Eşeysiz üreme biyoloji performans ödevi

Furkan Karakaya 29 10/A

Eşeysiz üreme nedir?

Eşeysiz üreme bir canlıdan döllenme oluşmadan canlı oluşmasıdır. Eşeysiz üreme
sonucunda aynı canlı kalıtsal özelliklerle oluşur. Eşeysiz üreme de kalıtsal farklılar ortaya
çıkmaz. Eşeysiz üremenin oluşmasında mitoz bölünme adı verilen bir oluşum gerçekleşir.
Ana canlının tıpatıp kopyası olarak üreme oluşmaktadır.

Eşeysiz üreme ile çoğalmanın sonucunda tüm özellikler aynı şekilde devam eder ve birbirine
tüm özellikleri geçirir. Eşeysiz üreme ile çoğalan canlıların ortamın koşullarına uyum
özellikleri az olur.

Eşeysiz üreme ile çoğalan canlılardan bakteriler ve paremesyumlar eşeyli üreme ile de
çoğalabilirler. Eşeysiz üreme bölünme ile çoğalma olması nedeniyle hızlı bir şekilde
gelişir.Eşeysiz üreme olarak çoğalan canlılar; bakteriler, veprotistler ve arkealar tek hücreli
olan organizmalardır. Ayrıca; bitkiler ve mantarlar da eşeysiz üreme ile çoğalırlar.
Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?

Tomurcuklanma ile Üreme: Canlının üzerinde bir çıkıntı oluşmasıyla ortaya çıkan ana
canlının benzeri bir döl oluşturması ile oluşan üreme şeklidir. Hidralar, bira mayaları,
mercanlar ve medüzlerde görülen üreme şeklidir. Oluşan bu canlı tomurcuklanma ayrılarak
tek başına yaşayabilir ya da üzerinde bulunduğu canlı ile de yaşamını sürdürür. Gözyaşı
bitkisi ile ciğer otları da yapraklarıyla üreyerek tomurcukla üreme yapabilirler.
Tomurcuklanmanın olmasında aynı canlı üzerinde yaşam sürdürmesine koloni halinde
yaşama adı verilmektedir.

Bölünerek Üreme: Tek hücreli canlı olan okaryotik canlılar ile bakterilerde oluşan bölünerek
üreme mitoz ile yanına amitoz ile boyuna bölünme şeklinde gerçekleşir.
Sporla Üreme: Tek hücreli canlılardan olan mantarlar, plazmodiumlar ve çiçeksiz olan tüm
bitkiler sporla üreme yaparlar. Üremenin olması bölünme ile gerçekleşmektedir. Sporogono
denilen sporla üreme, eğrelti otları ve sıtma prazitlerinde tipik sporla üreme görülür. Sporla
üremede tek başına evre bulunmaz. Mantar sporlarına; ekzospor, su yosunu sporlarına ise;
zoospor adı verilir.
Vejetatif Üreme: Yüksek yapılı olan bitkilerde görülen bir üreme şeklidir. Bu üreme şekliyle
kalıtsal özelliklere sahip canlılar ile ata canlı üreme elde edilmektedir. Tohumsuz olan
bitkilerde genel olarak bu üreme gelişir; muz, kavak, çekirdeksiz üzüm bu şekilde üreme
yaparak çoğalırlar.
Vejatatif Üremede Çeşitler

Yumruyla Üreme: Birçok bitkinin oluşmasında yumru ile üreme mevcuttur. Yumru şeklinde
olan bitkiler bu şekilde ürer. Bunlara en önemli ve iyi örnek patateslerdir. Bu tarz bitkilerde
göz bulunan kısımlarından dikilmesi ile çoğaltılırlar.
Çelikle Üreme: Özellikle ağaçlarda gerçekleştirilen çelikle üreme; alınan çubukların kök
salması için su içerisinde ya da nemli topraklarda çoğaltılarak üremesi sağlanır.
Soğanla Üreme: Lale ve zambak gibi bitkilerde oluşan soğan ile gövdenin alt kısmından
ribozomlar ile yer altında uzarlar ve uygun ortamların oluşması ile yeni bitki üremesi sağlanır.
Muz içinde aynı şekilde üreme gerçekleşir.
Sürünücü Gövdeyle Üreme: Bu üremeye en önemli örnek çileklerdir. Gövdesinin sürünmesi
ile üreme ve çoğalma gerçekleşir. Ana bitkinin içerisinden çoğalarak toprağın üzerinde veya
toprağın altında sürünme ile üreme yaparlar.

Çok hücreli canlılarda eşeysiz üreme görülmez. Özellikle tek hücreli canlılarda üremenin bu
şekilde gerçekleşmesi çoğalmanın daha hızlı olmasını sağlar. Bu sayede daha çabuk gelişen
ve aynı türü devam ettiren canlılar oluşmaktadır.
Ek kaynak: Eşeysiz üreme tek bir organizmadan yalnızca bu organizmanın genlerini alarak
yeni bir canlı üremesidir. Bu üreme yönteminde ploitlik görülmez. Otomiksis durumu dışında
eşeysiz üreme sonucu oluşan organizma, ana organizmanın birebir genetik kopyasıdır. Daha
dar bir tanımlama gametlerin birleşmesi dışında oluşan üreme yöntemi demek olan
agamogenez terimidir.

Eşeysiz üreme arkea, bakteri ve protistler gibi tek hücreli organizmalar için ana üreme
yoludur. Birçok bitki ve mantar da eşeysiz ürer.

Tüm prokaryotlar eşeysiz olarak üreseler de bazen bakteriyel konjugasyon, transformasyon,

transdüksiyon gibi yatay gen transferi mekanizmaları rekombinasyon anlamında eşeyli
üremeye benzetilir.

Çok hücreli canlılarda, özellikle hayvanlarda tamamen eşeysiz üreme görece nadir olarak
görülmektedir.

Çok hücreli canlılarda eşeyli üremenin neden çok yaygın olduğu anlaşılamamıştır.
Günümüzdeki hipotezlereşeysiz üremenin hızlı popülasyon artışında ve kararlı ortamlarda
kısa süreli avantajları olabileceğini ancak eşeyli üremenin daha hızlı bir genetik çeşitlilik
sağlayarak değişen ortamlara adaptasyonda çok bariz bir avantajı olduğunu önermektedir.

Gelişimsel kısıtlamalar neden çok az hayvan türünün yaşam döngüleri boyunca eşeyli
üremeden neden tamamen vazgeçtiğini açıklayabilir.

Eşeyli üremeden eşeysiz üremeye geçmenin önündeki kısıtlardan biri mayoz bölünmenin
kaybolmasıyla birlikte mayoz bölünme sayesinde DNA tahribatının rekombinasyon
sayesinde koruyucu onarımında yok olması olabilir.