10.

Fizjologia integracyjna I: kontrola ruchu ciała

Podział odruchów nerwowych ze względu na:

1) Rodzaj dróg odśrodkowych, które 3) Sposób nabycia odruchów

kontrolują odp. a) Wrodzone (bezwarunkowe)
a) Somatyczne neurony ruchowe o genetycznie uwarunkowane
o kontrolują m. szkieletowe b) Wyuczone (warunkowe)
b) Neurony autonomiczne o przyswajane przez
o kontrolują m. gładkie, doświadczenie
m. sercowy, gruczoły,
tk. tłuszczową
4) Liczbę neuronów w drodze odruchowej
2) Obszar integrujący w OUN a) Monosynaptyczne
a) Odruchy rdzeniowe o 2 neurony; synapsa w RK
o nie wymagają bodźca z b) Polisynaptyczne
mózgu o 3+ neurony; złożone, mogą
b) Odruchy nerwów czaszkowych tworzyć sieci
o są zintegrowane w obrębie
mózgu

Odruchy autonomiczne (trzewne)

 Polisynaptyczne; po min. jednej synapsie w RK i zwoju autonomicznym

 Mogą być integrowane w obrębie mózgu lub nie
 Jednym z rodzajów odruchowy autonomiczny jest konwersja bodźców emocjonalnych na
odpowiedzi trzewne (np. piloerekcja, rumieniec, zblednięcie)
 Liczne charakteryzują się aktywnością toniczną, czyli ciągłym strumieniem potencjałów
czynnościowych (stała aktywność w narządzie wykonawczym)

Odruchy z mięśni szkieletowych

 2 sposoby odp.
a) Skurcz mięśnia  OUN pobudza somatyczne neurony ruchowe kontrolujące mięśni
b) Rozkurcz mięśnia  pobudzone zostają hamujące interneurony w OUN, które hamują
aktywność somatycznych neuronów ruchowych kontrolujących mięśnie
* Pobudzenie somat. n. ruchowych ZAWSZE powoduje skurcz (rozkurcz wynika z braku
bodźca)
 Elementy odruchu:
1. Receptory czuciowe (proprioceptory)
 W m. szkieletowych, torebkach staw., więzadłach
 Monitorują położenie kończyn w przestrzeni, ruchy, wysiłek jaki wkładamy
w podnoszenie przedmiotów
 3 rodzaje:
o Receptory stawowe
o Narządy ścięgniste Golgiego
o Wrzecionka mięśniowe
2. Neurony czuciowe
 Przenoszą sygnał wejściowy do OUN
 3. Interneurony w OUN
 Integrują sygnał wyjściowy za pomocą sieci i dróg interneuronów
pobudzających lub hamujących
 Mogą modulować niektóre odruchy przez świadomy bodziec
4. Somatyczne neurony ruchowe (motoneurony alfa; neurony ruchowe alfa)
 Przenoszą sygnał wyjściowy do efektorów
5. Efektory
 Włókna kurczliwe mięśnia szkieletowego (włókna mięśniowe
zewnątrzwrzecionkowe; ekstrafuzalne)
 Kurczą się w wyniku odbioru potencjału czynnościowego przekazanego
przez neurony ruchowe alfa

Receptory stawowe

 W torebkach i więzadłach otaczających stawy

 Pobudzane przez mechaniczne odkształcenia przy zmianie położenia kości
 Informacja czuciowa integrowana w móżdżku

Narządy ścięgniste Golgiego (NG)

 W miejscu połączenia ścięgien i włókien mięśnia

 Rozmieszczone w szeregu z włóknami mięśniowymi
 Odpowiadają na napięcie mięśnia w fazie izometrycznej skurczu
 Niewrażliwe na rozciąganie
 Składają się z wolnych zakończeń nerwowych przeplatających się między włóknami
kolagenowymi w torebce łącznotkankowej
 Skurcz mięśnia  rozciąganie włókien kolagenowych w NG  ucisk zakończeń neuronów
czuciowych  pobudzenie neuronów czuciowych
 Umożliwiają optymalną kontrolę motoryczną postawy i ruchu

Wrzecionka mięśniowe

 Reagują na rozciąganie, odbierają informację o długości mięśnia

 Małe, wydłużone struktury
 Rozsiane między kurczliwymi włóknami mięśniowymi zewnątrzwrzecionkowymi, względem
których leżą równolegle
 Składa się z łącznotkankowej torebki, która
o zawiera włókna śródwrzecionkowe (intrafuzalne):
 końce kurczliwe (unerwione przez neurony ruchowe gamma),
 środkowy obszar (nie ma miofibryli; owinięty przez czuciowe zakończenia
nerwowe, reagujące na rozciąganie)
Napięcie mięśniowe (tonus)

Kiedy mięsień ma długość spoczynkową (nie jest ani skrócony, ani rozciągnięty) 

środkowy obszar wrzecionka mięśniowego jest wystarczająco rozciągnięty, aby pobudzać włókna
czuciowe 

neurony czuciowe tonicznie aktywne 

stały strumień potencjałów do RK 

neurony ruchowe alfa wyzwalają skurcz mięśnia 

utrzymywanie napięcia mięśnia na stałym poziomie

 odruch monosynaptyczny

Odruch na rozciąganie

Ruch, który zwiększa dł. mięśnia  rozciąganie wrzecionek mięśniowych  pobudzenie włókien
czuciowych  odruch skurczu mięśnia

 chroni przed nadmiernym rozciąganiem

Koaktywacja alfa-gamma

 neurony ruchowe alfa i gamma wysyłają w tym samym czasie pobudzenia, aby utrzymać
prawidłowe funkcjonowanie wrzecionka
 neurony ruchowe gamma pobudzają kurczliwe końce wrzecionka mięśniowego
↓
Skurcz i skręcanie się włókien śródwrzecionkowych
↓
Pociągnięcie środkowego obszaru wrzecionka
↓
Utrzymanie rozciągnięcia czuciowych zakończeń nerwowych

Jednostka miototyczna – drogi kontrolujące pojedynczy staw.

 Najprostszy odruch w jed. miototycz.: monosynaptyczny odruch na rozciąganie

Hamowanie zwrotne

 Opiera się na drogach dywergentnych w RK

 „Aby skurcz rozciągnął kończynę, antagonistyczne mięśnie zginacze muszą się rozluźnić”
 Włókna czuciowe rozgałęziają się po wejściu do RK; część rozgałęzień pobudza neurony
ruchowe unerwiające mięśnie, podczas gdy inne tworzą synapsy na interneuronach
hamujących, które hamują aktywność neuronów ruchowych unerwiających antagonistyczne
mięśnie

Odruchy zginania

 Polisynaptyczne
 Opierają się na drogach dywergentnych w RK → część z nich pobudza neurony ruchowe alfa
(→ skurcz mięśni zginaczy), a część pobudza interneurony hamujące (→ rozluźnienie
antagonistycznych grup mięśni) → kończyna się zgina, odsuwając się od bodźca
  Wymaga więcej czasu niż odruch rozciągania, bo jest polisynaptyczny
 Towarzyszy im skrzyżowany odruch wyprostny – odruch posturalny, który pomaga utrzymać
równowagę, kiedy stopa jest podniesiona i nie dotyka podłoża, np. szybkie wycofanie prawej
stopy (rozkurcz prostowników) spod działania bodźca bólowego jest sprzężone z
wyprostowaniem lewej kończyny dolnej (skurcz prostowników), tak aby mogła ona wspomóc
gwałtowne przesunięcie ciężaru.

Rodzaje ruchów

Ruch odruchowy Ruch dowolny Ruch rytmiczny

Bodziec, Głównie zewn. przez Bodźce zewn. lub Inicjacja i zakończenie
który inicjuje receptory czuciowe; w inicjacja dobrowolna dobrowolna
ruch min. stopniu inicjacja
dobrowolna
Przykład Odruch kolanowy, kaszel, Gra na pianinie Spacer, bieganie
odruchy posturalne
Złożoność Najmniej złożony; Najbardziej złożony; Pośrednia złożoność;
Integrowany na poziomie Integrowany w korze Integrowany w RK z
RK lub pnia mózgu z mózgowej wymaganym bodźcem z
modulacją z wyższego wyższego ośrodka
ośrodka mózgowego
Komentarze Wrodzony, szybki Wyuczone ruchy, które Obwody rdzeniowe
ulegają usprawnieniu pod działają jak generatory
wpływem ćwiczenia; wzorców*;
Po nauczeniu mogą stać Obudzenie tych dróg
się podświadome wymaga bodźca z pnia
(„pamięć mięśniowa”) mózgu
* Ośrodkowe generatory bodźców – sieci interneuronów OU; podtrzymują spontaniczną, powtarzającą
się aktywność.

Odruchy posturalne

o Pomagają utrzymywać pozycję ciała w pozycji stojącej lub podczas przemieszczania

się
o Integrowane w pniu mózgu
o Wymagają stałego bodźca czuciowego z ukł. wzrokowego i przedsionków (ucho
wewn.) oraz z mięśni
o Receptory mięśniowe w ścięgnach i stawach → inf. o czuciu głębokim,
tj. położeniu różnych części ciała względem siebie (proprioceptory)
o Aparat przedsionkowy i aparat wzroku → inf. pomagające utrzymywać położenie w
przestrzeni
 Odruchy wyprzedzające
o Pozwalają ciału przygotować się na ruch dowolny, a mechanizmy odpowiedzi
zwrotnej wykorzystywane są do generowania płynnego, ciągłego ruchu
o Koordynacja ruchu wymaga współpracy wielu części mózgu

Trzy poziomy ukł. nerwowego kontrolują ruch:

1. Rdzeń kręgowy – integruje odruchy rdzeniowe i zawiera ośrodkowe generatory wzorców

2. Pień mózgu i móżdżek – kontrolują odruchy posturalne oraz ruchy rąk i gałek ocznych
3. Kora mózgowa i zwoje podstawne – odpowiedzialne za ruchy dowolne.

 Dodatkowo wzgórze przekazuje oraz modyfikuje sygnały, kiedy przechodzą z RK, zwojów
podstawnych i móżdżku do kory mózgowej
 Rola Otrzymuje sygnały z Wysyła sygnały
integrujące do
Rdzeń kręgowy Odruchy rdzeniowe; Receptorów czuciowych Pnia mózgu, móżdżku,
lokomocyjne generatory oraz mózgu wzgórza/kory mózgowej
wzorców
Pień mózgu Postawa, ruchy rąk i Móżdżku, wzrokowych Rdzenia kręgowego
gałek ocznych oraz przedsionkowych
receptorów czuciowych
Pola ruchowe Planowanie oraz Wzgórza Pnia mózgu, rdzenia
kory mózgowej koordynowanie ruchu kręgowego (droga
złożonego korowo-rdzeniowa),
móżdżku, zwojów
podstawnych
Móżdżek Monitoruje sygnały Rdzenia kręgowego Pnia mózgu, kory
wyjściowe z pól (czuciowe), kory mózgowej
ruchowych oraz mózgowej (polecenia) (Uwaga: wszystkie
dostosowuje ruchy sygnały są hamujące)
Wzgórze Zawiera jądra Zwojów podstawnych, Kory mózgowej
przekaźnikowe, które móżdżku, rdzenia
modulują oraz kręgowego
przekazują wiadomości
do kory mózgowej
Zwoje Planowanie ruchu Kory mózgowej Kory mózgowej, pnia
podstawne mózgu

Kontrola ruchu dowolnego

 Wymagają koordynacji pomiędzy korą mózgową, móżdżkiem i zwojami podstawnymi

 3 etapy:
1. Podejmowanie decyzji oraz
planowanie
2. Inicjowanie ruchu
3. Wykonanie ruchu

1. Bodziec czuciowy

2. Planowanie i
podejmowanie decyzji

3. Koordynacja i wyczucie czasu (timing): bodziec

z móżdżku

4. Wykonanie: droga korowo-rdzeniowa do m.

szkieletowych
5. Wykonanie: wpływ układu pozapiramidowego na postawę, równowagę i chód

6. Stała odpowiedź zwrotna

Choroba Parkinsona

 Postępujące schorzenie neurologiczne charakteryzujące się występowaniem:

o nieprawidłowych ruchów
o zaburzeń mowy
 o zmian w funkcjach poznawczych
 Spowodowana utratą neuronów w zwojach podstawnych, które uwalniają dopaminę
 Objawy:
o Drżenie rąk, ramion, kończyn dolnych
o Problemy z rozpoczęciem ruchu
o Zanik mimiki twarzy
o Gadzie spojrzenie (brak mrużenia oczu)
o Mogą rozwinąć się: depresja, zaburzenia snu, zmiany osobowości
 Przyczyna choroby nieznana (ale prawdopodobnie połączenie czynników środowiskowych i
genetycznej wrażliwości)
 Chorym podawane są leki zwiększające aktywność dopaminy w mózgu

Kontrola ruchu w mięśniach trzewnych

 M. trzewne i m. sercowy nie są przymocowane do kości

 Skurcz przeważnie zmienia kształt narządu, zwężając jego światło lub zmniejszając jego
długość
 Często (ale nie zawsze) kontrolowane przez autonomiczny ukł. nerw.
 Niektóre typy m. gładkich oraz m. sercowy zdolne do wytwarzania własnych potencjałów
 Kontrola poprzez hormony lub w niektórych przez połączenia szczelinowe między komórkami