ესე თემაზე - კვლევის მეთოდები: ექსპერიმენტული და კორელაციური მიდგომა

კურსის ხელმძღვანელი : მაია წერეთელი

სტუდენტი : ვერონიკა ბერიშვილი

ფსიქოლოგიური კვლევები იყოფა მეთოდოლოგიის ორ ძირითად ტიპად, ესენია

კორელაციური კვლევა და ექსპერიმენტული კვლევა. ნებისმიერ სტუდენტს, რომელიც
სწავლობს ფსიქოლოგიას, უნდა გაიგოს განსხვავებები ამ ორ მეთოდოლოგიას შორის.

კორელაციური მიდგომა, როგორც კვლევის მეთოდი, არის მონაცემთა შეგროვების

ორგანიზების გზა, რომლის დროსაც ორი ან მეტი ცვლადის ემპირიული დაკვირვება და
გაზომვა შესაძლებელს ხდის მათ შორის ურთიერთობის არსებობის დადგენას და
არცერთი ცვლადი არ ექვემდებარება თვითნებურ ცვალებადობას, მკვლევარის მხრიდან.

ცვლადი, ეს არის ნებისმიერი სიდიდე, რომლის გაზომვაც შესაძლებელია, მაგალითად,

შფოთვა არის ცვლადი, რადგან მისი გაზომვა შესაძლებელია,იმის გამო, რომ ადამიანები
განსხვავდებიან თავიანთი შფოთვის სიმძიმით. ანალოგიურად, უნარ-ჩვევების
სპეციფიკური ამოცანის სიზუსტე ასევე გაზომვადი ცვლადია. კორელაციური კვლევა
შეიძლება ჩატარდეს უბრალოდ შფოთვის დონის გაზომვით ადამიანთა გარკვეულ
რაოდენობაში.

კორელაციულ კვლევაში მკვლევარის მიერ ცვლადებზე გავლენის მოხდენის მცდელობა

არ ხდება. მკვლევარი უბრალოდ აფიქსირებს ცვლადების მნიშვნელობებს და შემდეგ
ცდილობს დაამყაროს რაიმე სახის კავშირი ცვლადებს შორის. უნდა გვესმოდეს, რომ
კორელაციური კვლევა არ ცდილობს ცვლადებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის
დადგენას. მკვლევარი არ მანიპულირებს ცვლადებით და ის არ აკეთებს რაიმე სახის
მიზეზ-შედეგის განცხადებას არც ერთ კორელაციულ კვლევაში.

კორელაციური კვლევის ცვლადები შეიძლება იყოს ტესტის მონაცემები,პიროვნების

მოტივები, ღირებულებები და დამოკიდებულებები, ფიზიოლოგიური რეაქციები, ისევე
როგორც ქცევები. კორელაციის მეთოდის გამოყენებისას ფსიქოლოგებს სურთ მიიღონ
პასუხები კონკრეტულ კითხვებზე, როგორიცაა: აქვს თუ არა კავშირი სტრესს გულის
დაავადებასთან? არის თუ არა კავშირი თვითშეფასებასა და მარტოობას შორის?
კორელაციის მეთოდი არა მხოლოდ საშუალებას გაძლევთ უპასუხოთ "დიახ" ან "არა" ამ
კითხვებზე, არამედ განსაზღვროთ ერთი ცვლადის მნიშვნელობების შესაბამისობა სხვა
ცვლადის მნიშვნელობებთან.

კორელაციის მეთოდს აქვს რამდენიმე უნიკალური უპირატესობა. რაც მთავარია, ის

მკვლევარებს საშუალებას აძლევს შეისწავლონ ცვლადების დიდი ნაკრები, რომელთა
შემოწმება შეუძლებელია ექსპერიმენტული კვლევის საშუალებით.
მკვლევარისთვის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დამყარების ერთადერთი გზა, ანუ
იმის დადგენა, იწვევს თუ არა ერთი ცვლადის ცვლილება მეორე ცვლადის ცვლილებას,
არის ექსპერიმენტის ჩატარება. სწორედ ამ მიზეზით, ექსპერიმენტული მეთოდი
შეიძლება ჩაითვალოს იდეალურ სტრატეგიად პიროვნების შესახებ ცენტრალური
კითხვების გამოსაკვლევად. ექსპერიმენტული მეთოდისა და მას შორის მთავარი
განსხვავების, საქმის შესწავლისა და კორელაციის მეთოდის გაგების გასაღები შემდეგია:
პირველი საშუალებას აძლევს მკვლევარს მანიპულირება მოახდინოს ერთი ცვლადით
და ფრთხილად კონტროლის ქვეშ დააკვირდეს მის გავლენას სხვა საინტერესო
ცვლადზე. ცვლადს, რომლითაც მანიპულირება ხდება, დამოუკიდებელი ცვლადი
ეწოდება. დამოუკიდებელი ცვლადი არის მდგომარეობა, რომელსაც ექსპერიმენტატორი
სისტემატურად ცვლის, რათა შეაფასოს მისი გავლენა სხვა ცვლადზე.

ეჭვგარეშეა, რომ ექსპერიმენტული მეთოდი მძლავრი ემპირიული სტრატეგიაა.

განხილული სხვა მიდგომებისგან განსხვავებით, ექსპერიმენტული მეთოდი
მკვლევარებს საშუალებას აძლევს არა მხოლოდ გააკონტროლონ და
იწინასწარმეტყველონ გარკვეული ფენომენები, არამედ ახსნან ისინი. ეს, არსებითად,
არის ყველაფერი, რაც შეიძლება ითქვას ექსპერიმენტულ მეთოდზე. სადაც არ უნდა
იყოს გამოყენებული, ეს მეთოდი შესაძლებელს ხდის ინფორმაციის მოპოვებას, რომლის
მიღებაც სხვა მეთოდებით შეუძლებელია. და, მიუხედავად ამისა, ექსპერიმენტულ
მეთოდს აქვს თავისი შეზღუდვები, ყოველ შემთხვევაში, პიროვნების ფსიქოლოგიის
სფეროში. ჯერ ერთი, უბრალოდ არაეთიკურია ზოგიერთი პრობლემის
ექსპერიმენტულად შესწავლა, თუმცა ამის გაკეთება ძალიან ადვილი იქნებოდა.
მაგალითად, ფსიქოლოგებს არ შეუძლიათ მიზანმიმართულად მოდელირებული
პირობები, რომლებიც წარმოადგენს პოტენციურ რისკს სუბიექტებისთვის, საფრთხეს
უქმნის ან სავსეა რაიმე ზიანის შესაძლებლობით. წარმოიდგინეთ მკვლევარი, რომელიც
დაინტერესებულია ბავშვებში ქრონიკული მარტოობის გავლენის შესწავლით
თვითშეფასებაზე და დეპრესიაზე. ეს ემპირიულად მნიშვნელოვანი კითხვაა,
ეჭვგარეშეა, მაგრამ აშკარა ეთიკური მოსაზრებები ართულებს ასი ათი წლის ბავშვის
შეგროვებას, მათგან ორმოცდაათი შემთხვევით არჩევას და ისეთ ექსპერიმენტულ
პირობებში მოთავსებას, რომლებშიც მათ არ ექნებათ შესაძლებლობა ახლოდან სხვებთან
ურთიერთობა. რა განსხვავებაა კორელაციულ და ექსპერიმენტულ კვლევას შორის?
მხოლოდ ექსპერიმენტულ კვლევას შეუძლია ცვლადებს შორის მიზეზობრივი კავშირის
დადგენა. კორელაციულ კვლევაში არ ხდება მკვლევარის მიერ ცვლადების კონტროლის
ან ზემოქმედების მცდელობა. ის უბრალოდ იწერს ცვლადების მნიშვნელობებს.
კორელაციულმა კვლევამ შეიძლება დაამყაროს კორელაცია ორ ცვლადს შორის
მიზეზობრივი კავშირის მითითების გარეშე.

არსებითად, კარგი თეორია წარმოშობს ჰიპოთეზებს, რომლებიც ადვილად

შესამოწმებელია ემპირიული კვლევის საშუალებით. ექსპერიმენტის შედეგად, რომელიც
მიმართულია ჰიპოთეზის შესამოწმებლად, შესაძლებელი ხდება იმის დადგენა, თუ
რომელი თეორიული დებულება უნდა იქნას მიღებული და რომელი უარყოფილი.
იდეალურ შემთხვევაში, ფსიქოლოგებმა, რომლებიც ეძებენ ფაქტებს ან შაბლონებს,
უნდა მიიღონ მონაცემები, რომლებიც შეიძლება აიხსნას უფრო ფართო თეორიულ
საფუძველზე. თეორია, რომელიც არ არის მხარდაჭერილი კვლევის მიერ, სხვა არაფერია
თუ არა უსაქმური სპეკულაცია. ასევე, ფაქტების დაგროვება უსარგებლოა, თუ ამ
მონაცემების მოპოვების პროცესი არ არის ორგანიზებული კონსტრუქციულად და
მკაფიოდ. ამ საფუძველს იძლევა თეორია, რომელიც აჯამებს და წარმოაჩენს ემპირიულ
მონაცემებს შინაარსობრივად.