‫رﻧﮕﺮزی‬

‫»رﻧﮕﺮز« ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮی ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮدهﺎی‬

‫دﯾﮕﺮ رﻧﮕﺮز )اﺑﻬﺎمزداﯾﯽ( را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫»ﺻﺒﺎغ« ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮی ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﮐﺎرﺑﺮدهﺎی‬

‫دﯾﮕﺮ ﺻﺒﺎغ )اﺑﻬﺎمزداﯾﯽ( را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫رﻧﮕﺮزی ﯾﺎ ﺻ ّﺒﺎﻏﯽ ﺑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻃﯽ آن ﮐﺎﻻی‬

‫]پ ‪[4‬‬
‫ﻧﺴﺎﺟﯽ ]ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ [1‬ﻣﺜﻞ اﻟﯿﺎف‪] ،‬پ ‪ [1‬ﻧﺦ‪] ،‬پ ‪ [2‬ﭘﺎرﭼﻪ ]پ ‪ [3‬و ﯾﺎ ﭘﻮﺷﺎک‬
‫در ﻣﺤﻠﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ]ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪][2‬پ ‪ [5‬و ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫رﻧﮓآﻣﯿﺰی ﮔﺮدد و ﻣﻮﻟﮑﻮلهﺎی رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﺎ دواﻣﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮلهﺎی ﮐﺎﻻی‬
‫ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ رﻧﮕﺮزی ﻣﻬﺎرﺗﯽاﺳﺖ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت هﺪاﯾﺖ ﺷﺪﻩ و زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬داﺧﻞ‬ ‫ٔ‬ ‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا در‬
‫ﮐﻪ ﻃﯽ آن ٔ‬
‫اﻟﯿﺎف و ﯾﺎ ﮐﺎﻻی ﻣﻨﺴﻮج )ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ( ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻩ و آن را رﻧﮓ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻪ ﻣﻮاد ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﯾﺎ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬ ‫رﻧﮕﺮزی‪ٔ ،‬‬
‫ﻧﺦهﺎی زﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ ﺑﺮای ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻓﺮش‪ ،‬ﺗﺒﺮﯾﺰ‪.‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف و ﯾﺎ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت را دارﻧﺪ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬رﻧﮓ ﮐﺎﻻی‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ در اﺛﺮ ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﯾﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮر از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬
‫رﻧﮕﺮزی و ﭼﺎپ دو روش رﻧﮓ ﮐﺮدن ﭘﺎرﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوتهﺎی اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎ‬
‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ دارﻧﺪ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ و رﻧﮕﺮزی ﺻﻨﻌﺘﯽ دو روش ﻣﺘﺪاول رﻧﮕﺮزی‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮی رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺎ ﻧﻮﯾﻦ ﺷﺪن ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ‬
‫ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ ﮐﻪ دارای ﻣﻮاد و ﻣﺎﯾﻌﺎت رﻧﮕﯿﻦ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎزی ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪی از‬ ‫ﮐﺎهﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻩاﺳﺖ‪ [3][2][1] .‬از ﻧﻘﺎﺷﯽهﺎی روی دﯾﻮارﻩهﺎی ﻣﻘﺒﺮﻩهﺎی ﻣﺼﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎهﺎن ﺑﺮای اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن در اﺑﺘﺪا از ﻣﻮاد رﻧﮕﯿﻦ ﺑﺮای ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺘﻨﺘﺎج ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺑﯿﺶ از ‪ ۳۰۰۰‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬
‫آراﯾﯽ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮدان اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬هﺪف‬ ‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﮐﻬﻨﯽ دارد‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫ﻣﺼﺮیهﺎ ﺣﺼﯿﺮهﺎی رﻧﮕﯽ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮان‬
‫از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ زﻧﺎن و دور ﺷﺪن دﺷﻤﻨﺎن‪ ،‬ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ روش در‬ ‫درﺑﺎرﻩ ﻗﺎﻟﯽ‬
‫ٔ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻗﺎﻟﯽﺑﺎﻓﯽ ﺷﺎهﺎن هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ در ﺷﻬﺮ ﺳﺎرد و ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎﯾﯽ‬
‫]‪[4‬‬
‫ﺑﯿﻦ ﻣﺮدﻣﺎن آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ و ﻗﺒﯿﻠﻪهﺎی ﺑﻮﻣﯽ اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺎلهﺎ‬ ‫ارﻏﻮاﻧﯽ رﻧﮓ روی آراﻣﮕﺎﻩ ﮐﻮروش‪ ،‬ﮔﻮاﻩ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫]‪[13‬‬
‫در ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ وروشهﺎی ﺗﻬﯿﻪ اﻟﯿﺎف‪ ،‬از آن ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا‪ ،‬ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‪.‬‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰاﯾﯽ ﮐﻪ در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺒﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ‬
‫ﯾﺎ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﭼﺎپ ﮐﻼﻗﻪای‪ ،‬ﮔﺮﻩای و ﮐﺎﺗﺎزوم ﺳﻪ ‪ ١.٢‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ رﻧﮕﺮزی در ﺟﻬﺎن‬
‫ﻧﺤﻮﻩ اﯾﺠﺎد ﻧﻘﻮش ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮروی ﭘﺎرﭼﻪ‪،‬‬ ‫ﺳﺒﮏ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﮕﺮزی از ﻟﺤﺎظ ٔ‬
‫ﺑﯿﺶ از ‪ ۳۰۰۰‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﭼﯿﻦ‪ ،‬رﻧﮕﺮزی اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪﻩاﺳﺖ‪،‬‬ ‫]‪[5‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺎﻃﻌﯽ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ اﺳﻨﺎد از ﻣﺬهﺐ هﻨﺪو ﮐﻪ‬
‫در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ اﺑﺰاری ﻧﻈﯿﺮ ﻇﺮف )ﭘﺎﺗﯿﻞ(‪ ،‬دﻣﺎﺳﻨﺞ‪ ،‬هﻤﺰن و ﻇﺮوف در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رﻧﮕﺮزیاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ‪ ۲۵۰۰‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد اﺳﺖ‪ .‬در آن‬
‫ﺷﯿﺸﻪای ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬هﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻤﮏهﺎی ﻓﻠﺰی ﻣﺜﻞ اﻧﻮاع زﻣﺎن رﻧﮕﺮزهﺎ ﮐﺎﻻی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ]پ ‪ [6‬و ﭘﺎرﭼﻪ ]پ ‪[7‬هﺎی ﻃﻼﯾﯽ زرﺑﺎﻓﺖ ﺧﻮد را‬
‫زاج‪ ،‬ﻣﻮاد ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ آﻣﻮﻧﯿﺎک و ﻣﺎدﻩ اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ آب ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ رﻧﮕﺮزی را ﺑﻪ رﻧﮓهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫]‪[6‬‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ رﻧﮕﺮزی در آن هﻨﮕﺎم ﯾﮏ ﮐﺎر ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺘﺪاول ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﯿﺪﻩ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدهﺪ‪ ،‬در ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﺴﺘﺮدﻩای دارﻧﺪ‪.‬‬
‫]‪[15][1‬‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ از وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎدﻩای ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻪ و ﺻﻨﻌﺖ از اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫از ﻧﻘﺎﺷﯿﻬﺎی روی دﯾﻮارﻩهﺎی ﮔﻮرهﺎهﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ از ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖهﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای در اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ و‬
‫‪ ۳۰۰۰‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد ﻣﺼﺮیهﺎ ﺣﺼﯿﺮهﺎی رﻧﮕﯽ ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ و آنهﺎ‬
‫]‪[7‬‬
‫ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی ﻣﺪرن و ﺧﻮدﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫را روی دﯾﻮارهﺎﯾﺸﺎن آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﺗﻪ رﻧﮕﺮزهﺎ‪] ،‬پ ‪ [8‬ﮐﻪ ﺑﺪون ﺷﮏ‬ ‫رﻧﮕﺮزی ﺷﯿﻮﻩهﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای‪ ،‬ﮐﺎﺗﺎزوم و‬
‫اﻣﺮوزﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻠﺮﻧﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ در آن دورﻩ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد رﻧﮓهﺎی ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫ﭼﺎپ ﮐﻼﻗﻪای ﻧﺎم ﺑﺮد‪ [9][8] .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﺑﺮروی ﻣﺤﯿﻂ‬
‫و زرد ﺑﺮروی ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮاﻣﻮن ‪ ۱۴۵۰‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮐﺮﻩ زﻣﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری‬ ‫هﻤﻪ ﮐﺸﻮرهﺎ و ﮐﻞ ٔ‬‫زﯾﺴﺖ در ٔ‬
‫از ﻣﯿﻼد ﻣﺼﺮیهﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺷﮕﻔﺖآوری ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ را ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻇﺮﯾﻔﯽ‬ ‫از ﮐﺸﻮرهﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻘﺮرات ﺧﺎﺻﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻮع رﻧﮓهﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ‪،‬‬
‫]‪[1‬‬
‫ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﻗﺎدر ﺑﻮدﻧﺪ آنهﺎ را ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رﻧﮕﺮزی ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫]‪[10‬‬
‫روشهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن و دﻓﻊ ﭘﺴﺎبهﺎی ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﮑﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫از دﯾﮕﺮ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ دورﻩهﺎی ﺑﻌﺪ از آن در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﺷﺪﻩاﺳﺖ ارﻏﻮاﻧﯽ ﺻﻮری ]پ ‪ [9‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﺷﻨﻞ ﺳﺰارهﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫]پ ‪[10‬‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯿﺎب ﺑﻮد و از ﻧﻮﻋﯽ ﺣﻠﺰون درﯾﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ٔ‬ ‫‪ ١‬واژﻩﺷﻨﺎﺳﯽ‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی از داﻧﺶ رﻧﮕﺮزی ﻗﺪﯾﻤﯽ ﭘﮋوهﺸﮕﺮان‬
‫»رﺷﺘﻦ« ]‪ [11‬ﻣﺮهﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎی ﭘﻠﯿﻨﯽ ]پ ‪ [11‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻠﯿﻨﯽ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی از روشهﺎی‬
‫رﻧﮕﺮزی = رﻧﮓ ‪َ +‬رز ‪ +‬ی‪» .‬رز« ﺳﺘﺎک ﺣﺎل )ﺑﻦ ﻣﻀﺎرع( ﻣﺼﺪر َ‬
‫»رﺷﺘﻦ« ]‪ [12‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ رﻧﮓ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ »رزی« اﺳﻢ ﻣﺼﺪر رﺷﺘﻦ و رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ در دوران ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش درآورد‪ .‬در ﺑﻤﺒﺌﯽ‬ ‫ﯾﺎ ُ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی رﻧﮓآﻣﯿﺰی ﺑﺎ رﻧﮓ و آﻏﺸﺘﻦ ﺑﻪ رﻧﮓ )ﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ( اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻊ در هﻨﺪوﺳﺘﺎن در اﺛﺮ ﺣﻔﺎری‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺎﻩ رﻧﮕﺮزی ﮐﺸﻒ ﮔﺮدﯾﺪ؛ در‬

‫‪١‬‬
‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫رﻧﮕﺰاﯾﯽ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ ﻃﺒﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺎدر‬

‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ رﻧﮓ ﺑﺎ ﺛﺒﺎﺗﯽ را ﺑﺮروی ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ اﻟﯿﺎف را ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ اﮐﺴﯿﺪهﺎی ﻓﻠﺰی ]پ ‪ [15‬از ﻗﺒﯿﻞ اﮐﺴﯿﺪ‬
‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‪] ،‬پ ‪ [16‬آهﻦ و ﻗﻠﻊ ﮐﻪ ﺑﻪ آنهﺎ دﻧﺪاﻧﻪ ]ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ [3‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬رﻧﮕﺮزی‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺛﺒﺎت رﻧﮓ روی ﮐﺎﻻ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از‬
‫ﻣﺘﺪاولﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ دﻧﺪاﻧﻪای ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻟﯿﺰارﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ از رﯾﺸﻪ ﮔﯿﺎﻩ روﻧﺎس ]پ ‪ [17‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬
‫ﻣﺎدﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار وﺳﯿﻌﯽ در اروﭘﺎ‪ ،‬اﯾﺮان و هﻨﺪوﺳﺘﺎن ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ‬
‫در رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ اﮐﺴﯿﺪ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ]پ ‪ [18‬و اﮐﺴﯿﺪ آهﻦ ]پ ‪ [19‬ﺑﻪﮐﺎررﻓﺘﻪ و‬
‫از آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ رﻧﮓهﺎی ﻗﺮﻣﺰ و ارﻏﻮاﻧﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﻨﻔﺶ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﺣﺼﻮل رﻧﮓهﺎی ﺷﮑﻼﺗﯽ از ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎی‬
‫اﮐﺴﯿﺪ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و اﮐﺴﯿﺪ آهﻦ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎدی داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻩ از درﺧﺖ‬
‫ﺑﻐﻢ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎد در رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻪ اﮐﺴﯿﺪ ﮐﺮوم ]پ ‪ [20‬ﺑﺮای اﯾﺠﺎد‬
‫رﻧﮓهﺎی ﺳﯿﺎﻩ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰاﯾﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻧﻮع ﺣﺸﺮﻩ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬و در رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻪ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‪،‬‬
‫رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺳﯿﺮ )ﻻﮐﯽ( روی ﮐﺎﻻ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا ﺗﺎ ﺳﺎلهﺎی‬
‫اﺧﯿﺮ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﻟﺒﺎسهﺎی وﯾﮋﻩ اﻓﺴﺮان ﮔﺎرد در ﺟﺸﻦهﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ [15][1][16] .‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ ۱۳۷۱‬ﻣﯿﻼدی ﮐﻪ رﻧﮕﺮزهﺎ ﺻﻨﻒ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮد را‬
‫ﻟﻮح رﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﯿﺨﯽ ﮐﻪ روش رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﭘﺸﻢ ﺑﻪ رﻧﮕﻬﺎی ارﻏﻮاﻧﯽ و آﺑﯽ روی در ﻓﻠﻮراﻧﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت دﯾﮕﺮی در ﻣﻮرد آنهﺎ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﺎهﯽ داﺷﺖ و در ﺳﺎل ‪ ۱۳۸۲‬ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از‬ ‫]‪[14‬‬
‫آن ﺣﮏ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ۵۰۰‬اﻟﯽ ‪ ۶۰۰‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد‬
‫آن‪ ،‬ﺑﻪزودی اﺗﺤﺎدﯾﻪهﺎی رﻧﮕﺮزان در ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎی اروﭘﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻟﻨﺪن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻨﺸﻮر رﻧﮕﺮزهﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ورﺷﯿﭙﻔﺎل ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ آو داﯾﺮز ]پ ‪ [21‬ﺑﻪ‬
‫]‪[1‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ۱۴۷۱‬ﻣﯿﻼدی ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎ اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮاد رﻧﮕﺮزی از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﻣﻮرد رﻧﮕﺮزی و ﭼﺎپ ﭼﻠﻮار ]پ ‪ [22‬ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎرﻧﻞ ]پ ‪ [23‬در ﺳﺎل‬
‫درﺑﺎرﻩ ﻣﻮاد رﻧﮕﺮزی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫ٔ‬ ‫‪ ۱۸۴۴‬ﻣﯿﻼدی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و آﻣﺎر ﺧﻮﺑﯽ‬
‫]‪[1‬‬
‫از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد رﻧﮕﺮزی ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬دادﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﮔﯿﺎهﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اﯾﺴﺎﺗﯿﺲ ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ ،‬از‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﻣﺎدﻩ ﻓﻌﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اﯾﻨﺪﯾﮕﻮﺗﯿﻦ ]پ ‪ [24‬اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ در رﻧﮕﺮزی‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن رﻧﮓ آﺑﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﺪ‪ [1] .‬ﺳﺎل ‪ ۱۸۵۶‬ﭘﺮﮐﻠﯿﻦ ﻣﺎدﻩ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﻣﻔﯿﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎوﯾﻦ ]پ ‪ [25‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۱۸۵۸‬ﺷﯿﻤﯽداﻧﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎم ورﮔﻮﺋﯿﻦ ]پ ‪ [26‬ﻣﺎدﻩای رﻧﮕﺰا ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﯿﻮﺷﯿﻦ ]پ ‪ [27‬را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﺳﺎل‬
‫‪ ۱۸۶۳‬ﻻﯾﺖ ﻓﻮت ]پ ‪ [28‬ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر‪ ،‬روش رﻧﮕﺮزی ﻣﻮﻓﻘﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ‬
‫ﺳﯿﺎﻩ ﺑﺮ اﺳﺎس اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن آﻧﯿﻠﯿﻦ ﮐﻪ روی ﭘﻨﺒﻪ آﻏﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﺸﻒ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬وی در اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم آﻧﯿﻠﯿﻦ ﺳﯿﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬از ﻗﺮون وﺳﻄﯽ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺮوزﻩ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪهﺎی زﯾﺎدی در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﮐﻪ‬
‫]‪[1‬‬
‫ﻣﺎدﻩ اﺳﺎﺳﯽ رﻧﮕﺮزیاﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻌﺎل ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮان‬ ‫‪٢.٢‬‬

‫ﺳﺎﺑﻘﻪ دﯾﺮﯾﻨﻪای دارد‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﻮاهﺪی‬ ‫ٔ‬ ‫رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮان‬
‫اﺷﺎرﻩ ﮔﺰﻧﻔﻮن ﻣﻮرخ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﺷﺎهﺎن هﺨﺎﻣﻨﺸﯽ‬
‫هﻤﭽﻮن ٔ‬
‫درﺑﺎرﻩ ﻗﺎﻟﯽ‬
‫ٔ‬ ‫در ﺷﻬﺮ ﺳﺎرد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪ ۴۰۰‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد و ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﮕﺎرﻩ ﯾﮏ رﻧﮕﺮز در ﺣﺎل رﻧﮕﺮزی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺪﻩ ‪ ۱۵‬ﻣﯿﻼدی‬
‫ارﻏﻮاﻧﯽ رﻧﮓ‪ ،‬روی ﻗﺒﺮ ﮐﻮروش و ﮐﻬﻦﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ دارای ﮔﺮﻩ اﯾﺮان‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎل ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺎﻟﯽ اﯾﺮان ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪﻩ و ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوﻓﺴﻮر رودﻧﮕﺮ در‬
‫ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن در ﻧﺎﺣﯿﻪای ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺎزﯾﺮﯾﮏ ﮐﺸﻒ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ دﯾﻮارهﺎی آن را ﺑﺎ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﻧﻘﺎﺷﯽهﺎی دﯾﻮاری‬
‫و ﺑﻪ ﭘﯿﺮو آن ﺻﻨﻌﺖ رﻧﮕﺮزی را از آﻏﺎز ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت هﻨﺮی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺰﺋﯿﻦ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪاﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮهﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎرﻩ‬
‫ﺣﺎﺷﯿﻪ ﻓﺮش ﭘﺎزﯾﺮﯾﮏ‪،‬‬
‫ٔ‬ ‫ارزﻧﺪﻩ و ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﻄﻌﯽ ﻣﯽﺳﺎزد‪ .‬در‬ ‫ﺗﯿﺮ )ﻋﻄﺎرد( ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﯿﻒ ﭘﻮﻟﯽ را ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎدی ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی اﺳﺐ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و در ﺑﺎﻓﺖ آن از رﻧﮓهﺎی ﺳﺒﺰ‪،‬‬ ‫در آن روزﮔﺎران رﻧﮕﺮزی دادوﺳﺘﺪی ﺳﻮدآور ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪﻩاﺳﺖ‪ [15][1] .‬ﺗﺎ‬
‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺑﺎﻓﺖ‬
‫ٔ‬ ‫آﺑﯽ‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ و زرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﻮش و هﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزدهﻢ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﻣﺪ‪.‬‬
‫آن ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺳﻨﺖ هﺰار ﺳﺎﻟﻪای ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻨﻮن‬ ‫در هﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬از ﻧﯿﻞ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻩ از ﮔﯿﺎﻩ ﻧﯿﻞ ]پ ‪ [12‬و هﻤﭽﻨﯿﻦ از‬
‫]‪[17‬‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪﻩای ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در آن زﻣﺎن رﻧﮕﺮزهﺎ‪،‬‬‫آﻟﯿﺰارﯾﻦ ]پ ‪ [13‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ٔ‬
‫]پ ‪[14‬‬
‫ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدﻩ و در دورﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ رﻧﮕﺮزان از اﺣﺘﺮام ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺸﻒ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﯾﯽ‬ ‫ﮔﻞهﺎﯾﯽ را ﮐﻪ دارای ﻣﻮاد رﻧﮕﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﻮدر ﺗﺎﻟﮏ‬
‫در ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻮاد آراﯾﺸﯽ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ‪ [15][1] .‬اﮐﺜﺮ ﻣﻮاد از ﭘﺎرﭼﻬﻬﺎی دورﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺎهﮑﺎرهﺎﯾﯽ از ذوق و ﻇﺮاﻓﺖ و هﻨﺮ ﻃﺮاﺣﯽ و‬
‫‪٣‬‬

‫ﺗﻮرﯾﻘﯽ�ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﺮگ دادن درﺧﺖ�ﺑﻪ رﻧﮓ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﯽ و ﻗﻬﻮﻩای‪ ،‬و ﻗﻄﻌﻪای‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ و ﺳﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬رﻧﮓهﺎی ﻓﺮش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮔﯿﺎهﺎن و‬
‫ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻬﺎرت اﺳﺘﺎدﮐﺎران رﻧﮕﺮز ﺑﻪ ﺣﺪ و داﻣﻨﻪای رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ‬
‫دﯾﮕﺮ هﻨﺮهﺎ و ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ را در ﺳﺎﯾﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬روﻧﺎس‪ ،‬ﻧﯿﻞ‪ ،‬اﺳﭙﺮک‪،‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺎر و زﻋﻔﺮان و ﺳﺎﯾﺮ رﻧﮓهﺎی ﮔﯿﺎهﯽ ﮐﻪ از ﺻﺪهﺎ ﺳﺎل‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﺸﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ هﻨﺮﻣﻨﺪان رﻧﮕﺮز اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﻠﻮﻩای ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ در‬
‫هﯿﭻ ﮐﺠﺎی دﯾﮕﺮ از ﺟﻬﺎن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﺷﺪﻧﯽ ﻧﺒﻮد‪ .‬دوران ﺻﻔﻮﯾﻪ اوج ﺗﺮﻗﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ‬
‫رﻧﮕﺮزی و ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽاﺳﺖ؛ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ آﺛﺎر زﯾﺎدی از آن زﯾﻨﺖ ﺑﺨﺶ ﻣﻮزهﻬﺎی‬
‫دﻧﯿﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻮﻩ رﻧﮓ آﻣﯿﺰی ﻣﻼﯾﻢ و ﺑﯽ ﻧﻈﯿﺮ در ﻗﻄﻌﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻩ ﺑﻪ‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ [19] .‬رﻧﮓهﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﮐﻪ در ﺑﺎﻓﺖ ﻗﺎﻟﯽهﺎ ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪاﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻗﺮﻣﺰ ﺳﯿﺮ‪ ،‬آﺑﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺰ‪ ،‬زرد ﮐﻤﺮﻧﮓ و ﻧﺎرﻧﺠﯽ؛ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒًﺎ‬
‫ﻣﻌﺎدل رﻧﮓهﺎﯾﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮان از آنهﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺎرز ﻗﺪﻣﺖ ﺻﻨﻌﺖ رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮان اﺳﺖ‪ .‬رﻧﮕﺮزان ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ٔ‬
‫ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻪ رﻧﮓهﺎﯾﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﺟﺰﺋﯽ‬
‫ﻼ در ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮓهﺎ‪ ،‬ﺑﻨﻔﺶ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺳﺮخ را ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ رﻧﮕﯽ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﻩﺗﻮﺗﯽ ﮐﻪ درﺧﺸﺶ ﺷﮕﺮﻓﯽ داﺷﺖ و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﯿﺸﺘﺮی از زرد ﺗﻨﺪ‬
‫آنهﺎ را ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ ﺧﺮﻣﺎﻟﻮﯾﯽ درﻣﯽ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ رﻧﮕﺮزی اﯾﺮان در اواﺧﺮ‬
‫دوران ﺻﻔﻮﯾﻪ‪ ،‬هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ رﺷﺪ رﻧﮕﺮزی ﻣﺪرن در اروﭘﺎ ﻋﻈﻤﺖ و اهﻤﯿﺖ ﺧﻮد‬
‫ﻓﺮش ﭘﺎزﯾﺮﯾﮏ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮش دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﮋوهﺸﮕﺮان اﯾﻦ ﻗﺎﻟﯽ را از دﺳﺖﺑﺎﻓﺖهﺎی‬
‫ﭘﺎرتهﺎ و ﯾﺎ ﻣﺎدهﺎ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن از ﻗﺪﻣﺖ رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮانزﻣﯿﻦ دارد‪ .‬را ﺗﺎ ﺣﺪی از دﺳﺖ داد‪ .‬در دورﻩ ﭘﻬﻠﻮی ﮐﺎرﺑﺮد رﻧﮓهﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫]‪[21][20‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬

‫رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ ﻧﺎﺷﯽ از وﺟﻮد ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ رﻧﮕﺮزی و ﻧﺴﺎﺟﯽ‬

‫ﻓﺮش ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﻓﺮش ﺑﻬﺎرﺳﺘﺎن ﯾﺎ ﺑﻬﺎرﺧﺴﺮو ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ‪ ٣‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی‬
‫و ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮش اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﺘﺒﺎر آن را ﺑﻪ اوج ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎی‬

‫از ﺳﻨﮓهﺎ و ﺟﻮاهﺮات و ﺗﺰﺋﯿﻨﺎت ﮔﺮان ﺑﻬﺎ و ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از رﻧﮓهﺎی‬

‫زﯾﺒﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻓﺼﻮل ﺳﺎل را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﯿﻨﻨﺪﻩ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫]‪[15‬‬ ‫]‪[18‬‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا‪ ،‬ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‬ ‫ﻗﺮار دادﻩاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا در رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪١.٣‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ از رﻧﮓ در ﮐﺎﻻهﺎی ﻧﺴﺎﺟﯽ و ﺗﺰﺋﯿﻨﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺗﺄﺛﯿﺮ‬

‫آن در روح اﻧﺴﺎن از زﻣﺎنهﺎی ﺧﯿﻠﯽ ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻌﻤﻮل و ﻣﺘﺪاول ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖهﺎی زﯾﺎدی از دﯾﺮﺑﺎز در ﮐﺎر رﻧﮕﺮزی و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫آﻣﺪﻩاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ اﻣﺮوزﻩ اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻓﻨﻮن‬
‫رﻧﮕﺮزی و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﺳﺖ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﮐﺎﻻهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ را در ﻓﺎمهﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻮاد‬
‫رﻧﮕﺰای اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ دو روش ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﯾﮑﯽ از آنهﺎ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و دﯾﮕﺮی ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﻧﻮع ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻟﺤﺎظ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﺑﻪ ﮔﺮوﻩهﺎی رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ )ﭘﯿﮕﻤﻨﺖهﺎ(‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای اﺳﯿﺪی‪ ،‬ﻣﻮاد‬
‫رﻧﮕﺰای آزو‪] ،‬پ ‪ [29‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای آﻧﺘﺮاﮐﯿﻨﻮن‪] ،‬پ ‪ [30‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﺧﻤﯽ‪ ،‬ﻣﻮاد‬
‫رﻧﮕﺰای اﯾﻨﺪﯾﮕﻮ‪] ،‬پ ‪ [31‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای آرﯾﻞ ﮐﺮﺑﻮﻧﯿﻮم‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﭘﻠﯽ ﻣﺘﯿﻦ‪،‬‬ ‫رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ در اﺻﻔﻬﺎن )زاﯾﻨﺪﻩ رود(‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان در ﺣﺎل هﻢ زدن ﭘﺎﺗﯿﻞ رﻧﮕﺮزی‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻣﺘﺎﻟﻮﺳﯿﺎﻧﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻧﯿﺘﺮو و ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻧﯿﺘﺮوزو و ﻣﻮاد‬
‫رﻧﮕﺰای ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا از ﻟﺤﺎظ ﻧﻮع ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﻪ ﭼﻬﺎر‬ ‫ﺷﯿﻮﻩ ﺑﯿﺰاﻧﺴﯽ ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ و ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺷﯿﻮﻩ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن در ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی رﻧﮓهﺎ ﺑﺎ ٔ‬
‫ٔ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﮔﺮوﻩ اول‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﮔﺮوﻩ دوم‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ و‬ ‫رﻧﮓهﺎی ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﯾﮑﯽاﺳﺖ وﻟﯽ رﻧﮓهﺎی ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ دارای درﺧﺸﺶ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫رﯾﺸﻪ‬
‫درﺧﺸﺎن ﮐﻨﻨﺪﻩهﺎی ﻓﻠﻮرﺳﻨﺘﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ ٔ‬ ‫و ﻣﻌﺘﺪلﺗﺮ اﺳﺖ و هﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪﺗﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻘﺶ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﻃﺒﯿﻌﯽ داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺨﺮاج آنهﺎ در ﺳﻪ ﮔﺮوﻩ زﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬در دوران آل ﺑﻮﯾﻪ و ﺳﭙﺲ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎی رﻧﮕﺮزی‬
‫]‪[22‬‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻨﻔﯽ و ﺗﻮﻟﯿﺪی در ﺑﺴﯿﺎری ﺷﻬﺮهﺎی اﯾﺮان ﻧﻈﯿﺮ ﯾﺰد‪ ،‬ﮐﺎﺷﺎن‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫و اﺻﻔﻬﺎن اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬رﻧﮕﺮزان‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر داﺋﻢ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﻬﺎرت و ذوق ﺧﻮد را در اﯾﻦ‬
‫‪ .١‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻩ از ﮔﯿﺎهﺎن ﻣﺜﻞ ﻧﯿﻞ‪ ،‬روﻧﺎس و ﻏﯿﺮﻩ ﮐﻪ از‬ ‫رﻧﮕﺮزﺧﺎﻧﻪهﺎ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮت اﯾﺮاﻧﯿﺎن در رﻧﮕﺴﺎزی و درﯾﺎﻓﺖ ارزش‬
‫رﯾﺸﻪ‪ ،‬ﮔﻞ‪ ،‬ﺑﺮگ‪ ،‬ﻣﯿﻮﻩ و ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫رﻧﮓهﺎ ﺑﻪﺧﺼﻮص در زﻣﯿﻨﻪهﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺳﺎزی و ﻣﯿﻨﯿﺎﺗﻮر ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺮزی‬
‫رﺳﯿﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﮑﺘﺐ هﻨﺮی ﺑﺮﺟﺴﺘﻪای ﻧﻈﯿﺮ ﻣﮑﺘﺐ هﺮات‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎدان رﻧﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻼﺟﻘﻪ در اﯾﺮان‬
‫‪ .٢‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻩ از ﺟﺎﻧﻮران ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ و ﺻﺪف ﻓﺮﻓﺮی‬
‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻓﻨﻮن و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص رﻧﮕﺮزی و ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﺎﯾﺮ ﺗﺮک در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺸﻮرهﺎی اﺳﻼﻣﯽ اهﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺑﺎﻓﺘﻪهﺎی‬
‫]‪[1‬‬
‫‪ .٣‬و آنهﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺧﺎک ﺳﺮخ‪.‬‬ ‫دورﻩ ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮزﻩ ﻣﺘﺮوﭘﻮﻟﯿﺘﻦ ﻧﯿﻮﯾﻮرک ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ دارای اﺷﮑﺎل‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٤‬‬

‫ﮐﻼفهﺎی ﭘﺸﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎی هﻨﺪی ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺑﺎزار ﺑﺮای ﻓﺮوش ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﯾﻨﺪ‬

‫ﭘﺎرﭼﻪهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ در رﻧﮓهﺎی رﻧﮕﯿﻦﮐﻤﺎن‬
‫رﻧﮕﺮزی از ﻣﺨﻠﻮط رﻧﮓهﺎ‪ ،‬رﻧﮓهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ‬

‫ﭘﺎرﭼﻪ ﻓﺎﺳﺘﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﭘﺸﻢ و ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﻪ ﺑﻌﺪی ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺗﺮی ﻓﻨﯿﻞ ﻣﺘﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﯽرﻧﮓ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٢.٣‬‬

‫ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﻣﺎدﻩای ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ هﺪف ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزیاﺳﺖ‬
‫و ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺟﻬﺖ رﻧﮓﮐﺮدن آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی و ﯾﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اﻟﯿﺎف‪ ،‬ﻧﺦ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﺑﺮای هﺮ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ اﻟﯿﺎف‪ ،‬ﻧﺦ‬
‫و ﭘﺎرﭼﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬اﻟﯿﺎف ﺑﻪ دو ﮔﺮوﻩ اﻟﯿﺎف آب ﻧﺦهﺎی رﻧﮕﯽ ﭘﺸﻢ‬
‫دوﺳﺖ و اﻟﯿﺎف آب ﮔﺮﯾﺰ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﯿﺎف آب دوﺳﺖ ﺑﻪ دو زﯾﺮ ﮔﺮوﻩ‬
‫اﻟﯿﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰی ﯾﺎ ﮔﯿﺎهﯽ )ﻣﺜﻞ‪ :‬ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﮐﺘﺎن( و اﻟﯿﺎف ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ )ﻣﺜﻞ‪:‬‬
‫ﻣﻮ‪ ،‬ﭘﺸﻢ و اﺑﺮﯾﺸﻢ( ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻟﯿﺎف آب ﮔﺮﯾﺰ ﯾﺎ اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‬
‫]‪[23‬‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻪ زﯾﺮ ﮔﺮوﻩ اﺳﺘﺎتهﺎ‪ ،‬آﮐﺮﯾﻠﯿﮏهﺎ و ﻧﺎﯾﻠﻮﻧﻬﺎ ردﻩﺑﻨﺪی ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی‬

‫ﭘﺎرﭼﻪهﺎﯾﯽ از ﺟﻨﺲ ﮐﺘﺎن ﮐﻪ از ﻧﺦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ در ﺑﺎﻓﺖ آن اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬

‫ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ‬ ‫‪٣.٣‬‬ ‫ﻓﺘﯿﻠﻪ اﻟﯿﺎف ﭘﻨﺒﻪ‬

‫ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻮادی ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﻧﻘﺶ ﮐﻠﯿﺪی را‬
‫ﺑﺎزی ﮐﺮدﻩ و ﺑﺪون آنهﺎ رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻧﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﺮدد و ﮐﺎﻻی‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺪول زﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از‬
‫ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ اﺷﺎرﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ و ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ در رﻧﮕﺮزی ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﯿﺖ اﺳﺖ؛ ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻣﻮاد ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب‬
‫]‪[24‬‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را در ﺑﺮﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫و درﺟﻪ دوم‪،‬‬
‫‪٥‬‬ ‫اﺑﺰار و ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫‪١.٤‬‬

‫ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ در ﺑﺮﺧﯽ اﻟﯿﺎف ﻣﺜﻞ ﭘﺸﻢ در ﭘﯿﺶ از رﻧﮕﺮزی )ﺷﺴﺘﺸﻮ و‬

‫آﻣﺎدﻩﺳﺎزی( ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﻧﺦهﺎی ﭘﺸﻤﯽ در‬
‫اﯾﺮان اﺑﺘﺪا آن را ﺑﺎ ﻧﻤﮏهﺎی ﻗﻠﻊ‪ ،‬آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و ﻣﺲ ﺷﺴﺘﺸﻮ و آﻣﺎدﻩﺳﺎزی‬
‫]‪[25‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ ﺑﺨﺶ رﻧﮕﺮزی ﺻﻨﻌﺘﯽ‬

‫ٔ‬ ‫ﺑﺮای‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﺮوری ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮ اﺻﻄﻼﺣﺎت رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٤.٣‬‬

‫‪ .١‬زاج‪ :‬ﯾﮑﯽ از اﻧﻮاع دﻧﺪاﻧﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻃﻮﻻﻧﯽ از ﻧﻈﺮ ﻣﺼﺮف در‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ در اﯾﺮان دارد و ﺑﻪ ﺻﻮرتهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫ﻣﺜﻞ زاج ﺳﯿﺎﻩ‪ ،‬زاج ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬زاج ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﮐﺎت ﮐﺒﻮد ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢‬آب آهﮏ‪ :‬آب آهﮏ ﯾﺎ هﯿﺪروﮐﺴﯿﺪ ﮐﻠﺴﯿﻢ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮕﻬﺎی ﺣﻨﺎﯾﯽ‬
‫در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٣‬اﺳﯿﺪ ﻻﮐﺘﯿﮏ‪ :‬ﻣﺎدﻩای اﺳﺖ ﮐﻪ در دوغ‪ ،‬ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮﻗﻮروت ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‬

‫و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﻧﺪاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎرﻩای ﮐﻪ رﻧﮕﺮزی ﻟﺒﺎسهﺎی ﭘﺸﻤﯽ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را در ﺳﺎل ‪) ۱۴۸۲‬ﻣﯿﻼدی( ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدهﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٤‬اﺳﯿﺪ اﮔﺰاﻟﯿﮏ ‪:‬ﯾﺎﺟﻮهﺮﺗﺮﺷﮏ ﻣﺎدﻩای اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎی‬
‫اﺳﯿﺪی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ ﭼﻮن اﺳﻔﻨﺎج وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ .٥‬اﺳﯿﺪ ﺳﯿﺘﺮﯾﮏ ﺑﺎ )ﺟﻮهﺮ ﻟﯿﻤﻮ(‪ :‬ﯾﮑﯽ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎی اﺳﯿﺪی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓهﺎی ﺑﻨﻔﺶ و ﮔﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ در‬
‫ﻟﯿﻤﻮ ﺗﺮش ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ در اﯾﺮان‬ ‫‪٢.٠.٤‬‬
‫‪ .٦‬اﺳﯿﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﯾﮏ ﯾﺎ ﺟﻮهﺮ ﮔﻮﮔﺮد‪ :‬ﯾﮑﯽ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎی اﺳﯿﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓ ﮔﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﻋﯿﺐ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ آﺑﮕﯿﺮی ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮرﻧﺪﻩ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪو و رﻧﮕﻬﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪﻩ از آن ﮐﺪر ﭘﮋوهﺶهﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺆﯾﺪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن در رﻧﮕﺮزی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﯾﺮ‬
‫اﻗﻮام و ﻣﻠﻞ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻮاد رﻧﮕﺰاﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﺛﺒﺎت و ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺳﺎلهﺎی ﻣﺘﻤﺎدی‬
‫دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺎزی‬
‫ٔ‬ ‫‪ .٧‬ﺳﻮد ﮐﺎﺳﺘﯿﮏ‪) :‬ﺳﻮد ﺳﻮز آور‪ -‬هﯿﺪروﮐﺴﯿﺪ ﺳﺪﯾﻢ( ﯾﮏ‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ ﯾﮑﯽ از اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ اﯾﺮان ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ دورﻩ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓ آﺑﯽ‪ ،‬زﯾﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺷﯽ‪ ،‬ﺷﻮﯾﺪی‪ ،‬ﻧﯿﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎی ﻣﺘﻌﺪد رﻧﮕﺮزی در ﺟﻮار ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎی ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻏﻠﻈﺖ آن ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﭘﺮروﻧﻘﯽ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎ ﻓﺮاوردﻩهﺎی ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ روﻧﺎس‪،‬‬
‫ﺗﺨﺮﯾﺐ اﻟﯿﺎف ﭘﺸﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫اﺳﭙﺮک‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو و اﻧﺎر را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ و ﺗﺠﺎر ﺻﺎدرﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﯿﺰ‬
‫‪ .٨‬هﯿﺪروﮐﺴﯿﺪ ﮐﺮوم ‪:‬دﯾﮑﯽ از دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺑﺎزی اﺳﺖ ﮐﻪ رﻧﮓ ﻻﺟﻮردی ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﮔﯿﺎهﯽ ﻣﺎزاد ﺑﺮ ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ را ﮐﻪ در ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ رﻧﮓ‬
‫ﺑﺴﺘﻪﺑﻨﺪی ﺷﺪﻩ ﺑﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ [28] .‬رﻧﮕﯿﻦ ﻧﻤﻮدن اﻟﯿﺎف ﯾﺎ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐهﺎی ﮐﺮوم رﻧﮕﯽ‬
‫ﭘﺎرﭼﻬﻬﺎی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ‪ ،‬ﭘﺸﻤﯽ‪ ،‬ﮐﺮک‪ ،‬و ﭘﻨﺒﻪ از ﻃﺮﯾﻖ روشهﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ و ﮐﺎﻣ ً‬
‫ﻼ‬
‫ﺳﻨﺘﯽ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﻮاد ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺄ ﮔﯿﺎهﯽ ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ دارﻧﺪ را رﻧﮕﺮزی‬ ‫]‪[26‬‬
‫ﺳﻨﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوتهﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬دارای ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺸﺨﺼﯽاﺳﺖ‪ .‬اﺑﺮﯾﺸﻢ ﯾﺎ ﭘﺸﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﮔﯿﺎهﯽ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺷﻮد دارای ﻧﻮﻋﯽ ﺟﺬاﺑﯿﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن و در‬
‫اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ و ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﻧﻮر و ﻣﻮاد ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ و‪ ...‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ارزش‬ ‫‪ ٤‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ‬
‫آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ آن ﻧﯿﺰ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺻﺪهﺎ ٔ‬‫ٔ‬ ‫ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬رﻧﮓهﺎی ﺳﻨﺘﯽ )ﮔﯿﺎهﯽ و ﺣﯿﻮاﻧﯽ( ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪ ١.٠.٤‬ﭘﯿﺸﯿﻨﻪ در ﺟﻬﺎن‬
‫ﻣﺮدﻣﺎن ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽاﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻮارﻩ ﺑﺎ اﻗﺘﺒﺎس از ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد رﻧﮓ‬
‫ﻧﻘﺎﺷﯽ رﻧﮕﯽ ﺑﺮروی دﯾﻮارهﺎ‪ ۹ ،‬ﺗﺎ ‪ ۱۵‬هﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺒﺐ از ارزش ﻣﻌﻨﻮی و ﻣﺎدی ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺮﺧﻮردار هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺳﯿﻠﻪ رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎی ﻏﯿﺮآﻟﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ و ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻗﺮن ﭘﯿﺶ ﮐﻪ رﻧﮕﯿﻨﻪهﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻟﯿﺎف‬ ‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺎﺷﯽهﺎ ﺑﻪ ٔ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺪت ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ دوام آورﻧﺪ‪ .‬ﻟﺒﺎسهﺎی رﻧﮕﯽ در هﻤﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ در ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﻨﺘﯽ رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﺮان ﺑﯿﺶ از‬
‫ﻓﺮهﻨﮓهﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻤﯽ ﭘﺎﯾﺪاری رﻧﮓ آنهﺎ‪ .‬ﺻﺪ ﻧﻮع رﻧﮕﯿﻨﻪ ﮔﯿﺎهﯽ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪﻩ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺛﺒﺎت از درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮐﺎﻻهﺎی ﻧﺴﺎﺟﯽ رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻌﻀﯽ از آنهﺎ دارای ﺛﺒﺎت ﮐﻤﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮای ﻋﻮض ﮐﺮدن‬
‫ﮐﻤﯿﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع آب و هﻮا‪ ،‬اﻧﻮاع ﮔﯿﺎهﺎن ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ رﻧﮓهﺎی ﺷﯿﺪ رﻧﮓهﺎی دﯾﮕﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻔﺎوتهﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﻮع در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻼوﻩ از ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪﻩهﺎی ﮔﯿﺎهﯽ ﻧﯿﺰ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد‪ ،‬دارای ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺸﺨﺼﯽاﺳﺖ‪ .‬اﺑﺮﯾﺸﻢ ﯾﺎ ﭘﺸﻤﯽ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻢ و ﻣﻨﺸﺄ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد دوم در اﻏﻠﺐ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاد ﮔﯿﺎهﯽ رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺷﻮد دارای ﺟﺬاﺑﯿﺖ و زﯾﺒﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺮن ﻣﺮور زﻣﺎن و در اﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ و ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﻧﻮر و ﻣﻮاد ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ و‪ ...‬ﻧﻪ‬
‫ﻧﻮزدهﻢ ﻣﯿﻼدی رﻧﮕﺰاهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ رﻧﮓ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﮐﺎﻻهﺎی ﺗﻨﻬﺎ از ارزش آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺛﺒﺎت و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ آن ﻧﯿﺰ اﻓﺰودﻩ‬
‫]‪[29][20‬‬ ‫]‪[27‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ ٥‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا در رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٦‬‬

‫در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ و ﻧﻮﯾﻦ از ﻇﺮوف ﺷﯿﺸﻪای آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن‪،‬‬
‫اﻧﺪازﻩﮔﯿﺮی و‪ ...‬ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن دﻗﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‬

‫اﺑﺰار و ﻣﻮاد ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫‪١.٤‬‬

‫• ﻇﺮف )ﭘﺎﺗﯿﻞ( ﯾﺎ ﺣﻤﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی و دﻧﺪاﻧﻪ ﮐﺮدن در آن‬
‫ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﻨﺲ ﺿﺪ زﻧﮓ و ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮارت‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ از ﻇﺮوف اﺳﺘﯿﻞ ﯾﺎ ﻣﺴﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺎﻩ رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ در ﮐﺸﻮر آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ ﻣﺎﻟﯽ‬

‫• ﺗﺮازو ﺑﺮای ﺗﻮزﯾﻦ‬

‫• دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺮای اﻧﺪازﻩﮔﯿﺮی دﻣﺎی ﺣﻤﺎم رﻧﮕﺮزی‬

‫‪ ٥‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا در رﻧﮕﺮزی‬ ‫• هﻤﺰن ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ از ﺟﻨﺲ ﭼﻮب اﺳﺖ و ﺑﺮای هﻢ زدن اﻟﯿﺎف در ﺣﻤﺎم‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫‪١.٥‬‬
‫• ﻇﺮوف ﺷﯿﺸﻪای ﻣﺪرج ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺸﺮ‪ ،‬ارﻟﻦ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪهﺎی آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎهﯽ و‪...‬‬
‫دﺳﺘﻪ اول دﺳﺘﻪای ﮐﻪ ﺑﺪون‬‫ٔ‬ ‫رﻧﮕﻬﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﺑﺮای اﻧﺪازﻩﮔﯿﺮی و ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﺳﯿﺪهﺎ و ﻗﻠﯿﺎهﺎو‪...‬‬
‫وﺟﻮد دﻧﺪاﻧﻪ اﺳﺎﺳﺎ ﺟﺬب ﭘﺸﻢ ﻧﺸﺪﻩ و ﯾﺎ ﻣﻘﺪار ﺟﺬب آنهﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؛ و دﺳﺘﻪ دوم آنهﺎﯾﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻧﮓ ﺟﺬب اﻟﯿﺎف ﻣﯽﮔﺮدد اﻣﺎ ﺛﺒﺎت‬ ‫• ﻧﻤﮏهﺎی ﻓﻠﺰی ﭼﻮن زاج ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬زاج ﺳﺒﺰ‪ ،‬زاج ﺳﯿﺎﻩ‪ ،‬دی ﮐﺮوﻣﺎت‬
‫آن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ [32] .‬دﺳﺘﻪای از ﮔﯿﺎهﺎن دارای رﻧﮕﯿﻨﻪهﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺛﺒﺎت ﻋﺎﻟﯽ‬ ‫ﺳﺪﯾﻢ‪ ،‬ﮐﻠﺮﯾﺪ ﻗﻠﻊ و‪...‬‬
‫و ﻣﺘﻮﺳﻂ هﺴﺘﻨﺪ و در رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮی دارﻧﺪ‪ [33] .‬روﻧﺎس‪ ،‬اﺳﭙﺮک‪،‬‬ ‫• ﻣﻮاد ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮد و آﻣﻮﻧﯿﺎک و‪....‬‬
‫ﻧﯿﻞ‪ ،‬ﮔﻞ ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮگ اﻧﮕﻮر ﻋﺴﮕﺮی‪ ،‬ﭼﻐﻨﺪر‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺗﻮت‪،‬‬
‫وﺳﻤﻪ‪ ،‬ﮔﻞ رﻧﮓ‪ ،‬ﮔﻞ ﺟﻌﻔﺮی‪ ،‬ﺑﺮگ اﻧﺠﯿﺮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺎر‪ ،‬ﺑﻠﻮط‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو‪،‬‬ ‫• اﺳﯿﺪهﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﯿﺪ ﺗﺎرﺗﺎرﯾﮏ‪ ،‬اﺳﯿﺪ ﻻﮐﺘﯿﮏ‪ ،‬اﺳﯿﺪ اﮔﺰاﻟﯿﮏ‪ ،‬اﺳﯿﺪ‬
‫هﻠﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎق‪ ،‬زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﺟﺎ ﺷﯿﺮ و ﻏﯿﺮﻩ از ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﺮان ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫اﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﺳﯿﺪ ﺳﯿﺘﺮﯾﮏ و هﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از اﺳﯿﺪهﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ‬
‫]‪[35][34][28‬‬
‫ﺷﺪﻩ و از ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای آنهﺎ در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﯿﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﯾﮏ و اﺳﯿﺪ ﮐﻠﺮﯾﺪرﯾﮏ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎی اﺳﯿﺪ ﻻﮐﺘﯿﮏ از دوغ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .١‬ﺑﺰﻏﻨﺞ‪ :‬ﭘﻮﺳﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺴﺘﻪ ﮐﻮهﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﺗﺎﻧﻦ زﯾﺎدی دارد ﺑﻪ‬
‫• آب ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﺪاوم در رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﺮاﯾﻂ و ﺧﻮاص‬
‫ﻋﻨﻮان دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺮای ﺛﺒﺎت ﻧﻤﻮدن رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ از آن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫]‪[30][28‬‬
‫]‪[36‬‬ ‫ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی و ﻣﺸﮑﯽ ﻧﯿﺰ از آن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫• وﺳﻤﻪ‪ :‬ﮐﺸﺖ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن دارای ﻗﺪﻣﺖ زﯾﺎدیاﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎﻩ رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٢.٤‬‬
‫دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ زﻧﺪﮔﺎﻧﻪای آﺑﯽ و ﺑﻨﻔﺶ از ﻋﺼﺎرﻩ ﮔﯿﺎهﯽ آن ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی‬
‫]‪[37‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺎﻩهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ ﯾﮏ ردﯾﻒ ﭘﺎﺗﯿﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫)ﺧﻢ رﻧﮕﺮزی( در دﯾﻮار ﮐﺎرﮔﺎﻩ ﺗﻌﺒﯿﻪﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع رﻧﮓ ﮐﺎرﺑﺮدی‪،‬‬
‫• روﻧﺎس‪ :‬روﻧﺎس ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﭘﺎﺗﯿﻞهﺎ از ﭼﺪن ﯾﺎ ﻣﺲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و زﯾﺮ هﺮ ﮐﺪام اﺟﺎﻗﯽ ﻗﺮار ﻣﯽدهﻨﺪ‪.‬‬
‫رﺷﺪ ﮔﯿﺎﻩ‪ ،‬ﻧﻮع دﻧﺪاﻧﻪ ﻣﺼﺮﻓﯽ و اﺳﯿﺪﯾﺘﻪ ﺣﻤﺎم رﻧﮕﺮزی روی رﻧﮓ‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻓﺮوﺑﺮدن اﻟﯿﺎف در ﻣﺤﻠﻮل ﻗﻠﯿﺎب و آب ﮔﺮم ﭼﺮﺑﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﻟﯿﺎف ﭘﺸﻤﯽ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از روﻧﺎس ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد؛ ﺑﻪ هﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺟﺰء رﻧﮓهﺎی ﭘﻠﯽﮐﺮوﻣﯿﮏ‬ ‫را ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻗﻠﯿﺎب ﮐﺮدن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﻼفهﺎی ﭘﺸﻢ ﻗﻠﯿﺎب ﺷﺪﻩ‬
‫ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﻮع دﻧﺪاﻧﻪ در زﻣﺎن رﻧﮕﺮزی ﺑﺮ ﻣﯿﺰان روﺷﻨﺎﯾﯽ اﻟﯿﺎف‬ ‫ﺧﻤﺮﻩ رﻧﮓ ﺑﺮدﻩ و آن را ﻣﯽﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﺮﮔﯽ و روﺷﻨﯽ رﻧﮓ‬ ‫ٔ‬ ‫را ﺑﻪ‬
‫اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪ .‬اﯾﻦ رﻧﮓ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﮕﺮزی رﻧﮓهﺎی‬ ‫ﻣﺪت زﻣﺎن ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن را ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت اﻟﯿﺎف را ﺑﺎ ﭼﻮب‪ ،‬زﯾﺮ‬
‫]‪[38‬‬
‫ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ را ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯿﻠﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﻣﺤﮑﻤﯽ درون دﯾﻮار ﺑﺎﻻی ﺧﻤﺮﻩهﺎ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ‬‫آب ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ٔ .‬‬
‫ﮐﻼفهﺎ را روی اﯾﻦ ﻣﯿﻠﻪ آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آب آن ﺑﭽﮑﺪ و اﻟﯿﺎف هﻮا ﺑﺨﻮرد‪،‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻼفهﺎ را ﺑﻪ ﺣﯿﺎط ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و روی ﺗﯿﺮهﺎی ﺿﺨﯿﻢ آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ روﻧﺎس ﯾﺎ روﻏﻨﺎس ﮔﯿﺎهﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد رو ﻣﯽروﯾﺪ‬
‫]‪[31‬‬
‫وﻟﯽ در ﺳﺎﻟﻬﺎی اﺧﯿﺮ در ﮐﺮﻣﺎن‪ ،‬ﯾﺰد و ﻣﺎزﻧﺪران ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬رﯾﺸﻪ آن‬ ‫ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪٧‬‬ ‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ‬ ‫‪١.٥‬‬

‫]‪[39‬‬
‫ﮐﻠﻔﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺷﺘﯽ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎم ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﯽ آن آﻟﯿﺰارﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ روﯾﺶ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ زﻣﯿﻦهﺎی ﮐﻮﯾﺮی و آﻓﺘﺎب ﮔﺮم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﯾﺰد و‬
‫اﻧﺎرک و ﮐﺮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﻮﻣﯽ از ﮔﺬﺷﺘﻪهﺎی دور در ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﺒﺎس‬
‫و ﻓﺮش و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﺎ ﺑﺮای رﻧﮓ آﻣﯿﺰی ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﮐﺎرﺑﺮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓ اﯾﻨﺪﯾﮕﻮ‬
‫روش اول ٔ‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ در رﯾﺸﻪ آن و ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ و ﻣﻐﺰ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮔﯿﺎﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﯾﺸﻪ روﻧﺎس ﮔﺎﻩ ﺗﺎ دوﻣﺘﺮ در ﺧﺎک ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬هﻨﮕﺎم ﺟﻮاﻧﯽ ﮔﯿﺎﻩ ﻣﺎدﻩ رﻧﮓ‬
‫در رﯾﺸﻪ ﮔﯿﺎﻩ روﺷﻦ ﺗﺮ و در رﯾﺸﻪهﺎی ﮐﻬﻦ ﺗﯿﺮﻩ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﯾﺎ ﺗﺎزﻩ‬
‫ﺑﻮدن روﻧﺎس را از ﻃﻌﻢ آن )ﺑﻮﺗﻪ ﺟﻮان ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺗﺮ و ﺑﻮﺗﻪهﺎی ﮐﻬﻨﻪ ﺗﻠﺦ ﺗﺮ‬
‫اﺳﺖ( ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺸﺨﯿﺺ داد‪ .‬ارزش رﻧﮕﯽ روﻧﺎس ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎی ‪۳‬ﺗﺎ‪ ۷‬ﺳﺎﻟﮕﯽ‬
‫آن اﺳﺖ و از ﺳﺎل ﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮔﯿﺎﻩ ارزش رﻧﮕﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮگ و ﺳﺎﻓﻪ روﻧﺎس‬
‫ﺑﺮای ﻋﻠﻮﻓﻪ دام ﻣﺼﺮف دارد‪ .‬ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﯽ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﭼﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮕﯽ‬
‫ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓ اﯾﻨﺪﯾﮕﻮ‬
‫روش دوم ٔ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎمهﺎی آﻟﯿﺰارﯾﻦ )ﻗﺮﻣﺰ آﺟﺮی( و ﭘﻮرﭘﻮرﯾﻦ )ارﻏﻮاﻧﯽ( و روﺑﯿﺎدﯾﻦ )ﺑﻨﻔﺶ‬
‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ( اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻧﻮع رﺷﺪ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ رﻧﮓ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﻋﻤﻞ آوردن روﻧﺎس ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ روﻧﺎس را روزهﺎی آﺧﺮ ﭘﺎﯾﯿﺰ‬
‫ﻧﯿﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮﻧﻬﺎ ﭘﯿﺶ در ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و از ﺑﻮﺗﻪای ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫از ﺧﺎک ﺑﯿﺮون آوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﻧﮓ رزان ﺧﺎﻣﻪ ﻗﺎﻟﯽ اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﻞ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع آن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ هﻨﺪوﺳﺘﺎن اﺳﺖ و د رﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﻋﻤﻞ را ﺑﺎ ﻗﺮار دادن روﻧﺎس در ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ روﻧﺎس ﺧﺸﮏ‬
‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان و ﮐﺮﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺖ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﻧﯿﻞ در روی ﭘﻨﺒﻪ رﻧﮓهﺎی‬ ‫ﺷﺪﻩ را ﺑﻪ ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وزن ﻧﺦ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﻣﯽﺳﺎﯾﻨﺪ و ﮔﺎﻩ آن را‬
‫آﺑﯽ ﻋﻤﯿﻖ و ﺗﯿﺮﻩای اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﯿﻂ ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ آرام‬ ‫ﻣﯽﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﯽ از رﯾﺸﻪ ﺟﺪا و ﺧﻮب ﺣﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺗﻔﺎﻟﻪهﺎ را‬
‫ﺧﻮﯾﺶ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﭘﺸﻢ ﻧﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﻞ ﺗﺎزﻩ ﭼﯿﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ‬ ‫از آن ﻣﺤﻠﻮل ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺟﺪا ﮐﺮدن ﻗﺴﻤﺖ رﻧﮓ دار رﯾﺸﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻮا اﮐﺴﯿﺪﻩ و ﺑﻪ ﺳﺒﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‬ ‫ﺧﺮد ﺷﺪﻩ را ﺑﺎ روﻏﻦ ﭼﺮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در اﺛﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﺮد‬
‫وﺳﯿﻌﯽ ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪ رﻧﮓهﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻧﯿﻞ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﯽرﯾﺰد‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﮔﻞ روﻧﺎس )ﮔﺮد روﻧﺎس( رﯾﺸﻪ روﻧﺎس‬
‫ﮐﻪ رﻧﮓ ﺧﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ رﻏﻢ دﺷﻮاری و ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺷﺮاﯾﻂ رﻧﮕﺮزی و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫را ﻣﯽﺳﺎﯾﻨﺪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮔﺮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﯿﺴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ آن آب ﺳﺮد و‬
‫رﻧﮓ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎی ﺳﺮﻣﻪای و ﺛﺒﺎط ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از آن رواج ﺑﺴﯿﺎر دارد‪.‬‬ ‫ﺳﻪ درﺻﺪ اﺳﯿﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﯾﮏ ﻣﺪت دو ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ هﻢ ﻣﯽزﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻠﻮل اﺳﯿﺪ در‬
‫ﺧﺎﻧﻮادﻩ رﻧﮓهﺎی ﺧﻤﯽ دو ﮔﺮوﻩ اﻧﺘﺮاﮐﯿﻨﻮﻧﺒﺮای رﻧﮕﺮزی ﭘﻨﺒﻪ و اﻟﯿﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰی‬ ‫آن ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ‪ .‬آن وﻗﺖ از ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﯽﮔﺬراﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل رﻗﯿﻖ ﮐﺮﺑﻨﺎت‬
‫و رﻧﮓهﺎی اﯾﻨﺪﯾﮕﻮ ﺋﯿﺪی)ﻧﯿﻞ( ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﭘﺸﻢ و اﻟﯿﺎف ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﺳﺪﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آب ﻣﯽﺷﻮﯾﻨﺪ ﺗﺎ اﺳﯿﺪ آن از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ .‬روﻧﺎس را در اﯾﻦ‬
‫]‪[47‬‬
‫ﻣﯽرود‪ .‬رﻧﮓ ﻧﯿﻞ ﯾﮑﯽ از رﻧﮓهﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ آﺑﯽ و ﺳﺒﺰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﺳﺎﯾﻨﺪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮔﺮد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮد را‬
‫ﮔﻞ روﻧﺎس ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻣﻌﺎدل ‪ ۴۵‬ﺗﺎ ‪ ۵۰‬درﺻﺪ رﯾﺸﻪ روﻧﺎس اﺳﺖ‪ .‬روﻧﺎس‬
‫• ﻣﺎزو‪ :‬از ﻣﺎزو در ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺮمﺳﺎزی‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐﺳﺎزی‪ ،‬رﻧﮕﺮزی و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ رﻧﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﯾﺮ دارد و در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻬﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و‬
‫ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺮای درﻣﺎن ﺳﻮﺧﺘﮕﯽهﺎ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎزوهﺎ اﻧﻮاع و رﻧﮓهﺎی‬ ‫رﻧﮓهﺎی دﯾﮕﺮ ﻧﻈﯿﺮ ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو و ﻧﯿﻞ رﻧﮓهﺎی ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎﯾﯽ از ﻧﺨﻮدی‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎزوهﺎ از ﺑﺮﺧﯽ ﮔﻮﻧﻪهﺎی ﺑﻠﻮط )ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫و ﻧﺎرﻧﺠﯽ روﺷﻦ و ﻗﺮﻣﺰ ﺗﺎ رﻧﮓهﺎی ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻗﻬﻮﻩای و ﺑﻨﻔﺶ و ﺳﺒﺰ‬
‫]‪[48‬‬
‫‪ (Pedunculate Oak‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﺸﻤﯽ و ﺳﺮﻣﻪای ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽدهﺪ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ رﻧﮓ ﻻﮐﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﻬﻮر‬
‫ﺗﺮﯾﻦ رﻧﮕﻬﺎی ﻓﺮش دﺳﺖ ﺑﺎف اﺳﺖ ﺳﺮﻣﻪای ﭘﺮ ﻃﺎووﺳﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺻﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫• ﺳﺮﺧﺲ وﺣﺸﯽ‪ :‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻃﻮب و ﺷﻤﺎل اﯾﺮان‬ ‫]‪[40‬‬
‫از روﻧﺎس در رﻧﮓ رزی ﺑﺎ ﻧﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮓزاﯾﯽ آن در ﺳﺮ ﺷﺎﺧﻪهﺎی ﮔﯿﺎﻩ ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد و از‬
‫ﻣﯽروﯾﺪ و ٔ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺣﻼﻟﯿﺖ ﻣﻮاد رﻧﮕﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﮔﯿﺎﻩ روﻧﺎس در آب ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ و ﺷﺎﯾﺪ‬
‫آن رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ )رﻧﮓ ﺳﺒﺰ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ٪۱۰‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﭘﺴﺎب ﺣﺎﺻﻞ از رﻧﮕﺮزی اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ رﻧﮕﯽ ﺑﻮدﻩ و ﻣﯽﺗﻮان‬
‫]‪[49‬‬
‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻮاد دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ(‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﭘﺴﺎب را ﺗﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﺷﯿﺪهﺎی رﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای روﻧﺎس ﺗﺮﮐﯿﺒﯽاﺳﺖ‬‫روﺷﻦﺗﺮی ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد‪ [41] .‬روﻧﺎس در واﻗﻊ ٔ‬
‫• ﭘﯿﺎز‪ :‬ﮔﯿﺎهﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﯽ دارد و ﻗﺴﻤﺖ رﻧﮓ زای‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم آﻟﯿﺰارﯾﻦ ﮐﻪ در رﯾﺸﻪ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﮐﻢ و زﯾﺎد ﮐﺮدن درﺻﺪ‬
‫آن در ﭘﻮﺳﺖ ﻧﺎزک ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد و از آن رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﯽ‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﯽ و‬ ‫]‪[42‬‬
‫دﻧﺪاﻧﻪ و ﻧﻮع آن‪ ،‬از اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ ﺷﯿﺪهﺎی ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫]‪[51][50‬‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎزی ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫• ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺎر‪ :‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﭙﺮک رﻧﮓ زرد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺛﺒﺎت آن را‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬از ﮔﻞ زﻋﻔﺮان‪ ،‬ﺑﺮگ ﻣﻮ )در اراک و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺰی اﯾﺮان(‪،‬‬
‫ﺟﺎﺷﯿﺮ )در ﻓﺎرس( و ﮔﻨﺪل )در ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﮐﺮدﺳﺘﺎن و دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫]‪[54][53][52‬‬
‫ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان( ﻧﯿﺰ رﻧﮓ زرد و ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫• ﺗﻤﺸﮏ‪ :‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﻃﻮب و ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﻣﯽروﯾﺪ و‬
‫ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﯽ دارد و ﺟﻮاﻧﻪهﺎی ﮔﯿﺎﻩ ﻗﺴﻤﺖ رﻧﮓ زای آن ﻣﺤﺴﻮب‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺟﻤﻊآوری ﻣﯽﮔﺮدد و از آن رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی‬
‫]‪[43‬‬
‫ﺗﯿﺮﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫• اﺳﭙﺮک )ورث(‪ :‬ﮔﯿﺎهﯽاﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﯾﺮان ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬

‫• ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو‪ :‬ﮔﺮدو درﺧﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﺰرگ و دارای ﭼﻮب ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻢ‬
‫رﻧﮕﯿﻨﻪ آن اﻧﻮاع رﻧﮓهﺎی زرد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﻣﺜﻞ ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬زرد‪ ،‬زرد‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ از ﭘﻮﺳﺖ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ ﻣﯿﻮﻩ اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬ ‫]‪[44‬‬
‫ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬زرد ﮐﺪر و ﺷﻔﺎف‪.‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ رﺳﯿﺪن ﻣﯿﻮﻩ آن را ﺟﺪا ﮐﺮدﻩ و‬
‫ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻩ ودر رﻧﮕﺮزی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ رﻧﮓهﺎی ﮐﺮم‪ ،‬ﺷﺘﺮی‪ ،‬ﻗﻬﻮﻩای‪ ،‬ﻣﯽدهﺪ و در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﻣﻮادی‬ ‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮد رو ﻣﯽروﯾﺪ و ﮔﻞهﺎی اﺳﭙﺮک ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ رﻧﮓ و رﯾﺸﻪ‬
‫]‪[45‬‬
‫ﭼﻮن زاج ﺳﯿﺎﻩ ﻣﯽﺗﻮان از آن رﻧﮓ ﺳﯿﺎﻩ ﺑﻪ دﺳﺖآورد و در ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ‬ ‫آن ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﯽ را دارا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫]‪[55‬‬
‫ﺳﻮﻟﻔﺎت آهﻦ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی و ﻣﺸﮑﯽ ﻣﯽدهﺪ‪.‬‬
‫• ﻧﯿﻞ‪ :‬اﯾﻨﺪﯾﮕﻮ ﯾﺎ ﻧﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ ﺷﯿﺪهﺎی آﺑﯽ ﺗﺎ ﺳﺮﻣﻪای اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﻧﯿﻞ را در ﺟﺎﺷﯿﺮ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻪ ﻣﯽﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و رﻧﮓ ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو ﺗﺮﮐﯿﺒﯽاﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺎﮔﻠﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ آن اﻧﻮاع‬
‫ﺳﺒﺰ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰودن روﻧﺎس ﺑﻪ آ ن رﻧﮓ ﺑﻨﻔﺶ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬از ﺷﯿﺪهﺎی ﻗﻬﻮﻩای روﺷﻦ ﺗﺎ ﻣﺸﮑﯽ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی را ﻣﯽﺗﻮان اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺗﻨﻮع‬
‫]‪[46‬‬
‫اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ و ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ دارد‪ .‬از‬ ‫وﺳﻤﻪ ﻧﯿﺰ رﻧﮓ آﺑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫]‪[57][56‬‬
‫ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓهﺎی ﻗﻬﻮﻩای اﺳﺘﻔﺎدﻩ زﯾﺎدی ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﯿﺎﻩ ﺳﻤﺎق ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ٔ‬
‫‪ ٥‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا در رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٨‬‬

‫• ﺟﻔﺖ‪ :‬ﺟﻔﺖ ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻐﺰ و ﭘﻮﺳﺖ ﻣﯿﻮﻩ ﺑﻠﻮط اﺳﺖ ﮐﻪ از آن رﻧﮓ‬
‫ﺑﮋ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪[58] .‬از ﭘﻮﺳﺖ اﯾﻦ درﺧﺖ ﺑﺮای رﻧﮓهﺎی ﺷﺘﺮی و‬
‫]‪[13‬‬
‫ﻗﻬﻮﻩای ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﺗﻮت‪ :‬درﺧﺖ ﺗﻮت در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪل و ﮔﺮم ﻣﯽروﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﻮﻩ آن‬
‫ﻣﺼﺮف ﺧﻮراﮐﯽ دارد و ﺑﺮگهﺎی آن ﻣﺎدﻩ رﻧﮓ زاﯾﯽ دارد و ﻣﯿﺰان رﻧﮓ‬
‫]‪[59‬‬
‫دهﯽ آن ﮐﻢ اﺳﺖ و از آن رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻣﻐﺰ ﭘﺴﺘﻪای ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫• ﺑﻘﻢ )ﺧﻮن ﺳﯿﺎوش(‪ :‬ﺑﻘﻢ درﺧﺖ ﺧﺎر داری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ ان‬
‫‪ xylon campechianum‬اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮب ﺑﻘﻢ ﺣﺎوی ٔ‬
‫ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﯿﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻨﻪ اﯾﻦ‬
‫ﺷﯿﺮﻩ ﺣﺎﺻﻠﻪ از ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن ٔ‬
‫ٔ‬ ‫ﻧﺎم هﻤﺎﺗﯿﻦ و هﻤﺎﺗﻮﮐﺰﯾﻠﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺧﺖ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺮﯾﺴﺘﺎل و ﯾﺎ ﭘﻮدر در اوردﻩ و در رﻧﮕﺮزی ﺑﺮای‬
‫ﺗﻬﯿﻪ رﻧﮓهﺎی ﺑﻨﻔﺶ و آﺑﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻩ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺛﺒﺎت‬ ‫ٔ‬
‫ﺑﻘﻢ ﺑﻨﻔﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ و در اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﺸﻢ از ﭘﻨﺒﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ و از ﺳﺮی رﻧﮓهﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در رﻧﮕﺮزی ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاوان‬
‫دارد‪ .‬در رﻧﮕﺮزی از ﺑﻘﻢ ﺑﻨﻔﺶ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬رﻧﮓهﺎی‬
‫ارﻏﻮاﻧﯽ روﺷﻦ‪ ،‬ﺑﻨﻔﺶ‪ ،‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی و ﻣﺸﮑﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬رﻧﮕﺮزان‬
‫اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن رﻧﮓ ﻣﺸﮑﯽ ﺧﺎﻟﺺ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﻘﻢ ﺑﻨﻔﺶ‬
‫]‪[60‬‬
‫و اﺳﭙﺮک اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫• زرد ﭼﻮﺑﻪ‪ :‬از ﮔﯿﺎهﺎن ﺗﯿﺮهﯽ زﻧﺠﺒﯿﻞ و ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ آن ‪curcuma‬‬
‫دﻧﺪاﻧﻪ زاج ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬رﻧﮕﻬﺎﯾﯽ از‬
‫ٔ‬ ‫‪ longa‬اﺳﺖ‪ .‬در رﻧﮕﺮزی زرد ﭼﻮﺑﻪ ﺑﺎ‬
‫دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻗﻬﻮﻩای‬
‫ٔ‬ ‫زرد ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ ﺗﺎ ﻧﺎرﻧﺠﯽ و ﺑﺎ‬
‫ﺣﺸﺮﻩ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ‬ ‫]‪[61‬‬
‫و ﺑﺎ اﻣﻼح آهﻦ‪ ،‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺗﯿﺮﻩ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫• ﺳﻤﺎق‪ :‬ﺳﻤﺎق در رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﮕﻬﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در‬
‫زﻣﯿﻨﻪهﺎی ﺗﯿﺮﻩ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﻟﻔﺎت اهﻦ رﻧﮓ ﺑﻨﻔﺶ‬
‫]‪[62‬‬
‫ﺳﯿﺮ از ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎی ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫• ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎز‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺧﺸﮏ ﭘﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻻزم ﺟﻮﺷﯿﺪﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺛﺒﺎت رﻧﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺪاری ﻧﻤﮏ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪ ،‬رﻧﮕﯽ‬
‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﯿﺎزی ﮐﻪ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﻬﻮﻩای اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻃﯿﻔﯽ از رﻧﮕﻬﺎی ﻗﻬﻮﻩای ﺗﺎ ﺳﯿﺎﻩ‪ ،‬از ﻣﻘﺪاری ﻣﺎزو در‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎز ﻣﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ زاج ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺟﻮﺷﺎﻧﺪﻩ از ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎز ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد؛ و‬
‫ﺣﺪودا ‪ ۲‬ﺳﺎﻋﺖ آن را ﻣﯽﺟﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ .‬رﻧﮓ ﻣﺴﯽ و ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻓﺰودن‬
‫آب ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻣﻘﺪاری دﻧﺪاﻧﻪ ﮐﺮوم ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺮاﻩ ﭘﻮﺳﺖ ﭘﯿﺎز‬
‫]‪[63‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻤﮏ ﻃﻌﺎم و ﺳﻤﺎق اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺸﺮﻩ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ‬ ‫• ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ از ﺣﺸﺮﻩای ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻔﺸﺪوزک ﯾﺎ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﺳﯿﺎﻩ‪ ،‬ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی‪ ،‬ﻧﻘﺮﻩای و ﯾﺎ ﻗﺮﻣﺰ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺗﻬﯿﻪ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ [13] .‬اﯾﻦ ﺣﺸﺮﻩ اﻏﻠﺐ ﺑﺮروی درﺧﺘﺎن ﺑﻠﻮط‪ ،‬ﺳﺮو‪ ،‬ﮐﺎج و‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﺸﺖ ﻧﻮﻋﯽ از اﯾﻦ ﺣﺸﺮﻩ د رﮐﻨﺎرﻩهﺎی ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬
‫ﮐﺎﮐﺘﻮس زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در آﺳﯿﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ‪ ،‬آﻓﺮﯾﻘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ‬
‫و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن راﯾﺞ ﺑﻮدﻩ و هﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ ازاﯾﻦ ﺣﺸﺮﻩ در ﺳﻮاﺣﻞ‬
‫ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ را ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻮدر در آب‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ اﯾﺮان ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ارزش رﻧﮕﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫و اﺳﯿﺪهﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺧﻮﺑﯽاﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎی اﺳﯿﺪ از ﻣﺎدﻩای ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد رﻧﮓ ﺑﻨﻔﺶ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ آﻧﮑﻪ ﮐﻞ ﺑﺪن ﺣﺸﺮﻩ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ رﻧﮓ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﭘﻮدر ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ و از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﮔﯿﺎهﯽ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺷﯿﺪهﺎی‬
‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻤﯿﺮ و ﯾﺎ ﻻک اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در آب ﺳﺮد ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﮐﻢ و‬ ‫رﻧﮕﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪهﺎ؛ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ ﻧﭙﺎل و ﮐﺎﺳﯿﻞ‬
‫در آب ﮔﺮم ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزدﻩ رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫)ﻣﮑﺰﯾﮏ( اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ اﯾﻦ رﻧﮓ اﺳﯿﺪ ﮐﺎرﻣﯿﻨﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﻮاع‬
‫ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻓﻠﺰی ﺗﻐﯿﯿﺮات رﻧﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ از‬ ‫ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ ﻋﺒﺎﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ هﻨﺪی‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﮑﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ‪ ،‬ﮐﺮم‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ روﺷﻦ ﺗﺎ ارﻏﻮاﻧﯽ و ﺑﻨﻔﺶ ﺗﯿﺮﻩ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهﺪ‪ .‬اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫ورﻣﯿﻠﻮ‪ .‬ﺑﺮای دﻧﺪاﻧﻪ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ از آب زرﺷﮏ‪ ،‬ﻗﺎرا و آب اﻧﮕﻮر اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻬﺎی ﮔﺮان ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ ﮐﺎرﺑﺮد آن در رﻧﮕﺮزی ﮐﻢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ وﻟﯽ ارزش‬ ‫اوﻟﯿﻪ رﻧﮕﻬﺎی ﮔُﻠﯽ‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ [66][65][64][28] .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ ٔ‬
‫ﻣﺎدﻩ ٔ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻی ﻓﺮش هﺎﯾﯿﮑﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ رﻧﮓ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﺣﯿﺎی‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺮﻣﺰ آﺗﺸﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﻮع ﺧﻮد از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ رﻧﮓهﺎی ﺣﯿﻮاﻧﯽ‬
‫]‪[67‬‬
‫ﻣﺠﺪد اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﯾﻦ رﻧﮓ را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪[13] .‬اﯾﻦ رﻧﮓ ﯾﺎﻗﻮﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺷﺮق‬
‫اﯾﺮان و ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﺮﻣﺎن و ﺧﺮاﺳﺎن و در ﺑﺮﺧﯽ ﻓﺮشهﺎی ﮐﺎﺷﺎن و ﮔﺎﻩ‬
‫• ﺑﺰ ﻏﻨﺞ ﯾﺎ ﺑﺰ ﻏﻨﺞ داﻧﻪ‪:‬ﭘﻮﺳﺖ ﯾﮏ ﻧﻮع ٔ‬
‫ﭘﺴﺘﻪ ﮐﻮهﯽ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﺠﺎر اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از اﯾﻦ ﺣﺸﺮﻩ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺪارک ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬
‫ﻣﺎدﻩ ﺑﺮای ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺗﺎﻣﺸﮑﯽ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫و اﻓﺴﺎﻧﻪهﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ از آن دارد ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ از اﯾﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺮم ﻗﺮﻣﺰ‬
‫ﻣﺎدﻩ ﺗﺎﻧﻦ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮای دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻗﺮﻣﺰ داﻧﻪ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ٔ‬ ‫رﻧﮕﯽ )ﺑﻪ ﻧﺎمهﺎی ﮐﺮم ﮐﺮﻣﺰ و ﻗﺮﻣﺰ ﮐﻪ ﻧﺎم ﮐﺮﻣﺎن را هﻢ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ‬
‫]‪[13‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫آن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ‪ (.‬در اﯾﺮان وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺑﺼﻮرت رﻧﮓ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﺪﻩ‬
‫‪٩‬‬ ‫‪ ٣.٥‬رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ رﻧﮓهﺎی ﺟﻮهﺮی‬

‫روش اﺳﺘﻔﺎدﻩ آنهﺎ در رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﻠﻮب و ﺗﮑﻨﯿﮏ رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ‬ ‫• ﺑﺮگ ﻣﻮ‪:‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺖ اﻟﯿﺎف ﯾﺎ ﮐﺎﻻی ﻣﻮرد رﻧﮕﺮزی واﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫از ﺑﺮگ ﻣﻮ رﻧﮓ زرد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬ﻟﮑﻦ از ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن دﯾﮕﺮ رﻧﮕﺮزی ﭘﺸﻢ و اﺑﺮﯾﺸﻢ و دﯾﮕﺮ اﻟﯿﺎف ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻩ از ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺑﺎ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﭘﻨﺒﻪ و اﻟﯿﺎف ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻩ از ﮔﯿﺎهﺎن ﺗﻔﺎوت دارد‪ [70] .‬در رﻧﮕﺮزی‬ ‫]‪[68‬‬
‫رﻧﮓهﺎی ﭼﻤﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺰ ﺳﯿﺮ و زرد ﻟﯿﻤﻮﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﻮارﻩ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﻟﯿﺎف ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻮع رﻧﮓ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‬
‫و ﺗﮑﻨﯿﮏ رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻟﯿﺎف ﻃﺒﯿﻌﯽ‪-‬ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫• زﻋﻔﺮان‪:‬‬
‫اﺑﺮﯾﺸﻢ و ﭘﺸﻢ از ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩاﻧﺪ و دارای ﮔﺮوﻩهﺎی اﺳﯿﺪی و ﺑﺎزی‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوﻩهﺎ ﻧﻘﺎﻃﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آنهﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮل رﻧﮓ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫اﯾﻦ ﮔﯿﺎﻩ در ﻗﺎﺋﻨﺎت‪ ،‬ﺗﺮﺑﺖ‪،‬؛ ﮐﺎﺷﻤﺮ و اﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎت ﮐﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد و از آن رﻧﮓ اﻟﯿﺎف وﺻﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻟﯿﺎف ﺑﺎﯾﺪ از رﻧﮓهﺎﯾﯽ‬
‫]‪[72][71][1‬‬
‫زرد ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﻟﮑﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﺮاﻧﯽ اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ ﮐﻤﺘﺮ در رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻪ دارای ﺑﻨﯿﺎن اﺳﯿﺪی و ﺑﺎزی هﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮد‪.‬‬
‫]‪[69‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺒﻪ ﯾﮏ ﮐﺮﺑﻮهﯿﺪرات ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ دارای ﭘﯿﻮﻧﺪهﺎی ﺧﻨﺜﯽ از ﻧﻮع اﺗﺮی و‬
‫ﮔﺮوﻩهﺎی هﯿﺪروﮐﺴﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﭘﯿﻮﻧﺪهﺎی هﯿﺪروژﻧﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﯿﺎف‬ ‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‬ ‫‪٢.٥‬‬
‫و رﻧﮓ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ از رﻧﮓهﺎی ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽهﺎی اﻟﯿﺎف‬
‫ﭘﻨﺒﻪای ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺘﺼﻞﮐﺮدن رﻧﮓ ﺑﻪ اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﺳﻨﺘﺰی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻠﯽ‬
‫ﻼ ﻋﺎری از ﮔﺮوﻩهﺎی ﻗﻄﺒﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻨﯿﮏ‬ ‫اوﻟﻔﯿﻦهﺎ و هﯿﺪروﮐﺮﺑﻦهﺎ ﮐﻪ ﮐﺎﻣ ً‬
‫]‪[1‬‬
‫و روش دﯾﮕﺮی را ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬
‫آﻟﯿﺰارﯾﻦ ﯾﺎ ﺟﻮهﺮ روﻧﺎس ﺑﺎ ﻧﺎم ﻋﻠﻤﯽ ‪-۲ ،۱‬دیهﯿﺪروﮐﺴﯽآﻧﺘﺮاﮐﯿﻨﻮن ﻣﺎدﻩای‬
‫ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺮخ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ رﻧﮓ روﻧﺎﺳﯽ از آن ﺑﻬﺮﻩﺑﺮداری‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ۱۸۶۹‬ﺟﻮهﺮ روﻧﺎس ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ رﻧﮕﯿﺰﻩ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫]‪[73‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﻨﺘﺘﯿﮏ از آن اﻟﮕﻮﺑﺮداری ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ ٣.٥‬رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ رﻧﮓهﺎی ﺟﻮهﺮی‬

‫اﯾﻦ ﮔﺮوﻩ از رﻧﮓهﺎ دارای ﮔﺮوﻩهﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﻄﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﯿﺪی و‬
‫]‪[74‬‬
‫ﺑﺎزی هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﯾﻦ ﮔﺮوﻩهﺎ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﺎ اﻟﯿﺎف ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ رﻧﮓهﺎ ﻓﻘﻂ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪ را در‬
‫ﻣﺤﻠﻮل آﺑﯽ و داغ رﻧﮓ ﻓﺮوﺑﺒﺮﯾﻢ‪ .‬اﺳﯿﺪ ﭘﯿﮑﺮﯾﮏ و ﻣﺎرﯾﺘﻮس زرد از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﺮ دو رﻧﮓ‪ ،‬اﺳﯿﺪی ﺑﻮدﻩ و ﺑﺎ ﮔﺮوهﻬﺎی آﻣﯿﻨﻪ اﻟﯿﺎف‬ ‫ﭘﻮدر آﻟﯿﺰارﯾﻦ‬
‫ﭘﺮوﺗﺌﯿﻨﯽ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﯾﻠﻮن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﻠﯽآﻣﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ رﻧﮕﺮزیاﺳﺖ‪ [70] .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻃﺒﻘﻪ رﻧﮕﯽ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دﺳﺘﻪای ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ٔ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ را دارا ﺑﻮد‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻻزم دارد زﯾﺮا‬
‫رﻧﮓ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﻮﺑﯽ هﻨﮕﺎم رﻧﮕﺮزی ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺘﻪ‬
‫از رﻧﮓهﺎ ﺣﺎوی ﮔﺮوﻩهﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﻄﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻮاﻣﻞ اﺳﯿﺪی و ﺑﺎزی هﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﺑﻬﺮﻩﮔﯿﺮی از اﯾﻦ ﮔﺮوﻩهﺎ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﺎ اﻟﯿﺎف ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮد‪ [75] .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ‬
‫ﺳﺮی رﻧﮓهﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫• رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺘﺮا آزو‬

‫ﺗﻪرﻧﮓ آﻟﯿﺰارﯾﻦ‬
‫• رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دیآزو‬
‫• رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺮﯾﺲ آزو ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻬﻮﻩای دیآزو‬
‫• رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﻮ آزو ﻣﺎﻧﻨﺪ دیآزواﻣﯿﻦ اﺳﮑﺎرﻟﺖ ‪B‬‬

‫ﻣﺎهﯿﺖ اﺗﺼﺎل ﻣﻮﻟﮑﻮلهﺎی رﻧﮓ ﺑﻪ اﻟﯿﺎف ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم ﭘﯿﻮﻧﺪ هﯿﺪروژﻧﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﯿﻦ هﯿﺪروژن ﮔﺮوﻩ ‪ OH‬اﻟﯿﺎف ﺳﻠﻮﻟﺰی ﺑﺎ ﮔﺮوهﻬﺎی ‪ NH۲O — OH‬و‬
‫‪ NH = NH‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮروی رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‬
‫ﺗﻤﺎﯾﻞ رﻧﮓ ﭘﺬﯾﺮی اﻟﯿﺎف ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ زﻣﺎن رﻧﮕﺮزی‪ ،‬رﻧﮓ ﮐﺎﻻ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ زﻣﺎن‬
‫را آﻧﻘﺪر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ رﻧﮓ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮔﺮدد‪ .‬هﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫‪ L:R‬ﺳﺮﻋﺖ رﻣﻖﮐﺸﯽ ﮐﻢ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﮏ‬
‫]‪[77][76][70‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ٤.٥‬رﻧﮓهﺎی ﺧﻤﯽ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ آﻟﯿﺰارﯾﻦ‬

‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺧﻮاص آنهﺎ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﺧﻤﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد داﺷﺘﻦ ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺎد در ﻣﺮاﺣﻞ اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن و‬
‫ﺷﯿﻮﻩ دﯾﮕﺮ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی رﻧﮓهﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺣﯿﺎء ﺑﻪ دﻟﯿﻞ دارا ﺑﻮدن ﺧﻮاص ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ از اهﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ٔ‬ ‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﻮاد ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٦‬‬
‫• ﻣﺨﺰن اﺻﻠﯽ ﺑﺮای ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا و ﮐﺎﻻ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﺣﺮﮐﺖ دهﻨﺪﻩ ﮐﺎﻻ ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎرﮔﯿﺮی و ﺗﺨﻠﯿﻪ‬
‫ﻣﺨﺰن ﺟﺪا ﺑﺮای اﻓﺰودن ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰا و ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺨﺰن اﺻﻠﯽ‬
‫]‪[70‬‬
‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪﻩ درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﻓﺸﺎر‬
‫وﯾﮋﮔﯽهﺎی ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی‬
‫ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻻ و ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی ﺗﺤﺮک ﻧﺴﺒﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺲ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩهﺎی ﮐﻨﺘﺮل ﺣﺮارت و ﻓﺸﺎر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﺣﻤﺎم رﻧﮕﺮزی ﺑﻪ وزن ﮐﺎﻻ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫]‪[70‬‬
‫• در ﻣﺨﺰن درﯾﭽﻪهﺎی ورودی و ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﺠﺎد ﺗﺤﺮک ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻻ و ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺰی‬
‫اﯾﺠﺎد ﺗﺤﺮک ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻻ و ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی ﺑﺎﻋﺚ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ رﻧﮓ ﺷﺪن ﮐﺎﻻ‬
‫ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫در هﺮ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺘﮕﺎهﯽ ﯾﺎ وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﯿﺎف و ﻣﺤﻠﻮل‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آورد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﻟﯿﻒ و ﻣﺎﯾﻊ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺑﺎﻋﺚ دو اﺛﺮ ﻣﻬﻢ در رﻧﮕﺮزی ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ دو اﺛﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .١‬ﻣﺎدﻩ رﻧﮕﺰای ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺟﺬب ﮐﺎﻻ ﺷﺪﻩ و ﺟﺬب رﻧﮓ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﮐﺎﻻ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺟﺬب ﺷﺪﻩ و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‬
‫رﻧﮕﺮزی اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺴﺒﯽ آنهﺎ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .١‬ﮐﺎﻻ ﻣﺘﺤﺮک ﻣﺘﺤﺮک و ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی‬
‫رﻧﮕﺮزی وﯾﻨﭻ و ژﯾﮕﺮ‬
‫‪ .٢‬ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی ﻣﺘﺤﺮک و ﮐﺎﻻ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف‬
‫ﻧﺮﺷﺘﻪ و ﺑﯿﻢ‬
‫‪ .٣‬ﮐﺎﻻ و ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی هﺮ دو ﻣﺘﺤﺮک‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی‬
‫]‪[85][70‬‬
‫ﺟﺖ‬
‫‪١٠‬‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﺣﻼﻟﯿﺖ رﻧﮕﺰاهﺎی ﺧﻤﯽ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل و هﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ رﻧﮕﺰاهﺎی ﺧﻤﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻻی ﺳﻠﻮﻟﺰی‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺣﯿﺎء ﺑﺎ‬
‫•‬
‫ﻣﻮاد اﺣﯿﺎء ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺟﻬﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل و ﺳﭙﺲ‬
‫•‬ ‫ﻓﺮ آﯾﻨﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻮﮐﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ﺿﺮوری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻓﺮآﯾﻨﺪهﺎی ﻣﺬﮐﻮر ﻋﻤﻞ اﺣﯿﺎء ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن‬
‫•‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﺣﯿﺎء اﯾﻦ رﻧﮕﺰاهﺎ‪ ،‬ﻓﺮ آﯾﻨﺪ اﺣﯿﺎء ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻞ و رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ‪،‬‬
‫•‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ اﺣﯿﺎء ﮐﻨﻨﺪﻩهﺎی ﻗﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ هﯿﺪرو ﺳﻮﻟﻔﯿﺖ ﺳﺪﯾﻢ و ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ﻗﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﯿﺪروﮐﺴﯿﺪ ﺳﺪﯾﻢ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اﺣﯿﺎء ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﮔﺮوﻩ ﮐﺮﺑﻮﻧﯿﻞ اﺣﯿﺎء ﺷﺪﻩ و ﭘﯿﻮﻧﺪ دوﮔﺎﻧﻪای ﺑﯿﻦ ﮐﺮﺑﻦ و اﮐﺴﯿﮋن‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎی آن ﮔﺮوﻩ ﻓﻨﻮﻟﯿﮏ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮔﺮدد‪ ،‬در ﻣﺤﯿﻂ ﻗﻠﯿﺎﯾﯽ ‪٣.٦‬‬
‫•‬ ‫ﻗﻮی ﻣﺎﻧﻨﺪ هﯿﺪروﮐﺴﯿﺪ ﺳﺪﯾﻢ ﮔﺮوﻩ ﻓﻨﻮﻟﯿﮏ ﺑﻪ ﻧﻤﮏ ﺳﺪﯾﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫]‪[78‬‬
‫واﮐﻨﺶ اﺣﯿﺎ ء رﻧﮕﺰای ﺧﻤﯽ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫•‬
‫‪ ٥.٥‬رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺻﻠﯽ‪ :‬رﻧﮕﺪاﻧﻪ‬
‫ﭘﯿﮕﻤﻨﺖهﺎ ﯾﺎ رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ‪ ،‬ﻣﻮادی رﻧﮕﯽ و ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل در آب هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺨﺶ ﺷﺪن در ﭼﺴﺐهﺎی ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﭼﺴﺐ رﻧﮓ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯽدهﻨﺪ‪٤.٦ .‬‬
‫ﻋﺼﺎرﻩ ﮔﯿﺎهﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﮐﺎﻧﯿﻬﺎ و ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ‬
‫ٔ‬ ‫رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ از‬
‫و ﺣﺘﯽ ﺧﻮد زﻣﯿﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ در رﻧﮕﺮزی ﭼﺮم‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨﯿﻦ از ﭘﯿﮕﻤﻨﺖهﺎ در ﺻﻨﻌﺖ ﭼﺎپ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻬﺮﻩ‬
‫]‪[83][82][81][80][79‬‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮕﺮزی ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٦‬‬
‫‪ ١.٦‬ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ از وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎدﻩای ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖهﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای در اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ و‬
‫ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی ﻣﺪرن و ﺧﻮدﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ [70] .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‬
‫اﻣﺮوزﻩ در ﺻﻨﻌﺖ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی ژﯾﮕﺮ هﻮاﯾﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻣﺼﺮف رﻧﮓ ﮐﻤﺘﺮ و هﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا‬
‫]‪[84‬‬
‫ﮐﺮدﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ ٢.٦‬ﻗﺴﻤﺖهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی ژﯾﮕﺮ ﻗﺪﯾﻤﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮕﺮزی ﻧﻮﯾﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺖهﺎی زﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪١١‬‬ ‫رﻧﮕﺮزی ﮐﺎﺗﺎزوم‬ ‫‪٢.٧‬‬

‫رﻧﮕﺮزی ﮐﺎﺗﺎزوم‬ ‫‪٢.٧‬‬ ‫ﺟﻨﺲ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٥.٦‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺻﻠﯽ‪ :‬رﻧﮕﺮزی ﮐﺎﺗﺎزوم‬ ‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آﻧﮑﻪ در ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی اﻧﻮاع ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﺳﯿﺪهﺎ‪ ،‬ﺑﺎزهﺎ‬
‫و‪ ...‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻧﻪ آنهﺎ در ﻣﻌﺮض ﺧﻮردﮔﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪ [86] .‬ﻋﻤﺮ ﯾﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ رﻧﮑﺮزی ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺟﻨﺲ آن‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﻣﺮوزﻩ از ﻓﻮﻻد ﺿﺪ زﻧﮓ ﺑﺎ روﮐﺶ ﺗﻔﻠﻮن‪ ،‬در ﺗﻬﯿﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی ﮐﺎﺗﺎزوم ﯾﮏ ﺷﯿﻮﻩ ژاﭘﻨﯽ رﻧﮕﺮزی ﭘﺎرﭼﻪاﺳﺖ ﮐﻪ در آن از ﭼﺴﺒﻬﺎی ﻣﻘﺎوم و‬
‫اﻗﺴﺎم ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﺎﺑﻠﻮن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روش رﻧﮕﺮزی از ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫]‪[87][70‬‬
‫رﻧﮕﺮزی اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﺑﺮس ﯾﺎ ﮐﺎردک رﻧﮓ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻘﺎﺷﯽ روی ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫ٔ‬ ‫اﻧﻮاع آرد ﺑﺮﻧﺞ ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ ﭼﺎپ‬
‫ٔ‬ ‫اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬رﻧﮕﺪاﻧﻪهﺎ در اﯾﻦ روش ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﯽ ﯾﺎ ﻏﻮﻃﻪورﺳﺎزی و ﯾﺎ هﺮ دوی آنهﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻓﺰودﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در‬
‫ﻗﺴﻤﺖهﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﭼﺴﺐ ﭘﺎرﭼﻪ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩاﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫‪ ٧‬ﺷﯿﻮﻩهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رﻧﮕﺮزی‬
‫درون ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﺎﺑﻠﻮن ﻃﺮحهﺎﯾﯽ ﺑﺮروی‬
‫‪ ١.٧‬ﭼﺎپ ﮐَﻼﻗﻪای‬
‫]‪[9‬‬
‫ﭘﺎرﭼﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺻﻠﯽ‪ :‬ﭼﺎپ ﮐﻼﻗﻪای‬

‫ﭼﺎپ ﮐَﻼﻗﻪای ﯾﺎ ﺑﺎﺗﯿﮏ ﯾﮑﯽ از روشهﺎی ﭼﺎپ ﺑﺮروی ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای‬ ‫‪٣.٧‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺻﻠﯽ‪ :‬رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای‬

‫رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای ]پ ‪ [32‬ﻧﻮﻋﯽ رﻧﮕﺮزی ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﭘﺎرﭼﻪهﺎی‬

‫ﭼﺎپ ﮐَﻼﻗﻪای )ﺑﺎﺗﯿﮏ( ﺑﺎ ﻃﺮح اﻧﺪوﻧﺰﯾﺎﯾﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺷﯿﻮﻩ ﭼﺎپ از ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺑﺮای‬
‫در رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد ﻃﺮحهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺎ روشهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮﻩ زدﻩ و ﯾﺎ ﺑﺎ رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﻧﮓ در آن ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﯽﺑﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﮐﺸﻮرهﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪوﻧﺰی‪ ،‬ﺗﺎﯾﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﯾﻼﻧﮑﺎ‪ ،‬هﻨﺪ و اﯾﺮان از ﻗﺪﯾﻢ ﮐﺎرﺑﺮد‬
‫ﭘﻨﺒﻪای ﺑﺎ ﺷﯿﺪ رﻧﮓهﺎی روﺷﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ روش ﺑﺎ ﮔﺮﻩ زﻧﯽ‪،‬‬
‫ﻣﭽﺎﻟﻪ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻓﺸﺮدن و اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﻮاﻧﻌﯽ ﻣﺜﻞ ﮐﺶهﺎی ﻻﺳﺘﯿﮑﯽ و‪ ...‬ﻣﺎﻧﻊ‬
‫رﺳﯿﺪن رﻧﮓ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺴﻤﺖهﺎی ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻔﻮذ رﻧﮕﯿﻨﻪ را ﻣﺸﮑﻞ و‬
‫ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺳﺎزد ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﺎرﭼﻪ رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ ﺷﮑﻞهﺎ و اﻟﮕﻮهﺎی‬
‫ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺷﺒﯿﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﭼﺎپ ﺷﺪﻩ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﻟﺒﺎسهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ ﺑﺎ روش رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای اواﺧﺮ دهﻪ ‪ ۶۰‬و اواﯾﻞ دهﻪ‬
‫‪ ۷۰‬ﻣﯿﻼدی ﻃﺮﻓﺪاران زﯾﺎدی ﺑﻪ وﯾﮋﻩ‪ ،‬ﮔﺮوﻩهﺎی هﻮی ﻣﺘﺎل را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺬب‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﻧﻔﻮذ رﻧﮕﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺸﮑﻞ و ﯾﺎ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩهﺎ ﺑﺎزﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﺛﺮات ﮔﺮﻩ ﺑﻪﺻﻮرت ﻃﺮﺣﯽ روی ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻗﯽ‬
‫]‪[89][88‬‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روش در اﯾﺮان ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺗﺒﺮﯾﺰ و اﺳﮑﻮ رواج دارد و ﮐَﻼﻗﻪای‬
‫رﯾﺸﻪ اﻧﺪوﻧﺰﯾﺎﯾﯽ دارد‪ .‬در ﭼﺎپ ﮐﻼﻗﻪای‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ‬
‫واژﻩ ﺑﺎﺗﯿﮏ ٔ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ٔ .‬‬
‫ﻃﺮحهﺎ و رﻧﮓهﺎ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از واﮐﺲ و ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺑﺮروی ﭘﺎرﭼﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺎروﭘﻮد ﭘﺎرﭼﻪ از واﮐﺲ ﭘﻮﺷﯿﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮد و هﺮ دو روی ﭘﺎرﭼﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﻘﺶ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬رﻧﮓهﺎی ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮای ﭼﺎپ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﺳﺘﻪ رﻧﮓهﺎی ﮔﯿﺎهﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻧﺎس‪ ،‬اﺳﭙﺮک‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺎر و زردﭼﻮﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽهﺎی ﭼﺎپ‬
‫ﮐﻼﻗﻪای اﯾﺠﺎد رﮔﻪهﺎی رﻧﮕﯽاﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ واﮐﺲ و ﻧﻔﻮذ رﻧﮓ از‬
‫ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖهﺎ ﺑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ در ﺣﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺑﺮروی ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺪﯾﺪ‬
‫]‪[8‬‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ ١٠‬ﻣﺜﻠﺚ رﻧﮓ و رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪١٢‬‬

‫اوﻟﯿﻦ دﻧﺪاﻧﻪهﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای رﻧﮕﻬﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻮاد ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮد دﻧﺪاﻧﻪهﺎ در رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪٨‬‬
‫وﻟﯽ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻓﻠﺰی ﮐﺸﻒ ﺷﺪﻧﺪ دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻧﺒﺎﺗﯽ اهﻤﯿﺖ ﺧﻮد‬
‫را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ [93] .‬در رﻧﮕﺮزی از ﻣﻮاد ﻣﺘﻌﺪدی ﺟﻬﺖ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ دﻧﺪاﻧﻪدادن‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﯿﺪهﺎی آﻟﯽ و ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﺳﯿﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﺑﯿﻦ ﯾﮏ ﺗﺎ ﺳﻪ درﺻﺪ وزن ﭘﺸﻢ ﻓﺮق ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺳﯿﺪهﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﺳﯿﺪﺳﻮﻟﻔﻮرﯾﮏ و اﺳﯿﺪﮐﻠﺮﯾﺪرﯾﮏ ﺑﺎﻋﺚ زردی و ﮐﺪری رﻧﮓهﺎی ﺣﺎﺻﻠﻪ‬
‫]‪[94‬‬
‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع دﻧﺪاﻧﻪهﺎ‬ ‫‪١.٨‬‬

‫• دﻧﺪاﻧﻪ ﮔﯿﺎهﯽ‪:‬از ﮔﯿﺎهﺎن رﻧﮕﺪار ﻧﻈﯿﺮ ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺎر‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﮔﺮدو ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎهﺎن ﭼﻮن دارای ﻣﺎدﻩ ﻣﺎزوج ﯾﺎ ﺗﺎﻧﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ در‬
‫هﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎدﻩ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ رﺳﻮب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ روی اﻟﯿﺎف ﺗﻮﻟﯿﺪ‬
‫ﻻک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﯿﺎهﺎن ﭼﻮن دارای ﻣﺎدﻩ ﻣﺎزوجدار هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬رﻧﮓ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪﻩ ﮐﺪر و ﻣﺎت اﺳﺖ‪.‬‬
‫• دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ :‬اﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ اﻏﻠﺐ از اﻣﻼح ﻓﻠﺰات ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺑﺎﯾﺪ اﻣﻼح را ﺑﺎ آب ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﻮاد‬ ‫ﺑﻠﻮرهﺎی ﺑﯽﮐﺮوﻣﺎت ﯾﺎ دیﮐﺮوﻣﺎت ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ ﮐﻪ در ﺻﻨﻌﺖ رﻧﮕﺮزی از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬اﻣﻼح ﻣﺲ‪ ،‬ﮐﺮوم‪ ،‬ﮐﺒﺎﻟﺖ رﻧﮓ دارﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﻣﻮاد‬ ‫دﻧﺪاﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ‪:‬آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‪،‬ﻗﻠﻊ روی ﺑﯽرﻧﮓ هﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﭼﻮن در ﺗﻐﯿﯿﺮی‬
‫در رﻧﮓ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ از ﺧﻮد ﺗﻪرﻧﮓ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ‪،‬‬ ‫دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﻣﻮادی هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ و رﻧﮓ ﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻟﯿﺎف اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﺑﺮای رﻧﮕﺮزی ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ [90] .‬روش ﻋﻤﻞ آنهﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺼﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن ﻣﻨﺎﻓﺬی‬
‫در ﺳﻄﺢ اﻟﯿﺎف ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓ ﺑﻪ اﻟﯿﺎف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮای‬
‫• دﻧﺪاﻧﻪ زاج ﺳﻔﯿﺪ‪ :‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪ در رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف زاج ﺳﻔﯿﺪ‬
‫ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓهﺎ و ﺗﺜﺒﯿﺖ آنهﺎ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن ﺣﺘﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زاج ﺳﻔﯿﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩ از ﻣﻀﺎﻋﻒ ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم اﺳﺖ‪.‬‬
‫رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب اﻟﯿﺎف ﻧﺸﺪﻩ و رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﻮع زاج ﺳﻔﯿﺪ وﺟﻮد دارد‪:‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ از ﺛﺒﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ رﻧﮓهﺎ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫‪ .١‬زاج ﻗﻠﻤﯽ‬ ‫دﯾﮕﺮ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﻣﻮادی واﺳﻄﻪ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ را ﺑﺮای رﻧﮓ اﻟﯿﺎف آﻣﺎدﻩ‬
‫‪ .٢‬زاج ﻧﺎزک‬ ‫ﻣﯽﺳﺎزد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺛﺒﺎت و ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ رﻧﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮدد و ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ‬
‫اﺗﻔﺎق ﮐﻠﯿﻪ رﻧﮓهﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ دارﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎدﻩ ﻣﺎزوﺟﯽ‬
‫‪ .٣‬زاج ﮔﺮد‬ ‫)ﺗﺎﻧﻦ( ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع دﻧﺪاﻧﻪ را ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ دارد‬
‫ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ :‬زاج ﺳﻔﯿﺪ ﻧﻤﮏ ﻣﻀﺎﻋﻒ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و اﻣﻼح آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و زاج‬
‫‪ .٤‬زاج ﻣﺎﯾﻊ‬ ‫ﺳﯿﺎﻩ ﺳﻮﻟﻔﺎت آهﻦ و ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﺳﺪﯾﻢ و ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و ﮐﺮوم ﺷﯿﺮﯾﻦ‬
‫و ﺗﺮش ﻗﻠﻊ و ﻧﯿﮑﻞ و ﮐﺒﺎﻟﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﻋﻤﻞ رﻧﮕﺮزی و ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺣﺘﯿﺎط ﮐﺮد زﯾﺮا اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺴﯿﺎر اﯾﻦ ﻣﺎدﻩ‬ ‫دﻧﺪاﻧﻪدﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﻣﻮادی هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ و رﻧﮓ ﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻟﯿﺎف‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺑﻬﻢرﯾﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎﻣﻪ ﭘﺸﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روش ﻋﻤﻞ آنهﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺼﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن‬
‫ﻣﻨﺎﻓﺬی در ﺳﻄﺢ اﻟﯿﺎف ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓ ﺑﻪ اﻟﯿﺎف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫• دﻧﺪاﻧﻪ ﮐﺮوم‪ :‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪهﺎی ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﮐﻠﯽ ﺑﺮای ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓهﺎ و ﺗﺜﺒﯿﺖ آنهﺎ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩ از ﺑﯽ ﮐﺮﺑﻨﺎت ﺳﺪﯾﻢ و ﺑﯽ ﮐﺮﺑﻨﺎت ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﺣﺘﯽ رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب اﻟﯿﺎف ﻧﺸﺪﻩ و‬
‫ﺣﺴﺎس ﺑﻮدن اﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺎﯾﺪ آن را از آﻓﺘﺎب ﺗﯿﺰ‬ ‫رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ از ﺛﺒﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫دور ﻧﮕﻪ داﺷﺖ زﯾﺮا ﻧﻮر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﯿﺮﮔﯽ رﻧﮓ در ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺴﻤﺖهﺎ‬ ‫ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ رﻧﮓهﺎ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ دﻧﺪاﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﺣﺘﻤﺎل ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﭘﻮﺳﺘﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﻣﻮادی واﺳﻄﻪ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ را ﺑﺮای رﻧﮓ اﻟﯿﺎف‬
‫]‪[13‬‬ ‫آﻣﺎدﻩ ﻣﯽﺳﺎزد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﺛﺒﺎت و ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ رﻧﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮدد و‬
‫در ﺑﻌﻀﯽ از اﻓﺮاد وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﮐﻠﯿﻪ رﻧﮓهﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ دارﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﮔﯿﺎهﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﺎزوﺟﯽ )ﺗﺎﻧﻦ( ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻮع دﻧﺪاﻧﻪ را ﮐﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫‪ ٩‬ﻧﻤﻮدار رﻧﮕﺮزی‬ ‫دارد ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ :‬زاج ﺳﻔﯿﺪ ﻧﻤﮏ ﻣﻀﺎﻋﻒ آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و اﻣﻼح آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم و‬
‫زاج ﺳﯿﺎﻩ ﺳﻮﻟﻔﺎت آهﻦ و ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﺳﺪﯾﻢ و ﺑﯿﮑﺮوﻣﺎت ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و ﮐﺮوم ﺷﯿﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﻤﻮدار ﯾﺎ ﮔﺮاف رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﻧﻤﻮداریاﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﭘﯿﺸﺒﺮد و هﺪاﯾﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫و ﺗﺮش ﻗﻠﻊ و ﻧﯿﮑﻞ و ﮐﺒﺎﻟﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﻋﻤﻞ رﻧﮕﺮزی و ﻋﻤﻞ‬
‫رﻧﮕﺮزی اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻤﻮدار رﻧﮕﺮزی‪ ،‬زﻣﺎن اﻓﺰودن ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا و ﻣﻮاد‬ ‫دﻧﺪاﻧﻪ دادن‪ ،‬رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﻮرت‬
‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﮐﻤﮑﯽ و هﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎﻻﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ رﻧﮕﺮزی ﮔﺮدد‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮد‪:‬‬
‫ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار ﻣﯿﺰان دﻣﺎی ﻣﺤﻠﻮل رﻧﮕﺮزی در ﻃﻮل ﻋﻤﻠﯿﺎت و‬
‫]‪[96][95‬‬
‫زﻣﺎن اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎهﺶ و ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ دﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ .١‬اول رﻧﮕﺮزی‪ ،‬ﺳﭙﺲ دﻧﺪاﻧﻪ ﮐﺮدن اﻟﯿﺎف رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ‬

‫‪ .٢‬اول دﻧﺪاﻧﻪ دادن و ﺳﭙﺲ رﻧﮕﺮزی‬

‫ﻣﺜﻠﺚ رﻧﮓ و رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪١٠‬‬
‫‪ .٣‬ﻋﻤﻞ دﻧﺪاﻧﻪ و رﻧﮕﺮزی ﺗﻮأم‪ .‬در اﯾﻦ روش ﮐﻼفهﺎ را در ﺣﻤﺎم ﻣﺤﺘﻮای‬
‫دﻧﺪاﻧﻪ‪ ،‬رﻧﮕﯿﻨﻪ و ﻣﻮاد ﮐﻤﮑﯽ رﯾﺨﺘﻪ و ﯾﮏ روز ﺑﻌﺪ ﺑﺮای ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺑﯿﺮون ﻣﺜﻠﺚ رﻧﮓ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻨﻈﻤﯽ از رﻧﮓ هﺎﺳﺖ ﮐﻪ در درون ﯾﮏ ﺳﻪ ﮔﻮش ﯾﺎ‬
‫]‪[92][1][91][28‬‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﻪ ﮔﻮش اﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ رﻧﮓهﺎی اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ‪ :‬آﺑﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﯽآورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪١٣‬‬

‫رﻧﮕﺮزی و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬ ‫‪١١‬‬

‫هﻤﻪ ﮐﺸﻮرهﺎ و ﮐﻞ‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی ﺑﺮروی ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ٔ‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ٔ‬ ‫ﺣﺎل‬ ‫در‬ ‫ﮐﺮﻩ زﻣﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرهﺎی‬
‫ﻣﻘﺮرات ﺧﺎﺻﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻮع رﻧﮓهﺎی ﻣﺼﺮﻓﯽ‪ ،‬روشهﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آن و‬
‫دﻓﻊ ﭘﺴﺎبهﺎی ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﮑﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪوﯾﮋﻩ اﯾﺎﻟﺖ‬
‫ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺮرات ﺧﺎﺻﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ در ﺣﺎل اﺟﺮا اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻧﻮع‬
‫]‪[10‬‬
‫ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا و ﻧﻮع اﺳﻠﻮبهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺗﺤﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ وﯾﮋﻩ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺴﺘﺎرهﺎی واﺑﺴﺘﻪ‬ ‫‪١٢‬‬

‫• ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ‬

‫• ﻧﺴﺎﺟﯽ‬ ‫ﻧﻤﻮدار رﻧﮕﺮزی ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﻠﯽاﺳﺘﺮی ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی دﯾﺴﭙﺮس‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار هﺪاﯾﺖ و ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫دﻣﺎ در ﻃﻮل زﻣﺎن رﻧﮕﺮزی ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﯾﺮان‬

‫‪ ١٣‬ﻣﻌﺎدﻟﻬﺎی اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬
‫]‪Fibers [1‬‬

‫]‪Yarn [2‬‬

‫]‪Fabric [3‬‬

‫]‪Clothes [4‬‬

‫]‪Dye [5‬‬

‫]‪silk [6‬‬

‫]‪fabric [7‬‬

‫]‪Carthamus tinctorius [8‬‬

‫]‪Tyrian Purple [9‬‬

‫]‪sea snail [10‬‬

‫]‪Pliny [11‬‬

‫]‪Indigofera Tinctoria [12‬‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ رﻧﮓ‬

‫]‪Alizarin [13‬‬
‫ﻗﺮﻣﺰ و زرد ﻗﺮار دارﻧﺪ و در درون ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دوری و ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﻪ هﺮ‬
‫]‪Talcum Powder [14‬‬
‫ﮔﻮﺷﻪ )رﻧﮓ اﺻﻠﯽ(‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮕﯽ ﺧﺎص ﻗﺮار دارد‪ [98][97] .‬در ﻣﺒﺤﺚ ﺷﯿﻤﯽ‬
‫]‪Oxid [15‬‬ ‫و ﻓﯿﺰﯾﮏ رﻧﮓ‪ ،‬ﺳﻪ رﻧﮓ اﺻﻠﯽ زرد‪ ،‬ﻗﺮﻣﺰ و آﺑﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ اﯾﻦ‬
‫ﺳﻪ رﻧﮓ اﻧﻮاع ﻣﺘﻨﻮع رﻧﮓهﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ از ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮓ زرد و آﺑﯽ‪،‬‬
‫]‪Aluminium oxide [16‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺻﺪ اﯾﻦ دو رﻧﮓ‪ ،‬ﻃﯿﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از رﻧﮓهﺎی ﺳﺒﺰ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫]‪Rubia [17‬‬
‫و ﯾﺎ از ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮓ زرد و ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن رﻧﮕﺮزی‬
‫ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﯾﮏ رﻧﮓ ﺧﺎص رﻧﮓهﺎی اﺻﻠﯽ را ﺑﺎ درﺻﺪ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫]‪Aluminium oxide [18‬‬ ‫]‪[100][99‬‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫]‪Iron oxide [19‬‬
‫رﻧﮓ هﻤﺎﻧﻨﺪی در رﻧﮕﺮزی‬ ‫‪١.١٠‬‬
‫]‪Chromium oxide [20‬‬

‫]‪Worshipful Company of Dyers [21‬‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﺐ رﻧﮓهﺎی اﺻﻠﯽ ﺑﺎ هﺪف ﺣﺼﻮل ﯾﮏ رﻧﮓ ﺧﺎص ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺣﺮﻓﻪ رﻧﮕﺮزی‬
‫ٔ‬ ‫آوردن رﻧﮓ ﻧﻤﻮﻧﻪ را رﻧﮓ هﻤﺎﻧﻨﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ [102][101] .‬در‬
‫]‪Calico [22‬‬ ‫ﻣﺸﺘﺮی ﻧﻤﻮﻧﻪای از ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ ﺧﺎص را ﺑﻪ رﻧﮕﺮز ﻣﯽدهﺪ و از او‬
‫]‪Parnell [23‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاهﺪ ﺗﺎ رﻧﮓ ﮐﺎﻻی ﺧﻮد را دﻗﯿﻘًﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ درآورد و رﻧﮕﺮز ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮد و هﻤﭽﻨﯿﻦ رﻧﮓ هﻤﺎﻧﻨﺪی ﮐﺮدن اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻔﺎرشدهﻨﺪﻩ‬ ‫ٔ‬
‫]‪Indigotin oxide [24‬‬ ‫]‪[104][103‬‬
‫را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪١٥‬‬ ‫‪١٤‬‬

‫]‪«Dyeing and Finishing Hemp» ( [10‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). /www.hempusa.‬‬ ‫]‪Mauvein [25‬‬

‫‪org.‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۸‬ﺗﺒﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬
‫]‪Verguin [26‬‬
‫]‪ [11‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻣﺼﺪر در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮهﻨﮕﺴﺘﺎن زﺑﺎن و ادب ﭘﺎرﺳﯽ‬
‫]‪Fuchsine [27‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ دهﺨﺪا‬
‫]‪ [12‬ﻟﻐﺖ ٔ‬
‫]‪Lightfoot [28‬‬
‫]‪ [13‬وﮐﯿﻠﯽ‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ .‬رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﻓﺮش دﺳﺘﺒﺎﻓﺖ‪ .‬ﻧﻘﺶ هﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫]‪Azo dyes [29‬‬
‫]‪«Clay cuneiform tablet; instructions for dyeing wool» [14‬‬
‫]‪Anthraquinone dyes [30‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ‬
‫ٔ‬ ‫(اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪).‬وﺑﮕﺎﻩ ﻣﻮزﻩ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۷‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.۲۰۱۰‬‬ ‫]‪indigo dyes [31‬‬
‫]‪ [15‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺮﻧﺠﯿﮏ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺑﺮاهﯿﻤﯽ ﻣﻌﺘﻤﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺑﺮ رﺷﺘﺎک‪» .‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ‬ ‫]‪tie dyeing [32‬‬
‫رﻧﮕﺮزی«‪ .‬در رﻧﮕﺮزی ‪ ۱‬هﻨﺮﺳﺘﺎن ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪای )ﮔﺮوﻩ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﻮاد( رﺷﺘﻪ‬
‫ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪/‬ﻧﻈﺎم ﺟﺪﯾﺪ آﻣﻮزش ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ‪ .‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪،۴ .۱۳۷۳ ،‬‬
‫‪ .۶ ،۵‬ﺷﻤﺎرﻩ ﮐﺘﺎب‪.۴۶۳/۳:‬‬
‫‪ ١٤‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت‬
‫]‪ [16‬اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪی‪ ،‬اﺣﺴﺎن ﯾﻤﯿﻨﯽ ﻣﻬﺮ‪ .‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ »رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﭘﺸﻢ و اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮﻣﺰداﻧﻪ‪ .‬ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ اردﮐﺎن‪ .‬ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ ردﮐﺎن‪.۱۳۸۳ ،‬‬ ‫]‪ [1‬ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﻪ ﻣﺎدﻩای ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ هﺪف ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی اﺳﺖ‬
‫و ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻧﮕﺮزی ﺟﻬﺖ رﻧﮓ ﮐﺮدن آن اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﺎﻻی رﻧﮕﺮزی و ﯾﺎ‬
‫]‪ [17‬ﻣﻬﺪی ﺣﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﺠﯿﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ‪ .‬رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﺑﺎ رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬وﯾﺮاﯾﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﮐﺎﻻی ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫داود ﻧﻘﻼﻧﯽ‪ .‬ﻣﺆﺳﺴﻪ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺎرﺑﺮدی‪ ،‬ﺗﯿﺮ ‪ISBN .۱۳۸۵‬‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از اﻟﯿﺎف‪ ،‬ﻧﺦ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﻪ‪.‬‬
‫‪.۹۶۴-۹۵۲۱۷-۴-۷‬‬
‫]‪ [2‬ﻧﺎم دﯾﮕﺮ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا‪ ،‬رﻧﮕﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ‬
‫ٔ‬ ‫]‪» [18‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ رﻧﮕﺮزی«‪ .www.tabriziau.ac.ir .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۲۱‬ﺗﯿﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬ ‫]‪ [3‬دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﻣﻮادی هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﺜﺒﯿﺖ و رﻧﮓ ﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻟﯿﺎف اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روش ﻋﻤﻞ آنهﺎ ﺑﻪ اﯾﻨﺼﻮرت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن ﻣﻨﺎﻓﺬی‬
‫]‪» [19‬ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ رﻧﮕﺮزی«‪ .‬ﺳﺎﯾﺖ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﺮان‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬ ‫در ﺳﻄﺢ اﻟﯿﺎف ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮓ ﺑﻪ اﻟﯿﺎف ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮای‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۲‬ﺗﯿﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬ ‫ٔ‬ ‫ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻧﮕﻬﺎ و ﺗﺜﺒﯿﺖ آنهﺎ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن ﺣ ّﺘﯽ‬
‫رﻧﮓهﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب اﻟﯿﺎف ﻧﺸﺪﻩ و رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف‬
‫]‪» [20‬رﻧﮕﺮزی« )ﻓﺎرﺳﯽ(‪ .‬ادارﻩ ﮐﻞ ﻣﯿﺮاث ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﮔﺮدﺷﮕﺮی‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ رﻧﮓهﺎ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻧﺪاﻧﻪهﺎ از ﺛﺒﺎت ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ‬
‫ٔ‬ ‫اﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬ ‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ دﻧﺪاﻧﻪهﺎ ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ رﻧﮕﻬﺎ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ‪ ۱۲‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫‪١٥‬‬
‫]‪» [21‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ رﻧﮕﺮزی در اﯾﺮان«‪ .www.iran-eng.com .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۲‬ﺗﯿﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬
‫ٔ‬

‫]‪ [22‬ﺧﺴﺮوی‪ .‬ﺟﺰوﻩ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﺳﺎﺟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ‬ ‫]‪ [1‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﺧﺴﺮوی و ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺮﻧﺠﯿﮏ‪» .‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ رﻧﮕﺮزی«‪ .‬در رﻧﮕﺮزی‬
‫اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪.‬‬ ‫اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و اﺳﺘﺎت ﺳﻠﻮﻟﺰ‪ .‬ﭼﺎپ اول‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺟﻬﺎد داﻧﺸﮕﺎهﯽ داﻧﺸﮕﺎﻩ‬
‫ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ و داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺮﻣﺰﮔﺎن‪.۱۳ .۱۳۷۴ ،‬‬
‫]‪ [23‬ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺳﻬﯽ زادﻩ اﺑﯿﺎﻧﻪ‪» .‬ﻣﻮاد رﻧﮕﯿﻦ«‪ .‬در ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻓﺮاوردﻩهﺎی ﻧﺴﺎﺟﯽ و‬
‫رﻧﮕﺮزی‪ .‬وﯾﺮاﯾﺶ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ زﻣﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﺎپ اول‪-‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ دﯾﺒﺎ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات‬ ‫]‪ [2‬ﻣﺤﺴﻦ ﺣﺎﺟﯽ ﺷﺮﯾﻔﯽ‪ .‬ﺟﺰوﻩ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪،‬‬
‫ﺻﻔﺎر‪.۲۳ .۱۳۷۳ ،‬‬ ‫داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪.‬‬
‫]‪«The Master of Vegetal Dying in Iran» ( [24‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬ ‫]‪ [3‬ﺳﺘﺎرﻩ اﻣﯿﺮی‪ .‬اﻟﯿﺎف ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻮم‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ‬
‫ٔ‬ ‫‪persiancarpetguide.com، ۸‬ﺗﯿﺮ ‪ .۱۳۹۰‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ داﻧﺸﮕﺎهﻬﺎ )ﺳﻤﺖ(‪.ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۵۳۰-۱۱۰-۹ .۱۳۸۹ ،‬‬
‫در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫]‪Brunello, Franco (1973), The art of dyeing in the history of [4‬‬
‫]‪«a New Source of Natural Dye for Wool Dyeing» [25‬‬ ‫‪mankind and Dyeing, Stampato/Italy: Vicenza, N. Pozza,‬‬
‫(اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). www.pccc.irancolorinstitute.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬ ‫‪OCLC Number 150818991‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ 8‬ﺗﯿﺮ ‪.1390‬‬
‫ٔ‬
‫]‪Kumar, Asim; Choudhury, Roy (2006), Textile [5‬‬
‫]‪ [26‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮراﻧﺪﺧﺖ‪ .‬آﻣﻮزش هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎزﺗﺎب‪.۱۳۹۲ ،‬‬ ‫‪preparation and dyeing/Chapter 6: Dyes and Dyeing,‬‬
‫‪Enfield: Science Publishers, ISBN 1-57808-402-4‬‬
‫]‪» [27‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ‪ /‬رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ« )اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۲‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.۲۰۱۰‬‬ ‫ٔ‬ ‫]‪«Expressive techniques in contemporary dyeing». www. [6‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪۰۷‬‬
‫ٔ‬ ‫‪someseiryu.net، ۱۴‬ﺗﯿﺮ ‪ .۱۳۹۰‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫]‪» [28‬رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﺰای ﻃﺒﯿﻌﯽ« )اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪ .‬ﺑﺎﺷﮕﺎﻩ ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن اﯾﺮان‪.‬‬ ‫ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۴‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪.۲۰۱۰‬‬ ‫]‪«ENTER DYEING MACHINES». www.protexdyeing. [7‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪com، ۱۴‬ﺗﯿﺮ ‪ .۱۳۹۰‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫]‪ [29‬ﻏﻼﻣﺤﺴﻦ رﺳﻮﻟﯽ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ در ﭘﯿﺮﺳﻮاران ﻣﻼﯾﺮ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻪ ﭘﮋوهﺶ‪.‬‬
‫]‪ [8‬ﻣﺎهﻨﺎﻣﻪ ﺳﻔﺮ‪» ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ هﻨﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ‪ ،۱۳‬ﺳﺎل‬
‫]‪ [30‬وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﺟﻬﺎﻧﺸﺎهﯽ‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ روﺷﻬﺎی رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬ﭼﺎپ ‪.۲‬‬ ‫ﺷﺎﻧﺰدهﻢ‪ ،‬دورﻩ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬دی ‪ ،۱۳۸۶‬ص‪.۳۲ .‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪.ISBN ۹۶۴-۶۲۱۸-۳۲-۶ .۱۳۸۰ ،‬‬
‫]‪JOHN MARSHALL. «What Is Katazom» ( [9‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫]‪» [31‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ ‪ /‬ﮐﺎرﮔﺎﻩ رﻧﮕﺮزی« )اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﺮاﺳﺎن‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪johnmarshall.to.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۱‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.۲۰۱۰‬‬ ‫ٔ‬ ‫از‬ ‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۵‬ﻣﺎرس ‪.۲۰۱۱‬‬
‫‪١٥‬‬

‫‪).‬‬ ‫]‪«Pomegranate» ( [54‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪/www.amaherbal.com.‬‬ ‫]‪ [32‬ورزی‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر‪ .‬هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات رز‪.1368 ،‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪.۲۰۱۱‬‬ ‫]‪ [33‬ﭘﻮراﻧﺪﺧﺖ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ .‬آﻣﻮزش هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯿﺒﺎﻓﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﺑﺎزﺗﺎب‪.۱۳۸۹ ،‬‬
‫‪.ISBN ۹۶۴-۶۳۹۴-۰۲-۷‬‬
‫]‪ [55‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮراﻧﺪﺧﺖ‪ .‬آﻣﻮزش هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎزﺗﺎب‪.۱۳۹۲ ،‬‬
‫]‪ [34‬داود اﻣﯿﺮی‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﺳﺘﺨﺮاج رﻧﮕﺪاﻧﻪ از ﮔﯿﺎﻩ اﺳﭙﺮک‪ .‬ﺷﺒﺎهﻨﮓ‪،‬‬
‫]‪«Dyeing with Walnuts» ( [56‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.graftedwalnuts.‬‬ ‫ﻓﺮوردﯾﻦ ‪.ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۳۲-۵۳-۱ .۱۳۸۷‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪۱۶‬‬
‫ٔ‬ ‫‪co.uk.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬ ‫]‪ [35‬روﻓﯿﺎ ﺗﻮﻓﯿﻘﯽ‪ .‬ﮔﯿﺎهﺎن رﻧﮕﺰا‪.‬‬

‫]‪Stephanie. «Walnut Dyeing Project» ( [57‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪blacktaildesign.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫]‪jennyhoople. «Urban Homesteading - Make Black and [58‬‬
‫( »‪Brown Natural Dye from Acorns‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). ۱‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در‬
‫ٔ‬ ‫‪ .۲۰۱۰‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫‪).‬‬ ‫]‪«Mulberry Natural Dye Extract» ( [59‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪www.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ‬
‫ٔ‬ ‫‪renaissancedyeing.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﺎوﯾﺪان ﻓﺮش اﯾﺮان‬
‫ٔ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﺎوﯾﺪان ﻓﺮش اﯾﺮان‬
‫ٔ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺟﺎوﯾﺪان ﻓﺮش اﯾﺮان‬
‫ٔ‬
‫]‪ [63‬ﻣﻮاد و اﺑﺰار هﻨﺮی‪ .2‬ﻣﻮاد رﻧﮓ‪ .‬ﻋﯿﺴﺎ اﻣﯿﺮی ﭼﻮﻻﻧﺪﯾﻢ‬
‫]‪ [64‬ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺻﻮراﺳﺮاﻓﯿﻞ‪ .‬رﻧﮕﻬﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﺮش دﺳﺘﺒﺎف‪،‬‬
‫‪.ISBN ۹۶۴-۳۵۰-۰۸۲-۹ .۱۳۷۸‬‬
‫]‪ [36‬ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮراﻧﺪﺧﺖ‪ .‬آﻣﻮزش هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯽ ﺑﺎﻓﯽ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎزﺗﺎب‪.1392 ،‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ‬
‫ٔ‬ ‫]‪«woad». merriam-webster. [37‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۲۱‬ﺗﯿﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬
‫]‪ [38‬ﻧﺎﺻﺮ اوﮐﺘﺎﯾﯽ‪ .‬هﻨﺮ رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﮔﯿﺎهﺎن‪ .‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬دﻓﺘﺮ ﻧﺮ‬
‫ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ‪.۱۳۶۳ ،‬‬
‫]‪ [39‬ﺳﯿﺪ ﺻﺪر‪ ،‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬داﺋﺮةاﻟﻤﻌﺎرف هﻨﺮهﺎی ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺣﺮف ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫آن‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات آذر‪.۶۸۵ .1390 ،‬‬
‫]‪ [40‬ﺻﻮر اﺳﺮاﻓﯿﻞ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ .‬رﻧﮓهﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﺮش دﺳﺘﺒﺎف‪،‬‬
‫‪.104 .1378‬‬
‫]‪[60‬‬
‫]‪ [41‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‪ ،‬ﻣﺠﯿﺪ‪ .‬ﭘﮋوهﺶ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎرﻩ‪.1382 .59‬‬
‫]‪[61‬‬
‫]‪ [42‬ﻧﺎﺻﺮ اوﮐﺘﺎﯾﯽ‪ .‬هﻨﺮ رﻧﮕﺮزی ﺑﺎ ﮔﯿﺎهﺎن‪ .‬دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮ ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬دﻓﺘﺮ ﻧﺮ‬
‫]‪[62‬‬ ‫ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﯽ‪.۱۳۶۳ ،‬‬
‫]‪kate/bob. «dyeing with raspberry leaves» ( [43‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ‬
‫ٔ‬ ‫‪livinghistory.co.uk، ۳۰‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ .۲۰۱۰‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۴‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬

‫]‪ [65‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد ﻧﺼﯿﺮی‪ .‬ﺳﯿﺮی در هﻨﺮ ﻗﺎﻟﯿﺒﺎﻓﯽ اﯾﺮان‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺆﻟﻒ‪.۱۳۷۲ ،‬‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ‬
‫ٔ‬ ‫]‪«Färberwau» ( [44‬آﻟﻤﺎﻧﯽ ‪). www.dyeplants.de.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۴‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫]‪«Kimbulian Oriental Rugs». www.usrug.net. [66‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۸‬ﺗﯿﺮ ‪.۱۳۹۰‬‬
‫ٔ‬ ‫]‪ [45‬ﺳﯿﺪ ﺻﺪر‪ ،‬ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬داﺋﺮةاﻟﻤﻌﺎرف هﻨﺮهﺎی ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺣﺮف ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آن‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﯿﻤﺎی داﻧﺶ‪.۶۸۶ .۱۳۹۰ ،‬‬
‫]‪ [67‬ﺻﻮر اﺳﺮاﻓﯿﻞ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ .‬رﻧﮕﻬﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﺮش دﺳﺘﺒﺎف‪،‬‬
‫‪.106 .۱۳۷۸‬‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ‬
‫ٔ‬ ‫]‪«Indigo» ( [46‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). Planet Culture.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ 14‬ژوﯾﯿﻪ ‪.2011‬‬
‫]‪ [68‬ﺳﯿﺪ ﺻﺪر‪ ،‬ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬داﺋﺮةاﻟﻤﻌﺎرف هﻨﺮهﺎی ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺣﺮف ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آن‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﯿﻤﺎی داﻧﺶ‪.685 .۱۳۹۰ ،‬‬ ‫]‪ [47‬ﺻﻮر اﺳﺮاﻓﯿﻞ‪ ،‬ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ .‬رﻧﮓهﺎی اﯾﺮاﻧﯽ‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻓﺮش دﺳﺘﺒﺎف‪،‬‬
‫‪.107 .1378‬‬
‫]‪ [69‬ﺳﯿﺪ ﺻﺪر‪ ،‬ﺳﯿﺪ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ‪ .‬داﺋﺮةاﻟﻤﻌﺎرف هﻨﺮهﺎی ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ و ﺣﺮف ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ آن‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﯿﻤﺎی داﻧﺶ‪.۶۸۶ .1390 ،‬‬ ‫]‪«Biotic and abiotic factors affecting the dying back of [48‬‬
‫( »‪pedunculate oak Quercus robur L.‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫]‪ [70‬ﮐﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ ﻗﺮﻧﺠﯿﮏ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﺑﺮاهﯿﻤﯽ ﻣﻌﺘﻤﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺑﺮ رﺷﺘﺎک‪» .‬ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪oxfordjournals.org.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی رﻧﮕﺮزی«‪ .‬در رﻧﮕﺮزی ‪ ۲‬هﻨﺮﺳﺘﺎن ﻓﻨﯽ و ﺣﺮﻓﻪای )ﮔﺮوﻩ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ‬ ‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۴‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫ﻣﻮاد( رﺷﺘﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪/‬ﻧﻈﺎم ﺟﺪﯾﺪ آﻣﻮزش ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ‪ .‬آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪،‬‬
‫‪ .۱۳۷۳‬ﺷﻤﺎرﻩ ﮐﺘﺎب‪.۴۶۸/۱:‬‬ ‫]‪ [49‬ﺷﻤﺲ اﻟﻠﻪ ﻗﺒﺎدی‪» .‬دﻧﯿﺎی رﻧﮓهﺎ« )ﻓﺎرﺳﯽ(‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۴‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬ ‫ٔ‬
‫]‪ [71‬ﻣﻨﺼﻮر ورزی‪ .‬هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات رز‪.۱۳۵۵ ،‬‬
‫]‪Joan Moshimer. «ONION SKIN DYEING» ( [50‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪).‬‬
‫]‪Cannon - John, Margaret - «Dye Plants and Dying» - [72‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪www.wcushing.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪Herbert Press - London - ۱۹۹۴.. Cannon - John, Margaret‬‬
‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫‪- «Dye Plants and Dying» - Herbert Press - London - ۱۹۹۴..‬‬
‫]‪By an eHow Contributor. «How to Extract Dye From [51‬‬
‫]‪«winsornewton» ( [73‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). winsornewton.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ‬ ‫( »‪Onion Skins‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). www.ehow.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ﻣﺎرس ‪.۲۰۱۱‬‬
‫ٔ‬
‫ٔ‬
‫اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫]‪ [74‬ﻣﺮﯾﻢ ﻗﺎﺳﻤﯽ اﻧﺪرود‪ .‬ﮔﺰارش و ﻧﻘﺶ و رﻧﮓ ﻗﺎﻟﯽ اﺳﺘﺎن زﻧﺠﺎن‪.۱۳۸۱ .‬‬
‫]‪«Natural Dye Extract Pomegranate» ( [52‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫]‪ [75‬ﺧﺴﺮوی‪ .‬ﺟﺰوﻩ رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬
‫ٔ‬ ‫‪paradisefibers.net.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ‪.۱۳۶۵ ،‬‬ ‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬

‫]‪» [76‬ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی رﻧﮓ ﺑﺮ اﺳﺎس روشهﺎی رﻧﮕﺮزی« )ﻓﺎرﺳﯽ(‪ .‬داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ رﺷﺪ‪.‬‬ ‫]‪«Pomegranate Dye: Gold, Khaki, Greys» ( [53‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ﻣﺎرس‬
‫ٔ‬ ‫ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬ ‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ‬
‫ٔ‬ ‫‪internationalfleeces.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫‪.۲۰۱۱‬‬ ‫‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ژوﯾﯿﻪ ‪.۲۰۱۱‬‬
‫ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫‪١٦‬‬ ‫‪١٦‬‬

‫]‪D.M.Nunn, The dyeing of synthetic-Polymer and acetate [77‬‬

‫]‪ [99‬ﺗﻮرج ژوﻟﻪ‪ .‬ﭘﮋوهﺸﯽ در ﻓﺮش اﯾﺮان‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮهﻨﮕﺴﺮای ﯾﺴﺎوﻟﯽ‪،‬‬
‫‪.ISBN ۹۶۴-۳۰۶-۱۸۵-X .۱۳۸۱‬‬ ‫‪fibers, society os Dyers and colourist. D.M.Nunn, The‬‬
‫‪dyeing of synthetic-Polymer and acetate fibers, society os Dyers‬‬
‫]‪ [100‬ﺻﺎﺑﺮ رﺷﺘﺎک و ﺑﻬﻤﻦ آﺗﺸﺒﺪ‪ .‬اﺻﻮل ﺷﯿﻤﯽ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات آﻣﻮزش و‬ ‫‪and colourist.‬‬
‫ﭘﺮورش‪.‬‬
‫]‪Abraham Reife, H. S. Freeman. Environmental chemistry of [78‬‬
‫‪dyes and pigments.‬ﭼﺎپ ‪ [101] . New York- USA: Library of1996‬ﻣﺤﺴﻦ ﺣﺎج ﺷﺮﯾﻔﯽ و ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﺧﺴﺮوی‪ .‬ﺳﺎﺧﺖ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ رﻧﮕﻬﺎی ﻧﺴﺎﺟﯽ‪.‬‬
‫‪.۱۳۶۵‬‬ ‫‪Congress Cataloging، 1996. 125. ISBN 0-471-58927-‬‬
‫‪6.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪۰۷‬‬
‫ٔ‬ ‫]‪«Fabric Dyeing Tips» ( [102‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪).‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۱‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪.۲۰۱۰‬‬ ‫]‪«Market Study: Pigments (UC-605)» ( [79‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‪). www.‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ [103] .۲۰۱۲‬وﯾﮑﺘﻮرﯾﺎ ﺟﻬﺎﻧﺸﺎهﯽ اﻓﺸﺎر‪ .‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ و روشهﺎی رﻧﮕﺮزی اﻟﯿﺎف ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻃﺒﯿﻌﯽ‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫‪ceresana.com.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎﻩ هﻨﺮ‪.ISBN ۹۶۴-۶۲۱۸-۰۰-۸ .۱۳۸۰ ،‬‬ ‫ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ ۱۶‬ﻣﺎرس ‪.۲۰۱۱‬‬

‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺳﯿﺎﻣﮏ ﻣﺮادﯾﺎن‪.۱۳۶۶ .‬‬

‫ٔ‬ ‫]‪ [80‬ﺑﻬﺰاد اﺣﻤﺪی‪ .‬ﺷﯿﻤﯽ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ .‬ﺟﻠﺪ دوم ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺐ ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺎﺋﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ]‪ [104‬زوﻟﯿﻨﺠﺮ‪ .‬اﺻﻮل ﺷﯿﻤﯽ و ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﻮاد رﻧﮕﺰا‪.‬‬
‫‪.۱۳۶۴‬‬

‫ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون‬
‫• واژﻩﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ رﻧﮕﺮزی در وﯾﮑﯽﭘﺪﯾﺎی اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬
‫• ﻣﺮاﺣﻞ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﻧﮕﺮزی در ﮐﺎرﮔﺎﻩ رﻧﮕﺮزی در ﺑﺎزار رﻧﮕﺮزهﺎی‬
‫اﺻﻔﻬﺎن‬
‫• رﻧﮓ ﭘﺎرﭼﻪهﺎی ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دهﯿﺪ و ﭘﺎرﭼﻪ هﺎﯾﺘﺎن ﺧﻮد رﻧﮕﺮزی ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫)اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‬
‫• ( »‪«pburch‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪).‬‬
‫• ( »‪«colour-experience‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪).‬‬
‫• »رﻧﮕﺮزی ﮐﺎﺗﺎزوم ﭼﯿﺴﺖ؟« )ﻓﺎرﺳﯽ(‪.‬‬
‫• ‪«TIE DYEING STYLES‬ﺑﺎ روشهﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﻢ( »ﻓﺎرﺳﯽ ‪).‬‬
‫• ‪«TIE DYED T-SHIRT‬ﻋﮑﺲهﺎﯾﯽ از ﺗﯽ ﺷﺮتهﺎی رﻧﮕﺮزی ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ رﻧﮕﺮزی ﮔﺮﻩای( »اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪).‬‬
‫• »رﻧﮕﺮزی در داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ ﺳﺎل ‪) «۱۹۱۱‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ(‪ .‬داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ‬
‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﮑﺎ‪.‬‬
‫]‪ [81‬ﺳﯿﺎﻣﮏ ﻣﺮادﯾﺎن‪ .‬اﺻﻮل ﻋﻠﻢ و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی رﻧﮓ‪ .‬ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﻓﺎﺋﺪ‪.۱۳۶۴ ،‬‬
‫‪١٦‬‬
‫]‪ [82‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ﺧﺴﺮوی‪ .‬ﺟﺰوﻩ ﭘﯿﮕﻤﻨﺖهﺎی آﻟﯽ‪ .‬داﻧﺸﮑﺪﻩ ﭘﻠﯿﻤﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻋﺒﺪی اﺳﮑﻮﯾﯽ‪ISBN .۱۳۶۵ .‬‬
‫ٔ‬ ‫]‪ [83‬ﻣﯿﺮهﺪاﯾﺖاﻟﻠﻪ‪ .‬رﻧﮓهﺎی ﺳﻨﺘﺰی‪.‬‬
‫‪.۹۶۴-۰۱۰۲۲-۷-X‬‬
‫]‪«Atmospheric Jig» ( [84‬اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). zimmer america.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ 8‬ﺗﯿﺮ ‪.1390‬‬
‫ٔ‬
‫]‪ [85‬ﻣﺤﺴﻦ ﺣﺎﺟﯽ ﺷﺮﯾﻔﯽ‪ ،‬ﺟﻮاد ﺳﺎﺳﺎن ﻧﮋاد‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﻟﯿﺎف ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎهﯽ‪.ISBN ۹۷۸-۹۶۴-۰۱-۰۱۴۲-۱ .۱۳۶۳ ،‬‬
‫]‪ [86‬ﺟﺰوات ﺻﻨﺪوق ﮐﺎرآﻣﻮزی )ﻓﻮﻻرد و اﻧﻮاع آن‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦهﺎی ﺧﺸﮏ ﮐﻦ‪،‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻩهﺎی ﺑﻮﺑﯿﻦ رﻧﮓ ﮐﻨﯽ(‪ .‬هﻨﺮﺳﺘﺎن ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺣﯿﺎن‪ .‬هﻨﺮﺳﺘﺎن ﺟﺎﺑﺮ‬
‫ﺑﻦ ﺣﯿﺎن‪.‬‬
‫]‪Dyeing and chemical technology of textile fibers, charles [87‬‬
‫‪griffin and Company. E.R Trotman. 1970.‬‬
‫]‪ [88‬ﺣﺴﯿﻦ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ‪ .‬ﺗﮑﻨﯿﮏهﺎی رﻧﮕﺮزی‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ارﮐﺎن‪.۱۳۸۱ ،‬‬
‫]‪«Modern Living: The Psychedelic Tie-Dye Look» [89‬‬
‫(اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ‪). time، time.‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از ‪.html00 ,878729-1 ,9171‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪ .۲۰۱۲‬ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽﺷﺪﻩ در ‪ 8‬ﺗﯿﺮ ‪.1390‬‬
‫ٔ‬
‫]‪ [90‬ﮐﻮروش ﮐﺮﯾﻢ ﺷﺎهﯽ‪ .‬رﻧﮕﺮزی ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬هﻨﺮی ﻣﺮدﻣﯽ‪.‬‬

‫]‪ [91‬ﺷﻤﺲ اﻟﻠﻪ ﻗﺒﺎدی‪ ،‬دﻧﯿﺎی رﻧﮓهﺎ‪» .‬دﻧﺪاﻧﻪهﺎ«‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪.۸۶/۹/۲۶ ،‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪ اﺻﻠﯽ در ‪ ۰۷‬ﻣﻪ ‪.۲۰۱۲‬‬ ‫ٔ‬ ‫‪ .۱۹‬ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﯽﺷﺪﻩ از‬

‫]‪ [92‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻠﯽ‪ .‬ﻓﻨﺎوری ﺳﻨﺘﯽ رﻧﮕﺮزی ﺗﺎروﭘﻮد در ﮐﺎﺷﺎن‪.۱۳۸۳ .‬‬

‫]‪ [93‬ﻣﻨﺘﻈﺮ‪ ،‬ﻣﺠﯿﺪ‪ .‬ﭘﮋوهﺶ و ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ ﺷﻤﺎرﻩ ‪.1382 .59‬‬

‫]‪ [94‬ورزی‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر‪ .‬هﻨﺮ و ﺻﻨﻌﺖ ﻗﺎﻟﯽ در اﯾﺮان‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات رز‪.1368 ،‬‬

‫]‪Bhardwaj, H.C. & Jain, K.K. , «Indian Dyes and Industry [95‬‬
‫‪During ۱۸th-۱۹th Century», Indian Journal of History of‬‬
‫‪Science ۱۷ (۱۱): ۷۰-۸۱,‬دهﻠﯽ ﻧﻮ‪: Indian National Science‬‬
‫‪Academy.‬‬

‫]‪ [96‬ﻣﺮﺗﻀﯽ ﺳﻬﯽ زادﻩ اﺑﯿﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻓﺮاوردﻩهﺎی ﻧﺴﺎﺟﯽ و رﻧﮕﺮزی )ﺟﻠﺪ دوم(‪.‬‬
‫وﯾﺮاﯾﺶ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ زﻣﺎﻧﯽ‪ .‬ﭼﺎپ ‪ .۱۳۷۳‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺻﻔﺎر‪.۱۳۷۳ ،‬‬

‫]‪Arun N. Netravali; G. Haskell (1995). Digital Pictures: [97‬‬

‫‪Representation, Compression, and Standards (second ed.).‬‬
‫‪Springer. ISBN 030642195X.‬‬

‫]‪Werner Backhaus, Reinhold Kliegl and John Simon [98‬‬

‫‪Werner (1998). Color Vision: Perspectives from Different‬‬
‫‪Disciplines. Walter de Gruyter. ISBN 3110154315.‬‬
١٧

‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺠﻮزهﺎ‬،‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻦ و ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ١٧

‫ﻣﺘﻦ‬ ١.١٧
،‫ﻣﺎﻧﻲ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B2%DB%8C?oldid=12699223 :‫• رﻧﮕﺮزیﻣﻨﺒﻊ‬
،‫ ﻋﻠﯽ ﭘﯿﺮﺣﯿﺎﺗﯽ‬،CommonsDelinker، Ebraminio ،‫ آرش‬،Ariobarzan، Zeerak، Raamin، Behaafarid، Meisam، Artacoana، Huji، Ladsgroup
Reza1615، Xqbot، Sahehco، ،‫ ﻗﻠﯽ زادﮔﺎن‬،‫ دوﺳﺘﺪار وﯾﮑﯿﭙﺪﯾﺎ‬،Sanchooli، Mohsen malekee، Elmju، Tanhabot، SilvonenBot، Amirobot، Amirreza
،Gire 3pich2005، Lapskingwiki، Grim reaper، Serpico، ZxxZxxZ، EmausBot، Sahim، Alborzagros، Myali1365 ،‫ ﻧﻮژن‬،2010 ‫ اﯾﻠﯿﺎ‬،Kasir
،‫ ﯾﺰداﻧﺪاد دﯾﻮدادان‬،Rezabot، Kasirbot، MerlIwBot، KIOOSPSJHKJHAKJHA ،‫ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﺑﺨﺘﯿﺎری‬،Arfarshchi، Sonia Sevilla، Mjbmr ،‫ﯾﻮﺷﯿﻤﯿﺘﺴﻮ‬
Ooshvand، ،‫ روﯾﺎ ﺣﯿﺪری‬،Sinatheory، Jacopo188، Mahdiiranpoor، Dexbot، Yamaha5، Modhammatan، Tt.moradi، Amenearayesh، F.narimani
7 :‫ و ﻧﺎﺷﻨﺎس‬Tardigrade، Wikinevis1393DrJames

‫ ﺗﺼﺎوﯾﺮ‬٢.١٧
:‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/13/Abbindebatik_im_Farbbad.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Abbindebatik_im_Farbbad.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Original uploader was -jha- at:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬.Originally from de.wikipedia; description page is/was here :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-SA-3.0
de.wikipedia
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Alizarin-sample.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Alizarin-sample.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫ ? هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
? :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-SA-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b7/Alizarin01.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Alizarin01.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬
‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/Alizaryna.svg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Alizaryna.svg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Arrowsmaster:‫هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬
CC-BY-SA-3.0-nl :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Batik_Indonesia.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Batik_Indonesia.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
MartijnL:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬self-made - Eigen werk :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bd/Bobbin_with_colourful_wool.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Bobbin_with_colourful_wool.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Angela Montillon:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬originally posted to Flickr as aufgespult :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-2.0 :‫ﻣﺠﻮز‬
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f6/Britannica_Dyeing_3.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Britannica_Dyeing_3.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
a data-x-rel='nofollow' class='external text' href='http://www.gutenberg.org/>:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬Encyclopædia Britannica, 1911 :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
ebooks/34751'>Encyclopædia Britannica, Volume 8, Slice 8.</a>, available freely at Project Gutenberg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Catalonia_Terrassa_ :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Catalonia_Terrassa_mNATEC_BarcaDeTint.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Friviere:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬mNATEC_BarcaDeTint.jpg
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Commons-logo.svg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Commons-logo.svg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
This version created by Pumbaa, using a proper partial circle and SVG geometry features. (Former versions used to be :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
SVG version was created by User:Grunt and cleaned up by 3247, based on the earlier PNG version, created:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬slightly warped.)
.by Reidab
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Cuneiform_tablet_BM62788.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Cuneiform_tablet_BM62788.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫ )اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ( هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬Fæ :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-SA-3.0 :‫ﻣﺠﻮز‬
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/ :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Dyeing_British_Library_Royal_MS_15.E.iii,_f._269_1482.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
http://www.nationalarchives.gov. :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬Dyeing_British_Library_Royal_MS_15.E.iii%2C_f._269_1482.jpg
‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم‬:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬uk/utk/england/popup/wool.htm
:‫ ? ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬:‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/2/2d/Dyeing_graph-d.GIF :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Dyeing_graph-d.GIF:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
‫اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎرﮔﺬار‬
:‫هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬
(‫ﻣﺎهﺎن )ﺑﺤﺚ‬
CC-BY-2.0 :‫ﻣﺠﻮز‬ http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Dyeing_in_Mali.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Dyeing_in_Mali.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Robin Taylor from Washington, DC, USA:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬dyeing bezin cloth, Bamako :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
CC- :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Fabric_Rainbow_Colors.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Fabric_Rainbow_Colors.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Snaps880:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬BY-SA-3.0
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/F%C3%A4rbewerkstatt1.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Färbewerkstatt1.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫ ? هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
CC-BY-SA-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Ghermezdaneh.JPG :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Ghermezdaneh.JPG:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
‫روﯾﺎ ﺣﯿﺪری‬:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-SA-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Haspel_2.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Haspel_2.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Ryj:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬Digitalkamera FinePix A 201
CC-BY-2.0 :‫ﻣﺠﻮز‬ http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Indian_pigments.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Indian_pigments.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Dan Brady:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬/http://www.flickr.com/photos/11853009@N07/1382064216 :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Indigo.Baeyer-Drewson. :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Indigo.Baeyer-Drewson.Synthesis.png:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
en:User:Mothball:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬en:Image:Indigo original synthesis.png :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬Synthesis.png
:‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Indigo_modern_synthesis.png :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Indigo_modern_synthesis.png:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Mothball at en.wikipedia:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬.Originally from en.wikipedia; description page is/was here :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain
CC-BY- :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/38/Isfahan_1210582_nevit.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Isfahan_1210582_nevit.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Nevit Dilmen (<a href='//commons.wikimedia.org/wiki/User_talk:Nevit' title='User talk::‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬SA-3.0
Nevit'>talk</a>)
‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺠﻮزهﺎ‬،‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻦ و ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ١٧ ١٨

‫ اﺛﺮ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/Lab_glassware.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Lab_glassware.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬

Tweenk:‫ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬
:‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/Laine_Teintures_naturelles.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Laine_Teintures_naturelles.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Vassil:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Lichtenberg_ :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Lichtenberg_color_triangle_Tobias_Mayer_1775.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Tobiae Mayeri. . . Opera inedita: Vol. I. Commentationes :‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬color_triangle_Tobias_Mayer_1775.jpg
Societati Regiae scientiarvm oblatas, qvae integrae svpersvnt, cvm tabvla selenographica complecten. Trans. and ed. Georg Christoph
Georg Christoph:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬Lichtenberg. Göttingen, 1775, plate III., reproduced in The Creation of Color in Eighteenth-Century Europe
Lichtenberg
:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Pazyrykfull.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Pazyrykfull.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
:‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Polish_cochineal.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Polish_cochineal.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫ ? هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fd/Portal-puzzle.svg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Portal-puzzle.svg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
User:Eubulides. Created with Inkscape 0.47pre4 r22446 (Oct 14 2009). This image was created from scratch and is not a derivative
of any other work in the copyright sense, as it shares only nonprotectible ideas with other works. Its idea came from File:Portal icon.svg
by User:Michiel1972, which in turn was inspired by File:Portal.svg by User:Pepetps and User:Ed g2s, which in turn was inspired by
File:Portal.gif by User:Ausir, User:Kyle the hacker and User:HereToHelp, which was reportedly from he:File:Portal.gif (since superseded or
User:Eubulides:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬.replaced?) by User:Naama m. It is not known where User:Naama m. got the idea from
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/62/Potassium-dichromate-sample. :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Potassium-dichromate-sample.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
?:‫ ? هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬jpg
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/Rouleaux_de_lin.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Rouleaux_de_lin.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Vassil:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬CC-BY-SA-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Streckband.jpeg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Streckband.jpeg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬Selbst fotografiert am 13.10.2004
CC-BY-SA-3.0 :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Tabriz_Bazar_002.jpg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Tabriz_Bazar_002.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Jacopo188:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/91/Teinture_naturelle_ :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Teinture_naturelle_Millepertuis_2.jpg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Vassil:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬Millepertuis_2.jpg
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/Triphenylmethane-3D-vdW.png :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Triphenylmethane-3D-vdW.png:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Ben Mills:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬Public domain :‫ﻣﺠﻮز‬
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Wiktionary-logo-en.svg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Wiktionary-logo-en.svg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
based on original ,(‫ )ﺑﺤﺚ · ﻣﺸﺎرﮐﺖهﺎ‬Vectorized by Fvasconcellos:‫ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬.Vector version of Image:Wiktionary-logo-en.png :‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
logo tossed together by Brion Vibber
CC-BY-SA-3.0- :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Wolle150microns.JPG :‫ﻣﻨﺒﻊ‬Wolle150microns.JPG:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
Teslar:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬2.5-2.0-1.0
Public domain :‫ ﻣﺠﻮز‬http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b4/Symbol_star_gold.svg :‫ﻣﻨﺒﻊ‬symbol_star_gold.svg:‫• ﭘﺮوﻧﺪﻩ‬
C.Thure:‫ اﺛﺮ ﺷﺨﺼﯽ هﻨﺮﻣﻨﺪ اﺻﻠﯽ‬:‫ﻣﺸﺎرﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺠﻮز‬ ٣.١٧

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 •