‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.

ir/12293/4/1107#‬‬

‫اﻟﻌﺮﺑﯿﺔ راﻫﻨﻤﺎ ﺟﺴﺘﺠﻮی ﭘﯿ��ﻓﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺟﺪﯾﺪ‬

‫ﺻﻔﺤﻪاﺻﻠﯽ‬

‫اﺻﻮل ﻓﻘﻪ‬

‫ﻋ ﻠﻮ م ﺣ ﺪﯾ ﺚ‬

‫ﻋ ﻠﻮ م ﻋ ﻘ ﻠ ﯽ‬
‫ادﯾﺎن و ﻓﺮق‬
‫‪ ‬‬
‫ﺗﺎر ﯾﺦ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ‬

‫ﻋ ﻠﻮ م ﺟ ﺪﯾﺪ‬

‫ﻫﻤﻪﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫ﻧﻮ ﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ •‬
‫داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ‬ ‫•‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ •‬
‫ﻣﻌﺎﺟﻢ و ﻟﻐﺔ اﻟﻔﻘﻪ‬
‫ﻓﻘﺎﻫﺖ‬
‫‪ ‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮ ﯾﺮی •‬
‫ﻫﻤﻪﮔﺮوهﻫﺎ‬
‫)اﺻﻠﯽ(‬
‫ﻧﻮ ﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ •‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮ ﯾﺮی •‬
‫)اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ(‬
‫•‬
‫و ﯾﮑ ﯽ ﻓﻘﻪ •‬
‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬
‫و ﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳﺶ •‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮ ﯾﺮی )اﺻﻠﯽ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﺗﺼﻮ ﯾﺮی )اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ‬

‫و ﯾﮑ ﯽ ﻓﻘﻪ‬
‫و ﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳﺶ‬

‫‪...‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ‪ PDF‬ﻓﺮﻣﺖ‬

‫‪1 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫‪ :‬ﺟﻠﺪ‪   ‬‬ ‫ﺑﺮﻭ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺻﻔﺤﻪﻗﺒﻠﯽ«‬ ‫‪»»   ‬ﺻﻔﺤﻪآﺧﺮ‪»    ‬ﺻﻔﺤﻪﺑﻌﺪی‬
‫‪4‬‬ ‫‪1107‬‬

‫ﻗﺒ ﻠ ﯽ «‬ ‫‪ : 4‬ﺟ ﻠﺪ‬ ‫ﺑﺮﻭ ﺑﻪ‬ ‫‪1107‬‬ ‫‪»»   ‬آﺧﺮ‪»    ‬ﺑﻌﺪی‬

‫ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ‪ :‬داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺰرگ اﺳ��ﻣﯽ‪ ‬ﻧﻮ ﯾﺴﻨﺪه ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺰرگ اﺳ��ﻣﯽ‬

‫‪ :‬آﺧﺮ ﯾﻦ ﺑ ﺮ‬
‫ﭘﻨ ﺞ ﺷ ﻨﺒﻪ‬

‫َاﺑﺪاﻟﯽ )ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اﺑﺪال‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻠّﻔﻆ اﻓﻐﺎﻧﺎن اَودال ﯾﺎ اَوَدل(‪ ،‬ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻣﻌﺮوف اﻓﻐﺎن ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ‬
‫در ﻫﺮات ﺑﻨﯿﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ و اﺧ��ف آﻧﺎن ﭘﺲ از ﺗﺄﺳﯿﺲ دوﻟﺘﯽ ﺟﺪﯾﺪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺶ از دو‬
‫ﻛﺸﻮر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﻧﺎم اﺑﺪاﻟﯽ را از ﻧﯿﺎی ﺑﺰرﮔﺸﺎن اﺑﺪال ﺑﻦ ﺗﺮ ﯾﻦ اﺑﻦ �ََ�ﺧﺒﻮن )�‬
‫�َ�ه ﺑَﻦ ﺑﻦ َﻗﯿﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ )ﻫﺮوی‪ .(556-548 ،‬درﺑﺎرۀ ﻧﺎم اﺑﺪال و زﻣﺎن زﻧﺪﮔﯽ او ﻧﻤﯽﺗﻮ‬ ‫ﺑﻦ َ‬
‫ﻗﺎﻃﻊ اﺑﺮاز داﺷﺖ‪ :‬وﻛﯿﻠﯽ اﺑﺪال را ﻟﻘﺒﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاﺟﻪ اﺑﻮاﺣﻤﺪ اﺑﺪال ﭼﺸﺘﯽ )د‬
‫»از راه ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ« ﺑﻪ ﻧﯿﺎی اﺑﺪاﻟﯿﺎن داده اﺳﺖ‪ .‬وﻛﯿﻠﯽ ﺧﻮد ﻧﺎم اﺻﻠﯽ اﺑﺪال را ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎرف‬
‫ﻗﻨﺪﻫﺎری ذﻛﺮ ﻣﯽﻛﻨﺪ )‪ (21 / 1‬و ﻫﺮوی از ﻋﺎرﻓﯽ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺷﯿﺦ اﻟﻤﺸﺎﯾﺦ ﻋﺎرفﺗﺮ ﯾﻦ اودل«‬
‫‪ 974‬ق ‪ 1566 /‬م( ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآورد« )ﺻﺺ ‪ ،(761-760‬وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻣﯿﺎن اﯾﻦ »ﻋ‬
‫اودل« و اﺑﺪال ﺑﻦ ﺗﺮ ﯾﻦ ﺑﻦ ��ﺧﺒﻮن‪ ،‬ﻧﯿﺎی اﺑﺪاﻟﯿﺎن‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ ﻧﺎم اﺑﺪاﻟﯽ را آن‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آن را ﺑﺎ ﻫﭙﻠﺘﻬﺎ و ﻫﯿﺎﻃﻠﻪ ارﺗﺒﺎط دادهاﻧﺪ )ﺑﺮای ﺗﻔﺼﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﮏ ‪ :‬ﻧﯿﺮ‪،‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﯾﻚ از اﯾﻦ رواﯾﺎت را ﻧﻤﯽﺗﻮان ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ��ﻛﻬﺎرت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮ ع اﺷﺎره ﻛ‬

‫ﻗﺒﯿﻠﮥ اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﻪ ‪ 7‬ﺧﺎﻧﺪان ﯾﺎ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﭘﻮ ﭘَﻠﺰاﯾﯽ )ﯾﺎ ﻓﻮﻓﻠﺰاﯾﯽ(‪،‬‬
‫ﺳﺪوزاﯾﯽ )ﺷ‬ ‫ﻋﻠﯿﺰاﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻮرزاﯾﯽ‪ ،‬اﺳﺤﺎﻗﺰاﯾﯽ‪ ،‬اََﭼﻜﺰاﯾﯽ و اَﻟﯿﻜﻮزاﯾﯽ )اَﻟﻜﻮزاﯾﯽ(‪ .‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻬﺎی َ‬
‫ﭘﻮ ﭘﻠﺰاﯾﯽ( و ﻣﺤﻤﺪ زاﯾﯽ )ﺷﺎﺧﻪای از ﺑﺎَرﻛﺰاﯾﯽ(‪ ،‬دو ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺗﺸﻜﯿﻞ ﻣ‬
‫ﻛﻪ در ﺣﺪود دو ﻗﺮن از ‪1160‬ق ‪1747 /‬م ﺗﺎ ‪1398‬ق ‪1978 /‬م )ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ د‬
‫‪.‬ﻓﻮاﺻﻠﯽ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺮ آن ﻛﺸﻮر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ )ﮔﺮ ﯾﮕﻮ‬
‫اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 1600‬م )اواﯾﻞ ﺳﺪه ‪ 11‬ق( ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﻮن از آ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺟﮕﺰاری دوﻟﺖ اﯾﺮان را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻨﺎن از آﻧﺎن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺷ‬

‫در ﺑﺎب اﻧﺘﻘﺎل اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﻫﺮات دو ﻧﻈﺮ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﮔﺮ ﯾﮕﻮر ﯾﺎن ﻣﯽﻧﻮ ﯾﺴﺪ‪ :‬ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺻﻔﻮ‬
‫‪ 1038‬ق ‪ 1629-1571 /‬م( ﻛﻪ در ﺻﺪد ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﯽ از‬
‫ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﻪ ﻫﺮات ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎﺧﺖ )ص ‪ ،(44‬وﻟﯽ ��ﻛﻬﺎرت اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽدﻫﺪ ﻛﻪ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﺮ‬
‫ِﻏﻠﺰاﺋﯿﺎن ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻫﺮات ﻛﻮ چ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺻﺺ ‪ (111-110‬و ﭘﺲ از ﻛﻮ چ ﺑﻪ ﻫﺮات ﯾﯿ��ﻗﺸ‬
‫‪.‬ﺑﺎد ﻏﯿﺲ‪ ،‬و ﻗﺸ��ﻗﺸﺎن اوِﺑْﻪ و ﺷﺎﻓ��ن ﺗﺎ ﺣﻮاﻟﯽ اﺳﻔﺰار ﺑﻮده اﺳﺖ )ﻣﺮﻋ‬
‫ﺷﺎه ﻋﺒﺎس در ‪ 1006‬ق ‪ 1597 /‬م ﺷﺨ�� ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺪو )وﻛﯿﻠﯽ‪22 / 1 ،‬؛ اﺳﺪﷲ( از ﻃﺎﯾﻔﮥ ﭘﻮ‬
‫ﺑﻪ ��ﻛﺮدﮔﯽ آﻧﺎن ﮔﻤﺎﺷﺖ و وی را »اﻣﯿﺮ اﻓﺎﻏﻨﻪ« ﻟﻘﺐ داد‪ .‬اﯾﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺳﺪو اﻣﻜﺎن داد ﺗﺎ ﻗﺒﯿ‬
‫از ز ﯾﺮ ﺳﻠﻄﻪ ِﻏﻠﺰاﺋﯿﺎن آزاد ﺳﺎزد )��ﻛﻬﺎرت‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪ .‬اﺧ��ف او ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺪوزاﯾﯽ ﻣﻌﺮو‬
‫)وﻛﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ( اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺣﻖﺷﻨﺎ�� ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬او را در ‪1031‬‬

‫‪2 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫ﻣﺤﺎ��ۀ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﯾﺎری ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎه ﻋﺒﺎس در ازای اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺳﺪو ﻟﻘﺐ ﺳﻠﻄﺎن د‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪ .‬ﭘﺲ از او دﯾﮕﺮ ��داران اﺑﺪاﻟﯽ ﻧﯿﺰ ازﺟﺎﻧﺐ ﺷﺎﻫﺎن ﺻﻔﻮی ﻟﻘﺐ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﺎه ﺳﻠﯿﻤﺎن‪�� ،‬داری اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺪوزاﯾﯽ ﺗ‬
‫ﺼ��ن )ﻣﺄﻣﻮر اﺧﺬ ﻣﺎﻟﯿﺎت( ﻫﺮات‬ ‫ﻣﺤ ِ ّ‬
‫در ﻣﺸﺎﺟﺮهای ﻛﻪ ﻣﯿﺎن ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن و ﯾﻜﯽ از ُ‬
‫ﻣﻠﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻨﯽاﻋﻤﺎم‬ ‫ﻣﺤﺼﻞ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از اﺑﺪاﻟﯿﺎن رواﻧﮥ ُ‬
‫��دار ﻗﻮم و ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ )ﻣﺮﻋ��‪ .(19 ،‬ﭘﺲ از ﺷﻮرش ﻣﯿﺮو ﯾﺲ ﺑﺮ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﻋﺒﺪﷲ‬
‫ﺣﯿﺎت ﺳﻠﻄﺎن »ﻣﺤﺾ اﻇﻬﺎر ﻧﻤﻚ ﺑﺤ��ل« ﺑﺎ ‪ 600-500‬ﺳﻮار ﺑﻪ ﯾﺎری ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻜﻮ‬
‫ﻛﯿﺨ��وﺧﺎن )ﻣﺮﻋ��‪ :20 ،‬ﺧ��وﺧﺎن( ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻛﯿﺨ��و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﺶ ﻋﺎزم ﻫﺮات ﺷﺪ‪ .‬در آن زﻣﺎن ﻋﺒﺎﺳﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺷﺎﻣﻠﻮ ﺣﺎﻛﻢ ﻫﺮات‬
‫ﻫﺠﻮم ﻗﺒﺎﺋﻞ اﺑﺪاﻟﯽ و رﺟﻮ ع ��ﺧﯿ��ن آن ﻗﻮم ﺑﻪ ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺷﺪ و او و ﻓﺮزﻧﺪش‬
‫را ﺑﻪ زﻧﺪان اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﻤﯿﻦ اﺣﻮال ��ﺑﺎزان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺪرﻓﺘﺎری ﻋﺒﺎﺳﻘﻠ‬
‫ﺷﻮر ﯾﺪﻧﺪ و او را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن ﺣﺎﻛﻤﯽ ﺟﺪﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻌﻔﺮﺧﺎن اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ‬
‫ﻫﺮات ﮔﻤﺎرده ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮔﯿﺮودار ﻋﺒﺪﷲ و ﻓﺮزﻧﺪش اﺳﺪﷲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺑﺪاﻟﯿﺎن از زﻧﺪان ﮔ‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻛﻮه دو ﺷﺎخ ﻛﻪ در آن وﻗﺖ اﯾﻞ اﺑﺪاﻟﯽ در آن ﻗﺸ��ق ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ و اﺳﻔﺰا‬
‫ﻋﺰم ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮات ﻛﺮدﻧﺪ )ﻣﺮﻋ��‪ .(20-19 ،‬ﺟﻌﻔﺮﺧﺎن ﻣﻮﺿﻮ ع را ﺑﻪ ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن ﻣﻐﺎﻧﯽ‬
‫ﺣﺎﻛﻢ ﻣﺸﻬﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎﺑﺎﻋﻠﯽ ﺑﯿﮓ )ﺣﺎﻛﻢ اﺑﯿﻮرد( ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ رواﻧﮥ ﻫﺮات‬
‫ﺷﻜﯿﺒﺎن ﻣﯿﺎن اﺑﺪاﻟﯿﺎن و ﺳﭙﺎه ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن در ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﺑﺎﻋﻠﯽ ﺑﯿﮓ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه‬ ‫در َ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد و او ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﺎ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻓﺮاوان آﻫﻨﮓ ﻫﺮات ﻛﺮد‬
‫ﻣﺤﺎ��ه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺤﺎ��هﺷﺪﮔﺎن ﻛﻪ از ﻗﺤﻂ و ﻏ�� ﺑﻪ ﺗﻨﮓ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﺎره ﻓ‬
‫ﺑﻪ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ )ﻣﺮوی‪�� .(21-20 / 1 ،‬اﻧﺠﺎم در ﺷﺐ ‪ 26‬رﻣﻀﺎن ‪ 1129‬ق ‪23 /‬‬
‫ﻣَﻠُﺪن‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻧﮏ ‪ :‬ﺣﺎﻓﻆ اﺑﺮو‪19 ،‬‬
‫ﻣَﻠُﺪم )ﺑﻪ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﺮدم ﻫﺮات َ‬
‫ﻧﻔﺮ از روﺳﺘﺎی َ‬
‫ﻫﻤﺪﺳﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺮ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﮔﺸﻮدﻧﺪ و زﻣﺎن ﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺎن را ﺑﺎ‬
‫ﻗﺰﻟﺒﺎش در �� ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ ،(8 -6 ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻌﻔﺮﺧﺎن ﺧﻮد ﻗﻠﻌﻪ را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻛﺮد و اﺑﺪاﻟﯿﺎن او را ﺑﻪ وﻃﻦ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ )‪22-21 / 1‬‬
‫ﺗﺎر ﯾﺦ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ را ‪ 1128‬ق ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﺮوی )ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ( ‪ 1122‬ق‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﻗ‬
‫ﻫﺮات ﺑﯿﺮون ﻛﺮدﻧﺪ و در اﻧﺪك زﻣﺎﻧﯽ ﻛﻮﺳﻮ ﯾﻪ )اﻛﻨﻮن ُﻛﻬﺴﺎن(‪ ،‬ﻏﻮر ﯾﺎن‪�� ،‬ﺣﺪات ﻣﺮﻏﺎب‬
‫ﺟﺎم‪ ،‬ﻟﻨﮕﺮ‪ ،‬زوزن و ﻣﯿﻤﻨﺪ را ﺗ��ف ﻛﺮدﻧﺪ و ﻓﺮاه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ اﺳﺪﷲ اﻓﺘﺎد )اﺳﺘﺮاﺑﺎد‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﻫﺎ(‪ .‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن در ‪ 1130‬ق ‪ 1710 /‬م در ﻫﺮات ﯾﻚ دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ اﯾﺠﺎد ﻛﺮدﻧﺪ )دو‬
‫واﺑﺴﺘﮕﺎن ‪ 60‘000‬ﺧﺎﻧﻮار اﺑﺪاﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﺮات ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ )ﻣﺮوی‪ .(22 / 1 ،‬ﭘﺲ از ﺷ‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ ﺻﻔﻮی ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺗﺮﻛﻤﺎن ﻣﯿﺮﺷﻜﺎرﺑﺎ�� را ﺑﺎ ‪ 40‘000‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮات‬
‫ﺟﻨﮕﯽ ﻛﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻛﻮﺳﻮ ﯾﻪ ﯾﺎ ﻛﺎﻓﺮ ﻗﻠﻌﻪ )اﻛﻨﻮن اﺳ��م ﻗﻠﻌﻪ( ر خ داد‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺳﭙﺎه‬
‫ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽﻛﻪ ﺳﭙﺎه ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺘﺤﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﻧﺰدﯾﻜﺎﻧﺶ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺳﭙﺎﻫﺶ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ ،7 ،‬ﻣﺮوی‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪ .‬ﻣﺮوی ﺷﻤﺎر ﻛﺸﺘﮕﺎن ﺳﭙﺎه ﺻﻔﻮی را ‪ 30‘000‬ذﻛﺮ ﻣﯽﻛﻨﺪ‪ .‬د‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ِﻏﻠﺰاﯾﯽ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﻗﺼﺪ ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮاه را داﺷﺖ‪ .‬اﺳﺪﷲ اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﮥ‬
‫در ِد��رام )ﺑﯿﻦ ﻓﺮاه و زﻣﯿﻦ داور( ﺟﻨﮕﯽ ﺳﺨﺖ در ﮔﺮﻓﺖ و اﺳﺪﷲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ )‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﻛﻪ از ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻓﺮاه ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﺑﻪ درﺑﺎر ﺻﻔﻮی ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ا‬
‫ﻣﺤﺾ ﻫﻮاﺧﻮاﻫﯽ آن دوﻟﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ و اﻓﺰود ﻛﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ﻣﻮﻛﺐ ﺷﺎﻫﯽ از آن ﻃﺮف )اﺻ‬
‫ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻮد‪ ،‬او ﻫﻢ از ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺗﺎ از ﻫﺮ دو ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪ دﻓﻊ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻜﻮ‬
‫ﺳﺎده ﻟﻮ ح« ﺑﺮای او ﺧﻠﻌﺖ و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و او را »ﺻﻮﻓﯽ ﺻﺎﻓﯽ ﺿﻤﯿﺮ« و »ﺣﺴ‬
‫ﻟﻘﺐ دادﻧﺪ و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﺮﻣﺎن ﺗﺎﺧﺖ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ .(12-11 ،7 ،‬اﻣﺎ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺮوز ﯾﻬﺎﯾﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ او‬
‫��اﯾﻂ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺳﺪﷲ‪ ،‬ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ رﻗﯿﺒﺶ زﻣﺎن‬
‫ﻏﺒﺎر ‪، II / 280).‬اﻟﻔﯿﻨﺴﺘﻦ( )ﻓﺮزﻧﺪ دوﻟﺖ ﺧﺎن و ﭘﺪر اﺣﻤﺪ ﺷﺎه( ﻣﺤﺒﻮس و اﺣﺘﻤﺎ��ً‬
‫ﻣﯽﻧﻮ ﯾﺴﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن و ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪن زﻣﺎن ﺧﺎن ﺑﻪ ﺗﺤﺮ ﯾﻚ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ ﺧﺎن اﻟ‬

‫‪3 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫)ص ‪ .(340‬دوﻟﺖ ﺻﻔﻮی ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ ﻓﺘﺤﻠﻌﯽ ﺧﺎن‪ ،‬ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن )ﺗﺮﻛﺴﺘﺎن‬
‫اﺻﻔﻬﺎن( را ﺑﻪ ��داری ﺳﭙﺎه ‪ 40‘000‬ﻧﻔﺮی رواﻧﮥ ﻫﺮات ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﻨﺼﻮرﺧﺎن )ﺷﺎﻫ‬
‫ﺳﺴﺘﯽ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺑﺪاﻟﯿﺎن از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺷﺪ و ﻋﻠﯿﻘﻠﯽ ﺧﺎن ﺑﻪ ﺟﺎی او ﺗﻌﯿﯿ‬
‫ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﻛﻪ در ﺟﺮ ﯾﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺄﻣﻮر ﯾﺖ ُازﺑﻜﻬﺎ را ﺷﻜﺴﺖ داد‪ ،‬در ﺻﺤﺮای ﻛﺎﻓﺮ ﻗ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﺧﻮد ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﺎ ﻏﻨﺎﺋﻢ و ﺗﺠ‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮوی ﻋﻠﺖ ﺷﻜﺴﺖ اﯾﻦ ﺳﭙﺎه را رﻓﺘﺎر ﺟﻨﻮنآﻣﯿﺰ ﺻﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ذﻛﺮ ﻣﯽﻛ‬
‫اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ .(8 ،‬ﺑﻌﺪ از درﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺧﺎن ��دار اﺑﺪاﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﻋ‬
‫ﺷﻮر آﺑﻚ ﺑﻪ ﻫﺮات ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و در ‪ 1134‬ق ‪ 1722 /‬م ﺑﻪ ر ﯾﺎﺳﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﮔﺰ ﯾﺪﻧﺪ )ﻏ‬
‫��ﻛﻬﺎرت ﻣﯽﻧﻮ ﯾﺴﺪ ﻛﻪ زﻣﺎن ﺧﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن اﻓﻐﺎن ﺑﺮﻛﻨﺎر ﺷﺪ )ص‬
‫درﺻﺪد ﮔﺴﺘﺮش ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﺑﺮآﻣﺪ و در ‪ 1134‬ق ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺗﺎﺧﺖ )ﻣﺮوی‪/ 1 ،‬‬
‫ﻣﺤﺎ��ه ﻛﺮد و ﺑﺪون ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ ،(88 ،‬اﻣﺎ ﻣﺮوی ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﺑﺮﻗﻠﻌﮥ ﻣﺸﻬﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد )ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن در‬
‫‪.‬ﻣﺤﺎ��ه ﻗﻠﻌﮥ ﺳﻨﮕﺎن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻛﺮد‬
‫��ان اﺑﺪاﻟﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن را ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺗﻬﯽ از ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﻛﻨﺎر ﻛﺮ‬
‫ﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ زﻣﺎن ﺧﺎن را از ﺷﻮر آﺑﻚ ﺑﻪ ﻫﺮات ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﮔﺰ ﯾﺪﻧﺪ )اﺳﺘﺮاﺑ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪ .‬وﻛﯿﻠﯽ )‪ (24 / 1‬ﺗﺎر ﯾﺦ ﺟﻠﻮس ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن را ‪1136‬ق ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻏﺒﺎر )ﻫ‬
‫در ‪1137‬ق رﺣﻤﺎن ﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪﷲ ﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﯽ ﭘﺪر وارد ﻫﺮات ﺷﺪ و‬
‫ﻧﺰاع اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺷﻮرای ﺑﺰرﮔﺎن )ﺟﺮﮔﮥ( اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﺮای ﺧﺎﻣﻮش ﺳﺎﺧﺘﻦ آﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ‪ ،‬ذوا‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺎﺧْﺮز و رﺣﻤﺎن ﺧﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮاه و ﻗﻨﺪﻫﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﺑﺮادر‬
‫ﻣﻠﺘﺎن ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ ﺧﺎن )اﻟﯿﻜﻮ‬ ‫‪ 1138‬ق ‪ 1726 /‬م از ُ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎم ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن و ﺑﺮ ﺿﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﻗﯿﺎم ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﺤﺮ ﯾﻜﺎت او ذواﻟﻔﻘﺎر‬
‫ﻫﺮات آﻣﺪ و ﺟﻨﮕﻬﺎی داﺧﻠﯽ در ﮔﺮﻓﺖ‪�� .‬اﻧﺠﺎم اﺑﺪاﻟﯿﺎن ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺎرو‬
‫و اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﺮاه ﮔﻤﺎردﻧﺪ و ﻫﺮات ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺪون ﺣﺎﻛﻢ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸ‬
‫دﺳﺖ ﺷﻮرای ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﻔﯿﻨﺴﺘﻦ ﻗﺪرت و ﻧﻔﻮذ اﯾﻦ ﺟﺮﮔﻪﻫﺎ را ﻧﺸﺎﻧﮥ وﺟﻮد دﻣﻮﻛﺮا�‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه آوازۀ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎدر ﺑﺮ ﻫﺮات‪ ،‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن را ﺑﯿﺪار ﺳﺎﺧﺖ‪II / 280). .‬‬
‫ﭘﺲ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن را از ﻓﺮاه ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﺑﻪ او ﺳﭙﺮدﻧﺪ و از اﺧﺘ��ﻓﺎت داﺧﻠﯽ‬

‫ﻧﺎدر ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﻠﻌﮥ ﺳﻨﮕﺎِن ﺧﻮاف از اﺑﺪاﻟﯿﺎن‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﯽ ‪ 14‘000‬ﻧﻔﺮی در ﻣﺸﻬﺪ ﮔﺮد‬
‫ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ رواﻧﮥ ﺳﻨﮕﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺮزا ﺷﻔﯿﻊ‪ ،‬ﻛﻮﺗﻮاِل)ﻗﻠﻌﻪدار( ﺳﻨﮕﺎن‪ ،‬ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن و ا‬
‫ﭘﯿ��وی ﺳﭙﺎه ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﻧﺎدر آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺳﭙﺎﻫﯽ ‪ 20‘000‬ﻧﻔﺮی ﺑﻪ‬
‫داﻧﮕﯽ و ﻋﯿ�� اﻟﯿﻜﻮزاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺎری از ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮات ﮔﺮ ﯾﺨ‬
‫را ﻣﺘ��ف ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻮﺗﻮال و ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ )ﻣﺮوی‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪی ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺳﻨﮕﺎن ﮔﺮوﻫﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﺗﺮﺷﯿﺰ و ﻗﺎﯾﻨﺎت ﺑﻪ ﻧﺎدر ﺷﻜﺎﯾﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﻪ روزه ﺑﻪ ﺗﻮاﺑﻊ و ﺑﻠﻮﻛﺎت آن ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﯽﺗﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎدر ﺑﺮای ��ﻛﻮﺑﯽ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﻗﺸﻮﻧ‬
‫اﺣﻀﺎر ﻛﺮد و در ﻋﺮض ﯾﻚ ﻣﺎه ﻗﺮ ﯾﺐ ‪ 20‘000‬ﺗﻦ ُﻛﺮد‪ ،‬اﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻣﺮوی‪ ،‬ﺑﻐﺎﯾﺮی و ﻏﯿﺮه ﮔ‬
‫ﻋّﺮاده ﺗﻮپ ﻗﻠﻌﻪ ﻛﻮب‪ 400 ،‬ﺷﺘﺮ زﻧﺒﻮرك و ‪ 4‘000‬ﺟﺰاﯾﺮی ﺧﺮاﺳﺎﻧﯽ در ‪ 4‬ﺷﻮال‬
‫‪ 1729‬م ﯾﺎ ‪ 3‬ﻣﮥ ‪ 1729‬م آﻫﻨﮓ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮات ﻛﺮد )ﻫﻤﻮ‪93 ،‬؛ ��ﻛﻬﺎرت‪�� .(32 ،‬ﻛﻬﺎرت ﻣ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﺎدر ﺑﺮ ��ﻛﻮﺑﯽ اﺑﺪاﻟﯿﺎن و ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮات ﭘﯿﺶ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬درك ﺻ‬
‫اوﺿﺎع ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ز ﯾﺮا ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ درﮔﯿﺮ ﯾﻬﺎی داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﮥ ﺑﺰر‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﻚ ﺧﻄﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎدر از ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد ﺟﻨ‬
‫از آن ﺑﯿﻢ داﺷﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ او و ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و ﻧﯿﺮوﻫﺎی آﻧﺎن روزﮔﺎری دراز از ﺧﺮاﺳﺎن دور‬
‫‪.‬اﺧﺘ��ﻓﺎﺗﺸﺎن را ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﺮای ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺸﻬﺪ ﻣﺘﺤﺪ‬
‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ‪ 60‘000‬ﺗﻦ ﮔﺮد آوردﻧﺪ و از ﻫﺮات ﻋﺎزم ﻛﺎﻓﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﺎن‬
‫��ﻛﺮدﮔﯽ ﻣﻮ�� دوﻧﻜﯽ )داﻧﮕﯽ( ﻗﺮاول ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎدر ﻧﯿﺰ ‪ 500‬ﻧﻔﺮ از ﻗﺮاو��ن را‬
‫ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﭘﯿ��و ﺳﭙﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺮاو��ن ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺳ‬

‫‪4 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫ﻧﻤﻮد و ﻗﺮاو��ن ﻗﺰﻟﺒﺎش را ﺷﻜﺴﺖ داد‪ ،‬اﻣﺎ ��اﻧﺠﺎم ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻧﯿﺎز ﻗﻠﯽ ﺑﯿﮓ ﺑﺮ‬
‫)ﻣﺮوی‪ .(93 / 1 ،‬ﻧﺎدر در ﻛﺎر ﯾﺰ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎم ﺳﭙﺎه ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺪو ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ‬
‫ﺳﭙﺎﻫﯽ اﻧﺒﻮه وارد ﻛﻮﺳﻮ ﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎدر ﻧﺎﻣﻪای ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﺑﻪ رؤﺳﺎی اﺑﺪاﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﻨﺪی ﭘﺎﺳﺦ دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر در �� ﺣﻮض دﻏﺎر‬
‫در ﻛﺎﻓﺮ ﻗﻠﻌﻪ ﻟﺸﻜﺮﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎه‪ .(90-89 ،‬ﻧﺨﺴﺖ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺣ‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه اﺑﺪاﻟﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﻛﻪ ﻟﺸﻜﺮ ﯾﺎن ﻧﺎدر در ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﺎ‬
‫ﻫﺮیورد ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﻫﺮات ﻣﺠﺪداً آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨ‬
‫ﭼﻨﺪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻛﺮدﻧﺪ‪ :‬دو ﮔﺮوه ‪ 12‘000‬ﻧﻔﺮی را ﺑﻪ اﻟﻠﻬﯿﺎرﺧﺎن و ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن‪ ،‬د‬
‫ﺑﯿﮓ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﯾﻌﻘﻮب ﺧﺎن و ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 12‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده را ﺑﻪ ﻣﻮ�� ﺧﺎن ﺳﭙﺮدﻧﺪ‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن وارد روﺳﺘﺎی »ﺑﺎد ﺻﺒﺎ« ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤﻬﺎی ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ‬
‫ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﯽ درﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﺎدر ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﯽ درﮔﺮﻓ‬
‫»اﺳﺘﯿ��ی آن ﺟﻤﺎﻋﺖ را دﯾﺪ« )ﻣﺮوی‪ .(98 -95 / 1 ،‬اﺳﺘﺮاﺑﺎدی ﻣﺤﻞ ﺗ��ﻗﯽ دو ﻟﺸ‬
‫رﺑﺎط ﭘﺮ ﯾﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮده و ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﻛﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر از ﺗﻔﻨ‬
‫ﺷﻤﺸﯿﺮ )ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ( ﻛﺸﯿﺪ‪�� .‬اﻧﺠﺎم ﺳﭙﺎه اﺑﺪاﻟﯽ ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﻃﺮف روﺳ‬
‫ت ﺑﺎدﻫﺎی ﻣﻮﺳﻤﯽ ﻫﺮات‪ ،‬ﻣﺪت دو روز ﺟﻨﮓ را ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﻧﺸﺴﺖ )ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ .(92 ،‬ﺷﺪ ِ‬
‫اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺻﻠﺢ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺎدر ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺎدام ﻛﻪ ﺟﻤﻌﯽ از رؤﺳﺎی اﺑ‬
‫ﻧﮕﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﺧﺪﻣﺖ ﺳﮕﺎﻟﯽ ﻧﻜﻨﻨﺪ« ﺻﻠﺢ ﻣﻤﻜﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻪ ﺣ‬
‫اﻣﺎ در ﻫﻤﯿﻦ اﺣﻮال ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﺣﺎﻛِﻢ ﻓﺮاه ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺑﺪاﻟﯿﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻚ ﺑﺎد ﺻﺒﺎ و ﺷﻜﯿﺒﺎن ﻣﯿﺎن ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر از ﯾﻚ ﺳﻮ و ﺳ‬ ‫ﺟﻨﮕﻬﺎی ﺳﺨﺘﯽ در ﺑﯿﻦ ﻛﻮﺷ ِ‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ر خ داد‪ .‬اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﻣﺠﺪداً ﺧﻮاﻫﺎن ﺻﻠﺢ ﺷﺪ و ﻧﺎد‬
‫ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﺗﻜﺮار ﻛﺮد‪�� .‬اﻧﺠﺎم ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﺰرﮔﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﺎدر رﺳﯿﺪﻧﺪ و او اﻟﻠ‬
‫ﻣﺮﺻ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺮات ﮔﻤﺎرد و ﺧﻮد ﻋﺎزم ﻣﺸﻬﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺧﻠﻌﺖ و ﺷﻤﺸﯿﺮ ُ‬
‫)ﻫﻤﺎن‪ .(95-92 ،‬در اﯾﻦ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ اﻟﯿﻜﻮزاﯾﯽ ﻃﺮف ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮد )ﻏﺒﺎر‪،‬‬
‫اﺑﺪاﻟﯿﺎن را ﺑﺨﺸﻮد‪ ،‬آﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎ�� ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﻏﻠﺰاﯾﯿﺎن ﯾﺎری دﻫﻨﺪ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ و وز ﯾﺮاﻧﺶ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬

‫ﺣﺴﯿﻦ ﻏﻠﺰاﯾﯽ ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﻛﻪ از ﺣﻤﻠﮥ آﯾﻨﺪۀ ﻧﺎدر ﺑﺮ آن ﺷﻬﺮ ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺑﺪاﻟ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺎدر ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﻛﺮد‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﺣﺎ�� ﺑﻪ ﺗﺮك ﭘﯿﻤﺎن ﻧﻤﯽﺷﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‬
‫ﺣﺴﯿﻦ در ‪ 1142‬ق ‪ 1730 /‬م ﻣﺄﻣﻮری ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﻪ ﻫﺮات ﻓﺮﺳﺘﺎد‬
‫دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺎدر را از ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﻪ ﺳﻮی ﻫﺮات ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮداﻧﺪ )��ﻛﻬﺎرت‪،‬‬
‫اﺑﺪاﻟﯿﺎن ﺑﺮ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﺷﻮر ﯾﺪﻧﺪ و ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن را ﺑﺮای ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او از ﻓﺮاه ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧ‬
‫ﻣﺎه ﺟﻨﮓ و ﮔﺮ ﯾﺰ در ‪ 3‬ﺷﻮال ‪ 1142‬ق ‪ 10 /‬آور ﯾﻞ ‪ 1730‬م ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ وارد ﺷﻬﺮ ﮔﺮدﯾﺪ و‬
‫ﻣﺎروﭼﺎق ﺷﺪ‪ .‬او واﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮ ﯾﺶ را در آﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻮدود ﻗﻠﯽ ﺧﺎن ﺣﺎﻛﻢ‬
‫از ﺣﻜﺎم او ﯾﻤﺎق ﻛﻪ ﺑﺎ او اﺗﻔﺎق داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وارد ﻣﺸﻬﺪ ﺷﺪ و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام ﺣﺎﻛﻢ‬
‫ﻇﻬﯿﺮاﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺮادر ﻧﺎدر‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻪ روز ﭘﺲ از ورود او ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﺑﺎ‬
‫)اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ (132-131 ،‬در ﻣﺤﺮم ‪ 1143‬ق وارد ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺸﻬﺪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از‬
‫ﻣﺤﺎ��ۀ آن ﺷﻬﺮ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن ﯾﺎ ﮔﺮد آوردن ‪ 1‘000‬ﻧﻔﺮ از ﺟﻨﮕﺠﻮ ﯾﺎن اﺑﯿﻮ‬
‫ﺑﻐﺎﯾﺮی آﻣﺎده دﻓﺎع ﺷﺪ )ﻣﺮوی‪ (153-152 / 1 ،‬و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق رﺣﯿﻢ ﺧﺎن ﮔﺮاﯾﻠﯽ و ﺟﻤﻌﯽ‬
‫��ﻛﺮدﮔﺎن ﺑﺎ ﺳﭙﺎه و ﺗﻮ ﭘﺨﺎﻧﻪ از دروازۀ دﺳﺘﮕﺮد ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﮥ آﻧﺎن ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮدی ﻛﻪ‬
‫روزﻫﺎی ‪ 8‬و ‪ 13‬ﻣﺤﺮم ‪ 1143‬ق درﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن ﻣﻨﺘﻬﯽ ﺷﺪ )ﺑﺮای ��‬
‫‪ :‬ﻣﺮوی‪156-153 / 1 ،‬؛ اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪134-132 ،‬؛ ﻫﻤﻮ‪ُ ،‬درۀ ﻧﺎدره‪249 ،‬‬
‫اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن ﺧﻮاﻧﯿﻦ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ رﺿﺎ ﻗﻠﯽ ﻣﯿﺮزا‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﮥ ﻧﺎدر ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺪر ﻧﻮﺷﺖ و ﻧﺎدر در اواﺧﺮ رﺑﯿﻊاﻟﺜﺎﻧﯽ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ رﺳﯿﺪ )ﻫﻤﺎن‪،‬‬
‫��ب‬ ‫ﻛﻪ از ﻧﯿﺖ ﻧﺎدر آﮔﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ‪ /‬اوت ﻋﺎزم ﻫﺮات ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﺪارك ُ‬
‫ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻨﺪن ﺧﻨﺪق و ﺗﻬﯿﮥ ﻣﻬﻤﺎت ﭘﺮداﺧﺖ )ﻣﺮوی‪ .(157-156 / 1 ،‬ﻧﺎدر اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎ‬

‫‪5 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻮد ﺑﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﻪ او وﻋﺪۀ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺮات داد )ﻫﻤﻮ‪ .(169 / 1 ،‬اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن‬
‫ﺻﻊ و ﻋﻄﺎ‬ ‫ﻣﺎروﭼﺎق ﺧﻮاﺳﺖ و ﻧﺎدر او را »ﻧﻔﻮذ واﻓﺮه و ﺧ��ع ﻓﺎﺧﺮه و ﺧﻨﺠﺮ ﻣﺮ ّ‬
‫‪.‬داده« رواﻧﮥ ﻣﺎروﭼﺎق ﺳﺎﺧﺖ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪،‬‬
‫ﻧﺎدر ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﻣﺮﻛﺐ از ‪ 36‘000‬ﻧﻔﺮ )ﻣﺮوی‪ (169 / 1 ،‬در روز ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪4‬‬
‫م )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ (144 ،‬ﯾﺎ ‪ 15‬رﻣﻀﺎن ‪ 13 /‬ﻣﺎرس )ﻫﻤﻮ‪ ،‬درۀ ﻧﺎدره‪،‬‬
‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮات ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﺮد )ﻫﻤﻮ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ .(146-145 ،‬ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﭼﻮن از و‬
‫آﻣﺎدﮔﯽ او ﺑﺮای ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﺮات اﻃ��ع ﯾﺎﻓﺖ از ﺣﺴﯿﻦ ﺳﻠﻄﺎن )ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻨﺪﻫﺎر( ﻛﻤ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ اﺳﻔﺰار آﻣﺪ و ﺑﺎ ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﻣ��ﻗﺎت ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ د��ﯾﻠﯽ ﻛﻪ ذﻛﺮ ﻧ‬
‫ﻣﯿﺎن آن دو ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ؛ در ﻋﻮض ﺣﺴﯿﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ ﻧﺎدر وارد ﻣﺬاﻛﺮه ﺷﺪ و د‬
‫را ﺑﺎ ﺑﯿﻮه و ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺤﻤﻮد و ﺑﺮﺧﯽ ﻛﺴﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﺪی ﺑﻌﺪ اﺧﺘ��‬
‫ﺧﺎن رﻓﻊ ﻛﺮد و ﺳﭙﺎﻫﯽ دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮی ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ��دار ﻣﻌﺮوف ﻏﻠﺰاﯾﯽ‬
‫‪.‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ او ﻓ‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ 60‘000‬ﻧﻔﺮ از ﺟﻨﮕﺠﻮ ﯾﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﻫﺮات را ﺗﺮك ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر ﺑﺮﺧﻮرد و در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻨﮕﻬﺎی ﺳﺨﺘﯽ ﺑﯿﻦ دو ﺳﭙﺎه درﮔﺮﻓﺖ و اﺑﺪاﻟ‬
‫‪.‬ﺑﺮای ﺗﺪارك ﺣﻤﻠﮥ ﺑﻌﺪی ﺑﻪ ﻫﺮات ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﯽ ﻛﺮدﻧﺪ )ﻧﮏ ‪ :‬ﻣﺮو‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ اوﻗﺎت ﺳﯿﺪال ﺧﺎن ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر ﺷﺒﯿﺨﻮن زد‪ ،‬و ﻧﺎدر را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗ‬
‫از ﻧﺰدﯾﻜﺎن در ﺑﺮﺟﯽ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ راﻧﺪه ﺷﺪِن اﻓﻐﺎﻧﺎن ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺖ )ا‬
‫‪147-146‬؛ ﻫﻤﻮ‪ ،‬درۀ ﻧﺎدره‪ .(280-277 ،‬در ﻫﻤﯿﻦ اﺣﻮال اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﺑﺎ ﮔﺮوﻫ‬
‫و ﻣﺎروﭼﺎﻗﯽ ﺑﻪ اردوی ﻧﺎدر ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎدر در ‪ 26‬ﺷﻮال ‪ 23 /‬آور ﯾﻞ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮل اﺳﺘﺮاﺑﺎدی از اﻓﺎﻏﻨﮥ آﻧﺠﺎ ﺑﺮ »زﻧﺪه ﺟﺎﻧﯽ« اﺑﻘﺎ ﻧﻜﺮد )ﻫﻤﺎن‪ (280 ،‬و از ﻃﺮ ﯾﻖ‬
‫ﻣﺎ��ن ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه اﺑﺪاﻟﯽ درﺣﻮاﻟﯽ ﺷﻤﺸﺎد آﺑﺎد )ﻏﺒﺎر‪343 ،‬؛ ﺷﻤﺲآﺑﺎد؛ اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‬
‫ﻧﻮ( ﺑﻪ ﻣﺼﺎف ﻧﺎدر ﺷﺘﺎﻓﺖ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﯽ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻮ ﭘﭽﯿﺎن اﺑﺪاﻟﯽ‬
‫ﻗﺮار دادﻧﺪ )ﻫﻤﻮ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪151-149 ،‬؛ ﺑﺮای ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺟﻨﮕﻬﺎی اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ‪ ،‬ﻧﮏ ‪ :‬ﻣﺮ‬
‫ﻧﺎدر ﺑﻪ روﺳﺘﺎی ﻧﺎﮔﻬﺎن )در ﻛﻨﺎر ُﭘِﻞ ﻣﺎ��ن( رﻓﺖ و ﻣﺤﺎ��ۀ ﻫﺮات را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ و ﻫﺮات دﭼﺎر ﻗﺤﻄﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﻋﺎﻟﻢ آرای ﻧﺎدری آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ‬
‫ﺷﺸﺼﺪ ﻧﻔﺮ از اﻓﻐﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺮد و زن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯽآزوﻗﮕﯽ ﺧﻮد را از ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ ز ﯾﺮ ﻣﯽ‬
‫ﻛﻠﺒﻌﻠﯽ ﺧﺎن و ﭘﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن )��داران ﻧﺎدر( ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺮداﻧﺸﺎن ﻛﺸ‬
‫آﻧﺎن اﺳﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪�� .‬اﻧﺠﺎم ﻛﺎﻇﻢ ﺑﯿﻚ‪ ،‬ﻣﯿﺮاب ﺑﺎ�� ﻫﺮات داوﻃﻠﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪه‪ ،‬ﺳﻨﮕﺮ ﻛﻠﺒﻌﻠﯽ ﺧﺎن و ﭘﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن را ﺗ��ف ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ درﮔﺮﻓﺖ‬
‫وارد ﺳﻨﮕﺮ ﻛﻠﺒﻌﻠﯽ ﺧﺎن ﮔﺮدﯾﺪ و ﺳﯿﺪال ﺧﺎن و اﻣﺎناﻟﻠـﻪ ﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﯿﺮاب‬
‫ﻧﺒﺮد ﻣﯿﺮاب ﺑﺎ�� اﺳﯿﺮ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺎدر ﺑﻪ دار آو ﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ و اﻣﺎن ﷲ ﺧﺎن ﻛﻪ ﻣﻮر‬
‫‪.‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺮوﻫﯽ در ﺣﺪود ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ اردوی ﻧﺎدر ﭘﯿﻮﺳﺖ )ﻣ‬
‫در ‪ 17‬ﻣﺤﺮم ‪ 1144‬ق ‪ 11 /‬ژوﺋﯿﮥ ‪ 1731‬م ذواﻟﻔﻘﺎر ﺧﺎن ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﺴﯿﺎر از ﻫﺮات‬
‫رود ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎدر ﮔﺮوﻫﻬﺎﯾﯽ را ﺑﺮای ﻗﻄﻊ ﺳﭙﺎه او ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﺎﺧﺖ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺻﻠﺢ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎدر اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ را‬
‫اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﭙﺎه اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن را ﻛﻪ از اﯾﺮان آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﻛﻤﻜﯽ ﺧﻮد ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎ ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺧﻄﺎی ﺧﻮ ﯾﺶ از ﻧﺎدر ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﺨﺸﺎﯾﺶ ﻛﺮدﻧﺪ )��ﻛﻬﺎرت‪،‬‬
‫ﺿﻤﻦ از ﻧﺎدر ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻫﺮات ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪،‬‬
‫اﻟﻠﻬﯿﺎرﺧﺎن وارد ﻗﻠﻌﮥ ﻫﺮات ﺷﺪ و ﻣﻮرد ��زﻧﺶ ﻣﺮدم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑ‬
‫ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺟﺎن در ﺗﻦ دارد از ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﯿﺰ ﺑﺎ او دﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﯽدار‬
‫اﻟﻠﻬﯿﺎرﺧﺎن ﺑﺮاﻓﺮوﺧﺖ و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺮ ﻓﺘﺢ ﻫﺮات ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻓﻐﺎﻧﺎن ﮔﺎه و ﺑﯿﮕﺎه از ﺷﻬﺮ‬
‫اردوی ﻧﺎدر ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ ﯾﻦ اﯾﻦ ﺣﻤ��ت در ﻣﻮاﺿﻊ ﺟﺒﺮاﺋﯿﻞ‪ ،‬ﺳﯿﺎو‬
‫ﻛﺒﻮﺗﺮﺧﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻟﻠﻬﯿﺎرﺧﺎن ﺑﻪﺳﺒﺐ ﻗﺤﻄﯽ ﺷﺪﯾﺪ در ﻫﺮات ﺑﻪ ﻧﺎدر ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎد در‬
‫ﺧﺎﻧﻮادۀ او را آزاد ﺳﺎزد‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎدر ﭼﻨﺎن ﻛﺮد‪ ،‬اﻣﺎ اﻟﻠﻬﯿﺎرﺧﺎن ﻫﻤ�� ﺧ‬
‫ﻧﺎدر ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺎزرﮔﺎه رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻛﺎری از ﭘﯿﺶ ﻧﺒﺮد و ��اﻧﺠﺎم دروازهﻫ‬

‫‪6 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫ﻣﺎه ﻣﺤﺎ��ه ﮔﺸﻮده ﺷﺪ )ﻣﺮوی‪ (195 / 1 ،‬و ﻧﺎدر ﺑﻪ اﻟﻠﻬﯿﺎر ﺧﺎن و ﻧﺰدﯾﻜﺎﻧﺶ‬
‫روﻧﺪ و دﯾﮕﺮ اﺑﺪاﻟﯿﺎن را در ﻣﺸﻬﺪ و اﺑﯿﻮرد و ﺳﻤﻨﺎن اﺳﻜﺎن داد و ﭘﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻠﻄ‬
‫ﻧﺎدر ﺧﻄﺎب ﺧﺎﻧﯽ ﯾﺎﻓﺖ و ﺣﺎﻛﻢ ﻫﺮات ﮔﺮدﯾﺪ و در ‪ 7‬رﻣﻀﺎن ‪ 1144‬ق ‪/‬‬
‫ﻫﺮات ﺷﺪ )اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎ‪ .(166 ،‬ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﮔﺮ ﯾﺨ‬
‫ﻏﻠﺰاﯾﯽ درآﻣﺪ )ﻏﺒﺎر‪ .(347 ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻛﻪ ﻧﺎدر در ﺗﺪارك ﻣﺤﺎ��ۀ ﻫﺮات ﺑﻮد‪ ،‬ذو‬
‫ﻋﻠﯿﻤﺮدان ﺧﺎن را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاه ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﻪ دﻓﻊ ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر و ﻗﻠﻌﻪدار‬
‫ﺻﻮرت ﻟﺰوم از ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻢ ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬از ﺳﻮی ﻧﺎدر ﻧﯿﺰ اﻣﺎم ورد‬
‫ﻓﺮاه ﺷﺪ )ﻣﺮوی‪ .(181-180 / 1 ،‬ﻋﻠﯿﻤﺮدان ﺧﺎن در ﺣﻮاﻟﯽ ﺷﺒﻠﯽ ﻛﻮه و ﻓﺮاه رود‬
‫در اﯾﻦ درﮔﯿﺮی ﻛﻪ دو روز اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن اﻣﺎم وردی ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ‬
‫ﺳﭙﺎه اﺑﺪاﻟﯽ ﻛﺸﺘﻪ و ﮔﺮوﻫﯽ اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻓﺮاه ﮔﺮ ﯾﺨﺘﻨﺪ )اﺳﺘﺮ‬
‫ﭼﻨﺪی ﺑﻌﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺧﺎن ﺑﺮادر ﻧﺎدر ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﺑﻪ ﻓﺮاه رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻋﻠﯿﻤﺮدان ﺧﺎن‬
‫ﺷﻬﺮ ﻓﺮاه ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و در ﻣﺤﺎ��ه اﻓﺘﺎد )ﻣﺮوی‪ .(183-182 / 1 ،‬اﺑﺪاﻟﯿﺎِن ﻓﺮ‬
‫را ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺳﯿﺪال ﺧﺎن ﺑﺎ ‪ 2‘000‬ﻏﻠﺰاﯾﯽ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ آﻧﺎن ﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮاه‬
‫‪.‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗ��ف ﺑﺮادر ﻧﺎد‬
‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻫﺮات‪ ،‬ﻧﺎدر ﮔﺮوﻫﯽ از اﺑﺪاﻟﯿﺎن را در ﺳﭙﺎه ﺧﻮ ﯾﺶ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻏﻨﯽ ﺧ‬
‫ﻧﺎدر ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد در ﻛﻨﺎر او ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺷﻔﻘﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاﯾﯽ ﻛﻪ در ﯾﻚ ر‬
‫‪ 2‘000‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺮ ﻣﻮاﺟﺐ او )ﻛﻪ ‪ 1‘000‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮد( اﻓﺰوده ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮوی ﻣﯽﻧﻮ‬
‫‪.‬ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺨﺺ ﻓﺮﻣﺎن داد ﺗﺎ ُﺣﺮﻣﺖ ﻣﺮﻗِﺪ اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ در ﺑﻐﺪاد ﺣﻔﻆ ﺷﻮ‬
‫در ﻓﺘﺢ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﻧﯿﺰ ﻏﻨﯽ ﺧﺎن و ﻣﻮ�� ﺧﺎن از ﻫﻤﺮزﻣﺎن ﻧﺰدﯾﻚ ﻧﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﺧﺎن ﺣﺎﻛﻢ آﻧﺠﺎ ﺷﺪ و ﻣﻮ�� ﺧﺎن ﺑﻪ ﻟﻘﺐ اﯾﺸﯿﻚ آﻗﺎ��ﮔﺮی ﻣﻠﻘﺐ و ﺑﻪ ﺧ‬
‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ او اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺖ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺎدر ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪ )ﻫﻤﻮ‪،‬‬
‫ﻧﺎدر ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻗﻨﺪﻫﺎر‪ ،‬ذواﻟﻔﻘﺎرﺧﺎن و ﺑﺮادرش اﺣﻤﺪ ﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ را از زﻧﺪان ﻏ‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﺑﺪاﻟﯿﺎن را در ﺷﻬﺮ ﻧﺎدرآﺑﺎد ﻛﻪ در ﻧﺰدﯾﻚ ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﻨﺎ ﻛﺮده ﺑﻮ‬
‫ﺗﺎ اﺑﺪاﻟﯿﺎن از ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ روﻧﺪ و ﻏﻠﺰاﺋﯿﺎن ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺑﻪ ﺟﺎی آﻧﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﻧﺪ‬
‫‪ .( 303-302‬اﺣﻤﺪ ﺧﺎن اﺑﺪاﻟﯽ ﻧﯿﺰ در ردﯾﻒ ��داران ﺑﺰرگ ﻧﺎدر درآﻣﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎن‬
‫‪ 1747‬م( ﺑﺎ او ﺑﻮد )ﻏﺒﺎر‪ .(354 ،‬وی ﭘﺲ از ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﺎدر ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳ‬
‫ﻣﺮوار ﯾﺪﻫﺎ( ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺖ و ﻗﺒﯿﻠﮥ اﺑﺪاﻟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ُدّراﻧﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪ )ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻣﻨ�‬

‫اﺳﺘﺮاﺑﺎدی‪ ،‬ﻣﯿﺮزا ﻣﻬﺪی ﺧﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎی ﻧﺎدری‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻋﺒﺪﷲ‬

‫ﻫﻤﻮ‪ ،‬در ّۀ ﻧﺎدره‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬ‬
‫ﺣﺎﻓﻆ اﺑﺮو‪ ،‬ﻋﺒﺪﷲ ﺑﻦ ﻟﻄﻒﷲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺎﯾﻞ ﻫ‬
‫ﺣﺴﯿﻨﯽ ﻣﻨ��‪ ،‬ﻣﺤﻤﻮد‪ ،‬ﺗﺎر ﯾﺦ اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ دوﺳﺘﻤﺮاد ﺳﯿﺪ ﻣﺮا‬
‫ﻏﺒﺎر‪ ،‬ﻣﯿﺮﻏ��م ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در‬
‫��ﻛﻬﺎرت‪�� ،‬رﻧﺲ‪ ،‬اﻧﻘﺮاض ﺳﻠﺴﻠﮥ ﺻﻔﻮ ﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻗﻠﯽ ﻋ‬
‫ﻣﺮﻋ�� ﺻﻔﻮی‪ ،‬ﻣﯿﺮزا ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻠﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺘﻮار ﯾﺦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﻋﺒﺎس ا‬
‫ﻣﺮوی‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇﻢ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ آرای ﻧﺎدری‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺤﻤﺪ اﻣﯿﻦ ر ﯾ‬
‫ﻧﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻧﻮر‪» ،‬اﺑﺪاﻟﯽ‪ ،‬ﺳﺪوزاﯾﯽ‪ُ ،‬دّراﻧﯽ«‪ ،‬آر ﯾﺎﻧﺎ‪ ،‬س ‪22‬‬
‫وﻛﯿﻠﯽ ﻓﻮﻓﻠﺰاﯾﯽ‪ ،‬ﻋﺰ ﯾﺰاﻟﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺗﯿﻤﻮرﺷﺎه‬
‫ﻫﺮوی‪ ،‬ﻧﻌﻤﺖﷲ‪ ،‬ﺗﺎر ﯾﺦ ﺧﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻣﺨﺰن اﻓﻐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺳﯿﺪ ﻣﺤﻤﺪ اﻣ‬

‫‪7 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬

 ‫ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﻣﺮﮐﺰ ﺩﺍﺋﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺑﺰﺭگ ﺍﺳﻼﻣﯽ ‪ -‬ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬ ‫‪https://lib.eshia.ir/12293/4/1107#‬‬

‫‪, New Jersey, 1973: Elphinstone, M., An Account of the‬‬

‫;‪ondon, 1972‬‬
‫;‪Emergence of Moden Afghanistan, California, 1969‬‬
‫‪Afghanistan and its Inhabitants, transl. Henry Priestley, Lahore,‬‬

‫‪, London, 1938.‬‬

‫ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ‪ :‬داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف ﺑﺰرگ اﺳ��ﻣﯽ‪ ‬ﻧﻮ ﯾﺴﻨﺪه ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ داﺋﺮة اﻟﻤﻌﺎرف‬

‫‪ :‬ﺟﻠﺪ‪   ‬‬ ‫ﺑﺮﻭ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫‪»»   ‬ﺻﻔﺤﻪآﺧﺮ‪»    ‬ﺻﻔﺤﻪﺑﻌﺪی‬
‫‪4‬‬ ‫‪1107‬‬

‫‪4‬‬ ‫ﺑﺮﻭ ﺑﻪ‬ ‫‪1107‬‬ ‫‪»»   ‬آﺧﺮ‪»    ‬ﺑﻌﺪی‬

‫‪...‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ‪ PDF‬ﻓﺮﻣﺖ‬

‫ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﻘﺎﻫﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای راﯾﮕﺎن ﺑﺮای ﻣﺴ‬

‫‪8 of 8‬‬ ‫‪7/19/2022, 12:28 AM‬‬