Wika Maraming tunog sa paligid na makahulugan ngunit hindi lahat ay

maituturing na wika. Ang mga tunog ng isang wika ay nabubuo sa tulong ng

Isang bahagi ng pakikipagtalastasan. Ginagamit ang pamamaraang ito sa iba't ibang sangkap ng pagsasalita: dila, labi, babagtingang tinig, ngalangala
pagpapaabot ng kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at at iba pa.
pagsulat. Sa pamamagitan nito nagkakaugnayan, nagkakaunawaan at
nagkakaisa ang mga kaanib ng isang grupo ng mga tao. Ito ay ay sistema, 3. Ang wika ay abitraryo
binubuo ng arbitraryong simbolo ng mga tunog at ginagamit para sa Ang bawat wika ay pinipili at isinasaayos sa paraang pinagkasunduan ng
komunikasyon ng mga tao. pangkat ng mga taong gumagamit nito.

Henry Gleason 4. Ang wika ay pantao

Isang amerikanong linggwista na nagsabing ang wika ay isang arbitraryo o Naiiba ang wikang pantao sa tunog na nililikha ng mga insekto at hayop.
paiba-ibang sistema ng pakikipag-ugnayan sa ibang tao. Ayon sakanya, ang Ang wika ng tao ay ginagamit kaugnay sa pagsasalin at paguugnay ng
wika ay maaaring maging berbal at bokal o maging isang uri ng pagsulat na kultura.
ginagamit ng isang sosyo-kultural na grupo.
5. Ang wika ay nakaugnay sa kultura
Ang wika at kultura ay dalawang bagay na hindi mapaghihiwalay. Sa
Archibald Hill pamamagitan ng wika, nagkakaalaman at nagkakaugnayan sa pamumuhay,
Isang amerikanong linggwista. Ayon sa kanya, ang wika ay ang kaluluwa ng saloobin, tradisyon, mithiin at paniniwala ang mga tao.
tao. Ang wika ang pangunahin at pinaka malawak na anyo ng simbolong
gawaing pantao. Ang mga simbolong ito ay binubuo ng mga tunog na 6. Ang wika ay nagbabago
nililikha ng aparato sa pagsasalita at isinasaayos sa mga kaklase at pattern na Ang panahon ay patuloy na nagbabago kaya ang pamumuhay ng tao ay
lumilikha sa isang komplikado at simetrikal na istruktura. nagbabago rin dulot ng agham at teknolohiya. Ang wika ay buhay, patunay
rito ang patuloy na paglawak ng talasalitaan ng wika kaya minsan
Pamela Constantino at Galileo Zafra nagbabago ang alpabeto at ang sistema ng palabaybayan.
Ayon sakanila, ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang
7. Ang wika ay nagtatangi
pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan o
Ang bawat wika ay may katangiang pansarili na naiiba sa ibang wika.
makipagkomunikasyon ang isang grupo ng mga tao.
Maaaring sabihin na may mga wikang magkakahawig dahil pare-parehong
mayroon ang mga ito ng sistema ng mga tunog, pagbubuo ng mga salita, at
Alfonso O. Santiago ng paguugnay ng mga pangungusap ngunit walang dalawang wika na
Ayon sakanya, ang wika ang sumasalamin sa mga mithiin, lunggatin, magkatulad.
pangarap at karunungan, moralidad, paniniwala at kaugalian ng mga tao sa
lipunan.
Mga Teoryang Pinagmulan ng Wika
1. Teoryang bow-wow
Katangian ng Wika Ginagaya nila ang tunog na nililikha ng mga hayopn gaya ng tahol ng aso,
1. Ang Wika ay may sistemang balangkas tilaok ng manok at huni ng ibon.
Ang wika ay may kaayusan o order ang istruktura.
2. Teoryang ding-dong
2. Ang wika ay tunog Lahat ng bagay ay may sariling tunog na siyang kumakatawan sa bawat isa

1
at ang tunog na iyon ang siyang ginagad ng mga sinaunang tao na kalauna'y impormasyon mula sa kapaligiran sa anyong wika kung kaya likas ding
nilapatan ng iba't ibang kahulugan. natutunan ng bata ang linggwistikong katangian ng wika.

3. Teoryang pooh-pooh 3. Teoryang Kognitib

Nakakalikha ng tunog sanhi ng bugso ng damdamin. Gamit ang bibig,
napabubulalas ang mga tunog ng pagdaing na dala ng takot, lungkot, galit at
saya.
4. Teoryang ta-ra-ra-boom-de-ay
Nagugat sa mga tunog na kanilang nililikha sa mga ritwal na kalauna'y
nagpabagu-bago at nilapatan ng iba't ibang kahulugan.
5. Teoryang sing-song
Iminungkahi ng linggwistang si Jesperson na ang wika ay nagmula sa
paglalaro, pagtawa, pagbulong sa sarili, panliligaw at iba pang mga bulalas-
emosyonal.
Mga Teorya sa Pagkatuto ng Wika
Ang mga sumusunod ay mga teoryang nagmula sa pag-aaral ng sikolohiya di-karaniwan ang kahulugan.
na pinaniniwalaang may malaking kaugnayan sa pagkatuto ng wika.
1. Teoryang Behaviorism
Si Burrhus Frederick Skinner na isang tagapagtaguyod ng teoryang ito ay matalinghaga at masining na kadalasang ginagamit sa iba't ibang akdang
naniniwala na ang pagkatuto ng wika ay paguugaling napagaaralan.
Pinaniniwalaan ng mga behaviorist na ang kilos at gawi ng isang tao ay
maaaring hubugin sa pamamagitan ng pagkokontrol ng kapaligiran. Sa
madaling salita ang paghahantad sa isang bata sa mga bagay na palaging
ginagawa ay may malaking impluwensya upang matutunan ang wika.
Ayon sa paniniwala ng mga cognitivist ang mga tao ay walang tigil sa
paggamit ng pagiisip sa pagnanais na mabigyang pagpapakahulugan ang
mga impormasyong natatanggap sa kapaligiran. Nakatuon ang teoryang ito
sa kaisipan ng isang tao kung paano ito aktibong napoproseso.
4. Teoryang Makatao
Binibigyang pansin ng teoryang ito ang kahalagahan ng damdamin at
emosyon ng isang tao.
Antas ng Wika
1. Pormal na Wika
Mga salitang pamantayan o istandard dahil ito ay kinikilala, tinatanggap at
ginagamit ng karaniwang nakapagaral ng Wika. Ang paggamit ng
bokabolaryo nito ay mas komplikado at kailangang unawaing mabuti ngunit
A. Pampanitikan
Ito ang pinakamataas sa lahat ng antas. Ang mga salitang ginagamit ay
pampanitikan.
Halimbawa:
-Di-mahulugang karayom
-Magdilang anghel

2. Teoryang Innative B. Pambansa

Ayon sa teoryang ito, lahat ng tao ay may likas na kakayahang matuto at Mga salitang ginagamit sa mga aklat pangwika at babasahing ipinalabas sa
matutunan ang wika dahil sa paniniwalang lahat ng ipinanganak ay taglay buong kapuluan o sirkulasyong pangmadla.
ang isang “built in device” o isang likhang isip na aparato na kung tawagin
ay black box na kung saan ito ang responsable sa pagkatuto ng wika. Halimbawa:
-kapatid
Si Noam Chomsky na tagapag taguyod nito ay nabigay katawagan sa -dalaga
aparatong pangkaisipan na taglay ng tao at tinukoy niya ito bilang language -paaralan
acquisition device o LAD. Ayon sakanya, ito ang tumatanggap ng mga -nagagalak

2

2. Impormal na Wika
A. Lalawiganin
Dayalekto o karaniwang sinasalita ng mga katutubo sa isang lalawigan.
B. Kolokyal
Nagmula sa pormal na salita dahil madalas na ginagamit sa umpukan o
ordinaryong usapan.
C. Balbal
Pinakamababang antas. Karaniwang ginagamit sa mga lansangan at ng mga
taong hindi nakapag-aral.
Jean Piaget (Agosto 9, 1896 – Setyembre 16, 1980)
-ipinanganak sa Neuchatel, Switzerland
-siya ang tagapagtaguyod ng Teoryang Kognitib o Cognitivism
-great pioneer ng “Constructivist Theory of Knowing”
-tinawag niyang “Genetic Epistemology” ang kanyang teorya
Burrhus Frederick Skinner
(Marso 20, 1904 – Agosto 18, 1990)
-nagtaguyod ng “Teoryang Behaviorism” na naniniwalang ang pagkatuto ng
bata sa wika ay napagaaralan sa pamamagitan ng pagbibigay ng
reinforcement o reward
-tinawag niya ang prinsipyong ito na “principle of reinforcement”
dahil ito ay aksyong paulit-ulit na ginagawa.
Baryasyon ng Wika sa Loob ng
Linggwistikong Komunidad
Tandaan:
-Ang wika ay parehong pagmamayari ng tao at ng lipunan
-Matutukoy o makikilala at mabibigyang impresyon ng isang tagapagpakinig
-Depende sa wikang ginagamit, maaaring tukuyin ang kanyang bansa o
kalagayang sosyal panlipunan o social class
Linggwistikong Komunidad sa Loob ng
Lipunan
Speech Community o Linggwistikong Komunidad ay ang pinakasentro ng
pagaaral ng mga sosyolinggwista
Labov (1972) Ang linggwistikong komunidad ay isang pangkat ng mga
taong nagkakaunawaan sa layunin at estilo
Halimbawa: (salita, tunog at ekspresyon)
Dell Hymes (1967) Ito ay isang komunidad ng mga taong may wika na
ginagamit sa komunikasyon at pakikipag-unawaan.
Ottenheimer (2009) Ayon sa kanya ito ay grupo ng mga taong kabilang sa
paggamit ng isa o higit pang barayti ng wika.
De Saussure Ayon sa kanya, ang linggwistikong komunidad ay maaaring
maiklasipika bilang homogenous at heterogenous.
Cantillo (2015) Ayon sa kanya, ang linggwistikong komunidad ay
masasabing umiiral ang bilingwalismo at multilingwalismo.
Sridhar (1996) Ayon sa kanya, ang salitang bilingwalismo at
multilingwalismo ay ang kaalaman o paggamit ng mahigit sa isang wika ng
isang indibidwal o ng isang komunidad.
Baryasyon ng Wika
Nagkaroon ng baryasyon ang wika dahil sa susunod na kadahilanan:
Heyograpikal – dahil sa lokasyong kinalalagyan ng mga taong gumagamit
nito.
3
Sosyal – ang mga taong magkakalapit o may ugnayan ay halos magkatulad sosyal.
ng paraan ng pananalita
Kontekswal – ito ay nagaganap sa loob ng isang indibidwal Halimbawa:
“Patawarin mo ako”
“Mag-aral kang mabuti”
“Gusto kong mahalin mo ako”
Barayti ng Wika 2. Regulatori
Ginagamit upang kontrolin o magbigay gabay sa aral ng isang tao.
Speech Variety – tumutukoy sa anumang kapansin-pansin na anyo ng wika Nagtatakda ng dapat o hindi dapat gawin.
o uri ng pananalita ng isang tao o grupo ng taong gumagamit nito. Halimbawa:
Iba't ibang uri ng Barayti ng Wika “Huwag mandaya lalo na sa oras ng pasusulit”
Idyolek – nakagawian na pananalita ng isang tao na yunik sa kanya
Dayalek – mula sa rehiyong kinabibilangan ng isang tao 3. Representasyunal
Sosyolek – ginagamit ng isang partikular na societal shata o grupo. Ginagamit sa pagbabahagi ng impormasyon at mga pangyayari na
makapagpapahayag ng mensahe.
Register ng Wika Halimbawa:
Isa pang uri ng baryasyon ng wika na ginagamit sa isang partikular na Paguulat, paglalahad, pagpapaliwanag, paghahatid ng mensahe, pagbibigay
layunin o sa isang partikular na tanawing panlipunan. ng tama o maling impormasyon, pagsisinungaling, at pagpapahayag.
Field – tinutukoy sa paksa o larangang pinaguusapan at ang mga taong
naguusap sa loob nito 4. Interaksyunal
Tenor of Discourse – tumutukoy sa relasyon ng mga taong naguusap sa Paagpapanatili at pagpapatatag ng relasyong sosyal sa kapwa.
isang sitwasyon
Mode of Discourse – paraan o paano naguusap ang mga tagapagsalita Halimbawa:
Pagbati, pag-anyaya at pakikibagbiruan sa mga tao sa iyong paligid. Kasama
Tungkulin ng Wika rin ang pagpapasalamat kung may natanggap at paghingi ng tawad kung
may nagawang mali.
• Malaki ang natutulong sa pagbuo ng relasyon sa kapwa
• Nakatutulong upang makamit ang mithiin
5. Personal
• Wika ang sandigan ng pagkakaisa, pagkakaunawaan at ka Sariling personalidad batay sa sariling kaparaanan, damdamin, pananaw o
• unlaran ng isang bansa. opinyon.
• Si Michael Halliday na isang sosyolinggwista ay ang nagpaalam ng
pitong (7) tungkuling ng wika sa lipunan sa kanyang libro na “Explorations Halimbawa:
on the Functions of Language” Pagsigaw, pagrerekomenda, pagmumura, pagpapahahayag ng galit at
paghingi ng paumanhin
1. Instrumental
Kapag ginamit ito para maisakatuparan ang nais nating mangyari at 6. Heuristiko
matugunan ang pangangailangan nating tao mapa-pisikal, emosyonal o Gamit ng wika bilang kagamitan sa pagkatuto ng mga kaalaman at pag-

4
unawa. Maaaring gamitin ang wika para malaman ang mga bagay sa Pagbibigay bansag
daigdig.

Halimbawa:
Kakayahang Komunikatibo
Pagtatanong, pagsagot, pangangatwiran, pagbibigay konklusyon, pagbibigay(Communicative
katuturan, pagsubok o pagtuklas, pagpapaliwanag, pagpuna, pagsusuri,
pagbuo, pageeksperimento, pagsang-ayon, di- pagsangayon, paguulat at Competence)
pagtaya.
7. Imahinatibo • Ang kakayahang komunikatibo ayon kay Dell Hymes (1976) ay
Gamit ng wika sa pagpapalawak ng imahinasyon.
isang aspeto na nagbibigay sa atin ng abilidad upang ihatid at bigyang-
kahulugan ang mga mensahe at maunawaan ang kahulugang interpersonal sa
Gamit ng Wika loob ng ispesipikong konteksto.
Si Roman Jacobson ay nagbahagi rin ng anim na gamit ng wika.
• James Cummin – CALP (Cognitive Academic Language
1. Emotive Proficiency) ang magaaral ay kayang imanipula at magbigay repleksyon sa
Pagpapahayag ng damdamin, saloobin at emosyon. mababaw na mukha o antas ng wika sa labas ng madaliang kontekstong
interpersonal.
2. Conative
Panghihikayat upang makahimok at makaimpluwensya sa iba sa • BICS (Basic Interpersonal Communicative Skills) Kakayahang
pamamagitan ng paguutos at pakiusap. natatamo mula pa lamang sa pagkabata upang maisagawa ang pagpapalitang
interpersonal o komunikatibong pagpapalitan
Halimbawa:
“Bawal manigarilyo, multa 500”
Komunikasyon ayon sa Intensyon
3. Phatic
Pagsisimula ng pakikipagugnayan upang makipag-ugnayan sa kapwa at 1. Tagumpay na Komunikasyon
makapagsimula ng usapan. Maayos na naipadala at nabigyang kahulugan ang mensahe ayon sa
inaasahang kahulugan o layunin nito.
Halimbawa:
“Kamusta ka na?” 2. Miskomunikasyon
Intensyunal na naipadala ang mensahe sa tagatanggap subalit nagkaroon ng
4. Expressive suliranin o problema sa pagkakaunawa o interpretasyon nito.
Nakatutulong upang mas maunawaan at mas makilala tayo ng ibang tao
3. Aksidental na Komunikasyon
5. Informative Walang intensyong ipadala ang mensahe ng tagpagpadala subalit nabigyang
Mga naglalaman ng impormasyon interpretasyon ito ayon sa nararamdaman nito.
4. Tinangkang Komunikasyon
6. Labeling Intensyunal na ipinapadala ang mensahe subalit hindi ito nabigyang

5
kahulugan ng tagatanggap. 2. Komunikasyon bilang Interakasyon
Sa paraang ito, nagkaroon ng pagpapalitan ng impormasyon sa dalawang
5. Walang tangkang Komunikasyon indibidwal.
Isa sa pinakadelikadong uri ng komunikasyon ang sitwasyong hindi
intensyunal na ipinapadala ang mensahe subalit nabigyang-kahulugan ito ng 3. Komunikasyon bilang Transaksyon
di-wasto. Sinasabi na sa komunikasyong ito, naisagawa ang parang pagbabahagian ng
kahulugan at unawaan sa pagitan ng isa o maraming indibidwal.
Uri ng Komunikasyon ayon sa Konteksto
Prinsipyo ng Komunikasyon
1. Intrapersonal
1. Ang komunikasyon ay nagmumula sa sarili.
Ito ay proseso sa komunikasyon na ang mensahe at kahulugan dito ay
2. Ang komunikasyon ay nangangailangan ng ibang tao.
nabubuo o nagaganap sa sarili, isip o ideya lamang.
3. Ang komunikasyon ay binubuo ng dimensyon.
4. Ang komunikasyon ay komplikado.
2. Interpersonal
5. Ang komunikasyon ay gumagamit ng simbolo
Proseso ng paggamit ng mensahe upang makabuo ng kahulugan sa pagitan
6. Ang komunikasyon ay nangangailangan ng kahulugan.
ng hindi bababa sa dalawang tao sa isang sitwasyon.
7. Ang komunikasyon ay isang proseso.
3. Pampubliko
Ito ay proseso ng paggamit ng mensahe kung paano nakabubuo ng Ang Kalikasan at Kahulugan ng
kahulugan sa isang sitwasyon.
Komunikasyon
4. Pang-masa (Mass Communication)
Proseso ng paggamit ng mensahe sa pagbuo ng kahulugan isa-isang • mga tao
namamagitan na sistema sa pagitan ng tagapagpadala patungo sa malaking • tsanel
bilang ng mga di nakikitang tagatanggap. • mensahe
• pidbak
5. Computer Mediated • ingay
Sa komunikasyong ito, saan nangangailangan ng digital literasi • koda
bilang ng awdyens o manoood.

Klasipikasyon ng mga Estilong Pagsasalita

3 Paraan ng Komunikasyon na ginagamit bilang Pamantayan ng
Pormalidad
1. Komunikasyon bilang Aksyon
Ang pinagmulan ng mensahe ay naghahatid ng mensahe na maaaring 1. Oratorical o Frozen Style
natanggap ng tagatanggap. Ginagamit sa pagsasalita sa harap ng publiko na may malaking

6
bilang ng awdyens. pananalita, pagbuo ng mga parirala, sugnay at pangungusap. Kabilang dito
ang ponolohiya, morpolohiya, sintaks, semantika, at etimolohiya.
2. Deliberative Style
Ginagamit sa tiyak na bilang ng awdyens o manonood na hindi
kinakailangan ng mataas na antas ng pormalidad.
Ponolohiya
Halimbawa: Ito ang makaagham na pag-aaral sa mga tunog. Ito ang pag-aaral ng wastong
Kadalasang ginagawa sa silid-aralan o forum. pagbigkas ng mga ponema sa tunog nito.

3. Consultative Style 3 Salik na Isinasaalang-alang sa Ponolohiya

Tipikal na pakikipagdiyalogo. Kailangan ng pormalidad sa pananalita sa
pamamagitan ng pagpili ng mga salitang gagamitin. 1. Pinanggalingan ng enerhiya o lakas
2. Ang artikulador o kumakantal na bagay
Halimbawa: 3. Ang resonador o palatunugan
Opisina o Miting
Ponemang Segmental
4. Casual Style
Makikita sa usapan ng dalawang magkaibigan o kaya naman ay sa usapan ng Tumutukoy sa makabuluhang tunog na nangangahulugang maaaring
magkakapamilya. makapagpabago ng kahulugan ng isang salita. Ito ay binubuo ng 21 ponema
(5 pantig, at 16 na katinig)
Halimbawa:
Paguusap sa pagitan ng magkakaibigana at magkakamaganak.
Punto ng Artikulasyon
5. Intimate Style
Pagkawala ng anumang uri ng mga inhibisyon sa pakikipagsalitaan. Kung anong bahagi ng bibig naisasagawa ang pagbigkas ng ponema.
Halimbawa:
Nagaganap sa pagitan ng kaibigan, pamilya, karelasyon o kung saan
inihahayag ang sarili sa iba. Paraan ng Artikulasyon
Inilalarawan nito at ipinapakita kung papaano ang mga sangkap sa
Kakayahang Gramatikal pagsasalita ay gumagana at kung papaanong ang ating hininga ay lumalabas
sa bibig o sa ilong sa pagbigkas ng alinman sa mga ponemang katinig.
Tumutukoy sa kaalamang leksikal at pagkaalam sa tuntunin ng ponolohiya,
morpolohiya, sintaks at semantiks. Tumatalakay din ito sa ugnayan ng mga
linggwistikong koda sa isang wika. Tunog na Ginagamit sa Ponolohiya

Gramatika • Diptonggo – ito ay ang mga salitang nagtatapos sa malapatinig na

/w/ at /y/ na magkasama sa isang pantig.
Tungkol sa tuntunin ng wastong paggamit ng mga bantas, salita, bahagi ng Nakapagitan ito sa dalawang pantig at ito ay napapasama sa sumusunod na

7
patinig.
Halimbawa:
ay – bahay
ey – teynga
Harap Sentral Likod
oy – baboy
uy – aruy Mataas i u
aw – araw
iw – agiw Gitna o
ow – wow
• Klaster – ito ay tinatawag ding kambal katinig, dahil sa binubuo Mababa a
ito ng dalawang magkaibang katinig sa isang pantig
Halimbawa:
Punto ng Artikulasyon
br bw dw nw tr gr gw dr ny tw kr kw dy mw ts ly
by kl pl pr
Mga Ponemang Patinig
• Pares Minimal – Salitang halos magkatunog subalit magkaiba ang
kahulugan. Ito din ay ang mga salitang may iisang kaligiran maliban sa Harap Sentral Likod
isang ponema.
Mataas
Paraan ng
Artikulasyon
i ngipin Pang-
Panlabi Pang-
gilagid
Palatal
u
Velar Glottal

Halimbawa: Pasara W.T P

Gitna e T K K
o
pala – bala
Mababa
M.T B D G
a ŋ ,
tela – tila Pailong M.T M N
misa – mesa
Pasutsot W.T S H
alok – alog
pantay – panday Pagilid M.T L
irog – ilog PAkatal M.T R
Malapatinig Y W
• Digrapo – may tunog na /n/ na bumubuo ng dalawang katinig M.T
na /ng/ o endzil.

Halimbawa: Tatlong kategorya ng KK:

1. Kakayahang Linggwistika
ngipin langit 2. Kakayahang Sosyolinggwistika
ngalangala siwang 3. Kakayahang Diskorsal
banga nguso

Mga Ponemang Patinig Ponema

8
 - Pinaka maliit na yunit ng tunog.

Morpema
- Pinaka maliit na yunit na tunog ng isanng salita.

9 na pormasyon ng pantig
1. Patinig
2. Katinig
3. PK
4. KP Baybayin / Alibata
5. KPK
6. PKK
7. KPKK Patinig
8. KKPK
9. KKPKK

Ang mga principal na sangkap ng pananalita

Katinig

11 Letrang dagdag sa alpabetong romano na

9
tinutumbasan ng mga ss. Na titik sa 1. Asimilasyon
ABAKADA: - Ang mga pagbabagong nagaganap sa /ŋ/ sa posisyong pinal dahil
impluwensya ng ponemang kasunod nito. May 2 uri ang
aimilasyong.
C = K – carga –karga
= S – cirko – sirko a. Asimilasyong di-ganap – Ito’y karaniwang nagaganap sa
CH = TS – chinelas – tsinelas/sinelas pailong na /ŋ/ sa posisyong pinal ng isang morpema dahil
F = P – fecha – petsa sa impluwensya ng kasunod na tunog. Kung ang
J = H – cajon – kahon nagsisimula sa titik na /p/ o /b/, ang panlaping
= S – jabon – sabon pang-/mang- ay nagiging pam-/mam-.
LL = LY –billar – bilyar
= Y – caballo – kabayo b. Asimilasyong ganap – Bukod sa ponemang nagaganap
Ñ = NY – canon – kanyon ayon sap unto ng artikulasyon na tunog. Nawawala pa rin
QU = K – maquina – makina ang unang ponema ng nilalapiang salita dahil sa ito ay
RR = R – Carrera – karera inaasimila o napapaloob na sinusundang pamasok
V = B – vapor – bapor
X = KS – examen = eksamen  Pang + pasok = pampasok -> pamasok
= S - texto – teksto
= H – raxa – raha
Z = S – zapatos – sapatos
J = DY – janitor – dyanitor
2. Pagpapalit ng Ponema
- Ito ay mga ponemang nagbabago o napapalitan sa pag buo ng salita.
Kung minsan, ang pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit-diin.

Morpolohiya
- tawag sa makaagham na pagaaral sa pagbuo ng mga salita. 3. Metatesis
- Kapa gang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/ ay ginitlapian
2 bahagi ng morpolohiya ng /-in/, ang /l/ o /y/ na salitang ugat at ang gitlapi ay nagkakapalit
1. Morpemang may kahulugang leksikal ng posisyon.
2. Morpemang pangkayarian
 In + lipad = nilipad
Pagbabagong Morpoponemiko
- Ito ay ang anumang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang May mga salitang nagkakaroon ng pag kakaltas ng ponema
morpema dahil sa impluwensya ng kaligiran nito. bukod sa pagkakapalit ng posisyon ng 2 ponema.

Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko  Tanim + an = taniman -> tamnan

10
 4. Pagkakaltas ng Ponema - Binubuo ng salitang-ugat, walang panlapi, hindi inuulit, at walang
katambal na ibang salita.
- Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig
ng salitang ugat ay nawawala sa paghuhulapi nito.
2. Maylapi
- Pagbubuo ng salitang ugat at pagsasama ng panlapi nito.
5. Paglilipat – diin
- May mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaaring 3. Inuulit
malipat ng isa/dalawang pantig o maaaring malipat ng isang pantig - Inuulit ang salita kung ang kabuuan nito o ang isa o higit pang
patungong unahan ng salita. pantig nito dakongunahan ay inuulit.



Laro + han = laruan
Basa + hin = basahin
4. Tambalan
- Ito ay mga salitang pinag-sama para makabuo ng isang salita
lamang.

Sintaks
- Ito ay tumutukoy sa estraktura ng mga pangungusap at ang mga
tuntuning nagsisilbing patunay sa pagsasabi ng kawastuan ng isang
pangungusap.
- Ito ay pag-aaral o pag-uugnay ng mga salita para makabuo ng mga
2 bahagi na bumubuo sa morpolohiya parirala,sugnay at pangungusap.

Pangungusap
1. Kahulugang leksikal - Tawag sa lipon/pangkat ng mga salita para makabuo ng mga
- Kapag ang mga salita ay pang-nilalaman. parirala,sugnay at pangungusap.

2. Kahulugang Pangkayarian Parirala

- Kapag ito ay binubuo ng mga kataga o salitang walang kahulugan. - Tawag sa lipon/pangkat ng salita na walang buong diwa.
- Tungkulin nitong mag-ugnay ng mga leksikal na morpema para
magkaroon ng makahulugang pangungusap.
Sugnay
- Tawag sa pangkat o lipon ng mga salitang maaaring buo at hindi buo
Kayarian ng salita ang diwa dahil sa taglay na pangatnig

1. Payak Bahagi ng pangungusap

11
 2. Tambalan
- Ang pangungusap ay binubuo ng dalawa o higit pang sugnay.
Ginagamit sa sugnay na makapag-iisa nito ang pangatnig na
Simuno Panaguri magkatimbang gaya ng:
(Pinag-uusapan) (tumutukoy sa simuno) (at,o,ni,maging,man,habang,ngunit,samantala,saka,pati)

Uri ng sugnay 3. Hugnayan

Sugnay na makapag iisa
Ayos ng pangungusap
1. Karaniwang ayos – Ayos ng pangungusap na nauuna ang panaguri at
sinundan ng simuno.
- Ito ang pagkakabuo ng pangungusap kung binubuo ng isang sugnay
na makapag-iisa at isang sugnay na di-makapag iisa. Ginagamit sa
sugnay na di-makapag iisa ang mga pangatnig na di-magkatimbang
gaya ng:
(sapagkat,dahil,kung,upang,anupat,nang,gayunpaman,palibhasa,kay
a,kapag,marahil,bagaman,kahit,datapwat,samakatwid,subalit,kung,k
Sugnay na di-makapag iisa aya) at iba pang pangatnig maliban sa pangatnig na ginagamit sa
tambalang pangungusap.
4. Langkapan
- Ito ang pagkakabuo ng pangungusap kung ito ay binubuo ng dalawa
o higit pang sugnay na makapag-iisa at sugnay na di-makapag iisa.

2. Di-karaniwang ayos – Ayos ng pangungusap na nauuna ang simuno ng  Tambalan + hugnayan = langkapan
sinundan ng panaguri at nilagyan ng panandang “ay” sa loob ng
pangungusap.
Pokus ng Pandiwa
Kayarian ng pangungusap - Tawag sa relasyong pansemantika ng pandiwa ng simuno o paksa ng
pangungusap

1. Payak Kaganapan ng Pandiwa

- Ang pangungusap kung iisa ang diwang ipinapahayag. Maaaring - Kaugnayan ng pandiwa sa panaguri ng pangungusap.
taglay ng payak na pangungusap ang: - Ang mga paksa ng kaganapan na ito ay kung gagamitan ng mga
panandang ang/ang mga o si/sina.
a. Isang simuno at isang panaguri
b. Isang simuno at dalawang panaguri
c. Dalawang simuno at isang panaguri
d. Dalawang simuno at dalawang panaguri Pokus ng pandiwa Kahulugan Pananda na ginagamit

12
Tagaganap/aktor Ang simuno o paksa “sino”
ang gumaganap ng [mag-,um-,mang-,ma- Kaganapan ng Kahulugan Pananda na ginagamit
kilos na sinasaad ng ,maka-.makapag-,mak pandiwa
pandiwa. i-,magpa] Tagaganap/aktor Bahagi ng panaguri “nino?” ng,ng mga,si,sina
na gumaganap sa
Layon Paksa o binibigyang “ano?” kilos na isinasaad
diin sa pangungusap. [-in-,-i-,-ipa-,ma-,an] ng pandiwa.
Tagatanggap Pinaglalaanan ng kilos “para kanino?” [i-,- Layon Bahagi ng panaguri “ano?”
na ipinahiwatig ng in,ipang-,ipag] na nagsasaad kung
pandiwa. ano ang bagay o
Kagamitan Gamit ang siyang “sa pamamagitan ng mga bagay na
simuno o paksa ng ano?” tinutukoy ng
pangungusap upang [ipang-,maipang-] pandiwa.
maisagawa ang kilos Tagatanggap Nagsasaad kung “para kanino?”
ng pandiwa. sino ang
Ganapan Lugar ang “saan?” nakikinabang sa
binibigyang diin o [pag-/-an, -an/- kilos ng pandiwa.
ganapan ng kilos. han,ma-/-an,pang-/- Kagamitan Magsasaad kung “anong bagay o
an,mapag-/-an] anong instrumento?”
Sanhi Sanhi o dahilan ang “bakit?” bagay,kagamitan, o
paksang binibigyang [i-,ika-,ikina-] instrmento ang
diin sa pangungusap ginagamit upang
Direksyon Nagsasaad ng “tungo saan/kanino?” magawa ang kilos.
direksyon ng kilos ng [-an,-han,-in,-hin] Ganapan Nagsasaad ng lugar “saan?”
pandiwa na ginanapan ng dito/rito,
kilos ng pandiwa. diyan/riyan,
doon/roon
Sanhi Nagsasaad kung “bakit?”
ano ang dahilan ng dahil o dahil sa
Semantiks pakakaganap ng
- Ito ay ang pag-aaral ng mga kahulugan ng isang salita at ng kilos ng pandiwa.
mabababang yunit ng salita gaya ng parirala at mga pangungusap. Direksyon Ang bahagi ng “ng” “sa”
panaguriay Mga pandiwa:
nagsasaad ng punta,pasok,akyat,baba,
Gamit ng Semantiks direksyon ng kilos balik,tungo,etc.
na taglay ng
pandiwa.
1. Denotasyon mas kilala itong diksyunaryong pagpapakahulugan.
- Tumutukoy sa tuwiran o direktang pagtukoy ng tinatapatang bagay o

13
 2. Konotasyon
- Tumutukoy naman sa di-tuwiran o di-direktang kahulugan sa
pagtukoy sa tinatapatang bagay ang kahulugan ay nakabatay sa kung
paano ginagamit ang salita.

Denotasyon Konotasyon
Buwaya- Isang uri ng hayop - Gahaman, sakim sa
na itinuturing na mabangis kayamanan
dahil sa nakakatakot na
itsura nito.

Bituin- Maningning na tala - Sikat, kilala sa isang

sa kalangitan tuwing gabi. larangan

Ingklitik o paningit
- Ito ay mga katagang pang- abay na isinasama sa pangungusap upang
higit na makapagpalinaw. Magkaroon ng panibagong kahulugano
magbigay diin sa pahayag na nais iparating sa kausap.

Halimbawa:
Ba naman pala
Kasi raw/daw tila
Kaya wari tuloy
Man din/rin yata
Na po/ho pa

14