‫ﺧ ﻄ ﺒ ﺔ ﻋ ﻦ ) ﻣ ﻦ أ ي ا ﻷ ﺻ ﻨﺎ ف أﻧ ﺖ ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀﺎ ن ؟ ( ‪1‬‬

‫‪/hamidibrahem.com‬ﺧﻄﺒﺔ‪-‬ﻋﻦ‪-‬ﻣﻦ‪-‬أي‪-‬اﻷﺻﻨﺎف‪-‬أﻧﺖ‪-‬ﻓﻲ‪-‬رﻣﻀﺎن؟‪/1-‬‬

‫‪ 11‬أﺑﺮﻳﻞ‪،‬‬
‫‪2020‬‬

‫ا ﻟ ﺨ ﻄﺒ ﺔ ا ﻷ و ﻟ ﻰ ) ﻣ ﻦ أ ي ا ﻷ ﺻﻨ ﺎ ف أ ﻧ ﺖ ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ؟ ( ‪1‬‬

‫ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ ﻟ ﻠ ﻪ ر ب ا ﻟ ﻌ ﺎ ﻟ ﻤ ﻴ ﻦ ‪ ..‬ا ﻟ ﻠ ﻬ ﻢ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ ﻋ ﻠ ﻰ ﻧ ﻌ ﻤ ﺔ ا ﻹ ﺳ ﻼ م و ا ﻻ ﻳ ﻤ ﺎ ن ‪ .‬و ﻟ ﻚ ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ أ ن‬
‫ﺟ ﻌ ﻠ ﺘ ﻨ ﺎ ﻣ ﻦ أ ﻣ ﺔ ﻣ ﺤ ﻤ ﺪ ﻋ ﻠ ﻴ ﻪ ا ﻟ ﺼ ﻼ ة و ا ﻟ ﺴ ﻼ م …‪ ..‬و أ ﺷ ﻬ ﺪ أ ن ﻻ إ ﻟ ﻪ إ ﻻ ﻟ ﻠ ﻪ و ﺣ ﺪ ه ﻻ ﺷ ﺮ ﻳ ﻚ ﻟ ﻪ ‪.‬‬
‫وأ ﺷ ﻬ ﺪ أ ن ﻣ ﺤ ﻤ ﺪا ﻋﺒ ﺪ ه و ر ﺳ ﻮ ﻟ ﻪ‪ ..‬ﻧ ﺸ ﻬ ﺪ أ ﻧ ﻪ ﺑﻠ ﻎ ا ﻟ ﺮ ﺳ ﺎ ﻟ ﺔ وأ د ى ا ﻷ ﻣ ﺎ ﻧ ﺔ و ﻧ ﺼ ﺢ ا ﻷ ﻣ ﺔ ا ﻟﻠ ﻬ ﻢ‬
‫ﺻ ﻞ و ﺳﻠ ﻢ و ﺑ ﺎ ر ك ﻋﻠ ﻰ ﺳﻴ ﺪ ﻧ ﺎ ﻣ ﺤ ﻤ ﺪ و ﻋﻠ ﻰ آ ﻟ ﻪ و ﺻ ﺤﺒ ﻪ أ ﺟ ﻤ ﻌﻴ ﻦ‬

‫أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤ ﻮ ن‬ ‫أ ﻣﺎ ﺑﻌ ﺪ‬

‫ل اﻟﻠﻪِ ‪-‬ﺻﻠﻰ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪ُ » -‬رب َ‬

‫ﺻﺎﺋ ِﻢ ٍ‬ ‫ﺳﻮ ُ‬
‫ل َر ُ‬ ‫ل ﻗَﺎ َ‬‫ﻦ أ َﺑ ِﻰ ﻫَُﺮﻳ َْﺮة َ ﻗَﺎ َ‬
‫ر و ى ا ﻻ ﻣﺎ م أ ﺣ ﻤ ﺪ ﻓ ﻲ ﻣ ﺴﻨ ﺪ ه ‪ ) :‬ﻋ َ ْ‬
‫ﻣﻪِ اﻟﺴﻬَُﺮ «‪.‬‬
‫ﻦ ﻗِﻴ َﺎ ِ‬
‫ﻣ ْ‬
‫ﻪ ِ‬‫ﺣﻈ ُ‬ ‫ﺶ وَُرب ﻗَﺎﺋ ِﻢ ٍ َ‬ ‫ﺠﻮع ُ وَاﻟ ْﻌَﻄ َ ُ‬
‫ﻣ ﻪ ِ اﻟ ْ ُ‬
‫ﺻﻴ َﺎ ِ‬
‫ﻦ ِ‬
‫ﻣ ْ‬
‫ﻪ ِ‬
‫ﺣﻈ ُ‬
‫َ‬

‫إ ﺧﻮة ا ﻹ ﺳ ﻼ م‬

‫ﻣ ﺎ ﻫ ﻲ أ ﺻﻨ ﺎ ف ا ﻟﻨ ﺎ س ﻓ ﻲ ا ﺳﺘ ﻘﺒ ﺎ ل ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ؟ ‪ ،‬و ﻣ ﺎ ﻫ ﻲ أ ﺻﻨ ﺎ ف ا ﻟﻨ ﺎ س و ﻣ ﻮا ﻗ ﻔ ﻬ ﻢ ﻣ ﻦ‬
‫ﺻ ﻮ م ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ؟ ‪ ،‬و ﻣ ﺎ ﻫ ﻲ أ ﺻﻨ ﺎ ف ا ﻟﻨ ﺎ س و ﻗﺒ ﻮ ﻟ ﻬ ﻢ ﻟﻠﺘ ﻮ ﺑ ﺔ ﻓ ﻲ ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ؟ ‪ ،‬ﺣ ﻮ ل‬
‫ا ﻹ ﺟ ﺎ ﺑ ﺔ ﻋﻠ ﻰ ﻫ ﺬ ه ا ﻷ ﺳﺌﻠ ﺔ ﺳ ﻮ ف ﻳ ﻜ ﻮ ن ا ﻟﻠ ﻘ ﺎ ء إ ن ﺷ ﺎ ء ا ﻟﻠ ﻪ‬

‫أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤ ﻮ ن‬

‫و ﻫ ﺎ ﻧ ﺤ ﻦ إ زا ء د و ر ة ﺟ ﺪ ﻳ ﺪ ة ﻣ ﻦ د و را ت ا ﻟ ﻔﻠ ﻚ ‪ ،‬و ﻫ ﺎ ﻫ ﻮ ذا ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻳ ﻔ ﺪ ﻋﻠﻴﻨ ﺎ ﻣ ﻦ ﺟ ﺪ ﻳ ﺪ ‪،‬‬

‫ﺑﻨ ﻈ ﺎ ﻣ ﻪ وأ ﺟ ﻮا ﺋ ﻪ و ﻧ ﻔ ﺤ ﺎ ﺗ ﻪ ‪ ،‬و ﻫ ﺎ ﻫ ﻢ ا ﻟﻨ ﺎ س إ زا ء ا ﺳﺘ ﻘﺒ ﺎ ﻟ ﻬ ﻢ ﻟ ﺸ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن أ ﺻﻨ ﺎ ف وأ ﻧ ﻮا ع ‪:‬‬
‫ا ﻟ ﺼﻨ ﻒ ا ﻷ و ل ‪ :‬ﻻ ﻳ ﻬﺘ ﻢ ﺑ ﻘ ﺪ و ﻣ ﻪ ﻣ ﻦ ﻗ ﺮ ﻳ ﺐ أ و ﺑ ﻌﻴ ﺪ ‪ ،‬ﻓ ﺎ ﻷ ﻣ ﺮ ﻻ ﻳ ﻬ ﻤ ﻪ ‪ ،‬ر ﻏ ﻢ أ ﻧ ﻪ ﻳ ﺪ ﻋ ﻲ أ ﻧ ﻪ ﻣ ﻦ‬
‫ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤﻴ ﻦ ‪ ،‬ﻫ ﺬا ا ﻟ ﺼﻨ ﻒ ﻣ ﻦ ا ﻟﻨ ﺎ س ﻣ ﺸ ﻐ ﻮ ل ﺑ ﺪ ﻧﻴ ﺎ ه ﻋ ﻦ آ ﺧ ﺮ ﺗ ﻪ ‪ ،‬و ﺑ ﺸ ﻬ ﻮا ﺗ ﻪ ﻋ ﻦ ﻃ ﺎ ﻋ ﺎ ﺗ ﻪ ‪،‬‬
‫ا ﻟ ﺼﻨ ﻒ ا ﻟﺜ ﺎ ﻧ ﻲ ‪ :‬ﻳ ﺴﺘ ﻘﺒ ﻞ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن و ﻫ ﻮ ﻣ ﻬ ﻤ ﻮ م ‪ ،‬ﻷ ﻧ ﻪ ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﺿﻴ ﻔ ﺎ ﺛ ﻘﻴ ﻼ ‪،‬‬
‫ﻓﻬﻮ وإن ﺻﺎم إﻻ أﻧﻪ ﻳﻜﻮن ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺗﺎح أﺛﻨﺎء ﺻﻮﻣﻪ وﻻ ﻳﺮى ﻣﻨﻪ ﻓﺎﺋﺪة ‪ ،‬ﻫﺬا ﻣﻦ ﻧﺎﺣﻴﺔ ‪،‬وﻣﻦ‬
‫ﻧ ﺎ ﺣﻴ ﺔ أ ﺧ ﺮ ى ‪ :‬ﻓ ﻬ ﻮ ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻋﺒﺌ ﺎ ﻣ ﺎ ﻟﻴ ﺎ ‪ ،‬و ﻣ ﻄ ﺎ ﻟ ﺐ ﻻ ﻳ ﺴﺘ ﻄﻴ ﻊ ﺗ ﻮ ﻓﻴ ﺮ ﻫ ﺎ ‪ ،‬ﻟ ﺬا ﻓ ﻬ ﻮ‬
‫ﻣ ﻬ ﻤ ﻮ م و ﺣ ﺰ ﻳ ﻦ ﻟ ﻘ ﺪ و م ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬ا ﻟ ﺼﻨ ﻒ ا ﻟﺜ ﺎ ﻟ ﺚ ‪ :‬ﻳ ﻔ ﺮ ح و ﻳ ﺴ ﻌ ﺪ ﺑ ﻘ ﺪ و م ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬ﻻ‬
‫ﻷ ﻧ ﻪ ﺷ ﻬ ﺮ ﻃ ﺎ ﻋ ﺔ ﻟﻠ ﺮ ﺣ ﻤ ﻦ ‪ ،‬و ﻻ ﻷ ﻧ ﻪ ﺗ ﻔﺘ ﺢ ﻓﻴ ﻪ أ ﺑ ﻮا ب ا ﻟ ﺠﻨ ﺔ ‪ ،‬و ﺗ ﻐﻠ ﻖ ﻓﻴ ﻪ أ ﺑ ﻮا ب ا ﻟﻨﻴ ﺮا ن ‪ ،‬و ﻻ‬
‫ﻷﻧﻪ ﺷﻬﺮ اﻟﺘﻮﺑﺔ واﻟﻘﺮآن ‪ ،‬وﻣﻀﺎﻋﻔﺔ اﻷﺟﺮ ‪ ،‬واﻟﻌﺘﻖ ﻣﻦ اﻟﻨﻴﺮان ‪،‬وﻟﻜﻦ ﻓﺮﺣﺘﻪ ﺑﻘﺪوم ﺷﻬﺮ‬
‫ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻣ ﻘ ﺮ و ﻧ ﺔ ﺑ ﺎ ﻟ ﺸ ﻬ ﻮا ت وا ﻟ ﻤﻠ ﺬا ت ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻮ ﻓ ﻲ ﻧ ﻈ ﺮ ه ﺷ ﻬ ﺮ ﺳ ﻬ ﺮا ت ﻣ ﻊ ا ﻟﺘ ﻤﺜﻴﻠﻴ ﺎ ت‬
‫وا ﻷ ﻓ ﻼ م ‪ ،‬ﻫ ﻮ ﻓ ﻲ ﻧ ﻈ ﺮ ه ‪ ،‬ﺷ ﻬ ﺮ ا ﻟ ﻤ ﺄ ﻛ ﻮ ﻻ ت وا ﻟ ﻤ ﺸ ﺮ و ﺑ ﺎ ن وا ﻟ ﺤ ﻔ ﻼ ت ﻣ ﻊ ا ﻷ ﺻ ﺪ ﻗ ﺎ ء وا ﻟ ﻀﻴ ﻔ ﺎ ن‬
‫‪،‬ﻫﻮ ﻓﻲ ﻧﻈﺮه ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻧﻮم ﺑﺎﻟﻨﻬﺎر ﺣﺘﻰ ﻻ ﻳﺸﻌﺮ ﺑﺘﻌﺐ اﻟﺼﻮم ‪ ،‬وﺳﻬﺮ ﺑﺎﻟﻠﻴﻞ ﻣﻊ اﻟﺨﻼن ‪،‬‬
‫ا ﻟ ﺼﻨ ﻒ ا ﻟ ﺮا ﺑ ﻊ ‪ :‬ﻫ ﻢ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻋ ﺮ ﻓ ﻮا ﻗ ﺪ ر ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬و ﻓ ﻬ ﻤ ﻮا و ﻓ ﻘ ﻬ ﻮا ا ﻟ ﺤ ﻜ ﻤ ﺔ ﻣ ﻦ‬
‫ﻣ ﺸ ﺮ و ﻋﻴﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻢ ﻳ ﺪ ﻋ ﻮ ن ر ﺑ ﻬ ﻢ أ ن ﻳﺒﻠ ﻐ ﻬ ﻢ ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬ﻓ ﺈ ذا ﻣ ﺎ أ ﻗﺒ ﻞ ﻋﻠﻴ ﻬ ﻢ ‪ ،‬ﺳ ﻌ ﺪ وا‬
‫ﺑ ﻘ ﺪ و ﻣ ﻪ ‪ ،‬و ﺷ ﻤ ﺮ وا ﺳ ﻮا ﻋ ﺪ ا ﻟ ﺠ ﺪ ‪ ،‬ﻟﻴﻨ ﺎ ﻟ ﻮا ﻓﻴ ﻪ ا ﻟ ﺪ ر ﺟ ﺎ ت ا ﻟ ﻌ ﺎ ﻟﻴ ﺔ وا ﻟﺘ ﻘ ﻮ ى وا ﻹ ﺣ ﺴ ﺎ ن ‪ ،‬ﻫ ﺆ ﻻ ء‬
‫ﻳ ﺴﺘ ﻘﺒﻠ ﻮ ن ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن و ﻗ ﺪ أ ﻋ ﺪ وا ﻟﻠ ﻄ ﺎ ﻋ ﺎ ت ﻋ ﺪ ﺗ ﻬ ﺎ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻮ ﻣ ﻮ ﺳ ﻢ ﻟﻠ ﻄ ﺎ ﻋ ﺎ ت ‪ ،‬و ﻓ ﺮ ﺻ ﺔ‬
‫ﻟﺘ ﺠ ﺪ ﻳ ﺪ ا ﻟﺘ ﻮ ﺑ ﺔ وا ﻟ ﻘ ﺮ ب ﻣ ﻦ ر ب ا ﻷ ر ض وا ﻟ ﺴ ﻤ ﻮا ت ‪ ،‬ﻓ ﺮ ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻓ ﻲ ﻧ ﻈ ﺮ ﻫ ﻢ ﻣﻨ ﺤ ﺔ إ ﻟ ﻬﻴ ﺔ ‪،‬‬
‫و ﻋ ﻄﻴ ﺔ ر ﺑ ﺎ ﻧﻴ ﺔ ‪ ،‬ﻗ ﺪ ﻻ ﻳ ﺪ ر ﻛ ﻮ ﻧ ﻬ ﺎ ﻓ ﻲ أ ﻋ ﻮا م ﻗ ﺎ د ﻣ ﺔ‬

‫‪1/4‬‬
 ‫إ ﺧﻮة ا ﻹ ﺳ ﻼ م‬

‫و ﺑ ﻤﻨ ﻈ ﻮ ر آ ﺧ ﺮ ‪،‬أ و ) ﺑ ﻔﻠ ﺴ ﻔ ﺔ أ ﺧ ﺮ ى ( و ﺑ ﻔ ﻬ ﻢ ﻣ ﺨﺘﻠ ﻒ ‪ ،‬ﻓ ﻬﻨ ﺎ ك أ ﺻﻨ ﺎ ف ﻣ ﺨﺘﻠ ﻔ ﺔ ﻣ ﻦ ا ﻟﻨ ﺎ س‬

‫ﻓ ﻲ ا ﺳﺘ ﻘﺒ ﺎ ﻟ ﻬ ﻢ ﻟ ﺸ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬ﻓ ﻤﻨ ﻬ ﻢ ‪ :‬ﻣ ﻦ ﻻ ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن أ ﻛﺜ ﺮ ﻣ ﻦ أ ﻧ ﻪ ﺣ ﺮ ﻣ ﺎ ن‬
‫ﻻ ﻓ ﺎ ﺋ ﺪ ة ﻣﻨ ﻪ ‪ ،‬و ﺗ ﻘﻠﻴ ﺪ د ﻳﻨ ﻲ ﻻ ﻣﺒ ﺮ ر ﻟ ﻪ ‪ ،‬و ﻗ ﺪ ﺗ ﻘ ﺪ ﻣ ﺖ ا ﻟ ﺤ ﻀ ﺎ ر ة ‪ ،‬و ﺗ ﻄ ﻮ ر ا ﻟ ﻔ ﻜ ﺮ ا ﻹ ﻧ ﺴ ﺎ ﻧ ﻲ ‪،‬‬
‫ﺑ ﺤﻴ ﺚ ﻻ ﻳ ﺴﻴ ﻎ – ﻓ ﻲ ز ﻋ ﻤ ﻪ – ﻫ ﺬ ه ا ﻟ ﻘﻴ ﻮ د ا ﻟ ﺪ ﻳﻨﻴ ﺔ ا ﻟﺜ ﻘﻴﻠ ﺔ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻮ ﻋ ﺎ ز م ﻋﻠ ﻰ ا ﻹ ﻓ ﻄ ﺎ ر ﻓﻴ ﻪ ‪،‬‬
‫ﻣ ﺠ ﺎ ﻫ ﺮ ﺑ ﺬ ﻟ ﻚ ‪ ،‬ﻣ ﺴﺘ ﻬ ﺰ ئ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺼ ﺎ ﺋ ﻤﻴ ﻦ ‪ ،‬ﺳ ﺎ ﺧ ﺮ ﺑ ﻌ ﻘ ﻮ ﻟ ﻬ ﻢ و ﺗ ﻔ ﻜﻴ ﺮ ﻫ ﻢ و ﺳﻠ ﻮ ﻛ ﻬ ﻢ ‪ .‬و ﻣﻨ ﻬ ﻢ ‪ :‬ﻣ ﻦ‬
‫ﻻ ﻳ ﺮ ى ﻓﻴ ﻪ إ ﻻ ﺟ ﻮ ﻋ ﺎ ﻻ ﺗﺘ ﺤ ﻤﻠ ﻪ أ ﻋ ﺼ ﺎ ب ﻣ ﻌ ﺪ ﺗ ﻪ ‪ ،‬و ﻋ ﻄ ﺸ ﺎ ﻻ ﺗ ﻘ ﻮ ى ﻋﻠﻴ ﻪ ﻣ ﺠ ﺎ ر ي ﻋ ﺮ و ﻗ ﻪ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻮ‬
‫ﻋ ﺎ ز م ﻋﻠ ﻰ ا ﻹ ﻓ ﻄ ﺎ ر ‪ ،‬ﻣ ﺴﺘ ﺨ ﻒ ﻓﻴ ﻪ ﺑ ﺎ ﻟﻨ ﺎ س ‪ ،‬ﻣﺘ ﻈ ﺎ ﻫ ﺮ ﺑ ﺎ ﻟ ﺼﻴ ﺎ م أ ﻣ ﺎ م ﻣ ﻦ ﻻ ﻳ ﻌ ﺮ ﻓ ﻪ ‪ ،‬ﻣ ﺠ ﺎ ﻫ ﺮ ﺑ ﻪ‬
‫أ ﻣ ﺎ م ﻣ ﻦ ﻻ ﻳﻨ ﻜ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ ‪ – .‬و ﻣﻨ ﻬ ﻢ ‪ :‬ﻣ ﻦ ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻣ ﻮ ﺳ ﻤ ﺎ ﺳﻨ ﻮ ﻳ ﺎ ﻟﻠ ﻤ ﻮا ﺋ ﺪ ا ﻟ ﺰا ﺧ ﺮ ة‬
‫ﺑ ﺎ ﻟ ﻄ ﻌ ﺎ م وا ﻟ ﺸ ﺮا ب ‪ ،‬و ﻓ ﺮ ﺻ ﺔ ﺟ ﻤﻴﻠ ﺔ ﻟﻠ ﺴ ﻤ ﺮ وا ﻟﻠ ﻬ ﻮ إ ﻟ ﻰ ﺑ ﺰ و غ ا ﻟ ﻔ ﺠ ﺮ ‪ ،‬وا ﻟﻨ ﻮ م ا ﻟ ﻌ ﻤﻴ ﻖ ﻓ ﻲ‬
‫م ﺑ ﻌ ﻤﻠ ﻪ ‪ ،‬وإ ن ﻛ ﺎ ن ذا ﻣ ﻌ ﺎ ﻣﻠ ﺔ ﺳ ﺎ ء ت‬ ‫ﺮ َ‬
‫ا ﻟﻨ ﻬ ﺎ ر ﺣﺘ ﻰ ﻏ ﺮ و ب ا ﻟ ﺸ ﻤ ﺲ ‪ ،‬ﻓ ﺈ ن ﻛ ﺎ ن ذا ﻋ ﻤ ﻞ ﺑ َ ِ‬
‫ﻣ ﻌ ﺎ ﻣﻠﺘ ﻪ ‪ ،‬وإ ن ﻛ ﺎ ن ﻣ ﻮ ﻇ ﻔ ﺎ ﺛ ﻘ ﻞ ﻋﻠﻴ ﻪ أ دا ء وا ﺟﺒ ﻪ ‪ – .‬و ﻣﻨ ﻬ ﻢ ‪ – :‬و ﻫ ﻢ ا ﻷ ﻗﻠ ﻮ ن – ﻣ ﻦ ﻳ ﺮ و ن ﻓ ﻲ‬
‫ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﺷ ﻬ ﺮا ﻏﻴ ﺮ ﻫ ﺬا ﻛﻠ ﻪ ‪ ،‬و ﻫ ﻮ أ ﺟ ﻞ ﻣ ﻦ ﻫ ﺬا ﻛﻠ ﻪ ‪ ،‬ﻳ ﺮ و ن ﻓﻴ ﻪ د و ر ة ﺗ ﺪ ر ﻳﺒﻴ ﺔ ﻟﺘ ﺠ ﺪ ﻳ ﺪ ﻣ ﻌ ﺎ ن‬
‫ﻓ ﻲ ﻧ ﻔ ﻮ س ا ﻟﻨ ﺎ س ﻣ ﻦ ‪ :‬ا ﻟ ﺨﻠ ﻖ ا ﻟﻨﺒﻴ ﻞ ‪ ،‬وا ﻹ ﻳﺜ ﺎ ر ا ﻟ ﺠ ﻤﻴ ﻞ ‪ ،‬وا ﻟ ﺼﺒ ﺮ ا ﻟ ﻜ ﺮ ﻳ ﻢ ‪ ،‬وا ﻟﺘ ﻬ ﺬ ﻳ ﺐ ا ﻹ ﻟ ﻬ ﻲ‬
‫ا ﻟ ﻌ ﻈﻴ ﻢ ‪ .‬أ ﻣ ﺎ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻻ ﻳ ﺮ و ن ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺼﻴ ﺎ م ا ﻧ ﺴ ﺠ ﺎ ﻣ ﺎ ﻣ ﻊ ﺗ ﻄ ﻮ ر ا ﻟ ﺤ ﻀ ﺎ ر ة ﻓﻨ ﺤ ﻦ ﻧ ﺤﻴﻠ ﻬ ﻢ إ ﻟ ﻰ أ ﻃﺒ ﺎ ء‬
‫ا ﻷ ﺟ ﺴ ﺎ م وا ﻟﻨ ﻔ ﻮ س ﻟﻴ ﺤ ﺪ ﺛ ﻮ ﻫ ﻢ ﻋ ﻤ ﺎ ا ﻛﺘ ﺸ ﻔ ﻪ ا ﻟ ﻌﻠ ﻢ ا ﻟ ﺤ ﺪ ﻳ ﺚ ﻣ ﻦ ﻓ ﻮا ﺋ ﺪ ﻟﻠ ﺼﻴ ﺎ م ﻻ ﻳ ﺠ ﺪ ﻫ ﺎ ا ﻟﻨ ﺎ س‬
‫ﻓ ﻲ ﻏﻴ ﺮ ه ‪ .‬وأ ﻣ ﺎ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﺗﻨ ﻬ ﺰ م ﻋ ﺰا ﺋ ﻤ ﻬ ﻢ أ ﻣ ﺎ م ﺟ ﻮ ع ا ﻟ ﺼﻴ ﺎ م و ﺣ ﺮ ﻣ ﺎ ﻧ ﻪ ‪ ،‬و ﻫ ﻢ ﻣ ﺆ ﻣﻨ ﻮ ن ﺑ ﻔ ﺮ ﺿﻴﺘ ﻪ‬
‫و ﻗ ﺪ ﺳﻴﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻓﻨ ﺤ ﻦ ﻧ ﺬ ﻛ ﺮ ﻫ ﻢ ‪ :‬ﺑ ﺄ ﻧﻨ ﺎ ﻧ ﻌﻴ ﺶ ﻓ ﻲ ﻗﻠ ﺐ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺮ ﻛ ﺔ ا ﻟ ﻔ ﺎ ﺻﻠ ﺔ ﻓ ﻲ ﺗ ﺎ ر ﻳ ﺦ ﻫ ﺬ ه ا ﻷ ﻣ ﺔ ‪،‬‬
‫و ﻟﻴ ﺲ ا ﻟ ﺼﻴ ﺎ م إ ﻻ ﺻﺒ ﺮ ﺳ ﺎ ﻋ ﺎ ت ﻋﻠ ﻰ أ ﻗ ﻞ ﻣ ﻈ ﺎ ﻫ ﺮ ا ﻟ ﺤ ﺮ ﻣ ﺎ ن ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺤﻴ ﺎ ة ﻣ ﻦ ﻃ ﻌ ﺎ م و ﺷ ﺮا ب ‪،‬‬
‫ﻓ ﻤ ﻦ ا ﻧ ﻬ ﺰ م ﺑﻴﻨ ﻪ و ﺑﻴ ﻦ ﻧ ﻔ ﺴ ﻪ ﻋ ﻦ ﺗ ﺤ ﻤ ﻞ ﺷ ﺪ ة ا ﻟ ﺼﺒ ﺮ ﺳ ﺎ ﻋ ﺎ ت ﻣ ﻦ ا ﻟﻨ ﻬ ﺎ ر ‪ ،‬ﻓ ﺴﻴ ﻜ ﻮ ن أ ﺷ ﺪ‬
‫ﻫ ﺰ ﻳ ﻤ ﺔ ﺑﻴﻨ ﻪ و ﺑﻴ ﻦ أ ﻋ ﺪا ﺋ ﻪ ﻋ ﻦ ﺗ ﺤ ﻤ ﻞ ﻗ ﺴ ﻮ ة ا ﻟ ﻜ ﻔ ﺎ ح وا ﻟﻨ ﻀ ﺎ ل أ ﻳ ﺎ ﻣ ﺎ و ﺷ ﻬ ﻮ را وأ ﻋ ﻮا ﻣ ﺎ ‪،‬‬
‫ﻓ ﺎ ﻟ ﻤﻨ ﻬ ﺰ ﻣ ﻮ ن ﻓ ﻲ ﻣﻴ ﺪا ن ﺻ ﻐﻴ ﺮ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻢ ﻟﻴ ﺴ ﻮا أ ﻫ ﻼ ﻷ ن ﻳ ﺤ ﺮ ز وا ا ﻟﻨ ﺼ ﺮ ﻷ ﻣﺘ ﻬ ﻢ ﻓ ﻲ ﻣﻴ ﺪا ن ﻛﺒﻴ ﺮ‬
‫‪ ،‬و ﻣ ﻦ أ ﻋﻠ ﻦ ا ﺳﺘ ﺴ ﻼ ﻣ ﻪ ﻓ ﻲ ﻣ ﻌ ﺮ ﻛ ﺔ ﻧ ﻔ ﺴﻴ ﺔ ﺗ ﺪ و م ﺳ ﺎ ﻋ ﺎ ت ‪ ،‬ﻓ ﻘ ﺪ ﺣ ﻜ ﻢ ﻋﻠ ﻰ ﻧ ﻔ ﺴ ﻪ ﺑ ﻔ ﻘ ﺪا ن‬
‫أ و ل ﺧﻠ ﻖ ﻣ ﻦ أ ﺧ ﻼ ق ا ﻟ ﻤ ﻜ ﺎ ﻓ ﺤﻴ ﻦ ‪ ،‬و ﻫ ﻮ ا ﻟ ﺮ ﺟ ﻮ ﻟ ﺔ ‪ ،‬و ﻣ ﻦ ﻋ ﺰ ﻋﻠﻴ ﻪ أ ن ﻳ ﻌﻴ ﺶ ﻓ ﻲ ﺟ ﻮ ا ﻟ ﺮ ﺟ ﺎ ل ‪،‬‬
‫ﻓ ﻘ ﺪ أ ﺧ ﺮ ج ﻧ ﻔ ﺴ ﻪ ﻣ ﻦ ﺳ ﺠ ﻼ ت اﻟ ﺸ ﻬ ﺪاء وا ﻷﺑ ﻄﺎ ل ‪ .‬وأ ﻣﺎ اﻟ ﺬﻳ ﻦ ﻳ ﺮ و ن ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀﺎ ن ﺟ ﻮ ﻋﺎ ﻓ ﻲ‬
‫ا ﻟﻨ ﻬ ﺎ ر ‪ ،‬و ﻣﺘ ﻌ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟﻠﻴ ﻞ ‪ ،‬ﻓﻴ ﺠﻠ ﺴ ﻮ ن أ ﻣ ﺎ م ا ﻟ ﺸ ﺎ ﺷ ﺎ ت أ و ﻳ ﺬ ﻫﺒ ﻮ ن إ ﻟ ﻰ ا ﻷ ﺳ ﻮا ق وا ﻟ ﻤ ﻼ ﻫ ﻲ‪،‬‬
‫وا ﻟ ﺨﻴ ﺎ م ا ﻟ ﺮ ﻣ ﻀ ﺎ ﻧﻴ ﺔ‪ ،‬وا ﻟ ﺴ ﻬ ﺮا ت ا ﻟﺘﻠ ﻔ ﺰ ﻳ ﻮ ﻧﻴ ﺔ‪ ،‬وا ﻟ ﻤ ﺎ ﺗ ﺸ ﺎ ت ا ﻟ ﺪ و ر ﻳ ﺔ‪ ،‬ﺛ ﻢ ﻳﻨ ﺎ ﻣ ﻮ ن ﻗﺒﻴ ﻞ ا ﻟ ﻔ ﺠ ﺮ‬
‫ﻀ ﺎ ا ﻟ ﻈ ﻬ ﺮ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﺆ ﻻ ء ﻣ ﺤ ﺮ و ﻣ ﻮ ن ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺨﻴ ﺮ ﻓ ﻲ‬ ‫ﻓ ﻼ ﻳ ﺼﻠﻴ ﻪ‪ ،‬و ر ﺑ ﻤ ﺎ ﻧ ﺎ م إ ﻟ ﻰ ﻗﺒﻴ ﻞ ا ﻟ ﻌ ﺼ ﺮ و ﻓ ﺎ ﺗ ﻪ أ ﻳ ً‬
‫ﺷﺎ‬‫ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬و ﻫ ﻢ ﻣ ﺨ ﺎ ﻟ ﻔ ﻮ ن ﻟ ﻔ ﻄ ﺮ ة ا ﻟﻠ ﻪ ا ﻟﺘ ﻲ ﻓ ﻄ ﺮ ا ﻟﻨ ﺎ س ﻋﻠﻴ ﻬ ﺎ‪ ،‬ﺣﻴ ﺚ ﺟ ﻌ ﻞ ا ﻟﻨ ﻬ ﺎ ر ﻣ ﻌ ﺎ ً‬
‫ﺷﺎ ﴾ ]اﻟﻨﺒﺄ‪.[11 -10 :‬‬ ‫ﻌﺎ ً‬
‫ﻣ َ‬
‫ﻬﺎَر َ‬ ‫ﻌﻠ ْﻨ َﺎ اﻟﻨ َ‬
‫ﺟ َ‬ ‫ﺳﺎ * َ‬
‫و َ‬ ‫ﻌﻠ ْﻨ َﺎ اﻟﻠﻴ ْ َ‬
‫ﻞ ﻟ ِﺒ َﺎ ً‬ ‫ﺟ َ‬ ‫ﺳ ﺎ ‪ ،‬ﻗ ﺎ ل ا ﻟ ﻠ ﻪ ﺗ ﻌ ﺎ ﻟ ﻰ‪َ ﴿ :‬‬
‫و َ‬ ‫وا ﻟﻠﻴ ﻞ ﻟﺒ ﺎ ً‬
‫وﻫﻢ ﻻ ﻳﺸﻌﺮون ﺑﻠﺬة اﻟﺼﻴﺎم أﺑﺪًا‪ ،‬وﻻ ﻳﺠﺪون أﺛﺮه ﻋﻠﻴﻬﻢ‪ ،‬وﻻ ﻳﺸﻌﺮون ﺑﺎﻟﺤﻜﻤﺔ ﻣﻦ‬
‫ﻣ ﺸ ﺮ و ﻋﻴﺘ ﻪ‪ ،‬أ ﻣ ﺎ ﺟ ﻤ ﻬ ﻮ ر ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤﻴ ﻦ ا ﻟ ﺼ ﺎ ﺋ ﻤﻴ ﻦ ﻓ ﺈ ﻟﻴ ﻬ ﻢ أ ﻧ ﻮ ﺟ ﻪ ﻫ ﺬا ا ﻟ ﺤ ﺪ ﻳ ﺚ ‪ ،‬و ﻫ ﻢ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻧ ﺮ ﺟ ﻮ‬
‫أ ن ﻳﻨ ﻔ ﻌ ﻬ ﻢ ا ﻟﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻟ ﺼﻴ ﺎ م ‪ ،‬و ﻳﺜﺒﺘ ﻬ ﻢ ﻋﻠﻴ ﻪ ‪ ،‬و ﻳ ﺠ ﺰ ل ﻣﺜ ﻮ ﺑﺘ ﻬ ﻢ ﻓﻴ ﻪ ‪.‬‬

‫أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤ ﻮ ن‬

‫إن اﻷﻣﻢ ﻛﺎﻷﻓﺮاد ﺗﺤﺘﺎج ﻓﻲ ﺣﻴﺎﺗﻬﺎ اﻟﻄﻮﻳﻠﺔ إﻟﻰ ﻓﺘﺮات ﻣﻦ اﻟﺮاﺣﺔ واﻟﻬﺪوء ‪ ،‬ﺗ ُﺼﻠﺢ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﺎ‬
‫ﻓ ﺴ ﺪ ﻣ ﻦ أ و ﺿ ﺎ ﻋ ﻬ ﺎ ‪ ،‬و ﺗ ﺠ ﺪ د ﻣ ﺎ ﻛ ﺎ د ﻳﺒﻠ ﻰ ﻣ ﻦ ﻣ ﻘ ﻮ ﻣ ﺎ ﺗ ﻬ ﺎ ‪ ،‬و ﺗ ﻌ ﺎ ﻟ ﺞ ﻣ ﺎ ﺳ ﺎ ء ﻣ ﻦ ﺷ ﺆ و ﻧ ﻬ ﺎ ‪ ،‬و ﻫ ﺬ ه‬
‫ا ﻟ ﻔﺘ ﺮا ت ﻫ ﻲ ا ﻟﻠ ﺤ ﻈ ﺎ ت ا ﻟ ﻔ ﺎ ﺻﻠ ﺔ ﻓ ﻲ ﺗ ﺎ ر ﻳ ﺦ ا ﻷ ﻓ ﺮا د و ا ﻟ ﺠ ﻤ ﺎ ﻋ ﺎ ت ‪ ،‬ﻓ ﺈ ن ﻋ ﺮ ﻓ ﺖ ﻛﻴ ﻒ ﺗ ﺴﺘ ﻔﻴ ﺪ‬
‫ﻣﻨ ﻬ ﺎ ‪ ،‬ﻛ ﺎ ﻧ ﺖ ﻣ ﻔﺘ ﺎ ﺣ ﺎ ﻟ ﻜ ﻞ ﺧﻴ ﺮ ﺗﻨ ﺎ ﻟ ﻪ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﺴﺘ ﻘﺒ ﻞ ‪ ،‬و ﻟ ﻜ ﻞ ﻧ ﺼ ﺮ ﺗ ﺤ ﺮ ز ه ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺎ ر ك ‪ ،‬و ﻟ ﻜ ﻞ‬
‫ﺧﻠ ﻮ د ﺗ ﺴ ﺠﻠ ﻪ ﻓ ﻲ ا ﻟﺘ ﺎ ر ﻳ ﺦ ‪ ،‬و ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻫ ﻮ ﻫ ﺬ ه ا ﻟ ﻔﺘ ﺮ ة ا ﻟ ﺮ و ﺣﻴ ﺔ ا ﻟﺘ ﻲ ﺗ ﺠ ﺪ ﻓﻴ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﺠ ﻤ ﺎ ﻫﻴ ﺮ‬
‫وا ﻷ ﻓ ﺮا د ﻓ ﺮ ﺻ ﺔ ﻹ ﺻ ﻼ ح ﺗ ﺎ ر ﻳ ﺨ ﻬ ﺎ ‪ .‬ﻓ ﺈ ن ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ) ﻣ ﺤ ﻄ ﺔ ( ﻟﺘ ﻌﺒﺌ ﺔ ا ﻟ ﻘ ﻮ ى ا ﻟﻨ ﻔ ﺴﻴ ﺔ وا ﻟ ﺮ و ﺣﻴ ﺔ‬
‫وا ﻟ ﺨﻠ ﻘﻴ ﺔ ‪،‬ا ﻟﺘ ﻲ ﺗ ﺤﺘ ﺎ ج إ ﻟﻴ ﻬ ﺎ ﻛ ﻞ أ ﻣ ﺔ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﺤﻴ ﺎ ة ‪ ،‬و ﻳ ﺤﺘ ﺎ ج إ ﻟﻴ ﻬ ﺎ ﻛ ﻞ ﻓ ﺮ د ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻤ ﺠﺘ ﻤ ﻊ ‪ ،‬إ ﻧ ﻪ‬
‫ﻳ ﻤﻨ ﺤﻨ ﺎ ﻓﻴ ﻤ ﺎ ‪ ،‬ﻳ ﻤﻨ ﺢ ﺗ ﺬ ﻛﻴ ﺮا ﺑ ﺎ ﻟ ﺤ ﻖ ا ﻟ ﺬ ي ﺗ ﻘ ﻮ م ا ﻟ ﺴ ﻤ ﻮا ت وا ﻷ ر ض ﻋﻠﻴ ﻪ ‪ ،‬و ﺗ ﺨﻠ ﻘ ﺎ ﺑ ﺎ ﻟ ﻘ ﻮ ة ا ﻟﺘ ﻲ ﻻ‬
‫‪2/4‬‬
 ‫ﺗﻨﺘ ﺼ ﺮ أ ﻣ ﺔ ﺑ ﺪ و ﻧ ﻬ ﺎ ‪ ،‬و ﺷ ﻐ ﻔ ﺎ ﺑ ﺎ ﻟ ﺤ ﺮ ﻳ ﺔ ا ﻟﺘ ﻲ ﻻ ﺗﺘ ﻢ ا ﻟ ﻜ ﺮا ﻣ ﺔ ا ﻹ ﻧ ﺴ ﺎ ﻧﻴ ﺔ إ ﻻ ﺑ ﻬ ﺎ ) ﺣ ﻖ ‪ ،‬و ﻗ ﻮ ة ‪،‬‬
‫و ﺣ ﺮ ﻳ ﺔ ( ‪ ،‬ﻫ ﺬا ﻫ ﻮ ﺑ ﻌ ﺾ ﻣ ﺎ ﻳ ﻤﻨ ﺤﻨ ﺎ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻓ ﻲ أ ﻳ ﺎ ﻣ ﻪ ا ﻟ ﺠ ﺎ ﺋ ﻌ ﺔ ا ﻟ ﻌ ﻄ ﺸ ﻰ ‪ ،‬و ﻣ ﺎ رأ ﻳ ﺖ ﻓ ﻲ ﺣﻴ ﺎ ﺗ ﻲ‬
‫ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﺎ ﻳ ﻔ ﻬ ﻢ ﻣ ﻌﻨ ﻰ ا ﻟ ﺼ ﻮ م ‪ ،‬و ﻳﺘ ﺤ ﻘ ﻖ ﺑ ﺤ ﻜ ﻤﺘ ﻪ و ﻓﻠ ﺴ ﻔﺘ ﻪ إ ﻻ ﻣﻨ ﺎ ﺿ ﻼ ﻓ ﻲ ﺳﺒﻴ ﻞ ا ﻟ ﺤ ﻖ ‪ ،‬ﻻ ﺗﻠﻴ ﻦ‬
‫ﻟ ﻪ ﻗﻨ ﺎ ة ‪ ،‬ﻗ ﻮ ﻳ ﺎ ﻓ ﻲ ﺣﻠﺒ ﺔ ا ﻟ ﺼ ﺮا ع ‪ ،‬ﻻ ﻳﻨ ﻬ ﺰ م ﻣﻨ ﻪ ﺧﻠ ﻖ‪ ،‬ﺣ ﺮا ﺑ ﺄ ﻛ ﺮ م ﻣ ﻌ ﺎ ﻧ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﺮ ﻳ ﺔ ‪ ،‬ﻻ ﺗ ﻌﻠ ﻖ ﺑ ﻪ‬
‫ذ ﻟ ﺔ ‪ ،‬و ﻻ ﻋﺒ ﻮ د ﻳ ﺔ ‪ ،‬إ ن ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻢ ا ﻟ ﺼ ﺎ ﺋ ﻢ ﻃ ﻮا ﻋﻴ ﺔ وا ﺧﺘﻴ ﺎ را ‪ ،‬و ﻋﺒ ﻮ د ﻳ ﺔ ﻟﻠ ﻪ ‪ ،‬و ﺧ ﻀ ﻮ ﻋ ﺎ ﻟ ﺠ ﻼ ﻟ ﻪ ‪،‬‬
‫و ر ﺟ ﺎ ء ﻟﻠ ﻘ ﺮ ب ﻣﻨ ﻪ ‪ ،‬وا ﻷ ﻧ ﺲ ﺑ ﺤ ﻀ ﺮ ﺗ ﻪ ‪ ،‬ﻳ ﺮ ى ا ﻷ ﻧ ﺎ ﻧﻴ ﺔ وا ﻷ ﺛ ﺮ ة وا ﻟ ﻌ ﺰ ﻟ ﺔ وا ﻻ ﻧ ﻘ ﻄ ﺎ ع ﻋ ﻦ ﻣ ﺸ ﺎ ر ﻛ ﺔ‬
‫ا ﻟ ﻤ ﺠﺘ ﻤ ﻊ ﻓ ﻲ آ ﻻ ﻣ ﻪ وأ ﺣ ﺰا ﻧ ﻪ ‪ ،‬ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ذ ﻟ ﻚ ﻛﻠ ﻪ ﺑ ﺎ ﻃ ﻼ ‪ ،‬ﻣ ﺎ أ ﺣ ﺮا ه أ ن ﻳﺘ ﺮ ﻓ ﻊ ﻋﻨ ﻪ و ﻳﻨﺘ ﺼ ﺮ ﻋﻠﻴ ﻪ‬
‫‪ .‬و ﻳ ﺮ ى ا ﻷ ﻫ ﻮا ء وا ﻟ ﺸ ﻬ ﻮا ت وا ﻟ ﻈﻠ ﻢ وا ﻟﺒ ﻐ ﻲ وا ﻟ ﻌ ﺪا و ة وا ﻟﺒ ﻐ ﻀ ﺎ ء ﺿ ﻌ ﻔ ﺎ ﻳ ﻘﺘ ﻞ ر و ح ا ﻷ ﻣ ﺔ ‪ ،‬ﻣ ﺎ‬
‫أ ﺟ ﺪ ر ﺑ ﻪ أ ن ﻳﺜ ﻮ ر ﻋﻠﻴ ﻪ ‪ ،‬و ﻳ ﻘ ﻒ د و ﻧ ﻪ ‪ ،‬و ﻳ ﺮ ى ﻓ ﻲ ﻟ ﺬ ة ا ﻟ ﻤﻨ ﺎ ﺟ ﺎ ة ﻣ ﻊ ا ﻟﻠ ﻪ ‪ ،‬و ﺗﻨ ﻔﻴ ﺬ ﺷ ﺮ ﻋ ﻪ ﻓﻴ ﻤ ﺎ‬
‫ﻧ ﻬ ﻰ وأ ﻣ ﺮ ‪ ،‬ﺣ ﺮ ﻳ ﺔ ﺗﻨ ﺄ ى ﺑ ﻪ ﻋ ﻦ ا ﻟ ﻌﺒ ﻮ د ﻳ ﺔ ﻟ ﻐﻴ ﺮ ا ﻟﻠ ﻪ ﻣ ﻦ ﻃ ﻌ ﺎ م و ﺷ ﺮا ب و ﻟ ﺬ ة و ﻃ ﻤ ﻊ وأ ﻣ ﺎ ﻧ ﻲ‬
‫ﻛ ﺎ ذ ﺑ ﺔ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻮ ا ﻟ ﺤ ﺮ دا ﺋ ﻤ ﺎ وأ ﺑ ﺪا ‪ ،‬ﻫ ﻮ ا ﻟ ﺤ ﺮ ا ﻟ ﺬ ي ﻻ ﺗﺘ ﺠﻠ ﻰ ﺣ ﺮ ﻳﺘ ﻪ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻘ ﺪ ر ة ﻋﻠ ﻰ ا ﻻ ﻧﺘ ﻘ ﺎ ل ﻣ ﻦ‬
‫ﻣ ﻜ ﺎ ن إ ﻟ ﻰ ﻣ ﻜ ﺎ ن ‪ ،‬ﺑ ﻞ ﻓ ﻲ ا ﻟ ﻘ ﺪ ر ة ﻋﻠ ﻰ أ ن ﻳﺘ ﺤ ﻜ ﻢ ﻓ ﻲ ﻋ ﻮا ﻃ ﻔ ﻪ و ﻣﻴ ﻮ ﻟ ﻪ ‪ ،‬ﻓﻴ ﺤﺒ ﺲ ﻋﻨ ﻬ ﺎ ﻣ ﺎ‬
‫ﻳ ﺸ ﺎ ء ‪ ،‬و ﻳ ﻄﻠ ﻖ ﻣﻨ ﻬ ﺎ ﻣ ﺎ ﻳ ﺸ ﺎ ء ‪ .‬إ ﻧ ﻪ ﻫﻨ ﺎ ﺣ ﺮ ا ﻟ ﺮ و ح ‪ ،‬و ﻟ ﻮ أ ﻃﺒ ﻘ ﺖ ﻋﻠﻴ ﻪ ا ﻟ ﺠ ﺪ را ن ‪ ،‬ﺣ ﺮ ا ﻟ ﻔ ﻜ ﺮ ‪ ،‬و ﻟ ﻮ‬
‫ﻋ ﺎ ش ﻓ ﻲ أ ر ض ﻗ ﻔ ﺮ ‪ ،‬ﺣ ﺮ ا ﻹ را د ة ‪ ،‬و ﻟ ﻮ ﻛﺒ ﻞ ﺑ ﺎ ﻟ ﺤ ﺪ ﻳ ﺪ ‪ ،‬و ﻫ ﺬ ه ﻟ ﻌ ﻤ ﺮ ي ﻫ ﻲ ا ﻟ ﺤ ﺮ ﻳ ﺔ ‪ ،‬ا ﻟﺘ ﻲ ﺗﻠﻴ ﻖ‬
‫ﺑ ﻜ ﺮا ﻣ ﺔ ا ﻹ ﻧ ﺴ ﺎ ن ‪ ،‬و أ ﻳ ﻦ ﻣﻨ ﻬ ﺎ ﺣ ﺮ ﻳ ﺔ ا ﻷ ﺷﺒ ﺎ ح وا ﻷ ﺟ ﺴ ﺎ م !‬

‫أ ﻗ ﻮ ل ﻗ ﻮ ﻟ ﻲ وأ ﺳﺘ ﻐ ﻔ ﺮ ا ﻟﻠ ﻪ ﻟ ﻲ و ﻟ ﻜ ﻢ‬

‫ا ل ﺧ ﻄﺒ ﺔ ا ﻟﺜ ﺎ ﻧﻴ ﺔ ) ﻣ ﻦ أ ي ا ﻷ ﺻﻨ ﺎ ف أ ﻧ ﺖ ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ؟ ( ‪1‬‬

‫ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ ﻟ ﻠ ﻪ ر ب ا ﻟ ﻌ ﺎ ﻟ ﻤ ﻴ ﻦ ‪ ..‬ا ﻟ ﻠ ﻬ ﻢ ﻟ ﻚ ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ ﻋ ﻠ ﻰ ﻧ ﻌ ﻤ ﺔ ا ﻹ ﺳ ﻼ م و ا ﻻ ﻳ ﻤ ﺎ ن ‪ .‬و ﻟ ﻚ ا ﻟ ﺤ ﻤ ﺪ أ ن ﺟ ﻌ ﻠ ﺘ ﻨ ﺎ‬
‫ﻣ ﻦ أ ﻣ ﺔ ﻣ ﺤ ﻤ ﺪ ﻋ ﻠ ﻴ ﻪ ا ﻟ ﺼ ﻼ ة و ا ﻟ ﺴ ﻼ م …‪ .‬و أ ﺷ ﻬ ﺪ أ ن ﻻ إ ﻟ ﻪ إ ﻻ ﻟ ﻠ ﻪ و ﺣ ﺪ ه ﻻ ﺷ ﺮ ﻳ ﻚ ﻟ ﻪ ‪ .‬و أ ﺷ ﻬ ﺪ أ ن‬
‫ﻣ ﺤ ﻤ ﺪا ﻋﺒ ﺪ ه و ر ﺳ ﻮ ﻟ ﻪ‪ ..‬ﻧ ﺸ ﻬ ﺪ أ ﻧ ﻪ ﺑﻠ ﻎ ا ﻟ ﺮ ﺳ ﺎ ﻟ ﺔ وأ د ى ا ﻷ ﻣ ﺎ ﻧ ﺔ و ﻧ ﺼ ﺢ ا ﻷ ﻣ ﺔ ا ﻟﻠ ﻬ ﻢ ﺻ ﻞ و ﺳﻠ ﻢ‬
‫و ﺑ ﺎ ر ك ﻋﻠ ﻰ ﺳﻴ ﺪ ﻧ ﺎ ﻣ ﺤ ﻤ ﺪ و ﻋﻠ ﻰ آ ﻟ ﻪ و ﺻ ﺤﺒ ﻪ أ ﺟ ﻤ ﻌﻴ ﻦ‬

‫أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤ ﻮ ن‬ ‫أ ﻣﺎ ﺑﻌ ﺪ‬

‫ﺑ ﻬ ﺬا ا ﻟ ﻔ ﻬ ﻢ ا ﻟ ﺪ ﻗﻴ ﻖ ﻟ ﺮ ﻣ ﻀ ﺎ ن و ﻓﻠ ﺴ ﻔﺘ ﻪ ‪ ،‬و ﺑ ﻬ ﺬا ا ﻟﺘ ﺨﻠ ﻖ ا ﻟ ﻜ ﺎ ﻣ ﻞ ﺑ ﺎ ﻟ ﺼﻴ ﺎ م وآ دا ﺑ ﻪ ‪ ،‬ﺳ ﺠ ﻞ‬
‫ﺗ ﺎ ر ﻳ ﺨﻨ ﺎ ا ﻟ ﻘ ﺪ ﻳ ﻢ وا ﻟ ﺤ ﺪ ﻳ ﺚ ﻣ ﻦ ا ﻟﻨ ﺼ ﺮ ﻓ ﻲ ﻣ ﻌ ﺎ ر ك ا ﻟ ﺤ ﻖ آ ﻳ ﺎ ت ﺑﻴﻨ ﺎ ت ‪ ،‬و ﺗ ﺮ ك ﻟ ﻺ ﻧ ﺴ ﺎ ﻧﻴ ﺔ ﻣ ﻦ‬
‫أ ﺑ ﻄ ﺎ ل ا ﻹ ﺻ ﻼ ح وا ﻟ ﻔﺘ ﻮ ح وا ﻟ ﺤ ﻜ ﻢ وا ﻟ ﻌﻠ ﻢ أ ﻋ ﻼ ﻣ ﺎ ﺷ ﺎ ﻣ ﺨ ﺎ ت ‪ .‬أ ﻓﺘ ﺮ و ن ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤﻴ ﻦ ﻳ ﻮ م ﺑ ﺪ ر ‪ ،‬و ﻗ ﺪ‬
‫ﻛ ﺎ ﻧ ﺖ ﻓ ﻲ ا ﻟﻴ ﻮ م ا ﻟ ﺴ ﺎ ﺑ ﻊ ﻋ ﺸ ﺮ ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬أ ﻓﺘ ﺮ و ﻧ ﻬ ﻢ ﻳ ﻮ ﻣﺌ ﺬ ﺧ ﺎ ﺿ ﻮا ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺮ ﻛ ﺔ ﻓ ﻲ ﻗﻠ ﺔ ﻣ ﻦ‬
‫ﻌ ﺪ د ‪ ،‬ﺛ ﻢ ا ﻧﺘ ﺼ ﺮ وا ﻋﻠ ﻰ أ ﻗ ﺮا ﻧ ﻬ ﻢ ﻣ ﻦ أ ﺑﻨ ﺎ ء ﻋ ﻤ ﻮ ﻣﺘ ﻬ ﻢ و ﻣ ﻮا ﻃﻨﻴ ﻬ ﻢ ﻧ ﺼ ﺮا ﻣ ﺆ ز را ‪ ،‬ﺧﻠ ﺪ ه‬ ‫ﻌ ﺪد واﻟ ُ‬
‫اﻟ َ‬
‫ا ﻟ ﻘ ﺮآ ن ﻓ ﻲ ﻣ ﺤ ﻜ ﻢ آ ﻳ ﺎ ﺗ ﻪ ‪ ،‬أ ﻓﺘ ﺮ و ﻧ ﻬ ﻢ ا ﺳﺘ ﻄ ﺎ ﻋ ﻮا أ ن ﻳ ﺤ ﺮ ز وا ﻫ ﺬا ا ﻟﻨ ﺼ ﺮ ‪ ،‬ﻟ ﻮ ﻻ أ ن ا ﻟ ﺼﻴ ﺎ م ﺑ ﺚ‬
‫ﻓﻴ ﻬ ﻢ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻘ ﻮ ة ‪ ،‬و ﻧ ﺼ ﺮ ة ا ﻟ ﺤ ﻖ ‪ ،‬وا ﻟ ﺤ ﺮ ﻳ ﺔ ا ﻟ ﺮ و ﺣﻴ ﺔ ا ﻟ ﻜ ﺎ ﻣﻠ ﺔ ‪ ،‬ﻣ ﺎ ﺟ ﻌﻠ ﻬ ﻢ ﻳ ﺨ ﻮ ﺿ ﻮ ن ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺮ ﻛ ﺔ‬
‫أ ﻗ ﻮ ﻳ ﺎ ء أ ﺣ ﺮا را ؟ إ ن ﺑ ﻄ ﺸ ﻮا ﺑ ﻄ ﺸ ﻮا ﺑ ﻘ ﻮ ة ا ﻟﻠ ﻪ ‪ ،‬وإ ن ر ﻣ ﻮا ر ﻣ ﻮا ﺑ ﻌ ﺰ ة ا ﻟﻠ ﻪ ‪ ،‬وإ ن ﺻ ﺎ ﻟ ﻮا و‬
‫ﺟ ﺎ ﻟ ﻮا ﻛ ﺎ ﻧ ﺖ ﻗ ﻮ ة ا ﻟ ﺤ ﻖ وإ ﺷ ﺮا ﻗ ﺔ ا ﻟ ﺮ و ح ﻫ ﻲ ا ﻟﺘ ﻲ ﺗ ﺴ ﺪ د ﻟ ﻬ ﻢ ا ﻟ ﻬ ﺪ ف ‪ ،‬و ﺗ ﺪ ﻟ ﻬ ﻢ ﻋﻠ ﻰ ﻣ ﻘ ﺎ ﺗ ﻞ‬
‫ا ﻷ ﻋ ﺪا ء ! ﺛ ﻢ ﻫ ﻞ ﺗ ﺮ و ن ﻣ ﻌ ﺎ ر ﻛﻨ ﺎ ا ﻟﺘ ﻲ ا ﻧﺘ ﺼ ﺮ ﻧ ﺎ ﻓﻴ ﻬ ﺎ ﻓ ﻲ ا ﻟﻴ ﺮ ﻣ ﻮ ك ‪ ،‬وا ﻟ ﻘ ﺎ د ﺳﻴ ﺔ ‪ ،‬و ﺟﻠ ﻮ ﻻ ء‬
‫‪ ،‬و ﺣ ﻄﻴ ﻦ ‪ ،‬و ﻏﻴ ﺮ ﻫ ﺎ و ﻏﻴ ﺮ ﻫ ﺎ ‪ ،‬ﻫ ﻞ ﻛ ﺎ ﻧ ﺖ ﺗﺘ ﻢ ﺑ ﻬ ﺬ ه ا ﻟ ﺮ و ﻋ ﺔ ا ﻟ ﻤ ﻌ ﺠ ﺰ ة ا ﻟﺘ ﻲ ﻻ ﺗ ﺰا ل ﺗ ﺬ ﻫ ﻞ ﻛﺒ ﺎ ر‬
‫ا ﻟﺒ ﺎ ﺣﺜﻴ ﻦ ﻓ ﻲ أ ﺳ ﺮا ر ﻫ ﺎ ‪ ،‬ﻟ ﻮ ﻻ أ ن أ ﻫﻠ ﻬ ﺎ ﻛ ﺎ ﻧ ﻮا ﻳﺘ ﺨﻠ ﻘ ﻮ ن ﺑ ﺨﻠ ﻖ ا ﻟ ﺼ ﺎ ﺋ ﻤﻴ ﻦ ‪ ،‬ﻣ ﻦ ﻋ ﻔ ﺔ و ﺳ ﻤ ﻮ ‪،‬‬
‫و ﺗ ﻀ ﺤﻴ ﺔ و ﻓ ﺪا ء ‪ ،‬و ﺗ ﺤ ﻤ ﻞ ﻟﻠ ﺸ ﺪا ﺋ ﺪ ‪ ،‬و ﺧ ﻀ ﻮ ع ﻟﻠ ﻪ وا ﺳﺘ ﻌ ﻼ ء ﻋﻠ ﻰ ﻛ ﻞ ﻣ ﺎ ﺳ ﻮا ه ‪ ،‬وا ﺳﺘ ﻬ ﺰا ء‬
‫ﺑ ﻘ ﻮ ى ا ﻟﺒ ﺎ ﻃ ﻞ ﻣ ﻬ ﻤ ﺎ ﻛﺜ ﺮ ت ؟ ‪ ،‬ذ ﻟ ﻚ أ ﻧ ﻬ ﻢ و ﺻﻠ ﻮا أ ر وا ﺣ ﻬ ﻢ ﺑ ﻘ ﻮ ة ا ﻟﻠ ﻪ ‪ ،‬و ﻣ ﻦ ذا ا ﻟ ﺬ ي ﻳ ﻐﻠ ﺐ ا ﻟﻠ ﻪ‬
‫؟ ‪ ،‬ﻟ ﻘ ﺪ ﻋﻠ ﻤ ﻬ ﻢ ا ﻹ ﺳ ﻼ م ﺑ ﺎ ﻟ ﺼﻴ ﺎ م ﻓ ﻲ أ ﻳ ﺎ م ا ﻟ ﺴﻠ ﻢ ‪ ،‬ﻛﻴ ﻒ ﻳ ﺴﺘ ﻄﻴ ﻌ ﻮ ن أ ن ﻳ ﺼ ﻮ ﻣ ﻮا ﻓ ﻲ أ ﻳ ﺎ م‬
‫ا ﻟ ﺤ ﺮ ب ‪ ،‬وا ﻟ ﺤ ﺮ ب ﻻ ﻳﻨﺘ ﺼ ﺮ ﻓﻴ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻀ ﻌﻴ ﻒ ﻋﻠ ﻰ ا ﻟ ﻘ ﻮ ي ‪ ،‬وا ﻟ ﻘﻠﻴ ﻞ ﻋﻠ ﻰ ا ﻟ ﻜﺜﻴ ﺮ ‪ ،‬وا ﻷ ﻋ ﺰ ل ﻋﻠ ﻰ‬
‫ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﺢ ‪ ،‬إ ﻻ إ ذا ﻛ ﺎ ﻧ ﺖ ﻟ ﻪ أ ﺧ ﻼ ق ا ﻟ ﺼ ﺎ ﺋ ﻤﻴ ﻦ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﻢ ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﻮ ن ﻋ ﻦ ا ﻟ ﺮا ﺣ ﺔ ‪ ،‬ﻻ ﻳ ﻌ ﺮ ﻓ ﻮ ن ﻫ ﺪ و ءا و ﻻ‬

‫‪3/4‬‬
‫ا ﺳﺘ ﻘ ﺮا را ‪ ،‬ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﻮ ن ﻋ ﻦ ا ﻟﻠ ﺬ ة ‪ ،‬ﻻ ﻳ ﻌ ﺮ ﻓ ﻮ ن ز و ﺟ ﺔ و ﻻ و ﻟ ﺪا ‪ ،‬ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﻮ ن ﻋ ﻦ ا ﻟﺘ ﺮ ف ‪ ،‬ﻻ ﻳ ﻌ ﺮ ﻓ ﻮ ن‬
‫ﺣ ﺮ ﻳ ﺮا و ﻻ د ﻳﺒ ﺎ ﺟ ﺎ ‪ ،‬ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﻮ ن ﻋ ﻦ ا ﻟﻨ ﻮ م ‪ ،‬ﻻ ﻳ ﻌ ﺮ ﻓ ﻮ ن ﻟﻴ ﻼ و ﻻ ﻧ ﻬ ﺎ را ‪ ،‬ﺻ ﺎ ﺋ ﻤ ﻮ ن ﻋ ﻦ ﻋ ﺸ ﻖ ا ﻟ ﺤﻴ ﺎ ة‬
‫‪ ،‬ﻻ ﻳ ﺮ و ن أ ﻟ ﺬ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﻤ ﻮ ت ﻃ ﻌ ﻤ ﺎ ‪ ،‬و ﻻ أ ﺣﻠ ﻰ ﻣ ﻦ ا ﻟ ﺸ ﻬ ﺎ د ة ﻣ ﻮ ر دا ‪.‬‬

‫أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺴﻠ ﻤ ﻮ ن‬

‫ﻓ ﺎ ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻳ ﺴﺘ ﻘﺒﻠ ﻮ ن ﺷ ﻬ ﺮ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻋﻠ ﻰ أ ﻧ ﻪ ﺷ ﻬ ﺮ ﻧ ﻬ ﺎ ر ه ﺟ ﻮ ع ‪ ،‬و ﻟﻴﻠ ﻪ ﻟ ﻬ ﻮ ‪ ،‬و ﺗ ﻼ و ة ﻟﻠ ﻘ ﺮآ ن ﻻ‬

‫ﺗ ﺠ ﺎ و ز ا ﻟﻠ ﺴ ﺎ ن ‪ ،‬و ﻧ ﻮ م ﻓ ﻲ ا ﻟﻨ ﻬ ﺎ ر ‪ ،‬و ﺳ ﻬ ﺮ ﻓ ﻲ ا ﻟﻠﻴ ﻞ ‪ ،‬ﻓﻠ ﻦ ﻳ ﺴﺘ ﻔﻴ ﺪ وا ﻣﻨ ﻪ ﺑ ﺸ ﻲ ء‪ .‬و أ ﻣ ﺎ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ‬
‫ﻳ ﺴﺘ ﻘﺒﻠ ﻮ ﻧ ﻪ ﻋﻠ ﻰ أ ﻧ ﻪ ﻣ ﺪ ر ﺳ ﺔ ﻟﺘ ﺠ ﺪ ﻳ ﺪ ا ﻹ ﻳ ﻤ ﺎ ن ‪ ،‬و ﺗ ﻬ ﺬ ﻳ ﺐ ا ﻟ ﺨﻠ ﻖ ‪ ،‬و ﺗ ﻘ ﻮ ﻳ ﺔ ا ﻟ ﺮ و ح ‪ ،‬وا ﺳﺘﺌﻨ ﺎ ف‬
‫ﺣﻴ ﺎ ة أ ﻓ ﻀ ﻞ وأ ﻛ ﻤ ﻞ ‪ ،‬ﻓ ﻬ ﺆ ﻻ ء ﻫ ﻢ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻳ ﺴﺘ ﻔﻴ ﺪ و ن ﻣﻨ ﻪ ‪ ،‬و ﻫ ﺆ ﻻ ء ﻫ ﻢ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﺗ ﻔﺘ ﺢ ﻟ ﻬ ﻢ أ ﺑ ﻮا ب‬
‫ا ﻟ ﺠﻨ ﺎ ن ﻓ ﻲ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ‪ ،‬و ﺗ ﻐﻠ ﻖ ﻋﻨ ﻬ ﻢ أ ﺑ ﻮا ب ا ﻟﻨﻴ ﺮا ن ‪ ،‬و ﺗﺘﻠ ﻘ ﺎ ﻫ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﻼ ﺋ ﻜ ﺔ ﻟﻴﻠ ﺔ ا ﻟ ﻘ ﺪ ر ﺑ ﺎ ﻟﺒ ﺸ ﺮ ى‬
‫وا ﻟ ﺴ ﻼ م ‪ ،‬ﻫ ﺆ ﻻ ء ﻫ ﻢ ا ﻟ ﺬ ﻳ ﻦ ﻳﻨ ﺴﻠ ﺦ ﻋﻨ ﻬ ﻢ ر ﻣ ﻀ ﺎ ن ﻣ ﻐ ﻔ ﻮ ر ة ﻟ ﻬ ﻢ ذ ﻧ ﻮ ﺑ ﻬ ﻢ ‪ ،‬ﻣ ﻜ ﻔ ﺮ ة ﻋﻨ ﻬ ﻢ‬
‫ﺳﻴﺌﺎﺗﻬﻢ ‪ ،‬ﻣﺠﻠﻮة ﺑﻨﻮر اﻟﻠﻪ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ‪ ،‬ﻣﺠﺪدة ﺑﻘﻮة اﻹﻳﻤﺎن ﻋﺰاﺋﻤﻬﻢ ‪.‬ﻫﺆﻻء ﻫﻢ اﻟﺬﻳﻦ ﺗﺼﻠﺢ‬
‫ﺑ ﻬ ﻢ ا ﻷ و ﺿ ﺎ ع ‪ ،‬و ﺗﻨﺘ ﺼ ﺮ ﺑ ﻬ ﻢ ا ﻷ ﻣ ﺔ ‪ ،‬و ﺗ ﺴ ﻌ ﺪ ﺑ ﻬ ﻢ ا ﻟ ﻤ ﺠﺘ ﻤ ﻌ ﺎ ت ‪ ،‬و ﻣ ﺎ أ ﺣ ﻮ ﺟﻨ ﺎ إ ﻟﻴ ﻬ ﻢ ا ﻟﻴ ﻮ م و ﻧ ﺤ ﻦ‬
‫ﻓﻲ ﻗﻠﺐ اﻟﻤﻌﺮﻛﺔ ﻣﻊ اﻻﺳﺘﻌﻤﺎر واﻟﺒﺎﻃﻞ ‪ ،‬ﻓﺈﻣﺎ أن ﻧﺬل ‪ ،‬وإﻣﺎ أن ﻧﺤﻴﺎ ‪.‬ﻓﻬﻴﺎ أﻳﻬﺎ اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن‬
‫‪ ،‬ﻓ ﻘ ﺪ ﻗ ﺎ ﻣ ﺖ ﺳ ﻮ ق ا ﻟ ﺠ ﻨ ﺔ ‪ ،‬و ﻫ ﻴ ﺎ أ ﻳ ﻬ ﺎ ا ﻟ ﻤ ﺘ ﺨ ﻠ ﻔ ﻮ ن ﻓ ﻘ ﺪ ا ﻣ ﺘ ﺪ ت ﻳ ﺪ ا ﻟ ﻠ ﻪ ﺗ ﻌ ﺎ ﻟ ﻰ إ ﻟ ﻴ ﻜ ﻢ …‪.‬‬

‫و ﻧ ﺴﺘ ﻜ ﻤ ﻞ ا ﻟ ﻤ ﻮ ﺿ ﻮ ع ‪-‬إ ن ﺷ ﺎ ء ا ﻟﻠ ﻪ – ﻓ ﻲ ا ﻟﻠ ﻘ ﺎ ء ا ﻟ ﻘ ﺎ د م‬

‫اﻟ ﺪ ﻋﺎء‬

‫‪4/4‬‬