PANGKAT

SANAYSAY
PCED-03-501A

Dela Rosa, April

Fadriquela, Nikka
Jinon, Karl Andrei
Posadas, Angela
Sarmiento, Venus
Sausa, Hanna Julia
Velasco, Erica
 FILIPINO DENTRO DE CIEN ANOS
(ANG PILIPINAS PAGKALIPAS NG
100 TAON)
ni Dr. Jose Rizal

Si Jose P. Rizal (19 Hunyo 1861 - 30 Disyembre 1896) na may buong pangalang
José Protasio Rizal Mercado y Alonso Realonda, ay ang Pambansang Bayani ng
Pilipinas na lumaban sa mga kastila sa pamamagitan ng kaniyang mga nobelang
Noli Me Tangere at El Filibusterismo noong panahon ng pananakop ng Espanya
sa bansa. May angking pambihirang talino, siya ay hindi lamang isang manunulat
ngunit isa ring magsasaka, manggagamot, siyentipiko, makata, imbentor, iskultor,
inhinyero, kuwentista, lingguwista, at may kaalaman sa arkitektura, kartograpiya,
ekonomiya, antropolohiya, iktolohiya, etnolohiya, agrikultura, musika (marunong
siyang tumugtog ng plawta), sining sa pakikipaglaban (martial arts), at pag-
eeskrima.

Ayon kay Rizal sa kaniyang sanaysay na Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang

Taon, “dalawa lang ang patutunguhan ng Pilipinas: ang magpatuloy bilang sakop
ng Espanya, ngunit may higit na mga karapatan at kaluwagan, o kaya’y
magpahayag ng kanilang kasarinlan, pagkatapos magbubo ng dugo at maduguan
naman ang Espanya”. Aniya, nangangailangan ang Pilipinas ng isang malayang
pahayagan dahil “ang isang bansa’y iginagalang sa hindi pagsang-ayon ni
pagtatakip sa mga pagmamalabis, kundi sa pagpaparusa’t hindi pagsang-ayon sa
mga iyon”. Nangangailangan din ang mga Pilipino ng mga kinatawan, na
makakatulong sa pamamahala. Kinakailangan din aniyana paunlarin ang
pagtuturo at ang mahigpit at madaling paggawad ng katarungan.
 SOBRE LA INDOLENCIA DE LOS
FILIPINOS (HINGGIL SA
KATAMARAN NG MGA PIIPINO
ni Dr. Jose Rizal

Ang Sobre la Indolencia de los Filipinos (On the Indolence of the Filipinos) ay
isang sanaysay na isinulat ni Jose Rizal, at nalimbag sa La Solidaridad noong
1890. Isinulat ito ni Rizal bilang sagot sa akusasyon ng katamaran ng mga indio at
Malay.

Sa sanaysay na ito, inamin ni Rizal ang katamaran ng mga Filipino, pero

ipinaliwanag niya ang iba't ibang salik sa likod nito. Ipinaliwanag din niya ang mga
sanhi ng katamaran na ito, katulad ng klima at iba pang sakit ng lipunan.
Ipinagtanggol din ni Rizal ang mg Pilipino at sinabing hindi likas ang katamaran sa
mg Filipino dahil bago pa man dumating ang mga Espanyol, nagsasaka at
nakikipagkalakalan na ang mga ito. Samakatuwid, ang katamaran ay bunga ng
diskriminasyon at pang-aabuso sa mga Filipino.
 SA MGA KADALAGAHAN SA
MALOLOS
ni Dr. Jose Rizal

Ang liham na ito ay sinulat ni Dr. Jose Rizal noong Pebrero 1889 sa London para
sa mga kababayang dalaga sa Malolos.

Sa kanyang liham sa mga kadalagahan ng Malolos na sinulat noog 1889,

ipinahahayag dito ni Jose Rizal ang kanyang papuri at paggalang sa katapangang
ipinamalas ng mga ito sa pagsusulong ng karapatan sa edukasyon – isang di-
karaniwang hakbang para sa maraming kababaihan sa kanyang panahon. Ayon
kay Rizal, namulat siya sa pananaw na ang kababaihang Pilipino ay katuwang sa
layunin para sa ikagagaling ng bayan. Batay sa kanya, ang mithiin ng mga
kadalagahan ng Malolos para sa karunungan ay patunay na pagkamulat sa tunay
na kahulugan ng kabanalan – kabanalang nakatuon sakabutihang-asal, malinis na
kalooban at matuwid na pag-iisip. Binibigyang-diin ni Rizal ang tungkulin ng
kababaihan – bilang dalaga at asawa – sa pagbangon ng kanilang dignidad at
halaga sa lipunan. Kaugnay nito, inilalarawan niya ang katangian ng kababaihan
sa Europa at bilang halimbawa ay pinakita ang babaing Sparta bilang huwaran ng
pagiging mabuting ina. Ipinapayo ni Rizal na gamitin ang halimbawang ito upang
maitaguyod ang isang anak na marangal at magtatanggol sa bayan. Bahagi rin ng
liham ang pagpapaalala ni Rizal sa lahat na gamitin ang isipang kaloob ng Diyos
upang matukoy ang katotohanan at hindi maging alipin ninuman. Pinupuna ang
mga hindi kanais-nais na gawain ng mga prayle, gayundin ang pagiging mulat
ukol sa tunay at huwad na relihiyon. Ang payo ni Rizal ay "mulatin ang mata ng
anak sa pag-iingat at pagmamahal sa puri, pag-ibig sa kapwa sa tinubuang bayan,
at sa pagtupad ng ukol. Ulit-uliting matamisin ang mapuring kamatayan sa
alipustang buhay".

Maliban pa dito, mayroong pitong bagay na binigyang linaw mi Rizal bilang mga
rason kung bakit dapat siya paniwalaan:
 SA MGA KADALAGAHAN SA
MALOLOS
ni Dr. Jose Rizal

Una: nagaganap lamang ang pagiging dominante ng iba kung ang iba ay duwag
at mapagpabaya.
Ikalawa: Nagiging kahiyahiya ang isang tao ay kung siya ay natatakot sa mga
taong ikinakahiya siya.
Ikatlo: Ang pagiging ignorante ang siyang nagdudulot ng pagka-alipin. Kung
paano mag-isip ang tao, ay ganito rin ito. Ang indibidwal kasi na hindi nag-iisip
para sa kanyang sarili at pumapayag na sumunod na lamang sa iba ay parang
hayop na kinokontrol lamang ng tali.
Ikaapat: Ang taong nagmamahal sa kalayaan, ay dapat munang tumulong sa
kanyang kapwa sapagkat ang taong hindi tumatanggap ng proteksyong dala ng
ibang tao ay makikita sa huli na wala siya nito, tulad na lamang ng mga walis
tingting na nawala ang tali at naging magkakahiwalay.
Ikalima: Kung hindi babaguhin ng mga Pilipina ang kanyang moda ng pagkatao,
dapat tumigil na ito sa pagpapalaki ng mga anak. Sapat na ang manganak ito pero
hindi na dapat ito magsilbing ilaw ng tahanan at humubog ng mga anak sapagkat
ipinagkakanulo nila nang hindi nalalaman ang kanilang mga asawa, anak at ang
bayan.
Ikaanim: Lahat ng tao ay ipinanganak ng pantay-pantay. Hindi lumikha ang Diyos
ng nilalang na magiging alipin o di kaya’y binigyan tayo ng katalinuhan upang
magpaloko lamang. Hindi masama ang humanga sa kapwa at higit na paunlarin
ang kamalayan at katalinuhan, nagiging masama lamang ito kung nagpapanggap
na ito bilang Diyos at ginagamit ang kapangyarihang iyon sa pang-aalipin ng ibang
tao upang sumunod ito sa mga gusto nila na hindi naman tama at makatarungan.
Ikapito: Dapat pag-isipang mabuti kung anong uri ng relihiyon ang tinuturo nila.
Maingat ninyong suriin kung ang nais ba ng Diyos ang mga ipinapagawa nila pati
na rin ang kanilang mga itinuturo.
 TULA: KAISAHAN NG KALAMNAN
AT KAANYUAN
ni Alejandro G. Abadilla

Ang sanaysay na ito ay isinulat ni Alejandro G. Abadilla - isa siyang makata,

Sanaysayista at Kwentista na ipinanganak noong Marso 10, 1906. Kilala rin bilang
Ama ng makabagong tulang tagalog. Kinikilala rin bilang “Ama ng Modernismo sa
Pilipinas”, sa panitikang Filipino. Ang kanyang sagisag panulat ay AGA. Nagsulat
siya para sa Liwayway hanggang 1933.

Ang sanaysay na ito ni Alejandro G. Abadilla ay lumabas sa Liwayway noong ika8

ng Hulyo, 1944 bilang tugon sa kritisismo ni Iñigo Ed Regalado sa makabagong
tula na ipinaloob sa “Ang malungkot na pagpatay sa tulang tagalog” na inilathala
noong ika24 ng Hunyo, 1944. Ipinaliwanag ni Abadilla na ang sukat at tugma ay
hindi sarili ng tulang tagalog at ang mga pagsisikap na baguhin ang balangkas ay
matatagpuan sa makabagong panulaan sa buong daigdig. Para sa kritiko, ang
malayang taludturan ay makikita sa tulang tagalog at hindi dapat na ituring ang
paggamit nito bilang pagwasak sa katutubong balangkas. Isinasaad dito na
makaki ang ginagampanan ng makata sa pagbuo ng damdamin at balangkas ng
anyo. Ang makata ay sentral ang gampanin sapagkat sa kanyang namumukod-
tanging kakanyahan, batayan, balangkas at pamamaraan ng paglikha, bumubukal
ang tunay na anyo ng isang makata. Ang makatang bukas ang kamalayan,
maramdamin sa kanyang mundong ginagalawan at makapangyarihan sa
pagpapahayag ng mga kaisipang kayang damhin ng lahat, subalit hindi kayang
ipahayag ng pangkaraniwang tao. Sa pagniniig ng mga nabanggit, tiyak na
matitigib ang laman at makukulayan ang anyo na magpapasilay sa tunay na
kahulugan ng tula sa mundo ng panitikan. Ayon kay Abadilla “Ang tugma at sukat
ay hindi garantiya sa mabuting tula, at ang pagbakli-bakli ng mga taludtod ay hindi
rin katibayan ng mabuting malayang taludturan. Ang tula ay tula sa harap ng
anumang sukat ang ginagamit ng di umano’y makabago o makaluma. Sa kabuuan
ng layunin o nais lamang ipabatid ni Alejandro Abadilla ito ay magkaroon ng
kalayaan ang makata sa pagpili ng balangkas at paraan sa pagtula.
 NINGNING AT LIWANAG
ni Emilio Jacinto

Ang Ningning at ang Liwanag ay koleksiyon ng mga sanaysay na isinulat ni Emilio

Jacinto, isang rebolusyonaryong Pilipino noong panahon ng Himagsikan (1896) na
naging isa sa mga magagaling na lider ng Katipunan at siya ay tinaguriang “Utak
ng Katipunan.”

Ang sanaysay ni Emilio Jacinto na Ang Ningning at ang Liwanag ay nagpapakita

ng katotohanan na sinapit ng mga Pilipino sa kamay ng mga Espanyol. Ipinakikita
nito na madali tayong naakit sa kanilang layunin at tunay tayong nahumaling na
nararapat igalang ang kanilang kapangyarihan bilang mananakop. Hindi natin
lubusang tiningnan ang kanilang motibo at ang mga katotohanang naganap sa
kanilang pamamahala sa atin. Narito ang isa sa halimbawa ng linya sa sanaysay
na tumutukoy sa tunay na pangyayari noong panahon ng mga Espanyol: "Ito na
nga ang dahilan na kung kaya ang mga loob na inaakay ng kapalaluan at ng
kasakiman ay nagpupumilit na lumitaw na maningning, lalong lalo na nga ang mga
hari at mga Pinuno na pinagkatiwalaan ng sa ikagiginhawa ng kanilang mga
kampon, at walang ibang nasa kundi ang mamalagi sa kapangyarihan sukdulang
ikainis at ikamatay ng Bayan na nagbigay sa kanila ng kapangyarihang ito.”

Sa kasalukuyan ay masasaksihan natin ito sa ngayon. Tunay na iba ang pagtingin

natin sa mga taong nakasakay sa magagarang mga sasakyan. Halos humanga
tayo sa mga taong nagmamay-ari nito gayong hindi naman natin tunay na kilala
ang pagkatao nila. Lubhang tumitingin tayo sa panlabas na anyo, katangian o
pagmamay-ari ng isang tao. Ang pagkaakit natin sa ningning na ito at ang
pagkabulag natin sa liwanag ay nagdulot ng masamang bunga sa ating mga
Pilipino na masasaksihan pa rin natin hanggang ngayon.
 LIHAM SA KABATAAN NG TAONG
2070
ni Genoveva Endroza-Matute

Si Genoveva Endroza-Matute ay isang bantog na kuwentistang Pilipino. Isa rin

siyang guro at may-akda ng aklat sa Balarilang Tagalog, na nagturo ng mga
asignaturang Filipino at mga asignaturang pang-edukasyon.

Ang akdang “Liham sa Kabataan ng Taong 2070” ay ang mga unti-unting

pagbabago dulot ng makabagong panahon sa iba’t ibang sektor ng ating panitikan
kabilang na rito ang wika, kultura o tradisyon. Binanggit din dito na sa patuloy na
pagtangkilik Sa iba’t ibang klase ng pamumuhay at pananalita mula sa ibang
bansa ay mas naging mabilis ang paglimot sa ating sariling kultura. Ang ating wika
at panitikan ay salamin at tagapagpahayag ng ating mga hinaing, kasawian,
tagumpay, kasiyahan, hinanakit, sama ng loob, pangarap, pag-asa, at iba pang
damdaming nagbibigay sa atin ng lakas upang humakbang mula rito patungo sa
dako pa roon ng hinaharap. Ang pagkakait ng espasyo para sa wika at panitikang
Filipino ay pagkakait ng espasyo para sa ating pagkatao at pagiging tao.

Ito ay aral para sa mga kabataan at pati na rin sa mga mambabasa na ating
mahalin at ingatan ang sariling atin dahil hindi natin makakamit ang tunay na
kaligayahan kung masama naman ang epekto nito para sa ating bayan.
 ANG DAPAT MABATID NG MGA
TAGALOG
ni Andres Bonifacio

Si Andres Bonifacio ang tagapagtatag ng Katipunan at itinuturing na “Ama ng

Himagsikang Filipino.” Tinatawag siyáng “Supremo ng Katipunan” at “Haring
Tagalog” dahil naging pangulo ng kapisanang mapanghimagsik.

Ang sanaysay niyang “Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog” ay isang napakaikli
ngunit matalim na kasaysayan ng Filipinas at tigib sa nag-aalab na damdaming
makabayan. Ang hilig niyang mag-aral ng wika ay natumbasan ng hilig niyang
magbasá.

Ang sanaysay na ito ay pumapatungkol sa karanasan ng mga kababayang

Pilipino noong hindi pa tumuntunong sa ating lupain ang mga dayuhan, kung
paanong namumuhay ng mapayapa at puno ng kaginhawaan ang mga Pilipino
hanggang sa dumating ang mga Kastila na dating masagana ay napalitan ng
kalupitan at masalimuot na pamumuhay. Nangako sila ng magandang
pagkakaibigan subalit sa likod ng mga nakakabighaning mga salita ay may
kasamaang pakay. Ang mga pangakong napako, sa halip na tayo ay gisingin ay
lalo pang binulag, sa halip na gantihan ang kabutihan na ibinigay ay kataksilan
ang sukli.

Isinulat ng awtor ang sanaysay na ito upang maging daan para hikayatin ang mga
kababayang Pilipino mula man sa kaniyang panahon at hinaharap na mga Pilipino
na gumising mula sa natutulog na damdaming makabayan at mamulat sa
katotohanan na igugol ang kagalingan sa sariling bayan hindi sa mga dayuhan.
Ang sanaysay na din ito ang nagsilbing tulay upang mailahad ang tunay na
pangyayari sa panahon ng Kastila at magbigay kamalayan sa mga susunod na
henerasyong mga Pilipino.
 AMERIKANISASYON NG ISANG
PILIPINO
ni Ponciano B. Peralta Pineda

Si Ponciano B. Peralta Pineda ay isang manunulat, guro, linggwista at abogado.

Itinuring “Ama ng Komisyon sa Wikang Filipino” si Pineda dahil sa pagsulong niya
na maitatag ang komisyon batay sa Seksiyon 9 ng ating Saligang Batas. Siya din
ay naging direktor ng Komisyon sa Wikang Filipinona dati ay Surian ng Wikang
Pambansa sa taong 1971 hanggang 1999. Sa ilalim ng kanyang pamumuno,
sinimulan niya ang mga sosyo-linggwistikong pananaliksik, na layong palaguin
ang wikang pambansa. Isa na rito ang patungkol sa repormang ortograpiya ng
wikang Filipino.

Ang sanaysay ay pumapatungkol sa pagtangkilik at mas higit na

pagpapahalagang mga Pilipino sa wikang banyaga kaysa sa ating sariling wikang
Filipino.

Sinasabi din sa sanaysay na habang nabibidbid ang ating panuruang pambansa

sa sistemang Amerikano at habang tinatagitawan tayo ng wikang Amerikano,
mananatili tayong second rater lamang sa edukasyon, manggagaya at bayang
walang bait sa sarili. Dahil malaki ang paniniwala ng manunulat na ang wika at
edukasyon ay magkaugnay. At habang mas pinapahalagahan ng edukasyon ang
wikang banyaga hindi natin makakamtan ang lipunang tunay na Pilipino.

Ang Amerikanisasyon sa sanaysay na ito ay itinuturing ng may-akda na isang

sakit na tumatalamak sa ating lipunan at isinusulong dito ang wikang Filipino para
sa De-amerikanisasyon sa ating lipunan.
 TAGLISH HANGGANG SAAN
ni Bienvenido Lumbera

Si Bienvenido Lumbera ay isang makata, tagapuna, dramatista, at iskolar ng

Pilipinas na may maraming napanalunan. Siya ay Pambansang Alagad ng Sining
ng Pilipinas at nakatanggap ng Gawad Ramon Magsaysay para sa
Pamamahayag, Panitikan at Malikhaing Komunikasyon. Nanalo siya ng maraming
gawad pampanitikan, kabilang ang mga Pambansang Gawad sa Aklat mula sa
Pambansang Pundasyon sa Aklat, at ang Gawad Pang-alaala kay Don Carlos
Palanca para sa Panitikan.

Ang sanaysay na ito ay tungkol sa ano nga ba ang TAGLISH at ang mga
limitasyon nito. Ganon na rin ang mga bagay na kailangan ng isang “taglish
speaker“ para maging tama ang kanyang taglish.

Kung mapapansin, ang mga salita ay nasa taglish, isang anyo ng pananalita kung
saan pinaghalo ang tagalog at ingles, na talaga namang magkaiba. Ang anyo ng
pananalitang ito ay siya ring isyu ng akda at ito mismo ang ginamit ni Lumbera sa
kanyang akda.

Ayon sa akda, ang taglish ay hindi lengguwahe kundi isang pamamaraan lamang
para mas mapadali ang pananalita ng mga taong sala sa tagalog at sala sa ingles.
Ganon pa man, ang paggamit ng taglish ay hindi madali. Dapat ay bihasa sa
dalawang lengguwahe (tagalog at ingles) ang taglish speaker. Mas hindi bihasa
ang mamamahayag, mas magiging hindi malinaw ang kaisipang gustong ihayag.
HANDOG KAY ANDRES BONIFACIO:
KATWIRAN, KALAYAAN,
KATUBUSAN
ni Epifanio San Juan Jr.

Si Epifanio San Juan Jr. o mas kilalang E. San Juan Jr. ay kilalang Filipino
American Literary Academic, tagalog Writer, Filipino poet, civic intellectual,
activist, writer, essayist, video/film maker, editor, at poet. At itong akdang Handog
Kay Andres Bonifacio: KATWIRA, KALAYAAN, KATUBUSAN ay isa sa kanyang
naisulat.

Ang Akdang Handog Kay Andres Bonifacio: KATWIRAN, KALAYAA,N

KATUBUSAN, ay patungkol sa kabayahihan at pagtatag ng rebolusyonaryo noong
himagsikan na pinamunan ni Andres Bonifacio na sinasaad ng sanaysay ang mga
pangyayari sa nakaraan na parang baliwala na ngayon sa makabagong panahon.
Sinasaad kung paano nga ba namuno si Gat Andres Bonifacio at paano nga ba
siya pinaratangan taksil sa rebolusiyon. Gayung din sinabi din dito na ang
pagiging bayani at pagkilala dito ay hindi magagarantuya na hindi mauulit ang
pagdaraya ng mga mapagsamantalang uri. Nasabi nga dito ang pangyayari sa
puwersang militar ng Estados Unidos, a naulit ang asasinasyon ni Antoni Luna na
naging mistulang “Refeat Performance”. Nasabi rin dito ang Kasaysayan at
pananagutan na gaano kasalimuot ang sitwasyo bumabalot saatin ang kalayaan
at tayo ang umugit dito ng ating kapalaran.

Ang Aral nabinibigay ng sanaysay ni E. San Juan Jr. ay para saating mga Pilipino
at sa mga mambabasa na pahalagahan ang kung anong meron buhay tayo
ngayon at magpasalamat na hindi natin naraasan ang mga pangyayari noon na
masalimuot. At pahalagahan at ipagmalaki din natin ang mga sakripisyo ng ating
mga bayani dahil kung hindi dahil sa kanila tayo ay walang KATWIRAN,
KALAYAAN, at KATUBUSAN ang ating bayan at tayong lahat saating bansa.
 ARTIKULO:
SA AKING BAYANG LAHI: ANG
PAPEL NG MGA PILING SANAYSAY
SA PILIPINAS
Malaki ang papel ng sanaysay sa Pilipinas. Hindi lamang ito sulating pang-
akademiko, isa itong makabuluhang pagpapahayag ng ideya, karunungan,
pananaw at opinyon ukol sa itinatawid na paksa at paghihimay-himay ng mga
detalye. Mayroong layunin ang manunulat sa kanyang mga sinusulat at
sinisiwalat. Ito ang kanilang kalakasan upang magpatuloy sa kanilang mga
adhikain. Ito rin ang kanilang kakampi sa panahon ng pagbabanta,
pananamantala at pagbusabos ng kanilang mga karapatan. Ang kanilang
panggagalugad ay nagbibigay boses sa sambayanan. Hindi lamang sinadya o
ikinukulong ang kaalaman sa kahon bagkus mayroon pagtindig at pagbabago na
nais ikawing sa lipunan. May kamalayan at karapatan sa pagpapahayag ng
katotohanan at pananaw. Naghihimok din na maging pantay ang pagkritik ng tao
sa kanyang paligid. Pagkat hindi maiaalis ang katangian ng panitikan bilang isang
sining na binubuo gamit ang malalaki at maliliit na tipak na salita. Mayroon itong
boses at kapangyarihan upang imulat ang sambayanan sa mga pangyayari sa
lipunan. Walang piniling estado, hindi naghahangad ng pagiging superyor o
dominante bagkus nagkakasundo sa matapat na pag-iisip, mayroong paninindigan
at prinsipyo na pagdinig sa problemang nais solusyonan.

Ang mga sumusunod ay mga natatanging sanaysay na lumikha ng ingay sa

lipunan tampok ang mga kilalang pilipinong manunulat ng Pilipinas:

a.) Ang Filipinas Dentro de Cien Años (Ang Pilipinas Pagkalipas ng 100
Taon) ni Jose Rizal na isinulat sa Barcelona noong 1889. Naglalaman ang
kanyang sanaysay ukol sa baluktot na pamamahala ng Espanya sa Pilipinas,
naisalaysay niya ang mga mangyayari sa Pilipinas sa hinaharap pagkalipas ng
(100) isandaang taon .
b.) Sobre La Indolencia de los Filipinos (Hinggil sa Katamaran ng mga
Pilipino) ni Jose Rizal. Ito ang kanyang naging tugon laban sa akusasyon ng
katamaran ng mga Indio at Malay. Ipinaliwanag niya ang iba't ibang salik sa likod
ng katamaran ng Pilipino. Nabanggit niya na mas lalo nag-ugat ang katamaran ng
mga Pilipino sa nararanasang pagmamalupit at diskriminasyon ng Kastila,
kakulangan sa edukasyon, ang pagiging pala-asa sa diyos, sa mainit na singaw
ng panahon at iba pang sakit sa lipunan.
c.) Sa mga kababayang Dalaga sa Malolos ni Jose Rizal. Sa kanyang liham sa
mga kadalagahan ng Malolos, ikinararangal niya ang katapangang ipinamalas sa
pagsusulong sa karapatan sa edukasyon at pagtindig sa kanilang tungkulin bilang
mga kababaihan. Walang makapapantay sa kanilang mga katangian, ang
pagiging busilak at mahalimuyak. Nasubok sila sa karahasan at hindi pantay na
pagtingin ng lipunan.
d.) Tula: Kaisahan ng Kalamnan at Kaanyuan ni Alejandro G. Abadilla. Hindi
gagamitin ang malayang taludturan upang wasakin ang katutubong balangkas ng
tula. Sa halip ay binigyan niya ng bagong timpla ang pagsusulat sa kaisahan at
kaanyuhan ng tula. Ang kanyang layunin ay ang pagkakaroon ng kalayaan ng
mga makata sa pagpili ng kanilang balangkas at sining sa paraan ng pagtula.
e.) Liham sa Kabataan ng Taong 2070 ni Genoveva Endroza Matute.
Pinakikilala ang mga pagbabagong magaganap sa taong 2070. Ito ay kanyang
pansariling prediskyon ngunit kasalukuyan ay nagiging danas na ito sa ating
lipunan. Kabilang sa mga pagbabagong nabanggit ay may kinalaman sa ating
wika, kultura at gawi. Iminumulat lamang tayo sa epekto ng globalisayon ngunit
huwag ito maging daan upang talikuran ang sariling bayan.
f.) Ningning at Liwanag ni Emilio Jacinto. Naging bukas ang sanaysay ni Emilio
Jacinto upang bigyan ng kamalayan ang mga Pilipino sa mga bagay na lubos
nakakaakit sa kanilang paningin dulot nito ang naging kalagayan at karanasan nila
sa kamay ng mga Kastila. Sinasabi lamang na ang pagkaakit sa ningning at
pagkabulag sa liwanag ay nagdulot ng masamang resulta sa mga Pilipino.
h.) Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog ni Andres Bonifacio. Naging daan ang
pagsulat ng sanaysay na ito ni Andres Bonifacio upang gisingin ang natutulog na
diwa at maka-Pilipinong damdamin ng sambayan mula sa pagtitiis at pang-aalipin
ng Kastila. Ibinigay niya ang mahahalagang detalye buhat ng natatamasang
kaginhawaan ng Pilipino noong panahong hindi pa nasasakop ng Espanya ang
bansa. Ganoon rin ang hindi pagtupad sa mga pangako ng Kastila at ang
pagmamanipula nila sa isip ng mga katutubong Pilipino.
j.) Amerikanisasyon ng Isang Pilipino ni Ponciano B. Peralta Pineda. Hindi
hamak na malaki ang impluwensyang dulot ng pananakop sa ating bansa kaya't
malaki ang bahagdan ng manipestasyon ng mga Pilipino sa gawi, turan at kilos ng
dayuhan. Mas inilalapit ng Pilipino ang kanyang sarili na pahalagahan at gayahin
ang kanyang mga nakikita sa banyaga. Hindi makakamtan ang pagkakaisa at
pagkakabuklod ng mga Pilipino kung hindi niya nagagawa na pahalagahan ang
kanyang bansang pinagmulan.
k.) Taglish: Hanggang Saan? Bienvenido Lumbera. Naglalaman ang sanaysay
na ito ng pagkilala sa Taglish na pinagsamang wikang Tagalog at Ingles. Sa
ganitong paraan din isinulat ng awtor ang kanyang sanaysay at inilahad ang
pananaw ukol sa depenisyon ng Taglish at kung paano ito ginagamit sa
pakikipagtalastasan. Nais alamin kung hanggang saan ito makatatawid sa
kasalukuyang panahon. Kinakailangan ng kahusayan sa paggamit ng Tagalog at
Ingles upang matagumpay na makapagpahayag gamit ang parehong lenggwahe.
l.) Handog kay Andres Bonifacio: Katwiran, Kalayaan, Katubusan ni E. SAN
JUAN, Jr. Binibigyan empasismo sa sanaysay na ito ang mga kabayanihan at
kilusang pagtatatag ng rebolusyonaryo sa panahon ng himagsikan ni Andres
Bonifacio. Naihayag ang masalimuot na kasaysayan na nagdala sa sitwasyong
kinasasadlakan ng mga Pilipino sa kamay ng mga dayuhan. Ang aral na nais
itanim sa ating isipan ay pahalagahan at ipagmalaki ang mga sakripisyo ng ating
mga bayani dahil kung hindi dahil sa kanilang matapang na pakikipaglaban ay
walang katwiran, kalayaan at katubusan ang ating bayan.
Ang mga kilalang sanaysay na ito ang patuloy na yaman ng ating bayang lahi.
Dahil sa mga sulating ito naging mulat tayo sa sistema ng kalagayan ng mga
Pilipino sa nakalipas na paghahari sa ating lupang sinilangan. Naging malaking
bahagi ng kasaysayan ang panitikan na hanggang sa pagtawid sa kasalukuyan ay
baon pa rin ang mahahalagang kaisipan na nangyari sa nagdaang taon. Naging
sandata ang panulat sa paglabas ng katotohanan at pagtuligsa sa maling sistema
na umiiral sa lipunan.

Mula sa sampung natatanging sanaysay na aming nakalap, ang higit na pinaka

nabigyan ng interes ay, "Ang Filipinas Dentro de Cien Años (Ang Pilipinas
Pagkalipas ng 100 Taon) ni Jose Rizal." Sapagkat ito ay kakikitaan ng
mahahalagang mensahe tungkol sa kahihinatnan ng ating bansa. Ano ang tiyak at
posible na mangyari kung sakali na hindi tayo makalaya sa kadena ng
pagpapaalipin ng mga Kastila? Ayon kay Rizal ay "dalawa lang ang patutunguhan
ng Pilipinas: ang magpatuloy bilang sakop ng Espanya, ngunit may higit na mga
karapatan at kaluwagan, o kaya’y magpahayag ng kanilang kasarinlan,
pagkatapos magbubo ng dugo at maduguan naman ang Espanya." Sa kanyang
pahayag na ito ay binibigyan niya na ng pagpipilian ang mga Pilipino upang
gisingin ang kanilang makabansang damdamin. Kung hindi matututong tumayo sa
sariling mga paa ay patuloy lamang na mararanasan ang kalupitan, pang-aabuso,
diskriminasyon at iba pang sakit sa lipunan. Naging mabisa ang pagpapahayag ni
Jose Rizal lalo na't naglalayon siyang isiwalat ang mga pangyayari sa hinaharap
sa paglipas ng sandaang taon.

Samakatuwid naging malaki ang papel ng iba't ibang sanaysay na ito sa

kasaysayan at pagsagot sa isyu o hamon ng lipunan. Hindi lamang inilalapit sa
mga Pilipino ang mga pangyayari sa kanilang paligid, naging mabisa ito na
maiparating ang damdamin ng manunulat, ang kanilang karanasan, kaugalian at
ideya't pananaw. Matapos ang mahabang paglalayag at pakikipagtunggalian ay
matagumpay na natatamasa ang mga karapatan at kalayaan natin bilang isang
Pilipino. Ito na ang ating pagkakataon upang bigyan pagpapahalaga at
pagpupugay ang mga kontribusyon ng mga Pilipinong manunulat sa panitikan at
kasaysayan ng Pilipinas. Ngayon ay nasa atin na ang kapangyarihan upang
pamahalaan ang ating mga sarili at gawin ang bawat papel sa lipunan.
 SANGGUNIAN

http://filipino10niwarville.blogspot.com/2015/05/ang-ningning-at-ang-liwanag.html

https://philippineculturaleducation.com.ph/bonifacio-andres/

https://pdfcoffee.com/pagsusuri-sa-akdang-amerikasasyon-pdf-free.html