LINEARNA DIFERENCIJALNA JEDNAČINA PRVOGA

REDA
Diferencijalnu jednačinu oblika
y′ + p( x) ⋅ y = q ( x) ...............................................(1)
zovemo linearna diferencijalna jednačina prvog reda. Pri tome su
p ( x ) i q ( x ) poznate funkcije.

Ako je q ( x) = 0 onda je y′ + p( x) ⋅ y = 0 homogena linearna

diferencijalna jednačina. U suprotnom, jednačinu (1) zovemo
nehomogenom linearnom diferencijalnom jednačinom prvog reda.
Takvu jednačinu možemo riješiti:

1º Metodom varijacije konstante ili

2º Metodom neodređenih funkcija ili
3º Metodom integracionog faktora.
 Metod varijacije konstante

Prvo se riješi odgovarajuća homogena diferencijalna jednačina

y′ + p ( x) ⋅ y = 0 .
dy dy
= − p( x)dx ⇒ ∫ = ∫ − p( x)dx ⇒ ln y = − ∫ p( x)dx + C1
y y

⇒ y =e ∫ =e ∫ ⋅ eC1 ⇒ y = C ⋅ e ∫
− p ( x ) dx + C1 − p ( x ) dx − p ( x ) dx
, C = ± eC1 ≠ 0

Konstantu C posmatramo kao funkciju od x: y = C ( x) ⋅ e ∫

− p ( x ) dx
......(2)
C ( x) određujemo tako da y bude rješenje polazne nehomogene
diferencijalne jednačine.

y′ = C ′( x) ⋅ e ∫ − C ( x) ⋅ p( x) ⋅ e ∫
− p ( x ) dx − p ( x ) dx

y′ = q ( x ) − p ( x ) y = q ( x ) − p ( x ) ⋅ C ( x ) ⋅ e ∫
− p ( x ) dx
Izjednačavanjem dobijamo:
− ∫ p ( x ) dx − ∫ p ( x ) dx − ∫ p ( x ) dx
C ′( x) ⋅ e − C ( x) ⋅ p ( x) ⋅ e = q ( x) − p ( x) ⋅ C ( x ) ⋅ e
− ∫ p ( x ) dx
′
q ( x) = C ( x ) ⋅ e

C ′( x) = q( x) ⋅ e ∫ p ( x ) dx
⇒ C ( x ) = q ( x) ⋅ e ∫ p ( x ) dx
dx + K ,

gdje je K proizvoljna konstanta.

Uvrštavanjem u (2) dobija se opšte rješenje jednačine (1) u vidu
formule
− ∫ p ( x ) dx  ∫ p ( x ) dx  ....................(3)
y=e ∫ q ( x ) ⋅ e dx + K 
 
 Metod neodređenih funkcija

Rješenje tražimo u obliku y = u ( x ) ⋅ v( x) , gdje su u = u ( x ) i v = v ( x) nepoznate funkcije.

Tada je:
y′ = u ′( x) ⋅ v ( x) + u ( x) ⋅ v′( x ) .
Ako ovo uvrstimo u jednačinu (1) dobićemo

u ′( x)v( x) + u ( x)v′( x) + p ( x)u ( x)v( x) = q ( x) ⇒ u′( x)v( x) + ( v′( x) + p( x)v( x) ) ⋅ u ( x) = q ( x)

Imamo mogućnost da proizvoljno izaberemo jedan uslov za nepoznate funkcije u = u ( x) i
v = v( x) . Neka je v′( x) + p ( x)v( x) = 0 .
− ∫ p ( x ) dx
To je homogena linearna diferencijalna jednačina. Njeno rješenje je v( x) = c ⋅ e . 1
Stavimo da je C1 = 1 , jer nam ne trebaju sva rješenja.
− ∫ p ( x ) dx
′
Uvrštavanjem dobijamo: u ( x) ⋅ e = q ( x) . Ovo je jednačina koja razdvaja promjenjive.
Odatle se dobije nepoznata funkcija u, pa se uvrsti u polaznu formulu y = uv i dobija se
ponovo rješenje u obliku (3).
 Metod integracionog faktora

Datu jednačinu (1) pomnožimo izrazom e ∫

p ( x )dx
. Tada slijedi
∫ p ( x )dx ∫ p ( x )dx ∫ p ( x )dx  ∫ p ( x )dx ′ ∫ p ( x )dx .
y′ ⋅ e + p ( x) ⋅ e y = q( x) ⋅ e ⇒  y ⋅e  = q ( x ) ⋅ e
 
Odavde je y ⋅ e ∫ = q( x) ⋅ e ∫
p ( x )dx p ( x ) dx
∫ dx + K , a odatle slijedi (3).
Kaže se da se rješenje linearne jednačine dobija pomoću dvije kvadrature
 Primjer:

Riješimo diferencijalnu jednačinu

Rješenje:

Opšte rješenje glasi:

Početni uvjet daje:

Rješenje zadaog problema funkcija:

formule
y=e ∫
− p ( x ) dx  q( x) ⋅ e ∫ p ( x ) dx dx + K  ....................(3)
∫ 
 
Riješiti diferencijalne jednačine

2 x2
a) y′ + 2 xy = 2 x e
e x y′ + p ( x) ⋅ y = q ( x)
b) y '− tgy =  q ( x) ⋅ e ∫ p ( x ) dx dx + C 
y=e ∫
− p ( x ) dx
cos y ∫ 
 
c) 4 x + 2 x′y = cos y
 ex
y '− tgy =
cos y
4 x + 2 x′y = cos y