Bài 9 & Bài 10:

THIÊN NHIÊN NHIỆT ĐỚI ẨM GIÓ MÙA

1. Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa:
Biểu hiện
Tổng lượng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ quanh năm.
a) Tính chất Nhiệt độ trung bình năm cao 200C (trừ núi cao)
nhiệt đới
Tổng số giờ nắng 1400 → 3000 giờ / năm
Lượng mưa lớn: trung bình năm 1500 – 2000 mm
b) Lượng mưa, (3500 – 4000 mm)
độ ẩm lớn Độ ẩm không khí cao trên 80%
Cân bằng ẩm luôn luôn dương
Nguyên nhân
Nước tra nằm trong vùng nội chí
tuyến (Bán cầu Bắc) → hằng năm
nhận được lượng bức xạ mặt trời
lớn
Lãnh thổ kéo dài, hẹp ngang
Các khối khí di chuyển qua biển
Địa hình chắn gió

c) Gió mùa:
- Có 2 loại gió hoạt động ở nước ta:
• Gió Tín Phong
• Gió mùa: gió mùa mùa đông & gió mùa mùa hạ
Gió mùa mùa đông Gió mùa mùa hạ
Thời gian Tháng 11 → tháng 4 năm sau Tháng 5 → tháng 10
hoạt động

Nguồn gốc Áp cao Xibia - Đầu mùa: khối khí nhiệt đới ẩm Bắc Ấn Độ
Dương.
- Giữa và cuối mùa: khối khí xuất phát từ cận
chí tuyến bán cầu Nam (gió Tín Phong bán cầu
Nam).

Hướng Đông Bắc Tây Nam

Tính chất Lạnh khô Nóng ẩm

Hoạt động - Tạo nên một mùa đông lạnh ở miền Bắc:
• Đầu mùa đông thời tiết lạnh khô.
• Cuối mùa lạnh ẩm, có mưa phùn vùng
ven biển và các đồng bằng Bắc Bộ, Bắc
Trung Bộ.
- Phạm vi ảnh hưởng: miền Bắc.
Miền Nam: gió Tín phong Bắc bán cầu chiếm
ưu thế, gây mưa cho ven biển Trung Bộ, mùa
khô ở Nam Bộ và Tây Nguyên.
- Đầu mùa: khối khí nhiệt đới Bắc Ấn Độ
Dương gây mưa lớn ở Nam Bộ và Tây
Nguyên, gây khô nóng cho đồng bằng ven biển
Trung Bộ, phần nam khu vực Tây Bắc.
- Giữa và cuối mùa: gây mưa vào mùa hạ cho 2
miền Nam Bắc, mưa tháng 9 cho Trung Bộ.
- Sự phân chia ùa khí hậu:
• Miền Bắc:
+ Mùa đông lạnh ít mưa nhiều
+ Mùa hạ nóng ẩm, mưa ít
• Miền Nam: mùa mưa và mùa khô
• Giữa Tây Nguyên và đồng bằng ven biển Trung Bộ: có sự đối lập về mùa mưa và mùa khô.
2. Các thành phần tự nhiên khác:
a) Địa hình:
Nguyên nhân
Xâm thực mạnh ở đồi Bề mặt địa hình bị cắt xẻ, đất bị xói mòn, rửa trôi, nhiều nơi trơ sỏi đá.
múi Vùng núi đá vôi hình thành đại hình caxto
Các đồi thấp xen thung lũng rộng ở vùng thềm phù sa cổ.
Bồi tụ nhanh ở đồng Rìa phía Đông Nam đồng bằng sông Hồng và phía Tây Nam đồng bằng sông
bằng hạ lưu sông Cửu Long hằng năm lấn ra biển từ vài chục đến gần trăm mét.

b) Sông ngòi:
Nguyên nhân
Mạng lưới sông dày đặc: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, lượng mưa lớn
• 2360 con sông (chiều dài > 10 km)
• Cứ 20 km lại có 1 cửa sông
Sông ngòi nhiều nước, giàu phù sa 3
diện tích: đồi núi, bề mặt dốc, bị xẻ mạnh
4
• Tổng lượng nước cửa sông: 839 tỉ m3
• Tổng lượng phù sa khoảng: 200 triệu tấn / năm
Chế độ mưa theo mùa: nhịp điệu dòng chảy sông Lượng mưa lớn → nhiều nước, giàu phù sa
ngòi theo sát nhịp điệu mưa.
• Mùa lũ → mùa mưa
• Mùa cạn → mùa khô
Nguồn cung cấp nước sông chủ yếu là nước mưa
→ chế độ nước phụ thuộc vào chế độ mưa → chế độ
mưa theo mùa → chế độ sông theo mùa

c) Đất: Feralit là loại đất chính ở Việt Nam

- Nhiệt độ cao → quá trình phong hóa nhanh → một lớp đất dày
- Mưa nhiều rửa trôi các chất bazo dễ tan → làm đất chua đồng thời có sự tích tụ oxi hóa và oxi nhôm → tạo ra
màu đỏ và vàng. => Đất feralit ( Fe – Al) đỏ vàng
 d) Sinh vật:
- Hệ sinh thái rừng nguyên sinh là đặc trưng cho khí hậu nóng ẩm là rừng nhiệt đới ẩm lá rộng thường xanh
- Ngoài ra, các hệ sinh thái rừng thứ sinh biến dạng khác nhau:
• Xavan
• Rừng thưa khô rụng lá
• Bụi gai
- Thành phần loài động vật trong rừng là các chim thú nhiệt đới
- Thực vật phổ biến là các loài thuộc các họ cây nhiệt đới
• Họ đậu
• Họ dầu
• Họ vang
• Dâu tằm
3. Ảnh hưởng của thiên nhiên nhiệt đới gió mùa:
a) Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp:
Thuận lợi Tạo điều kiện để phát triển công nghiệp lúa nước, tăng vụ, đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi
Khó khăn Tính thất thường của thời tiết
Thiên tại: bão, lũ lụt, hạn hán, mưa đá, rét đậm, rét hại, sương muối, …

b) Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống:
Thuận lợi Có điều kiện phát triển các ngành kinh tế: lâm nghiệp, thủy sản, giao thông vận tải, du
lịch, …
Khó khăn Các hoạt động sản xuất: giao thông vận tải, côn nghiệp chịu ảnh hưởng của sự phân mùa
khí hậu, chế độ nước sông.
Độ ẩm cao nên khó bảo quản máy móc
Nhiều thiên tai
Môi trường suy thoái