FOCUS GROUP DISCUSSION SET 2

MINUTES OF MEETING

EXECUTIVE SUMMARY

The focus group discussion is being held to identify the skills training and
employment needs of the community so that we can formulate recommendation for the
skills development and employment strategy for the BARMM. The meeting was full of
insightful information with our informants in Barangay Malungon, Tungawan,
Zamboanga Sibugay. The moderator informed the participants about the project
undertaken jointly by researchers from MSU and UP and funded by the Australian
Government.

This paper contains the informative answers of our second set of FGD from our
partcipants which composed of different individuals from different sectors in the
community that discussed different matters in terms of skills training development and
for their hopeful statement in increasing their means of living thru this FGD in the said
community, particularly the barangay where this FGD was conducted.

Venue:
Malungon, Tungawan, Zamboanga Sibugay

Date:
March 30, 2022, Tuesday

Time:
1:00 pm

Participants:

No. Names

1 Lorenzo Eltagon
2 Estin B. Taguan
3 Gina C. Jalin
4 Marry Ann S. Anil
5 Maribel L. Comaingking
6 Ever V. Eltagon
7 Mercy A. Tii
 8 Esterlita A. Baracal
9 Elizabeth A. Titon
10 Cristina C. Catiwalaan
11 Orencio L. Catiwalaan
12 Maricel D. Titon
13 Marife L. Marmis

Agenda:
1. Sectoral Review Value-Chain Study and Drafting of a Sector skills and
Employment Strategy in the BARMM.

Call to Order:

The meeting began at 1:00 p.m., presided over by the moderator, to discuss the
agenda of the focus group discussion. The quorum has been established.

I. DISCUSSION’S PROCESS

Before the discussion began, the moderator offered a short prayer before
proceeding to the goal of this FGD. The Research Assistants together with our
participants in Zanboanga Sibugay were hoping for a good outcome in conducting
this FGD and stating their wants and needs in the barangay.

Moderator: Before me magstart magpa ila-ila sa me daan, Ako diay si Jan Mark
Cenia, in short JM para dili taas kaayo. Kami diay gikan mi sa Buug, taga MSU-Buug mi.
Niadto mi diri para mag conduct ug FGD sa inyong barangay para mangayo ug mga
information gikan sa inyuha.

Karun naa koy mga pangutana ninyo, kani kay pwede kaayo ninyo tubagon.
Walay mali na tubag. Tanan answers dawaton namo. Ug mananghid me sa inyuha na
kani atong meeting ay gina record namo para kung naa me ma-missed na information
pwede ra namo balikan. Okay ra sa inyuha mga ma’ams? So, okay?

Question # 1- What skills development training have personally undertaken

in the past 12 months?
 Moderator: Sa ning labay nga 12 ka bulan aduna bay Skills training na
gipahigayun sa inyung Barangay?

Respondent #1 Sa ning labay nga 12 ka bulan naa me skills training sir nga
Dress Making.

(Sa lumipas na 12 na buwan merun kaming Skills training na Dress making.)

Responden#2 Ako na experience kay wala me skills training, kundi katung gi

sulti ni Mary Ann.

(Sa na experience ko wala akong nasalihan na skills training, gaya lang ng sinabi ni
Mary Ann)

Responden#3 Bahin sa skills training, diri sa malongon wala koy na ilhan nga
training peru naa toy training mahitungud sa vegetables farming.

(Sa skills training dito sa Brgy. Malungon wala akong naalala, yung lang Vegetable
Farming)

Responden#4 Dugay man gud ko wala dri, ning adto man ko Cebu.

(Matagal kasi akong nawala dito galing kasi ako sa Cebu)

Responden#5 Bahin sa training to sa Rubber, ang uban kay orientation ra.

(Tungkol yun sa Rubber Training yung iba Orientation lang)

Responden#6 Sako nga nahihumduman, naay mga skills training, ning labay
na ug duha or tulo naka tuig, bahin pud to sa Kalabasa.

(Sa naalala ko merun skills training peru mga dalawa or tatlong taon na yung
nakalipas, tungkol yun sa pag gawa nang kalabasa)

Responden#7 Naay Skills training sa 4Ps bahin sa Food processing ug Organic

fertilizer.

(Meron Skills training sa 4Ps na Food processing at Organic fertilizer)

 Responden#8 Wala ko sir

(Wala po sir)

Responden#9 Mau rapud ghapon sir.

(Ganun din po sir)

Responden#10 Naay dress making ug orientation lang pud to.

(Meron Dress making at Orientation lang po yun)

Responden#11 Na isturya na nila. orientation na lang pud.

(Nasabi na nila, orientation lang din yun)

Responden#12 Naa Dress making mga 1 year ago. Banna chips ug kutsinta

(Merun Dress making mga 1 year ago nadin at Pag gawa nang Kutsinta at Banana
chips)

Question#2 What are your opinions on how useful the training that you
have undertaken was? Were you able to get employment because of this
training?

Moderator: Kung Naa, Unsa Imong Masulti Mahitungud Sa Training Ug Naka

Tabang Ba Kini Arun Makakita Ug Trabaho?

Respondent#1 Basi sako sa skills training nga na apilan sa dress making, dako
gyud syag tabang na makuha ug NC2.

(Sa skills training na nasalihan ko na Dress making, ang laking tulong dahil
nakakuha ako nang NC2.)

Responden#2 Orientation ra ako naapilan, computer tana naa

(Orientation lang nasalihan ko, sana merung Computer)

Responden#3 Bahin sa training gusto tana koy naa tana mag train samua. dri
sa bukid
(Gusto ko sana may mag train samin dito sa Bukid)

Responden#4 So far wala pako ka apil

(So far wala pa akong nasalihan)

Responden#5 Maka tabang sa trabaho sa mga tao.

(Malaking tulong sya sa paghahanap ng trabaho nang mga tao)

Responden#6 Wala ko naka trabaho, kay limited ra ang maka apil. edaran
nko. gusto ko tana ko mo apil

(Hindi ako naka trabaho dahil limited lang yung nakaka sali, matanda narin ako,
gusto ko sana sumali)

Responden#7 Naka tabang ra sir

(Naka tulong din sir)

Responden#8 Para sakua about sa training, labaw na sa farming, gi tudloan me

pag gamit sa fertilizer. unta naa pud me training sa corn.

(Para sakin tungkol sa training malaking tulong sya lalo na sa pag tatanim dahil
naturuan kaming gumamit ng fertilizer sa mais.)

Responden#9 Wala sir, Peru wala naka trabaho

(Wala sir, hindi ako naka trabaho)

Responden#10 Ug naay coming maka tabang gyud sa mga katawhan dri sa malongon.
(Kung merun man, malaking tulong yan sa aming Brgy dito sa Malongon.)

Responden#11 Wala ko ka apil sa dress making. gusto tana ko ug naa gyud.

(Hindi ako naka sali sa dress making sana makasali ako)

 Responden#12 wala ko ka apil sir, kasagaran maka apil mga bae. naa pud tana
lain training.

(Hindi ako naka sali dahil halos lahat ng training ay babae ang nakakasali, gusto ko
sana na marami pang training)

Responden#13 naka tabang labaw na sa pag buhat ug banana chips peru wala
napadayun tungud kay wala me slicer, machine. maung wala namo napadayun.

(Naka tulong lalo na sa pag gawa nang Banana chips, kaso nga lang hindi namin
naipagpatulog dahil wala kaming Banana slices machine)

Question # 3. For those who have had some skills training (e.g., by TESDA
or other NGO’s) evaluate the effective of these trainings (e.g., natuto talaga
sila ng mabuti).

Moderator: Sa mga naka-apil aduna ba moy nakat-uan sa training?

Respondent # 1: Nakat-unan nako kung paunsa siyag sukod sa bags, makabalo

nako kung mangukay gali ko sir kabalo nako nga kani mali ni pagkatahi. Nindot rajud
baya jud siya kay makatabang gayud siya.

(Sa aking natutunan yhung kung paano gumawa nang bag, natutunan ko rin pumili
sa lalong lalo nasa ukay-ukay kung saan ang mali sa pagtatahi. Maganda din talaga
at makatulong din siya.)

Respondent #2: About sa training, wala jud koy nakat-anan, pero sa

experience naa, daghan man gud me orientation diri nga giconduct usa man gud siya ka
step naman gud siya paingon sa training namo. Pero sa mga orientation namo nakat-
unan, duna pud me experience about sa farming, kabalo name unsaon pag apply pang
garden pero nanginahanglan gud me og fertilizer kay wala may pang fertilize, bisan
kabalo nami na orient me, og mga seeds ana, nanginahanglan jud me sa among farm.
Kana lang.

(Yung sa training, wala talaga akong natutunan, pero sa experience meron, marami
kaming mga orientation na e-conduct isa sa mga step na paparating sa amin. Pero sa
mga orientation namin natutunan, meron din kaming experience yhung sa farming,
marunong din kami kung pano e-apply yhung pang garden pero kinakailangan din
naming yhung fertilizer kasi wala po kaming pang fertilize, kahit marunong na kami
sa orient, at yhung mga seed, kailangan talaga naming sa farm. yhung lang.

Respondent #3: Mao rapud sa amoa sir, nangingahanglan me diri og fertilizer,

mga seeds. Bahin sa training kay wala mangud ko ka training, orientation lang.

(Kagaya din sa amin sir, kailangan din naming nang fertilizer, mga seeds. Yhung sa
training, hindi po ako naka training, orientation lang po.)

Respondent #4: Wala

Respondent #5: Wala pud ko ka training. (Wala din po akong training)

Respondent #6: Wala man ko naapil sir pero og sa training, naatay mga rules
ginasunod sa akong nahinumduman, sa mga orientational pud nakakuha pud ko mao
diay paagi aron pa unsaon paggamit sa mga fertilizer

(Hindi man po ako nakasali pero sa training, merong mga rules na sinusundan na sa
aking nasa isipan sa mga orientational din meron din akong nakukuhang kung paano
gumamit nang fertilizer.)

Respondent#7: Wala ko ka training sir. (Hindi po akong nakapag training)

Respondent#8: Wala pud ko sir. (Wala rin ako sir)

Respondent#9: Wala ko ka apil sa ilang training banana kay naa ko sa Cebu.

(Hindi rin ako naka Sali sa kanilang training kasi nandoon ako sa Cebu)

Respondent#10: Ako sir naa pud koy mga orientation sir, ako makapaminaw
pud ko. Ako pud sir observasion sa atong barangay usahay mag garden pud ko, mag
uma pud ko, ako matistingan pud nako maayo man sad sir nga mga opisial kay ako
maminaw man sa unsay angay buhaton sama sa pag spray, buhaton pud nako nga
ingnana diay.
(Ako po sir meron po akong orientation, palagi po akong naririnag during sa
orientation. Ako po sir nag oobserve sa mga barangay minsan nandoon po ako sa
garden, sa farm, masubukan ko din yhun, mabuti din yhunga opiciales kasi ako
palaging nakikinigkung ano ang gagawin at papano gumamit nang spray, din
ginagawa ko rin.)

Respondent#11: Nakat-unan nako unsa-on pag-mixe sa asukar og banana,

dayon unsaon pagluto pero lagi sir, kay wala may slicer di jud kaluto og tarong.

(Sa aking natutunankung papano mag mixed nang asukal at saging, pagkatapos
paano magluto pero walang pang slicer, hindi parin makapag luto nang mabuti)

Question # 4. For those who have not had, but attended High School or
College, how well did your education prepare you for employment.

Moderator: Sa wala naka-apil ug adtung naka human og High School og

College sa unsa nga pamaagi nga nakatabang sa pag pangita og trabaho?

Respondent # 1: Ako, basi sa akong training sir kaning sa Dress Making sa

pagkuha unta nako sa NC II kung naka assessment palang unta ko dako jud kayo og
pulos kay ngano? Kalooy sa Ginoo naka tsamba og naka pasar ko og LET, gamit jud unta
kayo.

(Ako po, basi po sa training nang Dress Making, sa pagkuha ko po nang NC II kapag
naka assessment sana apo ako malaking chance napo bakit? Salamat sa Panginoon at
nakapasa po ako nang LET, sayang magagamit sana yhun.)

Respondent #2: Nagamit raman pud to kay syempre sa akong pag ginis or
pinakaubos “Volunteer” nagamit rapud gihapon akong kahibalo nga nangandoy unta ko
nga adonay mga training sa barangay naihatag labi na gikan sa TESDA kay mao jud usa
panginahanglanon makatabang pud usa sa kaugalingon nga makaangat pud gamay.

(Nagamit din yhun, pero syempre ako maliit lang or “Volunteer” nagagamit padin po
yhung aking pag-iisip na may pangarap sana na may mga training sa barangay na
inihatid sa TESDA kasi yhun yhung unang kinakailangan na makamit sa ating sarali
na maiahon din kahit maliit.)
 Respondent #3: Nakatrabaho ko sa barangay sir kay secretary man ko diri sa
barangay sir, nagamit rapud nakong nahibal-an sa computer sa una bisan basic lang to
pero ma-enhance raman gihapon ta, magstudy lang, nagamit raman nako.

(Nagtatrabaho po ako sa barangay sir as secretary nang barangay sir, nagagamit ko

din po yhung aking natutunan sa computer nong dati kahit basic lang pero na-
eenhance naman tayo mag study lang, at nagagamit ko rin.)

Respondent #4: Pero mangita man gud ka og trabaho manggud, naa sa imong
kaungalingon kung pa unsa nimo dapat nga dika ma-ulaw kung mangaply ka, dapat
kayanon sa imong kaugalingon kung unsa dapat nga mga himoon bisan dili kayo kaya,
kayanon jud para sa trabaho.

(Pero naghahanap rin tayo nang trabaho, na sa ating sarili kung papaano mo na dika
mahihiya, kung gusto kang maghanap nang trabaho, dapat kayanin mo yhung sarili
mo kung ano ang dapat gawin kahit na hindi mo kaya, dapat kayanin mo para sa
trabaho.)

Question #5. What other skills development training do you personally feel
you need get employed?

Moderator: Unsa nga training ang kinahanglan pa nimo arun maka tabang sa
pagpangita ug trabaho?

Respondent 1: Ang gusto nako nga training kay computer, tungod sa daghan
kabatan-onan nga kinahanglan ug skills. Aside sa computer gusto nako training bahin sa
farming kay mao pod na among panginabuhi diri.

(Ang gusto kung training ay computer, dahil sa maraming kabataan ang

nangagailangan ng skills. Bukod sa computer gusto ko rin na training patungkol sa
farming kasi dito namin kinukuha ang aming kabuhayan.)

Respondent 2: Una nakong pangandoy isip usa ka DNS ug secretary sa pipila

ka assosasyon nanginahanglan jud mi ug training sa computer. Usa pod nga
makatabang sa mga out of school youth daghan diri nag graduate ug high school, college
level nga kinahanglan jud nila ug computer training sir. Ikaduha nanginahanglan pod
mi ug sakto nga training ug unsaon pagpanginabuhi ug unsaon pag apply para maayo
ang pagpamunga sa amomg mga tanom kay daghan man mag-uuma ani nga barangay.
(Ang una kung gusto na training bilang isang DNS secretary sa iilang assusasyon
nangangailangan kami ng training na computer. At isa din na makakatulong sa mga
out of school youth na kabataan, madami kasi ditto na nag graduate ng high school at
may college level na nangangailangan nila ng computer training sir. Pangalawa
nangangailangan din kami ng saktong training kung paano e aapply para maganda
ang pagbunga ng aming mga panamim kasi ditto sa aming barangay marami ang
magsasaka.)

Respondent 3: Ako sir nangandoy kog training sa mga batan-on kay labi na
akong anak kabalo-balo na mag motor, gusto naku nga naa pod training sama sa
training mechanic kay kabalo siya mo drive, kabalo pod siya mo ayo, mao na akong
pangandoy.

(Ako sir pangarap kung training ay para sa mga kabataan, lalo na sa anak ko na
may kunti siyang nalalaman sa pag drive ng motor, gusto ko na sana may training
tulad ng mechanic, may kunti din siyang kaalaman sa pag kukumpuni ng motorsiklo,
yan po ang pangarap ko.)

Respondent 4: Akoa kay wala man ko ka try anang dressmaking unta mabalik
diri sa amoa kay ingon pa nga limited ra daw to, unta sa sunod daghan na ang makaapil.
Bahin sa baking or bisan unsa nga trainging pwedi pang himoon diri sa amoa sa gi ingon
pa ni ante ka ng diving unta makabalo ta kay dili lang kay kabalo ta magpadagan dapat
kabalo ka sa mga rules.

(Para sakin hindi ako naka try sa htraining na dressmaking sana makabalik pa ditto
sa amin sabi pa nga nila na limited ng daw ito, at sana sa susunod marami na ang
makakasali dito. Sas baking naman or kahit anong training pa na pweding gawin
dito sa amin sabi pa nga ni ate na yong driving n asana matuto kami di lang sa
marunong kaming magpatakbo kundi dapat din kami matuto sa mga patakaran.)

Respondent 5: Unta mag padayon ang training diri sa amoa bahin sa rubber
kay dili mi kabalo kung unsaon ang proper nga pag abuno.

(Sana ay mapanatili ang training namin sa proper na pag aabubo nga aming mga
rubber.)
 Respondent 6: Gusto nako makakat on akong anak na lalaki sa automotive ug
sa akong anak na babaye katong dressmaking ug cooking ka na pod sa mga livelihood.

(Ang gusto ko na matuto ang anak kung lalaki sa automotive at sa anak kung babae
yong dressmaking at cooking at yong din sa mga livelihood.)

Respondent 7: Para sa akoa kaning gi ingon nga computer kay mao man jud ni
kay high-tech na man ta karon.

(Para sakin itong tinatawag nila na computer kasi sa panahon ngayon high-tech na
tayo.)

Respondent 8: Ako kay mag bake kay hilig ko magluto-luto ug dressmaking

(Ang sa akin ay yong pagbibake kasi mahilig akong magluto at dressmaking.)

Repondent 11: Ang gusto nako sir, ka ng magluto-luto para pod ika dugang
nato sa atong kahibalo. Gusto pod ko makahibalo sa TESDA sama nako grade 6 rako
gusto ko maka apply ug ikadugang sa kaalam.

(Ang gusto ko sir, yong pagluluto para din po madagdagan ang aking kaalaman.
Gusto ko din po matuto sa TESDA katulad ko hanggang grade 6 lang gusto kung mag
apply at matuto pa.)

Respondent 12: Sa akoa man gud sir gusto kog training sama sa electrician
gusto pod ko makabalo anang traninga kung unsaon pag wiring basin simbako
makurintihan ta gusto jud ko naay training ana ug welder gusto pod ko ana sir.

(Para sakin sir gusto kung training yung sinasabi nilang electrician gusto ko pong
matuto ng training nayan kung para matuto tayo mag wiring baka sakaling ma
kuryinte tayo. Gusto ko din na training yong pag wewelding sir.)

Respondent 13: Ang gusto nako nga training makahibalo sa akong kaugalingon
ka ng pa unsa magbuhi ug mga manok nga broiler kay wala jud na diri sa amoa sir, kay
diri nanginahanglan biya mi sud an ug naa ta ana sir ug kabalo ta mo buhi kay sensitive
nga mga manoka.
(Ang gusto ko na training yung matuto ako sa akking sarili kung papaano mag alaga
ng mga broiler na manok kasi wala talaga yan dito sa amin sri, kasi dito
nangangailangan talaga kami ng aming makain, sana ay makararing dito sa amin,
alam na man natin na sensitibo ang mga manok nay an.)

Question #6. For those who have not been able to access assistance a skills
development training, what are the reason for this?

Moderator: Sa wala naka apil ug training unsa hinungdan?

Respondent 1: Limited ra ang tawo

(Limited po yung mga tao.)

Respondent 2: Kasagaran sa training kay e held sa lungsod 1 or 2 ra ka tawo

ipadala dili pa matawag ug training orientation ra kay 1-2 days lang man.

(Madalas yung training heniheld lang sa lungsod 1-2 ka tao lang ang ipinapadala
hindi pa talaga matatawag na traing kundi orientation lang kasi 1-2 araw lang na
man.)

Respondent 3: limit ra ang tawo

(Limit lang po ang tao.)

Respondent 4: Wala ko diri tua kog manila.

(Wala ako dito nasa manila po ako noon.)

Respondent 5: Busy sa trabaho.

(Busy sa trabaho.)
 Respondent 6: Limited ra ang tawo.

(Limited lang ang tao.)

Respondent 7: Wala ko kaapil kay wala ko kabalo.

(Hindi ako nakasali dahil hindi ko alam.)

Question # 7 For those who are employed (formal or informal employment,

paid or unpaid people who are working for family farms or business but
unpaid is also considered as employed) express the problems faced.

Moderator: Sa ikapito nga pangutana, Sa adunay trabaho, unsay nakita ninyo

nga kakulangan sa inyong pag panarbaho? Bahin sa farming, farmer man jud ta tanan
diri, unsay Nakita Ninyo nga problema sa inyong organization sa pagfarm? Gusto mi
makabalo unsa diay problema sa mga farmers sa inyong barangay? Daghan daw ingon si
Sir Lorencio, ato nang isa-isahon na sir, ani napud kaha ta no unahon nato si Ma’am
Elizabeth

(Sa ikapitong tanong, Kapag may trabaho ka, ano ang nakikita mong pagkukulang sa
iyong trabaho? Regarding sa farming, farmer man jud tayong lahat, ano ang
nakikita mong problema sa farming organization mo? Nais naming malaman kung
ano ang problema ng mga magsasaka sa inyong barangay? Parang marami kay Sir
Lorencio, isa-isa natin sir, kaya baka mauna pa tayo kay Ma’am Elizabeth.)

Respondent 1: Sa ako sir kay wala man koy ahh uma sir, sa trabaho nako gibasi,
ang trabaho nako kay secretary, ang akong Nakita nga kakulangon sa akong
pagpanarbaho sir kani lagging dili kayo ko hasa sa computer. Kinahanglan kog training
pa gyud ug additional knowledge pa jud.

(Sa akin sir wala po kasi wala naman po akong palayan sir, sa work po ako
magbabase, isa po akong secretary barangay, ang nakikita ko po ay kulang po sa
trabaho sir ngayon ay hindi masyadong marunong gumamit ng computer. Kailangan
ko pa ng training at karagdagang kaalaman sa aspetong ito.)
 Respondent 2: Kulang mi sa among pagpanarbaho diri kay daghan kaayo kay
kasagara farming man ang kakulangon sa pagpanarbaho sir sama sa abuno, mahal kayo
ang abuno ron, spray, sama kining seeds, wala miy seeds, daghan kayo mig kakulangon
sir, ug equipment kay mahal palitunon.

(Kulang po kami sa trabaho dito, marami po sa amin ang magsasaka at ang kulang
po ay abuno, kasi masyado nang mataas ang presyo, spray, mga seedlings, mga
kagamitan sa pagsasaka.)

Respondent 3: Daghan ra gihapon sir. Pareha ra gihapon sir.

(Katulad po nang sinabi nila.)

Respondent 4: Naay kulang sir pero, makuan man gihapon sir kay
maningkamot raman gihapon.

(May kakulangan po sir pero sa pagiging masinop nakakaahon din po.)

Respondent 5: Sa ako’a ang kakulangon jud sa trabaho, kani gyung skills

training, kung kulang ug kahibalo, kulnag pud ang pag apply sa pagpanguma. Ang
kakulangon jud kay ang mga machineries, like for example, kay kami nag request mi sa
among association ug corn sealer ug corn mill pero wala jud na nadungog, wala jud na
nahatag paunsa namo mahatagan ang amo mga panginahanglanon ug wala mi ana nga
butang dayon kulang mig financial, dili gyud pwede nga ug mag-uuma ka wala kay
financial, sa ako-a nay gihatag nga seeds pero kanang bayaran man jud na siya didto
rapud sa association para maplastar ang association, dayon naa siyay libre nga abuno
pero pipila lang, dayon ang nahibal-an nako sa seminar namo kung kulang nimo pag
apply sa abuno, nihit pud iyang abot, financial gyud ang pinaka ka kulang gyud ug
kaning mga machineries kay pinaka ka kuan gyud na kay kung sa amo-a lang kung naa
tong corn sealer ug corn mill - mahatagan gyud ug pagtagad ang uban nga mag-uuma,
pero kay tungod question mark pa, pero dili ra gihapon mawal-an ug paglaom.

(Para sa akin, ang kakulangan ng trabaho, halimbawa kung kulang sa kaalaman sa

pagsasaka mahirap lumago sa pgsasaka. Kulang din sa mga makinarya, halimbawa
po, nag request kami sa association ng corn sealer at corn mill pero wala kaming
narinig at naibigay sa amin. Paano namin maibibigay yung mga pangangailangan
naming sa pamilya at wala kami sapat na pera, hindi pwedeng magsasaka ka ng
walang pera, binigyan kami ng seeds pero babayaran namin yun sa association. May
free fertilizer naman pero iilan lang, tapos ang nalaman ko sa seminar namin ay
kung hindi ka marunong maglagay ng fertilizer, mababa din ang ani nito, financial
talaga ang pinaka kulang at ang mga makinarya. Kung maibigay lang sana sa amin
ang corn sealer at corn mill- tiyak na mabibigyang pansin ang ilang magsasaka,
kahit hindi pa naming alam kung kalian darating, hindi pa rin nawawalan ng pag-
asa.)

Respondent 6: Kakulangon sa mga abuno, sa mga camad-an maski gusto ka

mag uma ug wala kay ikapalit kay minus gyud ka ug mga insecticide.

(Kulang kami sa abuno at mga ugat pananim, kahit gusto kong magsaka pero walang
pera para ibili ng insecticide.)

Respondent 7: Sa financial gyud sir kung walay financial ap ag uma minus

jud.

(Kulang po talaga kami sa pinansyal.)

Respondent 8: Sa ako-a ang number 1 kay financial jud tapos mga gamit,
mga abuno, parehas sa ako-a gusto ko mag garden pero kulang ko sa knowledge kung
unsa-on himuon so dili gihapon to mahimo kung unsa lang ang basic example backyard
garden, gusto ka mag ampalaya pero dili ka kabalo paunsa nga makabunga siya labi na
kung wala kay kagamitan, sama sa insecticide.

(Ang pinaka unang kulang po sa amin ay ang pinansyal, makinarya, mga abuno.
Gusto kong magtanim nang mga gulay pero kulang ako nang kaalaman kung
papaano ang tamang proseso upang marami ang bunga, halimbawa ay ampalaya.)

Respondent 9: Mga financial, abuno, seeds ang kakulangon diri, labon nan
ga nagmahal na ang abuno dili na namo kaya unya ginagmay ra, ug mag garden mi dira
ra ang pagtubo ug mag harvest nami, barato rapud among pag release sa market mao
nang mabagsak ra gihapon mi, kung dili pud sakto ang pagbutang sa abuno dili pud
sakto ang pag bunga.

(Financial, abono, seedlings ang kapos dito, lalo na't mahal ang abono, hindi namin
kaya, kung may tanim namin at oras na sa pag-ani, mura ang aming benta sa
palengke, kaya babagsak pa rin kami, kung hindi tama ang paglalagay ng pataba,
hindi tama ang produksyon.)
 Respondent 10: Una jud sir kay training, kay kung wala miy skills paunsa
na namo matrabaho kay dali raman na makita kay ang atong gobyerno walay hunong
nga nagsuporta busa mao ra na ankong pangayuon, training jud.

(Mga training sir, kung wala kaming mga skills training paano po kami
makakahanap nang trabaho, madali lang mahanap nang trabaho kasi ang gobyerno
din walang pagod ang suporta kung may skills training kang nasalihan, ang hiling ko
lang po ay sana may skills training.)

Respondent 11: Sama sa iyang giingon sir, training ang gikinahanglan,

bisag unsa nga training didto raman siya mutunong sa farming, kung nay mga training
nga mahitabo aduna man pud kay diskarte kung paunsa nimo.

(Kagaya nga ng sabi niya sir kailangan ng training, kahit anong training meron, mag
focus man siya sa farming, kung may mga trainings na mangyayari may strategy din
kung paano mo magagawa ang isang bagay.)

Moderator: Mao to inyong nakita nga mga kakulangon sa inyong mga

pagpanarbaho isip nga mga farmers. Sakto to inyong gina ingon nga finances, fertilizer,
machineries, tanan nga mga equipments para mulambo ta.

(Ito ang mga pagkukulang na nakikita mo sa iyong mga hanapbuhay bilang magsasaka.
Tama ang inyong mga sagot ukol sa pananalapi, pataba, makinarya, lahat ng kagamitan
para tayo ay lumago.

Questions # 8 Discuss the opportunities for skills training and employment

that the community can see. What unique assets does the community have
that can be developed for livelihood?

Moderator: Sa Brgy. Malungon, unsa man kaayuhan ug nay mga skills training
nga i-conduct, unsay makita Ninyo nga effect ana sa Brgy, Malungon.
(Sa Brgy. Malungon, ano ang mga benepisyo at skills training na isasagawa, ano ang
makikitang epekto sa Brgy, Malungon.)

Respondent 1: Parehas kay madam Elizabeth sir naka experience siya ug

training sa pagluto ug kalabasa kuan, sa iyang pag garden dili masayang ang kalabasa
tungod kay kabalo siya usaon pag proseso sa kalabasa aron mahimo siyang kutsinta, so
imbis mag garden ra siya naa pa siya sideline nga maka Negosyo. So dako kaayo siyag
tabang, ug sa garden pwede pud sila mag himo ug fertilizer nga organic.

(Katulad ni madam Elizabeth sir may experience at training sa pagluluto at kalabasa,

kapag naghahalaman siya hindi nasasayang ang kalabasa dahil marunong siyang
magproseso ng kalabasa para maging kutsinta siya, kaya imbes na mag garden ay
may sideline pa siya para makapag business. Kaya malaking tulong ang skills
training at kung may hardin makakagawa din sila ng organic fertilizer)

Respondent 2: Ang dako nga kaayuhan mga mahatag sa skills training kay
sama anang pag panguma bisan dghan mig abuno ug dili mi kabalo unsaon pag apply ug
wala mi natrain, sama sa gipangayo nga training sa manok unsaon man ang tamang
pagpakaon sa mga days palang, sama sa training sa rubber, sige nalang mig sanggot mga
samad nalang kay naa diay mga layer-layer. So dili siya long term ug walay training mao
nay kanindot sa nay training.

(Ang malaking benepisyo ay ibinibigay ng skills training ay tulad ng pagsasaka kahit

na marami tayong pataba at hindi tayo marunong mag-apply at hindi tayo bihasa
wala paring epekto, tulad ng kinakailangang pagsasanay sa pag-aaalaga ng manok
kung paano ang tamang pagpapakain sa tamang araw, gaya ng pagsasanay sa
goma, nasusugatan ang puno kapag hindi tama ang pagkuha ng goma. Hindi siya
long term kung walang training.)

Respondent 3: Ang among mga kabataan makama-o na jud sila sa ilang

gipangandoy, sa ilahang driving mechanic ug naa bahin pud sa training sa sastre basta
dili lang limitado bisag ako ing-ani lang ko muapil jud ko ana kay mao pud na ang hilig
nako pero kadtong naa training diri dili naman mi kasulod kay limit raman.

(Magagawa ng mga anak natin ang gusto nila, kasama ang kaalaman sa
pagmemekaniko at pagmamaneho, kahit ganito lang po ako, gusto ko pong
magtraining basta hindi limitado ang sasali, Kasi yung may training dito, hindi kami
nakasama kasi limited lang.)
 Respondent 4: Kung nay mga skills training ang mga tao ma-apply ni sa
kaugalingon bahin sa mga livelihood pwede to gamiton para mag baligya ug mulakaw
man gali sila sa lain lugar pwede ka maka apply basi sa imong nakat-unan.

(Kung ang mga tao ay may skills training at maaaring ma-apply para sa kanilang
sarili tungkol sa kabuhayan, magagamit nila ito sa pagbebenta at kahit na pumunta
sila sa ibang lugar, maaaring makahanap nang trabaho batay sa iyong natutunan.)

Respondent 5: Ug nay training, kami mga mag uuma wala jud mi kabalo ug
unsaon paggamit sa fertilizer, gusto namo nga nay training aron makatambong ang
kabataan.

(Kung mayroong mga training, gusto naming mga magsasaka na matutunan

gumamit ng pataba, gusto namin magkaroon ng pagsasanay, para makadalo ang
mga kabataan)

Respondent 6: Ang mahatag nga kaayuhan sa skills training kay madungagan

ang kahibalo ug apply sa kinabuhi aron mulambo ang panginabuhian, muasenso ta ug
naa tay kahibalo.

(Ang mga benepisyo ng skills training dahil madadagdagan ang aming kaalaman at
magagamit sa pang araw-araw na pamumuhay para umunlad ang ating kabuhayan,
aasenso tayo at magkakaroon tayo ng kaalaman.)

Respondent 7: Para sa ako-a ug nay mga skills training, ang atong kaugalingon
matabangan nato ug paunsa nato manhandle ang sitwasyon. Ug nay training dugang
kahibalo jud siya sa ato-a ug naa pud training kung unsa ang panginahanglanon isip isa
ka mag-uuma, kung wala pud training dili pud namo mahibal-an kung paunsa ang step
by step nga pag gamit sa fertilizer maski kabalo mi mag-uma. Kay kung apeke ang pag-
apply apeke pud ang abot ana.

(Kung may skills training, makakatulong ito sa pagharap nang kahit anong
sitwasyon. Kung may training, mas malalaman ang kailangan bilang magsasaka, isa
pang problema ay hindi kami marunong gumamit ng fertilizer kung paano ang step
by step. Dahil kung hindi tama ang pagkalagay, hindi maganda ang resulta.)
 Respondent 8: Makatabang ang skills training nga makadungag kahibalo ug
makadungag ug panhinabuhian.

(Ang pagsasanay sa mga kasanayan ay makakatulong sa iyo na magkaroon ng

kaalaman at magkaroon ng kabuhayan.)

Respondent 9: Maski tigulang nako gusto ko nay training para sa mga

kabataan para makadungag sa ilang panginabuhian.

(Kahit matanda na ako, gusto ko ng pagsasanay para sa mga kabataan para

mabuhay.)

Respondent 10: Gusto nga naa jud sir kay ang mga kabatan-unan kay wala jud
mga training, walay pud kayo sila mahibal-an.

(Gusto ko na may training para sa mga kabataan sapagkat wala po silang

masyadong kaalaman.)

Respondent 11: Sa tinuod nga pagkasulti daghan gyud ang mga standby diri,
dili lang mga batan-on pati mga housewife, dili man sa maingon wala gyud trabaho kay
daghan man trabaho sa balay pero wala gyud additional income nga para madugang sa
panginahanglanun sa balay. Imbis mag marites mi (chismis) ug nay skills training nay
outlet nga malingawan para sa mga kababaihan. Dayon, us apud ug nay skills training
kay para sa panginabuhian ug para sa pamilya ug labaw sa tanan para sa atong mga
anak.

(Kung tutuusin, marami ang naka-standby dito, hindi lang mga kabataan kundi mga
maybahay, hindi sa walang trabaho, dahil maraming trabaho naman sa bahay pero
walang karagdagang kita. Para pandagdag sa pangangailangan ng bahay. Imbes na
mag-marites (tsismis) may masayang outlet na kami para sa mga kababaihan. Kung
may skills training para sa kabuhayan at para sa pamilya at higit sa lahat para sa
ating mga anak.)

Moderator: So, daghan salamat kay grabe ka active ang Brgy. Malungon. Dili
lang kini ang higayon nga magkitaanay ta. Magkitaanay ta puhon.

(Kaya, maraming salamat sa pagiging aktibo sa Brgy. Malungon. Hindi lang ito ang
huling pagkakataong magkikita kami. Magkikita ulit tayo.)
II. PLANS

 Participants must be composed of individuals in any association present in the

community of barangay Malungon to assess their skills development training and
their necessities for their enhancement in terms of skills training.
 Access how develops the community of Malungon and how enhance individuals
in different sectors present in the community because of the combination of the
participants in the conduct of this FGD.
 All the stated trainings that the community raised will be given to them as soon
as possible to help them in increasing their ways of living.

III. NOTES

 The moderator, Sir Jan Mark Cenia, introduced why we conducted this
discussion, purpose of the discussion, and guided the participant in his
best effort to make them comfortable in entrusting us their valuable
statement to make this FGD possible for us RAs in Zamboanga Sibugay.

IV. ADJOURNMENT

Meeting adjourned at 2:20pm in the afternoon.