Chương 2

KHOA HỌC
MÔI TRƯỜNG

Môn học: MÔI TRƯỜNG VÀ CON NGƯỜI

Biên soạn: BỘ MÔN CHẾ TẠO MÁY
CHƯƠNG 2 KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
Mục đích
- Cung caáp cho SV nhöõng khaùi nieäm cô baûn veà moâi tröôøng,
mối quan hệ vaø töông taùc qua laïi giữa con người vaø MT
- Nhaän bieát nhöõng yeáu toá aûnh höôûng chính ñeán söï an toaøn
vaø phaùt trieån cuûa MT vaø caùch xöû lyù chuùng ñeå baûo veä chaát
löôïng MT soáng cuûa con ngöôøi
- Naâng cao nhaän thöùc baûo veä MT, goùp phần vaøo sự phaùt
triển bền vững cuûa nhaân loaïi

2
Nội dung
2.1 Khaùi niệm về KH moâi tröôøng
2.2 Caùc khaùi nieäm cô baûn lieân quan ñeán moâi tröôøng
2.3 Moâi trường khoâng khí
2.4 Moâi trường nước
2.5 Moâi trường đất

3
2.1. KHÁI NIỆM VỀ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG
2.1.1. Tổng quan về moâi tröôøng (1)
Khaùi nieäm: bao goàm caùc yeáu toá töï nhieân vaø vaät
chaát nhaân taïo bao quanh con ngöôøi, coù aûnh höôûng ñeán
ñôøi soáng, saûn xuaát, söï toàn taïi, phaùt trieån cuûa con ngöôøi vaø
sinh vaät (ñieàu 3, Luaät BVMT, 2005)

4
2.1.1. Toång quan veà moâi tröôøng (2)
Phaân loïai:
- Moâi tröôøng töï nhieân: khoâng khí, aùnh saùng maët trôøi,
ñoäng, thöïc vaät, ñaát, nöôùc...
- Moâi tröôøng xaõ hoäi: toång theå caùc quan heä giöõa ngöôøi vôùi
ngöôøi (nhöõng luaät leä, theå cheá...) ñònh höôùng hoaït ñoäng
cuûa con ngöôøi.
- Moâi tröôøng nhaân taïo: bao goàm taát caû caùc nhaân toá do con
ngöôøi taïo neân, laøm thaønh nhöõng tieän nghi trong cuoäc
soáng: oâtoâ, maùy bay, nhaø ôû, coâng vieân...

5
 Chöùc naêng cơ bản cuûa MT

- Ngoài ra môi trường là nơi giảm nhẹ các tác động có hại của thiên nhiên tới con người và sinh vật trên
trái đất
 CÁC THÀNH PHẦN CỦA MÔI TRƯỜNG
( CÁC QUYỂN TRÊN TRÁI ĐẤT)

Khí quyển (Atmosphere)

Sinh quyển (Biosphere)

Thạch quyển (Lithosphere)

Thủy quyển (Hydrosphere)

 2.1.2. KHAÙI NIEÄM VEÀ KHOA HOÏC MOÂI TRÖÔØNG

Khaùi nieäm: Khoa hoïc moâi tröôøng laø ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu
moái quan heä vaø töông taùc qua laïi giöõa con ngöôøi vaø moâi tröôøng
xung quanh nhaèm muïc ñích baûo veä moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi
treân traùi ñaát.
2.1.2. KHAÙI NIEÄM VEÀ KHOA HOÏC MOÂI TRÖÔØNG

Ñoái töôïng cuûa khoa hoïc moâi tröôøng:

•1. Ñaëc ñieåm, caùc thaønh phaàn của moâi tröôøng, moái quan heä vaø taùc
ñoäng qua laïi giöõa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng.
2.•Coâng ngheä, kyõ thuaät xöû lyù oâ nhieãm, baûo veä chaát löôïng moâi
tröôøng soáng cuûa con ngöôøi.
3. Caùc biện phaùp toång hôïp nhaèm baûo veä moâi tröôøng vaø phaùt trieån
beàn vöõng
4. Caùc phöông phaùp cho nghieân cöùu ba noäi dung treân: moâ hình hoùa,
phaân tích hoùa hoïc, vaät lyù, sinh vaät …ï
2.2 CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN MÔI TRƯỜNG

1. Khả năng chịu đựng của môi

trường (1)
• Khả năng chịu đựng của môi trường
hay sức chịu tải của môi trường là
giới hạn cho phép mà môi trường có
thể tiếp nhận và hấp thụ các chất gây
ô nhiễm.
 2.2 CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN MÔI TRƯỜNG
• Khả năng chịu đựng của môi trường (2)
Sức chứa của môi trường gồm sức chứa sinh học và
sức chứa văn hóa:
- Sức chứa sinh học là khả năng mà hành tinh có thể
chứa đựng số người nếu các nguồn tài nguyên đều
được dành cho cuộc sống của con người;

- Sức chứa văn hóa là số người mà hành tinh có thể chứa đựng
theo các tiêu chuẩn của cuộc sống. Sức chứa văn hóa sẽ thay đổi
theo từng vùng phụ thuộc vào tiêu chuẩn cuộc sống.
2.2 CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN MÔI TRƯỜNG

2. Ô nhiễm môi trường

Theo Luật Bảo vệ Môi trường của Việt Nam:
“Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường
không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường, gây ảnh hưởng xấu đến con
người, sinh vật.”
- Chất gây ô nhiễm: là những nhân tố làm cho môi trường trở thành độc
hại.
- Tiêu chuẩn môi trường: Tiêu chuẩn môi trường là giới hạn cho phép của
các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, về hàm lượng của
chất gây ô nhiễm trong chất thải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền
quy định làm căn cứ để quản lý và bảo vệ môi trường.
 Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG

Ô nhiễm môi trường được hiểu là việc

chuyển các chất thải hoặc năng lượng vào
môi trường đến mức có khả năng gây hại
đến sức khoẻ con người, đến sự phát triển
sinh vật hoặc làm suy giảm chất lượng môi
trường.
Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG
• Tác nhân ô nhiễm bao gồm: các chất thải ở dạng khí (khí thải), lỏng
(nước thải), rắn (chất thải rắn) chứa hoá chất hoặc tác nhân vật lý, sinh
học và các dạng năng lượng như nhiệt độ, bức xạ.
3. SUY THOÁI MÔI TRƯỜNG
• Định nghĩa:
"Suy thoái môi trường là sự suy giảm về chất lượng và số lượng của
thành phần môi trường, gây ảnh hưởng xấu đối với con người và sinh
vật. "

• Thành phần môi trường được hiểu là các yếu tố tạo thành môi trường:
không khí, nước, đất, âm thanh, ánh sáng, lòng đất, núi, rừng, sông, hồ
biển, sinh vật, các hệ sinh thái, các khu dân cư, khu sản xuất, khu bảo tồn
thiên nhiên, cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử
và các hình thái vật chất khác.
4. SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG
• Theo Luật Bảo vệ Môi trường của Việt Nam:
"Sự cố môi trường là tai biến hoặc rủi ro xảy ra trong quá
trình hoạt động của con người hoặc biến đổi thất thường của
tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái hoặc biến đổi môi trường
nghiêm trọng".
 SỰ CỐ MÔI TRƯỜNG CÓ THỂ XẢY RA DO:
• Bão, lũ lụt, hạn hán, nứt đất, động đất, trượt đất, sụt lở đất, núi lửa phun, mưa
axit, mưa đá, biến động khí hậu và thiên tai khác;
• Hoả hoạn, cháy rừng, sự cố kỹ thuật gây nguy hại về môi trường của cơ sở sản
xuất, kinh doanh, công trình kinh tế, khoa học, kỹ thuật, văn hoá, xã hội, an ninh,
quốc phòng;
• Sự cố trong tìm kiếm, thăm đò, khai thác và vận chuyển khoáng sản, dầu khí, sập
hầm lò, phụt dầu, tràn dầu, vỡ đường ống dẫn dầu, dẫn khí, đắm tàu, sự cố tại cơ
sở lọc hoá dầu và các cơ sở công nghiệp khác;
• Sự cố trong lò phản ứng hạt nhân, nhà máy điện nguyên tử, nhà máy sản xuất, tái
chế nhiên liệu hạt nhân, kho chứa chất phóng xạ.
 5. KHỦNG HOẢNG MÔI TRƯỜNG
• Định nghĩa: "Khủng hoảng môi trường là các suy thoái về chất lượng môi trường
sống trên quy mô toàn cầu, đe dọa cuộc sống của loài người trên trái đất".
KHỦNG HOẢNG MÔI TRƯỜNG
Biểu hiện của khủng hoảng môi trường:
• Ô nhiễm không khí (bụi, SO2, CO2 v.v...) vượt tiêu chuẩn cho
phép tại các đô thị, khu công nghiệp.
• Hiệu ứng nhà kính đang gia tăng làm biến đổi khí hậu toàn
cầu.
• Tầng ozon bị phá huỷ.
• Sa mạc hoá đất đai do nhiều nguyên nhân như bạc màu, mặn
hoá, phèn hoá, khô hạn.
KHỦNG HOẢNG MÔI TRƯỜNG
• Sa mạc hoá đất đai do nhiều nguyên nhân như bạc màu, mặn
hoá, phèn hoá, khô hạn.
• Nguồn nước bị ô nhiễm.
• Ô nhiễm biển xảy ra với mức độ ngày càng tăng.
• Rừng đang suy giảm về số lượng và suy thoái về chất lượng
• Số chủng loài động thực vật bị tiêu diệt đang gia tăng.
• Rác thải, chất thải đang gia tăng về số lượng và mức độ độc
hại.
 6. HOAÏT ÑOÄNG BAÛO VEÄ MT

laø hoaït ñoäng giöõ cho moâi tröôøng ñöôïc

trong laønh, saïch ñeïp; phoøng ngöøa, haïn cheá
taùc ñoäng xaáu ñoái vôùi moâi tröôøng, öùng phoù söï
coá moâi tröôøng; söû duïng hôïp lyù vaø tieát kieäm
taøi nguyeân thieân nhieân…
7. TIEÂU CHUAÅN MOÂI TRÖÔØNG

Theo LMT, Tieâu chuaån moâi tröôøng laø nhöõng chuaån möùc, giôùi haïn cho pheùp, ñöôïc quy ñònh duøng
laøm caên cöù ñeå quaûn lyù môi tröôøng.
Heä thoáng tieâu chuaån moâi tröôøng bao goàm caùc nhoùm chính:
1.Nhöõng quy ñònh chung.
2.Tieâu chuaån nöôùc, bao goàm nöôùc maët noäi ñòa, nöôùc ngaàm, nöôùc bieån vaø ven bieån, nöôùc thaûi v.v...
3.Tieâu chuẩn k.khí: khoùi buïi, khí thaûi (caùc chaát thaûi) v.v...
4.Tieâu chuaån lieân quan ñeán baûo veä ñaát canh taùc, söû duïng phaân boùn trong saûn xuaát noâng nghieäp.
5.Tieâu chuaån baûo veä thöïc vaät, söû duïng thuoác tröø saâu, dieät coû.
6.Tieâu chuaån lieân quan ñeán baûo veä caùc nguoàn gen, ñoäng thöïc vaät, söï ña daïng sinh hoïc.
7.Tieâu chuaån lieân quan ñeán baûo veä caûnh quan thieân nhieân, caùc di tích lòch söû, vaên hoùa.
8.Tieâu chuaån lieân quan ñeán moâi tröôøng do caùc hoaït ñoäng khai thaùc khoaùng saûn trong loøng ñaát, ngoaøi
bieån, theàm luïc ñòa v.v...
 8. COÂNG NGHEÄ MOÂI TRÖÔØNG

ïCoâng ngheä moâi tröôøng laø toång hôïp caùc bieän phaùp khoa học kỹ thuật ( vaät lyù, hoaù hoïc, sinh
hoïc…) nhaèm ngaên ngöøa vaø xöû lyù caùc chaát ñoäc haïi phaùt sinh töø quaù trình saûn xuaát vaø hoaït
ñoäng cuûa con ngöôøi.
ÔÛ caùc caùc nöôùc phaùt trieån, voán ñaàu tö cho coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi chieám töø 10 - 40%
toång voán ñaàu tö saûn xuaát.
 9. COÂNG NGHEÄ SAÏCH

Coâng ngheä saïch laø quy trình coâng ngheä hoaëc giaûi phaùp kyõ thuaät khoâng gaây oâ nhieãm moâi
tröôøng, hoaëc thaûi / phaùt ra ôû möùc thaáp nhaát chaát gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.
Lôïi ích:
- Giaûm thieåu taùc ñoäng moâi tröôøng
- Baûo toaøn nguyeân lieäu, nöôùc, naêng löôïng
- Loaïi boû nguyeân lieäu ñoäc haïi, nguy hieåm
- Giaûm ñoäc tính cuûa khí thaûi, chaát thaûi
 10. SAÛN XUAÁT SAÏCH HÔN

ïSaûn xuaát saïch hôn laø caûi tieán lieân tuïc quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, saûn phaåm vaø
dòch vuï ñeå:
- giaûm söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân,
- phoøng ngöøa taïi nguoàn oâ nhieãm k.khí, nöôùc vaø ñaát,
- giaûm phaùt sinh chaát thaûi taïi nguoàn,
- giaûm thieåu ruûi ro cho con ngöôøi vaø moâi tröôøng.

Xem clip saûn xuaát saïch hôn trong nha

may xi maêng “SXSH XI MANG.flv”
11. QUAN TRAÉC MOÂI TRÖÔØNG

Muïc tieâu cuï theå cuûa quan traéc moâi tröôøng goàm:
1. Cung caáp caùc ñaùnh giaù veà dieãn bieán chaát löôïng moâi tröôøng treân quy
moâ quoác gia, phuïc vuï vieäc xaây döïng baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng.
2. Cung caáp caùc ñaùnh giaù veà dieãn bieán chaát löôïng moâi tröôøng cuûa töøng
vuøng troïng ñieåm ñöôïc quan traéc ñeå phuïc vuï caùc yeâu caàu töùc thôøi cuûa caùc
caáp quaûn lyù nhaø nöôùc veà baûo veä moâi tröôøng.
3. Caûnh baùo kòp thôøi caùc dieãn bieán baát thöôøng hay caùc nguy cô oâ nhieãm,
suy thoaùi moâi tröôøng.
4. Xaây döïng cô sôû döõ lieäu veà chaát löôïng moâi tröôøng phuïc vuï vieäc löu
tröõ, cung caáp vaø trao ñoåi thoâng tin trong phaïm vi quoác gia vaø quoác teá.
12. ÑAÙNH GIAÙ TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG

Caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá – Xaõ hoäi taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng coù theå
toát hoaëc xaáu, coù lôïi hoaëc coù haïi
Vieäc ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng seõ giuùp nhöõng nhaø ra quyeát ñònh chuû
ñoäng löïa choïn nhöõng phöông aùn khaû thi vaø toái öu veà kinh teá vaø kyõ thuaät
trong baát cöù moät keá hoaïch phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi naøo.

Ví duï vieäc ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng cuûa thuûy ñieän soâng Tranh 2
 13. ĐẠO ĐỨC MÔI TRƯỜNG
• Khái niệm đạo đức môi trường ra đời
là sự thừa nhận rằng không chỉ có mỗi
con người trên trái đất mà con người
còn phải chia sẻ trái đất với các hình
thức khác của cuộc sống.
ĐẠO ĐỨC MÔI TRƯỜNG

• Các nguyên tắc đạo đức môi trường

1. Sử dụng kiến thức và kỹ năng để nâng cao chất lượng và
bảo vệ môi trường
2. Xem sức khỏe, sự an toàn và môi trường sạch là quan trọng
nhất.
3. Thực hiện các dịch vụ khi có ý kiến của giới chuyên môn.
4. Thành thật và vô tư
5. Đưa ra các báo cáo một cách khách quan và trung thực.
 14.HỆ SINH THÁI
• Tập hợp các sinh vật, cùng với các mối quan hệ khác nhau giữa các sinh vật đó
và các mối tác động tương hỗ giữa chúng với môi trường, với các yếu tố vô sinh,
tạo thành một hệ thống sinh thái-ecosystem, gọi tắt là hệ sinh thái.
• Hệ sinh thái là hệ chức năng gồm có quần xã, các cơ thể sống và môi trường của
nó dưới tác động của năng lượng mặt trời.
• Quần xã sinh vật là tập hợp các sinh vật thuộc các loài khác nhau cùng sinh sống
trên một khu vực nhất định.

Quần xã Môi trường Năng lượng Hệ sinh thái

sinh vật xung quanh mặt trời
 THÀNH PHẦN CỦA HỆ SINH THÁI

Hệ sinh thái hoàn chỉnh bao gồm các thành phần chủ yếu sau:
• Các yếu tố vật lý (để tạo nguồn năng lượng): ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, áp suất, dòng
chảy …
• Các yếu tố vô cơ: gồm những nguyên tố và hợp chất hóa học cần thiết cho tổng hợp chất
sống. Các chất vô cơ có thể ở dạng khí (O2, CO2, N2), thể lỏng (nước), dạng chất khoáng
(Ca, PO43-, Fe …) tham gia vào chu trình tuần hoàn vật chất.
• Các chất hữu cơ (các chất mùn, acid amin, protein, lipid, glucid): đây là các chất có đóng
vai trò làm cầu nối giữa thành phần vô sinh và hữu sinh, chúng là sản phẩm của quá
trình trao đổi vật chất giữa 2 thành phần vô sinh và hữu sinh của môi trường.
2.3. MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ (KHÍ QUYỂN)
2.3.1. Khái niệm về môi trường không khí (khí quyển)
- Khái niệm: là lớp vỏ ngoài của trái đất có ranh giới phía dưới
là bề mặt thủy quyển, thạch quyển và ranh giới trên là khoảng
không giữa các hành tinh.
Khí quyển trái đất được hình thành do sự thoát hơi nước và
thoát các chất khí từ thủy quyển và thạch quyển.

32
 CẤU TRÚC KHÍ QUYỂN
Tầng ngoài (Exosphere): > 500 km, phân tử
không khí loãng phân hủy thành các ion dẫn điện,
các điện tử tự do, nhiệt độ cao và thay đổi theo thời
gian trong ngày.

Tầng nhiệt (Thermosphere): 90 – 500 km,

nhiệt độ tăng dần theo độ cao, từ -92oC đến +1200oC
Nhiệt độ thay đổi theo thời gian, ban ngày thường rất
cao và ban đêm thấp

Tầng trung quyển (Mesosphere): 50-90 km.

Đặc điểm của tầng này là nhiệt độ giảm dần
từ đỉnh của tầng bình lưu (50 km) đến đỉnh tầng
trung lưu (90 km), nhiệt độ giảm nhanh hơn tầng
đối lưu và có thể đạt đến –100oC.,
Tầng bình lưu (Stratosphere): 10-50 km.
ở độ cao 25km tồn tại lớp kk giàu ozôn-tầng ozôn
Tầng đối lưu (Troposphere): cao đến 10 km
tính từ mặt đất. Nhiệt độ và áp suất giảm theo chiều cao.
nhiệt độ trung bình trên mặt đất là 15oC
 THÀNH PHẦN KHÔNG KHÍ CỦA KHÍ QUYỂN

• Phần lớn khối lượng 5.105 tấn của toàn bộ khí quyển tập trung ở
các tầng thấp: tầng đối lưu và tầng bình lưu.
• Thành phần không khí của khí quyển thay đổi theo thời gian địa
chất, cho đến nay khá ổn định bao gồm chủ yếu là nitơ, oxi và
một số loại khí trơ.
• Mật độ của không khí thay đổi mạnh theo chiều cao, trong khi tỷ
lệ các thành phần chính của không khí không thay đổi
 Bảng: Hàm lượng trung bình của không khí

Chất khí %thể tích %khối lượng Khối lượng

(n.1010 tấn)
N2 78,08 75,51 386.480
O2 20,91 23,15 118.410
Ar 0,93 1,28 6.550
CO2 0,035 0,005 233
Ne 0,0018 0,00012 6,36
He 0,0005 0,000007 0,37
CH4 0,00017 0,000009 0,43
Kr 0,00014 0,000029 1,46
N2O 0,00005 0,000008 0,4
H2 0,00005 0,0000035 0,02
O3 0,00006 0,000008 0,35
Xe 0,000009 0,00000036 0,18
 VAI TRÒ CỦA KHÍ QUYỂN

• Khí quyển là nguồn cung cấp oxy (cần thiết cho sự sống trên trái đất),
• Cung cấp CO2 (cần thiết cho quá trình quang hợp của thực vật),
• Cung cấp nitơ cho vi khuẩn cố định nitơ và các nhà máy sản xuất
amôniac để tạo các hợp chất chứa nitơ cần cho sự sống.
• Khí quyển là phương tiện vận chuyển nước hết sức quan trọng từ các đại
dương tới đất liền như một phần của chu trình tuần hoàn nước.
VAI TRÒ
• Khí quyển có nhiệm vụ duy trì và bảo vệ sự sống trên trái đất.
Nhờ có khí quyển hấp thụ mà hầu hết các tia vũ trụ và phần
lớn bức xạ điện từ của mặt trời không tới được mặt đất.
• Khí quyển chỉ truyền các bức xạ cận cực tím, cận hồng ngoại
(3000-2500 nm) và các sóng rađi (0,1-40 micron), đồng thời
ngăn cản bức xạ cực tím có tính chất hủy hoại mô (các bức xạ
dưới 300 nm).
 Ozone khí quyển và chất CFC

• Tầng ozôn có chức năng như một phần lá chắn của khí quyển,
bảo vệ trái đất khỏi những ảnh hưởng độc hại của tia tử ngoại từ
MT chiếu xuống.
• Các tia tử ngoại có bước sóng dưới 28m rất nguy hiểm đối với
động và thực vật, bị lớp ozôn ở tầng bình lưu hấp phụ.
 •2.3.2. OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ VAØ BIEÄN PHAÙP
•BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG KHOÂNG KHÍ
.

1. Ñònh nghóa

• OÂ nhieãm khoâng khí laø oâ nhieãm do caùc chaát coù saün trong töï nhieân hoaëc do hoaït ñoäng
cuûa con ngöôøi laøm phaùt sinh ra caùc chaát oâ nhieãm trong khoâng khí

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm khoâng khí:

 Buïi.
 Caùc chaát ôû daïng khí- hôi- khoùi: CO, CO2, SO2, CL, HCL…
 Caùc ion, vaø caùc chaát nguy haïi khaùc.
 2.3.2.OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ VAØ BIEÄN PHAÙP
BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG KHOÂNG KHÍ

3. Caùc nguoàn taïo ra chaát gaây oâ nhieãm.

- OÂ nhieãm do quaù trình saûn xuaát.
+ Ngaønh CN hoùa chaát thaûi ra axit, kieàm, chì, thuûy ngaân…
+ Ngaønh CN luyeän kim thaûi ra CO, CO2, SO3…
+ Nhaø maùy cô khí ôû caùc phaân xöôûng sôn, ñuùc, haøn, nhieät luyeän…thaûi ra
chaát ñoäc, nhieät thöøa…
- OÂ nhieãm do giao thoâng vaän taûi: thaûi ra hôi, khí, buïi ñoäc
- OÂ nhieãm do sinh hoaït cuûa con ngöôøi:
khi ñun naáu beáp than, cuûi, daàu…gaây oâ nhieãm cuïc boä neân taùc
haïi khaù lôùn
 Nguoàn khí Chaát khí Taùc ñoäng

CFC,Halogen -Laøm giaûn ozone taàng

- Maùy sinh khí
- Maùy laïnh
bình löu
- Dung moâi…. CFC,Halogen

- Laøm khí haäu toaøn caàu noùng

N2O leân
- Noâng nghieäp
CH3, CH4 CO2

- Acid hoaù vaø

- Coâng nghieäp vaø haï taàng ñoâ thò SO2,NOx möa acid

Buïi

- Giao thoâng vaän taûi - Tích tuï ozone taàng ñoái

löu vaø giaûm chaát löôïng
Buïi CO.CH,Pb
khoâng khí

Nguoàn goác vaø taùc haïi cuûa caùc loaïi khí trong khí quyeån.
 II- 2.3.2. OÂ NHIỄM KHOÂNG KHÍ VAØ
BAÛO VEÄ MOÂI TRÖÔØNG KHOÂNG KHÍ

4. Caùc bieän phaùp phoøng choáng oâ nhieãm khoâng khí:

a. Bieän phaùp quy hoaïch.
- Khi t.keá, xaây döïng khu daân cö, khu CN phaûi coù luaän chöùng döï baùo ñöôïc aûnh höôûng cuûa coâng
trình tôùi moâi tröôøng.
- Saép xeáp, boá trí caùc coâng trình hôïp lyù: nguoàn gaây oâ nhieãm ñaët cuoái höôùng gioù, để xöû lyù…
b. Bieän phaùp caùch ly veä sinh : baûo ñaûm khoaûng caùch giöõa nguoàn gaây ñoäc haïi vôùi khu daân cö theo
tieâu chuaån
c. Bieän phaùp kyõ thuaät coâng ngheä.
- Hoaøn thieän QTCN, söû dung CN saïch, CN tieân tieán, töï ñoäng hoùa, ÑK töø xa…
- Söû duïng nguyeân vaät lieäu khoâng ñoäc hoaëc ít ñoäc haïi
d. Bieän phaùp laøm saïch khí thaûi
e. Bieän phaùp sinh thaùi hoïc: troàng caây xanh, troàng röøng…
f. Bieän phaùp quaûn lyù: Thöïc hieän nghieâm tuùc luaät baûo veä moâi tröôøng
- Xaây döïng caùc traïm quan traéc ñeå xaùc ñònh tình traïng oâ nhieãm, tìm nguyeân nhaân vaø xöû lyù tri
- Khuyeán khích caùc doanh nghieäp söû duïng CN tieân tieán, hieän ñaïi, CN saïch…
2.4. MOÂI TRƯỜNG NƯỚC (THUÛY QUYỂN)
2.4.1. Khaùi nieäm
Thuûy quyeån goàm moät lôùp voû loûng khoâng lieân tuïc bao
quang traùi ñaát goàm nöôùc ngoït, nöôùc maën.
Thuûy quyeån bao goàm ñaïi döông, bieån, soâng ngoøi, ao,
hoà, nöôùc ngaàm vaø baêng tuyeát.

44
 2.4.MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC (THỦY QUYỂN )
• Khoảng 71% với 361 triệu km2 bề mặt trái đất được bao phủ bởi mặt nước.
• Thủy quyển: nước ở đại dương, biển, các sông, hồ, băng tuyết, nước dưới đất, hơi nước.
Trong đó:
- 97% là nước mặn, có hàm lượng muối cao, không thích hợp cho sự sống của con người;
- 2% dưới dạng băng đá ở hai đầu cực;
- 1% được con người sử dụng (30% tưới tiêu; 50% dùng để sản xuất năng lượng; 12% cho
sản xuất công nghiệp và 7% cho sinh hoạt).
2.4.MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC (THỦY QUYỂN )
• Hiện nay nước mặt và nước ngầm đang
bị nhiễm bẩn bởi các loại thuốc trừ
sâu, phân bón có trong nước thải vùng
sản xuất nông nghiệp, các loại chất thải
sinh hoạt và công nghiệp. Các bệnh tật
được mang theo nước thải sinh hoạt đã
từng gây tử vong hàng triệu người.
 2.4.2. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC
VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO VEÄ NGUOÀN NÖÔÙC. .

1. Ñònh nghóa

OÂ nhieãm nöôùc laø taát caû caùc hieän töôïng laøm nhieãm baån moâi tröôøng nöôùc do caùc taùc
nhaân coù saün trong töï nhieân hoaëc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, laøm noàng ñoä cuûa caùc
chaát coù trong nöôùc vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp.
Nöôùc coù khaû naêng töï laøm saïch thoâng qua quaù trình bieán ñoåi lyù hoùa hoïc, sinh hoïc
hoaëc qua quaù trình trao ñoåi chaát.
Khi löôïng chaát thaûi ñöa vaøo nöôùc quaù nhieàu vaø vöôït quaù khaû naêng giôùi haïn cuûa quaù
trình töï laøm saïch thì moâi tröôøng nöôùc bò oâ nhieãm.
Nhaän bieát nöôùc bò oâ nhieãm baèng caûm giaùc nhö: nöôùc coù muøi khoù chòu, maøu ñuïc, vò
khoâng bình thöôøng, saûn löôïng thuûy haûi saûn giaûm, coù vaùng môõ…
 2.4.2. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC VAØ GIAÛI PHAÙP
BAÛO VEÄ NGUOÀN NÖÔÙC.
.

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm nöôùc.

Caùc chaát gaây oâ nhieãm nöôùc toàn taïi ôû daïng voâ cô, höõu cô vaø vi sinh vaät.
Nöôùc coù theå bò oâ nhieãm bôûi caùc yeáu toá töï nhieân nhö töø nöôùc thuûy trieàu, töø moû
muoái coù saün trong loøng ñaát.
Hieän nay nöôùc bò oâ nhieãm phaàn lôùn laø do con ngöôøi taïo neân nhö nöôùc thaûi trong
sinh hoaït, dòch vuï, cheá bieán haûi saûn, thöïc phaåm vaø nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc
goàm:

 Caùc chaát höõu cô toång hôïp.

 Caùc chaát daïng voâ cô.
 Raùc vaø caùc loaïi vi sinh vaät gaây beänh.
 2.4.2. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC VAØ GIAÛI PHAÙP
BAÛO VEÄ NGUOÀN NÖÔÙC.

3. Caùc nguoàn goác gaây oâ nhieãm chính:

a/ Sinh hoaït cuûa con ngöôøi:

• Daân soá ngaøy caøng taêng
=> nhu caàu nöôùc sinh hoaït taêng
=> nöôùc thaûi sinh hoaït ( chöùa caùc chaát oâ nhieãm) taêng theo
b/ S/xuaát lieân quan ñeán coâng nghieäp.
• Nöôùc thaûi cuûa caùc nhaø maùy SX chöùa chaát caën baån lô löûng, caùc chaát ñoäc nhö chì, thuûy
ngaân, xianua, caùc chaát höõu cô axit, phenol, daàu môõ…
c/ S/xuaát lieân quan ñeán noâng nghieäp.
• Nöôùc töø ñoàng ruoäng ñöôïc söû duïng phaân hoùa hoïc, thuoác tröø saâu troâi vaøo nguoàn nöôùc gaây
oâ nhieãm
• Nöôùc thaûi töø chuoàng traïi chaên nuoâi bò oâ nhieãm
• Noâng nghieäp söû duïng nhieàu nöôùc => löôïng nöôùc hoaøn traû thieân nhieân ngaøy caøng thaáp
=> Giaûm chaát löôïng nguoàn nöôùc
d/ Caùc hoaït ñoäng thuûy lôïi, thuûy ñieän: Xaây döïng hoà chöùa nöôùc, thay ñoåi doøng chaûy
e/ Nuoâi troàng thuûy haûi saûn vaø caùc hoaït ñoäng khaùc.
 Baûng 3.1: Moät soá thaønh phaàn trong nguoàn nöôùc thaûi ñoâ thò

Nguoàn thaûi Thaønh phaàn Aûnh höôûng trong nöôùc

Haàu heát caùc chaát höõu cô vaø chaát caën baõ do con Caùc chaát coù nhu caàu oxy Tieâu thuï oxy hoøa tan
ngöôøi
Chaát thaûi coâng nghieäp vaø sinh hoïat Caùc chaát höõu cô ít phaân huûy Ñoäc haïi cho thuûy sinh vaät
Caùc chaát taåy röûa trong sinh hoïat Caùc loïai acid, muoái, kieàm Caûn trôû quaù trình vaän chuyeån oxy , ñoäc
haïi cho sinh vaät
Chaát thaûi töø cô theå ngöôøi Caùc virus vaø vi khuaån truyeàn beänh Gaây beänh vaø ngaên caûn taùi sinh nöôùc
Chaát thaûi töø cheá bieán thöïc phaåm Daàu môõ Ñoäc haïi cho sinh vaät
Caùc muoái Taêng ñoä muoái trong nöôùc

Caùc hôïp chaát höõu cô Hoøa tan ion kim loïai

Baûng 3.2: Moät soá thaønh phaàn chaát baån trong nöôùc thaûi sinh hoïat ñoâ thò (g/ngöôøi/ngaøy)

TT Caùc chaát thaûi baån Theo X.N.Stroganob Theo B.J.Arceivala

01 Haøm löôïng caën lô löûng 35 – 50 70 - 145

02 Nitô amoân NH4+ 7-8 6 - 12

03 Clorua Cl- 8,5 – 9 4-8

04 Kali 3 2-6

05 Sun phaùt SO4-- 1,8 – 4,4

06 Phoát phaùt PO4- 1,5 – 8 0,8 – 4

07 Caùc loïai daàu môõ 10 - 30

 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

a- Kieåm tra veä sinh khi xaû nöôùc thaûi vaøo nguoàn nöôùc maët:

Nhaèm muïc ñích haïn cheá löôïng chaát baån thaûi vaøo moâi tröøông ñeå ñaûm baûo an toaøn veà
maët veä sinh cho vieäc söû duïng nguoàn nöôùc.
Tieâu chuaån ñoù ñöôïc quy ñònh theo TIEÂU CHUAÅN VIEÄT NAM 5942- 1995
• (baûng 3-9 trang 148)
Khi nöôùc thaûi coù chöùa nhieàu chaát ñoäc haïi thì noàng ñoä cuûa töøng chaát ñöôïc xaùc ñònh theo
coâng thöùc:
• C1/T1+C2/T2+C3/T3+…Cn/Tn ≤ 1
• C1,C2…: noàng ñoä töøng chaát ñoäc tìm thaáy trong nöôùc
• T1,T2…: noàng ñoä toái ña cho pheùp cuûa töøng chaát ñoäc.
 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

b- Giaùm saùt chaát löôïng nguoàn nöôùc.

Nhaèm muïc ñích ñaùnh giaù tình traïng chaát löôïng nöôùc, döï baùo möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc
töø ñoù coù bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc hieäu quaû.
Noäi dung cô baûn cuûa moät heä thoáng giaùm saùt chaát löôïng nöôùc troïng heä thoáng giaùm saùt moâi
tröôøng toaøn caàu laø:

 Ñaùnh giaù caùc taùc ñoäng vaøo nguoàn nöôùc do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø nhu caàu söû
duïng nöôùc cho caùc muïc ñích khaùc nhau.
 Xaùc ñònh chaát löôïng nöôùc töï nhieân.
 Giaùm saùt nguoàn goác vaø söï di chuyeån cuûa chaát baån vaø ñoäc haïi.
 Xaùc ñònh xu höôùng thay ñoåi chaát löôïng nöôùc ôû phaïm vi vó moâ.
 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

c- Xöû lyù nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp.

Nhaèm loaïi boû hoaëc haïn cheá caùc chaát thaûi gaây oâ nhieãm coù trong nöôùc thaûi ñeå
khi thaûi ra soâng hoà khoâng laøm nhieãm baån nguoàn nöôùc. Caùc phöông phaùp xöû lyù
nöôùc thaûi seõ ñeà caäp chöông 4 cuûa giaùo trình naøy.
 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

d- Caáp nöôùc tuaàn hoaøn vaø söû duïng laïi nöôùc thaûi.
Caá
 Duøpngnöôù
nöôù c ctuaà n ihoaø
thaû CNn phuï
vaø taä
c nvuï
duïnoâ
ngnsöû duïngplaï
g nghieä : inhö
nöôùcaù
c thaû i khoâ
c loaï ng cnhöõ
i nöôù nig trong
thaû baûo veäcoâng
ñöôï c
nghieä nguoà
p n
thöï cnöôù
phaåcmmaøcoùcoø n
theåmang
duø nglaï i
nuoâlôï ii ích khoâ
thuû y n
haû g
i nhoû
saû n cho
hoaë ccaùc nhaø
töôù i maù
ruoän gy . Tuø
thay y theo
phaâ n
thaønh phaàn, löôïng nöôùc thaûi vaø ñieàu kieän maø ta coù theå:
boùn.
 Duø
 Thu nghoà
laïii chaá
nöôùtcquyù
thaûi hieá
saumkhi ñaõ qua
trong nöôùcheäthaû thoá ng nxöûchuù
i bieá lyù n
vaø
g cung
thaønhcaá p laïi n
nguyeâ chovaächính thieát
t lieäu trong
bò ñaõ thaûi ra nöôùc thaûi (caáp nöôùc tuaàn hoaøn)
saûn xuaát.
Nöôùc thaûi cuûa quaù trình tröôùc ñöôïc duøng cho quaù trình sau coù theå khoâng caàn xöû
lyù hoaëc xöû lyù theo yeâu caàu coâng ngheä.
 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

e- Phaùt huy quaù trình töï laøm saïch nguoàn nöôùc.

Quaù trình töï laøm saïch nguoàn nöôùc laø quaù trình töï phuïc hoài traïng thaùi chaát löôïng nöôùc
ban ñaàu nhôø quaù trình lyù - hoùa hoïc, sinh hoïc, thuûy ñoäng hoïc v.v…
Caùc bieän phaùp töï laøm saïch nguoàn nöôùc :
Thieát keá caùc mieäng xaû ñaëc bieät ñeå taêng cöôøng söï khueách taùn nöôùc thaûi.
Boå trôï theâm nöôùc saïch töø caùc nguoàn tôùi nhaèm pha loaõng nöôùc thaûi.
Cung caáp theâm oxy vöøa coù taùc duïng taêng cöôøng quaù trình töï laøm saïch vöøa naâng cao
naêng suaát sinh hoïc vaø hieäu quaû söû duïng nguoàn nöôùc.
Nuoâi troàng thöïc vaät coù khaû naêng chuyeån hoùa, haáp thu chaát baån.
 .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä nguoàn nöôùc.

f- Söû duïng nguoàn nöôùc hôïp lyù.

• Nguoàn nöôùc saïch treân haønh tinh ñöôïc duøng cho caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, ñeå
pha loaõng laøm saïch nöôùc thaûi => ñieàu phoái khoái löôïng vaø chaát löôïng nöôùc tieâu thuï
phaûi hôïp lyù:
Duøng nöôùc thaûi ñeå töôùi ruoäng hoaëc nuoâi troàng thuûy saûn.
Baûo veä tröõ löôïng nguoàn nöôùc trong quaù trình khai thaùc.
Khai thaùc nöôùc töø caùc mieàn cöïc vaø laøm ngoït nöôùc bieån…
 2.5. MÔI TRƯỜNG ĐẤT (THẠCH QUYỂN)
2.5.1. Khái niệm
• Thạch quyển, còn gọi là môi trường đất, bao gồm lớp vỏ trái đất có độ dày
khoảng 60-70 km trên mặt đất và 2-8 km dưới đáy biển.
• Đất là một hỗn hợp phức tạp của các hợp chất vô cơ, hữu cơ, không khí, nước, và
là một bộ phận quan trọng nhất của thạch quyển.
• Thành phần vật lý và tính chất hóa học của thạch quyển nhìn chung là tương đối
ổn định và có ảnh hưởng lớn đến sự sống trên mặt địa cầu.
• Đất trồng trọt, rừng, khoáng sản là những tài nguyên đang được con người khai
thác triệt để, dẫn đến những nguy cơ cạn kiệt.
 •2.5. 2. OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT
.

1. Ñònh nghóa

OÂ nhieãm ñaát laø taát caû caùc hieän töôïng laøm nhieãm baån moâi tröôøng ñaát do caùc taùc
nhaân gaây oâ nhieãm, khi noàng ñoä cuûa chuùng vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp ( nhaát laø
chaát thaûi raén cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp).
Raùc thaûi maùy tính
 •2.5.2 - OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm ñaát.

a- Caùc chaát daïng khí:

Khi ñoát nhieân lieäu CO chuyeån thaønh CO2, neáu trong nhieân lieäu coù chöùa S seõ taïo ra khí
SO2 chuyeån thaønh S04-- ôû trong ñaát, laøm chua ñaát.
Caùc chaát coù nguoàn goác töø N0x trong khí quyeån chuyeån hoùa thaønh N02, khi coù möa
N02 chuyeån vaøo ñaát, ñöôïc oxy hoùa taïo thaønh caùc N03 trong ñaát.
Buïi chì vaø keõm thoaùt ra ôû khu vöïc gaàn moû quaëng, töø caùc phöông tieän giao thoâng thaám
vaøo ñaát .
Thuoác baûo veä thöïc vaät, phaân boùn, thuoác tröø saâu, dieät naám moác… theo nöôùc ngaám vaøo
ñaát, chuùng phaûn öùng vôùi caùc chaát khaùc taïo thaønh hôïp chaát gaây haïi cho ñoäng thöïc vaät,
vi sinh vaät.
 •2.5.2 - OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm ñaát.

b- Chaát thaûi raén vaø raùc thaûi.

Haøng ngaøy con ngöôøi thoâng qua caùc hoaït ñoäng cuûa mình ñaõ thaûi vaøo töï nhieân moät
löôïng chaát thaûi raén raát lôùn.
Chæ rieâng ôû vieät nam moãi ngaøy ñaõ coù hôn 60.000 taán raùc caùc loaïi trong ñoù chæ rieâng
Tp.Hoà Chí Minh ñaõ coù khoaûng 6.000 taán.
Nhöôïc ñieåm lôùn nhaát hieän nay laø chöa coù quy hoaïch laâu daøi veà xöû lyù, neân raùc ñoäc haïi
nguy hieåm deã laây nhieãm beänh chöa ñöôïc taùch bieät ñeå coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp do
vaäy chuùng taïo neân caùc nguoàn gaây oâ nhieãm traàm troïng cho ñaát (soá lieäu 2010).
 Baûng 3.3 : Thaønh phaàn caùc chaát thaûi gia ñình ôû caùc thaønh phoá.

Loïai raùc Roâma Milan Sao Paolo Oâslo California

Giaáy 25 20 21 38,2 40,5
Caùc chaát höõu cô 53 41 57 30,4 19,6
Nhöïa vaø chaát deûo 3 5 1,7 1,8 5,4
Chaát khoâng chaùy 10 10 6,6 13,5 9,4
Vaät duïng vaûi,da,goã 3 5 7 9,4 18,1
Caùc chaát kim loïai 2,5 4 4,1 2 5

Baûng 3.4 : Löôïng raùc vaø chaát thaûi raén cuûa khu daân cö vaø nôi coâng coäng.

TT Nguoàn chaát thaûi Kg/naêm m3/naêm Tyû troïngkg/m3

Khu nhaø ôû coù tieän nghi veä sinh thaáp (tính cho
01 360 – 450 1,2 – 1,5 300
1ngöôøi)
Khu nhaø ôû coù tieän nghi veä sinh toát (tính cho
02 260 – 280 1,4 – 1,5 190
1ngöôøi)
03 Khaùch saïn (cho 1 choã) 120 0,7 170
04 Nhaø treû (cho 1 choã) 95 0,4 240
05 Coâng sôû 40 0,22 180
 •2.5.2 OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .
•-

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm ñaát.

c- Thuoác baûo veä thöïc vaät vaø phaân boùn.

Vieäc söû duïng thuoác baûo veä thöïc vaät vaø phaân boùn böøa baõi ñaõ laøm thay ñoåi thaønh phaàn
vaø tính chaát cuûa ñaát, cuõng nhö giaûm chaát dinh döôõng cuûa ñaát, laøm cho ñaát thoaùi hoùa,
chai xaáu, baïc maøu v.v… daãn ñeán khoâng theå canh taùc ñöôïc.
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT
.

2. Caùc chaát gaây oâ nhieãm ñaát.

d- OÂ nhieãm vi sinh vaät moâi tröôøng ñaát.

Do vieäc saûn xuaát, chaên nuoâi khoâng hôïp veä sinh, duøng phaân chuoàng chöa qua xöû lyù ñeå
boùn caây, vv… ñaõ laøm phaùt sinh caùc taùc nhaân sinh hoïc nhö caùc khuaån lî, thöông haøn,
giun saùn v.v…

e- OÂ nhieãm do daàu trong ñaát.

Trong quaù trình khai thaùc, söû duïng, daàu theo möa lan traøn treân maët nöôùc vaø thaám vaøo
ñaát gaây taùc haïi nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng nhö: laøm giaûm tyû leä naûy maàm cuûa caây coái,
laøm chaäm söï phaùt trieån cuûa thöïc vaät, laøm thay ñoåi söï vaän chuyeån chaát dinh döôõng trong
ñaát…
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

3. Nguoàn goác gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát.

a- Do caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp.

Caùc hoaït ñoäng trong coâng nghieäp ñaõ thaûi vaøo moâi tröôøng ñaát moät löôïng chaát thaûi, khí
thaûi ñaùng keå thoâng qua caùc oáng khoùi, baõi raùc, coáng thoaùt nöôùc v.v… chuùng raát ña daïng
veà thaønh phaàn vaø kích thöôùc, tröïc tieáp laøm thay ñoåi thaønh phaàn cuûa ñaát, laøm chua ñaát,
kìm haõm hoaëc tieâu huûy söï phaùt trieån cuûa thaûm thöïc vaät.
Chaát thaûi do caùc hoaït ñoäng trong coâng nghieäp coù theå laø: chaát thaûi voâ cô, chaát thaûi khoù
phaân huûy, chaát thaûi deã chaùy hoaëc chaát thaûi coù taùc ñoäng toång hôïp maïnh coù ñoàng vò
phoùng xaï….
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

3. Nguoàn goác gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát.

•b- Do caùc hoaït ñoäng trong noâng nghieäp.

Do cheá ñoä canh taùc, troàng caây löông thöïc, caây coâng nghieäp ngaén ngaøy theo phöông
thöùc laïc haäu, ñoát phaù röøng böøa baõi vv… ñaõ laøm cho ñaát bò baïc maøu, luõ luït xaåy ra ñaõ
laøm cho ñaát bò xoùi moøn, phuø sa bò cuoán troâi…
Vieäc xaây döïng heä thoáng töôùi tieâu khoâng khoa hoïc ôû ñoàng baèng ñaõ laøm thoaùi hoùa moâi
tröôøng ñaát taïo ra vuøng ñaát pheøn, lôùp ñaát höõu cô maøu môõ bò gaït boû, ñaát bò phôi ra.
Söû duïng caùc loaïi phaân boùn khoâng ñuùng, quaù lieàu löôïng ñaõ laøm cho neàn ñaát chua
pheøn ôû döôùi boác leân, caùc chaát hoùa hoïc coù theå coøn naèm laïi trong ñaát.
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

3. Nguoàn goác gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát.

c- Do sinh hoaït cuûa con ngöôøi.

- Haøng ngaøy con ngöôøi ñaõ xaû ra moät löïông raát lôùn chaát thaûi sinh
hoaït ôû nhieàu daïng khaùc nhau
- Raùc seõ taäp trung vaø toàn taïi trong ñaát.
=>Moâi tröôøng ñaát bò oâ nhieãm do vi khuaån gaây beänh, caùc chaát ñoäc
haïi, caùc taïp chaát raén voâ cô vaø caùc chaát thaûi beàn vöõng.
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .

4. Caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng ñaát.

a- Xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp.

•Tuøy theo möùc ñoä gaây nhieãm baån vaø ñoäc haïi ñoái vôùi con ngöôøi vaø töï nhieân maø coù theå
xöû lyù baèng caùc bieän phaùp khaùc nhau nhö:

 Söû duïng laïi chaát thaûi coâng nghieäp

 Choân caát vaø khöû ñoäc: caùc chaát ñoäc haïi.
 Ñoát chaát thaûi:
 Xöû lyù raùc ngöôøi ta laøm ra caùc loaïi phaân boùn, thu ñöôïc khí meâtan, amoniac, ureâ…
KhiXöû
ñoályù chaát thaû
t chung caùictrong coântgthaû
loaïi chaá nghieä
i vôùipnhau,
giaáy ngöôø i thuyùñöôï
caàn chuù ñeánc coàn etilic
khaû naêngvaø
baécheá
t löûara caùnoù
, söï c loaï
ng i
vaä
chaû y,t nhieä
lieäu xaâ y döï
t ñoä chaùng.
y v.v… ñeå ñoát trieät ñeå vaø traùnh khaû naêng gaây noå. /=/
 Phaân loaïi vaø xöû lyù raùc ta thu ñöôïc caùc loaïi kim loaïi nhö saét, ñoàng, keõm …
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT
.

4. Caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng ñaát.

b- Xöû lyù chaát thaûi sinh hoaït.

• Vieäc xöû lyù chaát thaûi sinh hoaït ñöôïc thöïc hieän baèng caùch:
Xöû lyù trong caùc nhaø maùy cheá bieán raùc: caùc chaát höõu cô ñöôïc oxy hoùa hieáu khí noùng
vaø thu ñöôïc saûn phaåm laø phaân boùn höõu cô hoaëc nhieân lieäu sinh hoïc.
UÛ hieáu khí taïi caùc baõi raùc taäp trung: raùc thaûi sinh hoaït ñöôïc xöû lyù taäp trung cuøng vôùi
buøn vaø caën nöôùc thaûi cuûa thaønh phoá sau ñoù ñöa veà nhaø maùy cheá bieán raùc. Phöông
phaùp naøy ñôn giaûn nhöng caàn dieän tích ñaát söû duïng lôùn.
Baõi choân laáp raùc: Ñaây laø phöông phaùp thoâng duïng nhaát nhöng phaûi ñaùp öùng caùc
ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng.
 •2.5.2 -OÂ NHIEÃM MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT VAØ GIAÛI PHAÙP BAÛO
•VEÄ MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT .
•

4. Caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng ñaát.

c- Choáng xoùi moøn ñaát.

• Xoùi moøn laø hieän töôïng maø lôùp ñaát maët maøu môõ bò maát do aûnh höôûng gioù ôû vuøng
khí haäu khoâ vaø nöôùc chaûy ôû vuøng khí haäu aåm nhaát laø ñaát ñoài troïc, doác vaø möa
nhieàu. Ñeå choáng xoùi moøn ngöôøi ta duøng caùc bieän phaùp sau:

 Giaûm ñoä doác vaø chieàu daøi söôøn doác: laøm ruoäng baäc thang, ñaøo möông, ñaép bôø,
xaây döïng ñaäp, xaây döïng heä thoáng töôùi tieâu, troàng caây v.v…
 Troàng röøng vaø phuû xanh ñoài troïc nhaèm che phuû kín maët ñaát, cuï theå laø:
- Gieo troàng, laøm luoáng troàng caây ngang theo söôøn doác, ôû giöõa troàng caây coâng
nghieäp ngaén ngaøy.
 Ñaëc bieät chuù troïng giöõ röøng ñaàu nguoàn vaø ôû choûm ñoài.
 TÀI LiỆU THAM KHẢO
1. Kỹ thuật an toàn – Vệ sinh lao động,
Nhà xuất bản ĐHQG thành phố
HCM
2. HuỲNh Phan Tùng, Kỹ thuật an toàn
và môi trường, trường ĐH Công
nghệ Sài gòn, 2011
3. Bài giảng Con người và môi trường
của Phan Thị Hải Vân

72