Chuyên đề: “Tìm hiểu đặc điểm khí hậu của nước ta”

( 2 tiết)
I. LÝ DO LỰA CHỌN:
- Khí hậu là một trong các thành phần tự nhiên quan trọng trên Trái Đất, nó ảnh hưởng tới rất
nhiều thành phần tự nhiên khác trong lớp vỏ địa lí tự nhiên. Ở nước ta khí hậu mang tính chất điển hình
của khí hậu vùng nhiệt đới gió mùa trên thế giới. Đặc điểm khí hậu của nước ta ảnh hưởng rất lớn tới
nhiều mặt về tự nhiên, kinh tế - xã hội, đời sống của người dân.
II. MỤC TIÊU
1. Kiến thức
Qua bài học, H/S cần:
- Nắm được 2 đặc điểm cơ bản của khí hậu VN: Tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa; tính đa dạng và thất
thường.
- Chỉ ra 3 nhân tố hình thành khí hậu ở nước ta là: vị trí địa lí, địa hình, hoàn lưu gió mùa.
- Những nét đặc trưng về khí hậu và thời tiết của 2 mùa: Mùa gió ĐB và mùa gió TN.
- Sự khác biệt về thời tiết và khí hậu của 3 miền với trạm tiêu biểu là Hà Nội, Huế, TP.HCM.
- Những thuận lợi và khó khăn đối với sản xuất do khí hậu mang lại.
2. Kỹ năng:
- Rèn luyện kĩ năng phân tích bảng số liệu, bản đồ, biểu đồ rút ra nhận xét sự thay đổi các yếu tố khí
hậu theo thời gian và không gian trên lãnh thổ.
 - Phân tích, biểu đồ khí hậu Việt Nam, phân tích bảng thống kê về mưa bão để thấy rõ sự khác biệt về
khí hậu và thời tiết ở 3 miền nước ta, và tình hình diễn biến mưa bão trong năm.
3. Thái độ:
Biết ảnh hưởng của khí hậu đến dời sống, sản xuất; những biến động phức tạp của khí hậu trong
những năm gần đây và nguyên nhân của nó.
4. Năng lực:
- Tự học, giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp, tính toán, sáng tạo.
- Tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, sử dụng bản đồ, biểu đồ, bảng số liệu, hình vẽ, tranh ảnh.

III. NỘI DUNG:

Chủ đề 1 (1 tiết): Đặc điểm khí hậu Việt Nam
Chủ đề 2 (1 tiết): Các mùa khí hậu và thời tiết ở nước ta.
IV. MÔ TẢ
1. BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC ĐƯỢC
HÌNH THÀNH THEO CHUYÊN ĐỀ
Chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao
1. - Trình bày được - Trình bày -.Giải thích vì sao - Vì sao có vị trí trên
Đặc các tính chất của khí được đặc điểm khí hậu của nước ta có cùng một vĩ độ nhưng khí
điểm khí hậu nước ta: tính chung của khí đặc điểm như vậy. hậu nước ta không khô hạn
hậu Việt chất nhiệt đới gió hậu nước ta - Dựa vào bảng như khu vực Bắc Phi, Tây
Chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao
Nam mùa ẩm, tính đa dạng - Sự thất 31.1/ 110/ sgk, nhận Nam Á, cũng không nóng
và thất thường. thường trong xét sự khác nhau về ẩm quanh năm như các
- Xác định được chế độ nhiệt ở nhiệt độ và lượng mưa quốc đảo ở Đông Nam Á.
các miền khí hậu của nước ta chủ yếu của Hà Nội và TP. Hồ - Vì sao ở nước ta một
nước ta và nêu đặc diễn ra ở vùng Chí Minh. số nơi có lượng mưa rất
điểm khí hậu của nào? Vì sao? lớn trong khi một số nơi
từng miền. mưa rất ít.
2. - Trình bày được - Nhận xét - Dựa vào bảng - Trình bày đặc điểm
Các mùa đặc điểm khí hậu xu thế diễn biến 31.1/ 110/sgk, vẽ biểu thời tiết của địa phương
khí hậu trong từng mùa gió của mùa bão đồ nhiệt độ và lượng em sinh sống.
và thời của nước ta. dọc bờ biển mưa ở Hà Nội. - Địa phương đã khai
tiết ở - Trình bày nước ta trong - Những nông sản thác đặc điểm khí hậu để
nước ta thuận lợi và khó năm. nhiệt đới nào của nước phát triển như thế nào.
khăn do khí hậu - Nhận xét ta có giá trị xuất khẩu
mang lại đặc điểm của với số lượng lớn trên
khí hậu nước ta thị trường.
theo mùa và
theo từng vùng.
* Định hướng năng lực được hình thành:
Chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng cao
- Năng lực chung: Tự học, giải quyết vấn đề, hợp tác, giao tiếp, tính toán, sáng tạo.
- Năng lực chuyên biệt:Tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, sử dụng bản đồ, biểu đồ, bảng số liệu, hình
vẽ, tranh ảnh.

2. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP

Cấp độ Câu hỏi
Câu 1: Trình bày tính chất nhiệt đới gió mùa của nước ta?
Nhận Câu 2: Trình bày đặc điểm khí hậu trong mùa đông của nước ta.
biết Câu 3: Xác định các miền khí hậu của nước ta và nêu đặc điểm khí hậu của từng miền?
Câu 4: Trình bày thuận lợi và khó khăn do khí hậu mang lại?
Câu 5: Trình bày đặc điểm khí hậu trong mùa hạ của nước ta.
Thông Câu 1: Đặc điểm chung của khí hậu nước ta là gì? Nét độc đáo của khí hậu nước ta thể
hiểu hiện ở những mặt nào?
Câu 2: Xác định các nguyên nhân làm khí hậu nước ta có sự phân hóa đa dạng và thất
thường?
Câu 3: Sự thất thường trong chế độ nhiệt ở nước ta chủ yếu diễn ra ở vùng nào? Vì sao?
Câu 4: Nhận xét xu thế diễn biến của mùa bão dọc bờ biển nước ta trong năm.?
Câu 5: Nhận xét đặc điểm của khí hậu nước ta theo mùa và theo từng vùng?
Câu 1: Dựa vào bảng 31.1/ 110/sgk, vẽ biểu đồ nhiệt độ và lượng mưa ở Hà Nội.
Câu 2: Dựa vào bảng 31.1/ 110/ sgk, nhận xét sự khác nhau về nhiệt độ và lượng mưa
Vận của Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
dụng Câu 3: Những nông sản nhiệt đới nào của nước ta có giá trị xuất khẩu với số lượng lớn
thấp trên thị trường.
Câu 4: Vì sao ở miền Bắc màu đông có mưa phùn. Trong khi ở Nam Trung Bộ và Nam
Bộ mùa đông thời tiết khô nóng?
Câu 1: Vì sao có vị trí trên cùng một vĩ độ nhưng khí hậu nước ta không khô hạn như khu
Vận vực Bắc Phi, Tây Nam Á, cũng không nóng ẩm quanh năm như các quốc đảo ở Đông Nam Á.
dụng Câu 2: Vì sao ở nước ta một số nơi có lượng mưa rất lớn trong khi một số nơi mưa rất ít.
cao Câu 3: Trình bày đặc điểm thời tiết của địa phương em sinh sống?
Câu 4: Địa phương đã khai thác đặc điểm khí hậu để phát triển như thế nào?
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. Hộp kiến thức - kỹ năng theo chủ đề

HỘP KIẾN THỨC- KỸ NĂNG CỦA CHỦ ĐỀ 1 (tiết 1)

Đặc điểm khí hậu

Việt Nam

Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm Tính chất đa dạng và thất thường

Tính chất nhiệt

đới: Tính chất gió Tính chất ẩm:
mùa:
-Quanh năm -Lượng mưa Tính Tính chất thất
nhận được lượng -Mùa đông trung bình năm chất đa thường : năm
nhiệt đồi dào khô lạnh với dạng rét đến sớm ,
từ 1500->
-Số giờ nắng đạt gió mùa Đông 2000 mm Phân hóa năm rét đến
từ 1400 - > 3000 Bắc theo muộn , năm
giờ / năm
- Độ ẩm không không mưa ít, năm
- Mùa hạ nóng khí rất cao trên gian và mưa nhiều
-Nhiệt độ trung ẩm với gió 80% thời gian ,năm ít bão
bình năm trên mùa Tây Nam
,năm nhiều bão
210c
 HỘP KIẾN THỨC- KỸ NĂNG CỦA CHỦ ĐỀ 2 ( tiết 2)
Mùa gió đông bắc (từ tháng 11 đến Mùa gió Tây Nam (từ tháng 5 đến
Đặc điểm thời tiết – khí hậu
tháng 4) tháng 10)

Gió mùa đông bắc hoạt động mạnh, Gió mùa tây nam thịnh hành, ngoài
Gió điển hình
xen kẽ những đợt gió đông nam ra có gió tín phong

- Đầu đông thời tiết lạnh khô - Nhiệt độ cao, lượng mưa rất lớn
Miền Bắc
- Cuối đông mưa phùn, lạnh ẩm - Nhiều bão

- Nắng nóng, mưa ít, có hiện tượng

Miền Trung - Mưa nhiều vào các thánh cuối năm
phơn

Tây Nguyên và Nam Bộ - Khô nóng, ổn định - Nắng nóng, mưa nhiều

* Thuận lợi và khó khăn:

- Thuận lợi:

+ Thích hợp trồng các cây nhiệt đới có giá trị cao

+ Cây trồng phát triển quanh năm

+ Tăng cường thâm canh, xen canh, tăng vụ,...

- Khó khăn: Sâu bện phát triển, nhiều thiên tai,...

 B. Thiết kế tiến trình dạy học chuyên đề
HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
1.GV cho HS trả lời câu hỏi sau:
“Trình bày đặc điểm vị trí địa lí về mặt tự nhiên của Việt Nam?”
- HS trả lời được một số đặc điểm:
+ Nằm trong khu vực Đông Nam Á gió mùa điển hình
+ Nằm trong vùng nội chí tuyến của Bắc bán cầu
+ Giáp biển Đông là nguồn cung cấp ẩm lớn
- GV dẫn dắt hướng HS vào nội dung chuyên đề “Với vị trí địa lí như vậy đã ảnh hưởng rất lớn tới
đặc điểm tự nhiên của nước ta, đặc biệt là yếu tố khí hậu.”
2. GV chia sẻ cho học sinh biết mục tiêu của chuyên đề
3. GV cho HS biết khái quát về thời gian, cách thức tổ chức dạy học của chuyên đề

HOẠT ĐỘNG 1: Tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm

(Hình thức tổ chức dạy học: Cá nhân/ Cặp/ Cả lớp)
Bước 1. Tìm hiểu tính chất nhiệt đới
- HS quan sát bảng số liệu nhiệt độ trung bình của các tỉnh từ miền Bắc vào miền Nam, trả lời câu
hỏi:
? Cho biết nhiệt độ trung bình của các tỉnh?
 ? Cho biết nhiệt độ thay đổi như thế nào từ Bắc vào Nam?
?Tại sao nhiệt độ tăng dần từ Bắc vào Nam? (Do vị trí, ảnh hưởng của hình dạng lãnh thổ)
? Vì sao nhiệt độ của nước ta lại cao như vậy? (Do vị trí ở vĩ độ thấp, nhận được ánh sáng mặt trời
nhiều)
- GV gọi HS trả lời sau đó cho HS khác nhận xét. GV nhận xét, chuẩn kiến thức.
Bước 2: Tìm hiểu về tính chất gió mùa
HS dựa vào bảng số liệu kết hợp với bản đồ khí hậu Việt Nam, cho biết:
? Nhiệt độ không khí thay đổi như thế nào từ Nam ra Bắc? Giải thích vì sao? (Giảm dần từ Nam ra
Bắc_vì ảnh hưởng của gió mùa)
? Nước ta chịu ảnh hưởng của những khối khí nào? (Khối khí chuyển động theo mùa(Gió mùa mùa
hạ và gió mùa mùa đông))
? Tại sao miền Bắc nước ta nằm trong vành đai nhiệt đới lại có mùa đông giá rét, khác với nhiều lãnh
thổ cùng vĩ độ? (Vị trí và ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc)
 HS quan sát biểu đồ phân bố khí áp và các hướng gió chính của Châu Á, trả lời câu hỏi:

Gió mùa mùa đông Gió mùa mùa hạ

? Gió mùa Đông Bắc thổi từ đâu tới? Hướng gió? Có tính chất gì? (Từ Cao áp Xibia - hướng Đông
Bắc – Tây Nam, gây thời tiết khô lạnh)
 ? Giải thích vì sao Việt Nam cùng vĩ độ với các nước Tây Nam Á, Bắc Phi nhưng không bị khô
nóng? (Do gió mùa Tây Nam)
?Gió mùa Tây Nam thổi từ đâu tới? Hướng gió? Tính chất của gió? (Từ vinh Bengan hưóng Tây
Nam - Đông Bắc, gây thời tiết nóng, ẩm)
Bước 3 Tìm hiểu về tính chất ẩm
- HS kết hợp nội dung trong sgk và Átlát Địa lí Việt Nam trả lời câ hỏi:
? Nhận xét chung về tính chất ẩm của khí hậu nước ta.
? Nhận xét sự phân bố lượng mưa nước ta? Giải thích? (Phân bố không đều – Tác động của địa hình
và hình dạng, …)
? Vì sao các địa điểm trên lại có mưa lớn? (Do nằm trên địa hình đón gió ẩm)

HOẠT ĐỘNG 2: Tính đa dạng và thất thường của khí hậu

HS làm việc cá nhân, theo nhóm, cả lớp
? Khí hậu nước ta phân hoá như thế nào? (Phân hoá theo không gian và thời gian)
? Sự phân hoá theo không gian và thời gian thể hiện như thế nào? (Hình thành các miền và vùng khí
hậu)
HS làm việc theo nhóm hoàn thành bảng sau:
Miền khí hậu Phía Bắc Đông Trường Sơn Phía Nam Biển Đông
Phạm vi
Đặc điểm
 - Đại diện nhóm trình bày kết quả thảo luận. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
- GV chuẩn xác kiến thức.
? Xác định vị trí các miền khí hậu trên lược đồ ?
? những nhân tố chủ yếu nào đã làm cho thời tiết nứoc ta đa dạng và thất thường? (vị trí địa lí , địa
hình , khí hậu )
? Sự thất thường trong chế độ nhiệt chủ yếu của nuớc ta diễn ra ở miền nào ? Vì sao?
? Tính thất thường của khí hậu nuớc ta thể hiện như thế nào ?
- GV cho HS quan sát các bức ảnh để nhận thấy sự khắc nghiệt và thất thường của khí hậu nước ta:
…
- GV chốt lại vấn đề cho HS làm một số câu hỏi củng cố kiến thức:
* Hoàn thành nội dung sau:
- Quanh năm nhận được một lượng nhiệt dồi dào
+ Số giờ nắng trong năm …….
+ Số Kcalo/m2: ………
- Nhiệt độ trung bình năm ………
b. Tính chất gió mùa
- Ảnh hưởng của 2 loại gió chính
+ Gió mùa …………. hạ thấp nhiệt độ không khí, gây thời tiết ………… vào mùa đông.
+ Gió mùa Tây Nam mang lại lượng mưa lớn vào mùa hạ.
c. Tính chất ẩm
 - Lượng mưa lớn: ……...
- Độ ẩm không khí cao: ……
TỰ ĐÁNH GIÁ CHUYÊN ĐỀ
1. Ưu điểm:
- Dạy học theo chuyên đề là góp phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, là khâu đột phá trong
việc đổi mới về phương pháp dạy học, nhằm phát huy tư duy và năng lực của người học.
- Xây dựng chuyên đề “Tìm hiểu đặc điểm khí hậu nước ta” sẽ đảm bảo được tính hệ thống, logic,
hiểu sâu sắc hơn để giải quyết các mối quan hệ địa lí và góp phần phát triển năng lực cho học sinh.
2. Nhược điểm:
- Chuẩn bị trong thời gian ngắn nên phần trả lời các câu hỏi, bài tập chưa thực hiện được.
- Soạn tiến trình bài giảng mới được 1tiết.