CHƯƠNG 1: RỦI RO

1.1. Khái niệm rủi ro

1.1.1. Khái niệm theo Trường phái truyền thống (hay còn gọi là trường phái tiêu
cực)

- Rủi ro được coi là sự không may, sự tổn thất, mất mát, nguy hiểm…

- Thuộc trường phái này, ta có thể thấy các định nghĩa:

Theo Từ điển Tiếng Việt do Trung tâm từ điển học Hà Nội xuất bản năm 1995 thì
"Rủi ro là điều không lành, không tốt, bất ngờ xảy đến".

Theo cố GS. Nguyễn Lân thì "Rủi ro (đồng nghĩa với rủi) là sự không may" (Từ
điển từ và ngữ Việt Nam, năm 1998, tr. 1540).
1.2.2. Trường phái trung hoà

"Rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được" (Frank Knight).

"Rủi ro là sự bất trắc có thể liên quan đến việc xuất hiện những biến cố
không mong đợi" (Allan Willett).

"Rủi ro là một tổng hợp những ngẫu nhiên có thể đo lường được bằng xác
suất" (Irving Preffer).

"Rủi ro là giá trị và kết quả mà hiện thời chưa biết đến".
Diễn giải một cách đầy đủ hơn về rủi ro và nguy cơ rủi ro, các tác giả
C.Arthur William, Jr. Micheal, L. Smith đã viết: "Rủi ro là sự biến động
tiềm ẩn ở những kết quả. Rủi ro có thể xuất hiện trong hầu hết mọi
hoạt động của con người. Khi có rủi ro, người ta không thể dự đoán
được chính xác kết quả. Sự hiện diện của rủi ro gây nên sự bất định.
Nguy cơ rủi ro phát sinh bất cứ khi nào một hành động dẫn đến khả
năng được hoặc mất không thể đoán trước."
Như vậy, theo trường phái trung hoà, rủi ro là sự bất trắc có thể đo
lường được. Rủi ro vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực.
Rủi ro có thể mang đến những tổn thất, mất mát, nguy hiểm,…. cho
con người, nhưng cũng có thể mang đến những cơ hội.
1.1.3. Một số khái niệm liên quan

Rủi ro thuần túy là rủi ro chỉ mang lại những thiệt hại, mất mát, nguy hiểm,
như: hoả hoạn, mất cắp, tai nạn giao thông, tai nạn lao động… và nó làm phát
sinh một khoản chi phí (để bù đắp thiệt hại) nên phải có biện pháp phòng
tránh hoặc hạn chế.

Rủi ro suy đoán (còn gọi là rủi ro mang tính đầu cơ) là rủi ro mà trong đó
những cơ hội tạo ra thuận lợi gắn với những nguy cơ gây ra tổn thất, loại rủi
ro này là động lực thúc đẩy hoạt động kinh doanh và có tính hấp dẫn của nó.
Rủi ro có thể phân tán là rủi ro có thể giảm bớt nhờ con đường đóng
góp quỹ chung để chia sẻ rủi ro.

Rủi ro không thể phân tán là rủi ro không thể giảm bớt nhờ con
đường đóng góp quỹ chung và chia sẻ rủi ro.
Rủi ro trong kinh doanh quốc tế là sự bất trắc có thể đo lường được,
nó có thể tạo ra những tổn thất, mất mát, thiệt hại hoặc làm mất đi những
cơ hội sinh lời, nhưng cũng có thể đưa đến những lợi ích, những cơ hội
thuận lợi trong hoạt động kinh doanh quốc tế.
1.2. Phân loại rủi ro
1.2.1. PL theo pp quản trị rủi ro truyền thống:

Rủi ro chiến lược (Xem Lật ngược tình thế)

Rủi ro từ thảm họa (hỏa hoạn, núi lửa, động đất,…)

Rủi ro tài chính (tỷ giá hối đoái, lãi suất biến động, nợ xấu,…)

Rủi ro tác nghiệp (máy hỏng, chuỗi cung ứng bị gián đoạn, hợp đồng
không thực hiện được,…)
1.2.2. Theo nguồn gốc rủi ro
- Rủi ro do môi trường thiên nhiên;
- Rủi ro do môi trường văn hóa;
- Rủi ro do môi trường xã hội;
- Rủi ro do môi trường chính trị;
- Rủi ro do môi trường luật pháp;
- Rủi ro do môi trường kinh tế;
- Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức;
- Rủi ro do nhận thức của con người.
Rủi ro do môi trường thiên nhiên

Đây là nhóm rủi ro do các hiện tượng thiên nhiên như: Động đất, núi lửa,
bão, lũ lụt, sóng thần, sét đánh, đất lở, hạn hán, sương muối… gây ra.
Những rủi ro này thường dẫn đến những thiệt hại to lớn về người và của,
làm cho các doanh nghiệp, trong đó có các doanh nghiệp xuất nhập khẩu
bị tổn thất nặng nề.
Rủi ro do môi trường văn hóa

Rủi ro do môi trường văn hoá là những rủi ro do sự thiếu hiểu biết về
phong tục, tập quán, tín ngưỡng, lối sống, nghệ thuật, đạo đức,…
của dân tộc khác, từ đó dẫn đến cách hành xử không phù hợp, gây ra
những thiệt hại, mất mát, mất cơ hội kinh doanh.
 Rủi ro do môi trường xã hội
Sự thay đổi các chuẩn mực giá trị, hành vi của con người, cấu trúc xã hội,
các định chế… là một nguồn rủi ro quan trọng. Nếu không nắm được điều
này sẽ có thể phải gánh chịu những thiệt hại nặng nề.
Rủi ro do môi trường chính trị
Môi trường chính trị có ảnh hưởng rất lớn đến bầu không khí kinh
doanh. Môi trường chính trị ổn định sẽ giảm thiểu rất nhiều rủi ro cho
các doanh nghiệp. Khi một chính thể mới ra đời sẽ có thể làm đảo lộn
hoạt động của nhiều doanh nghiệp, tổ chức. Trong kinh doanh quốc tế
ảnh hưởng của môi trường chính trị lại càng lớn.
 Rủi ro do môi trường pháp luật

Pháp luật đề ra các chuẩn mực mà mọi người phải thực hiện và các biện pháp
trừng phạt những ai vi phạm. Luật pháp đảm bảo sự công bằng cho các doanh
nghiệp, chống lại sự cạnh tranh không lành mạnh. Nhưng xã hội luôn phát triển,
tiến hoá, nếu các chuẩn mực luật pháp không phù hợp với bước tiến của xã hội
thì sẽ gây ra nhiều rủi ro. Ngược lại nếu luật pháp thay đổi quá nhiều, quá
thường xuyên, không ổn định, cũng gây ra những khó khăn rất lớn. Khi luật
pháp thay đổi, các tổ chức, cá nhân không nắm vững những đổi thay, không theo
kịp những chuẩn mực mới chắc chắn sẽ gặp rủi ro.
 Rủi ro do môi trường kinh tế

Mọi hiện tượng diễn ra trong môi trường kinh tế, như: tốc độ phát triển
kinh tế, khủng hoảng, suy thoái kinh tế, lạm phát,… đều ảnh hưởng trực
tiếp đến hoạt động của các doanh nghiệp, gây ra những rủi ro, bất ổn.

Đặc biệt các hiện tượng: tỷ giá hối đoái thay đổi, lãi suất thay đổi, giá cả
hàng hoá biến động, sẽ có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động kinh doanh của
các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, nói riêng, kinh doanh quốc tế, nói chung
Rủi ro do môi trường hoạt động của tổ chức

Trong quá trình hoạt động của mọi tổ chức có thể phát sinh rất nhiều
rủi ro. Rủi ro có thể phát sinh ở mọi lĩnh vực, như: hoạch định chiến
lược, công nghệ, tổ chức bộ máy, văn hoá tổ chức, tuyển dụng, đãi ngộ
nhân viên, quan hệ với khách hàng (cả nhà cung cấp - đầu vào lẫn
người tiêu thụ - đầu ra), đối thủ cạnh tranh, tâm lý của người lãnh
đạo…. 2
Rủi ro do nhận thức của con người
Môi trường nhận thức là nguồn rủi ro đầy thách thức. Một khi nhận
diện và phân tích không đúng, thì tất yếu sẽ đưa ra kết luận sai. Nếu
nhận thức và thực tế hoàn toàn khác nhau thì rủi ro sẽ vô cùng lớn.
1.2.3. Theo đối tượng rủi ro

- Rủi ro về tài sản;

- Rủi ro về nhân lực;

- Rủi ro về trách nhiệm pháp lý

1.2.4. Theo môi trường tác động

- Rủi ro do môi trường bên trong;

- Rủi ro do môi trường bên ngoài.

HA DUC SON
1.2.5. Theo lĩnh vực hoạt động
- Rủi ro trong công nghiệp;

- Rủi ro trong nông nghiệp;

- Rủi ro trong ngoại thương;

- Rủi ro trong đầu tư;

- Rủi ro trong thương mại;

- Rủi ro trong xây dựng;

- Rủi ro trong giao thông vận tải….