Hỏi: 

Tại sao công suất của MBA được cho công

suất là kVA chứ không ghi là kW?
Trả lời: 
- MBA là thiết bị trung chuyển công suất, do đó
chuyên tải qua nó bao gồm cả công suất hữu công
(P=kW) và công suất vô công (Q=kVAr). P sinh ra
tổn hao tác dụng trong MBA (tổn hao theo định
luật Jun-Lenx) gây nóng máy. Q gây ra tổn hao từ
(do từ hóa mạch từ mà mạch từ lại không đồng
nhất và có khe hở và có dòng phu-co) nên cũng
gây nóng máy mà tuổi thọ của MBA lại là một hàm
mũ đối với nhiệt độ, do vậy nói chung nhiệt độ là
vấn đề cần quan tâm đối với MBA, nếu chỉ ghi là
kW thì không thể hiện hết vấn đề này, do đó người
ta đưa ra một đơn vị giả tưởng là kVA để thể hiện
được hết bản chất nhiệt của MBA (thực tế chỉ có
thiết bị đo P và Q chứ không có thiết bị đo S);
- Vì nó chuyên tải cả P và Q nên tất nhiên là nảy
sinh ra hệ số công suất Cos(phi) nhưng hệ số công
suất lại do phụ tải quyết định mà không do MBA
quyết định, thông thường đã có P thì tất phải có
Cos(phi), do vậy đây cũng là lý do mà công suất
của máy nhà chế tạo cho là S chứ không phải là P.
Hỏi: Tác dụng của bình dầu phụ MBA?
Trả lời:
- Như đã biết, nếu dầu tiếp xúc nhiều với không
khí (trong không khí có nhiều O-xy, Ni-tơ, hơi
ẩm ...) sẽ dẫn đến giảm chất lượng một cách
nhanh chóng, có bình dầu phụ thì phần dầu tiếp
xúc với không khí bị giảm thiểu và chỉ bằng mặt
cắt dọc thùng dầu phụ, hơn nữa thùng dầu phụ
thường có màng cao su đàn hồi và được nối với
bình thở nên càng làm cho dầu ít tiếp xúc với
không khí.
- Bình dầu phụ thông thường chứa được khoảng
10% lượng dầu toàn máy, trong quá trình vận
hành, vì lý do nào đó mà thùng dầu (nhất là cánh
tản nhiệt) bị thủng thì trong thời gian cho phép với
lượng dầu trữ trong bình dầu phụ vẫn đảm bảo cho
toàn bộ mạch từ và các cuộn dây của MBA được
ngâm trong dầu không gây sự cố;
- Và tất nhiên có bình dầu phụ nên có ống liên
thông từ thùng máy lên, có ống này nên có thể
thiết kế thêm rơ le hơi bảo vệ máy.
Hỏi: Tại sao đối với thanh cái điện áp thấp thường
sử dụng thanh cái cứng và phần gần sứ đầu ra
MBA lại được sử dụng bằng các lá đồng mềm?
Trả lời:
- Dòng điện phía điện áp thấp là lớn nhất khi so
sánh giữa 3 cấp điện áp của MBA, do vậy tiết diện
cũng cần phải lớn nhất và khả năng tỏa nhiệt cũng
cần phải tốt nhất. Dây AC thì không thể chế tạo với
tiết diện lớn hơn 500mm2 nên cần phải dùng thanh
cái cứng, (để tăng khả năng dẫn điện và giảm chi
phí kim loại màu người ta còn sử dụng thanh dẫn
tròn rỗng do hiệu ững mặt ngoài)
- Khi tính toán chọn tiết diện của thanh cái cứng
thì người ta đã tính toán ổn định động và ổn định
nhiệt cho nó theo dòng sự cố lớn nhất, tuy nhiên
MBA là thiết bị quan trọng và đắt tiền nên cần đảm
bảo thật an toàn cho nó. Khi dòng sự cố lớn, thanh
cái cứng sẽ giãn nở và có thể ảnh hưởng đến sự an
toàn cho các đầu sứ MBA, nếu có phần lá mềm thì
không còn lực tác dụng lên sứ. Mặt khác có lá mềm
nên khi lắp đặt cũng dễ dàng hơn
Hỏi: Tại sao hệ số quá tải MBA thì không xét đến
điện áp nhưng hệ số quá áp lại liên quan đến dòng
điện (quá áp 5% lâu dài, quá áp 10% lâu dài nếu
tải không quá 1/4 định mức và ngắn hạn không
quá 6h/1 ngày đêm khi tải không quá định mức)?
Trả lời:
- Nói chung, khi quá tải thì điện áp sẽ thấp, nếu
MBA đang quá tải mà tăng nấc biến áp để tăng
điện áp thứ cấp thì MBA lại quá tải thêm
(k=W1/W2=I2/I1 -> I1=W2.I2/W1, khi tăng nấc
do W2 và I2 không đổi, W1 giảm dẫn đến I1 tăng)
nên có quy định: "không được vận hành bộ chuyển
nấc khi MBA đang quá tải nếu dòng điện lớn hơn
dòng định mức của bộ chuyển nấc" cũng một phần
là vì lý do này (mặc dù dòng điện hiện tại không
lớn hơn dòng định mức của bộ chuyển nấc);
- Đối với quá áp thì lại là vấn đề về từ thông. Nói
chung, mật độ từ thông trong mạch từ của MBA khi
điện áp ở định mức đã tương đối cao, lõi sắt đã có
xu hướng bão hòa, nếu điện áp đầu vào lại lớn hơn
điện áp định mức quá nhiều sẽ dẫn tới lõi sắt bão
hòa quá mức, đến mức dạng sóng điện áp đầu ra
biến đổi lớn nên méo dạng và chiếm phần lớn sóng
hài, sóng hài này gây nên trị số biên độ điện áp
đầu ra tăng cao nên dễ làm hỏng cách điện của
cuộn dây thứ cấp, đồng thời, mật độ từ thông tăng
cao, khiến tiêu hao trên lõi sắt tăng cao, dòng điện
không tải cũng tăng lên tương ứng, làm nóng biến
áp, ảnh hưởng hệ số mang tải và tuổi thọ của MBA.
Hỏi: Tại sao MBA là thiết bị điện từ tĩnh nhưng khi
vận hành nó vẫn có tiếng kêu? (Câu hỏi của một
bạn ở Chi nhánh Lai Châu)
Trả lời:
Do lưới điện của ta là lưới có tần số 50Hz, tức là
trong 1 giây, dòng điện (điện áp) biến thiên 50 chu
kỳ của nó (chu kỳ hình Sin) Khi cuộn dây biến áp
đấu vào lưới điện 50Hz thì trong lõi sắt sẽ sinh ra
từ thông 50Hz và sinh ra dòng điện Phu-cô cũng có
tần số 50Hz. Như đã biết lõi thép là những lá thép
Si-lic mỏng ghép cách điện với nhau để giảm dòng
Phu-cô nhưng giảm không có nghĩa là không có.
Chính do có sự thay đổi theo tần số này của từ
thông và dòng điện mà các lá thép silic của lõi sắt
cũng xảy ra chấn động tương ứng (dao động), do
có nhiều lá thép nên tạo thành cộng hưởng nên có
tiếng kêu lớn đủ ta nghe thấy, cho dù kẹp rất chặt,
cũng sẽ sinh ra tiếng kêu.
Hỏi: Tại sao hệ số quá tải MBA thì không xét đến
điện áp nhưng hệ số quá áp lại liên quan đến dòng
điện (quá áp 5% lâu dài, quá áp 10% lâu dài nếu
tải không quá 1/4 định mức và ngắn hạn không
quá 6h/1 ngày đêm khi tải không quá định mức)?
Trả lời:
- Nói chung, khi quá tải thì điện áp sẽ thấp, nếu
MBA đang quá tải mà tăng nấc biến áp để tăng
điện áp thứ cấp thì MBA lại quá tải thêm
(k=W1/W2=I2/I1 -> I1=W2.I2/W1, khi tăng nấc
do W2 và I2 không đổi, W1 giảm dẫn đến I1 tăng)
nên có quy định: "không được vận hành bộ chuyển
nấc khi MBA đang quá tải nếu dòng điện lớn hơn
dòng định mức của bộ chuyển nấc" cũng một phần
là vì lý do này (mặc dù dòng điện hiện tại không
lớn hơn dòng định mức của bộ chuyển nấc);
1. Hãy phân biệt bảo vệ chạm đất và bảo vệ
chạm đất hạn chế cho MBA 110kV?
Trả lời: Bảo vệ chạm đất của các cuộn dây có
trung tính nối đất của MBA có thể được lấy từ
CT đặt tại trung tính MBA hoặc tổ hợp từ 3 CT
tại đầu vào (ra) của cuộn dây có trung tính nối
đất, tuy nhiên nếu lấy từ tổ hợp từ 3 CT tại đầu
vào (ra) của cuộn dây có trung tính nối đất thì
độ chính xác không cao và có sai số lớn.
- Bảo vệ chạm đất thông thường: Có phạm vi
bảo vệ là toàn bộ cuộn dây có trung tính nối
đất ra đến đường dây. Khi chạm đất trong
cuộn dây thì đương nhiên bảo vệ sẽ làm việc;
khi chạm đất phía ngoài đường dây thì do có
dòng điện chạy về qua dây trung tính nên bảo
vệ cảm nhận được,nếu vượt ngưỡng thì bảo vệ
sẽ khởi động, nếu bảo vệ chạm đất của đường
dây không tác động thì bảo vệ chạm đất MBA
sẽ cắt MBA ra khỏi lưới (tác động không chọn
lọc);
- Bảo vệ chạm đất hạn chế (hay còn gọi là bảo
vệ so lệch thứ tự không): Có phạm vi bảo vệ là
 CHỈ cuộn dây có trung tính nối đất bằng cách
lấy dòng từ CT trung tính và tổ hợp 3 CT đầu
vào (ra) của cuộn dây có trung tính nối đất
(tương tự như bảo vệ so lệch dọc MBA), chỉ khi
chạm đất trong phạm vi bảo vệ thì nó mới làm
việc, do vậy tính chọn lọc cao hơn. Khi chạm
đất ngoài đường dây, dòng I0 chạy qua cả CT
trung tính và 3 CT đầu vào (ra) nên bảo vệ
không làm việc.
2. 2.Tại sao trong tiêu chuẩn chất lượng của dầu
MBA lại có chỉ tiêu về hàm lượng a-xit (đối với
dầu mới chỉ tiêu này =0,với dầu trong máy
đang vận hành yêu cầu không được lớn hơn
0,01mg KOH/gram dầu)?
Trả lời: 
Dầu là hợp chất của Cac-bua Hy-dro (gốc CH),
trong quá trình vận hành, dưới tác dụng của
nhiệt dầu bị phân hủy thành Cac-bon và Hy-
dro (Cac-bon chính là cặn đen có trong dầu).
Khi trong dầu có bọt khí (do bổ sung dầu, do
khí ẩm lọt vào máy), dưới tác dụng của điện
trường (bọt khí có độ cách điện kém hơn rất
nhiều so với dầu và trong không khí thường có
nhiều hợp chất, trong đó có NO2) bọt khí bị
phóng điện và chính lúc này khí Hy-dro kết hợp
 với NO2 để tạo ra A-xit Ni-tơ-ric (HNO3).
Chỉ tiêu A-xit với dầu trong máy đang vận
hành yêu cầu không được lớn hơn 0,01mg
KOH/gam dầu được hiểu như sau: Khi trong
dầu có A-xit thì cần có 0,01mg KOH để trung
hòa hết lượng A-xit có trong 01 gram dầu
(KOH còn được gọi là Po-tat ăn da).
3. Theo bạn,hệ thống quạt mát MBA nào có
hiệu quả hơn:
- Quạt đặt trong lòng cánh tản nhiệt (thường
áp dụng đối với máy của Nga);
- Và quạt đặt cạnh cánh tản nhiệt (thường áp
dụng với MBA mới bây giờ như
ABB,VINATAKAO ..)?
Trả lời:
Như ta đã biết, khi nhiệt độ chênh lệch thì sẽ
xuất hiện sự đối lưu tự nhiên, vật chất (khí,
chất lỏng) từ nơi có nhiệt độ thấp hơn sẽ có xu
hướng tự dịch chuyển đến xuồng phía dưới và
ngược lại nhiệt độ cao hơn sẽ lên trên. Đối với
MBA, khi dầu nóng sẽ tự động dịch chuyển lên
phía trên.
- Quạt đặt trong lòng cánh tản nhiệt: Khi quạt
thổi ngược từ dưới lên thì sẽ làm tăng hiệu suất
tản nhiệt cho dầu MBA. Do đặt đứng nên quạt
 vận hành ổn định hơn (trực quạt không chịu
tác dụng của lực uốn). Với những MBA loại này,
thông thường công suất thiết kế của toàn bộ
hệ thống thường nhỏ hơn so với loại quạt nằm
ngang (Máy của Nga 25MVA có 11 cánh tản
nhiệt, mỗi cánh có 2 quạt mỗi quạt có P=250W
nên công suất là 5500W, máy quạt ngang
(máy của Công ty chế tạo thiết bị điện Đông
Anh) có 8 quạt, mỗi quạt có P=750W nên công
suất là 6000W)
- Quạt đặt cạnh cánh tản nhiệt: Thường đặt
phía trên cao của cánh nên cũng tăng được
hiệu suất tản nhiệt, tuy nhiên cánh nằm gần
quạt thì hiệu suất cao hơn so với cánh ở xa.
Quạt vận hành không ổn định hơn do trục quạt
chịu thêm lực uốn và công suất thiết kế thường
cao hơn.
Tóm lại: Quạt đặt trong lòng cánh tản nhiệt
(hoặc đặt dưới cánh tản nhiệt như loại của
Công ty Thủ Đức) hợp lý hơn so với đặt nằm
ngang.

4. Lưới cỏ trung tính cách điện (6,10,35kV)

được gọi là lưới có dòng chạm đất nhỏ, vậy
điều gì sẽ xảy ra khi xảy ra chạm đất ngay
 trong cuộn dây MBA ở cấp điện áp này?
Trả lời:
Khi chạm đất trong cuộn dây MBA ở cấp điện
áp có trung tính cách điện, do có hồ quang
cháy chập chờn nên sẽ phân hủy dầu gây ra
bọt khí và rơ le hơi CÓ CƠ HỘI LÀM VIỆC nếu
lượng hơi đủ lớn, tuy nhiên hệ thống vẫn vận
hành bình thường và bảo vệ cảnh báo chạm
đất sẽ báo tín hiệu. Chính vì điều này mà trong
"Quy trình vận hành và sửa chữa MBA" do
Tổng công ty Điện lực ban hành ngày 23 tháng
5 năm 1997 tại điều 69 có nêu "Việc lọc dầu và
lấy mẫu dầu có thể tiến hành khi MBA đã được
cắt điện hoặc MBA đang vận hành. Những việc
đó do nhân viên trực ca làm hoặc do những
nhân viên khác làm (Tối thiểu là 2 người) dưới
sự giám sát của nhân viên trực ca. Với điều
kiện là lúc đó trong lưới với điểm trung tính
cách điện không có chạm đất".

5.Tại sao máy phát có đơn vị là kw mà ko phải là kva?

Máy phát điện bao giờ cũng phải gắn liền với động
cơ sơ cấp để kéo nó. Tải của máy phát thường có
cos φ khoảng 0,8 đến 0,85. Khả năng của máy kéo
nó là P, thì S của máy phát phải lớn hơn P một tỷ
lệ = 1/0.8.

Thí dụ máy kéo 100 kW thì máy phát phải 125

KVA.

Tuy nhiên điều này không có nghĩa là nếu tải có

cos φ =1 thì pác có quyền chạy 125 kW. Mà pác
vẫn chỉ có thể chạy 100 kW thôi, vì bị giới hạn của
công suất động cơ sơ cấp kéo nó.

Vì thế người ta vẫn gọi là tổ máy 100 kW chứ

không gọi là 125 KVA.