LENFÖDEM VE REHABİLİTASYONU

LENFATİK SİSTEM

• Lenfatik sistem,sıvının intertisyel alandan kana akmasını sağlar

• En önemli görevi;
• Protein ve büyük partiküller gibi kana doğrudan absorbsiyonu
mümkün olmayan maddeleri doku aralarından uzaklaştırmak
• Proteinler intertisyel alandan uzaklaştırılmazsa 24 saat
içerisinde ölüm görülür
• Vücudun aşağı kısımlarından gelen lenf;
• Torasik kanal ile akarak sol internal juguler ven ile subklavian
venin birleşim noktasında venöz sisteme boşalır
• Boyun ve başın sağ kısmından,sağ kol ve toraks
bölümlerinden toplanan lenf ise;
• Sağ lenf kanalına taşınır ve daha sonra sağ subklavian ven ile
internal juguler venin birleşim noktasında venöz sisteme
boşalır
 LENF AKIM HIZI

• İntertisyel sıvı basıncı 6mmHg nin altına indiğinde lenf akım hızı
azalır
• Basınç 10 mmHg nin biraz üzerine çıkınca lenf akım hızının 20
kat veya daha fazla arttığı görülür
• İntertisyel sıvı basıncını artıran herhangi bir faktör lenf akım
hızını artırır:
• Kapiller basıncın artması
• Plazma kolloid osmotik basıncın düşmesi
• İntertisyel sıvı proteininin artması
• Kapiller permabilitenin artması
 LENF ÖDEM
• Lenfatik dolaşımın doğuştan veya sonradan gelişen nedenlerle
bozulması sonucu, proteinden zengin sıvının birikimi olarak
tanımlanabilir.
• Örneğin, meme kanseri cerrahisi sonrası koltuk altı lenf
bezlerinin çıkarılması sonucunda ortaya çıkan en sıkıntı verici
komplikasyonlardan biridir.
• Koltuk altı lenf akımının engellenmesi sonucu kolda şişme,
rahatsızlık hissi ve ağrıya neden olur.
 NEDENLERİ???
• Meme cerrahisi sonrası lenfödem gelişme sıklığı yaklaşık olarak
%25’tir.
• Lenfödem, herhangi bir kanser tipinde, cerrahi veya radyoterapi
(ışın tedavisi) sonrası gelişebilir.
• Ancak özellikle meme, prostat ve alt karın bölge kanserleri sonrası
gelişir.
• Cerrahi ne kadar büyük olursa, koltuk altından çıkarılan lenf bezi
sayısı ne kadar artarsa ve cerrahi sonrası radyoterapi uygulanmışsa
lenfödem riski o kadar artmaktadır.
• Kola darbe, sıyrık-kesik, böcek ısırığı ve infeksiyon gibi küçük
yaralanmalar lenfödeme neden olabilir.
 KLİNİK SINIFLANDIRILMASI

• GRADE1 ÖDEM:Basınç uygulayınca kolay çöker ve elevasyona

azalarak cevap verir
• GRADE2 ÖDEM:Basınçla kolaylıkla çökmez ve elevasyonla
azalmaz
• GRADE3 ÖDEM:Deri ve deri altı dokularda fibrozis ve skarla
irriversible
 NE ZAMAN GELİŞİR?
• Cerrahiden hemen sonra hafif şişlik görülebilir. Şişlik hızlı bir şekilde iyileşir.
• Cerrahi-radyoterapiden 6-8 hafta sonra gelişen tip, daha yavaş iyileşir.
• En yaygın olan, aylar ya da yıllar içinde yavaş gelişen tiptir.

• Lenf bezlerinin cerrahi olarak çıkarılması risk artışına neden olur.

• Unutulmaması gereken nokta; koltuk altı bezinden yapılan biyopsi (sentinel
nod biyopsi) ile tedavi planlanmış olsa bile şişme riski vardır.
• Radyoterapi sırasında şişlik olabilir veya olan şişlik artabilir.
 BELİRTİLERİ
• Kolda sıkışma ya da dolgunluk hissi,
• ağrı,
• ağırlık,
• karıncalanma,
• şişlik ve kızarıklık,
• kol, el ve el bileğinde hareket zorluğu,
• saat, yüzük ya da bileziğin sıkması,
• deride gerginlik hissi,
• buna bağlı sıkıntı ve huzursuzluk.
• Yavaş yavaş şiştiğinde ölçüm yapılmadıkça,
• Hasta,hasta yakınları veya doktor tarafından fark edilmeyebilir.
• Gözle fark edildiğinde çap farkı tedavi edilmesi gereken düzeye
gelmiş olabilir.
 LENFATİK DRENAJ YÖNTEMLERİ
• Bu yöntem de fizyoterapistler tarafından lenfödem hastalarına
tamamen el ile yapılan, özel bir lenf drenaj masajı ve sonra
lenfödeme özel bandajlarla yapılan kompreksiyon (baskı;
sıkışma,sıkıştırma) tedavisi uygulanır.
• Çok hafif bir basınçla dokuya uyguladığımız manuel lenf
drenajı; lenf damarlarının rahatça dolmasını sağlar, lenf
damarlarının mevcut haline oranla gevşeme ve kasılmasını
geliştirmektedir.
• Tedavi sona erdiğinde ise hastaya uygun basınçta bası giysisi
giydirilir.
• Bu uygulama sonucunda lenfödemli kol veya bacağın hacmini
azaltarak lenf dolaşımı sağlar.
• Tüm bu lenfödem tedavi sırasındaki bandajlama da; kaslarımızın
çalışması sırasında yüksek basınç, kaslarımızın dinlenmesi sırasında
düşük basınç uygulaması ile lenf sıvısının etkilenmiş kol veya
bacağımızda tekrar birikmesinin önlemesidir.
• Bu tedaviler uygulamanın en sonunda fizyoterapist tarafından
belirlenen özel ev egzersiz programları ile desteklenir.
 Lenfatik Drenaj Yöntemleri:

• Lenfödemin tedavisinde bilinen iki çeşit drenaj yöntemi vardır:

Manuel Lenfatik Drenaj (MLD) ve Basit Lenfatik Drenaj (SLD)
• Lenfatik drenaj teknikleri derinin altındaki lenf damarlarının
düzenli olarak stimülasyonunu sağlar.
• Bu yöntemler lenf damarlarının daha etkin çalışmasını ve
sıvının drenajı için yeni yolar bulmasını sağlar.
 Manuel Lenfatik Drenaj

• Lenfatik sistemin stimülasyonu için düzenlenmiş özel bir tedavi

şeklidir.
• Manuel lenfatik drenaj ve beraberinde lenfödem tedavisi
mutlaka manuel lenfatik drenaj uygulama sertifikası bulunan
uzman fizyoterapistler tarafından yapılır.
 BASİT LENFATİK DRENAJ
• Lenfatik drenajdan daha kolay olan bir yöntemdir
• Esas olarak manuel lenfatik drenajdan destek alınarak yapılır ve
lenfatik sistemin stimülasyonunu destekler.
• Bu drenaj tekniğini Lenfödem Bası Giysisi giyerek ya da
giymeden yapabilirsiniz.
• Basit Lenfatik drenajı fizyoterapist hastaya tedavi süresince
gösterip öğretecektir
Ellerinizi karnınıza yerleştirin ve burnunuzdan nefes
alıp ağzınızdan verin. 5-10 defa tekrar edin.
Parmaklarınızın iç yüzeyi ile kulak altından başlayıp
boynunuza doğru geriye ve aşağıya yarımay çizerek
ilerleyin ve 5-10 defa tekrarlayın.
Parmaklarınızın iç ve orta kısmıyla omuzlarınızdan
boynunuza doğru yarım ay çizerek ilerleyin. Aynı
şekilde köprücük kemiklerinizin hizasından boynun
iç kısmına doğru yarım ay çizerek 5-10 defa tekrar
edin.
Önce sağlam taraf koltuk altından arkaya ve yukarıya
doğru basınç uygulayın
 Önce göğsünüzün ortasından ardından hasta taraf
koltuk altı hizasından sağlam tarafa doğru yukarı ve
yana basınç uygulayın.
Koltuk altınızdan itibaren hasta taraf kasığınıza
doğru aşağı ve arkaya doğru basınç uygulayarak
ilerleyin 5-10 defa tekrarlayın.
 Alınacak önlemler/korunma yolları

• Operasyon öncesi dönemde fizik tedavi doktoru tarafından

görülmeli ve yapılması gerekenler hakkında eğitim alınmalıdır.
• Eğer bu mümkün olmamışsa operasyondan sonra takibe
alınmalıdır.
• Hiçbir şişliği ihmal etmeyin, hemen fizik tedavi doktorunuza
başvurun.
• Normal işler için kolunuzu rahatlıkla kullanabilirsiniz.
• Kolunuzu temiz tutun, cilt bakımı yapın.
• Banyo sonrası ve gün içinde cilde nemlendirici sürün.
• Nemlendirici alkol, parfüm, mineral yağ, talk, lanolin içermemelidir.
• Manikür yaptırmayın. Tırnak etlerini kesmek yerine geri itin.
• Riskli kolu tırnakla değil, avuç içi ile yavaşça kaşıyın.
• Kolunuzu kurularken aşırı bastırmayın.
• Her türlü basınç ve basıdan korunmaya çalışın (tansiyon
ölçtürme, kese yapma, kaşımak, vurmak, uygun olmayan masaj
gibi)
• Riskli kol ile ovma, çekme, itme gibi tekrarlayıcı hareketlerden
kaçının.
• Ciltte sıyrık, çizik, böcek ısırığı olursa, sabun ile yıkayıp temiz
tutun ve koruyun
• Anti-bakteriyel krem kullanın.
• Açık yara varsa temizleyip kapatın.
• Hafif yanıklarda soğuk uygulama sonrası, sabun ve su ile
yıkayıp, koruyun.
• Enfeksiyon açısından, kızarıklık, şişlik, ısı artışı, duyarlılık ve ateş
gibi belirtilere karşı uyanık olun, hemen doktorunuzu arayın.
• Koltuk altı ve bacak kıllarını temizlerken elektrikli traş makinesi
kullanın (tüy dökücü krem, ağda ya da jilet değil).
• Kolunuzu güneş yanığından koruyun. Güneşten koruyucu kremler
kullanın ve güneş altında uzun süre kalmaktan kaçının.
• Kullandığınız kremlerin kozmetik olmamasına özen gösterin.
İçindeki uygunsuz maddeler alerji ve yara oluşumuna neden olabilir.
• Böcek, arı ısırığı veya kedi tırmalama riski olan yerlerde dikkatli
olun. Eğer ısırık olursa, cildi temizleyin, kolu kaldırın, soğuk
uygulayın ve doktorunuza başvurun.
• Cildi tahriş edecek şeylerden kaçının.
• Fırından çıkan kapları, sıcak tencereleri tutarken mutlaka
koruyucu eldiven kullanın.
• Kaynayan su ve mikrodalga fırından çıkan yiyeceklerin buharına
dikkat edin.
• Banyoya girmeden önce akan suyun sıcaklığını diğer kolunuzla
mutlaka kontrol edin, çok sıcak su kullanmayın.
• Banyoda keseleme, lifleme yapmayın.
• Sauna, kaplıca gibi fazla sıcak ortamlardan veya yazın aşırı
sıcakta dışarı çıkmaktan kaçının
• Her türlü sıcaktan uzak durmaya çalışın
• Ev ve bahçe işleri yaparken eldiven kullanın.
• Dikiş dikerken parmaklarınıza koruyucu yüzük takın.
• Riskli koldan aşı olmayın, tansiyon ölçtürmeyin, kan aldırmayın.
• Sıkı giysi, eldiven ve mücevher takmaktan kaçının.
• Riskli kol ile çanta ve dosya taşımaktan kaçının.
• Omuza baskı yapmayan, geniş askılı iç çamaşırı, hafif protez
kullanın.
• Kolunuzu belli bir pozisyonda uzun süre tutmayın.
• Kolu askıda tutmak gibi hareketler kolunuzda kısıtlanmaya ve
şişliğe neden olur.
• Kullandığınız giysilerin lastiklerinin sıkı olmamasına dikkat edin