Kategoria i aktywno!
" Problemy
Zachowania Afiliacyjne. Wszystkie zachowania
s!u"#ce tworzeniu i utrzymywaniu wi$zi mi$dzy psem
i cz!owiekiem (np. stres separacyjny, szukanie uwagi,
szukanie blisko%ci, pod#"anie, zachowania
polegaj#ce na wspó!pracy, pozostawanie w bliskim
kontakcie – dbieganie i wracanie, pos!usze&stwo
Zachowania Apetytywne. Wszystkie wzorce
zachowania s!u"#ce zdobyciu i spo"yciu pokarmu
(jedzenie, picie), ukrywanie pokarmu (zakopywanie
jedzenia czy zabawek)
Okazywanie opieki (zachowania epimeletyczne).
Wylizywanie, karmienie, stymulacja analno-genitalna
w celu wypró"nienia si$, noszenie potomstwa za
skór$ na karku, przegryzanie p$powiny, regurgitacja,
obrona
Poszukiwanie opieki. Obskakiwanie, lizanie ust
(etologicznie w celu regurgitacji), poszukiwanie
uwagi, skomlenie i piszczenie, domaganie si$
pieszczot, zaczepienia !ap#, lizanie r#k i twarzy
(skierowane do ludzi), "ebranie, ocieranie si$,
submisyjne k!adzenie si$ i pokazywanie brzucha
Zrytualizowana zachowania rywalizacyjne.
Marszczenie kufy, stawanie nad rywalem, pozycja
alfa T, piloerekcja, zw$"enie (renic, chodzenie na
sztywnych nogach, wpatrywanie si$, podnoszenie
uszu i ogona, k!adzenie !apy, chwytanie pyskiem za
kark, gro"#ce naskakiwanie, ods!anianie k!ów. Inne
zachowania obejmuj# warczenie, k#sanie, gryzienie
(kontrolowane lub nie) k!apanie z$bami, uderzenie
z$bami, przekierowany atak.
Zabawa.
• Rywalizacyjna: podgryzanie, chwytanie za
ubranie, obskakiwanie
• Zwi#zana z pop$dem !owieckim: pogo& za
pi!k#, potrz#sanie „zdobycz#“, dopadanie
„zdobyczy“
• Pzwi#zana z pop$dem seksualnym:
Wspinanie si$, kopulowanie, obejmowanie
!apami
• Spo!eczna: Pogo& i ucieczka, uk!on
zabawowy (play bow), zapasy
• Indywidualna: Noszenie zabawek,
podrzucanie zabawek, pogo& i chwytanie,
turlanie si$, wokalizacje (rytua!
samozabawy)
Zachowania #owieckie. Polowanie (w$szenie,
tropienie, obserowanie), wypatrywanie,
sekwencja!owiecka (pogo&, chwycenie, potrz#sanie
ofiar#, d!awienie, inne zachowania, kótrych celem
jest rozszarpanie i zjedzenie zdobyczy)
Odpoczywanie i sen (szukanie schronienia).
Ugniatanie i rozgrzebywanie, spanie na plecach,
przeci#gnie si$ i wyginanie grzebietu, zwijanie si$ w
k!$bek, le"enie na boku. Inne zachowania, kótrych
celem jest zapewnienie wygodnego miejsca do snu
lub wypoczynku – obracanie si$ kilka razy przed
po!o"eniem si$.
Znaczenie moczem i identyfikowanie.
Podnoszenie nogi lub przykucanie w celu oddania
moczu, „przykrywanie“ w!asnym moczem innych
%ladów zapachowych, drapanie
Nadmiar: Nadmierne przywi#zanie, nadmierny stres
separacyjny, "#danie zwracania uwagi
Deficyt: Niepodejmowanie wspó!pracy, niezale"no%',
trzymanie si$ na dystans
Nadmiar: Oty!o%', pica, koprofagia, niszczenie,
kopanie, kompulsje – lizanie, ssanie, !apanie
powietrza (air snapping)
Deficyt: Anoreksja
Nadmiar: Ci#"a urojona, nadmierna opieka
(wylizywanie)
Deficyt: Niezajmowanie si$ potomstwem,
zaniedbywanie karmienia i piel$gnacji
Nadmiar: domaganie si$ uwagi, zale"no%' od
kontaktu, obskakiwanie, nachalno%' w kontaktach
socjalnych
Deficyt: Wycofanie, brak zainteresowania
spo!ecznym otoczeniem, nienawi#zywanie wi$zi
Nadmiar: Niew!a%ciwe przejawy rywalizacji
z w!a%cicielem. Agresja w róznych formach,
szczególnie w sytuacji konfliktu rywalizacyjnego.
Niew!a%ciwe reakcje na fizyczn# kontrol$ lub
powstrzymywanie.
Deficyt: Nadmierne zahamowanie, nie%mia!o%' w
kontaktach, trudno%ci w szkoleniu.
Nadmiar: Niepohamowana lub niszczycielska
zabawa obejmuj#ca chwytanie z$bami, gryzienie,
obskakiwanie, pogo&. Nadmierne eksplorowanie
otoczenia z niszczeniem przedmiotów.
Deficyt: Brak w!a%ciwych form zachowa&
zabawowych, zainteresowania i eksplorowania
otoczenia.
Nadmiar: Atakowanie i zabijanie innych zwierz#t
Deficyt: Brak zainteresowania polowaniem i
zabawami polegaj#cymi na pogoni (psy my%liwskie)
Nadmiar: Nadmierna senno%', narkolepsja
Deficyt: Niemo"no%' spania w nocy, kr$cenie si$,
chodzenie, wolakizacje.
Narmiar: Znaczenie moczem w domu, nadmiernie
cz$ste oznaczenie moczem na spacerach
Deficyt: Niemo"no%' oddania moczu si$ zdala od
znanych zapachów, miejsc lub pod!o"a
Zachowania seksualne (zaloty). Lizanie i w#chanie
uszu, ust i genitaliów; wspinanie si$, naprzykrzanie
si$, k!adzenie !ap na grzbiecie, ruchy kopulacyjne,
k!apanie z$bami powodowane zapachem suki,
w!óczenie si$, agresja mi$dzy samcami, znakowanie
zapachem, stanie z ogonem trzymanym na boku,
kopulacja i po!#czenie.
Wydalanie. Przybieranie ró"nych postaw (kucanie,
stanie, podnoszenie nogi), defekacja, submisywna
urynacja, defekacja spowodowana l$kiem,
rozlu(nienie zwieracza odbytu.
Zachowania eksploracyjne. W$szenie, kopanie,
"ucie, tarzenie si$ z zapachu, reakcja Flehmena
(lemieszowo-nosowa). Dotyczy wszystkich zachowa&
zwi#zanych z ciekawo%ci# i badaniem fizycznego,
biologicznego i spo!ecznego %rodowiska.
Zachowania zwi$zane z l%kiem. Dr"enie,
rozszerzenie (renic, dyszenie, %linienie si$, urynacja,
k!adzenie uszu, charakterystyczne %ci#gni$cie ust do
ty!u i na dó!, ogon mi$dzy nogami, oddalenie si$ -
ucieczka, mo"liwa agresja je%li ucieczka nie jest
mo"liwa.
Ogólna aktywno!" motoryczna. Spacerowanie,
bieganie, k!usowanie, galop, skakanie,
podskakiwanie, zastyganie w pozycji wypatrywania,
turlanie si$.
Rytua#y powitania i po&egnania (aktywna
submisja i szukanie opieki). Obskakiwanie, lizanie,
machanie ogonem, kiwanie si$ i kr$cenie, play face,
w$szenie, przynoszenie przedmiotów
zapewniaj#cych komfort, urynacja
z podekscytowania, wokalizacje.
Nadmiar: Zainteresowania seksualne skierowane na
nieo"ywione przedmioty. Wsponanie si$ na ludzi.
Deficyt: Nieangazowanie si$ w zachowania
seksualne wobec przedstawicieli tego samego
gatunku.
Nadmiar: Za!atwianie si$ w nieodpowiednich
miejscach, nadmierna ekscytacja i popuszczenie
moczu przy powitaniu, wydalanie zwi#zane ze
stresem separacyjnym.
Deficyt: Trudno%ci w wypróznieniem si$ w obcym
miejscu, zaparcia, retencja moczu, nadmierne
przywi#zanie do okre%lnoego pod!o"a.
Nadmiar: Rozpraszanie si$, wa!$sanie si$ i zjadanie
%mieci, przeszukiwanie %mietników, buszowanie
zwi#zane z nud#, nadmierne eksplorowanie
skierowane do ludzi
Deficyt: Brak zainteresowania otoczeniem, nuda,
depresja, l$k przed nowymi, nieznanymi sytuacjami,
ogranczenie zabawy i ciekawo%ci
Nadmiar: Panika, fobie, uogólniona l$kliwo%',
zaburzenia psychosomatyczne, unikanie i ucieczka
od kontaktów spo!ecznych.
Deficyt: Deficyt strachu we w!a%ciwych sytuacjach
(np. przed samochodami lub przewodami
elektrycznymi)
Nadmiar: Hiperaktywno%', stereotypie ruchowe
(kr$cenie si$ w kó!ko, pod#"anie wzd!u" ogrodzenia
tam i z powrotem.
Deficyt: Hipoaktywno%' (depresja)
Nadmiar: Zachowania niszczycielskie, wskakiwanie
na go%ci, urynacja z ekscytacji, niepozwalanie na
wyj%cie.
Deficyt: Brak zainteresowania powitaniami i
po"egnaniem.
Zachowania allelomimetyczne (stadne). Wspólne
pod#"anie, obrona grupy, kr$cenie si$ wokó!
opiekuna, pod#"anie za przewodnikiem, wspólne
jedzenie oraz wiele form „zara(liwych“ zachowa&
Rytua#y submisyjne – aktywne. Obskakiwanie
(powitanie) lizanie, machanie ogonem, ocieranie si$,
obejmowanie z$bami np. r$ki (patrz Szukanie opieki,
rytua!y powitania i po"egnania)
Rytua#y submisyjne – pasywne. Lizanie, obni"anie
pozycji cia!a, odwracanie wzroku, po!o"one uszy,
mina wyra"aj#ca podporz#dkowanie (marszczenie
pyska), „u%miechanie si$“(ods!anianie przednich
z$bów), k!adzenie si$ na boku, ods!anianie pachwin,
skamlanie, czo!ganie si$ – pe!zanie, ogon nisko
mi$dzy nogami
Zachowania terytorialne. Szczekanie, gro"enie i
atak, znaczenie zapachem.
Wokalizacje. Szczekanie, wycie, skomlenie,
piszczenie, warczenie, mruczenie.
ETOGRAM PSA w kontek!cie zaburze' zachowania (Lindsay, 2001)
Nadmiar: D#"enie do nadmiernej blisko%ci,
nadmierne bronienie grupy.
Deficyt: Brak w!asciwych zachowa& stadnych,
trzymanie si$ na uboczu, brak zainteresowania
wspóln# aktywno%ci#.
Nadmiar: Zbytnia uleg!o%' i l$kliwo%' wobec ludzi.
Deficyt: Niezwracanie uwagi na opiekuna,
nieokazywanie przyjacielskich gestów i postaw
wobec innych psów.
Nadmiar: Przesadne witanie si$, przesadna
submisja, kompulsywne poszukiwanie uwagi.
Deficyt: Ograniczone interakcje spo!eczne, rezerwa,
dystans.
Nadmiar: Gro"enie i atakowanie go%ci i
przechodniów, agresja do innych psów, walki przez
ogrodzenie, przesadnie nasilone szczekanie.
Deficyt: Brak normalnych zachowa& obro&czych,
ograniczone szczekanie alarmowe.
Nadmiar: Szczekanie z byle powodu, szczekanie w
celu zwrócenia lub utrzymania uwagi, szczekanie i
wycie w separacji.
Deficyt: Brak wokalizacji