Francos

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna . Abbàida sas àteras bariedades
gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Is Francos (latinu: Franci o gens Francorum) fiat unu Francos

grupu de pòpulos germànicos[1] su nùmene de is cales
s'agatat pro sa prima borta ammentuadu in cartas
romanas de su sèculu III, e fiat assòtziadu cun tribùs
intre su riu Rhin bàsciu e su riu Ems, in sa làcana de
s'Impèriu romanu.[2] Prus a tardu su trèmene fiat

assòtziadu a dinastias germànicas romanizadas

aposentadas in territòriu de s'Impèriu Romanu
Otzidentale a curtzu de collassare, chi a sa fine aiat
pigadu possessu de sa regione intrea intre sa Loira e su
Ispainadura de is francos
Rhin. Aiant duncas impostu su pòdere issoro subra
medas àteru regnos post-romanos e pòpulos Perìodu sèculos III - XI (pro is Francos
germànicos. A comintzare de Càralu su Mannu in istòricu stricto sensu)
s'800, is soberanos francos fiant reconnotos dae sa
Crèsia catòlica che sutzessores de is soberanos betzos Etnia germànicos
de s'Impèriu romanu de Otzidente.[3] Limba limba franca
Religione Paganèsimu; Cristianèsimu
Cun totu chi su nùmene francu no aparesset fintzas a su
sèculu III, calicunas tribùs francas primitivas fiant netzeanu a partire dae su sèculu
nodidas a is romanos de diora suta is nùmenes pròpios VI - VII, catolitzèsimu dae su
issoro, siat comente alliados chi ddis fruniant sordados, sèculu XI.
siat comente inimigos. Su nùmene nou de francos Àrea de A primìtziu in s'oru orientale de su
primu aparèssidu a primu cando is romanos e is alliados orìgine cursu artu e mèdiu de su frùmene
issoro aiant pèrdidu su controllu de sa regione de Rhin.
Rhin, a pustis aiant costituidu su
Is Francos fiat primu reportados traballende impare pro
afracare su territòriu romanu. Nointames dae su Regnu de is Francos
comintzu is francos aiant padèssidu issos etotu atacos
chi beniant de foras de is làcanas issoro, ghiados dae is sàssones, pro esempru, e sende chi fiant tribùs de
frontera teniant disìgiu de mòvere a su territòriu romanu, cun su cale aiant tentu durante sèculos cuntatos
istrintos.

Intre is pòpulos francos a sa frontera de Roma subra su frùmene Rhin s'agataiant is Francos Sàlios a chi dae
primìtziu fiat istadu permìtidu de bìvere in territòriu romanu, e is Francos Ripuàrios chi, a pustis de
tentativos medas, a sa fine aiant conchistadu sa tzitade romana de frontera de Colònia. Prus a tardu, in unu
perìodu de gherra intre is annos 450 e 460, Childericus I, unu Francu, fiat unu intre vàrios cabos militares
chi cumandaiant is fortzas romanas cun orìgines ètnicas vàrias in sa Gàllia romana (aprossimadamente sa
Frantza moderna). Childericus e su fìgiu suo Chlodovechus aiat cumpètidu cun su romanu Aegidius pro su
tìtulu de "gurrei" de is Francos assòtziados cun in fortzas romanas subra sa Lòira. (Segundu Gregòriu de
Tours, Aegidius aiat tentu su tìtulu de gurrei de is Francos pro 8 annos mentras chi Childericus fiat in
esìliu). Custu tipu nou de regnu, fortzis ispiradu dae Alaricus I,[4] rapresentat su cumintzu de sa dinastia
merovìngia sa cale aiat acabadu conchistende sa majoria de sa Gàllia durante su sèculu VI, istabilende
fintzas su cumandu a pitzu de totu is regnos francos subra sa frontera de su Rhin. Fiat subra sa base de
custu impèriu merovìngiu chi is Carolìngios a sa fine fiant arribados a èssere bidos comente sos
Imperadores noos de Europa Otzidentale in s'800.

In su Artu e Bàsciu Mesuevu sos europeos Otzidentales aiant sigladu sa lealidade issoro cun sa Crèsia
catòlica romana e aiat cumbàtidu comente alliados in is Crotzadas in Terra Santa. In su 1099, sa
populatzione de crutzados de Gerusalemme pro sa majoria contaiat ocupadores frantzesos chi, in cussu
tempus, fiant galu narados a comente Francos, e àteros europeos comente ispagnolos, tedescos e
ungheresos. Is Crutzados frantzesos aiant importadu sa limba frantzesa in s'Oriente Mèdiu, faghende·nde sa
base de sa limba franca de sos istados de Crutzados.[5][6] Custu fatu aiat tentu efetos subra is nùmenes
europeos Otzidentales in limbas medas.[7][8][9] S'Europa Otzidentale est connota a mudas comente
"Frangistan" pro is persianos.[10]

A fatu de su Tratadu de Verdun in su 843, su Regnu francu fiat partzidu a tres regnos seberados: Frantza
Otzidentale, Frantza Mèdia e Frantza Orientale. In su 870 sa Frantza Mèdia fiat torrada a partzire, cun sa
majoria de su territòriu suo partzida intre Frantza Otzidentale e Frantza Orientale, su cale pro custu diat
formare is nùcleos de su Regnu benidore de Frantza e su Sacru Romanu Impèriu, cun Frantza Otzidentale
chi a sa fine aiat mantentu su nùmene.

Riferimentos
1. (EN) Franks (Franci), in oxfordreference.com.
2. (EN) H. Schutz: Tools, Weapons and Ornaments: Germanic Material Culture in Pre-
Carolingian Central Europe, 2001, p. 42.
3. (EN) HOLY ROMAN EMPIRE, in encyclopedia.com.
4. (EN) Halsall, Guy, Barbarian Migrations and the Roman West 376–568, 2007.
5. (EN) The Story of French, in books.google.de.
6. (EN) Jerusalem in the Crusader Period, in biu.ac.il. URL consultadu su 13 martzu 2022 (archiviadu
dae s'url originale su 24 cabudanni 2019).
7. (EN) Byzantium, a World Civilization, in books.google.de.
8. (EN) Richard Bulliet, Pamela Crossley, Daniel Headrick, Steven Hirsch, Lyman Johnson, The
Earth and Its Peoples, Brief Edition, Complete, 11 ghennàrgiu 2011.
9. (EN) Janet L. Nelson, The Frankish World, 750-900, A&C Black, 1 ghennàrgiu 1996.
10. (EN) Research on Old French: The State of the Art, in books.google.de.

Àteros progetos
Wikimedia Commons tenet files chi ligant a: Francos

Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/w/index.php?title=Francos&oldid=177837"

Ùrtima modìfica su 22 Aus 2022, a is 23:14.

Su testu est disponìbile segundu sa litzèntzia Atributzione Creative Commons-Cumpartzi a sa pròpria manera; si
podent aplicare prus cunditziones galu.
Abbàida is cunditziones de impreu pro is particulares.