Professional Documents
Culture Documents
Big Exercise Analytics
Big Exercise Analytics
Bài tập lớn ứng dụng thực tế công thức hình học
môn Giải tích 2
Mục lục
I LỜI CẢM ƠN 2
IV CƠ SỞ LÝ THUYẾT 4
1 Mặt trụ trong không gian [1] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
2 Mặt phẳng trong không gian [2] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3 Tích phân kép [3] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4 Tích phân bội ba [4] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
5 Tích phân đường loại 1 [5] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
6 Tích phân mặt [6] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
VI Tổng kết 19
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 1/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
I LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình hình thành ý tưởng, lên kế hoạch và tiến hành thực hiện đề tài
bài tập lớn, nhóm chúng em đã nhận được rất nhiều sự quan tâm giúp đỡ tận tình từ các
thầy cô, ban bè thông qua những bài giảng và các nguồn tài liệu tham khảo. Bên cạnh
đó, nhóm cũng muốn gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến cô Huỳnh Thị Vu – giảng viên
hướng dẫn cho đề tài này và cũng là những người luôn sẵn sàng giải đáp các thắc mắc,
qua đó góp phần giúp tiến độ thực hiện của nhóm được duy trì đúng với kế hoạch được
vạch ra từ trước. Sự tin tưởng và tận tâm của cô chính là nguồn động lực to lớn thúc
đấy các thành viên làm việc chăm chỉ, hiệu quả, đóng góp để xây dựng nên một bản báo
cáo hoàn thiện. Đó cũng chính là kết quả cuối cùng mà nhóm chúng em mong muốn đạt
được.
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 2/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 3/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
IV CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1 Mặt trụ trong không gian [1]
Mặt trụ là mặt tạo bởi một đường thẳng l giữ nguyên phương và di chuyển sao cho
luôn luôn song song với chính nó, tựa trên một đường cong ω không đồng phẳng với l.
2 x2
• Mặt trụ eliptic: xa2 + b2
=1
2 x2
• Mặt trụ tròn xoay: xa2 + a2
=1
2 x2
• Mặt trụ hyperbolic: xa2 − b2
=1
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 4/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
n
X
Sn = f (xi , yi )△Si
i=1
Gọi d(Di ) là khoảng cách lớn nhất giữa hai điểm trong Di . Nếu tồn tại giới hạn:
lim Sn = lim Sn = S
x→+∞ maxd(Di )→0
Giới hạn trên hữu hạn, không phụ thuộc vào cách chia miền D và cách chọn điểm
Mi (xi , yi ), thì hàm f(x,y) gọi là khả tích trên miền D, và S gọi là tích phân kép của hàm
f(x,y) trên miền D, ký hiệu:
Z Z
f (x, y)dS
C
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 5/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
n
X
In = f (xi , yi , zi )△Vi
i=1
hữu hạn, không phụ thuộc vào cách chia miền Ω và Mi , thì f(x,y,z) gọi là khả tích trên
miền Ω, và I gọi là tích phân bội ba của hàm f trên Ω, ký hiệu:
Z Z Z Z Z Z
f (x, y, z)dV = f (x, y, z)dxdydz [4]
Ω Ω
Nếu Sn có giới hạn hữu hạn khi n → ∞ sao cho max{△li } → 0 và i không phụ thuộc
vào cách chia các cung Ai Ai−1 và cách chọn các Mi , thì S được chọn gọi là tích phân
đường loại 1 của f(M) trên cung AB ký hiệu là:
Z X Z X
f (M )dl = lim f (Mi )△li = f (x, y, z)dl = lim f (x, y, z)△li
n→+∞ n→+∞
AB i=1→+n AB i=1→+n
• Để tính toán cụ thể một tích phân mặt, chúng ta cần tham số hóa S bằng cách biểu
diễn S trong một hệ tọa độ cong, giống như kinh độ và vĩ độ trên một mặt cầu.
• Đối với mặt phẳng đã có hàm f(x,y) cho trước ta xem như đã có kinh độ và vĩ độ
chỉ cần áp dụng công thức tính. Khi đó, diện tích mặt cong z=f(x,y), có hình chiếu
xuống mặt phẳng Oxy là D được tính theo công thức.
Z Z q
S= 1 + (fx′ )2 + (fy′ )2
D
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 6/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
1 Bài tập 1:
a) Mô hình:
• Mặt trụ: x2 + y 2 = 1
• Mặt phẳng: z = 0
Hình trụ tròn rất phổ biến trong thực tế vì có cấu trúc chắc chắn chịu được áp lực
lớn, những vật dụng hình trụ cũng rất dễ cằm nắm nên được ứng dụng trên nhiều lĩnh
vực
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 7/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
D = (r, φ) : 0 ≤ r ≤ 1; 0 ≤ φ ≤ 2π
Z2φ Z1 Z3 Z2φ ( Z1 )
V = dzdrdφ = 3rdr dφ = 3π (Đơn vị thể tích)
0 0 0 0 0
d) Tính diện tích của các bề mặt bao quanh vật thể:
2 Bài tập 2:
a) Mô hình:
Đối với mô hình này thì trong thực tế ta có các ứng dụng:
• Mái vòm
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 8/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
• Cầu
• Rada
• ...v.v
Với x2 +30y = 0
2
Ta có D = (x, y) : −3 ≤ x ≤ 3; −5 ≤ y ≤ − x30 ; z = 0; z = 9
x2
Z3 −
Z 30 Z9
1323
V = dzdxdy = (Đơn vị thể tích)
5
−3 −5 0
d) Tính diện tích của các bề mặt bao quanh vật thể:
Z9 Z3 r
x2
Z
S = Ldz = dl dz = 9 dx 1+ dx = 54, 36 (Đơn vị diện tích)
225
D 0 −3
3 Bài tập 3:
a) Mô hình:
x2 y2
• Mặt trụ: 9
+ 4
=1
• Mặt phẳng: z = 3; z = 0
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 9/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Mô hình trong thực tế được sử dụng trong các vật dụng hằng ngày như gương,
bàn ghế, đồ hộp,...
d) Tính diện tích của các bề mặt bao quanh vật thể:
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 10/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
4 Bài tập 4:
a) Mô hình:
• Mặt trụ: x2 + y 2 = 2y
• Mặt phẳng: z = 12 − 0.5x; z = 3 + 51 xy
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 11/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước để tránh bị máy bay địch phát hiện
hoạt động nấu ăn trên cao và ở gần anh hùng nuôi quân Hoàng Cầm đã phát mình ra
bếp cùng tên ông. Cấu tạo bếp gồm phần bếp và phần ống khói với phần ống khói được
cấu tạo gồm nhiều ống khác nhau tản khói trong không khí. Mô hình trên là hình ảnh
của một ống khói của bếp Hoàng Cầm nhô lên phần lỏm giữa hai mô đất, đầu được cắt
xiên.
Miền Ω được giới hạn bởi mặt trên z = 12 − 12 , mặt dưới z = 3 + 15 xy và mặt
xung quanh là hình trụ với phương trình x2 + y 2 = 2y. Theo công thức tính tích phân
bội ba, ta có:
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 12/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Z Z 3+0.2xy
Z Z Z
V = dz dxdy = (12 − 0.5x) − (3 + 0.3xy) dxdy với
D 12−0.5x
D
p p
D= (x, y) : 0 ≤ y ≤ 2; − 2y − y 2 ≤ x ≤ 2y − y 2
Bằng phép đổi biến x = rcosφ, y = rsinφ, chúng ta chuyển miền D sang hệ tọa độ
trụ. Khi
đó:
D = (r, φ) : 0 ≤ r ≤ 2sinφ; 0 ≤ φ ≤ π
Như vậy,
Zπ 2sinφ
Z
1 1 2
V = (12 − .r.cosφ − 3 − .r .cosφ(1 + sinφ) rdr dφ
2 5
0 0
Zπ
1 1 1 1 1
= 12. .4.sin2 φ − cosφ. .(2sinφ)3 − 3. .(2sinφ)2 − cosφ(1 +
2 2 3 2 5
0
1
sinφ). .(2sinφ)4 dφ
4
Zπ
2 4 3 4 4
= 18.sin φ − .cosφ.sin φ − cosφ(1 + sinφ)sin φ dφ = 9π (Đơn vị thể tích)
3 5
0
d) Tính diện tích của các bề mặt bao quanh vật thể:
• Miền D là hình chiếu của mặt cong z = 3 + 15 xy trên mặt phẳng Oxy nẳm trong
mặt trụ x2 + y 2 = 2y. Ta có:
p p
2
D = (x, y) : 0 ≤ y ≤ 2; − 2y − y ≤ x ≤ 2y − y 2
s 2 2
Z Z
1 1
S(C1) = 1+ y + x dxdy
5 5
√D
2
Z2 ( Z2y−y
s 2 2 )
1 1 4π 3
= 1+ y + x dx dy = − (Đơn vị diện tích)
√ 5 5 3 π
0
− 2y−y 2
*Diện tích của mặt trụ bao quanh vật thể (C2):
• Theo công thức tính tích phân đường loại 1, ta tham số hóa như sau:
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 13/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
5 Bài tập 5:
a) Mô hình:
(
x = cos(φ)(1 − sin(φ))
• Mặt trụ: 0 < φ < 2π
y = sin(φ)(1 − sin(φ))
• Mặt phẳng: z1 = 0; z2 = 2 + y
Trong một dịp lễ hội, người ta dự định làm bức tường hoa hình trái tim và trồng
hoa hồng đỏ dọc phần cung màu đỏ, kết hoa thành hồng vàng dọc bức tường vàng . Vật
thể còn dùng làm mẫu trang trí như vương miệng.
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 14/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 15/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
(
x = cos(φ)(1 − sin(φ))
Trong tọa độ cực vật thể được xác định bởi hệ phương trình:
y = sin(φ)(1 − sin(φ))
0 < φ < 2π và hai mặt phẳng z1 = 0; z2 = 2 + y
Nên ta có: r = 1 − sin(φ). Theo công thức tính tích phân đường loại 1 dùng để tính diện
tích hình trụ giới hạn bởi đường cong và mặt phẳng (giao giữa mặt phẳngz2 = 2 + y và
hình trụ là một đường cong)
Z Z2π p
SC = f (x, y)dl = f (φ) r′ (φ)2 + r(φ)2 dφ
C 0
Z2π
p
= 2 + [1 − sin(φ)]sin(φ) [cos(φ)2 ] + [1 + sin(φ)]2 φ = 9, 6 (Đơn vị diện tích)
0
Qua quá trình tìm tòi, nghiên cứu, tham khảo các tài liệu nhóm chúng em giả sử
phương trình của hình xoắn như sau:
x = (1 − u)(3 + cos(v))cos(4πu);
y = (1 − u)(3 + cos(v))sin(4πu); với 0 ≤ u ≤ 1; 0 ≤ v ≤ 2π
z = 3u + (1 − u)sin(v);
Matlab là một phần mềm toán học cung cấp môi trường tính toán số và lập trình,
không chỉ quen thuộc với thuộc với việc lập trình giải các bài toán, matlab còn là một
công cụ vẽ hình học hiệu quả, trực quan. Nhận thấy được sự tiện dụng và khả năng thể
hiện hình học tuyệt vời của matlab nhóm chúng em quyết định chọn matlab để vẽ hình
vật thể theo yêu cầu.
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 16/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Trong một công viên trò chơi nước người ta muốn thiết kế một cái ống trượt nước
hình vòng uốn lượn tương tự như một con rắn cuộn mình, trước khi thi công các kỹ sư đã
mô phỏng hình ảnh của máng trượt, hình ảnh của mô phỏng tương tự như mô hình trên.
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 17/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
Hình 14: Máng trượt nước ở công viên giải trí Six Flags Hurricane Harbor :
Cũng như việc vẽ mô hình, chúng em cũng lựa chọn Matlab là công cụ để tính
thể tích của vật thể.
Hình 15: Đoạn code Matlab tính thể tích vật thể:
Vậy thể tích cần tính của vật thể là: V = 3π 2 (Đơn vị thể tích)
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 18/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
VI Tổng kết
Với sự phân công kỹ lưỡng, cố gắng chuẩn bị sớm nhất có thể nên nhóm đã có thời
gian tìm tòi, sáng tạo và hạn chế tối đa các lỗi có thể mắc phải trong bài tập lớn này. Và
cuối cùng, nhóm đã hoàn thành đề tài được giao.
Qua bài tập lớn này nhóm chúng em đã rút ra được những kỹ năng, kinh nghiệm bổ
ích:
• Ứng dụng được các công thức toán học đặc biệt là các công thức tích phân trong
việc tính thể tích, diện tích các mô hình vật thể.
• Hiểu biết hơn những hình ảnh của mô hình trong thực tế đời sống.
• Nâng cao tinh thần trách nhiệm và thắt chặt tình đoàn kết giữa các thành viên
trong nhóm.
• Tập luyện được nhiều kỹ năng mềm giúp ích sau này như kỹ năng lập trình Matlab,
Latex,...
Như vậy chúng ta đã thấy được rõ hơn những ứng dụng và tính thiết thực của
những công thức toán học đặc biệt trong bộ môn giải tích 2.
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 19/20
Trường Đại Học Bách Khoa Tp.Hồ Chí Minh
[3] Nguyễn Đình Huy (Chủ biên), Lê Xuân Đại, Ngô Thu Lương, Nguyễn Bá Thi,
Trần Ngọc Diễm, Đậu Thế Phiệt, Giáo trình Giải Tích 2, pp. 75-77
[4] Nguyễn Đình Huy (Chủ biên), Lê Xuân Đại, Ngô Thu Lương, Nguyễn Bá Thi,
Trần Ngọc Diễm, Đậu Thế Phiệt, Giáo trình Giải Tích 2, pp. 112-113
[6] WIKIPEDIA Bách khoa toàn thư mở - tích phân mặt. [Trực tuyến] Available:
https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%ADch_ph%C3%A2n_m%E1%BA%B7t [Truy cập
4/2022]
Đề bài tập lớn môn Giải tích 2 (MT1005) - Niên khóa 2021-2022 Trang 20/20