iyong kaalaman sa pagsulat ng makabuluhan, epektibo at
mahusay na sulatin.
KATANGIAN NG MAHUSAY NA SINTESIS
1. nag-uulat ng tamang impormasyon mula sa mga sanggunian at gumagamit ng
iba’t ibang estruktura ng pagpapahayag.
2. nagpapakita ng organisasyon ng teksto na kung saan madaling makikita ang
mga impormasyong nagmula sa iba’t ibang sangguniang ginamit.
3. napagtitibay nito ang nilalaman ng mga pinaghanguang akda at napalalalim
nito ang pag-unawa ng nagbabasa sa mga akdang pinag-ugnay-ugnay.
Tandaan, kung ang isinusulat na sintesis ay kakikitaan ng mga katangiang ito,
masasabing mahusay ang pagkakasulat nito. Isang mahalagang bagay na dapat
sanayin ang pagtaya sa isinusulat kung nakasusunod ba ito sa mga pamantayan at
katangiang dapat taglayin ng sulatin.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG SINTESIS
Totoong hindi madali ang preparasyon at pagsulat ng isang sintesis. Lalo na sa
isang baguhan o hindi gaanong gamay ang pagsulat ng ganitong uri ng
akademikong sulatin, makatutulong ang pagsunod sa ilang simpleng hakbang sa
pagsulat nito.
1) LINAWIN ANG LAYUNIN SA PAGSULAT
 Mahalagang maging malinaw ang tunguhin ng pagsulat ng sintesis. Bago · Strawman Technique – Sa teknik na ito, naipapakita nang manunulat ang
magsulat, kailangan munang alamin ng manunulat kung ano ang dahilan ng kahandaang sagutin ang kasalungatan o kahinaan.
pagsulat na kanyang isinasagawa. Makatutulong ito upang higit na magkaroon
· Konsesyon – Ipinaliliwanag naman na mahina ang isang argumento at ang
ng direksyon ang iyong isinusulat na sintesis.
paninindigan ang siyang malakas at katanggap-tanggap.
· Komparison at Kontrast – Sa ganitong teknik naman, dapat mayroong
isang tiyak na salik o serye ng mga ito na siyang pinagtutuunang tignan
2) PUMILI NG MGA NAAAYONG SANGGUNIAN BATAY SA LAYUNIN AT
kung may pagkakaiba o pagkakatulad batay sa akdang tatalakayin.
BASAHIN NANG MABUTI.
Kailangang maging malinaw ang layunin ng pagsulat ng sintesis upang maging
5) ISULAT ANG UNANG BURADOR
madali ang pagpili at paghahanap ng mga sanggunian. Sa pagpili ng mga
Gamit ang napiling teknik, isulat ang unang burador ng sintesis. Dito
sangguniang gagamitin sa paggawa ng isang sintesis, kailangang piliin lamang
nagaganap ang aktwal na pagsusulat ng sintesis. Malayang pagsulat pa
ng manunulat kung aling mga sanggunian ang lubos na makatutulong sa
lamang ang nagaganap dito kaya ayos lamang ang mga kaunting pagkakamali
kanya upang maging epektibo ang isinusulat niyang sintesis. Huwag nang
sa gramatika o baybay. Ang layunin pa lamang ng manunulat dito ay ang
pumili ng mga sanggunian na wala namang kaugnayan sa paksang nais
malayang paglalahad ng mga impormasyong kanyang nakalap sa iba’t ibang
gawaan ng sintesis.
sanggunian.
3) BUUIN ANG TESIS NG SULATIN.
6) ILISTA ANG MGA SANGGUNIAN.
Ipahayag ang pangunahing ideya ng isinusulat na akda. Isiping mabuti kung
Isang mahalagang kasanayan na binibigyang-pagkilala ang ano mang akda o
saan iikot o anong paksa ang pinakaiikutan ng iyong isusulat na sintesis.
sino mang awtor na pinaghanguan ng impormasyon sa ginawang
Makatutulong ito upang magkaroon ng pokus ang iyong pagsulat.
akademikong sulatin. Bilang isang manunulat ng sintesis, huwag kakalimutan
Makatutulong ito upang malaman mo kung ano ang lubos na bibigyan mo ng
na ang nilalaman ng iyong isinulat ay naglalaman ng mga ideya mula sa iba
atensyon.
pang mga manunulat kung kaya, wag kaligtaan na kilalanin sila. Magsagawa
ng mga “citations” upang di maakusahan ng pangongopya ng ideya ng iba o
4) BUMUO NG PLANO SA ORGANISASYON NG SULATIN.
Plagyarismo.
Mahalagang maging malinaw ang tunguhin ng pagsulat ng sintesis. Mayroong
iba’t ibang paraan sa paglalahad ng mga impormasyon sa iyong isinusulat na
7) REBISAHIN ANG SINTESIS
sintesis. Narito ang sumusunod:
Basahing muli ang sintesis at tukuyin ang mga kahinaan nito. Mula sa
ginawang burador, dito na magaganap ang pagpapaganda ng isinulat na
TEKNIK SA PAGDEBELOP NG SINTESIS:
sintesis. Dito ay aalamin at iwawasto ng manunulat ang mga pagkakamali sa
· Pagbubuod – Dito, binubuod lamang ang mga hanguan at inaayos ang gramatika, baybay, paggamit ng mga bantas at iba pa. Sa hakbang din na ito,
paglalahad sa paraang lohikal. maaaring magtanggal o magdagdag ng mga impormasyon ang manunulat
para sa ikagaganda ng kanyang sintesis.
· Pagbibigay halimbawa – Tiyakin lamang na mailalagay ang pinagmulan
nito upang malinaw na Makita kung sino ang nagsabi o saan ito
8) ISULAT ANG PINAL NA SINTESIS
nanggaling.
Mula rebisadong borador, maisusulat na ang pinal na sintesis. Inaasahang sa
· Pagdadahilan – Iniisa-isa ang mga dahilan kung bakit ito ay totoo o hakbang na ito ay malapit na sa perpekto ang isinagawang pagsulat ng
mahalaga. sintesis.
Mahalagang alamin ng tao kung paano magbigay ng impormasyon nang direkta.
Ang pagbibigay impormasyon nang direkta ay nakatutulong upang di malito ang
iyong mga tagapakinig kapag ikaw ay nagsasalaysay.
PAGLALAHAT
Bilang paglalahat, Isang kapaki-pakinabang na gawain ang pagsusulat,
pagbabasa at panonood. Sa pamamagitan kasi ng mga ito, nadaragdagan ang
kaalaman ng tao at lumalawak ang saklaw ng pagkatuto di lamang sa sariling
kultura, kapaligiran, at pamumuhay kundi sa mga lugar sa ibayong-dagat at
rnaging sa labas ng ating daigdig. Likas o taglay ng isang akademikong sulatin
ang maglaman ng samu’t saring kaalaman. Marapat na ang makilalang
kaalaman sa pagsulat ng sintesis ay bago at mahalaga. Bago ang kaalaman kung
ang nilalaman ng pangungusap at ideya ay impormasyong magbibigay ng
malawak na kabatiran at mahalaga sapagkat ang impormasyong ipinababatid
ay mapakikinabangan para sa pansarili, pampamilya, panlipunan, at
pambansang kapakinabangan. Magiging daan sana ito sa tunay na reporma ng
paaralan at sistema ng edukasyon, at higit sa lahat malinang ang iyong
kakayahan sa mas malalim na pag-unawang konseptuwal.
WEEK 6
PAGSULAT IBA PANG ANYO NG SULATING AKADEMIKO
ALAM MO BA?
Ang panukalang proyekto o “Project Proposal” sa Ingles ay madalas gawin ng
isang organisasyon, kumpanya, pamayanan o institusyon. Ito ay isinasagawa
upang lalong maging mahusay at madebelop ang pamamalakad ng isang
samahan.
KAHULUGAN NG PANUKALANG PROYEKTO
· Ayon kay Nebiu (2002), ang panukalang proyekto ay detalyadong deskripsyon
ng isang serye ng mga aktibidad na naglalayong maresolba ang isang tiyak na
problema. Ang mga panukalang proyekto ay isinasagawa upang mabigyang
solusyon ang mga isyu o problemang kinakaharap ng mga tao sa isang
lipunan.
· Ibig sabihin dito makikita ang mga aktibidad at kung paano ito isasagawa.
kinakikitaan din ito ng detalyadong pagtalakay sa dahilan at pangangailangan
sa proyekto, panahon sa pagsasagawa ng proyekto at kakailanganing
resorses.
MGA URI NG PANUKALANG PROYEKTO
1) INTERNAL NA PANUKALANG PROYEKTO
Ito ang uri ng panukalang proyekto na kung saan inihahain ito sa loob ng
kinabibilangan na organisasyon. Ibig sabihin, ito ang uri ng panukalang
proyekto na kung saan ipinanukala ito para sa kapakinabangan ng mga taong
kabilang lamang sa organisasyong kinabibilangan ng nagpanukala.
2) EXTERNAL NA PANUKALANG PROYEKTO
Ito naman ang uri ng panukalang proyekto na kung saan ang panukala ay
inihahain para sa organisasyong di-kinabibilangan ng proponent. Ibig sabihin,
isinagawa ang panukalang proyekto na ito para sa kapakinabangan naman ng
ibang organisasyon.
3) SOLICITED NA PANUKALANG PROYEKTO
Ito ang uri ng panukalang proyekto na isinagawa dahil may nabatid ang isang
organisasyon sa kanilang pangangailangan. Ipinapanukala ang proyekto
sapagkat kailangang-kailangan ito ng isang organisasyon. Lubos na mahalaga
ang proyekto para sa mga taong naroon sa organisasyong iyon kaya nila
ipinanukala ang proyekto.
4) UNSOLICITED NA PANUKALANG PROYEKTO
Ito naman ang uri ng panukalang proyekto na isinagawa lamang sapagkat
biglang naisip ng isang proponent ng organisasyon na gusto nila ito. Kung
gayon, ang kanilang ipinapanukala ay hindi ganoon kahalaga gaya ng sa
Solicited na panukalang proyekto.
Ang mga susunod na naman na uri ng panukalang proyekto ay nakabatay sa
haba.
5) MAIKLING PANUKALANG PROYEKTO
Tinawag itong maikling panukalang proyekto sapagkat madalas ito ay binubuo
lamang ng 2 hanggang 10 pahina. Ang ganitong uri ng panukalang proyekto ay
madalas na nakasulat lamang sa paraang paliham at ang nilalaman nito ay
hindi gaanong elaborated.
6) MAHABANG PANUKALANG PROYEKTO
Tinawag naman itong mahabang panukalang proyekto dahil di tulad ng
maikling panukalang proyekto, ang bilang ng pahina ng ganito uri ng panukala
ay higit sa 10 pahina. Sa ganitong uri ng panukala, mayroong sinusunod na
structured format ang manunulat di tulad ng sa maikli na nasa anyong liham
lang. Sa ganitong uri din ng panukalang proyekto, ang mga nilalaman ay higit
na elaborated kaysa maikling panukalang proyekto.
MGA TAGUBILIN SA PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO
Bago magsulat ng Panukalang proyekto, narito ang mga tagubilin na dapat
isaalang alang upang maging matagumpay ang gagawing proyekto.
1) MAGPLANO NG MAAGAP
Kung maagap ang pagpaplano, binibigyang pagkakataon ng nagsasagawa nito
na makausap ang mga stakeholder, matalakay ang kanilang pangangailangan,
at masuri ang panukalang proyekto nang may sapat na oras.
2) GAWIN ANG PAGPAPLANO NANG PANGKATAN
“Two heads are better than one” ika nga nila, kung ito ay pangkatan mas
mainam kung bigyan ng tungkulin ang bawat isa upang maging kolaboratibo
ang paghahanda. Mabibigyan din nito ang bawat isa ng pagkakataong maging
aktibo sa pakikilahok sa bawat gawain sa proseso ng pagpaplano at pagsulat
ng panukalang proyekto.
3) MAGING REALISTIKO SA GAGAWING PANUKALA
Sa pagsulat ng panukalang proyekto kailangang isaalang-alang ang mga bagay
katulad ng oras o panahon pati na rin ang resourses. Kinakailangang maging
makatotohanan at kayang gawin ang proyekto sa nakalaang panahon upang
makamit ang inaasahang produkto na nakasaad sa plano.
4) MATUTO BILANG ISANG ORGANISASYON
Ayon nga sa linya ng isang kanta, “Together we stand, devided we fall”. Bilang
isang organisasyon, kinakailangang magtulungan. Kung may mga problema ay
kailangan solusyonan bilang isang grupo. Kinakailangang makinig sa bawat
mungkahi at opinyon ng bawat miyembro upang maging maganda at mas
matagumpay ang kahihinatnan ng panukalang proyekto.
5) MAGING MAKATOTOHANAN AT TIYAK
Kailangang maging tiyak sa mga ipinapanukala. Ibig sabihin ang bawat detalye
ay masusing inaral upang maiwasan ang mga problema. Maliban sa pagiging
tiyak, kailangan ding maging makatotohanan at wasto ang mga impormasyon
na nakalahad upang maging matagumpay ang proyekto.
6) LIMITAHAN ANG PAGGAMIT NG TEKNIKAL NA JARGON
Makabubuti sa isang proposal na naisulat ito sa isang wikang pangkaraniwan
at naiintindihan ng lahat. Huwag gumamit ng mga salita na hindi
maiintindihan ng iba. Gumamit ng mga salita na maiintindihan at alam ng
lahat.
7) PILIIN ANG PORMAT NG PANUKALANG MALINAW AT MADALING BASAHIN
Makakabuting ang format na napili ay yaong malinaw at madaling basahin.
Makatutulong ang pagkakaroon ng maayos na pormat sa panukala upang
magkaroon ng maayos na organisasyon ang nilalaman ng inyong panukala.
8) PAGSASAGAWA NG MGA PULONG AT PORUM SA KOMUNIDAD
Nagkakaroon ng kooperasyon ang komunidad kung mayroong tuwirang
pagsasangkot sa kanila. Maari rin ninyong hingiin ang saloobin ng ibang tao
ukol sa proyektong inyong ipinapanukala upang malaman kung paano pa
ninyo pagbubutihin ang inyong isinusulat na panukalanh proyekto.
PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO AT ELEMENTO NITO
Sa paggawa ng panukalang proyekto, kailangang alamanin ang mga elemento
nito:
1) TITULO NG PROYEKTO
Ang pagkakaroon ng pahina para sa titulo o pamagat ng panukala ay lubos na
kailangan kung ang proposal ang mas mahaba sa 3 pahina. Sa pahinang ito
makikita ang titulo ng proyekto, pangalan ng nagpanukalang organisasyon at
ahensya na pinaglalaanan ng panukala. Sa paggawa ng pahinang ito, kailangan
maging maiksi lamang at tuwiran.
2) NILALAMAN
Sa Ingles, ito ang tinatawag nating “Table of Contents”. Ang talaan ng
nilalaman ay idadagdag lamang kung ang proposal ay aabot ng 10 o higit pang
pahina. Dito makikita ang titulo ng bawat seksyon at ang panimulang pahina
ng mga ito.

3) ABSTRAK
Ito ay makikita sa unahang bahagi ngunit ito ang huling bahagi na ginagawa
ng manunulat ng panukalang proyekto. Ito ay kakitaan ng pagtalakay sa
problem o suliranin, layunin ng panukala, organisasyong nagpanukala,
aktibidad ng proyekto at maging ang kabuuang badyet para sa panukala.
4) KONTEKSTO
Ang bahaging ito ay naglalaman ng sanligang sosyal, ekonomiko, political at
kultural ng panukalang proyekto. Naglalaman ito ng mga kaugnay na datos
mula sa mga pananaliksik na naitala mula sa pagpaplano sa proyekto, o ng
mga datos na nakolekta mula sa iba’t ibang mga sors.
5) KATWIRAN NG PROYEKTO
Ito ang pinakarasyonal ng proyekto. Sa bahaging ito ipinapaliwanag nang
husto ang mga mahahalagang impormasyon sa panukalang proyekto.
kabilang dito ang sumusunod:
a. Pagpapahayag sa Suliranin – Inilalahad sa bahaging ito ang problemang
nais bigyang solusyon ng panukalang proyekto.
b. Prayoridad na pangangailangan – Pinagtutunan ng bahaging ito ang
pagpapaliwanag sa pangangailangan ng mga target na makikinabang dahil
sa pagkakaroon ng suliranin.
c. Interbensyon – Inilalarawan sa bahaging ito ang estratehiyang napili kung
paano sosolusyunan ng mga nagpanukala ang problemang nakikita.
d. Mag-iimplementang organisasyon – Dito ilalarawan ang kapabilidad ng
nagpapanukalang organisasyon upang tugunan ang suliranin inilahad.
6) LAYUNIN
Ito ang isa sa pinakamahalagang bahagi ng panukalang proyekto sapagkat ito
ang basehan at dito iikot ang isasagawang panukalang proyekto. Sa bahaging
ito mailalahad ang mga dahilan at layunin kung bakit isasagawa ng
panukalang proyekto.
7) TARGET NA BENEPISYARYO
Sa bahaging ito ilalahad kung sino-sino ang mga maaapektuhan sa gagawing
panukalang proyekto. Mailalahad din dito kung ano ang magandang
maidudulot ng proyekto sa kanila.
8) IMPLEMENTASYON NG PROYEKTO
Sa bahaging ito naman makikita ang mga sumusunod na mahahalagang
impormasyon:
a. Iskedyul – Dito ipinapakita ang mga plinanong aktibidad na isasagawa sa
panukalang proyekto. Sa madaling salita, nakalahad dito ang mga
ispesipikong panahon kung kailan isasagawa ang mga aktibidad para sa
panukalang proyekto.
b. Badyet – Sa bahaging ito malalamat ang nakalaang budget o gagastusin sa
bawat materyales o kakailanganin sa gagawing panukalang proyekto kaya
naman kailangang maging detalyado sa paglalahad ng budyet nito.
c. Alokasyon – Dito naman makikita ang pagkakahati-hati ng badyet.
Makikita dito ang pagpapaliwanag kung saan mapupunta ang mga
halagang gagamitin sa pagsasagawa ng panukalang proyekto.
d. Pagmonitor at ebalwasyon – Sa bahaging ito makikita ang mga nakaatas
na gawain sa bawat araw ng pagsasagawa mismo ng panukala.
Kinakailangang maging maayos at organisado upang mabilis ang pagunlad
ng panukalang proyekto na ipapatupad.
e. Pangasiwaan at tauhan – Ang bahaging ito ay naglalaman naman ito ng
maikling deskripsiyon ng bawat miyembro ng grupo upang malaman ang
kanilang gampanin o tungkuling nakaatas sa bawat isa sa paggawa ng
proyekto.
f. Mga kalakip – Ang bahaging ito makikita ang mga karagdagang
dokumento o sulatin na kakailanganin upang lalong mapagtibay ang
panukalang proyekto gaya ng mga permit at iba pa.
Narito ang isang halimbawa ng Panukalang proyekto tungkol sa paglilinis ng
kalikasan.
PAMAGAT:
“Panukala tungkol sa tamang pagtatapon at paghihiwalay ng basura sa
baranggay Lapogan, Gattaran Cagayan”.
SULIRANIN:
Hindi maayos na paghihiwalay ng mga basura at kawalan minsan ng
disiplina sa mga mamamayan ng Baranggay Lapogan. Nananatili itong suliranin
sapagkat ito’y nagdadala ng sakit dahil pinamumuhayan ng lamok ang mga
tambakan ng basura na nagdudulot ng mga sakit tulad ng dengue. Ito rin ay
isang dahilan kung bakit mabilis lumaki ang ilog Cagaya na nagdudulot ng baha
sa lugar.
Bagamat may mga ilang basurahan sa baranggay, kakulangan ng
disiplina sa mga mamamayan ang minsa’y nagiging suliranin. Hindi nila
itinatapon sa basurahan ang mga kalat o di kaya naman ay hindi pinaghihiwalay
ang mga basura ayon sa tama nitong lalagyan.
MAKIKINABANG SA PANUKALA:
Ang makikinabang sa panukalang ito ay walang iba kundi ang mga
mamamayan ng baranggay Lapogan. Maging ang kalikasan, sapagkat
mapapanatili ang kalinisan sa paligid.
SOLUSYON:
Layunin ng project proposal na ito na mabigyan ng sapat na kaalaman
ang mga mamamayan ng baranggay Lapogan lalong lalo na sa mga magulang
na turuan ang mga anak sa tamang pagtatapon ng basura at ito ay mag
uumpisa sa kani-kanilang tahanan. Magkakaroon din ng seminar upang lalong
maipakita ang importasiya ng kalinisan sa paligid at iba pang paraan upang
mabawasan ang mga absura sa pamamagitan ng pagreresiklo ng mga basurang
maaari pang pakinabangan.
Magdadagdag din ng mga basurahan na may lebel upang maayos ang
paghihiwalay ng mga absura at mapanatiling malinis at maaliwalas ang
kapaligiran ng branggay Lapogan.
Maisasagawa ang panukang proyektong ito sa oras na ito’y
maaprubahan ng punong baranggay sa lalong madaling panahon.
Isang pandaigdigang alalahanin ang problema sa basura. Ito ay walang
hangganan maging sa sariling baranggay. Kung kayat pagsisikap ay kailangan
upang ang bawat mamamayan ay mayroong kamalayan tungkol sa pagkasira ng
kapaligiran dahil sa hindi tamang pagtatapon ng basura. Ito ay isang
pangunahing sanhi ng polusyon at pinagmumulan ng karaniwang sakit. Ang
tamang pamamahala ng basura ay isa sa pinakamahalaga.
Kinakailangan ng moral na suporta mula sa mga mamamayan at mga
opisyal ng baranggay Lapogan upang mas madaling maisakatuparan ang
proyektong ito.
Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng plano sa ating buhay?
Paano nakatutulong ang pagkakaroon ng plano sa buhay mo bilang isang
estudyante?
Ang pagkakaroon ng plano sa lahat ng bagay na ating isinasagawa ay
lubhang mahalaga sapagkat sa pamamagitan nito, mas nagkakaroon tayo
ng direksyon. Malalaman natin ang pokus natin sa buhay. Ang pagkakaroon
ng mabuting plano ay maglulundo sa maginhawa at magandang
kinabukasan.
PAGLALAHAT:
Bilang paglalahat masasabing ang panukalang proyekto ay isang akademikong
sulatin na kung saan ito ay naglalaman ng mga manukala na makatutulong
upang masolusyonan ang mga suliranin sa lipunan. Ang layunin ng sulating ito
ay upang maaprubahan at mabigyan ng katuparaan ang nasabing panukala.
Mayroon itong mga uri. Ito ang internal na panukala, expternal na panukala at
solicited na panukala. Mahalaga ring tandaan ang mga tagubilin sa pagsusulat
ng panukalang proyekto ito ang pagplaplano, maaari ring gawin ang
pagplaplano ng pangkatan, maging realistiko, matuto bilang isang
organisasyon, maging makatotohanan, limitahan ang paggamit ng teknikal na
jargon, piliin ang pormat ng manukalang madaling intindihin at magsagawa ng
pagpupulong bilang isang komunidada.
WEEK 7
 ANG AGENDA
ALAM MO BA?
Ang salitang agenda ay nagmula sa salitang Latin na agere na nangangahulugang
gagawin. Ang pandiwa ring anyo ng agere ay agendum na mas malapit ang
baybayin sa salitang agenda.
ANO ANG AGENDA?
· Ang salitang agenda ay nagmula sa pandiwang Latin na agere na
nangangahulugang gagawin.
· Ito ay isang dokumento na naglalaman ng listahan ng mga pag-uusapan at
dapat talakayin sa isang pagpupulong.
· Sa madaling salita, listahan lamang ito ng mga paksa na pag-uusapan at
bibigyang pokus sa isang pagpupulong.
· Nakatutulong ang pagkakaroon ng Agenda sa pagpupulong sapagkat sa
pamamagitan nito, higit na nagiging organisado ang daloy ng isang
pagpupulong at naiiwasan din ang pagkasayang ng oras ng mga taong dumalo
sa isang pagpupulong.
MGA KONSIDERASYON SA PAGDISENYO NG AGENDA (SWARTZ, 2015)
Sa pagdididsenyo ng isang agenda, mayroon limang bagay na kailangang
ikonsidera upang mas maging epektibo ang gagawing pulong. Sa pamamagitan
nito, nagiging maganda ang daloy ng usapan sa pulong ng isang organisasyon. Ito
ay ang mga sumusunod.
1) SALOOBIN NG MGA KASAMAHAN
Sa paghahanda o pagdidisenyo ng iyong agenda, mahalagang alamin mo ang
saloobin ng iyong mga kasamahan upang matalakay ang nais nilang talakayin
sa pagpupulong. Sa ganitong paraan, makatutulong ito upang mas maging
aktibo ang mga kalahok at maisaalang-alang din ang kanilang mga hinaing at
pangangailangan na maaaring hindi nabibigyang-pansin ng tagapamahala o
namumuno sa grupo o organisasyon.
2) PAKSANG MAHALAGA SA BUONG GRUPO
Kung ikaw man ay gagawa ng agenda, siguraduhing ang paksang isasama ay
mahalaga para sa lahat ng kasapi ng organisasyon upang masiguro na
aktibong makikilahok ang bawat miyembro dahil sila ay nakuugnay sa paksa.
3) ESTRUKTURANG PATANONG NG MGA PAKSA
Hindi natin madalas makita na ang agenda ay nasa anyong patanong,
kadalasan ito ay makikita sa anyong ekspositori. Ngunit higit na mas mainam
kung ito ay nasa anyong patanong dahil humihikayat ito ng participant na
aktibong makilahok at sumagot sumagot sa pagpupulong. Sa ganitong paraan,
malilikom ang ideya at opinion ng bawat isa ukol sa paksa ng pagpupulong.
4) LAYUNIN NG BAWAT PAKSA
Upang mas maging maayos ang daloy ng pagpupulong, mahalagang matiyak
ang layunin ng paksa. Dapat mas maging malinaw sa mga kalahok ng mga
layunin nito. Dapat maging malinaw kung layunin nito ang pagbabahagi ng
impormasyon, pagkuha ng panukala para sa gagawaing desisyon o
pagdedesisyon.
5) ORAS NA ILALAAN SA BAWAT PAKSA
Mahalagang pagtuunan ito ng pansin dahil kadalasang may itinatalagang oras
ng pagsasagawa ng pulong. Mahalagang maplano nang mabuti ang ilalaang
oras sa bawat paksa. Tandaan na sa pagtalakay ng paksa, kasama na rito ang
paglalahad sa paksa, pagsagot sa mga katanungan, pagresolba sa
magkakaibang pananaw ng mga kalahok, pagbuo ng resolusyon at pagsang-
ayon sa mga desisyon.
MGA HAKBANG SA PAGSASAGAWA NG AGENDA
Isa sa pinakamahalagang tuntunin sa paggawa ng agenda ay ang tamang
pagsunod sa mga hakbang nito upang lalong maging komprehensibo ang paksang
matatalakay sa pagpupulong. Narito ang ilang mga hakbang sa pagsasagawa ng
Agenda.
1) ALAMIN ANG LAYUNIN NG PAGPUPULONG
Sikaping linawing mabuti ang layunin sa pagsasagawa ng agenda para sa
pagpupulong. Magagawa ang isang akmang agenda kung malinaw sa
gumagawa nito ang layunin ng pulong na gagawin.
2) ISULAT ANG AGENDA TATLO O HIGIT PANG ARAW BAGO ANG PULONG
Mahalaga na ang agenda ay naisulat nang maaga bago ang itinakdang pulong.
Isa itong mahalagang bagay nang sa gayon ay makita, makilatis, maiwasto ng
tagapamahala ang nilalaman ng agenda napag-uusapan sa pulong.

3) SIMULAN SA MGA SIMPLENG DETALYE
Bago pa man itala ang mga paksang tatalakayin sa agenda, mahalagang ilahad
muna ang mga simpleng impormasyon tulad ng oras, petsa, lugar at mga
inaasahang kalahok na dadalo sa pulong.
4) MAGTALAGA LAMANG NG HINDI HIHIGIT SA LIMANG PAKSA PARA SA
AGENDA
Lagi nating itatak sa ating isip na kung naglagay tayo ng maraming paksa para
sa pagpupulong, maaari itong makapagdulot ng information overload sa mga
lumahok. Sa ganitong mga pagkakataon, maaari namang magpatawag ng
panibagong pulong kung kinakailangan upang mas matalakay pa ang ilan sa
mga paksa at magkaroon ito ng kalinawan.
5) ILAGAY ANG NAKALAANG ORAS SA BAWAT PAKSA
Nakatutulong ang paglalagay ng nakalaang oras para sa bawat paksa upang
magabayan ang mga kalahok sa ilalaan o guguguling oras para talakayin ang
isang paksa o isyu. Sa pamamagitan nito, maaaring maiwasan ang labis na
pagtatagal sa pagtalakay sa mga paksa sa agenda.
6) ISAMA ANG IBANG KAKAILANGANING IMPORMASYON PARA SA
PAGPUPULONG.
Kailangang maisama sa agenda ang mga tiuak na impormasyon tulad ng kung
sino ang magtatalakay sa una, sa ikalawa at sa iba pa. Magiging gabay ito ng
mga tagapagsalita o tagapagbahagi ng paksa.
Upang mas magkaroon ka ng kalinawan hinggil sa paksa, narito ang isang
halimbawa ng Agenda, mula sa Bernales, R., Ravina, E., Pascual, M., Oliva, E.,
Soriano, J. (2018). Filipino sa Larangang Akademiko. Malabon, Philippines: Mutya
Publishing House Inc pp 224
AGENDA
PULONG NG MGA DIREKTOR
Miyerkules, Pebrero 10, 2018, 6:3-7:30 n.g
Conference Hall, 3rd Floor, Arizona Tower, Lungsod ng Quezon
1. Pagbubukas ng pulong
2. Aprubal ng Agenda
3. Aprubal ng Katitikan ng Nakaraang Pulong (Bb. Ligaya Vinas, 20 minuto)
4. Ulat ng Nakaraang Seminar (G. Sederiku Arupa, 10 minuto)
5. Nakalinyang Seminar (G. Kris Akiro, 20 minuto)
6. Proposal ng mga Bagong Seminar
7. Petsa ng Susunod na Pulong
8. Pagtatapos ng Pulong
PAGLALAHAT:
Sa linggong ito, iyong napag-aralan ang kahulugan at kabuluhan ng
agenda. Ito ay ang talaan o listahan talaan ng mga paksang tatalakayin sa
pagpupulong na naglalaman ng mga mahahalagang bahagi ng pagpapatakbo at
pagpaplano ng pulong. Sa Agenda rin nililinaw ang layunin at detalye ng mga
paksang tatalakayin at ipinakikita rito ang mga mangunguna sa pagtatalakay at
nabibigyan ng sipi ang mga dadalo. Napag-aralam mo rin ang ilang mga
konsiderasyon sa pagbuo o paggawa ng Agenda. Iyan ay ang mga pag-alam sa
saloobin ng mga kasamahan, paglalagay ng mga paksang mahalaga sa grupo,
estrukturang patanong nga mgan paksa, ang layunin ng bawat paksa at ang
oras na ilallaan para rito. Nabanggit din sa araling ito ang mga hakbang sa
pagsasagawa ng Agenda na sa unang hakbang ay kailangang alamin ang layunin
ng pagpupulong. Ikalawa, isulat ang agenda tatlo o hgit pang araw bago ang
pagpupulong. Ikalto ay kailangang magsimula sa mga simpleng detalye.
Ikaapat, magtalaga lamang ng hindi hihigit sa limang paksa para sa agenda.
Ikalima, ilagay ang nakalaang oras sa bawat paksa at ang panghuli, isama ang
ibang kakailanganing impormasyon para sa pagpupulong.
Mahalaga ang pagkakaroon ng maayos na komunikasyon sa pagitan ng
bawat miyembro ng isang organisasyon upang matagumpay nilang makamtan
ang kanilang mga kolektibong layunin at maisagawa nang mahusay ang
kanilang nais isakatuparan para sa ikauunlad ng bawat isa. Makatutulong ang
isang Agenda upang maiwasan ang pagkalito at pagkasayang ng oras sa isang
pulong. Mahalaga ang isang Agenda upang maging organisado ang isang Pulong
at upang episyenteng magamit ang oras.
Para sa paksang ito, lagi lamang tandaan ang mga titik na
 U – nawain at alamin ang
S – aloobin ng mga kasamahan upang makamit ang magandang
L – ayunin para sa kapakanan ng lahat.
WEEK 8
ANG PULONG
ANO ANG PULONG
· Pagtitipon ng dalawa o higit pang indibidwal upang pag-usapan ang isang
komon na layunin.
· Ito ay para sa pangkalahatang kapakanan ng organisasyon o grupong
kinabibilangan ng isang tao.
· Madalas na isinasagawa ang mga pagpupulong upang bigyang-solusyon ang
mga suliranin.
MGA HAKBANG SA PAGSASAGAWA NG PULONG
Narito ang mga hakbang sa pagasagawa ng isang pulong upang mas maging
epektibo, mas maging kaaya-aya at higit na maayos ang daloy ng iyong usapan sa
pagsasagawa ng pulong.
1) PAGBUBUKAS NG PULONG
Dito nagaganap ang opsiyal na pagdedeklara ng chairperson ng pagbubukas
ng pulong. Maaari ring pangunahan ito ng panalangin at welcome remarks
nang sa gayon ay mas maging pormal ang isasagawang pulong.
2) PAUMANHIN
Bago pa man magsimula ang pulong, kinukuha ng kalihim o secretary ang
listahan ng mga dumalo at hindi nakadalo. Inihahayag ng chairperson ang
mga pangalan ng opisyal na pinadalhan ng pabatid na may pagpupulong na
magaganap ngunit hindi nakadalo sa pulong.
3) ADAPSYON SA KATITIKAN NG NAKARAANG PULONG
Sa hakbang na ito, binabasa ng kalihim ang katitikan ng nakaraang pulong.
Maaari ring bigyan ng kopya o sipi ang mga dumalo nang sa gayon ay makikita
nila ang mga paksang na pag-usapan sa nakaraang pulong.
4) PAGLILINAW MULA SA KATITIKAN NG NAKARAANG PULONG
Sa mga pulong na nagaganap o naisasagawa, may mga pagkakataon na may
mga paksang nais pang pag-usapan na hango sa nakaraang pulong na
isinasama sa agenda upang mas lalo pang mapag-usapan. Nagiging tiyak ang
kalinawan nito sa mga kasapi o miyembrong dumalo sa pulong.
5) PAGTALAKAY SA MGA LIHAM
Kung may ipinadalang mga liham para sa pagpupulong tulad ng liham sa e-
mail o fax mail at kailangan talakayin at pagdebatehan sa pulong, ito ay dapat
na isagawa. Maaari itong talakayin ng pabuod upang maipabatid ito sa mga
kasapio miyembro ng organisasyon o grupo.
6) PAGTALAKAY SA MGA ULAT
Sa bahaging ito ng pagsasagawa ng pulong, tinatalakay rito ang ulat na
inihanda para sa pulong. Ito ay tungkol sa kanilang organisasyon o anumang
mahalagang bagay para sa kanilang organisasyon. Dito rin tinatalakay at
pinagdedebatehan ang nilalaman, interpretasyon, at rekomendasyon ng ulat
na inihanda at tinalakay sa pulong.
7) PAGTALAKAY SA AGENDA Ito ang pinakasentro ng gagawing pulong dahil
pag-uusapan ng mga kalahok ang mga nakatalang paksa. Dito rin nagaganap
ang pagtalakay sa mga paksa sa agenda base sa layunin ng bawat paksa.
8) PAGTALAKAY SA PAKSANG ‘DI NAKASULAT SA AGENDA
May mga pagkakataong napag-uusapan ang mga paksang hindi naisulat o
naisama sa agenda sa pamamagitan ng pagtatanong ng chairperson o ng
tagapamahala kung may nais pa bang linawain o pag-usapan ang mga
kalahok. Maaari itong pag-usapan kung ito ay mahalaga at hindi nalalayo sa
organisasyon.
9) PAGTATAPOS NG PULONG
Isinasagawa ang hakbang na ito kung ang lahat ng nais na pag-usapan ay
naiharap at natalakay na. Ito ay na idinedeklara ng chairperson at opisyal
nang magwawakas ang pulong na naganap.
Mahalagang ang isinagawang pulong ay dapat na magkaroon ng talaan o
kasulatan dahil ito ang magsisilbing katibayan ng pulong. Narito ang kahulugan at
kabuluhan ng katitikan ng pulong.
ANO ANG KATITIKAN NG PULONG? follow-up meeting na magaganap, anong petsa ito magaganap at dahilan o
rason kung bakit kailangan ito.
· Ito ang opisyal na record ng isang pulong ng isang organisasyon. Tinatawag ito
sa ingles bilang “Minutes of the Meeting”.
PARA SA MGA NAGSUSULAT NG KATITIKAN, MAHALAGANG TANDAAN ANG
· Ito ang tala o buod ng mga napagdesisyunan at pahayag sa isang pulong. MGA SUMUSUNOD:
· Isulat ang katitikan sa loob ng 48 na oras pagkatapos ng pulong.
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG KATITIKAN NG PULONG
Mahalaga na sa pagsulat ng katitikan ng pulong ay kailangang tandaan ang mga · Mga positibong salita ang ilalagay upang hindi maapektuhan ang dignidad ng
karapat-dapat na ilagay o isama upang lalong maging komprehensibo ang organisyon o ng isang samahan
kabuuan nito. Narito ang ilan sa mga dapat na tandaan sa pagsulat ng katitikan ng · Walang istandard na pormat sa pagsulat ng katitikan ng pulong.
pulong upang mas maging maayos at mahusay ito.
MGA KAILANGAN SA KATITIKAN NG PULONG
1) KAILAN ANG PAGPUPULONG? · Petsa, oras at lokasyon
Inilalagay sa katitikan ng pulong kung kailan naganap ang pulong (oras at
· Aytem sa Agenda
petsa) at kung saan ito ginanap.
· Desisyon at mga napagkasunduan
2) SINO-SINO ANG MGA NAKADALO AT HINDI NAKADALO? · Pangalan ng mga taong nagtaas ng mosyon at ang sumusog
Mahalagang nakatala ito sa katitikan upang malaman kung sino sino ang mga · Pangalan ng opisyal na tagapamahala o chairperson
nakadalo sa pulong. Inililista rin ang mga hindi nakadalo sa naturang pulong
para sa attendance. · Pangalan ng kalihim

3) ANO-ANO ANG MGA PAKSANG TINALAKAY? Upang mas magkaroon ka ng kalinawan hinggil sa paksa, narito ang isang
Ito ang pinakasentro ng pagpupulong kung kaya’t mainam na ilagay ang mga halimbawa ng Katitikan ng Pulong, mula sa Bernales, R., Ravina, E., Pascual, M.,
paksang tinalakay kahit na ang mga paksang ito ay hindi naisama sa agenda. Oliva, E., Soriano, J. (2018). Filipino sa Larangang Akademiko. Malabon,
Philippines: Mutya Publishing House Inc pp 230
4) ANO-ANO ANG MGA NAPAGPASYAHAN AT NAPAGKASUNDUAN?
Kailangang ilagay ang mga bagay na ito para mas mabilis na narerebyu ang ASIA PACIFIC PROFESSIONAL DEVELOPMENT AND INNOVATIVE GLOBAL
mga napagpasyahan, napagdesisyunan at napagkasunduan. Makatutulong ito SOLUTIONS INC.
upang ilatag o ibahagi ang mga impormasyon sa mga hindi nakdalo sa mga PULONG NG MGA DIREKTOR
susunod na mga pulong para sa paglilinaw. Miyerkules, Pebrero 10, 2018, 6:3-7:30 n.g
Conference Hall, 3rd Floor, Arizona Tower, Lungsod ng Quezon
5) KANINO NAKATALAGA ANG MGA TUNGKULING DAPAT MATAPOS, AT
KAILAN ITO DAPAT ISAGAWA? Paksa Katitikan Gawa ng
Ito ang tinatawag na assignment o takdang dapat gawin ng isang nakatalaga. Aprubal ng Ang agenda ay tinanggap nang ayon sa
Isa itong paraan upang hindi makalimutan ng nakatalaga kung ano ang Agenda naipamahagi.
kanyang gagawing tungkulin at kung kailan dapat itong tapusin. Aprubal ng Ang katitikan ng pulong noong Enero 20, 2016 ay
Katitikan inilahad at tinaggap.
6) MAYROON BANG KASUNOD NA KAUGNAY NA PULONG? Kung mayroon, ng
kailan at bakit kailangan? Inilalagay sa katitikan ng pulong kung may mga
 Nakaraang
Pulong
Ulat sa Tinalakay ang naging resulta ng nakaraang
Nakaraang proyektong Seminar na may titulong Enhancing the
Seminar Teaching Skills of Literature and Language
Teachers. ipinabatid na may 150 delegado at ito ay
higit sa inaasahang isang daang attendees.
Ipinresenta ni Bb. Vinas ang ulat ng pinansyal ng
nasabing seminar at ito ay may netong kit ana
33,738.75 na piso.
Proposal niharap ni G. Arupa ang debelopment ng
ng Bagong nakalinyang seminar na Writing Business Plan: A
Seminar Practitioner’s View Point na gaganapin sa Marso
20. Binanggit niyang hand ana ang lahat maliban sa
paghihintay sa kumpirmasyon ni Dr. Raya bilang
huling tagapagsalita ng seminar. Binanggit din
niyang may 75 nang nakapagpatala para sa
seminar.
Petsa ng Inatasan si Bb. Karim upang i-follow up ang
Susunod na kumpirmasyon ni Dr. Raya.
Pulong
Pagtatapos Nagharap si G. Ariko ng dalawang bagong proposal
ng Pulong na seminar na gaganapin sa buwan ng Mayo: (1)
Research Excellence: A Must for Higher Education
Academics, (2) Equipping the Teacher with Writing
and Oral Skills: A Must in Information Society.
Inaprubahan ng lupan ang unang proposal.
Dahil nawalan ng sapat na oras upang pag-usapan
nang detalyado ang badyet ng proposal, ipinasyang
magkakaroo ng follow-up na pulong.
Petsa ng Follow-up na Pulong ng mga Direktor, Pebrero 25,
Susunod na 6:00-7:00 n.g., Conference Hall
Pulong
Pagtatapos Opisyal na tinapos ni Dr. Ramos ang pulong.
ng Pulong
Inihanda ni: Pinagtibay ni:
Kalihim Opisyal na Tagapamahala
Komite sa
Operasyo PAGLALAHAT:
Sa linggong ito, iyong napag-aralan ang kahulugan at kabuluhan ng pulong. Ito
ay ang pagtitipon ng dalawa o higit pang indibidwal upang pag-usapan ang
isang komon na layunin. Napag-aralan mo rin ang ilang mga hakbang sa
pagsasagawa ng isang Pulong. Iyan ay ang mga pagbubukas ng pulong, paghingi
ng paumanhin, pag-adap at paglilinaw sa katitikan ng nakaraang pulong,
pagtalakay sa mga liham at sa mga ulat, maging ang pagtalakay sa Agenda at sa
Komite sa mga paksang hindi nakasulat sa Agenda at ang pagtatpos ng pulong. Nabanggit
Programa din sa araling ito ang mga dapat tandaan sa pagsulat ng katitikan ng pulong.
Una, kailan ang pagpupulong. Ikalawa, sino-sino ang mga nakadalo at hindi
nakadalo. Ikatlo ay ano-ano ang mga paksang tinalakay. Ikaapat, ano-ano ang
mga napagpasyahan at napagkasunduan. Ikalima, kanino nakatalaga ang mga
tungkuling dapat matapos at kailan ito dapat na isagawa at ang panghuli,
mayroon bang kasunod na kaugnay na pulong at kung mayroon, kailan at bakit
ito kailangan.
Lahat ng bagay ay madadaan sa matinong usapan. Kung ang lahat ng tao ay
marunong makinig at magpakumbaba, maaaring malutasan ang anumang
Komite ng suliranin na kinahaharap ng lipunan. Matutong makinig sa bawat damdamin at
Pagpaplano saloobin ng bawat isa. Ang isang mahusay na pinuno o tagapagsalita ay
marunong makinig sa kanyang mga kasama. Tandaan, na ang isang pamilyang
laging nagkakasundo ay sama-samang aangat sa buhay at sa rurok ng
tagumpay.
Para sa paksang ito, lagi lamang tandaan ang mga titik na
G – awing mahusay ang pagbubukas hanggang sa pagtatapos ng
pulong.
E – pektibo ang gagawing pulong kung ito ay may direksyong tinutungo.
M – atutong makinig at maging ehemplo.
WEEK 8
ANG TALUMPATI
Sa araw-araw na buhay ng isang tao, hindi maiiwasan ang pagdanas ng mga
suliranin at mga problema. Mga problemang maaaring magpalakas ng ating loob
upang harapin ang darating pang mga hamon sa buhay. Kung kailangang tumayo
ka sa iyong pagkadapa, gawin mo at magpatuloy ka ulit. Dapat lamang na
magkaroon ka ng iyong tiwala sa sarili upang magawa mo ang mga dapat mong
gawin. Gaya na lamang sa pagtatalumpati, kailangan mong tumayo sa harap ng
maraming tao upang maihayag mo ang mga nais mong sabihin. Ano nga ba ang
Talumpati? May kaugnayan ba ito sa pagkakaroon mo ng iyong tiwala sa sarili?
Iyan ang tatalakaying paksa para sa linggong ito.
ANO ANG TALUMPATI
· Ang talumpati ay isang pormal na pagsasalita sa harap ng mga tagapakinig. Ito
ay isang uri ng pagdidiskurso na may layuning magbigay ng impormasyon o di
kaya ay manghikayat ng mga tao kaugnay ng isang partikular na paksa o tiyak
na isyu.
· Kinapapalooban ito ng kakayahan sa pagpapahayag ng mga ideya nang may
maayos na organisasyon, talas ng pagsusuri at epektibong paggamit ng wika.
MGA URI NG TALUMPATI
May iba’t ibang uri ng talumpati na iyong napag-aralan noong ikaw ay nasa
ikalabing-isang baitang ngunit magtutuon lamang ang modyul na ito sa dalawang
uri. Ang uri ng talumpati na ginagamit ng isang tao ay nakabatay sa kanyang
layunin. Nakabatay ito sa dahilan kung bakit niya isinasagawa ang pagtatalumpati.
1) IMPORMATIBONG TALUMPATI – Ito ang uri ng talumpati na naglalayong
magbigay ng impormasyon tungkol sa anumang bagay, pangyayari, konsepto,
lugar, tao, proyekto at iba pa. Ang kabuuang diskurso nito ay maglahad at
magpaliwanag ng anumang paksa upang maunawaan ito ng mga tagapakinig.
2) MAPANGHIKAYAT NA TALUMPATI – Ito naman ang uri ng talumpati na may
layuning manghikayat ng mga tagapakinig na maniwala sa mga itinuturan ng
nagtatalumpati. Sa ganitong uri ng talumpati, nagbibigay ng partikular na
tindig o posisyon sa isang isyu ang isang mananalumpati batay sa malalim na
pagsusuri niya sa isyung pinapaksa.
Hindi basta-basta ang paggawa o pagsulat ng isang talumpati. Mayroon tayong
mga kailangang isaalang-alang upang maging matagumpay at epektibo ang ating
pagtatalumpati. Narito ang mga sumusunod:
 Isaalang-alang ang uri ng wikang dapat mong gamitin na kaaya-aya sa mga
tagapakinig.
Bilang isang mananalumpati, malalaman mo ang uri ng wika na iyong
gagamitin sa pamamagitan ng pagkilala sa iyong mga tagapakinig.
 Gumawa ng balangkas na dapat sundin sa isusulat na talumpati.
Ang pag-alam sa balangkas na gagamitin sa pagsulat ng iyong talumpati ay
lubos na makatutulong upang magkaroon ng maayos na organisasyon ang
iyong mga ideya.
 Iayon ang mga salita, tayutay, kasabihan o salawikaing gagamitin sa
pagpapahayag ng mga ideya sa talumpati.
Ang paggamit ng mga masisining na salita o pangungusap ay hindi
ipinagbabawal, ngunit kailangang piliin ang wastong salita para sa ating mga
tagapakinig sapagkat maaaring hindi na nila ito maintindihan.
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG TALUMPATI
1) URI NG TAGAPAKINIG – Bago sumulat ng isang talumpati, mahalagang alamin
muna ng manunulat kung sino ang mga magiging tagapakinig niya.
Makatutulong ito upang malaman ng isang manunulat kung paano niya
isusulat ang kanyang talumpati. Ang simpleng pag-alam sa edad, kasarian,
edukasyon o antas ng lipunan at mga saloobin ng mga tagapakinig ay
malaking tulong upang maging epektibo at matagumpay ang isang talumpati.
2) TEMA O PAKSANG TATALAKAYIN – Upang higit na maging epektibo at
maganda ang isang isinusulat na talumapti, mahalagang tiyakin ng manunulat
ang tema ng pagdiriwang upang ang kabuuan ng kanyang talumpati ay
magkaroon ng kaugnayan sa pagtitipon kung saan ilalahad ang inihandang
talumpati.
3) HULWARAN SA PAGBUO NG TALUMPATI – Ang pagkakaroon ng balangkas sa
pagsulat ng talumpati ay lubos na makatutulong sa pagiging epektibo ng isang
talumpati. Kailangang magkaroon ng maayos na daloy ng ideya ang isang
talumpati upang lubos itong maunawaan ng mga mambabasa o tagapakinig.
Ang isang talumpating walang maayos na hulwaran ay magiging kalito-lito sa
mga mambabasa o tagapakinig.

Maliban sa mga nabanggit, isa sa mga hindi dapat kalimutan ng isang nagsusulat
ng talumpati o mananalumpati ay ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili. Mahalaga
ito upang mapukaw ang atensyon ng mga mambabasa o tagapakinig.
Upang mas magkaroon ka ng kalinawan hinggil sa paksa, narito ang halimbawa
ng talumpati.
KABATAAN, PAG-ASA NG BAYAN
Talumpati ni Judy Anne Carpo
Ang kabataan ang pag-asa ng bayan. Ang kabataan ang magpapaunlad sa
susunod na henerasyon. Ang kabataan ang mag-aangat sa Pilipinas. Pag-asa pa
nga ba tayo ng bayan? Kaya nga ba nating mapaunlad ang susunod na
henerasyon? Mapapa-angat nga ba natin ang Pilipinas o tayo pa ang
magpapabagsak dito? Maaaring ang ilan sa inyo ay sasagot ng hindi na. Para sa
akin, kung magsisikap tayong mga kabataan maaari pa rin tayong matawag na
pag-asang bayan. Kung babaguhin lamang sana natin ang mga maling kaugalian
natin sa panahonngayon.
Bumalik tayo sa nakaraan, hindi ba’t tuwing ika-anim ng gabi ay nasa loob
na ng kani-kaniyang bahay ang lahat. Ang pananamit ang kilos ng kababaihan ay
kagalang-galang, “MariaClara” nga kung sila’y ating tawagin. Kung gusto naman
ng isang binata ang isang dalaga ay hindi niya agad nakukuha ang matamis na oo
ng dalaga, kailangan pang sumuot ng butas ngkarayom. Sa ilang programang ating
napapanuod sa telebisyon, kailangan munang mamanhikan ng lalaki upang
masigurong magiging maalwan ang buhay ng kanilang anak sapiling ng lalaki. Ang
mga kabataan noon ay masunurin, magalang, walang bisyo at maka-Diyos. Ang
mga kabataan rin noon ay tutok sa kanilang pag-aaral.
Subalit ngayon, napakadali na lamang para sa isang lalaki na mapasagot
ang isang bababe. Ang ilan nga’y sa text na nagkaligawan at nagkatuluyan. Maging
sa pananamit, karamihan sa mga kadalagahan ngayon ay hindi na iginagalang
dahil sa paraan ng kanilang pananamit. Ngayon halos hindi na iginagalang ng ilang
kabataan ang kanilang magulang at hindi na rin sila marunong sumunod.
Karamihan din sa kabataan ngayon ay walang inatupag kundi mag-Dota. Hindi
iniisip kung anong hirap ang dinaranas ng kanilang magulang mapag-aaral lamang
sila. Nakakalungkot mang isipin, ngunit ito na ang larawan ng kabataan ngayon.
Tayong mga kabataan lalo na sa mga kababaihang katulad ko, dapat nating
tandaan, balikan at muling isabuhay ang mga kaugaliang noon. Wala man ito sa
uso ngayon ngunit maaari natin itong ibalik sa uso. Subalit ano pa man ang mga
kabataan noon at ngayon, ang mahalaga’y hindi natin malimutan ang winika ni
Rizal na ang kabataan ang pag-asa ngbayan.
Mga mahal kong kamag-aral, kaklase at kapwa kong kabataan, sama-
sama at tulong-tulong nating patunayan na ang kabataan pa rin ang pag-asa ng
bayan. Patunayan nating kaya nating mapaunlad ang susunod na henerasyon.
Patunayan nating kaya nating iaangat ang Pilipinas sa kasalukuyang estado nito.
Oras na para kumilos dahil ako, ikaw, sila, tayong mga kabataan ang pag-asa ng
bayan.
PAGLALAHAT:
Sa linggong ito, iyong napag-aralan ang kahulugan ng talumpati. Ito ay ang
pormal na pagsasalita sa harap ng mga tagapakinig. Nalaman mo rin ang mga
dapat na isaalang-alang upang maging matagumpay at epektibo ang gagawing
talumpati. Iyan ay ang pagsasaalangalang sa uri ng wikang dapat mong gamitin
na kaaya-aya sa mga tagapakinig, paggawa ng balangkas na dapat sundin sa
isisulat na talumpati at pag-ayon sa mga salita, tayutay, kasabihan o
salawikaing gagamitin sa pagpapahayag ng mga ideya sa talumpati. Nabanggit
din sa araling ito ang mga dapat tandaan sa pagsulat ng Talumpati. Una, pag-
alam sa uri ng iyong mga magiging tagapakinig. Ikalawa, ang tema o paksang
tatalakayin at ang ikatlo, pagsasagawa ng hulwaran sa pagbuo ng talumpati.
Ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili ay nakatutulong sa tao sa kaparaanang
kung ikaw ay may tiwala sa iyong sarili, hindi malayong maabot mo ang iyong
mga minimithi sa buhay. Mahalaga ang pagkakaroon ng tiwala sa sarili sapagkat
kung may tiwala ka sa iyong sarili, nangangahulugan lamang ito na mayroon
kang sapat na pagmamahal na iniaalay sa iyong sarili. Sa pagtatalumpati,
mahalaga ang tiwala sa sarili sapagkat dito nakasalalay ang kahusayan at
tagumpay ng iyong talumpati.Tandaan, na hindi lamang sa pagtatalumpati ka
dapat magkaroon ng tiwala sa sarili, maging din sa buhay na araw-araw nating
kinahaharap. Magtiwala ka sa iyong sarili, taas noo mong ipagmalaki kung sino
at kung anong mayroon ka. Higit sa lahat, laging magkaroon ng tiwala sa
Maykapal dahil siya ang ating laging kasama sa bawat tagumpay natin sa
buhay.

Para sa paksang ito, lagi lamang tandaan ang mga titik na

M –agkaroon ng kaalaman sa paksa o isyung tatalakayin.
A – lamin kung sino-sino ang iyong tagapakinig.
P – ropesyinalismo ay pairalin sa pagsulat at pagbigkas ng talumpati.
A – ngkinin ang entablado at ipakitang ikaw ay may tiwala sa sarili.