XV leqcia

frazeologia espanurenovan
sivrceSi

espanuri enis frazeologiuri

erTeulebi

7. frazeologia kulturis konteqstSi

enaTmecnierebaSi, kulturologiasa da enis filosofiaSi sayovelTaod

aRiarebul Sexedulebas warmoadgens is azri, rom frazeologiuri maragi yve-
laze ufro gamWvirvalea enis saSualebebiT xorcSesxmuli kulturis `enis~ kon-
ceptebisaTvis, ramdenadac frazeologizmebis gamomsaxvelobiT safuZvelSi
aRibeWdeba msoflaRqmis qaraqterologiuri niSnebi, romlebsac enis matereb-
lebi refleqsurad am `enas~ ufardeben.
enis frazeologiuri maragis Seswavla kulturis konteqtsSi warmoad-
gens noyier niadags im enobrivi saSualebebisa da xerxebis gamovlenisa da
aRwerisaTvis, romlebic frazeologiur niSnebad ganasaxiereben kulturu-
lad niSnad Sinaarsebs da amiT miT kulturis `enis~ niSanTa funqcias aniWe-
ben. am rolis Sesrulebisas frazeologizmebi ara marto gamoxataven da Tao-
baTa Soris translirebas axdenen, aramed am ori gansxvavebuli semiotikuri
sistemis ganuwyvetel dialogSi ayalibenen kidec enis matarebeli xalxis
kulturul TviTSegnebas.
kulturis konceptebis asaxvis enobrivi saSualebebisa da xerxebis daxmare-
biT kulturuli TviTSegnebis wvdomis mizani aqtualuria ara marto frazeo-
logizmebis, aramed sxva tipis enobrivi niSnebisTvisac.
frazeologizmebis kulturuli niSnadobis sisrulisaTvis aucilebelia
maT mniSvnelobaSi yvela implicituri kulturuli Sinaarsis gamovlena, romle-
bic enasa da kulturas Soris Suamavlis rols asruleben, razec metyvelebs
frazeologizmebis mier sxvadasxva tipebis diskursebSi Setanili Seferiloba.
amitom kulturis konteqstSi frazeologiis Seswavlisas aucilebelia
gamomsaxvelobiT safuZvelSi amovicnoT simbolariumis is elementebi, rom-
lebic frazeologizmebis mniSvnelobis Camoyalibebis metaforul (ufro
farTo-tropul) procesSi monawileoben. mxolod am pirobiT aris SesaZle-
beli frazeologizmebis mniSvnelobis yvela im elementis gamovlena, rom-
lebic maT kulturul semantikas miekuTvnebian da uzrunvelyofen maT
unars, kulturis `enis~ simbolariumis prezentaciis saSualebad gamoiyene-
bodnen.1
lingvokulturologiis ZiriTad mizans frazeologiis masalasTan mimar-
TebiT warmoadgens im meqanizmebis gamokvleva da aRwera, romelTa safuZvelzec
xorcieldeba frazeologizmebis, rogorc bunebrivi enis erTeulebis urTier-

1
В. Н. Телия. О методологических основаниях лингвокультурологии. – М., 1995, с. 23.
3
Tqmedeba kulturis `enis~ kulturul semantikasTan. swored am meqanizmebis mo-
qmedebis Sedegs warmoadgens kulturuli semantikis prezentacia frazeolo-
gizmebiT da amiT maT mier kulturis enis verbalizebuli niSnebis funqciis Se-
sruleba.
sinamdvilis modelireba enaSi, romelic lingvokulturologiis ZiriTad
sagnad iqca, mkvlevarTa Sexedulebebis Sesabamisad ramdenime mimarTulebad
iyofa: sinqronuli analizi gansazRvruli eTnosis enisa da kulturis masalis
safuZvelze. garkveul epoqaSi lingvokulturologiur mdgomareobaTa cvli-
lebebis istoriul-socialuri analizi, sxvadasxva kulturuli arealebis Seda-
rebiTi lingvokulturologiuri analizi (kulturaTa dialogi); mxatvrul na-
warmoebTa da xelovnebis sxva dargebis SedarebiTi kulturologiuri analizi;
lingvokulturologiuri masalis doneTaSorisi analizi (cnebiTi, ideologiu-
ri, semantikuri, eTnikuri, eqstralingvisturi).
lingvokulturologiis erT-erT mniSvnelovan problemad iqceva enaTa
frazologiis Seswavla, amasTan am terminebis farTo gagebiT. aseT erTeulTa
gansaxilvel korpuss Seadgenen rogorc sityvebTan Sefardebuli frazeolo-
gizmebi, aseve predikatuli Sesityvebebi, andazebi, Tqmulebebi, aforizmebi da
a.S. am enobriv erTeulebSi, romelTa umravlesoba inarCunebs gamomsaxvelobiT-
struqturul motivacias, asaxulia, zogjer gansakuTrebuli sisruliTa da si-
cxadiT, ara marto materialuri da sulieri obieqtebi, romlebsac erovnuli
specifika aqvT, aramed erovnuli sulisa da erovnuli pirovnebis cnebis Semad-
geneli zneobrivi, moraluri, fsiqologiuri Sefasebebi, maxasiaTeblebi, midre-
kilebebi. frazeologiis analizi lingvokulturologiuri poziciebidan msof-
lios enobrivi xatis utyuari monacemebiT Sevsebis saSualebasac iZleva. vinai-
dan frazeologiuri erTeulebi farTod aris warmodgenili enebSi da mraval-
ferovania formiTa da SinaarsiT, maTi nebismieri Seswavla gardauvlad ifar-
gleba raodenobrivi da semantikur-gramatikuli CarCoebiT. analizisTvis Cven
SevarCieT ramdenime sayovelTaod cnobili saeklesio sityva, romlebic myar Se-
sityvebebSi Sedian, es arCevani SemTxveviTi ar aris. jer erTi, imitom, rom ide-
ografiuli veli `religia~ praqtikulad ar yofila Seswavlili espanistikaSi.
da meorec, imitom, rom am velis analizma, gansakuTrebiT SedarebiT WrilSi, Se-
iZleba mogvces saintereso da zogjer moulodneli Sedegebi religiuri kul-
turisa, wes-Cveulebebisa, tradiciebisa, eklesiis msaxurTa moralisa da a.S. `re-
ligiis~ lingvokulturologiuri velis gamokvlevis gareSe ar SeiZleba damaje-
reblad iqnes warmodgenili is, rasac ama Tu im xalxis `gulubryvilo msoflxa-
ti~ ewodeba.1
lingvokulturuli frazeologiis problematikaSi Cveni mokle eqskursii-
saTvis SevarCieT sayovelTaod cnobili religiur-sakulto cnebebis dasaxele-
bebi: Cristo, iglesia, cura, misa da maTi qarTuli saeklesio wes-Cveulebebis an qmede-
bis nominaciisaTvis. aseT SemTxvevaSi myari Sesityveba asrulebs terminis an
terminologiuri saxelwodebis funqciebs da aRniSnavs wminda saeklesio cnebas.
magaliTad, misa de gallo (saSobao SuaRamis msaxureba), acogerse a la iglesia (sasuliero
wodebis miReba), iglesia fria (TavSesafaris uflebis mqone eklesia), misa de cuerpo pre-
sente (sulis mosaxseniebeli, wesis agebis mesa), doblar la campana (micvalebulis su-

1
В. С. Виноградов, лексикология испансского языка, М., 2003, с. 214.
4
lis mosaxseniebeli zarebis rekva), campana de queda (mwuxris zarebis rekva) da a.S.
amis garda, msgavsi Sesityvebebi SesaZloa terminologiuri sityvebisa da si-
tyvaTSeTanxmebebis sinonimebi iyos da SenarCunebuli hqondes metaforuli Si-
naarsi. magaliTad, reconciliarse con la iglesia (eklesiis wiaRSi dabruneba, mwvaleblo-
bisgan gandgoma), casarse por detras de la iglesia (Tanacxovreba qorwinebis gareSe), el
principe de la iglesia (kardinali, eklesiis Tavadi) da a.S.
amgvar frazeologiur erTeulebSi kulturuli komponenti (sema, elemen-
ti) neitralizebulia, anda saerTod ar aris gamoxatuli, radgan nominaciis mi-
zans warmoadgenda an terminTa Seqmna, anda romelime terminis sinonimuri sa-
xelwodebis SerCeva, romelic metaforis daxmarebiT `acocxlebs~ profesiul
metyvelebas. droTa viTarebaSi zogierTi aseTi Sesityveba profesiuli sfero-
dan da mdabiuri metyvelebidan SeiZleba normirebul literaturul metyvele-
baSi gadavides.
Tumca Cven gvainteresebs saeklesio saxelwodebebis Semcveli, frazolo-
gizmebi romlebic eqspresiul-emociur da SefasebiT funqciebs asruleben. swo-
red isini arian yvelaze ufro Sedegianni lingvokulturologiuri gamokvlevi-
saTvis, vinaidan maTSi aisaxeba kulturul-semantikuri informacia da sazoga-
doebis Semfasebluri damokidebuleba religiuri realizebis, dogmatebisa da
msaxurebisadmi.
frazeologizmebi, romlebSic Sedis sityva iglesia, maTi Sinagani formiT Tu
vimsjelebT, asaxaven eklesiis, rogorc erTmorwmuneTa gamaerTianebel sawyiss,
rogorc wes-CveulebaTa aRsrulebis adgilisa da bedisweris msxverplTa an xe-
lisufalTa mier devnilTa TavSesafris Sefasebas. sxva semantikuri maxasiaTeb-
lebi praqtikulad ar arsebobs, raSic mJRavndeba pativiscema am kaTolikuri re-
ligiuri institutisa da RvTismsaxurebis adgilisadmi. magaliTebi adasture-
ben am daskvnas: Comulgar en la misma iglesia (vinmes Sexedulebebis gaziareba, Tanamo-
azred yofna): iglesia me llamo (me aravisi ar meSinia, TiTsac ver damakareben); tener
una iglesia (TavSesafris Zebna eklesiaSi, eklesiisTvis Tavis Sefareba devnisagan);
como trasquilado por la iglesia (rogorc sakuTar saxlSi, Tamamad, Tavisuflad) da sxv.
iglesia SeiZleba arc warmoadgendes sakvanZo sityvas, magram am SemTxvevaSic
ki is ar ukavSirdeba uaryofiT konotaciebs: como la cera de iglesia (sanTeliviT); co-
mo campana de una iglesia (Seusveneblad laparaki) da a.S.
mxolod meqsikaSi xmaroben saandazo Tqmas hemos visto caer iglesias (araferia
amqveynad mudmivi), romelSic SeiZleba vivaraudoT erTgvari daeWveba saekle-
sio cxovrebis wesis uryevobaSi.
espanuri frazeologiis Sesabamis qarTul frazeologiasTan Sedarebisas
advili SesamCnevia, rom eklesiis, rogorc RvTismsaxurebis institutisadmi Cve-
ni damokidebuleba ar aris usityvo, udrtvinveli Tayvaniscema. qarTuli menta-
liteti ar ukavSirebs eklesias samRvdeloebis yvela warmomadgenlis upirobod
umwikvlo msaxurebas RvTisadmi, vinaidan TviT eklesiis wiaRSic ki yvela misi
msaxuri rodia wmindani.
amaze metyvelebs qarTul andazebsa da saandazo TqmebSi gamJRavnebuli er-
Tgvarad Tavisufali damokidebuleba saeklesio pirebisa da eklesiisadmi: erTi
aliluia (saxareba) mRvdelsac Sescdebao; erTxel episkoposic Secdao; zogs
mRvdeli moswons, zogs mRvdlis colio; mRvdelma uReli gadaagdo da kurdRe-
li moklao; mRvdels WilobSiac icnobeno; mglis Tavze saxarebas kiTxulobdne-

5
no; upatrono eklesias eSmakebi daepatroneno; Sinaur mRvdels Sendoba ara aq-
vso.
espanur leqsikonebSi frazeologizmebi Sacerdote komponentiT (mRvdeli)
praqtikulad ar gvxvdeba, iseT frazeologizmebSi ki, sadac erT-erTi komponen-
tia cura (xucesi), ar SeimCneva uaryofiTi anda damcinavi damokidebuleba am kom-
ponentisadmi: esta cura (Tqveni monamorCili? por mi y el cura! _ mere me ra!), acordarse
de una cosa como el cura que le bautizó (raimes sruliad daviwyeba); cura de misa y olla
(soflis mRvdeli _ am ukanasknel SesityvebaSi SeimCneva erTgvari uaryofiTi
Tvalsazrisis elementi: sityva soflis gaTanabrebulia naklebad ganaTlebad-
Tan);
qarTveli xalxis cnobierebaSi damkvidrebulia gansakuTrebuli mowiweba
qriste RmerTis _ gankacebuli uflis TviT saxelis mimarT. am mimarTebiT mTa-
varia ara misi adamianuri, aramed RvTiuri sawyisi. espanelebisTvis ki qriste
pirvel yovlisa, adamiania, uflis Zea, romelic qalwul mariamis wiaRSi gankac-
da. Semdeg winadaicviTa, moinaTla da cxovrobda da ewama, rogorc Cveulebrivi
adamiani. amitom misi saxeli xSirad Cndeba sxvadasxva yofiT da maxasiaTeblur
andazebsa da saandazo TqmebSi: donde Gristo dio las tres voces (Zalian Sors, cxra mTas
iqiT); hasta ver a Gristo (hasta verte lesus mio (RviniT gaWyepa, ugonobamde daTroba); ni
por el Gtisto (araviTar SemTxvevaSi, rac unda moxdes); (sentarle a uno) como a Gristo un
par de pistolas (sruliad ar Seefereba (ara Sejda mwyeri xesa...); hecho un santo Gristo _
gulcivi, uSfoTveli; como Cristo es mi ladre _ advilad, iolad, swrafad; como Cristo
no fue moro (araferic, sulac ara); poner a uno como un Cristo (galanZRva, Seuracxyo-
fis miyeneba, talaxSi amosvra, umowyalod cema); ni Cristo le apea (verafers gaagebi-
neb, Seayare kedels cercvi); sacar al Cristo (ukanaskneli saSualebis gamoyeneba) da
sxv.
sainteresoa aseve, rom saeklesio msaxurebis ganzogadebuli nominaciis
erT-erT saxes `misa~-s (`wirva~) espanelebi sasaubro metyvelebaSi iyeneben ara
saeklesio dogmatebis poziciidan, aramed yofiTi saWiroebisaTvis.
Son misas de Salud (ZaRli yefs, qaravani midis);
Por no decir, ni misa (yrus or wirvas ar utareben);
En que pasaran estas misas? (riT damTavrdeba es yvelaferi?)
Dejales que digan la misa (enas Zvali ara aqvs; xalxs pirs ver aukrav!)
Allá se lo darán la misa (Zvirad dagijdeba!)
Darle a uno con lo que tocan a misa (pirSi wyali Caiguba) da sxv.
cxadia, myar SesityvebebSi asaxuli `religiis~ cnebiTi velis religia zogi-
erTi konceptis esoden fragmentuli ganxilva ar iZleva kategoriuli daskvne-
bis gakeTebis saSualebas, Tumca SeiZleba vTqvaT, rom marTlmadidebelTa cno-
bierebaSi rwmena zeciuri madlia, eklesia ki _ miwieri erToba. xalxis moralSi
centraluri adgili uWiravs sulierebas, rogorc sulis Tvisebas, romelic su-
lieri da zneobrivi Zalebis upiratesobiT gamoixateba materialur intereseb-
Tan SedarebiT, qriste ki, upirveles yovlisa, aRiqmeba, rogorc uflis xati da
mxolod Semdeg _ rogorc Ze kacisa.
espanur masobriv cnobierebaSi vlindeba ufro amaRlebuli damokidebule-
ba, meti mowiweba eklesiis, rogorc organizaciisa da sasuliero pirTa mimarT,

6
qristes aRqmaSi ki upiratesoba eZleva mis miwier cxovrebas, samyaros xsnisa da
kacobriobis codvaTa gamosasyidad mis miwier tanjvasTan dakavSirebul adamia-
nur
sawyiss.
yovelive zemoaRniSnuli warmoadgens mxolod erTgvar nimuSs frazeolo-
gizmebis lingvokulturologiuri analizisa, rac warmodgenas gviqmnis urTi-
erTqmedebaze enis sistemasa da kulturas Soris, egreT wodebuli erovnuli me-
ntalitetis TaviseburebaTa asaxvaze enaSi.