16

.
Catholica

DE FIDE , ET IN .

FIDELITATE DISPVTATIO :

ANNO , POST VIRGINIS PARTVM ,

M.D.LXXI.in actu Doctorali Reuerendi, ac Cla
riſsimi viri,Domini ALBERTI HVN
GERI, SS. Theologiæ Licentiati,
publicè propoſita.
di ...
AD HEB . XI.

Sine fide impoßibile est placere Deo .

AD TIT. III .

Hæreticum hominem postunam, o ſecundam corre

ptionem deuita : fcicns quia fubuerfusest , qui eiuſmodiest.

CHRISTO DVCE .

Diſcutientur hæ Theſes in Academia Ingolſtadia

Ad ad Sept. Idus Iulias.

INGOLSTADII,

Ex Officina VVeiſſenhorniana,
M.D , LXXI .
 Quæſtio expectatoria.

V mnon deſint boc temporc, quifua quema fidebea

tum ficripoſſe contendant: nonfine cauſa quæritur :

aliane'quiſpiam ,quám Romanæ ,CatholicæQA

, poſta

kicæ Ecclefiæ fide;ad falutis portum peruenire queat?

CONCLVSIO .

Sine fideimpoßibile est placere Deo , ad Heb.si.

2. Vnus est Dominus, una fides, unaın baptifma, unus

Deus, o pater omnium.ad Epheſ.4 .

3 Hæc una autem fides , fine qua nemo Deo placere,

nulla perfecta uirtus , aut uitæ opusintegrēconſiflere po

test est fides Petri, o fuccefforum eius: atq; adeo Ro

mana, Catholicæ,
QĀ poſtolice Eccleſie . Simoncin:
quit Dominus ) Sathanas expetiuit uos, ut cribraret , ficut

triticum : ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides

tua:Otu aliquando côuerfus confirma fratres tuos. Luc.

22. Et ad Rom . A poſtolusrurſum : Gratias ago Deo

meo pro omnibus uobis : quia Fides uefira annuntiatur in u

niuerfo mundo.Cap.I.

DE CATHOLICÆ FIDEI RA

tione,eiuſdem origine,ac fæcunda prole & c.

THESIS 1 .

Vm Deum , vtpar eft ,colere , qui eum neſciat nullus omnino

pofsit,neceffe eft vircucum omnium primam efle fidem .
C Porno
II. Eft
 II .
Eft autem fides duplex, altera diuina,alcerahumana: Hæc humas
næ, illa diuinæ authoritati.vt fundamenco innititur.
III.
Et quoniam homo nec ſummè bonus, nec fummè fapiens eft, De.
us autem vtrunq; excellenter eft , fis, vt humanæ fidei falſum fubelle
quear, & interdum etiam fubeffe foleat: diuina autem fides , nec fallit
vnquam ,nec fallere poceft.
IIII.
Quamobrem licet fidesvircusdc, qua id creditur, quod non vide.
cur, ( eftenim ſubſtantia rerum ſperandarum , argumentum non ap
parentium )non ideo tamen ſciencia, quæ naturalilumine,de Deo ha
beri poteſt,inferior exiſtit: quin potius multis eammodis,non ſolùm
cercicudine, vtilitate, ac neceſsicace, verùmęciam dignitare, ac perfe
dione excedir. .
V.
Hæc etenim non folùm in theoricis, & practicis permulta aperit,
ad quæ naturalis mentis acies nullo modo pertingit, verùm etiã mul
to hacipſa communior, multoq; ad hominum ſalutem aptior, & ad
vitæ praxiın accommodatior exiſtic.
VI.

Mitro hicnon pauca corum , quæ aliâsſub humanæ fcientiæ cono

fiderationem cadunt : vtſuntmundi, præcipuarumq; partium eius
exordium :humaniſpiritus orcus,eiuſdemg; poſt vitæ huius curricu .
lum ftatus: cæleftiuin mentium origo acfun &tio :aliaq; id genus ſimi
lia mulco
, certius , multoq; facilius per fidem haberi, quàm per vllam
omnino ſcientiam ,auc húmanam inueftigationem ,
VII .
Principia , quibusmortalium animus ad credendum inducitur, at
que adeo ex quibus fides canã ex primis ſuis cauſis exoritur, fung
duo : alterum internum ,alterum externum .
VIII .
Internum ,eum Spiritus ſancti motum hoc loco appellamus, ca.
metâ non folùm, quo humanus fpiritus occulca quadam viad af
ſenciendum excitatur : Excernum eorum , quæ credere oportet, pro
policionem .
IX.
Sunt , qui vitæ ſanctimoniam , çdicag;in cæleſtis do & rinæ confir.
A 2 matio .
mationem prodigia, huc quoq; referenda exiſtiment : Sed quoniam
neutrum horum ad conciliandam fidem abfolutè eft neceſſariumi
(Conſtat enim haud multo pauciores effe, qui fidelium conuerlioni
inſudant , quàm qui miraculorum virture ,aut vitæ fan & imonia pol.
leant)rectius hæc principă iam aſsignati comites appellantur, quàm
externa,vel per ſe principia , 3
X.
Verum vènuda credendorum propoſitio ,ad progignendam fide
inualida fuerit,niſiſpiritu ſuo adfir Chriſtus , qui mentem interiuslu.
mine ſuo perfundar, & voluntatem ad fe trahar: ita internus hic Spi.
ritus fan & i motus, quantumlibet per ſe validus, incaſſum laboraue
rit,nifi homo internum conſenſum præbear.
XI .
Cæterum quod tria hæc, quæ ex æquo ferè ad fidei exortum con
uenire iam indicauimus , non æquèfemper magna exiſtantin omni.
bus, ſed in alñs maiora,in alñs minora,fit ,vtalis obtingat fides firma,
& magna :alns è diuerſo modica & infirma.
XII.
Vt magna,ac firma fide potiâre , opus eſt magna diuini ſpiritus,
virtute, quæ voluntatem corrigat, & intelle & tum illuminet : opus eſt
nihilofecius magna eiuſdem voluntatis pietate , & ad aſſentiendum
promptitudine : opus eſt deniq ;, fi non magna, certè nonnulla illius,
qui fidei myſteria proponit,authoritate. Nec enim temere crediderit
quis, tametii abſolutè crederequeat, homini futili,nullam grauitaté,
nullam vitæ integritatem præfeferenti.
XIII . ,
Porrò autem , vt diuini ſpiritus illapſus ſic potens , humanæg; vo
Puntatis affe & tus ardens, & vita, quoad eius fieri poteſt,innocens,opus
eft plärung ; magno proficiendi deſiderio,acftudio :opus aſsidua pre
ce,animiq; contentione: opus, vtverbo abfoluam , magna vbiq; cu.
ra,molimine,atq ;attentione,
XIII.
: Eft quidem fides,gratia quædam gratis data : fed non ideo tamen
effunditur fimpliciter,fedpro cordis cuiuſq; la ticudine,atq; capacita
te infundirur:poreſta; hæcanimi latitudo , & latitudinem conſecuta
Sides,aſsiduo precandi , recteq; agendi ſtudio , in eam paulatim petfe.
tionem excreſcere, vecerta quadam ratione, etiam in hoc feculo ,ca
deguſtentur,quæ antea credebantur tantum,
XV , Faten .
 XV.
Fatendum eſtramen ,eiuſmodi guftum , fiuementis fit,fiue cordis,
fiue vtriuſq; limul,nec fidem eſſe propriè,nec fidei partei : vt qui in
fucura vita non aboleatur, vtfides folet, fed perficiatur: vcpore pars
quædam exigua illius vitæ exiſtens.Solec tamen eiuſmodi cæleſtium
experientia, & præguſtacio , fidei habitum maiorem in modum con
firinare.
XVI .
Qui fides in adultis progignatur,expoſicum eſt paucis: in infanti
bus autem ,& cæteris omnibus, quinihil omnino fapiunt,necper x ,
cacem ,vel amentiam ſapere poſſunt, ſola virtute diuina procreatur,
& conſeruatur:regenerationis tamen Sacramento hinc non excluſo,
fed incluſo .
XVII.
Idem de adulcæ ætatis ſurdis,& mucis ſtatuunt quidam ; fed id nec
propriè facis,nec omnino eciam verè . Nam etli fides per a udicum ,&
verbum Deieiuſmodihominibus obtingere non queat: poſunt ta
men nutibus, & corporis geftibus edoceri: poffuntpræterea ex quo
tidiano vſu, & fainiliari cum Chriſtianis conſuetudine,nonnulla ex
his , quæ fidem concernunt , per ſe deprehendere: poſſunt deniq;
mundi magnicudine, & pulchritndine, opificis eiuſdem ſapientiam ,
bonitatem , virtutem , cæterasa; illius perfe &tiones raciocinando vt.
cunq; colligere: præſertim cum admodum probabile nobis fiat, De.
um Opr:Max: pro fua immenſa in genus noſtrum clementia,id inte
riori menciş illuſtratione, & ſupernaturaliter in illis cõpenſare,quod
naturæ vitium negauit, vel impertiri non permittit.
XVIII..!
Iam verò quænam , & quibus credere oporteat,id ex his, quæ de fi
deiorigine,& rationehactenus in medium allata ſunt, nullo negocio
definire licuerit.Ecenim ſi formalis fidei ratio, & quali baſis eiuſdem,
eſt diuina vox , vel reuelatio , cuicunq; candem illa certò obrigerit,
(neq; enim Deus per ſeipſum tantum loquitur, verùmetiam per An
gelos,Prophecas ,Apoſtolos, Pontifices,Doctores, imò etiam per a
ſinam . Balaam , & Caiplam :) irurſum externum eiuſdem principi .
um eftDei verbum ,ea,qua oportuirvi, & ratione propoſirum :fi cau.
fa deniq ; eiuſdem interna eft fuauis Spiritus fan & i impulfus,planum
fit,ea omnia abfq; vlla animi hælicatione credenda efle , ad quorum
alfenſum , diuinus ille ſpiricusper fidei habitum impellic .
A 3 XIX . Tum
 XIX .
- Tum ea rurſum omnia & ſingula ,quæ idem ille ſpiritùs perſe ,vel
per alterum Ecclefiæ reuelauit: fiue ea in literas relata finc, fiue viua
tantum voce cradira :vtraq; enim ,vreodem è fonie -ceciderunt, ita a:
pud orthodoxe inftitutos, in pari honore, & authoritare habentur:
Necenim omnia , que Chriſtus,Apoſtoli,velProphecæ docuerunge
mortuis chartis commiſſa ſunt, aut commitci pocuerunt: alioquie.
nim ſacrorum codicum numerus in immenſum excreuiffet : fed præ
cipua rerum & myſterioruni capita cancùm.
XX.
Cæcerum quod Deusnon æquè clare , nec æquè etiam immediace
loquacur omnibus :fic, ve non omnes omnia, quæ iam in ſe, vel in al
tero Eccleſix patefaéta ſunt , æquè exprefsè, atq; articulatè credere,ac
proficeri teneantur : fed pro cuiuſq ;ärare,ftatu , vel ordine, alios alia
expreſsius ,articulaciusî ;.
XXI .
Enimuero periniquum foret, idea in re exigere à Barbaro , quod
meritò hîc exigi poterat à Judæo: ab hocrurfum ,quod ab hominc
Chriſtiano , tametli rudi : ab hoc deniq;, quod â Theologo , vel Eccles
fiæ profe &to . Sunt.n.etiam inter eos, qui Chriſtiano nomine cenſen 1
tur,quihic quinq; talenta acceperunt:ſunt,qui duo tantum :ſunt, qui
vnum duntaxar ; cui aüt multum donatum eſt, mulcum vtiq; exige
tur ab eo . XXII .
Debent tamen ad vnum omnes, etiam 7 , qui inter eos hebeciſsimi
exiftunt , modis omnibus eniti , vt,quoad eius fieri queat , præcipua
Chriſtianæ religionismyfteria non ignorent: cuiuſmodi ea ſunt, quæ
in ApoſtolorumSymbolo continentur: cum ea etiam omnia, quæ ad
Chriſtiani hominis officium ritè obeundum fimpliciter neceſſaria
cenfentur. Cætera autem , quæ inculparè ignorare licet ,ita ignorent,
ve tamen oppoſitum pertinaciter non credant ,aut proteruè defen
danc,alioqui enim certiſsimam fidei ia & uram facerent.
XXIU .
Ad fidei porrò actus,quod attinet ( nam de his quoq; nonnulla ac
tingenda videbantur) ñ duo tantum , poſt Apoftolum , à Theologis
aſsignantur:alcer interior, alter exterior . Corde ( inquic Apoftolus)
creditur ad iuſtitiam ,ore autem fit confeſsio ad falutem .
XXIIII .
Incernum fidei a & um ,hoc eſt,credere,D.Auguſtinus tripartito di
uidit;
uidit ; nempe in credere Deum , Deo ; & in Deum.Deum , & Deoex
quo creduntboni,& mali: vtriq; enim , & Deum effe, & in omnibus
ditis ,pactisớ; ſuis veracem eſſe cognoſcunt: in Deum aucem ſoli iu
fti credunt:n enim ſoli ita ipfum ,& ipfi credunc,veſimuletiam corde,
& dilectionis affe & u in iplum tendant,
XXV .

Alcero , hoc eſtexceriori fidei actu ea palàm profitemur, vel ſi res

ica poſtulat , prudenter diſsimulamus, ( nam veverica tem clam inter
dum habere licet,itunquam tamen mentiri,ita etiain fidem ) quæfir.
mo, cacholicoſ ;. aſſenſu de Deo , diuinisq; rebus perſuaſum habe.
mus: ſiueid fiatore,ſiue opere, fiue alia quacunq; aperca teftificatiõe.
XXVI.
Dicí tamen poffet ,eiuſmodi excernam fidei profeſsionē , ad alteră
quandam voluntatis virtutem ,puta ad fidelitatem , quàin Deo debe .
mus, & per quã fidê eiufdé voce, & opere proficeri obligamur, nõmi
nus,imò magis pertinere , quàm ad infufam fidem ,infulæúe fidei fun
etionem , XXVII .
Quemadmodü diuinæ fidei duplices aſsignantur cauſx,totidemq;
actus, ica duplices quoq ; effectus eidé aſsignare liceat: alios incernos,a.
lios externos . XXVIII.
Adexteriores fidei effe & us pertinet, ſanare infirmos, imperare då .
monibus, exufcitare mortuos , mundare leproſos, cæterağ; id genus
miracula in Chriſtianę religionis cófirmationéædere.Nã & hâc quoa
que poteftatem , quifirmiter in ipſum crederent, impercitus eft Chri.
ftus.Si(inquit )habueritis fidem , ficut granum ſinapis & c.
XXIX .
Eadem fides interiores actus fortitur non minus vtiles, & admira
biles:nam & credencem inducit ad ſalubrem Dei timorem, ad pecca
sorů odiī , & deceſtarionem : ad certā veniæ ,diuinæſ; mifericordiæ
fiduciam ,ad confpicuam deniq ; cotius vitæ emendacionem .
XXX.
De vtrifq; effe &tis mirabilia quodam in loco prædicat Apoftoluş:
San & i(inquit ) per fidem vicerunt regna, operaci ſunt iuſtitia , adepci
lunt repromiſsiones, obturaueruntora leonī,extinxerunt impecus
um ignis,effugauerūtacić gladij, fortes fa & i lunc in bello, caftra ver
cerunt exterorum , acceperunt mulieres de reſurrectione mortuos ſu
os & c.Præpotenti Deo , vnde hæc tam admirabilia procedunc fic laus,
& honorin perpetuas æternitates.Amen .
DE
DE INFIDELITATE SECVN

dum ſe, eiufdemę partibus, & periſtafibus.

Pars Secunda.

THEEIS I.

Am quæ infidelitatis firratio, quod eius fubie& um ,quæ caufæ ,qui

Iadus , quæ item effe &ta ,id ex his, quæ de fideiratione, eiufdemq;fe
de,ac ſobole, nec non de fidelis ſerui functione,in prima diſputatio
nis huius parte expoſita ſunt, haud difficulter collegerit vel medio .
criter in hoc argumenti genere verſatus.
IL

Etenim fiis demum verè fidelis, ſyncereg ; Catholicus cenſendus

eſt, quiea omnia, & fingula firmiter ,abfq ; vlla animihælitatione cres
dit,colic, & , quo ad eiusfieri poteſt, ſtudiofe obferuat,quæ ſancta, Ro
mana, Catholica , & Apoſtolica Eccleſia credenda proponit , conſe
quens fit eum eſſe infidelem ,quihorum omnino nihil, vel partem cão
cum credit, vel in vera fide dubíus exiſtit .
.. III.
Qui nihil omnino credunt; hi communi'notione pagani velbar
bari appellantur: qui verò in partem tantum , Iudæi vel Hæretici : in
cer quos eos etiam reņcimus , qui de horum aliquo, vel aliquibus
pertinaciter dubitant.
IIII .
Inter Iudæos & Hæreticos, præter cætera,hocintercedit ,quod hifi.
dei Chriſtianæ in re, & veritate traditæ ,ex inftituto, ac pertinaciterad .
uerfentur : illi verò eidem in vmbra tantum , ac figura receptæ obfir.
mato animi ſtudio refragentur. Et quoniam hocillo leuius eft,fic vi
ægrius rnulcò futurữ ſit hæreticis in die iudicn , & apud inferos, quám
Iudæis : & his rurlum , quàm paganis , dummodo tamen cætera,quæ
eiufmodi fe &tæ in vita delignarant,non fint diſsimilia .
V.
Paganorum ,quineutro modo fidem profeſsi ſunt, nec quicquam
omnino rectè credunt, non vna omnium eſt ratio : Sunt enim , qui de
Catholica fide,ac religione nihil quicquam audiuerunt vnqua, nec
adhibita , quam oportuit, diligencia, audire potuerunt; Suntalij,qui
audicam
 audicam contempferunt, vel vtaudirent, nullum omnino ftudiure
adhibuerunt.
VI .
Prioribus infidelitas pæna eſt,non etiam noxa. Vnde fi iſtiuſmo.
di damnantur ,vt plerunq ; ſolent,nó proprer infidelicatēærerno ſup
plicio adiudicantur : vtquæ illis inuoluntaria ficprorſus, & inuinci.
bilis,fed propter alia flagicia contra legem naturæ admilla . Notum
eft enim illud Chrifti: Sinon veniffem , & locutus ijs fuiſfem , pecca
cum non haberent.
VII .
Pofterioribus infidelitas in noxam vercicur, & in eam quidem mi .
nimè leuem , tametſi non in maximam ſimpliciter : grauius eſt enim
. Deum ſua culpa ignorare ,quàm in agnitum odio ferri, vel de agniti
fide, & miſericordia animo pendere.
VIII .
Ainon omnis , qui Euangeli vocem citra fidem audit , contrarię
infidelitatis noxa ſtarim ſeſe obligac , ſed isſolùm , qui ea, qua pare
tas vi & efficacitate inuulgatam ,citra fidei aſſenſum audit .
IX .
Etenim fi Inſulani homines ad primam mox Euangeli buccinam ,
abſq; vllo cæleſti ſigno,abfq; vlla viræ ſanctimonia ,abſq; vllo alio
euidenci, vel efficaci argumento perſtrepentem , fimpliciter credere
obligantur, ita vt hoc ipſo lethaliter committanc, quod Chriſtiana
religionem veram eſſe fimpliciter denunciantibus, non credant liin
plicicer, obligantur etiam Iudæis, & hæreticis ſomnia ſua crepanti
busbuccis occinentibus credere :ſed quis mente valens hoc dicat,aut
credac :An non ſcriptum extat : Qui citò credit, leuis eſt corde :Rur
fum :Nolite omni (piritui credere. Icem : Şi opera non feciſſem in eis,
quæ nemo alius fecit ,peccatum non haberent?
X.
Verum ſi ea vi,& modo , quo oporter, fidei myſteria ipſis propo .
nantur,amiceſ;, & crebrò rogaci,vt pacienter audiant,ſeſeớ; de erro
ribus,quibus tenencur,grauiſsimis, & aperciſsimis informari ſinant,
audire detrectant:aucliaudiunt aſpernantur tamen audita : nullum
amplius dubium relinquitur , quin nefario infidelitatis fcelere ſeſe
obftringant:vtquiiam ſaluti ſuæ apertè repugnent. Nec enim aliud
homini relictum eſt oſtium , per quod in æterna illa tabernacula in.
grediatur, quàm viua fides in Chriftum :in Chriſtum autem credere,
B nili
 siſi adlit, quieum annuntier, id via ordinaria nullo modo ficri pos
teſt.Quomodo ( inquitApoftolus)credenc fine prædicante?
XI .
Atſitue iam olim Chriſtiana fides, cum in orbenoud, tum in alijs
quibuſdam Inſulis ,ea vi & ratione propofita ,vt Infulares nullá am .
plius tergiuerfandi, vel infidelitatis ſuæ excufandæ cauſam habeant,
id noftrum non eft definire. Satnobis fit, vt ijs in locis non defuerüt
iam pridem ,nec deſunchodie , qui Chrifti fidem integrè denunciant,
fideiq; do & rinam egregia vitæ ſanctimonia confirmant: ita è diuerfo
non deeffe alios quofdam ,qui inligniimprobitate,grauiſsima iſdem
illis Inſularibus offenſacula præbeant:An autem hæc noftrarium ſce
lera eorum , qui non cõuertuntur perfidiam excuſent omnino , an ve
rò in partem cantum eleuens, id nos , vc alcerum illud,in medium re.
linquimus.
XII .
Vtcunq; res habeat,fi Inſulani homines Euangelij prædicacionem
obſtinato animo audire detrectant , aucaudicæmoré gererc recuſant,
non ob id camen fas eft eos, aut bello impetere, auc rebus, quas poſsi
dene exuere,aut alio quocunq;modo,autratione male excipere.Ná
. præterquam quòd coacta ſeruitia Dco non placent, credereý; opus
ſiranimi, perinde ac ſperare & diligere penitus liberű : eſt etiã bella,
& quæuis alia vis extrinfecus oblata ineptiſsimum ad perſuadendā
fidem antea nunquam receptā, argumenti: vt quod mulcò aprius fit
ad concitandum implacabile in religione Chriſtianã odiī, ac ftoma
chum ,quàm vllum omnino amorem, aut animi ſtudium .
XIII .
Vnde mirandum eft quofdam , viros alioqui pios, & eruditos ine
am ſententiam deſcendiffe, veexiſtimarenr, non irreligiosè facturos
Chriſtianos principes,fiminis, atq ; terrorib . purè infideles ad fide cos
pellerent:eſtenina immane ſacrilegium , apertiſsimaſ; facroruin pro
phanacio, diuino, naturali , ac humano iure feuerifsimè inhibica,per
vím ſimplicicer inuicos ad Chriſtiana myfteria adigere.
XIIII .
Er venefas eft infidelibus, ob folam infidelitatis cauſam , bellüins
ferre,ſuasúe ſedes , vel faculcaces adimere , ita nephas quoque eft,&
ſcelus manifeſtum , propter aliud quodcunq ; flagitium , quantumli
betgraue, aciuri naturali aduerſuni , quouis ipfos modo infeftare:
dum modo tamen eiuſmodi flagicium in apercam innocentium
auc
aut facrorum , aut aliorum eiuſmodi iniuriam , perniciemúe non re.
dunder,
XV.
Exponain hoc clarius : certum eſt ſi pagani Chriſtianorum terras,
vel prouincias occupant,vel vt occupent, enixè laborant: fi luftū eo
sum imperium, quibus obnoxi ſunt recuſant:fiperegrinationes,na
uigaciones,negotiationes,aliaq; eiuſmodi ciuilia cominercia,natura
li & gentium iure omnibus ex æquo permiſla , per vim impediunc,
auc impedire contendunt: fas effe hominibus noftris, non folùm vim
vi,cum inculpatæ cutelæ moderaminc repellere, verùmetiam illatam
iniuriam , vel damnum exigere . Acdiligenter hic interim animad
uerſum oporter,ex innata ne feritate in noſtros inſurgang an ex iufto
mecu :nam & Lolo mecu inſurgerenc,non vindicta,ſed moderata can.
cum defenſionein ipſos vciliceret.
XVI ,
03. Vicunq; candem , velvndecunq; impellancur, fi omnibus pacis
vijs, & medijs:fiomnibus amiciciæ , beneuolentiæ, ac humanicacis ra:
cionibus centaris ,noftrisapud eiuſmodi Barbaros curò agere ,nisa ; cõ .
modis, & immunicacibus, quæ iure gentium communia lunc hoſpiti
bus cum incolis potiri non licet : nec alia interea ſecuritatis ratio ſc
offert,quàm ſi expugnatis eorum præſidijs & oppidis,in ordinem re .
digantur,ius erit noftris, non ſolùm armis & arcibus contra ipſora
vim,atq; iniuriam ſeſe munire, verùmetiam ipfos bello impetere,im
potirosg; & debellatos imperio fubiugare: imo verò tanquam perfi
dos hoftescapere, fpoliare, & in feruicutem redigere,aliaq; omnia , quç
bellisatio fert,in ipſos decernere. Nam fi hæc & fimilia in perfidos &
refractarios Chriſtianos exercere licet ,cur non in Barbaros & infide

XVII .
Porrò autem quod Chriſti facris initiatis ius fit,niſi domeſtica
lege inhibeancur, in Barbarorum ditione peregrinari, morari , nego
ciaria,cū quibus ipſi abundant coêmere,&alið exportare, ca contra,
quibus ipli deſtituīturimporcare,ac vendere: aliaq; id genus cömer.
cia inoffenſe ,hoc eft citra vllum ipſorum damnum , vel incommo
dum exercere, id diſputationem nullam haber: liquidem in eiuſmodi
rebus ea omnia Chriſtianis hominibus licent, & licuerunt ſemper,
quæ licent , & iam inde á mundi exordio , citra vllam exceprionem ,
aurlegum inhibitionem ,licuerunt omnibus gentibus , & nationibus:
B 2 adeogio
adeoq;, vthicponimus,nulli mortalium detrimentofa funt,veldnes
roſa , vtinultis etiam ſint neceſſaria , omnibus autem vtilia , & cum
primis ſalutaria : atqui eiuſmodi ſunt ea omnia , quæ modo comme.
morauimus . Quod fi quæ principā infidelium leges in Barbarorū
territorñs extant , quæ huiuſcemodi commerciorum vſum damnent,
vel inhibeant, illæ ytiq ; non ſunt leges, fed legum laruæ, & corrupte
læ iuri diuino, ac naturali apertè cótrariæ . Vnde neq ; populum fub.
iectum ,necipfos etiam exteros , & peregrinos in ſecretiorianimx fo
roligant.
XVIII .
Er ve Chriſtianis, ad modum iamexpolitū, poteſtas eſt apud infi
deles commeandi,commorandi,conuerſandi,acnegociandi, ita libe.
ra quoq ; iſdem facultas eſt Euangelium apud eoſdem prædicandi,
eaq;, quæ falutis ſunt publicè edocendi. Nam præterquã quodiſthực
multo maioris momenti , mulcoq; maioris neceſsitatis ſunt, quam ce
cera omnia, quorum ha & enusmeminimus , habenceriam peculiare
Chriſti Domini noſtrimandatum ,ait enim :Euntes in mundum vni
uerſum , prædicate Euangelium omnicreaturæ.Certum eſt autem no
ad ſolos Apoſtulos,reliquosq;,qui tuncaderant , hoc Chriſti manda
cum ſpectane, ſed ad omnes legitimos eorû fucceſſores, omnesớ; pres
terea illos, quibus ſuas illi ea in re partes delegarent.
XIX .
Quare ſi ſummus Pontifex , vel alius authoritate pollens , ad Bar.
barorum prouincias ſolemnes amandet legatos, Euangelicæq; legis
præcones egregios,legationiscauſa probè expoſita, & intellecta, pro.
uinciarum præfeéti,eiuſmodilegatos,diuinių; verbi præcones, & ad
miniſtros humaniter luſcipere, patienter audire, efficacibusq; eorum
monitis, & inſtitucis reuerenter obtemperare,diuino,ac nacurali iure.
obligantur.
XX.
Et quamuis ad duo poſteriora, nempe ad hoc ve ſalutis verbum
patienter audiant , audirumg; reuerenter comple &tantur , & obſer
ueng, vicogi non debeant,neciure etiam queant,poſſunt tamé& de
bent , fiadhibitæ preces , & minæ fatis virium apud ipſos non habe.
ant, vi & armis coërceri , ne Euangelñ curſum impediant:ne eiuſdem
præcones , quo minus ritè, ac ftrenuè legationis munere fungantur,
infeſtent: ne conuerſos ad fidem in fidei odium vexent,auc lædantne
ad conuerſionem propenſos ab expecicæ fidei, & religionisbeneficio,
terroribus
terroribus,ac comminationibus abfterreant: ne vllum deniq; aut In .
ſularium faluti,aut religionis propagationi obſtaculum ponant,
XXI .
Imo verò fi pars aliqua paganorum ,licet non admodum numero
fa,facris Chriſtianis eſſec imbuta , quam loci magiſtratus vi , minis,
vel terroribus; adabiurandum Chriſtianum nomen compellere ela .
borarent,fasomnc Catholici nominis principibus foret , fi alia com
moda via,vel ratione,conuerſorum ſaluti,et paci conſulere non poſ.
fent, eiuſmodi magiftratus vi ab imperio , quod in Chriſti iniuriam ,
& fideiperniciem adminiſtranc,amouere , aliosq ; catholicos, velaliâs
idoneos, in amororum locum ſufficere. Idą; non folùm propter cau
famiam expolicam , verùmeciam propter communem ſocietatis le
gem : nam hocipfo , quod Barbari illi Chriſti familiæ aſcribuntur,
Chriſtianorum focij,aiq; amici efficiuntur: ſocijs autem per iniquita
tem oppreſsis, etiamſi ipli id non pecant,opem ferre licere,dubitatio
nem non haber.
XXII .
Quodfi in exiguæ partis gratiam hoc licet , multo fanè iuſtius lice.
bit,limaior Barbarorum porcio Chriſto nomina dederit:eſto à prin .
cipibus, vel magiſtratibus ſuis ob recepram fidem non ita multum
infeſtecur. Nam li in fidei fauorem , vxor fidelis liberatur ab infidelis
mariti coniugio : ſeruus item fidelisab infidelis Domini,Eccleſiæ cas
men ſerui, feruitio : ſubditus Catholicus ab hæretici principis impe.
rio, cur conſimilem ob cauſam , conſimile libertatis beneficium Éc.
cleſiæ authoritate non concedatur Inſulariarum multitudini,in my
fticum Chriſti Domini noſtri corpus iam aſcitä ?
XXIII .
Eadem ex authorationis & deſtitutionis ratio locum haberet ,fi pa
ganorữ Tyranni in ſubdicos ſuos innocentes ſupra modum deſqui
rent,eos mactantes, deuorantes , ſpoliantes,alijsq; & alíjs modis aſsi
duò diuexantes : fiquidêvnicuiq; mandatum eſt de fratre ſuo :nulliớ;
non morcalium ab iniqua vi , ab iniuſta nece , ab omni deniq; im
merica vexatione ,feruata femper moderatæ tutela lege; proximum
tueri licet.Veruntamen eiuſmodi Tyrannorum exauthoraciones ,co
Furdemie expulſiones ,nec temerè,nec cird fieri deberent:fed cum de
mum ,cũnulla amplius fpes eſſet forc , vc aliquando ab eiuſmodi ef
ferata immanica ce degltant.
XXIIII .
B 3 Idem,
 Idens, & quidem multo iuſius licerer, liid incommodi ab hofte
quoppiam externo parerentur,nobisq ;vnà cum hoc, aliquo ſocieca
tis vinculo coniuncti forent.Nam ve Machabeorum exemplo ,fas eft
Chriſtianis cũ infidelibus focietatis fædus,certis quibuſdam legibus,
contra Turcos, & alios infideles inire, ica Dauidis & Abrahamifacto ,
nefas ñſdem non fueric, ſocñs infidelibus ,contra infideliūī vim ſuppe.
cias ferre,illacamq; ipfis iniuriã,nó ſecus ac propriā ,vlciſci:hoſtiūmu ,
niciões, & ciuitates expugnádo,expugnacasq ;,li ita in pactis erat,in
priã poteftatē redigédo. XXV .

Exlis planū fit ,quonā ſenſu eorī opinio defendi quear, qui pro
peer peccata, que côtra nature legé paganicomitcungbellü iplis infer.
ri,eorumq; bona deripi poſle cõtendunt:nõ. n . loquuntur de omnib ,
ciuſinodipeccatis ,pmiſcuè: ſed de ns.cătùm ,que cõcra innocétis ani,
mç.vel corporis ſalutćcómittuntur,vel in Chriſtiane religionis iniu
riam deſignant. XXVI .

Quod liverò indiſcriininatim deomnib.loquuntur, & Scripture,

& re & ę rationi diſſentanèe loquunt :utręq; .n.neq; per infidelisarem ,
neq ; per vllī aliud peccati genus regna, aut iuſta rerūdominia amite
ci haud obfcurè oftendūr: Nã & Saul, & Dauid , & Salomo , & Roboā,
& Pharao , & alij eius ordinis cõplures veri nominis Reges, & Princi,
pesfuêre , & camé quidã ex illis infignes peccatores,ali , præter hoce .
ciā idololatrs, & infideles exticerūt. Apoſtoli prçterea nõ folùm fides
libus & probis honorć & obedientiã deferri volunc,verùmetiain im
probis & infidelibus. Nec caufa huiusobſcura eſt:fiquidem hæco .
mnia iuris naturalis ratione nituntur : gracia autem & fides hocius
non tollunt,sed perficiunc.
XXVII .
Suncqui dicant,vtDeus Opt: Max : ob inſignia Canançorā flagi.
cia ,quç cõtra naturę legë patrabant, ipſos ipſorumý; terras, & ciuica
ces in Iudgoríí poreſtacé redegerat:ita nunc eundem cb cõſimilia mo
rum portenti agenciū regna, & patrimonia in Chriſtianorû Principa
ius,atq; ditionem contradere:Sed fanè, hocabfq; vlla prorſus lege,&
ratione,imo verò cõtra omnőlegé & racionē afferitur ,NecludziPa
læſtinā,tametſi dudum anteproiniſſam ,alio,quam belli iure occupa
runt.Ervchi maximè cæleſti donatione ,autalio eiufmodi ciculo ser
ram Canaan obtinuiſſene, hoc tamen nihil ad præſenteni controuer
fiam : liquidem priuilegiữ ſingulari Dei beneficio , yni duntaxat po.
pulo indultū,citra expreſum ipfiusmandatī ,ad alios trahi nõ debet,
XXVIII .
Sunt igitur alñ, qui alio ciculo & colore ChriſtianorūPrincipūíu.
riſdi
 riſdi& ioni ſubijciantbarbaras illas gentes: confingunt enim ipſoset
fe vecordes, ftolidos, natura ſeruos ,qui ſeipſos regere, nec ſciant,nec
valeant,'arq; ideo Papā , vel Imperatore, tanö vniuerſales orbis Do
minos,per ſe,vel per alios idoneos,de ipfis , prout viſum fuerit,diſpo
Rere poffe:prefertim cum ipforum Inſularium vtilitas hîc quæratur,
& ſpecterur potius,quàm priuara Papæ, vel Imperatoris, vel eorum ,
quos fuo ipli nomine ad eiuſmodi prouincias tam remocè pofitas, &
quali perdisasamandant.
XXIX.
Verum hic quoq; titulus multis modis laborat.Primo enim Infus
fani illi, nec pueri ſunt, necamentes funt,nec natura ferui ſunt :Nã &
Reſpub.habent, & leges, & pacta, & cærimonias, & alia id genus limi
lia,quorū omnia omnino nihil haberent,nec colerent,fiomnes men
tis expertes degerent.Sed et plurimi quoq ; eorũ ,vtformidandum eft,
adulciores iã facti, in peccatú & animæ morté incidūt:atqui peccatum
deliberaco rationis actu cõſtar. Er ve Infulani illi tales omnino forét,
quales eſſe cõfinguntur,nõob id tainē rerū fuarū dominia amitterér:
vt quæ nõ ſolùın lieberiſsimis quibuſcunq; cõueniant, verumetiany
pueris, & mente verè captis : fed folum earundem economiam , &
adminiſtrationein : ex quo hoctancum conficeretur , curatores ipfis
dandos effe ,non etiam dominos imponendos .
XXX.
3 Æquè ineptè & falsò in comenti Huius robur Cxſaris monarchia
allegat:Nā liquid eiuſmodi copererecCçſari,aut naturali,autdiuino,
auchumano iure hoc ipli cópeteret: nõ naturali , nam hociure omnes
funt pares, & liberi ,: nec rurſum diuino, quia facræ literæ nullâ huius
Cielarianæ monarchiæ mentionem faciunt: fed necin cor diſtincta re
gna atq; imperia yıū illud orbis imperium diſcindere licuiſler, fidi
uini iuris ſanctione coſtitillet abſolutè: nec deniq ; humano,quia nec
donative,nec'empriõe; necpermutaciõe, neceletioc,necfucceſsione,
necalio fimili titulo: nec etiá lege aliqua , quia nulla talis lex profert,
aut ſi qua ciuſmodi profercúr,nullā tainé eå vim obtinet, vtquæ nec
vfufircõfirmara ,nec ab eo ,quiorbis Dominus eſſes,lata.Et vimaxi .
mědonetur mūdi Dominū effe Cæfaré ,adhuc tamê, quia hocipſum
nõelt per propriecacē, fed tácùm per iurifdi& tioné, nõ poſſetplibico
puincias,autprouinciarū faculcares in ſuã poteſtaté redigere.Deniq;
nõ maius ius habec Imperator in Inſulanos , eorûùe Principes & ma
giſttracus, õ in Reges & Principes Europeos, iinò forte minus:quar:
cī aūt regnâ in eos habeat,bella, que in Romano imperio non infre
quencer acciderunt, facis declarant. XXXI.DE
 XXXI .
Deyniuerſali, & temporali Pontificis maximi imperio,no eft quod
multis hoeloco diſſeramus: eſt namg; confeſſz vericaris ipli in tem
poralibus eiuſmodi vniuerſale, ac abſolutum regnum nequaquam
cõuenire. Nam præcerç quod nullum ius,nulla lex ,aut conſuetudo
hocipfi tribuat ,ipfe quoq; in ſuis diplomatis, & fanctionibus diſerce
hoc ipſum negac.Succedit quidem illeChrifto ,non tamen in poceſtar
ce excellentiæ , aut prærogatiuis perſonæ :atq; ideo licet Chriſtus ter
renum ſorticus fuiffet regnum ,& illud vniuerſale ;quod camē ipſe in
ficiari videtur , ait enim: Regnum meum non eſt dehocmundo: non
ideo tamen regni huius ius neceſſariò in Papā deſcendiſler. Habetnie
hilominus Papa maximam, imo verò omnem in temporalibus pore
ftatem : ſed id non ſimpliciter, necabſolutè,nec directè,fed tantùm in
ordinem ad fpiritalia, quatenus videlicet illa ad ſpiritalium cõferua.
cionem ,vel propagationem ſunt neceſſaria, vel admodum etiam vci.
lia . XXXII .

Ac di &um eſt illi,inquis:pafceoues meas, paſce agnos meos. Ne:

ſed interim infideles actu non ſunt oues Papæ , tametſi olim futuræ
credantur:nec enim adhuc vnus omnium ouium eft paftor, & vnum
ouile .. Vnde etiã leges pontificiæ, niſi quæ forſan ex his naturalis iu.
ris interpretes exiſtant, infidelium cætum nihil quicquam obligant,
Sed & pofico , quid enim vetac.ex æquo fidelium & infidelium patré,
Principem, ac Dominum eſſe Pont: Max: adhuc tamen , vt Chriſto
initiatos propter peccata, quæ contra ius naturæ committunt: cuiuf
modi ſuntea omnia , qux contra legem Decalogi patrantur , necper
ſe, vel per alium rerü ſuarum dominio fpoliat,nec iure forte fpoliare
poteſt,ita nec infideles quoq;: imò minus hos , ve qui remocius aber
ius regno & ditione diftent.
XXXIII.
De inuentionis , & volun tarix electionis titulis, quos in Chriſtia.
norum principum fauorem adulatoriè quidam hâcaſſumunt, nihil
hoc loco diſputamus: conſtat namq; nullam prorſus inuentionem 1
ibi locum habere, vbinulla rerum antegreſa eſt perditio, auc ia tu
ra :hoceft, ybiomnia ſana, & integra in verorum, & legitimorūDo
minorum poteftatehabentur: nullam rurſum voluntariam electio
nem , vbi vis, metus, error , vel ignorantia intercedit : Vtrum autem
apud Inſulares hæc intercefferint,aut ctiam nunc intercedant,nec ne,
id non eft huiusloci definire.
XXXIIII.EC
 XXXILIL 70 % ; "
Etli verò Catholici Principes,ſpontánea ele &tione, veliufta parciū
inter ſe pactione,ad infideliūgubernationé aſſumi poſsint, & vtiliter
nonuunõ aſſumancur,infideles tamen , quantūlibet probi & in reb.
adminiſtrandis induſtri , in Chriſtiani populi rectores nuncinſtirui
debent . Imo verò fi qui tales iam ante inſtituci compererentur , qua.
cunq ;candē infidelitatis ſpecie illi laborarent,publica authoritate in.
czrpofita,ſtatim amouerideberent,modo tamen ſtatim abſq; ſcanda .
19 , & populi offenfione fieri id poffet.
XXXV.
Nam etli quotidiana cum infidelibus commercia cuta eſſe valeat,
* comunicer tamen periculo non vacant: ynde eciam Iudæisſeuerè in
terdi& um legimus, ne vlla cum Cananæis connubia miſcerenc,vlla
ue cum eorum ritibus, & cæremonijs conſortia haberent.
16 XXXVI .
Quin ipſa etiã Catholica , & Apoſtolica Eccleſia ,periculo edota,
& non omnibus fidelibus promiſcuam cum infidelibus conſuetudine
permitcit:ſed validioribus, & in fide Catholica adultoribus cantum .
Er ve Eccleſia ea de re nihil omnino cauiffet,ipſa camen periculi vis,
53 & rationis lex , imbecilliores per ſe, ab huiuſcemodi commercio, &
2 conſuetudine abfterrere deberet.
XXXVII.
Ecquoniã ſcripta nõ minus mouét, nec leuiusimbecilles animos
is mordent,quàm verba,imo verò interdã acrius,nõ ſolùm ab Hereci.
corū & ludædorū neceſsitudine,ac familiaritate abftinendum eft ,ve
rùmetiã ab eorundē libris , & cõmentaris: pręſertim verò ab his,quæ
apercè blaſphema, cõcra Dominū ,etChriſtūeius dicteria ac dogmata
concinent. XXXVIII .
A paganorum & Iudæorum ricibus, & folennitatibus homini
Chriſtiano feriandum ele,in dubium non cadit: quippe quæ ne ipſis
quidem ,dum inter Chriſtianosætatem agunt , aliter, quam rarenter,
aclobriè admodum permittendæ ſunt.
XXXIX .
Verum etſi Eccleſia Iudæorum ritus , qui clarum fidei noſtræ tefti
monium perhibent, & aliorum quorundam ſuperſtitiones , ne in al
cero peccecur grauius,indulgenter ferat,non ideo camen ,qui hos, vel
illos vlurpancà peccato immunes ſunt.
XL.
Quid quod non ifti ſolum hicpeccent,ſedalijeciam omnes,quica
с ipſis
ipſis adıniniſtrant,vel cónficiunt,quæ ad infidelitatisvíum ,acfome
cum tantùm conducunti veſuneidola, ac delubra, vbi fuailli idolo .
maniam exercent , aliaý ; his cognata , quæ videlicet idolatrizé tan
eum deferuiunt.Imo vero eo grauius hi illis hîc peccanc, quo hi certi»
as male ea in re ſe facere intelligunt, quam illi : Nam idem peccati ge
nus, li cætera exæquatur, grauius cenferi ſolet , in fideli & Chriftiano;
quàm in infideli; & pagano,
XLI .
Secus res labec,dã ea ipſis venduncur,autalio'titulo adminiſtram
eur ,quæ promiſcuum, hoc eft bonum , & malum vſuin recipiunt, eti
amfi quaſuſpicio non delit, fore , vt in fuá illis perniciem , diuinama;
offenſionem abutantur. Verum fires cerea foret,nullo modo deceret,
nec etiam liceret ,ea ipſis ſuppeditare ,quibus certò ſeipfos conficiant:
Quis enim illum à fcelere excuſer, qui illi venena vendit ,aurarma
miniſtrat, quem certò ad ſcelus patrandum paracū acccſsille cogno
fcit : XLII .
Atverò licet opera illa fuperftitiofa ,quibusinfidelis idolum colit,
cæterağ ; oinnia ,quæ in idoli cultum , tanquam in'vltimum finem re :
fert,mala lintznec,vieiuſmodi , bona efle queane, reliqua tamen, quæ
ex ſe honeſta funt, vel fi ex fe ædiápoga funt, in aliquem tamé hone:
ftum finem referuntur, ea non ſunt peccata , ſed veris virtutum actí.
bus cognata ;atq; ideo Deo grata;tametſinon ſimpliciter:vnde etiam
vita æterna non remunerant, ſed aliquo tantum momentaneo com.
modo . Quare quiomnes omnino infidelium a & us peccaminofos
ftatuunt, non ſolum vericati, verùmetiam D. Auguſt. quem hîctas
men pro fe ſtare arbitrantur,apercè contradicuns.
XLIII.
Quemadmodum Iudai velPagani,ad fidei doctrinam inuiti non
funt compellendi; ita ncc ipfi, nec ipſorum quoq ; paruuli per vim,
hoceſt apercè reclamantes, vel ob merum in conſtantem virum cao
dentem illatæ vicedentes , animo ramen abfolutè diffentientes,ad fi
dei Sacramentum ſunt adigendi: Quod fi fecus fiat,nec Sacramenti,
nec rem Sacramêti ſuſcipiunt,atq; ideo in eo ftatu baptizati,ad.legis
Euangelicæ obſeruationem cogi nullo iure pollunt.
XLIIIT:
Er quidem hocad ſolosadultos relacum extra omnem controuer
fiam eſt poſituin :verum quia non penitus incredibile eft , infantés eof
rum ,qui ipſis inuitis & reclamantibus, ſacrisaquis ablītur, vtrumq;,
& Sacramentū , & fructum quoq; Sacramenti verè fuſcipere ,adulcio
res
Tes fa &ti,vtſub Chriſtiane miliciæ fignis perſeuerent,fi hincforte refi.
lire vellenr,ſimpliciter compellendi Tunc . Idem de ipſorum parencia
tibus,per vim quidem ,velmecum baptizatis, nullo tamen , dum in
çarentur, in uirumanimum ſigno prodencibus,ftatui poteft, & deber,
XLV .
Quodli Barbarorum , & infidelium infantes, ad feruandam fidem
ipſorum nomine pactam ,vbiadoleuerint,compellendi ſunt,quanto
magis Chriſtlanorum liberi,ad adultamiam ætatem cuecti,fi qui for .
te ex his retrò abire vellent,adhocadigendi erunt :
XLVI.
Eft igicur errorpudēdus planèac nefarius,afferere paruulos Chri.
kianorüm ba prizacos,cum adoleuerincinterrogandoselle ratum ne
id habere veling quodpatrini ipſorum nomine;dum baprizarentur,
pollicici ſunt : & vbi fe velle reſponderint, ſuo arbitrio relinquendos
effe,nec alia interim pæna ad Chriſtianam fidem compellendos, nili
veab Euchariftia , & aliorum Sacramentorum yſu arceantur, dones
yidelicet relipiſcant.
XLVII.
Et hæc breuiter, & generatim tantùm de infidelibus & infidelitate
di & a fufficiant:nā ſpeciacim de Paganis,Iudæis, & Hæreticis ,( liquidé
hæfulæ infidelicacis ſpecies aſsignari conſueuerunt, nam à fide apo .
Italia non cft peculiaris infidelicatispars ,fed aggrauans tantùm cir
cumſtantia) diſſerere, nimis prolixum forer. Veruncamen quod is
hoc tempore,cum in Germania,tum alijs quoq; in locis,atq; prouin
cñs hæreticorum lit prouencus , eaq; eorundem impudentia, vt per
mulci hæreſcos rectzue,quam profitentur,nominemirė,tunquam de
re ſanctiſsima ac honeſtiſsima libi blandiantur,de hæreticis,corumg;
originc,ac ſcelere, alñsý; confimilibns pauca ſeorſum hîc proponen
da ſunt.

Sub præſidio Th.Pelcani,publicè detendit Pa . Vizanus ,

QVÆSTIO VESPERTINA ,
quam , codem Peltano Præſide & Promotore, tuebitur
D.Candidatus.

mcorū bodie ualde magnus fit numerus , qui ple

rajonnia fidei myſtcris unâ nobiſcü credüt, et de

C2
paucis
paucis quibuſdam pertinaciter,aut diffentiunt, aut
dubitant:

non absre in queſtionem deuocatur,

num bi propterea fide
catholica excidant uniuerſa, an nihilofecius eam retineant,

ſi non de omnibus, certè de plæriſga

CONCLVSIO.

Timothee depoſitum cuſtodideritans prophanas uo

cum nouitates, et oppoſitiones falli nominis ſcientiæ ,

quam quidam promittentes circa fidem exciderunt. 1. ad
Timoth.6 .

Habens fidemo bonam conſcientiam , quam quidam

repellentes circa fidem naufragauerunt,ex quibas Hyme.
neus este Alexander.i.ad Timoth.r.

Hereticum hominem poſt unam et fecundam correptio

nem deuita , ſciens quia fubuerſus est,qui ciuſmodi cst, ad

Tit.3 .

Aferendum eſt non modo infidelitate, per quam etip

ſa fides amittitur , fed eo quocunq; alio mortali peccato,

quamuis non amittatur fides ,acceptam iuftificationis gra

' igitur
tiain amitti. Con. Trid , Sel.6.cap.is. Omnino
quemadmodum unumquodýs peccatum mortale Charitate

o gratiam ,ita quælibet bæreſis, cum ſit infidelitas , fidem

:
extinguit Vnde etiam confequitar, quod Hereticus tar

metfi pro Chriſti confeßione mortem oppetant , uerustar

men Chrifti martyr minime efficiatur.

De hæreſi tertia infidelitatis ſpecie, Pars diſputatio

nis tertia
Thelis I. Tertia

2
 Ercia infidelitatis ſpecies cùm Chriſto , quiveluti quidam cre.
omnium finis eft,adhærere profiteatur,interim yerò
T dendorum
media , fiueea ,in quibus huic fini per firmū & indubitatum affenfum
adhærere oporter,non amplectatur omnia, fed priuato iudicio ſubni.
xa ex his agnofcat ynum ,alterum refpuat; meritò nomen ab electio .
ne fortica eft, & hærefis nuncupata .
II.
Quanquam enim & cæteræ infidelitatis ſpecies paſsim ab autho
ribus Chriſtianis vocêtur hæreſes ac recte, imò alicubi & fides noſtra
3 Catholica ſic appelletur : fic tamen illud quidê minuspropriè,hocaūt
ex ſola loquendi conſuetudine inimicorum crucis Chrifti.
3 III.
, Quippe hæreſis ſectauè dici poterit Paganorī,Iudæorumq; diſci
plina, equidem non propterca, quòd Chriſto eiusq ; vniuerfæ doctri
næ credere certī illa & conſticutū habeat, & interim verò praua qua.
14 dam ele &ionens ,quæ nõ èChriſto tradita ſunt, ſed à ftulta mére fug.
geſta, confenciar, ( quę ftri& ior & magis propria eſt hæreleos fe &tæq;
in rebus fidei notio ) verùm proprerea, quòd nõ per voluntatem Dei,
fed per folam hominis voluntatem iudiciumſ;conſtet atq; recipiat .
IIII .
Eides añtCatholica cùm nõ fitinuentū aut cõmentum noſtrū ,ſed
proponatur nobis diuinicus , cumq; in ea nihil opinemur pro arbi.
trio noftro,ſed primam veritatem Deum , quocunq;crahit retrahitý,
fequamur , Vriſ ;ipſa neq; feda,neq; hærelis velmódo eciam illo mi.
nus proprio reétè à quoquam vocabitur.
V.
Porro fi hæreſis , qua , qui tenentur irreriti,hæreticidicuntur;defini,
enda nobis ſit, verè & breuiter eam videmur poſſe definire, hominis
profeſsione Chriſtiani, contra fideiCatholicae veritatem ,pertinacem
. errorem . VI.
Ex quib.definitionis verbis ſatis liquet,ęī qui religionis noſtre ſa,
cra prorſus eiurauit,neq; amplius etiã Chriſto fidē vult habere,hære.
cico gregi minime , fed Paganorum , vel ludæorum deberc accenſeri.
VII .
Nam quod homo per multiplicationem hærelum non definacef
ſe hzreticus , quòd item apoftatæ vt hæretici puniantur,non efficita
pud nos,quo minus apoftaliam hæreſin efle abſq; vlla dubitatione
negemus ,quicquid efficiat apud recentiores nonnullos ,qui apoſtaſia
elle hærelin contra ſententiam communem fe putant demonſtrare.
C3 VIII , Fides
3
 VIII .
Fidei Catholicæ veritatö vocamus, quicquid vel facrarū literari
auchoricas ,vel Catholicæ & Apoftolice Ecclefiæ definicio ,vel eiufde
conftans & perpetua tradicio credendum tenendumuè proponicita
I X.
Pertinacia verò non ex mora temporis, fed ex animiſenſu diiudig
cari volumus.Siquis.n.placitum aliquod ita arripiat, vt quanquam
Cacholicæ fidei repugnare animaduerteric, taméabillo diſcedere no
lit,an nõ is quancumcunq; minimo tempore in eiuſmodi propoſito,
verſecur, verè ele peruicax & obftinatus conuincecuri ili
9 ibor! ini?
Quodſi aliquando, vel difum ,velfatum externū,etiá citra perti.
naciam hærelis vocacur, ſciendī id fecundū perfectă ,ac cõſummatā
hæreſis rationem non fieri, vepote quæ non minus , quàm perfecta, &
conſummata hæretici ratio pertinaciam requirat,contràquàmöjexi.
ſtimant,qui nullo efficaciargumento adducti plus in definitionehe .
retici, quàm hærefeos ponere folent.
XI . 0 :1
Tàm interna itaq; cuin lithæreli inentis obſtinatio;conſequensfic
ve li qui inſcienter contra regulam fidei ſententiâ aliquam falſain
& peruerfam tuentur, errarir quidem ,verùm extra omnem prauica.
cis hxreticæ nosam,aut culpam faltem grauem .
XII .
Vtadeo cum D. Auguſtino vir Catholicus re &tè di & urus ſit:Erra .
re pollum ,hæreticuseſſe non poflum .
XIII .
Annon autein , quia hæreſim errorem definiuimus, hæreticus eciam
eſt, quide aliquo fidei dogmare definicum iudiciſ nullữedic,ſed tan
cùm dubitar ? Oinnino . & hic , li pertinaciter dubitar,hæreticus eft.
Imò & qui ex ignorancia id , quod fidei nõ eſt, fidei eſſe putar,& am
biguum tamen ,aucfalſum haber,hoccrimen minimè effugit.
XIIII .
Quix ita eſſe,vtdicimus,ſatisoſtendit illa erroris definicio apud D.
Auguſtinum in Enchiridin . Errure eſt verī pucare, quod falſum eſt,
falſumue quod verum eſt, vel certum habere pro incerto , incertum
verò pro cerco ,liue falſum ,ſiuevcrum fit.
XV.
Hæreſim cauſſx varlæprogignunt, ve malorü incentor Diabolus,
qui pro fuo immani in mortales odio nunquam con in fraudem &
per
perniciem cos conatur impellere, philautia ,amorce ſui nimius, glow
riæ cupiditas inanisfamæ acriominis titillatio , paſtorum ,omninoas
corum , qui fidem Orthodoxam tueri ac propagare debebant , igna
uia,infcitia ;improbitas : ſacrarum ſcripturarum deprauatio & pro
phariatio, quæ maximè contingit periſtam Bibliora in linguas vul
gares cam vulgarem translationem : innumera grauiſsimaſ ; populi
peccata,auaritiainuidia ,æmulario, alios,præcipue verò Eccleſiarum
miniſtros , faceſſendi inſectandig ; libido & impunita audacia : de.
niq; ne jufto prolixior ſit hæc enumeratio , multa & indiſcreta pro
phanorum authorum le&io,& frequens cum hæreticis eorumq ; ſcri
ptis commercium .
XVI.
Attamen haud ſine aliqua Eccleſiæ vtilitate hæreſes exoriuntur;
quod non obfcurè innuitillud Apoftoli:Oportet hæreſes eſſe ,ve qui
probati ſunc inanifefti fiāvin vobis . Multa quippe, vtalicubi D. Au
guftinus inquit,ad fidem Catholicam pertinencia ;dum hæreticorum
callida inquietudineexagitantur,vt aduerfus eos defendi poſsint , &
conſiderantur diligentius, & intelligantar clarius, & prædicantur in .
ftantius .
XVII .

Hæreticiſinquitida D.Auguſt.) aliña; Ecclefiæ inimici,fiaccipiant

poteſtatem corporaliter Ecclefiam affligendi, exercenreius patienti.
am ; fi tantumodo malè fenciendo auerfantur, exercent eius ſapienti.
am: vráütem etiam inimici diligantur ,exercent eius beneuolentiam ,
aur etiam beneficentiam , fiue fuzlibili,fiue terribili diſciplina cum e.
is agatur.
XVIII ,
Deniq; ve compendio quodam rem perftringamus, ex hæreſum
Ortu ,diuina prouidentia veram , & falutarem Ecclefiæ do&rinam il.
luftrat, & mundo facit teſtatiorem , in Catholicis zælum pietatis &
obediencie excitat, reddité : magis conſpicuí multorum eruditorum
faporem ,ac pigritiam diſcutit ,mentem acuit , rerữ diuinarī intelli
genciam adauger peccata profligat, paleas excutit, triticum cõmon
ftrat. XIX .
Cod verò ab hoc hominum genere,vt peftilentiſsimo ex Chrifti
Seruatoris præcepro diligenter nobis caucre debeamus . Attendite
(inquicis ) à falfis Prophetis , qui veniuntad vos in veſtimentis o
uium , intrinfecus autem ſunt lupi rapaces . Quam admo
nitioncm repetiſſe videtur Diuus loannes , dum fcribit in
facra
facra Epiſtola . Chariſsimi nolite omni fpiritui credere , fed probase
Spiricus,an ex Deo ſins, quoniam multi Pſeudopropheræ exierung
in mundum : videndum modò eſt, quibus notis falſos eiuſmodi fra
tres dignoſcere queamus . Acſunt ſanè in Scriptura facra, veterumg;
Ecclelix doctorum commencarns cypi & indices iſtiuſmodi hominū
non obſcuri. XX .
Deprehenduntur illi ex ſtudio vitiandi trucandiq ; ſacras Scriptu .
ras, & earundem impuris interpretationibus:ex nouandarum rerum
cupiditate : ex effrenata deniq; mencis inſolentia,qua præ fecontem ,
nunt alios omnes , qua eam libertatem ſibi vfurpant, quam cæteris
cun & is detrahunt,pronunciandi de ſacratiſsimæ fideimyſterñs, iudi.
candi vniuerſas antiquorum patrum, quantumuis ſanctiſsimorū &
doctiſsimorum ſententias, conuellendi reiciendiğ ; definiciones Ec
cleſiæ ,Pontificum & Epiſcoporum criminandi pellundandiĝ; reſpo .
ſa & inſtituta , & tandem negligendi omnes fraternas correctiones, O.
mnes cenſuras , quæ ſuiipfos erroris commonene , quibus adeò con
fueuerunt cedere nihil, veinde longè euadanc deteriores, iuxtailil lud
Apoftoli: Mali homines & feductores proficient in peius errantes ,&
in errorem mittentes .
XXI .
Hæreſis crimen , quando tam tetrum & tam graue eſt, meritò qui
eo ſefe implicant , pænis tam Eccleſiaſticis quàmCiuilibus non leui
bus plectuntur, pura excommunicatione, priuatione ſepulturein
loco ſacro ,iuriſdictionis ,beneficiorum ,officioruin , bonorum ,bono
rumą; omnium amiſsione,infamiæ ,exilio & proſcriptione,morte.de
niq; ipſa. XXII.
Sed has penasan incurrat etiam ,qui hæreſin duntaxat in mente
fouet, & necdum opere aliquo externo,dieto videlicet aut facto pro
didit,dubitari poteſt. Nobis iuxta comuniorem ſententiam negans
dubitationis pars approbatur.
XXIII .
Hæreſis contagio ne ad Chriſtianæ reipublicæ perniciē ſerpac, fed
verò vt collacur & extirpetur,pro virili ſua quisa; Chriſtianorī eni.
ci debet,mullo aít maximè is,quem Deusmagiſtracusofficio,fiue ſe
cularis, ſiue Eccleſiaſtici fungi voluit , cum nexu ipſe haud paulò ar
diore ,quàm aliad procurandam communem falutem aftringatur,
Vbi tamen, vealiæ luntpartes priuati,alix Magiſtratus,ica aliaseſſe
parces Magiſtratus Ciuilis,alias Eccleſiaſtici nobiscitra hælicationem
conftare deber ,

LAVS DEO.