11 .

DE NATVRA ET

ARTE THESES PHILOSOPHÍ

cæ; X. Calend. A pril. Chriſto duce o auſpice in

Academia Ingolſtadiana pablice diſputande : Præfide

quidem M. Ä LBERTO HV NGERO,

S. S. Theologie Baccalaurco
Formato, & Philoſophie
naturalis ordinario Profeſſore, Reſpondente ucro
SIXTO HOECKEN.STA .

LEROfichenſi,optimarum

artium a Philoſophie

ſtudiofo .

Ingolſtadij excudebat Alexander

Vueiſsenhorn.

ANNO M. D. LXIX .
..

EXCELLENTISSIMIS ET
CLARISS. VIRIS AC DOMINIS , SEBA
ftiano Heyßio I. V. Doctori adDiuum Vdalricum Auguſte Cancellario
dignißimo, item Vdalrico Heyßio fratribus,atq;ciuibus Auguſtanis,
Anunculis fuis omni obferuantia
colendis.

Æpe mecum animo reuolui, Excell. Viri,

quamaximere aliquando fummis ueftris beneficijs reſpons
derem : Occurrit tandem cum omnis ſtudij mei, meatumg
uit & rationum authores monitoresq; extiteritis , nihil á me
fieri poſſe rectius quam ſi ea , que à uobis habeo ,uobis prie
moquoq; temporefaltem aliqua ex parte referam accepta.
Accepi autem auobis, Domini e Auunculi perpetuò colendißimi,quicquid oma
ninoin me est literarum uel eruditiouis. Nam ueſtro conſilio ueftrag potißis
mum authoritatefactum est,ut tum humanitatis ſtudia fequerer , tum Philofophie
quos, qua nihil uel adiucunditatem ,uel ad utilitatem uberius est, operam in boc
celeberrimo Gymnafio nauarem . Ex hifce ſudijs meis ecce uobis concluſiones
aliquot, quas tenuitatis meæ mihiprobėconſcius non tam mea ſponte quamlora
tatu Præceptoris & Præfidis mei fummopere colendi Domini M. Alberti Hung
geri ad proximam diem Mercurij publice defenderidas fufcepi. Qüds, ut uos ,
Auunculi obferuandißimi,beneuolo animo accipiatis, eme, porro quemadmos
dum hactenus feciſtis,ueſtroamore acfauore completamini,sebementer etiäatos
etiam rogo. Ego operam dabo, ut non modò ex hocmeo publicè reſpondendi la
bore uerum & ex alijs aliquando uidere poßitis cam cură, quá mefemper
amantißimè proſecutieſtis,non prorſus inanem fuiſſe infructuos
fam . Deus Opt. Max . uos quam diutißimè incolue
mes conferuet. Ingolſtadij 14.Cal. Apria
lis Anno I 5 69.

V. E. Addictißimus

Sixtus Hoeckhenſtaler
ex Sorore nepos . 1
 THESIS

1.

Voniam naturæ definitio ncís itaestoccul:

ta, ut inter ea , quænaturaliterfunt ignota,

, ncóucrôita manifeſta, ut
poßit numerari

queatcum his propoſicionibus, que per feno

tæ funt,conferri,omnino in eius conſtitutione Ariftotelis

exemplum nobis ſequcndnm est ,orita procedendum , uttan

dem quid uaturafie, potißimum ex diuifionis methodo clu

ceat.

II. efle naturam , de quo

Nam forte aliquis primo diſ
quirendum exiftimârit, ulý adeò clarum est,ut id nemo,qui
uerum og characteriſticamipfius notionem perceperit , in
dubium uocare poßit.

III. In quo diſcrimen haud exiguum apparet interna

turas o principia corporum . Principiorum enim rationem

ut quis optime'intelligat,non tamen proinde ſtatim num exi

.
ftant rcuera nec neſciucrit Quin nouo demum diſcurſu id
ucniet ipſi addiſcendum .

TIII. Diuifiones uero ex quibus naturæuim propriam

colligere poſſumus,uariæ funt.Ariſtoteles initio ſecundi

de auſcultatione Phyſica in hunc fere modum progreditur.

Eorum , quæ ab aliqua caufſaoriginem ducunt,alia a natura

. Quæcunpå naturaex .
exiſtunt,alia abarte uel alijscauſis
iſtunt, in femetipſis motionis @ ſtatus principium habent,
guæcunjab alijs caußis, quatenus talia , non habent
. Na
A ture
turaigiturin co , in quo inest, motioțiis on ſtatus principiume
est.

V. Simplicius in eundem fecundum librum de auditú

naturali com . 12. omnia item , quæ funt, aut per naturam ait

elle, aut abſbs natura . Que abló natura ſunt,alia quidem ait
Ne Jupranaturam ,ceu immaterialia, incorporea, alia uerò

infrafeu post naturam , ut ea quæ per

artem extruuntur, aut
per delectum fiunt. A quibus duobus generibus cum na .

turaliaita differant, ut priori quidem imperfectiora fint,

poſteriori autem præftantiora, hunc ipſis characterem haud

immerito tribui colligit, qnol in ſeipſis motus a quietis ha

beant principium , quo charactere tuma primo genere di.

ſtinguantur , ubi ea ſaltem ſunt,quæ ob ſuam perfectionem

mouent non mouentur, tum a poſteriori,ubiduntaxat illa

ſunt, que ob fuam imperfectionem nejs mouent nei mouen- ,

tur . A lias in eandem rem diviſiones alij afferunt, nobis

be due fufficiunt.

VI. “ Porróloquide natura iuxta cam uocabuli ſigni

ficationein , que in diuifionibus biſcecernitur,ad Theologū,

Metaphyficum , o Naturalem pertinet.

VII. AdTheologum quidem primò ,quatenus na

tura ad prouidentiam Dei attinet, fecundo ,quatenus diſtin

guitur agratia.
VIII. Ad Metaphyſicum ,ut est pars quædam ob

iceti fui, out differt a ſubſtantijsabftractis.

IX. A Naturalem ,quatenus conſideratur ſecun.

dum ſe,o quatenus abarte diſcrepat. 1

X. Quare
 X. Quare proprium est Naturalis non agerede na

tura ( agunt cnim de ea & alij ) ſed agere ſimpliciter cu

abſolutė'de natura . Quam ,niſi ridiculum fec parum intele

ligentem artificem exhibere uelit,non anteſed postprinciæ

piorum doctrinam cum Ariſtotele explicabit.

XI. Ariſtoteles autem de natura tractat in fecuir.

do corum , quos ocłode principijs & paßionibus rerum na ,

turalium reliquit libros , non ita , quaſi proæmium illius libri

uclit eſſe fecundum primæ Philoſophiæ , quemadmodum alia

quando quidam loannes Franciſcus Beatus o lacobus Sa

doletus Cardinalis uiri alioquin egregie in Philoſophia

uerſati falſo ſibiperſuaſiſſe uidentur , ſed quodinitijs rerum

naturalium diligenter in primo Phiſico inueſtigati
conſens
s

taneum erat de quidditate naturæ in fecundo uerba facere.

XII. Immo'uero quæ in fecundo Metaphyſices tri

Etantur ,nec cohærere quidem cum fecundo Phyſico aut ul.

lo alio Philoſophiæ naturalis libro argumenta luce clariora

oſtendunt.Tantum abest, ut ad ſecundum illum inftar proces

mij debeant adduci. Sed ad naturam ſeſe oratio referat
.

XIII. Preter omnes ſubftantias corporeas ou in

1 corporeas neceſſario exiſtit intellectus aliquis ex mens diui

na, aqua utcauſa architectatriceiſta tota rerum uniuerſi

tas profluxerit.
XIlIl. A bhac mentc diuina omnia, quæ funt, eſſen

tiam ,finem operationem habent,iuxta illud A poſtoli

ci Philoſophi, ex ipſo, in ipfo , & per ipſum omnia funt.

XV . Itaqj o natura citra hancmētem neos effe neba

A 33 operari
operdri ulla ratione potest
. Abſoluttur tamen ſecundum

quidditatemfuam abodrine @relationc ad huiusmodimer

tom ,contra,quam Pythagore, Platonis, Q aliorum non

nullorum uidetur habuifle ſententia .

XVI. Noncnim natura refpcctu Dei Opt. Max,

inftrumentum est, ſed cauſa potiusefficiens @ ſuauiagës

,
que generalem Dei concurſum præſupponat quidem nc
,
quaquamita flagitet,ut ab illo neceſſe habcat moueri con
determinari.

XVII. Ex quoſequitur non abs re Ariſtotelem

in definitione nature nullam diuini numinis mentionem fc

ciſſe. Quoniam ca indefinitione collocarc fatis erat , que

naturæ quidditatem intrinfecè attingunt &ad rationcm ip

fius formalem pertinent.

XVIII. Natura non est aliqua uis diſtincta contra

ſubſtantias rerum ,ueluti mens aliqua, aut fpiritusæthereus,

ſeu uita per hunc mundum diffufa, propter quamres tamdi

uerfæ cx matcria prodeant @ordinem tamconſtantem ſer

uent. Quam Platonicorum fuiſſe imaginationem quidam

credunt , quandoquidem illi quatuor huius uniuerſi principia

, bonum ,mentem ,animam, ornaturam ,atás hanc

afferucrunt
ita explicarunt, utipfis nihilaliud fit , quamuirtus quædam

uitalis og ſeminaria per corpora diſperſa , conferuationi

o generationi corum deferuiens.

XIX . A t noſtro equidem iudicio ut apud Platoni

cos anima mundi longe'aliudeft,quam natura mundi,ita naru

ya mundi longe alıudest, quam ea natura, quam nos Q alij

cum
 cum Ariſtotele inquirimus. Quippe illam expreßis uera

bis ipſi non raro uniuerfalem appellant, à nobis un à cum

Ariſtotele in fuo
fecundo Phyfico de natura particulari
difputatur.

XX . Neſ etiam natura est commune aliquid eiuf

dem generis,quo conſtent omnia , quæ natura conſtare dicun

tur ,ut Simpliciumſenſiſſe apparet, ſed est ipſa qualiſcungs

tandem pecularis ou propriarei fubftantia , quatenus illi

primo e per fealicuius motus principium est.

XXI. Nature partiales funt materia o forma,ut

fundamentum quidem materia ,ut complementum forma.

XXII. * Natura perfecta, integra o conſummata

cenferi debetipſa tota rei naturalis eſſentia, quæ ab alijsrae

tio abflract
fupp
a ofiti ,ab alijs totius formsfolet appellaris

71 XXIIÍ. De his tribus naturis non æqualiter ,ſed

tuxta analogiam quandam naturæ nomen dicitur , ut quod

primo toti eſſentiæ conueniat , tum forme , poftremo ma

teriæ .

XXIIN . Totaeſſentia,qua ratione fubfiftit Qo ?

peratur, non amplius naturaest ſed juppoſitum ,o quemad

modum Ariſtoteles loquitur,ixop quip.

XXV . Ex illa uerò propoſita naturæ notatione

deprehendi potest, quid eſſentia a natura diftet. Quippe ef

ſentiaſuisgradibus est contenta , natura præterea uirtuten

operationem reſpicit
aliquam o .
XXVI . Vnde alterum difcrimen conſequitur,

quod intellectus nofter multo maiori abfractionc utatur ,

cum
cumrei effentiam per fe confiderat, quamcumper ſercina
turam contemplatur.
1. XXVII. Cæterum cum duo hæc petat natura uir

tutema operationem , immediatè quidem @ primario uir

tutem reſpicit ,ſecundario q mediatè ipſum motum .

XXVIII Quod inde putandum est accidere,quis

uirtutes o paßioncs de integritate rei ſint , operationes

uerò rcifaltem perfectionem

o ornamentum afferrewi
deantur .

XXIX . Virtutes ,quas dicimus, tales effe debent,

ad quas natura fe quodammodo habeat paßiuè, quodammo

do actiue : paßiuè, quia inipſa eſſe debent, non extraipſank ,

-actiuè, quia abipfa quoſ ſint promanent oportet.

XXX . Operationes uarie diſtinguuntur. Nam

primo carum alia est actio, alia paſsio.

XXXI. Natura adeoq; res naturales uttalesfunt,

non petunt operationem , quæfit actio, fed

fatis ipſis estope
ratio ,quæ fit paßio.

XXXII . Quam ob cauſſam Cælum ,

fiue motuscir

cularis actiuum principium ſue paßiuum tantum contineat,

i
de natura tamen ſua nequicos periclitatur: cim boc ipſo in

carum rerum , quæ natura conſtant, numcrum uelutitri

bum adſcribi debeat, quod ille motus circularis in eoitare

cipiatur ,ut paſſium , quod dici folet, confcratuim , o motio .

nem intelligentie naturalis quædam inclinatio corporis

Cæleftis
excipiat.
XXXII . Quod fi autem bic amplius aliquis que .
rat
 rat , num cælum non tantum naturam habcat , fed an etiam

Á riftotelica naturædefinitioipfi conucniat,cum ca natu

ram principium faciatmotus a quictis, coelum uero , ut in

fua Paraphraft ſuper Secundum Phyſicum Themiftius ate,

nunquam quieſcat , motu perpetuo cicatur : butc affirmati

uéreſpondemus, non co quidem ſenſa ,quod uelimus particu

lam ,
odifiunctim ſumipro,uelut Auicenna,Porphyria

Us Oy A ucrroes
fumunt
, aut quod aliquam in Coelo quic .
temcü Philopono Simplicio cöftituamus,
fed ( ragadotojo

id fortè uidebitur ) quod putcmus ficri poffe, ut ucrbailla

definitionis,natura est principium motus eo quictis proprie

O copulatiuè legantur , o nihilo tamen ſecius Cælo ,quod

folius motus,non etiam quietis alicuius principium ſit,recte

accommodentur.

.XXXIIII. Alio modo operatio in cam diſtribui

tur , quæ immanens dicitur , & eam , quæ appellatur tranſla.

ens. Quarum illa fic est dicta , quod in efficiente mancat ,

hæcuero ita ,quod in externo ſubiccto recipiatur.

XXXV . Rationem nature ab immanente opc

rationc fumendam Ariſtoteles que communiter omnes

Doctorcs Phyſicidocent.

XXXVI. Nos tamen illam etiam ab opcrationc

. Potestenim
tranſcuntc ſumi poſle nihil ueremur afferere

u.g.ignis non folùm ideo dici naturalis, quia ipſe naturaliter

aptusfitmoueri ,uerum etiam propterea, quia moucre quoſ
aliud naturaliter queat ,utca , quæ funt humida , cxiccare,

que frigida ,calefaccrc, & c.

B Nihilo
 XXXVII. . Nihilominus prius o meliusnature

rationem ab operatione immanente fuminobis indubitatum

est .
XXXVIII. • Nam prior immanens operatio

tranſeunte, & propter immanentem abſoluteres aliqua na

turalis dicitur , propter trinſeuntem non nificum adiuncto,

nempeſi a ui corporea proueniat. A tenim fi àui proficif

Catur incorporea, ucluti motus cæli ſecundum Peripateti ..

Cos quofdam Theologos ab intelligentia exiſtit, natura

lis quidē ipſa actio erit, principium autem efficiens minime.

XXXIX . Amplius iſta duplex operatio , qua

rum mimirum illa ipſum efficiensſuü afficit, bec uero alio

tranfit ,omnibus omnino'řebus naturalibus competit.
XL. Sed bec de naturæ operationc , quatenus uel s

Ctio uel paßio est, immanens uel tranſiens : nunc porro ope

rationes ſecundum ſpeciesſuas ita diſtingui poſſunt, ut alia

carum ſitgeneratio,alialatio ,alia alteratio, alia augmen

tatio ,alia motusanimalis, ut uolatus, ingreſsio, alia fenſa
tio ,ut uiſio, auditio , alia intellectio .

XLI. Ratio nature ab his omnibus operationibus

fumi potest, una excepta intellectione, que fueper le confi

deretur, fiuc quatenus a phantaſmate dependet, operatio

phyfica proprie dici nequit.

XLII. Quam exceptionem non tam nofiraopinione,

quàmipſa Philoſophi ſententia conſtare uolumus.

XLIII. Si uerò à cæteris omnibus operationibres

nature ratio fumipotest,quid est, cur anime uegetatiue com

Jenſitiu
 ! fenfitiue definitionem nature ab Ariftotele traditam con
uenirc dubitemus ? Quinimo cum Simplicius ideò ab illade

finitione huiuſmodi animas comprehendi noluerit, quod na .

turas eſſe non crederet , nos comprehendi merito affirmae

mus ,qutipfus ex operationibusfuis,quas ob falfam fuamopi

nionem Simplicius parum commodè ad elementa tranſtulit,

naturas eſſe certo'nobishabcamus perſuaſum.

XLIIII. Vcruntamen non omnes fubftantiæ natura .'

les ab omnibus iftis operationibus naturales funt. Elementa

A
nang , mixtainanima ,cæli res naturales ſunt,non tamen ab

accretione, motu animaliucl ſenſatione.

XLV . Alatione autem omnes res naturales June

fales,ut apertis uerbis ſcribit ipfemet Ariſtoteles Primo

31 cælitex . 5.

XLVI. Quarta operationum partitio reclėfit in

cas,quæ funtpropter quietem ad definitum aliquem ter .

minum contendunt,cuiuſmodi funt latio ſecundum lincam re

etā ,augmentatio ,alteratio ,in eas,querei inſunt propter

ſeipſas , cuiuſmodi funt anium uolatus,hædorum faltus

.
XLVII. Inter iftud duplex operationisgenus id

primum est diſcriminis,ut omittamus cætera, quod priores

operationes imperfectæ funt& quafiferuilcs, poſteriores

autem perfecta en quodammodo
liberales.
XLVIII. Interestfecundo inter eaſdem operatio

nes or illud, quod à Theologis traditur ,nos priorum opera

stionum in perfecto illo naturæ ftatu,ubiin lumine uidebimus

lumen , prorfusfore expertes, ( non enim corpus gloriofum
B 2 uel
ucl alterabitur ,uel augebitur , uel ut grauedeorfum impelle
tur ) babituros uerò poſteriores,ut ingreſjum ,uifionem , au 1

ditionem o alias his ſimiles.

XLIX . Ratio nature indiſcriminatim ab utroga

genere operationis ſumi potest.

L. Neutrum tamen genus omni nature uel omnibus

faltemrebus naturalibus conucnit. 1

Ll. Verim prius ijs omnibus concedendum est ,quæ

in mundo hoc inferiori reperiuntur. 1

LII. Quo fit ,ut omnia animalia duplicem habeant

impetum ad locum , unum ,qua parte ex clementis mixta funt,

alterum ,qua parte ſuntanimalia :Vtiam manifeſtafit cauls

Ja,cur qui ſe, u . go in terram profternit, facilius, ſi uelit,

difficilius ,fi nolit , ab alio qucat eleuari.

LIII. Poſterius operationum genusneó:his quidem

corporibus omnibus competit, quæ inhoc noſtro inferiori

1
mundo exiſtunt.

LIIII. A táshactenus breuiter de natura , quatenus

à Phyſico per ſe conſideratur , dictum fit: iam quianatura

à Phyſico etiam cum arte debet conferri,quatenus cum illa

uel conuenit,uel non conuenit,deinceps pauca proponamus.

Non autem hic aliqua tractatio particularis de arte expe

cłandacst,ſed communis tantum . Nam de arte communiter

agere Phyſiciest, ſpeciatim ſingulorum artificum .

LV . , quod ,ficut natura

Illud quoſ initio monemus

citra principium efficies,res,quæ ab illo principio cxiftant,

@ fine ,qui rebus illis fitpræſtitutus ,non cohæret,ita ctiam

ars
 ars non conftet fine principio, rebus, que abillo principio
producantur, w.finc ,ad quem res ce referantur.
LVI. In ratione principij conucniunt naturapars

primum quod ficut principium officicns totius nature ne

ceſlefuitmentem eflc,quiadebebat omnibusfinem conſtituc

re quin cum ipfadirigerc,ita ctiam principium artis opor .

tuit eſſe intellectum , a quo offcctus artificiales finem ali

quem acciperent.
LVII. Secundò , ficut intellectus diuinus omnia ad

extra ,ut uerbis Tbeologorum utamur , per Ideas operas

tur , ita intellectus humanus nihil efficit artificiofum , nift

cius prius infc habuerit notionem

o imaginem quandam
machinatricem .

LVII . Atqui maximè etiamratione principy ars

. Nam primo quia principium

natura inter ſe differunt

nature Deus infinitus est,nullo ineffectionc indiget,intel

lectus autem humanus opus habet inftrumentis , manibus,

item materia, in quam uim fuam cxerat.

LIX . Deinde incelleetus humanus non estunus, fed

multiplex @ ouarius pro multitudine Quarietatc bominum ,

1
quorum quidem unus auctorfuit huiusartificij,alius alle
rius, Š tintellectusdiuitias amicus est,qaires nature uni
uerfas in lucem edidir.
LX . Tüm uerô intellectus diuinus est principium

fimpliciter primum , intellectus humanus nequaq , immo est

illius diuini effectus, eufic etiam tota ars natura est poftc
rior.Owad animaduertens quidam Poeta ltalus fane'quaire
7
B 3 eleganter
eleganter in ſuis uerſibus Italicis naturam Dei filiam ,ar
temuero Dei neptem appellauit:

· LXI. Præterea unica operatione intellectus diui.

nus omnia efficit, matcriam ,formam , Quirtutes, intelle

cłus humanus ſua omnia ne uno quidem habitu , A liusenim

esthabitus,feu alia ars , que matcriam aptam cu idoneam

reddit ad ſuſcipiendam formam ,alia estars, quæ in prepa

tammatcriamformam inducit.
: LXII. Poftremo'ars Oy natura ratione principij
.
diſcrepant, quod principium nature in operando certißimü

est, principium autem artis incertum . Quo fit ut frequen

tor ruat domus recens extructa , nauis nuper fabrefalla

citraullam naucleri culpamſubmergatur. Quoniam fcili

çet artifex inefficiendoabérraucrat ,

LXIII. in rebus uero ipſis nature o artis bæc pria

mno
' inter artem o naturā est affinitas, quod ficuti naturd,
Materiam o formam complectitur , itaetiam ars matc
riame formam inucbat.

| LXIIII. Et quemadmodum in ordine naturæ mate

fiaest imperfecta aptaf ad recipiendam quamcung for

mam naturalem , ſic in qualibet arte est aliquod fubicctum

rude poulecommune formis illius artis.

LXV . Formacst, quæ res naturales inter ſe iuxta

& artificiales diſcriminat.

LXVI. Demum in fuiseffectibus natura o ars its

confentiunt, ut tam in naturalibus quam in artificialibusex

materia o formaunum quiddam exoriatur. Quod fiuc:

naturala
naturale ſit ;ſiue artificiofum á nominc ſuo primo eu per ſe
totum ſignificatur
. A liter fe res habet in alijs uocabulis

accidentalibus, cuiuſmodi funt album , calidum , curuum .

Hecenim corpusſignificâtnon ut partē ſed ut ſubiectum ,

o formam quidem principaliter deſignant, corpus uero

tantùm connotant. A tquiſtatua id genusalia artifici.

alium uocabula totum ipſum compoſitum per

ſe primo im

mediate pandunt.
i LXVII. E diuerſo ars @natura circa materiam
o formam differunt
. Etenim in naturalibus & materia

Bu forma ipſius naturæ funt,in artificialibus nega materia

artis est,negi formaomnino.

LXVIll. Materia ndturalis est una eu ens in

potentia ; materia artium est corpus eu ens in actu ,

atque ideo non eadem reſpecłu omnium artium : Alia

quippe estmateria,quam lapicidarequirit,alia,qua figulus

utitur,

· LXIX . Forma naturalis, per quam præcipueres,

naturæ inter ſe diſcernuntur , est fubftantialis ou dat rei

quoddam ele intrinfecum . Forma artificialis acciden.

taris est, immá ſaltem modus quidam , non dans rei efe
internum fed extrinſecum . Quapropter ſcite Marſ
kius Ficinus doctißimus Platonicus in 3. lib. de immors.

talicate anime , Quid est, inquit, ars humana ? Naturs

quædam matcriâ tractans extrinſecus.Quid natura . A rs

intrinfecus materiam temperans.

B 4 Colligitur
 LXX . Colligitur ex cadem conclufione contra
Auerroem in Secundo Phyſico , com . 3. artem faltan .

di, cancndi non eſſe principia motus fed modificationes

potius ipſius a determinationes quafdam externas. Excm 1

pli cauffa faltatio

, per ſe fic a uirtutc motiua naturaliter

înfica in muſculis faltantes, ab arte vero duntaxat modifi

fiat.
catur,utfic uclaliter
LXXI. Tandemex materia o formain natura 1
1
tibus fit unum per fe , ex materiae forma in artificiatis
fit uniemper accidens.

LXXII. In fine fimiliter ars eye naturt partim

1
conucniunt , partim dißident. Conucniunt,quarcmisutrais 1
ad finem fex borum aliquod tendit , orquatemus illud bonum

utrobigy aut uniuerfale estomnium , cutparticulare fingu

lorum .

LXXII . Dißident primo, quatenus bonum natu

reid , cuius est bonum , fimpliciter pcrficit, ctó eſentiale

cst, bonum ucroʻartis cé , cuires bonum est, non effentialiter

competit,fed folum accidentario,pro hoe feilicet wire flat

Cuiusqardem fratris ipfiusratione non omnes artesneceffa

riæfunt
. Pretercas enim artes , que neceffarte uidement,

plorad dantar uclutiles duntaxat, uel ctiam voluptuarit

tantùm , quarum ufus adfolam lucunditatcm @u oblcctatione

noftram momentum babcar. Defident fecundo,quatenus bo

Humnaturæfemperuerum aliquodbonumest, bonum autem
artis ſæpe apparens tantum urin artibusdeceptorijs.Top

tio fines nature non cft bonum Dei, ( Is enim abunde

fibi
 fibi folus fufficit.Finis autemartis ſui principij bonumesto
boc est, bominis.

LXXIIII . Ex his non est difficile intelligere,

quomodo ars dicatur naturam imitari. Coronidis tamenlo
coo hoc addimus,artem imitarinaturam duobus modis, uck

cffingendo ea , quæ a natura exiſtunt,uelca, que no exiſtunt ,

fupplendo.

PARERGA METAPHYSICA ,

Dedifferentijs diſtinctionum .

1.

Iſtinctionum differentiæ apud Philoſophos « Thco

logos multæ reperiuntur, noftratamen ſententia redu

ci omnes poſſunt ad quing capita.

11. Quicquid cnim abalio diſtinguitur , aut diſtingui

tur ab eo effentia:
III. S ut diſtinguitur fubfiftentia ;

IIII. A utdiſtinguitur inhærentia:

V. A utdiftinguitur tanquam modus:

Vl . A ut diſtinguitur cogitatione intellectus.

VII. Si quidab alio diftinguitur effentialiter, ut qui

fic diftinguitur,feorfimab co exifterc neos potest, neg

dem

non potest.

VIII. Siquid uerô ab alio fubfiftentia differt, quam

diſtinctionem ſubicctiquidam appellarunt, co ipſo uel rc

uera
 uera fcorfim exiffet,uel naturaliter poterit ſepardri.

Appendix .

Quanq ergò anima rationalis noſtricorporis actus fit ,

quia tamen propriam habet fubfiftentiam , abco citra ullum
miraculum aucllitur .

IX . Contra ſeres habet in co , quod inherentiadi

ſtinguitur, quam diſtinctionem baud incptè realem uocaucri

mus. Quatcnus nang ita quippiam ab alio diucrfumest ,ca

tenus hoc ipfi tantùmcomperit, quod poßitſeparari per po

temtiam diuinam .

Appendix.

Non eft igitur impoßibile, quod fides Catholica nos

docet accidens in uencrabili Euchariſtic Sacramento fino

ſubiecto remanere : attamen naturaliter id non contingit,

ſed miraculoſum est odiuinæ omnipotentic opus.

X. Cæterum fi quid ab alio diſtinguitur ,ut ipfinis mo

dus,quæ est diſtinctio formalis ,hoc neğsper naturalem po.

tentiam , ncgs per ſupernaturalem ab illo feiungi poffe uidc

tur .

Appendix.

Vnde etiam probabiliter ſequitur,quod Deus fimilitu

dinem fine fundamento negi per infinitam ſuam uirtutem
queat conſeruare. Quod cæterorum modornm exemplum

offe uolumus . Modum enim fine co , cuius modus est, exiſte

rc,quis non credat contradictionem inuoluere ?

XI. Ita
 XI. Ita quoti fi quid faltem poſtrema diſtinctionc,

quæ rationis dicitur , ab alio diuerſum ſit, non poſſe ab

coullo pacto diſtrabi ,clarius est,quámutindicaridebcat.

Appendix .

Hoc folo diftinctionis

genere,non ullo precedentium ,dt

tributa diuina ab effentia diuina diftinguiex ueriori Tbco

logia e Philoſophia tuebimur .

FI NI S.