You are on page 1of 50

a}Í tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL P]g, @)^#

k|df0fLs/0f / k|s fzg ldlt


@)^#.&.!(
@)^# ;fnsf] P]g g= !)
a}Í tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL sfg"gnfO{ ;+ zf] wg / PsLs/0f ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M d'n'ssf] ;du| a}lÍË tyf ljQLo k|0 ffnLk|lt ;j{ ;fwf/0fsf] ljZj;gLotf clej[l4 u/L
lgIf]kstf{sf] xs lxtsf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug{, a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf] :j:y k|lt:kwf{af6
;j{;fwf/0fnfO{ u'0f:t/Lo tyf e/kbf]{ a}lÍË tyf ljQLo dWo:ytf ;] jf pknAw u/fpg, a}lÍË tyf
ljQLo If]q ;DaGwL hf]lvd sd ug{ , a}lÍË tyf ljQLo If]qsf] pbf/Ls/0f u/L g]kfn /fHosf]
cy{tGqnfO{ ;an tyf ;'b[ 9 agfpg tyf a}Í tyf ljQLo ;+: yfsf] :yfkgf, ;~rfng, Joj:yfkg /
lgodgsf ;DaGwdf cfjZos sfg"gL Joj:yf ug{ a} Í tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf]
tTsfn ;+ zf] wg / PsLs/0f u/L ;dofg's"n agfpg jf~5gLo ePsf] n],
k|ltlglw ;efsf] 3f]if0ff, @)^# hf/L ePsf] klxnf] jif{df k|ltlglw ;efn] of] P]g agfPsf] 5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
1. ;+lIfKt gfd, lj:tf/ / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æa}Í tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL P]g,
@)^#Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g @)^# ;fn >fj0f !^ ut]b]lv k| f/De ePsf] dflgg] 5 .
-#_ of] P]g g]kfn /fHoe/ nfu" x'g] 5 / a}Í jf ljQLo ;+:yfn] g]kfn /fHoaflx/ hxfF;' s}
vf]n]sf sfof{no ;d] tnfO{ nfu" x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æ/fi6« a}ÍÆ eGgfn] g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn /fi6« a}Í
;Demg' k5{ .
-v_ æa}ÍÆ eGgfn] bkmf $& sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ljQLo sf/f]af/ ug{ ;+:yfkgf ePsf]
;+ul7t ;+:yf ;Demg' k5{ .
-u_ æljQLo ;+:yfÆ eGgfn] bkmf $& sf] pkbkmf -@_, -#_ jf -$_ adf]lhdsf] sf/f]a f/ ug{
;+:yfkgf ePsf] ;+ul7t ;+: yf ;Demg' k5{ . ;f] zAbn] ljsf; a} Í, ljQ sDkgL jf n3'
ljQ ljsf; a}Í ;d]t nfO{ hgfpF 5 .
-3_ æk|aGwkqÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+: yfsf] k|aGwkq ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;+ul7t
;+:yfsf] ljwfg ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-ª_ ælgodfjnLÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] lgodfjnL ;Demg' k5{ .

1
-r_ æ;+:yfksÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd a}Í jf ljQLo ;+:yf :yfkgf ug{sf] nflu k|aGwkq
tyf lgodfjnLdf sDtLdf Ps z]o/ lng dGh"/ u/L ;+:yfkssf] x}l;otn] x:tfIf/ ug]{
JolQm ;Demg' k5{ .
-5_ æz]o/Æ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] z] o/ k'FhLsf] ljeflht c+z ;Demg' k5{ .
-h_ æz]o/wgLÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] z]o/df :jfldTj ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .
-em_ æljj/0fkqÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfn] bkmf ^ adf]lhd k|sfzg ug'{ kg]{ ljj/0fkq
;Demg' k5{ .
-`_ æ;ldltÆ eGgfn] bkmf !@ adf]lhd u7g x'g] a}Í jf ljQLo ;+ :yfsf] ;~rfns ;ldlt
;Demg' k5{ .
-6_ æcWoIfÆ eGgfn] ;ldltsf] cWoIf ;Demg' k5{ .
-7_ æ;~rfnsÆ eGgfn] ;ldltsf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] cWoIf / j}slNks
;~rfns ;d]tnfO{ hgfpF 5 .
-8_ ækbflwsf/LÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;~rfns, sfo{sf/L k|d' v, ;lrj /
sd{rf/L ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] Ohfhtkqk| fKt ;+: yfsf] ;Nnfxsf/, n]vfk/LIfs /
lnSjL8]6/ eO{ sfd ug]{ JolQm ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-9_ æOhfhtkqÆ eGgfn] ljQLo sf/f]af/ ug{ /fi6« a}Ín] o; P]g adf]lhd a} Í jf ljQLo
;+:yfsf] gfddf hf/L u/]sf] Ohfhtkq ;Demg' k5{ .
-0f_ æOhfhtkqk| fKt ;+:yfÆ eGgfn] ljQLo sf/f]a f/ ug{ o; P]g adf]lhd Ohfhtkq k| fKt
u/]sf] a}Í jf ljQLo ;+:yf ;Demg' k5{ .
-t_ æljQLo sf/f]af/Æ eGgfn] a}Í tyf ljQLo ;+: yfn] ug]{ bkmf $& df pNn]v eP
adf]lhdsf] sf/f]af/ ;Demg' k5{ .
-y_ æk'FhLÆ eGgfn] bkmf $) adf]lhdsf] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] clws[t kF'hL, hf/L kF'hL jf
r'Qmf k'FhL ;Demg' k5{ .
-b_ æk'FhLsf]ifÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+: yfsf] k| fylds k'FhL / k"/s k'F hLsf] of]u ;Demg'
k5{ / ;f] zAbn] /fi6« a}Ín] ;do ;dodf lgwf{/0f u/]sf] ;f] ;+: yfsf] cGo sf]if
;d]tnfO{ hgfpF 5 .
-w_ æk|fylds k'FhLÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] r'Qmf k'FhL, z] o/ lk|ldod, lkmtf{ gx'g]
cu|flwsf/ z]o/, ;fwf/0f hu] 8f sf]if / ;l~rt gfkmf–gf] S;fg zLif{sdf /x]sf] /sd
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] /fi6« a}Ín] ;do ;dodf k|fylds k'FhL egL tf]lslbPsf] cGo
zLif{sdf /x]sf] /sd ;d]tnfO{ hgfpF 5 .
-g_ æk"/s k'FhLÆ eGgfn] /fi6« a}Ín] ;do ;dodf tf]lslbPsf zLif{sx?df /x]sf] a} Í tyf

2
ljQLo ;+:yfsf] /sd ;Demg' k5{ .
-k_ æhf]lvdefl/t ;DklQÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+ :yfsf] jf;nftleqsf /
jf;nftaflx/sf k|To]s zLif{sdf /x]sf] /sdnfO{ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] hf]lvdef/n]
u'0fg u/L lgsflnPsf] s'n ;DklQ ;Demg' k5{ .
-km_ æt/n ;DklQÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] gub df}Hbft, a}Í jf ljQLo ;+:yfn]
rNtL vftfdf /fv]s f] df}Hbft, a} Í jf ljQLo ;+: yfn] /fi6« a}Ídf /fv]sf] df}Hbft / /fi6«
a}Ín] ;do ;dodf t/n ;DklQ egL lgwf{/0f ul/lbPsf] a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;DklQ
;Demg' k5{ .
-a_ ælgIf]kÆ eGgfn] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] rNtL, art jf d'2tL vftfdf hDdf ePsf]
/sd ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] a} Í jf ljQLo ;+:yfn] /fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhdsf
ljleGg ljQLo pks/0fsf] dfWodaf6 :jLsf/ ug]{ /sd ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-e_ ærNtL vftfÆ eGgfn] dfu]sf] avt hlxn] klg lemSg kfpg] u/L a}Í jf ljQLo ;+:yfdf
/flvPsf] /sdsf] x/lx;fa n]l vPsf] vftf ;Demg' k5{ .
-d_ æart vftfÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfdf artsf] lgldQ /flvPsf] /sdsf] x/lx;fa
n]lvPsf] vftf ;Demg' k5{ .
-o_ æd'2tL vftfÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfdf lglZrt cjlw;Dd hDdf /xg] u/L
/flvPsf] /sdsf] x/lx;fa n]l vPsf] vftf ;Demg' k5{ .
-/_ æshf{Æ eGgfn] /sd k|jfx ug]{, k| ToIf jf ck|ToIf k| Tofe"lt / To;sf] abnfdf nufgL
u/]sf] /sd c;"nL ug]{ clwsf/ tyf To:tf shf{sf] Aofh jf cGo b:t'/sf] r'Qmf, shf{
jf nufgLsf] lwtf]df lbOPsf] k'gs{hf{, shf{sf] k'g;{+/rgf / gjLs/0f, shf{ r'Qmfsf]
nflu hf/L ul/Psf] hdfgL tyf shf{ r'Qmfsf] nflu ul/Psf] cGo jrga4tf ;Demg'
k5{ / ;f] zAbn] s'g} klg lsl;dsf] C0f ;d]tnfO{ hgfpF 5 .
-n_ æd'b|fÆ eGgfn] s'g} lsl;dsf] s/]G;L gf]6, kf]: 6n c8{/, kf]: 6n gf] 6, dlg c8{/, r]s,
8«fˆ6, 6« fen;{ r]s, k|tLtkq, ljlgdokq, k|lt1fkq, q]ml86 sf8{ ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] /fi6« a}Ín] cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf] cGo
o:t} k|sf/sf df}lb|s pks/0f ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-j_ æljb]zL d'b|fÆ eGgfn] g]kfnL d'b|f afx]ssf] cGo d'b|f ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
cGt/f{li6«o d'b|f sf]ifaf6 /sd lemSg] ljz]if clwsf/ -:k]zn 8«OË /fO6\ ;_, Plzog
s/]G;L o'lg6, o'/ f]lkog s/]G;L o'lg6 tyf /fi6« a} Ín] cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs
;"rgf k|sfzg u/L tf]lslbPsf] cGo pks/0f ;d]tnfO{ hgfpF 5 .
-z_ æljb]zL ljlgdoÆ eGgfn] ljb]zL d'b|f, ljb]zL d'b|fdf e'QmfgL x'g] jf k|fKt x'g] ;a}

3
lsl;dsf] lgIf]k, shf{ , df}Hbft, ljb]zL lwtf] kq / ljb]zL d'b|fdf e'QmfgL x'g] jf x'g;Sg]
cGt/f{li6«o k| rngdf /x]sf r]s, 8« fˆ6, ofq'r]s , ljB'tLo /sdfGt/ -On]S6«f]lgs km08
6«fG;km/_, q]ml86sf8{, k|tLtkq, ljlgdokq, k|lt1fkq ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] /fi6«
a}Ín] cfjZostf cg' ;f/ ;fj{ hlgs ;"rgf k|s fzg u/L tf]lslbPsf] cGo h'g;'s}
df}lb|s pks/0f ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-if_ ækl/jTo{ ljb]zL d'b|fÆ eGgfn] /fi6« a}Ín] cfjZostf cg';f/ ;fj{hlgs ;" rgf k|sfzg
u/L kl/jTo{ ljb]zL d'b|f egL tf]lslbPsf] ljb]zL d'b| f ;Demg' k5{ .
-;_ æljB'tLo /sdfGt/ -On]S6« f]lgs km08 6«fG;km/_Æ eGGffn] 6]lnkmf]g, 6] n]S;, sDKo'6/ jf
DofUg]l6s 6]k jf To:t} k|sf/sf cGo ljB'tLo pks/0fsf] dfWodaf6 lgIf]k lng],
e'QmfgL lbg], /sdfGt/ ug]{ sf/f]af/ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] c6f]d] 6]8 6]n/ d]lzg /
Sof; l8:k]lG;Ë d]l zgsf] dfWodaf6 x'g] sf/f]af/ / rfh{ sf8{ , 8]la6 sf8{ tyf q]ml86
sf8{af6 x'g] sf/f]a f/ ;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-x_ æk|tLtkqÆ eGgfn] s'g} Ps a}Í jf ljQLo ;+:yfn] s'g} csf]{ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf]
gfddf s'g} JolQmsf] lglZrt /sdn] vfd] ;Ddsf] r]s, 8« fˆ6, x'08L jf ljlgdokq
:jLsf/ ug'{ egL n] v]sf] kq ;Demg' k5{ .
-If_ æljlgd]oÆ eGgfn] ljlgd]o clwsf/kq kfpg] s'g} JolQmnfO{ wf/s aGg ;Sg] u/L ;f]
kq x:tfGt/0f ug]{ sfd ;Demg' k5{ .
-q_ æljlgd]o clwsf/kqÆ eGgfn] k|lt1fkq, ljlgdokq jf r]s ;Demg' k5{ .
-1_ æljlgdokqÆ eGgfn] s'g} lglZrt ldltdf jf s'g} lglZrt cjlwkl5 jf dfu]sf] avt
;f] kqdf n]lvPsf] s'g} vf; JolQmnfO{ jf lghn] cx|fPsf] JolQmnfO{ jf ;f] kq lnO{
cfpg] JolQmnfO{ lagf zt{ s'g} lglZrt /sd lbg' egL s'g} Ps JolQmn] csf]{
JolQmnfO{ lgb]{zg u/L b:tvt ul/lbPsf] lnvt ;Demg' k5{ .
-ss_ æk|lt1fkqÆ eGgfn] lglZrt ldltdf jf s'g} lglZrt cjlw kl5 jf dfu]sf] avt ;f]
kqdf n]lvPsf] s'g} vf; JolQmnfO{ jf lghn] cx| fPsf] JolQmnfO{ jf ;f] kq lnO{ cfpg]
JolQmnfO{ lagf zt{ s'g} lglZrt /sd lbG5' egL sa'n u/L b:tvt ul/lbPsf] lnvt
;Demg' k5{ .
-sv_ æjf;nftaflx/sf] sf/f]af/Æ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+:yfn] bfloTj Joxf]g'{ kg]{ ;Defjgf
ePsf] k|tLtkq, hdfgtkq, :jLsf/kq, k|lta4tf, ljb]zL ljlgdo ;DaGwL :jfk,
cK;g, clu|d sf/f]af/ / To:t} k|sf/sf cGo sf/f]a f/ ;Demg' k5{ .
-su_ æsfo{sf/L k|d'vÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] sfo{sf/L cWoIf, k|d'v sfo{sf/L
clws[t, sfo{sf/L lgb]{zs, k|aGw lgb]{zs, k|aGw ;~rfns, sfo{s f/L ;~rfns jf

4
dxfk|aGws ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] sfo{sf/L k|d' vsf] ?kdf
sfd ug]{ cGo kbflwsf/L ;d]t nfO{ hgfpF5 .
-s3_ æsfof{ noÆ eGgfn] a}Í tyf ljQLo ;+: yfsf] s]Gb|Lo sfof{ no ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf] If]qLo, zfvf, pk–zfvf, k| zfvf, Onfsf, k|ltlglw, ;Dks{
sfof{ no nufotsf cGo h'g;'s} sfof{ no ;d] tnfO{ hgfpF 5 .
-sª_ æljQLo :jfy{ Æ eGgfn] ;+:yfks jf ;~rfns, Ps k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/ lnPsf]
z]o/wgL jf sfo{s f/L k|d'v jf To:tf JolQmsf] kl/jf/sf ;b:o jf ;~rfns dgf]gLt
ug]{ clwsf/ kfPsf] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfn] s'g} kmd{, sDkgL jf
;+ul7t ;+: yfsf] r'Qmf k'F hLsf] bz k|ltzt jf ;f]eGbf a9L x'g] u/L 5'§ f5'§} jf ;+o'Qm
?kdf z] o/ vl/b u/]sf] /x]5 eg] To:tf] sDkgL jf ;+ul7t ;+:yfdf To:tf] ;+:yfks jf
;~rfns jf Ps k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z] o/ lnPsf] z]o/wgL jf sfo{sf/L k|d' v jf
To:tf JolQmsf] kl/jf/sf ;b:osf] ljQLo :jfy{ /x]sf] cj:yf ;Demg' k5{ .
-sr_ ækl/jf/Æ eGgfn] ;DalGwt JolQmsf] klt jf kTgL, 5f]/ f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, afa',
cfdf, ;f}t]gL cfdf / cfk"mn] kfng kf]if0f ug'{ kg]{ bfh', efO / lbbL, alxgL ;Demg' k5{
.
-s5_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf lgod jf ljlgoddf
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;Demg' k5{ .
kl/R5]b–@
a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;+: yfkgf / ;f]sf] lwtf] kq ;DaGwL Joj:yf
#= a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;+:yfkgf M -!_ o; P]g adf]lhd ljQLo sf/f]a f/ ug{sf nflu a}Í jf
ljQLo ;+: yf ;+: yfkgf ug{ rfxg] JolQmn] To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yf k|rlnt sfg"g adf]lhd
klAns lnld6] 8 sDkgLsf] ?kdf btf{ u/fO{ ;+:yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sDkgL btf{ ug{ k|rlnt sfg" g adf] lhd clVtof/ kfPsf]
clwsf/Ln] sDkgL btf{ ubf{ bkmf $ sf] cwLgdf /xL ug'{ kg]{5 .
$= a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;+: yfkgf ug{ :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ bkmf # adf]lhd a}Í jf ljQLo
;+:yf ;+: yfkgf ug]{ k| of] hgsf] nflu ;DalGwt JolQmn] To:tf] a}Í jf ljQLo ;+: yf k|rlnt
sfg"g adf]lhd btf{ ug{ lgj]bg lbg'cl3 b]xfosf sfuhft ;+ nUg u/L /fi6« a}Ín] tf]s]sf] b:t'/
;lxt k"j{ :jLs[ltsf] nflu /fi6« a}Ídf lgj]bg lbg'
kg]{5 M–
-s_ k|:tfljt a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] k|aGwkq,
-v_ k|:tfljt Af} Í jf ljQLo ;+:yfsf] lgodfjnL,

5
-u_ k|:tfljt a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;DefJotf cWoog k|ltj]bg,
-3_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] 9fF rfdf ;+ :yfksx?sf] JolQmut ljj/0f,
-ª_ a}Í jf ljQLo ;+: yf ;+:yfkgf ug'{cl3 a}Í jf ljQLo ;+: yf ;+:yfkgf ug]{
;DaGwdf ;+ :yfksx?aLr s'g} ;Demf}tf ePsf] /x] 5 eg] To:tf] ;Demf}tfsf]
k|dfl0ft k|ltlnlk,
-r_ ;+:yfksx?n] o; bkmf adf]lhd lgj]bg lbg'eGbf tTsfn cl3Nnf] cfly{s
jif{;Ddsf] s/ r'Qmf u/]sf] k|df0f,
-5_ a}Í jf ljQLo ;+:yf ;+:yfkgf ;DaGwdf /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo ljj/0f tyf
sfuhft .
-@_ k" j{ :jLs[ltsf] nflu pkbkmf -!_ adf]lhd lgj] bg kg{ cfPdf k]z u/]sf sfuhftsf]
hfFr a' em u/L /fi6« a}Ín] :jLs[ lt lbg pko' Qm b] v]df s' g} zt{ tf]sL jf gtf] sL To;/L lgj]bg kg{
cfPsf] Ps ;o aL; lbgleq To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yf ;+:yfkg ug{ :jLs[ lt lbg]5 . :jLs[ lt
lbg gkg]{ cj:yf ePdf ;f]s f] sf/0f v'nfO{ lgj] bsnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-#_ s'g} ljb]z L a}Í jf ljQLo ;+:yfn] g]k fn /fHodf ;+:yfkgf ePsf] ;+ul7t ;+:yf jf
gful/s;F u ldnL ;+o' Qm nufgLdf jf ljb] zL a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ztk|ltzt z]o / lnPsf]
;xfos sDkgLsf] ?kdf o; P] g adf] lhd a}Í jf ljQLo ;+:yf ;+:yfkgf ug{ pkbkmf -!_
adf] lhd lgj]bg lbPsf]df o; bkmf adf] lhd To:tf] a} Í jf ljQLo ;+:yf ;+:yfkgf ug{ :jLs[ lt
lbg] 5 .
%= :jLs[lt lbg OGsf/ ug{ ;Sg] M -!_ b]xfosf cj:yfdf /fi6« a}Ín] s'g} a}Í jf ljQLo ;+:yfsf]
;+:yfkgf ug{sf nflu k"j{ :jLs[lt lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ k|:tfljt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] gfd klxn] g} btf{ eO{ sfod /x]sf] s'g} a}Í
jf ljQLo ;+:yfsf] gfd;Fu ldNg] ePdf,
-v_ k|:tfljt a} Í jf ljQLo ;+: yfsf] gfd jf To;n] ug]{ ljQLo sf/f]af/ ;fj{ hlgs
lxt, ;bfrf/, lzi6frf/, wd{ , hfthflt jf ;Dk|bfo cflbsf] b[li6sf]0fn]
cg'ko'Qm jf cjf~5gLo b]lvPdf,
-u_ k|:tfljt a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] p2] Zo k|rlnt sfg"g ljk/Lt ePdf,

-3_ a}Í jf ljQLo ;+: yf ;+:yfkgf ug{ k| fljlws b[li6sf]0faf6 cg'ko'Qm b]lvPdf,
-ª_ k|:tfljt a} Í jf ljQLo ;+:yfn] k]z u/]sf] ;DefJotf cWoog k|ltj]bg, ljj/0f
tyf sfuhft / cGo k"jf{ wf/nfO{ cWoog ubf{ ljQLo sf/f]af/ :j:y /
k|lt:kwf{Tds 9Ëaf6 ;~rfng ug]{ s'/fdf ljZjf; ug{ g;lsg] ePdf,

6
-r_ k|aGwkq / lgodfjnL btf{ ug{sf] nflu k| :tfljt a} Í jf ljQLo ;+: yfsf ;a}
;+:yfks ;b:osf] gfdaf6 lgj]bg gk/]sf] ePdf,
-5_ k|aGwkq / lgodfjnLdf k|: tfljt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;a} ;+:yfksx?n]
cfˆgf] gfd, 7]u fgf ;d]t v' nfO{ s'g} Pshgf ;fIfLsf] /f]xj/df ;xL5fk u/L ;f]
;fIfLsf] gfd, 7]ufgf ;d]t gv'nfPsf] ePdf,
-h_ k|:tfljt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k|To]s ;+: yfksn] ;f] a}Í jf ljQLo ;+:yfsf]
sDtLdf Ps lsQf z]o/ lng d~h"/ gu/]sf] ePdf,
-em_ k|:tfljt a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] k|To]s ;+:yfksn] k|aGwkqdf ;xL ubf{ cfk"m n]
lng] z]o/ ;+Vof ;d] t :ki6 ?kdf gv'nfPsf] ePdf,
-`_ bkmf $ adf]lhd bflvnf ug'{ kg]{ b:t'/ / sfuhft bflvnf gePdf,
-6_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf zt{ k"/f gu/]df .
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt s' g} cj:yf k/L k|: tfljt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k| aGwkq
/ lgodfjnL btf{ ug{ OGsf/ u/] sf] df /fi6« a}Í n] lgj] bsnfO{ ;f] s' /fsf] hfgsf/L lbg]5 .
^= ljj/0fkq M -!_ a}Í jf ljQLo ;+: yfn] lwtf]kqsf] ;fj{hlgs lgisfzg ug'{ cufj} lwtf] kq
;DaGwL k|rlnt sfg"g adf]lhd lwtf]kq af]8{af6 ljj/0fkq btf{ ug]{ ;DaGwdf :jLs[lt k|fKt
u/L To:tf] ljj/0fkq /fi6« a}Í ;dIf btf{ u/fpg' kg]{5 . o;/L ljj/0fkq btf{ gu/fP;Dd ;f]
a}Í jf ljQLo ;+:yfn] jf To:tf] a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] tk{maf6 s;} n] klg To:tf] a} Í jf
ljQLo ;+:yfsf] ljj/0fkq k|sfzg ug{ kfpg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd ljj/0fkq k|s fzg ubf{ k" /f ug'{ kg]{ k| lqmof / ljj/0fkqdf
v'nfpg' kg]{ s'/fx? lwtf]k q ;DaGwL k|r lnt sfg" gdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
-#_ a}Í jf ljQLo ;+:yfn] ljj/0fkq btf{ ug]{ k|o f] hgsf] nflu lwtf]k q af]8{sf] :jLs[ ltsf
lgldQ lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt sfg"g sf cwLgdf /xL lwtf]kq af]8{ ;dIf lnlvt ?kdf lgj]bg
lbg' kg]{5 .
-$_ lwtf]k q af]8{ n] ljj/0fkq btf{ ug]{ ;DaGwdf :jLs[ lt k| bfg u/] sf] hfgsf/L lnlvt
?kdf k|fKt gu/]; Dd /fi6« a} Ín] ljj/0fkq btf{ ug]{ 5}g .
-%_ ljj/0fkq s' g} klg JolQmn] x]g{ rfx]df a}Í jf ljQLo ;+:yfn] s' g} z' Ns jf dx;' n
glnO{ x]g{ lbg' kg]{5 .
&= z]o/sf] afF 8kmfF 8 M -!_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] s'n hf/L k'FhLsf] sDtLdf tL; k|ltzt
z]o/ ;j{ ;fwf/0fnfO{ laqmL ljt/0f ug{sf] nflu 5'6\ofpg' kg]{5 . o;/L 5' 6\ofOPsf] z]o/dWo]
kfFr k|ltzt;Dd z]o/ a} Í tyf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] sd{rf/Lsf] nflu 5'6\ofpg ;Sg]5 .
t/ ljb]zL a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;+o'Qm nufgLdf ;+:yfkgf ePsf a}Í jf ljQLo

7
;+:yfsf] xsdf /fi6« a}Ín] ;do ;dodf tf]s]sf] k|ltztsf] z]o/ ;j{;fwf/0fnfO{ laqmL ljt/0f
ug'{ kg]{5 .
-@_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] z]o/ vl/bsf] nflu ;j{ ;fwf/0faf6 b/vf:t cfJxfg ubf{
z]o/sf] c+lst d"Nosf] ztk|ltzt /sd b/vf:t ;fy dfu ug'{ kg]{5 .
*= lwtf]kq sf/f]af/ M -!_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] lwtf] kq ;j{ ;fwf/0fnfO{ lgisfzg ubf{
To:tf] lwtf] kqsf] laqmL, afF8kmfF8, /sd c;"npk/ h:tf ;a} sfo{ lwtf]kq ;DaGwL k|rlnt
sfg"g adf]lhd ug'{ kg]{5 .
-@_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfn] s'g} lwtf]k q Joj;foL ;+:yf dfk{ mt lwtf]k q sf/f]a f/ ug]{
;DaGwdf u/]sf] ;Demf} tfsf] Ps k| lt To:tf] ;Demf} tf ePsf] ldltn] ;ft lbgleq /fi6« a}Í /
lwtf]k q af]8{df lbg' kg]{5 .
(= z]o/ tyf l8a]Gr/ laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg g;lsg] M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;+:yfksn] ljQLo sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] sDtLdf
kfFr jif{;Dd cfˆgf] gfddf /x]sf] z]o/ laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg kfpg] 5}g .
t/ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;~rfngdf s'g} afwf Jojwfg pTkGg eO{ ljz]if
kl/l:yltsf] l;h{gf x'g uPdf /fi6« a}Ín] ;+: yfksx?aLr cfk;df z] o/ laqmL ug]{ :jLs[lt
k|bfg ug{ o; pkbkmfn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-@_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;+:yfksn] a}Í jf ljQLo ;+:yfn] sf/f]a f/ ;~rfng u/]s f]
ldltn] kfFr jif{ kl5 cfˆgf] gfddf /x] sf] z] o/ laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg rfx]df /fi6« a} Ín]
tf] s]sf] zt{ sf] cwLgdf /xL To:tf] z]o/ laqmL ug{ jf lwtf]aGws /fVg ;Sg] 5 .
!)= a}Í tyf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] z] o/ cfk}mn] vl/b ug{ gx'g] M -!_ a}Í tyf ljQLo ;+ :yfn]
cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b -afO Aofs_ ug{ jf hdfgtdf /fvL C0f lbg x'Fb}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;' s} s' /f n] lvPsf] eP tfklg b]xfosf cj:yfdf /fi6« a}Ísf]
:jLs[ lt lnO{ ;f] xL a}Ín] tf]s] sf] k| ltztdf ga9\ g] u/L nfef+zsf] ?kdf ljt/0f x'g ;Sg] ;l~rt
d'gfkmfsf] /sdaf6 a}Í jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug{ ;Sg]5 M–
-s_ a}Í jf ljQLo ;+: yfn] hf/L u/]sf] z] o/sf] ;Dk"0f{ /sd e'QmfgL e} ;s]sf] eP,
-v_ a}Í jf ljQLo ;+: yfn] hf/L u/]sf] z] o/ lwtf]kq af]8{d f btf{ eO{ ;s]sf] eP,
-u_ cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug{ ;Sg] Joj:yf ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf]
lgodfjnLdf ePsf] eP,
-3_ cfˆgf] z] o/ cfkm} vl/b ug{ ;Sg] u/L ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf]
;fwf/0f ;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t ePsf] eP,
-ª_ a}Í jf ljQLo ;+:yfn] r'Qmf ug'{ kg]{ C0f /sd a}Í jf ljQLo ;+ :yfn] cfˆgf]

8
z]o/ cfk}+m vl/b u/L ;s]kl5 kF' hL tyf ;fwf/0f hu] 8f sf]ifsf] /sdsf]
cg'kftdf bf] Aa/eGbf a9L gx'g] eP,
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf nflu æC0f /sdÆ eGgfn] a}Í jf ljQLo
;+:yfn] shf{ lnPsf] ;'/lIft tyf c;'/lIft ;Dk"0 f{ C0f /sd ;Demg' k5{ .
-r_ a}Í jf ljQLo ;+:yfn] vl/b ug]{ cfˆgf] z]o/sf] /sd sDkgLsf] s'n r'Qmf kF'hL
tyf ;fwf/0f hu] 8f sf]ifsf] /sdsf] aL; k|ltzteGbf a9L gx'g] eP,
-5_ cfˆgf] z]o/ cfk}+m vl/b ug]{ ;DaGwdf /fi6« a} Ín] ;do ;dodf hf/L u/]sf]
lgb]{zg k|lts"n gx'g] eP .
-#_ pkbkmf -@_ sf] k|of] hgsf nflu s' g} a} Í jf ljQLo ;+:yfn] /fi6« a}Í sf] :jLs[lt lng
b]xfosf] ljj/0f v'nfO{ lgj]bg lbg' kg]{5 / To:tf] lgj] bg kg{ cfPdf k|fKt ljj/0fsf] cfwf/df
To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ cfˆgf] z]o / cfk}+m vl/b ug{ :jLs[lt lbg pko'Qm x' g] b]v] df /fi6«
a}Ín] ;f]sf] :jLs[lt lbg ;Sg]5 M–
-s_ cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug'{ kg]{ sf/0f / cfjZostf,
-v_ cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b u/]s f] sf/0faf6 a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] cfly{ s
l:yltdf kg{ ;Sg] ;Defljt k|efjsf] d" NofÍgsf] ljj/0f,
-u_ vl/b ug{ k|: tfj ul/Psf] z] o/sf] lsl;d / ;f]sf] ;+Vof,
-3_ v08 -u_ adf]lhdsf] z]o/ vl/b ug{ nfUg] clwstd jf Go"gtd /sd / ;f]sf]
;|f]t ,
-ª_ cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug{ ;Sg] ;dofjlw,
-r_ z]o/ vl/b ug]{ tl/sf,
-5_ cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug]{ ;DaGwdf /fi6« a}Ín] tf]s]sf] tyf k|rlnt sfg"g
adf]lhd v'nfpg' kg]{ cGo cfjZos s'/fx? .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd :jLs[lt k|fKt ePkl5 To:tf] :jLs[lt k|fKt u/]s f] 5 dlxgf jf
;fwf/0f ;efaf6 ljz]if k|: tfj kfl/t u/] sf] afx| dlxgfdWo] h'g kl5Nnf] x'G5 ;f] cjlwleq
;DalGwt a} Í jf ljQLo ;+:yfn] b]x fosf] s'g} pkfoaf6 cfˆgf] z] o/ cfk}+m vl/b ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lwtf]kq ahf/ dfk{mt vl/b u/]/,
-v_ o; P]g adf]lhd a}Í jf ljQLo ;+: yfsf sd{rf/LnfO{ 5' 6\ofOPsf] z] o/
;DalGwt sd{rf/Laf6 vl/b u/]/,
-u_ tTsfn sfod /x]sf z] o/wgLaf6 ;dfg'kflts ?kdf vl/b u/]/ .
-%_ pkbkmf -$_ adf] lhd a}Í jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] z] o/ cfk}+ m vl/b u/] sf] df To:tf]
z]o/ vl/b u/]s f] ldltn] tL; lbgleq cfk" mn] vl/b u/]sf] z] o/ ;+V of, ;f] afkt e' QmfgL /sd /

9
cGo cfjZos ljj/0fx?sf] hfgsf/L /fi6« a}ÍnfO{ u/fpg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd cfˆgf] z] o/ cfkm} vl/b u/] sf] c+ lst d" No a/fa/sf] /sdaf6
5'§} k'F hL lkmtf{ hu]8f sf]if v8f u/L ;f] sf] ifdf bflvnf ug'{ kg]{5 / ;f] sf] ifsf] /sdnfO{ r' Qmf
k'FhL ;/x sfod /fVg' kg]{ 5 .
-&_ pkbkmf -$_ adf]lhd a} Í jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] z]o / cfkm} vl/b u/]sf] df cfk"mn]
vl/b u/] hlt z]o / To;/L vl/b u/]s f] ldltn] Ps ;o aL; lbgleq /2 ul/;Sg' kg]{ 5 .
-*_ a}Í jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] z]o / cfk}+ m vl/b ug{ g;Sg] cj:yfx? tyf cfˆgf]
z]o/ cfk}+m vl/b ug{] ;DaGwL cGo s' /fx? /fi6« a} Ín] tf] s] adf] lhd x'g]5 .
!!= lwtf]kq sf/f]af/ ug{df aGb]h M -!_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;~rfns, sfo{s f/L k|d'v,
n]vfk/LIfs, ;lrj jf a}Í jf ljQLo ;+ :yfsf] Joj:yfkg tyf n] vf ;DaGwL sfo{d f k|ToIf
?kn] ;+ nUg JolQmn] To:tf] kbdf axfn /xFbfsf avt jf To:tf] kbaf6 cjsfz k| fKt u/]sf]
sDtLdf Ps jif{;Dd ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yf jf To;sf] ;xfos sDkgLsf] lwtf] kq
cfˆgf] jf cfˆgf] kl/jf/ jf cfˆgf] jf cfˆgf] kl/jf/sf] lgoGq0fdf /x]sf] kmd{, sDkgL jf
;+:yfsf] gfddf vl/b laqmL ug{ u/fpg, ug{ lbg, lwtf]aGws /fVg, /fVg nufpg jf bfg as;
lng, lbg jf n]gb]g ug{ x'Fb}g .
t/ gofF z] o/ hf/L u/]sf] cj:yfdf of] k|ltaGw nfu" x'g] 5}g .
-@_ s;}n] pkbkmf -!_ sf] ljk/Lt s'g} sfd u/] df To:tf] lwtf]k q ;DalGwt a} Í jf
ljQLo ;+:yfn] hkmt ug]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd hkmt ePsf] lwtf]kq ;ldltn] plrt 7x¥ofPsf] lsl;daf6
laqmL ljt/0f ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b–#
a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;~rfns ;ldlt / sfo{sf/L k|d' v ;DaGwL Joj:yf
!@= ;~rfns ;ldltsf] u7g M -!_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfdf Pp6f ;~rfns ;ldlt /xg]5 . ;f]
;ldltdf sDtLdf kfF r hgf / a9Ldf gf} hgf ;~rfns /xg] 5g\ .
-@_ pkbkmf -!_ sf] cwLgdf /xL ;ldltdf /fi6« a}Ín] bkmf !# adf]lhd sfod u/]s f]
Jofj;flos ljz]if1x?sf] ;"rLaf6 Pshgf Jofj;flos ;~rfns lgo' Qm ug'{ kg]{5 . o;/L lgo'Qm
x'g] ;~rfnsn] ;DalGwt a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] z]o / lnPsf] x'g cfjZos x'g] 5}g .
-#_ ;~rfnsn] cfk"mdWo] ax' dtaf6 5fg]sf] s'g} Pshgf ;~rfns ;ldltsf] cWoIf x'g] 5
.

10
!#= Jofj;flos ljz]if1x?sf] ;"rL sfod ug]{ M -!_ /fi6« a}Ín] bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf]
k|of] hgsf] lgldQ b]xfosf] of] Uotf tyf cg'ejsf] cfwf/df Jofj;flos ljz]if1x?sf] ;"rL
sfod ug]{5 M–
-s_ Joj:yfkg, a}lÍË, ljQLo, df}lb|s, cy{ zf:q, jfl0fHo zf:q, Jofkf/ k| zf;g,
jfl0fHo sfg"g ljifodf sDtLdf :gftsf]Q/ jf rf6{8{ Psfp06]G;L pkflw
xfl;n u/L a}lÍË tyf ljQLo If]qsf] sfo{s f/L txdf sDtLdf kfFr jif{s f]
sfof{g'ej ePsf] .

:ki6Ls/0f M o; v08sf] k| of]hgsf] nflu æsfo{sf/L txÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/,


/fi6« a}Í, a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k| yd >]0 fLsf] clws[t jf s'g} a}Í jf ljQLo
;+:yfsf] jl/i7 Joj:yfks jf dfGotfk|fKt ljZjljBfnosf] ;x–k|fWofks jf
;f]eGbf dflysf] kb ;Demg' k5{ .
-v_ bkmf !* adf]lhdsf] cof]U otf gePsf] .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd sfod u/]sf] Jofj;flos ljz] if1x?sf] ;"r L k|To]s jif{
cBfjlws u/L /fi6« a}Ín] ;fj{ hlgs hfgsf/Lsf] nflu /fli6« o :t/sf] kq–klqsfdf k|sfzg ug]{ 5
.
!$= ;ldltsf] sfd, st{ Jo / clwsf/ M -!_ z]o/wgLsf] ;fwf/0f ;efaf6 x'g] sfd afx]s o; P]g,
k|rlnt sfg"g tyf k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL a}Í tyf ljQLo ;+:yfn] ug'{ kg]{ ;a}
sfd / k|of]u ug]{ ;Dk"0 f{ clwsf/ ;ldltdf lglxt /xg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd cfk" mn] ug'{ kg]{ sfd ;'Jojl:yt ?kn] ;~rfng ug{ ;ldltn]
cfjZos ljlgod agfpg ;Sg]5 .
-#_ k| aGwkq / lgodfjnLdf cGoyf ePsf] df afx]s ;ldltn] cfk"mdWo]s f s' g}
;~rfnsnfO{ jf a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] s'g} kbflwsf/LnfO{ PSn} jf ;+o' Qm ?kdf Af}Í jf ljQLo
;+:yfsf] tk{ maf6 n]v fk9L ug{ jf ljlgd] o clwsf/kq jf r]s cflbdf ;xL5fk ug{ ;d] t ;a} jf
s]xL clwsf/ ;'DkL cfˆgf] k|ltlglw v8f ug{ ;Sg]5 .
!%= clwsf/ k|Tofof] hg M -!_ ;ldltn] cfˆgf] /]vb] v jf lgb]{zgdf sfd ug]{ u/L cfˆgf] s]xL
clwsf/ cWoIf, ;~rfns, bkmf !^ adf]lhd ul7t pk;ldlt, sfo{sf/L k|d'v jf sfo{sf/L
k|d'v eO{ sfd ug]{ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ k|Tofof] hg ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd cWoIf, ;~rfns, bkmf !^ adf] lhd ul7t pk;ldlt, sfo{s f/L
k|d'v jf sfo{ sf/L k| d'v eO{ sfd ug]{ s' g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] cfk"mn] kfPsf]
clVtof/L cfˆgf] hjfkmb]x Ldf cfk" m dftxtsf sd{rf/LnfO{ ;' Dkg ;Sg]5 .

11
!^= pk;ldlt u7g ug{ ;Sg] M -!_ ;ldltn] s'g} vf; k| of] hgsf] nflu cfjZostf cg' ;f/ Ps jf
PseGbf a9L pk;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd u7g ePsf] pk;ldltsf] sfd, st{Jo, clwsf/, sfof{jlw /
a}7sdf efu lnP afkt kfpg] kfl/>lds jf eQf ;ldltn] tf]s] adf] lhd x'g] 5 .
!&= ;~rfnssf] lgo'lQm M -!_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;~rfnssf] lgo'lQm bkmf !* tyf
lgodfjnLsf] cwLgdf /xL a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;fwf/0f ;efåf/f x'g]5 .
t/, –
-s_ a}Í jf ljQLo ;+ :yfsf] k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Ddsf] cjlwsf nflu
;~rfnssf] lgo'lQm ;+: yfksåf/f ul/g]5 .
-v_ jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g'eGbf cufj} s'g} ;~rfnssf] kb l/Qm x'g cfPdf afFsL
cjlwsf nflu ;~rfnssf] lgo'lQm ;ldltåf/f ug{ ;lsg]5 .

-u_ ;+ul7t ;+:yfn] z] o/ lnPsf] a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] xsdf ;f] ;+: yfn] lnPsf]
z]o/sf] cg'kftdf x'g cfpg] ;~rfns lgo'Qm ug{ ;Sg] 5 .
-@_ a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] z] o/ lnPsf] ;+ ul7t ;+:yf, ljb] zL a} Í jf ljQLo ;+:yfn]
cfk"mn] lnPsf] z] o/sf] cg'kftdf ;~rfns lgo' Qm ubf{ ;~rfnssf] cg'k l:yltdf sfd ug{ ;Sg]
u/L j}s lNks ;~rfns ;d] t lgo' Qm ug{ ;Sg] 5 .
-#_ bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ adf]lhdsf] Jofj;flos ljz]if1 ;~rfnssf] lgo'lQm
;~rfns ;ldltaf6 x' g]5 .
!*= ;~rfnssf] cof] Uotf M -!_ b]xfosf] s'g} JolQm ;~rfnssf] kbdf lgjf{lrt jf dgf]gLt x'g jf
sfod /xg cof]U o dflgg]5 M–
-s_ @! jif{ pd]/ k"/f gePsf],
-v_ duh lalu|Psf] jf dfgl;s ;Gt' ng 7Ls gePsf],
-u_ C0f ltg{ g;sL ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf],
-3_ a}Í jf ljQLo ;+:yf ;+usf] s'g} sf/f]af/df sfnf];"rLdf k/L ;f] ;"rLaf6
k'ms'jf ePsf] ldltn] sDtLdf tLg jif{ k"/f gePsf],
-ª_ s'g} a}Í, ljQLo ;+ :yf jf s'g} klg k|sf/sf] lgIf]k ;DaGwL Joj;fo ;~rfng
ug]{ ljQLo ;+:yfsf] ;~rfns jf To:tf ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/L jf cGo a}Í
jf ljQLo ;+:yfsf] axfnjfnf n]vfk/LIfs jf ;Nnfxsf/,
-r_ ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+: yf;Fu s'g} lsl;dsf] 7] Ssf k§fdf lx:;]bf/ /x]s f],
-5_ lwtf]kq Joj;foLsf] ?kdf sfo{ ug{ lwtf]kq ahf/sf] ;b:otf k| fKt u/]sf] ,

12
-h_ a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] lgodfjnL adf]lhd ;~rfns x'gsf] nflu lng'kg]{
Go"gtd z] o/ glnPsf] ,
-em_ g]kfn ;/sf/, /fi6« a}Í jf a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] axfnjfnf sd{rf/L,
t/, g]kfn ;/sf/n] z]o/ vl/b u/]sf] a}Í jf ljQLo ;+:yfdf jf s'g}
a}Í jf ljQLo ;+:yfn] z] o/ vl/b u/]sf] csf]{ a}Í jf ljQLo ;+:yfdf ;~rfns
dgf]gLt ePsf]d f of] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
-`_ /fi6« a}Ísf] ueg{/, 8]k'6L ueg{/ / ljlzi6 >]0 fLsf sd{rf/Lsf] kbdf axfn /xL
;]jfaf6 x6]sf] jf cjsf; k| fKt u/]sf] JolQm ePdf ;]jfaf6 x6]sf] jf cjsfz
k|fKt u/]sf] ldltn] sDtLdf Ps jif{ k"/f gePsf],
-6_ k|rlnt sfg"g adf]lhd s/ ltg'{kg]{ bfloTj eO{ To:tf] s/ r'Qmf gu/]sf],
-7_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L s;"/df cbfntaf6 ;hfo kfO{ To:tf] ;hfo
e'Qmfg ePsf] ldltn] kfF r jif{ gk'u]sf],

-8_ e|i6frf/ jf 7uLsf] s;"/df cbfntaf6 ;hfo kfPsf],


-9_ /fi6« a}Ísf] lgb]{zg kfngf gu/]sf] sf/0faf6 /fi6« a}Ín] sf/afxL u/]sf] jf /fi6«
a}Ín] Joj:yfkg cfˆgf] lgoGq0fdf lnO{ lgnDag jf lj36gdf k/]sf] ldltn]
kfFr jif{ gk'u]sf] .
-@_ b]xfosf] cj:yfdf s'g} JolQm ;~rfnssf] kbdf axfn /xg] 5} g M–
-s_ pkbkmf -!_ df n]lvP adf]lhd ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g cof]Uo ePdf,
-v_ ;fwf/0f ;efn] ;~rfnssf] kbaf6 x6fpg] k|:tfj kfl/t u/]df,
-u_ ;~rfnsn] cfˆgf] kbaf6 lbPsf] /fhLgfdf :jLs[t ePdf,
-3_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] sfd sf/afxLdf a]OdfgL jf ablgot u/]sf] s'/f
cbfntaf6 k|dfl0ft ePdf,
-ª_ o; P]g adf]lhd ;~rfnsn] ug{ gx'g] egL tf]lsPsf] s'g} sfd u/]df .
!(= ;~rfnssf] of]U otf M ;~rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g b]xfosf] of]U otf k'u]sf] x'g'kg]{ 5 M–
-s_ bkmf !* adf]lhd cof]U o gePsf] ,
-v_ s'g} ljifodf :gftsf]kflw xfl;n u/]sf] jf s'g} ;/sf/L jf a}lÍË jf ljQLo If]q jf
;+ul7t If]q;F u ;DalGwt s'g} lgsfodf slDtdf kfFrjif{s f] cg'ej k| fKt u/]sf] .
t/,
-!_ ;j{; fwf/0f z]o/wgLsf] tk{ maf6 lgjf{r g x'g] ;~rfnssf] xsdf plNnlvt
of]Uotf cfjZos kg]{ 5}g .

13
-@_ …3Ú ju{ sf Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf ;~rfnssf] of]Uotf /fi6« a}Ín] ;do ;dodf
tf] lslbP adf]lhd x' g]5 .
@)= ;~rfnssf] kbfjlw M -!_ a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf ;~rfnssf] kbfjlw lgodfjnLdf pNn] v
eP adf]lhd a9Ldf rf/ jif{sf] x'g]5 .
t/,
-!_ bkmf !& sf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] v08 -s_ / -v_ adf]lhd lgo'Qm ePsf]
;~rfns jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd dfq cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .
-@_ s'g} ;~rfnssf] kb aLrdf l/Qm eO{ ;f] kbdf lgo'Qm ePsf] ;~rfnssf]
sfof{jlw ;f] ;~rfns h'g ;~rfnssf] kb l/Qm eO{ lgo'Qm ePsf] xf] ;f]
;~rfnssf] afFsL kbfjlw;Ddsf] nflu dfq x'g]5 .
-@_ kbfjlw ;dfKt eO{ ;~rfnssf] kbaf6 cjsfz k|fKt ug]{ JolQm ;~rfnssf] kbdf
k'gM lgo'Qm x' g ;Sg]5 .
@!= ;~rfnssf] kfl/>lds tyf ;'ljwf M -!_ ;~rfnsn] a}7sdf pkl:yt eP afkt kfpg] a}7s
eQf, kfl/>lds / a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] sfd ubf{sf] kfl/>lds tyf cGo ;'ljwf
lgodfjnLdf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-@_ ;~rfnsn] pkbkmf -!_ df n] lvPafx] s s' g} ;' ljwf lnPsf] ePdf o; P] g adf]lhd
s;"/ u/]sf] dfgL To:tf] ;' ljwf afkt lnPsf] /sd lghaf6 c;" npk/ u/L lng'kg]{ 5 .
@@= ;~rfnsn] hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ ;~rfnsn] cfk"m ;~rfnssf] ?kdf axfn u/]sf] ;ft
lbgleqdf b]xfosf s'/fsf] lnlvt hfgsf/L a}Í jf ljQLo ;+: yfnfO{ u/fpg' kg]{5 M–
-s_ ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yf;Fu lgh jf lghsf] kl/jf/sf] s'g} ;b:on] s'g}
lsl;dsf] s/f/ u/]sf] jf ug{ nfu]sf] eP ;f]sf] ljj/0f,
-v_ sfo{sf/L k|d'v, k|aGw ;~rfns, ;lrj, n]vfk/LIfs tyf dxfk|aGwssf]
lgo'lQmsf] ;DaGwdf To:tf] lgo'lQmdf s'g} k|sf/sf] :jfy{ jf ;/f]sf/ eP ;f]s f]
ljj/0f,
-u_ lgh jf lghsf] kl/jf/n] ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yf jf To;sf] d' Vo jf
;xfos sDkgLdf lnPsf] z] o/ jf l8a]Gr/sf] ;+ Vofsf] ljj/0f,
-3_ lgh s'g} sDkgLsf] ;~rfns eP ;f]sf] ljj/0f,
-ª_ lghsf] kl/jf/sf] s'g} ;b:o ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yfdf kbflwsf/Lsf]
x}l;otdf sfd ul//xsf] eP ;f]sf] ljj/0f,
-r_ ;~rfnsn] ;ldltnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{ egL /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] cGo
ljj/0f .

14
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd hfgsf/L u/fpF bf ;~rfns jf lghsf] kl/jf/sf] ;b:osf]
aLrdf s' g} lnlvt ;Demf} tf ePsf]df To:tf] ;Demf} tf / ;Demf} tf gePdf sf/f] af/ jf ljQLo
:jfy{ jf ;+nUgtf;F u ;DalGwt d'Vo / cfjZos s'/f v'nfOPsf] x'g' kg]{5 .
-#_ ;~rfnsn] pkbkmf -!_ adf] lhd lbPsf] hfgsf/L] ;ft lbgleq /fi6« a}Í df lbg' kg]{ 5
/ /fi6« a}Ín] To:tf] hfgsf/L k|fKt u/]k l5 ;f] k|of] hgsf] nflu v8f u/]s f] 5'§} /lhi6/df clen]v
u/L /fVg' kg]{5 .
@#= ;ldltsf] a}7s M -!_ ;ldltsf] a} 7s jif{df sDtLdf afx|k6s a:g' kg]{5 .
t/ b'O{j6f a}7ssf] aLrsf] km/s b'O{ dlxgfeGbf a9L x'g] 5}g .
-@_ sDtLdf Ps ltxfO{ ;~rfnsn] lnlvt cg' /f]w u/] df cWoIfn] h' g;'s} avt a}7 s
af]nfpg' kg]{5 .
-#_ ;ldltsf] a}7 ssf] cWoIftf cWoIfn] ug]{5 . cWoIfsf] cg'k l:yltdf ;~rfnsx?n]
cfk"mdWo] ax'dtaf6 5fg] sf] s' g} Pshgf ;~rfnsn] ;ldltsf] a} 7ssf] cWoIftf ug]{5 .
-$_ a}7sdf pkl:yt eO{ dtbfg ug]{ clwsf/ k|fKt s'n ;~rfnssf] ;+Vofsf] sDtLdf
PsfpGg k| ltzt ;~rfns pkl:yt geO{ ;ldltsf] a}7s a:g] 5}g .
-%_ ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] lg0f{o dfGo x'g]5 / cWoIfn] dt a/fa/ ePdf dfq
lg0ff{ os dt lbg ;Sg]5 .
-^_ s'g} ;~rfnssf] lghL :jfy{ ePsf] s' g} k|:tfjpk/ a} 7sdf 5nkmn x'F bf ;f] a}7 sdf
;f] ;~rfnsn] efu lng kfpg] 5}g .
-&_ ;ldltsf] a}7 sdf pkl:yt ;~rfnssf] gfd, 5nkmn ePsf] ljifo / tT;DaGwdf
ePsf] lg0f{o sf] ljj/0f -dfOGo"6 _ 5' §} lstfadf clen]v /fVg' kg]{5 / ;f] clen]v df a}7 sdf
pkl:yt ;Dk"0f{ ;~rfnsn] ;xL u/]s f] x'g' kg]{5 .
t/ s'g} ljifodf 5nkmn ubf{ s'g} ;~rfnsn] lg0f{osf] ljk/Lt jf To:tf] lg0f{o x'g]
s'/feGbf km/s ljrf/ /fv]df ;f]xL s'/f lghn] clen]vdf pNn] v ug{ ;Sg]5 .
@$= ;~rfnssf] hjfkmb]xL / bfloTj M -!_ ;~rfnsn] a}Í jf ljQLo ;+ :yf dfk{mt jf a}Í jf
ljQLo ;+:yfsf] sfdsf] l;nl;nfdf JolQmut kmfObf lng] s'g} sfd ug{ x'Fb}g .
-@_ s'g} JolQm ;~rfns lgo'Qm ePkl5 sfo{ ef/ ;DxfNg' eGbf klxn] a}Í jf ljQLo
;+:yfsf] sf/f] af/df jf a}Í jf ljQLo ;+:yf;F u ePsf] ;Demf} tf jf ;+nUgtfdf lghsf] lghL jf
ljQLo :jfy{ eP To:tf] s'/f ;ldltnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{ 5 .
-#_ a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] sf/f]af/sf] l;nl;nfdf s'g} ;~rfnsn] JolQmut kmfObf
lnPsf] kfOPdf ;f] /sd a}Í jf ljQLo ;+:yfn] To:tf] ;~rfnsaf6 c;" npk/ ul/lng] 5 .
-$_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;~rfnssf] x} l;otn] sfd ug]{ JolQmn] cfˆgf] clwsf/If] q

15
gf3L u/]s f] s' g} sfd sf/afxL k|lt a}Í jf ljQLo ;+:yf pQ/bfoL x'g] 5}g .
-%_ ;~rfnsn] cfˆgf] JolQmut lxtsf nflu jf a} Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ xflg gf]S ;fgL
k'¥ofpgsf] lgldQ s'g} sf/f]a f/ ug{ nfu]sf] xf] eGg] hfgL hfgL jf ljZjf; ug]{ sf/0f eP/ klg
s;}n] To:tf] ;~rfns jf k| ltlglw;F u s'g} sf/f] af/ u/] sf] /x] 5 eg] ;f] JolQmn] a}Í jf ljQLo
;+:yfpk/ To:tf] sf/f] af/sf] ;DaGwdf s'g} bfjL ug{ kfpg] 5}g .
-^_ ;~rfnsn] a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] Joj:yfkgsf] b}lgs sfd sf/afxLdf x:tIf]k ug'{
x'Fb}g .
-&_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf ;~rfnsn] kfngf ug'{ kg]{ u/L /fi6« a} Ín] ;do ;dodf
lbPsf lgb]{ zgnfO{ a} Í tyf ljQLo ;+:yfsf ;~rfnsn] kfngf ug'{ kg]{ 5 .
@%= ;~rfnssf] nut M k|To]s a}Í tyf ljQLo ;+: yfn] cfˆgf] ;~rfnssf] JolQmut ljj/0f Pp6f
5'§} lstfadf n] vL /fVg' kg]{5 / ;f] ;DaGwL ljj/0f / ;~rfns cbnabn ePdf To;sf]
;"rgf ;d]t kGw| lbgleq /fi6« a}Ídf k7fpg' kg]{5 .
@^= sfo{sf/L k|d'vsf] lgo'lQm / ;]j fsf] zt{ M -!_ ;ldltn] o; P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf]
cwLgdf /xL a}Í jf ljQLo ;+ :yfsf] sfo{sf/L k|d'vsf] lgo'lQm ug]{5 .
-@_ sfo{ sf/L k| d'vsf] lgo' lQm ubf{ s' g} ljifodf sDtLdf :gfts pkflw xfl;n u/L a} lÍË,
ljQLo jf ;+ul7t If]qsf] sfo{ sf/L tx jf ;~rfns kbdf sDtLdf kfFr jif{s f] cg' ej ePsf]
JolQmdWo] af6 of]Uo JolQmnfO{ lgo' lQm ug'{ kg]{5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|o f]hgsf] nflu æsfo{sf/L txÆ eGgfn] s'g} ;/sf/L, a} lÍË, ljQLo,
;+ul7t If] q jf cGt/f{ li6«o ljQLo ;+ 3, ;+:yfsf] clws[ t txsf] jf ;f] ;/x jf ;f] eGbf dflysf]
kbnfO{ ;Demg' k5{ .
-#_ sfo{sf/L k| d'v a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k| d'v k| zf;s x'g]5 .
-$_ sfo{sf/L k| d'v sf] kbfjlw a9Ldf rf/ jif{ sf] x' g]5 / lghsf] k' glg{o' lQm x'g ;Sg] 5 .
-%_ sfo{s f/L k|d'vsf] kfl/>lds / ;] jfsf] cGo zt{ ;ldltn] tf]s] adf] lhd x'g] 5 .
@&= sfo{sf/L k|d' vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ sfo{sf/L k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo
adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;ldltsf] lg0f{o nfu" ug]{ / o; P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL a}Í
jf ljQLo ;+:yfsf] sfd sf/afxL tyf sf/f]af/sf] /] vb]v / lgoGq0f ug]{,
-v_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] jflif{s ah]6 / sfo{of] hgf tof/ u/L :jLs[ltsf] nflu
;ldlt ;dIf k]z ug]{,
-u_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] sd{rf/L ljlgodfjnLsf] cwLgdf /xL cfjZos
hgzlQm Joj:yfkg ug]{,

16
-3_ ;ldlt / ;fwf/0f ;efåf/f ul/Psf lg0f{o / /fi6« a}Íåf/f lgb]{lzt s'/fx?
sfof{Gjog ug]{, u/fpg],
-ª_ of] P]g , k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL a} Í jf ljQLo ;+:yfn] /fi6« a} Í
jf cGo s'g} lgsfodf k] z ug'{ kg]{ ljj/0f, sfuhft, lg0f{ o cflb oyf;dodf
k]z ug]{ ,
-r_ a}Í jf ljQLo ;+: yf ;~rfng ug]{ ;DaGwdf tf]lsP adf]lhdsf cGo sfo{ x?
ug]{ .
-@_ sfo{s f/L k| d'v cfˆgf] sfdsf] lgldQ ;ldltk|lt pQ/bfoL x' g]5 .
kl/R5]b–$
Ohfhtkq ;DaGwL Joj:yf
@*= a}Í jf ljQLo ;+:yf afx]s cGo s;}n] ljQLo sf/f]af/ ug{ gkfpg] M -!_ o; P]g adf]lhd
;+:yflkt a}Í jf ljQLo ;+ :yf afx]s cGo s;}n] klg o; P]g adf]lhdsf] ljQLo sf/f]af/ ug{
kfpg] 5}g .
t/, k|rlnt sfg"g adf] lhd :yfkgf eO{ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* adf] lhd /fi6«
a}Íaf6 lgIf] k lng jf shf{ lbg :jLs[ lt kfPsf a}Í jf ljQLo ;+:yf afx] ssf ;+ ul7t ;+:yfn]
To:tf] sf/f] af/ ug{ afwf k'u]sf] dflgg] 5}g .
-@_ s;}n] klg /fi6« a} Ísf] :jLs[lt glnO{ ljQLo sf/f]af/ ug]{ k|of] hgsf] nflu a}Í jf
ljQLo ;+:yfsf] gfd k| of] u ug{ x'Fb}g .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;' s} s' /f n]lvPsf] ePtfklg of] P]g k|f/De x'F bfsf avt
k|rlnt sfg"g adf] lhd ljQLo sf/f] af/ ug{ :jLs[lt k|fKt u/] sf] s'g} a}Í jf ljQLo ;+:yfn]
To:tf] sf/f] af/ ug{ :jLs[ lt k|fKt ubf{s f avt sfod /x]sf] gfd k| of] u u/L ljQLo sf/f]a f/ ug{
;Sg]5 .
-$_ o; P] gdf cGoq h'g;' s} s'/f n] lvPsf] eP tfklg ævÆ, æuÆ tyf æ3Æ ju{s f]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] qmdzM ljsf; a} Í, ljQ sDkgL tyf n3' ljQ ljsf; a}Í eGg] gfd k| of] u
ug{ kfpg]5 g\ .
-%_ pkbkmf -#_ adf]lhd :jLs[ ltk|fKt a}Í jf ljQLo ;+:yfn] ljQLo sf/f] af/ ubf{ kfngf
ug'{ kg]{ zt{x ? /fi6« a} Ín] tf]s] adf]lhd x' g]5 .
@(= ljQLo sf/f]af/ ug]{ Ohfhtkqsf] nflu lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ o; P]g adf]lhd ljQLo sf/f]af/
ug{ rfxg] a}Í jf ljQLo ;+:yfn] Ohfhtkqsf] nflu /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] 9fF rfdf /fi6« a} Í
;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd lbOg] lgj]bgsf ;fydf a}Í jf ljQLo ;+:yfn] /fi6« a}Í n]

17
Ohfhtkqsf nflu tf] lslbPsf] b:t'/ / b] xfosf ljj/0f tyf sfuhft ;d] t ;+nUg u/]s f] x'g'
kg]{5 M–
-s_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k|aGwkq, lgodfjnL tyf a}Í jf ljQLo ;+: yf btf{
ePsf] k|d f0fkqsf] k|ltlnlk,
-v_ a}Í jf ljQLo ;+:yfn] ljQLo sf/f]af/ ;~rfng ug{ cfjZos ;a} k"jf{wf/
tof/ ePsf] sfof{no ejgsf] ljj/0f jf ejg ef8fdf lng] eP axfn ;DaGwL
;Demf}tfsf] k|ltlnlk / ef8fdf lng] ejgsf] ljj/0f,
-u_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] sfo{s f/L k|d'v tyf cGo sfo{sf/L txsf kbflwsf/Lsf]
JolQmut ljj/0f / a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] ;+u 7gfTds ;+/rgf,
-3_ a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] sd{rf/L ;]j f zt{ / ;'ljwf ;DaGwL ljlgod,
-ª_ a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] shf{ gLlt,
-r_ a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] cfly{s k| zf;g ;DaGwL ljlgod,
-5_ shf{ ckn] vg ;DaGwL ljlgod,
-h_ a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;+:yfksn] lng sa"n u/]sf] z] o/sf] /sd r' Stf eO{
/fi6« a}Ídf hDdf u/]sf] k|dfl0ft x'g] sfuhft,
-em_ /fi6« a}Ín] ;do ;dodf tf]lslbPsf] cGo ljj/0f tyf sfuhftx? .
-#_ ljQLo sf/f]a f/ ug]{ Ohfhtkq lngsf nflu /fi6« a} Í ;dIf lgj] bg lbg] a}Í jf
ljQLo ;+:yfn] b]x fosf s' /f ;d] t lgj]bg;fy pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ ljQLo sf/f]a f/ ;~rfng u?~h] n /fi6« a}Ín] ;do ;dodf tf]lslbP
adf]lhdsf] Go"gtd k'FhL sfod /fVg] s'/f,
-v_ /fi6« a}Í ;Gt'i6 x'g] u/L a}Í jf ljQLo ;+:yf ;~rfng ug{ cfjZos k"j f{wf/
tof/ u/L ;]jf tyf ;'ljwf k|bfg ug{ ;Sg] kof{Kt cfwf/ /x]sf] s'/f,
-u_ a}Í jf ljQLo ;+: yfn] ljQLo sf/f]a f/ ;~rfng ug{sf nflu k|:tfj u/]sf]
ljlgod tyf sf/f]af/ ;~rfng ;DaGwL Joj:yfaf6 ljQLo sf/f]a f/ lgoldt
?kdf ;~rfng eO{ lgIf]kstf{sf] xs lxt ;+/If0f x'g] s'/f,
-3_ ljQLo sf/f]af/ ug{sf nflu /fi6« a}Ín] tf]s]sf zt{ x? kfngf ug]{ s'/fsf] d+h'/L
.
#)= ljQLo sf/f]af/ ug{ Ohfhtkq lbg] M bkmf @( adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf a} Í jf ljQLo
;+:yf ;~rfng ug{ cfjZos ef}lts k"jf{ wf/sf cltl/Qm b]xfosf s'/fdf cfjZos hfFra'em
u/L /fi6« a}Í ;Gt'i6 ePdf /fi6« a}Ín] To:tf] a} Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ bkmf #! adf]lhdsf]
juL{s/0fsf] cfwf/df sf/f]af/ ;~rfng ug{ s'g} Ps ju{sf] Ohfhtkq lbg ;Sg]5 M

18
-s_ ljQLo sf/f]af/ ug{ Ohfhtkq lb+bf :j:y k|lt:kwf{ Tds / ljQLo dWo:ytf ;DaGwL
sf/f]af/ k|e fjsf/L eO{ lgIf]kstf{sf] lxt x'G 5 eGg] nfu]d f,
-v_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod, ljlgod jf ;f] cGtu{t hf/L ePsf cfb] z jf
lgb]{zg tyf k|aGwkq / lgodfjnLsf cwLgdf /xL ljQLo sf/f]af/ ;~rfng ug{ ;Ifd
5 eGg] nfu]d f,
-u_ bkmf @( sf] pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkqsf] nflu lbPsf] lgj]bg ;fy ;+nUg
ljj/0f tyf sfuhft cg' ;f/ a} Í jf ljQLo ;+:yf ljQLo sf/f]af/ ug{ ;Ifd 5 egL
ljZjf; ug]{ kof{Kt cfwf/ ePdf .
#!= Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] juL{s/0f M -!_ bkmf $& adf]lhd ljQLo sf/f]a f/ ug{ bkmf #)
adf]lhd lbg] Ohfhtkqsf] nflu cfjZos x'g] Go"gtd r'Qmf k'FhLsf] cfwf/df /fi6« a}Ín]
Ohfhtkqk|fKt ;+: yfx?nfO{ æsÆ, ævÆ, æuÆ, / æ3Æ ju{df juL{s/0f u/L ;f]xL adf]lhdsf]
Ohfhtkq ;DalGwt a} Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ lbg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd juL{ s/0f ul/Psf Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] Go"g td r'Qmf k'FhL
/fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhd x' g]5 .
#@= ljQLo sf/f]a f/ ;~rfng ug{ Ohfhtkq lbg OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ bkmf #) df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg /fi6« a}Ín] b]xfosf] s'g} cj:yfdf a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ ljQLo sf/f]af/
;~rfng ug{ Ohfhtkq lbg OGsf/ ug{ ;Sg] 5 M–
-s_ a}Í jf ljQLo If]qsf] ljBdfg cj:yf / ;DefJotfsf] cfwf/df ljQLo sf/f]af/
;~rfng ug{ yk a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ Ohfhtkq lbg pko' St gb]lvPdf,
-v_ v08 -s_ sf] cj:yf x]/ L lgIf]kstf{s f] lxt ;+/If0fsf] lgldQ ljQLo sf/f]af/
;~rfng ug{ Ohfhtkq lbg plrt / pko'Qm gb]lvPdf,
-u_ bkmf @( / #) sf ljj/0f jf s'/fx? k"/f ePsf] gb]lvPdf .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ ljQLo sf/f] af/ ;~rfng ug]{
Ohfhtkq lbg g;lsg] cj:yf ePdf /fi6« a}Ín] ;f] sf] sf/0f v'n fO{ lgj]bg k/]s f] ldltn] Ps
;o aL; lbgleq ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ ;"rgf lbg' kg]{ 5 . ;f] cjlwleq /fi6« a} Ín]
yk ljj/0f dfu u/]sf] eP To:tf] ljj/0f k| fKt ePsf] ldltn] gAa] lbgleq To:tf] ;"r gf lbg'
kg]{5 .
##= /fi6« a}Ín] zt{ tf] Sg ;Sg] M -!_ bkmf #) adf]lhd ljQLo sf/f]a f/ ug]{ Ohfhtkq k|b fg ubf{
ljBdfg a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf] cj:yf, ljQLo sf/f]af/sf] :j:y ;~rfng tyf lgIf]kstf{sf]
lxtnfO{ Wofgdf /fvL /fi6« a} Ín] cfjZos zt{ tf]Sg ;Sg]5 . o:tf] zt{sf] kfngf ug'{
;DalGwt a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf] st{Jo x'g]5 .

19
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd tf] lsPsf] zt{df /fi6« a}Ín] cfjZostf cg'; f/ a} Í tyf ljQLo
;+:yfsf] cj:yf, ljQLo sf/f]a f/sf] :j:y ;~rfng tyf lgIf]kstf{ sf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL
yk36 tyf x] /k] m/ ug{ ;Sg] 5 .
#$= ljb]zL a}Í jf ljQLo ;+:yfn] sfof{ no vf]Ng] ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ s'g} ljb]zL a} Í jf
ljQLo ;+:yfn] g]kfn /fHoleq cfˆgf] sfof{no vf]Ng rfx]df /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] ljj/0f /
b:t'/ ;lxt /fi6« a}Ídf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ o; P] gdf cGoq h' g;'s} s' /f n] lvPsf] eP tfklg pkbkmf -!_ adf] lhdsf] lgj]bg
k|fKt x' g cfPdf /fi6« a}Í n] a} lÍË If] qdf ljBdfg k| lt:kwf{, ljb]z L a} Í jf ljQLo ;+:yfn] g]k fn
/fHosf a} lÍË ljsf;df k'¥ofpg ;Sg] of] ubfg / To:tf] ljb]z L a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] Voflt /
k|lti7f ;d] tnfO{ ljrf/ u/L To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ g]k fn /fHodf cfˆgf] sfof{n o
:yfkgf u/L ljQLo sf/f] af/ ug]{ Ohfhtkq lbg ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf] lhd Ohfhtkq k| bfg ubf{ /fi6« a}Ín] cfjZostf cg';f/ zt{ x ?
tf] Sg ;Sg]5 / o;/L tf]s]s f zt{x ? kfngf ug'{ ;DalGwt ljb] zL a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] st{J o
x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf] lhd Ohfhtkqk|fKt u/L ;+:yfkgf x' g] ljb]zL a}Í jf ljQLo
;+:yfnfO{ ljQLo sf/f]a f/sf ;DaGwdf o; P]gsf] Joj:yf nfu" x' g]5 .
t/ ljb] zL a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] k| ltlglw jf ;Dks{ sfof{nosf] sfd sf/afxLsf] xsdf
/fi6« a}Ín] tf]lslbP adf] lhd x'g] 5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd g]k fn /fHodf ljQLo sf/f] af/ ug]{ u/L cfˆgf] sfof{ no vf]Ng
:jLs[ lt kfPsf] ljb]zL a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ g]kfn /fHoleq ;+o' Qm nufgLdf csf]{ a}Í jf
ljQLo ;+:yf vf]Ng] :jLs[ lt lbOg] 5}g .
#%= Ohfhtkqsf] lgnDag tyf vf/]hL M -!_ Ohfhtkqk| fKt ;+: yfn] g]kfn /fi6« a} Í P]g, @)%* jf
of] P]g jf ;f] cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod ljk/Lt sfd u/]df jf /fi6« a}Ín] lbPsf] cfb] z
jf lgb]{zgsf] kfngf gu/]df jf lgIf]kstf{s f] lxtnfO{ Wofgdf /fvL cfk"mn] ug'{ kg]{ sfd gu/]df
/fi6« a}Ín] lglZrt cjlw tf]sL To:tf] Ohfhtkq k|fKt ;+:yfn] o; P]g adf]lhd ljQLo
sf/f]af/ ug{ k|fKt u/]sf] Ohfhtkq lgnDag ug{ jf To:tf] a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] jf To;sf]
s'g} sfof{nosf] sf/f]af/ k"0f{ jf cf+l zs ?kdf /f] Ssf ug{ ;Sg] 5 .
-@_ /fi6« a}Ín] b] xfosf cj:yfdf Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] o; P]g adf] lhd ljQLo
sf/f]af/ ;~rfng ug{ k|fKt u/]s f] Ohfhtkq vf/] h ug{ ;Sg] 5 M–
-s_ Ohfhtkq vf/]hLsf] nflu ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt a}Í jf ljQLo ;+: yfn]
cg'/f]w u/]d f,

20
-v_ Ohfhtkqk|fKt u/]sf] ldltn] 5 dlxgfleq ljQLo sf/f]a f/ gu/]df,
-u_ nuftf/ Ps dxLgfeGbf a9L cjlwb]lv ljQLo sf/f]af/ ug{ aGb u/]df,
-3_ lgIf]kstf{sf] xs lxt ljk/Lt x'g] u/L ljQLo sf/f]a f/ ;~rfng u/]df,
-ª_ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* jf of] P]g jf ;f] cGtu{t ag]sf] lgod tyf
ljlgodsf] pNn+3g u/]df,
-r_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] zt{ pNn+3g u/]df,
-5_ /fi6« a}Ín] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf gu/]df,
-h_ ;fx"sf] C0f ltg{ g;sL bfdf;fxLdf k/]df,
-em_ e'm7f] ljj/0f k] z u/L a}Í jf ljQLo ;+:yfn] Ohfhtkq k|fKt u/]sf] kfOPdf,
-`_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf cGo a}Í jf ljQLo ;+: yfdf uflePdf .
-#_ pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ adf] lhd a} Í jf ljQLo ;+:yfn] cfˆgf] Ohfhtkq vf/] h
ug{ /fi6« a} Í ;dIf /Ltk" j{s lgj] bg lbPdf To:tf] lgj] bg lbPsf] k}+ tfln; lbgleq /fi6« a} Ín]
;f]pk/ lg0f{o ug'{ kg]{ 5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf] lhdsf] lg0f{ osf] lnlvt ;"r gf / To:tf] lg0f{o sf] cfwf/ ;DalGwt
a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ pknAw u/fOg] 5 .
-%_ o; bkmf adf] lhd Ohfhtkq /2 ug]{ lg0f{o u/]s f]df ;f]s f] ;"rgf /fi6« a}Í n]
;fj{ hlgs ?kdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
#^= tNnf] ju{sf] Ohfhtkqk| fKt ;+: yf dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkqk| fKt ;+: yfdf kl/0ft x'g ;Sg] M -
!_ b]xfosf] cj:yf k"/ f u/]sf] tNnf] ju{sf] Ohfhtkqk| fKt ;+:yf /fi6« a} Ísf] :jLs[lt lnP/
dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkqk|fKt ;+: yfdf kl/0ft x'g ;Sg] 5 M–
-s_ dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkqk|fKt ;+: yfsf nflu /fi6« a} Ín] tf]s]sf] k'FhL ePsf],
-v_ ljut kfF r jif{b]lv nuftf/ gfkmf ug{ ;Ifd ePsf] ,
-u_ s'n lgliqmo shf{ -gg\k/km/ldË nf]g_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] ;Ldfleq /x]sf] ,
-3_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf ;a} zt{ x? k"/ f u/]sf] .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhdsf] :jLs[ lt k|fKt ePdf ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn]
dflyNnf] ju{ sf] ljQLo sf/f]a f/ ug{ cfˆgf] k|aGwkq / lgodfjnLdf ;+zf]w g ug'{ kg]{ /x]5 eg]
k|rlnt sfg"g adf]lhd ;+z f]wg u/L dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkq k|fKt ug{ o; P] g adf] lhd /fi6«
a}Í ;dIf lgj] bg ug'{ kg]{5 .
#&= dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkqk|fKt ;+ :yf tNnf] ju{sf] Ohfhtkqk| fKt ;+: yfdf kl/0ft x'g] M -!_
b]xfosf] s'g} cj:yf k"/f gug]{ æsÆ ju{sf] Ohfhtkqk| fKt ;+ :yf ævÆ ju{d f / ævÆ ju{sf]
Ohfhtkqk|fKt ;+:yf æuÆ ju{d f kl/0ft x'g] u/L /fi6« a}Ín] lg0f{o ug{ ;Sg]5 M–

21
-s_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] cjlwleq tf]s] adf]lhdsf] k'F hL gk'¥ ofPsf],
-v_ ljut kfF r jif{b]lv nuftf/ gf]S;fgLdf /x]s f],
-u_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zg k6s k6s pNn+3g u/L sf/afxLdf k/]sf] ,
-3_ /fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhd hf]lvd Joxf]g]{ sf]if sfod ug{ g;s]sf] .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s' g} a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ sf/afxL ug'{eGbf cuf8L /fi6«
a}Ín] To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ To:tf] sf/afxLsf] lj?4 ;kmfO{ k] z ug]{ dgfl;a dflkmssf]
df}s f lbg' kg]{5 .
-#_ dflyNnf] ju{sf] Ohfhtkqk|fKt a}Í jf ljQLo ;+:yfn] tNnf] ju{ sf] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf kl/0ft x'g rfxL :jLs[ ltsf nflu /fi6« a}Í df lgj] bg lbPdf /fi6« a}Í n] cfjZos
hfFr a' em u/L :jLs[lt k| bfg u/] df To:tf] a} Í jf ljQLo ;+:yf tNnf] ju{ sf] Ohfhtkqk| fKt a}Í jf
ljQLo ;+:yfdf kl/0ft x'g] 5 .
#*= t/n ;DklQ sfod ug'{ kg]{ M lgIf]k ;+sng ug]{ jf shf{ k|j fx ug]{ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn]
/fi6« a}Ín] tf]lslbP adf]lhdsf] t/n ;DklQ sfod ug'{ kg]{ 5 .
#(= Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;"rL k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ /fi6« a}Ín] cfly{s jif{s f] k| To]s tLg
dlxgfdf ljQLo sf/f]af/ ub}{ cfPsf Ohfhtkqk| fKt ;+: yfsf] ;"rL /fli6«o:t/sf] kqklqsfdf
k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;"rL k|sfzg ubf{ To:tf ;+:yfn] ljQLo sf/f]a f/ ;~rfng
u/] sf] ldlt tyf k|To] s ;+:yfsf] r' Qmf k'FhLsf] ljj/0f ;d] t cnu cnu b] lvg] u/L k|sfzg ug'{
kg]{5 .
kl/R5]b–%
k'FhL ;DaGwL Joj:yf
$)= k'FhL sfod /fVg'kg]{ M -!_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] Go"gtd clws[t k'FhL, hf/L k'F hL tyf r'Qmf
k'FhL /fi6« a}Ín] ;do ;dodf tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-@_ of] P]g k| f/De xF' bfsf avt sfod /x]sf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] /fi6« a}Ín] tf]s]s f]
cjlwleq pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k'F hLut ;+ /rgf sfod ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cjlwleq pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k'F hL gk' ¥ofpg] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfn] To:tf] k'F hL gk' ¥ofP;Dd nfef+ z 3f]if0ff ug{ jf afF 8\g kfpg] 5}g .
$!= k'FhL j[l4 ug'{ kg]{ M -!_ /fi6« a}Ín] pko'Qm b]v]df Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] tTsfn sfod /x]sf]
clws[t k'F hL, hf/L k'FhL / r'Qmf k'FhL a9fpg lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd /fi6« a}Í n] lgb]{z g lbPdf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf]
clws[ t k'F hL, hf/L k'FhL tyf e' QmfgL k'F hL j[l4 ug'{ kg]{5 .

22
$@= k'FhLsf]if M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf] s'n ;DklQ jf s'n hf]lvdefl/t ;DklQsf]
cfwf/df /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] cg'kftdf k'FhLsf]if sfod ug'{ kg]{5 .
-@_ s' g} a}Í jf ljQLo ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k'F hLsf]if sfod ug{ g;s]df
;ldltn] k}+ tL; lbgleq ;f]s f] hfgsf/L /fi6« a}Í nfO{ lbg' kg]{5 . To;/L lbPsf] hfgsf/Ldf cGo
s'/fsf] cltl/Qm k'F hLsf] if sfod /xg g;s] sf] sf/0f tyf k'F hLsf] ifnfO{ j[ l4 u/L klxn]s} cj:yfdf
Nofpg ;ldltn] tof/ u/] sf] of] hgf jf sfo{qmd ;d] t ;+ nUg u/] sf] x'g' kg]{ 5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] hfgsf/L k|fKt ePkl5 /fi6« a}Ín] ;ldltn] k]z u/]s f] of] hgf
jf sfo{ qmd dgfl;a b]v] df ;f]x L adf] lhd / To;df s'g} ;+zf] wg jf x] /k]m/ ug'{ k/] df ;f]s f]
sf/0f v'nfO{ k|: tfljt of] hgf jf sfo{qmd ;+zf]w g jf x]/k] m/ u/L sfof{G jog ug{ ;DalGwt a}Í
jf ljQLo ;+:yfnfO{ lgb]{zg lbg]5 .
-$_ s'g} a}Í jf ljQLo ;+:yfn] o; bkmf adf] lhdsf] bfloTj k"/f gu/]df jf tTsfn ug{
;Sg] gb] lvPdf /fi6« a}Ín] To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yfnfO{ bkmf #& adf]lhdsf] sf/afxL ug{
;Sg]5 .
-%_ o; bkmfdf cGoq h' g;'s} s' /f n] lvPsf] eP tfklg /fi6« a}Í n] ;do ;dodf lbPsf]
lgb]{ zg ;~rfns ;ldltn] kfngf gu/]s f] jf ;~rfns jf sfo{sf/L k|d'vsf] å]ifk"0 f{ nfk/jfxL jf
ablgotn] ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] k'F hLsf] if pkbkmf -!_ adf]lhd sfod x'g g;s]s f]
/x]5 eg] To:tf] ;~rfns jf sfo{sf/L k|d'vnfO{ /fi6« a}Ín] ljuf] adf] lhd;Dd hl/afgf ug{
;Sg]5 / ;~rfns jf sfo{sf/L k|d'vsf] To:tf] sfo{a f6 k'F hLsf] if sfod /xg g;ls xflg
gf]S;fgL ePsf] /x]5 eg] ;f] /sd c;"n pk/ ug{ /fi6« a}Í, ;DalGwt a}Í jf ljQLo ;+:yf jf
To:tf] a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] r' Qmf k'F hLsf] kfFr k| ltzt;Dd z]o/ lnPsf z]o /wgLn] PSn} jf
;fd' lxs ?kdf lghpk/ k|r lnt sfg"g adf]lhd cbfntdf ph"/ ug{ ;Sg]5g\ .
$#= hf]lvd Joxf]g]{ sf]if M Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] cfˆgf] s' n ;DklQ / jf;nftaflx/sf] sf/f]a f/sf]
bfloTj ;DaGwL hf]l vdnfO{ vfDg ;Sg] u/L /fi6« a} Ín] tf]lslbPadf]lhdsf] cg'kftdf hf]lvd
Joxf]g]{ sf]if /fVg' kg]{5 .
$$= ;fwf/0f hu]8f sf]i f M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] Ps ;fwf/0f hu] 8f sf]if sfod /fVg' kg]{5 .
To:tf] hu] 8f sf]i fdf e'QmfgL k'FhLsf] bf]Aa/ geP;Dd k|To]s jif{s f] v'b gfkmfaf6 sDtLdf aL;
k|ltzt /sd yKb} hfg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] hu] 8f sf] ifdf hDdf ePsf] /sd /fi6«
a}Ísf] k"j{ :jLs[ lt glnO{ cGo zLif{s df /sdfGt/ ug{ jf nufgL ug{ kfOg]5} g .
$%= ;6xL ;dLs/0f sf]if M -!_ ljb]zL ljlgdo sf/f]af/ ug]{ Ohfhtkq kfPsf] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfn] k|To]s cfly{s jif{df ef/tLo ?k}ofFF afx]s cGo ljb]zL d'b|fsf] ljlgdo b/df kl/jt{g

23
ePsf] sf/0faf6 cfh{g u/]sf] k'gd{"NofÍg d'gfkmfnfO{ ;f]xL cfly{s jif{sf] cGTodf gfkmf–
gf]S;fg lx;fadf cfjZos lx;fa ldnfg ug'{ kg]{5 . o;/L gfkmf–gf] S;fg lx;fadf lx;fa
ldnfg ubf{ s'g} cfly{s jif{d f k'gd"{NofÍg cfDbfgL ePsf] 5 eg] To:tf] d'gfkmfsf] sDtLdf
kRrL; k|ltzt /sd ;6xL ;dLs/0f sf]i fdf hDdf ug'{ kg]{ 5 .
t/ ef/tLo ?k}ofFsf] ljlgdo b/df kl/jt{g ePsf] sf/0faf6 x'g] k'gd"{NofÍg gfkmf–
gf]S;fgLsf] xsdf /fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd ;6xL ;dLs/0f sf] ifdf hDdf ePsf] /sd ljb]zL d' b|fsf]
cjd"Nog ePsf] sf/0faf6 x' g] gf]S;fgL ;dfof] hg ug{ afx]s /fi6« a}Ísf] :jLs[lt glnO{ cGo
sfddf vr{ ug{ jf /sdfGt/ ug{ kfOg] 5} g .
$^= nfef+ z afF 8\gdf aGb]h M -!_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] ;Dk"0f{ k|f/lDes vr{ , cl3Nnf] jif{ ;Dd x'g
uPsf] gf] S;fgL, k'FhLsf]if, hf]lvd Joxf]g]{ sf]if / ;fwf/0f hu]8fsf]ifdf bkmf $$ adf]lhd
5'6\ofpg' kg]{ /sd k"/f gu/] ;Dd / ;j{;fwf/0fnfO{ 5' 6\ofOPsf] z]o/ laqmL ljt/0f u/L dfu
/sd k"0f{ ?kdf r'Qmf geP;Dd z]o/wgLx?nfO{ nfef+ z 3f]if0ff ug{ jf afF8\g kfpg] 5}g .
-@_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] nfef+ z 3f] if0ff tyf ljt/0f ug'{ cufj} /fi6« a}Í sf] :jLs[ lt
lng' kg]{5 .
kl/R5]b–^
ljQLo sf/f]af/ ;~rfng ;DaGwL Joj:yf
$&= Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] ug{ ;Sg] ljQLo sf/f]af/ M -!_ of] P]g , k|aGwkq / lgodfjnLsf]
cwLgdf /xL æsÆ ju{ sf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] b]x fo adf] lhdsf] ljQLo sf/f]a f/ ug{ ;Sg] 5 M–
-s_ Aofh jf lagf Aofhdf lgIf]k :jLsf/ ug]{ tyf To:tf] lgIf]ksf] e'QmfgL lbg],
-v_ /fi6« a}Ín] tf]lslbP adf]lhd shf{ lbg],
-u_ k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL ljb] zL ljlgdo sf/f]af/ ug]{,
-3_ xfo/ kr]{h, xfOkf]lys]zg, lnlhË, xfpl;Ë, tyf ;]jf Joj;fosf] nflu shf{
lbg],
-ª_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] cwLgdf /xL dr]{0 6 a}lÍË sf/f]af/ ug]{,
-r_ cGo Ohfhtkqk|fKt ;+:yf;Fu ldnL ;xljQLos/0fsf] cfwf/df lwtf] ljefhg
-kf/L kf;'_ ug]{ u/L cfk;df ePsf] ;Demf}t f cg';f/ ;+o'Qm ?kdf shf{ lbg]
lbnfpg] Joj:yf ug]{,
-5_ cfˆgf] u| fxssf] tk{maf6 hdfgtkq hf/L ug]{ / ;f] afkt u| fxs;Fu cfjZos
zt{ u/fpg] , ;'/If0f lng], lghsf] rn crn ;DklQ lwtf]aGws lng] jf t];|f]
JolQmsf] h]yf hdfgt lng],

24
-h_ :jb]zL jf ljb]zL a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] hdfgtdf shf{ lbg],
-´_ k|tLtkq, ljlgdokq, k|lt1fkq, r]s, ofq' r]s, 8« fˆ6 jf cGo ljQLo pks/0f
lgisfzg ug]{, :jLsf/ ug]{ , e'QmfgL lbg], l8:sfp06 ug]{ jf vl/b laqmL ug]{,
-`_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] cwLgdf /xL 6]lnkmf]g, 6]n]S;, ˆofS;, sDKo'6/ jf
DofUg]l6s 6]k jf cGo To:t} k|sf/sf ljB'tLo pks/0f jf ;fwgsf] dfWodaf6
lgIf]k lng], e'QmfgL lbg], /sdfGt/ ug]{,
-6_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] cwLgdf /xL q]ml86 sf8{ , 8]la6 sf8{ , rfh{ sf8{
nufotsf cGo ljQLo pks/0fx? hf/L ug]{, :jLsf/ ug]{ / ;f] ;DaGwL sfo{
ug{ Ph]06 lgo'Qm ug]{,
-7_ c6f]d] 6]8 6] n/ d]lzg / Sof; l8:k]lG;Ë d]lzgsf] dfWodaf6 lgIf]k lng],
e'QmfgL lbg] / shf{ lbg],
-8_ cfk"m n] kTofPsf] JolQmnfO{ clwljsif{ shf{ lbg],
-9_ cfk"msxfF klxn] g} lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] d"Non] vfd];Ddsf]
/sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg] jf cGo Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] k'gM lwtf]d f To;sf] d"Non]
vfd];Ddsf] /sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg],
-0f_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] zt{df /fi6« a}Ísf] Ph]0 6 eO{ g]kfn ;/sf/sf] tk{maf6
;/sf/L sf/f]a f/ nufot cGo sf/f]af/ ug]{,
-t_ g]kfn /fHoleq jf ljb]zdf ljlgdokq, r]s jf cGo ljQLo pks/0fåf/f /sd
k7fpg] jf rnfg ug]{, ;'g, rfFbL, z]o/, l8a]Gr/, a08 cflb vl/b laqmL ug]{ /
z]o/sf] nfef+ z tyf k|lt1fkq, l8a]Gr/, a08 cflbsf] Aofh c;"npk/ ug]{,
-y_ u|fxssf] lgldQ sldzg Ph]06 eO{ z]o/, l8a]Gr/ jf ;'/If0fsf] lhDdf lng],
vl/b laqmL ul/lbg], z]o/sf] nfef+ z, l8a]Gr/ jf ;'/If0fsf] Aofh cflb p7fO{
lbg] / ;f] sf] nfef+ z, d'gfkmf jf Aofh g]kfn /fHoleq jf ljb]zdf ;d] t
k7fpg],
-b_ g]kfn ;/sf/ jf /fi6« a} Ín] hf/L u/]sf] C0fkq vl/b laqmL ug]{ jf ;sf/ ug]{,
-w_ ;]km l8kf]lh6 eN6sf] Joj:yf ug]{,
-g_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] zt{df jf;nftaflx/sf] sf/f]af/ ug]{,
-k_ ljkGg ju{, Go"g cfo ePsf kl/jf/, b}jL k|sf]k kLl8t tyf d'n'ssf s'g}
If]qsf afl;Gbfsf] cfly{s pTyfgsf] nflu JolQmut jf ;fd'l xs hdfgLdf /fi6«
a}Ín] tf]s] adf]lhdsf] /sd;Dd shf{ lbg],

25
-km_ cfk"m tyf cGo Ohfhtkqk| fKt ;+:yfaf6 shf{ lng] C0fL jf u|fxssf] ljj/0f,
;"rgf jf hfgsf/L /fi6« a}Í jf s'g} cGo Ohfhtkqk| fKt ;+:yfaLr lng] lbg],
-a_ cGo s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+: yfaf6 cfˆgf] u|fxsnfO{ shf{ pknAw u/fpg
hdfgL a:g],
-e_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] ;Ldfleq /xL z] o/ l8a]Gr/, a08, C0fkq, artkq, jf
cGo ljQLo pks/0fsf] dfWodaf6 k'FhL kl/rfng ug]{,
-d_ cfjZostfg' ;f/ /fi6« a}Íaf6 k'gs{hf{ lng] jf cGo Ohfhtkqk| fKt ;+:yfaf6
shf{ lng]lbg],
-o_ kl/of]hgf :yfkgf, ;~rfng / d"NofÍg ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg, ;j]{If0f
ug]{ u/fpg] tyf tfnLd, k/fdz{ / cGo hfgsf/L pknAw u/fpg] ,
-/_ kl/of]hgfsf] k|j 4{gsf nflu g]kfn ;/sf/ jf cGo :jb] zL jf ljb]zL lgsfoaf6
k|fKt ePsf] /sd shf{s f] ?kdf k| jfx ug]{ jf shf{s f] Aoj:yfkg ug]{,
-n_ s'g} JolQm jf ;+:yfnfO{ shf{ lb+bf jf lgh;Fu s'g} sf/f]af/ ubf{ cfˆgf] lxtsf]
;+/If0fsf nflu cfjZostf cg';f/ zt{ u/fpg],
-j_ cfˆgf] rn crn hfoh]yf lwtf] /fvL shf{ lng],
-z_ ;ldltn] agfPsf] ljlgodsf] cwLgdf /xL shf{ ckn] vg ug]{,
-if_ cfˆgf] hfoh]yfsf] plrt k|aGw jf laqmL ug]{,
-;_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo sfd ug]{ .
-@_ of] P] g tyf k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL ævÆ ju{ sf] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfn] b]x fo adf]lhdsf] ljQLo sf/f]a f/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] ;Ldfleq /xL Aofh jf lagf Aofhdf lgIf]k :jLsf/ ug]{ tyf
To:tf] lgIf]ksf] e'QmfgL lbg],
-v_ xfOkf]lys]zg shf{ afx]s tf]lsP adf]lhd cGo shf{ lbg],
-u_ k|rlnt sfg"g tyf /fi6« a} Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] cwLgdf /xL ljb] zL ljlgdo
sf/f]af/ ug]{,
-3_ xfo/ kr]{ h, lnlhË, xfpl;Ë, tyf ;]jf Joj;fosf] nflu shf{ lbg],
-ª_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] cwLgdf /xL dr]{0 6 a}lÍË sf/f]af/ ug]{,
-r_ cGo Ohfhtkqk| fKt ;+:yfx?;Fu ldnL ;xljQLos/0fsf] cfwf/df lwtf]
ljefhg
-kf/L kf;'_ ug]{ u/L cfk;df ePsf] ;Demf}t f cg' ;f/ ;+ o'Qm ?kdf shf{ lbg],
lbnfpg] Joj:yf ug]{,

26
-5_ :jb]zL a} Í jf ljQLo ;+:yfsf] hdfgtdf shf{ lbg],
-h_ cfˆgf] u| fxssf] tk{maf6 hdfgtkq hf/L ug]{ / ;f] afkt u| fxs;Fu cfjZos
zt{ u/fpg] , ;'/If0f lng], lghsf] rn crn ;DklQ lwtf]aGws lng] jf t];|f]
JolQmsf] h]yf hdfgt lng],
-em_ ljlgdokq, k|lt1fkq, r]s, ofq' r]s, 8« fˆ6 jf x'0 8L hf/L ug]{, :jLsf/ ug]{,
e'QmfgL lbg], l8:sfp06 ug]{ jf vl/b laqmL ug]{,
-`_ c6f]d] 6]8 6] n/ d]lzg / Sof; l8:k]lG;Ë d]lzgsf] dfWodaf6 lgIf]k lng],
e'QmfgL lbg] / shf{ lbg],
-6_ cfk"m n] kTofPsf] JolQmnfO{ clwljsif{ shf{ lbg],
-7_ cfˆgf] rn crn hfoh]yf lwtf] /fvL shf{ lng],
-8_ cfk"msxfF klxn] g} lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] d"Non] vfd];Ddsf]
/sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg] jf cGo Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] k'gM lwtf]d f To;sf] d"Non]
vfd];Ddsf] /sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg],
-9_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] zt{s f] cwLgdf /xL k| tLtkq lgisfzg tyf :jLsf/ ug]{,
-0f_ g]kfn /fHoleq ljlgdokq, r]s jf cGo ljQLo pks/0fsf] dfWodåf/f /sd
k7fpg], z] o/ jf l8a]Gr/, a08 cflb vl/b laqmL ug]{, z]o/sf] nfef+z /
k|lt1fkq, l8a]Gr/, a08 cflbsf] Aofh c;" npk/ ug]{,
-t_ u|fxssf] lgldQ sldzg Ph]06 eO{ z]o/, l8a]Gr/ jf ;'/If0fsf] lhDdf lng],
vl/b laqmL ul/lbg], z] o/, l8a]G r/ jf ;'/If0fsf] nfef+ z, Aofh, d'gfkmf cflb
p7fO lbg],
-y_ g]kfn ;/sf/ jf /fi6« a}Ín] hf/L u/]sf] C0fkqsf] vl/b laqmL ug]{ jf ;sf/
ug]{,
-b_ ;]km l8kf]lh6 eN6sf] Joj:yf ug]{,
-w_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] zt{df jf;nftaflx/sf] sf/f]af/ ug]{,
-g_ ljkGg ju{, Go"g cfo ePsf kl/jf/, b}jL k|sf]k kLl8t tyf d'n'ssf s'g}
If]qsf afl;Gbfsf] cfly{s pTyfgsf] nflu JolQmut jf ;fd'l xs hdfgLdf /fi6«
a}Ín] tf]s] adf]lhdsf] /sd;Dd shf{ lbg],
-k_ cfk"m tyf cGo s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaf6 shf{ jf s'g} k|sf/sf] ;'ljwf lng]
C0fL jf u|fxssf] ljj/0f ;" rgf jf hfgsf/L /fi6« a}Í jf s'g} cGo
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaLr lng] lbg],

27
-km_ cGo s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+: yfaf6 cfˆgf] u|fxsnfO{ shf{ pknAw u/fpg
hdfgL a:g],
-a_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] ;Ldfleq /xL z]o/, l8a]Gr/, a08, C0fkq, artkq jf
cGo ljQLo pks/0fsf] dfWodaf6 k'FhL kl/rfng ug]{,
-e_ cfjZostfg' ;f/ /fi6« a}Íaf6 k'gs{hf{ lng] jf cGo Ohfhtkqk|fKt ;+: yfaf6
shf{ lng] lbg],
-d_ kl/of]hgfsf] k|j 4{gsf nflu g]kfn ;/sf/ jf cGo :jb] zL jf ljb]zL lgsfoaf6
k|fKt ePsf] /sd shf{s f] ?kdf k| jfx ug]{ jf shf{s f] Joj:yfkg ug]{ ,
-o_ kl/of]hgf :yfkgf, ;~rfng / d"NofÍg ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg, ;e]{If0f
ug]{ u/fpg] tyf tfnLd, k/fdz{ / cGo hfgsf/L pknAw u/fpg] ,
-/_ ;ldltn] agfPsf] ljlgodsf] cwLgdf /xL shf{ ckn] vg ug]{,
-n_ s'g} JolQm jf ;+:yfnfO{ shf{ lb+bf jf lgh;Fu s'g} sf/f]af/ ubf{ cfˆgf] lxtsf]
;+/If0fsf nflu cfjZostf cg';f/ zt{ u/fpg],
-j_ s'g} klg JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ ;jf/L ;fwg, d]lzg cf}hf/,
pks/0f, 3/fo;L l6sfp ;fdfg jf To:t} cGo rn ;DklQsf] nflu ls:tfaGbL
jf xfo/kr]{h shf{ pknAw u/fpg],
-z_ hUuf ljsf;, cfjf;Lo k|of]hgsf nflu hUuf vl/b tyf 3/ lgdf{0f h:tf
kl/of]hgf ;~rfng ug]{ / To:tf 3/ hUufsf] laqmL ljt/0f tyf Joj:yfkg
ug]{ u/fpg],
-if_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo sfd ug]{ .
-#_ of] P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL …uÚ ju{s f] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn]
b]xfo adf] lhdsf] ljQLo sf/f] af/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] ;Ldfleq /xL Aofh jf lagf Aofhdf lgIf]k :jLsf/ ug]{ tyf
To:tf] lgIf]ksf] e'QmfgL lbg],
-v_ xfOkf]lys]zg shf{ afx]s tf]lsP adf]lhd shf{ lbg],
-u_ xfo/ kr]{h, lnlhË, xfpl;Ë, ;DaGwL sf/f]af/ tyf ;]jf Joj;fosf] nflu shf{
lbg],
-3_ dr]{06 a}lÍË sf/f]a f/ ug]{,
-ª_ ;ldltn] agfPsf] ljlgodsf] cwLgdf /xL shf{ ckn] vg ug]{,
-r_ cGo Ohfhtkqk|fKt ;+:yf;Fu ldnL ;xljQLos/0fsf] cfwf/df lwtf] ljefhg
-kf/L kf;'_ ug]{ u/L cfk;df ePsf] ;Demf}tf cg' ;f/ ;+o'Qm ?kdf shf{ lbg],

28
-5_ a}Í jf ljQLo ;+: yfsf] hdfgtdf shf{ lbg],
-h_ cfˆgf] rn crn hfoh]yf lwtf] /fvL shf{ lng],
-em_ cfk"msxfF klxn] g} lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] d"Non] vfd];Ddsf]
/sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg] jf cGo Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf lwtf] /lx;s]sf] rn crn ;DklQsf] k'gM lwtf]d f To;sf] d"Non]
vfd];Ddsf] /sd k'gM Ps}k6s jf k6s k6s u/L shf{ lbg],
-`_ cfˆgf] hfoh]yfsf] plrt k|aGw ug]{ , laqmL ug]{ jf axfndf lbg],
-6_ ljlgdokq, k|lt1fkq, r]s, ofq'r]s, 8« fˆ6 jf cGo ljQLo pks/0f hf/L ug]{,
:jLsf/ ug]{, e'QmfgL lbg], l8:sfp06 ug]{ jf vl/b laqmL ug]{,
-7_ ef/tLo ?k} ofF vl/b tyf laqmL ug]{,
-8_ ljkGg ju{, Go"g cfo ePsf kl/jf/, b}jL k|sf]k kLl8t tyf d'n'ssf s'g}
If]qsf afl;Gbfsf] cfly{s pTyfgsf] nflu JolQmut jf ;fd"l xs hdfgLdf /fi6«
a}Ín] tf]s] adf]lhdsf] /sd;Dd C0f lbg],
-9_ cfk"m tyf cGo s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaf6 shf{ jf s'g} k|sf/sf] ;'ljwf lng]
C0fL jf u|fxssf] ljj/0f ;" rgf jf hfgsf/L /fi6« a}Í jf s'g} cGo
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaLr lng] lbg] ,
-0f_ s'g} klg JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ ;jf/L ;fwg, d]lzg cf}hf/,
pks/0f, 3/fo;L l6sfp ;fdfg jf To:t} cGo rn ;DklQsf] nflu ls:tfaGbL
jf xfo/kr]{h shf{ pknAw u/fpg],
-t_ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ cfjf;Lo 3/ jf uf]bfd 3/ vl/b ug{ jf
lgdf{0f ug{ jf To:tf] cfjf;Lo 3/ jf uf]bfd 3/ lgdf{0f ug{sf lgldQ hUuf
vl/b ug{ shf{ pknAw u/fpg],
-y_ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+: yfnfO{ ;jf/L ;fwg, d]l zg, cf}hf/ pks/0f,
3/fo;L l6sfp ;fdfg jf To:t} rn ;DklQ ef8fdf lng shf{ -lnlhË
kmfOgfG;_ pknAw u/fpg] jf To:tf rn ;DklQ ef8fdf lbg],
-b_ s'g} JolQm jf ;+:yfnfO{ shf{ lb+bf jf lgh;Fu s'g} sf/f]af/ ubf{ cfˆgf] lxtsf]
;+/If0fsf nflu cfjZostf cg';f/ zt{ u/fpg],
-w_ cfˆgf] u| fxssf] tk{maf6 hdfgtkq hf/L ug]{ / ;f] afkt u| fxs;Fu cfjZos
zt{ u/fpg] , ;'/If0f lng], lghsf] rn crn ;DklQ lwtf]aGws lng] jf t];|f]
JolQmsf] h]yf hdfgt lng],
-g_ u|fxssf] lgldQ sldzg Ph]06 eO{ z]o/, l8a]Gr/ jf ;'/If0fsf] lhDdf lng],

29
vl/b laqmL ul/lbg], z] o/, l8a]G r/ jf ;'/If0fsf] nfef+ z, Aofh, d'gfkmf cflb
p7fO lbg],
-k_ hUuf ljsf;, cfjf;Lo k|of]hgsf nflu hUuf vl/b tyf 3/ lgdf{0f h:tf
kl/of]hgf ;~rfng ug]{ / To:tf 3/ hUufsf] laqmL ljt/0f tyf Joj:yfkg
ug]{ u/fpg],
-km_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo sfd ug]{ .
-$_ /fi6« a} Ín] lbPsf] lgb]{z gsf] cwLgdf /xL …3Ú ju{sf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] b]xfo
adf] lhdsf] sf/f]a f/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ tf]lsP adf]lhd shf{ k|b fg ug]{,
-v_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] cjlw;Dd lgoldt ?kdf art u/L tf]lslbPsf] art
sfod /fv]sf ;d"x jf ;d"xsf ;b:onfO{ n3' Joj;fo ;~rfng ug{ s'g} rn
crn ;DklQ ;'/If0f jf hdfgt lnO{ jf glnO{ n3'shf{ lbg],
-u_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf jf :jb]zL jf ljb] zL ;+3 ;+: yf cflbaf6 C0f jf cg'bfg
k|fKt ug]{ / To:tf] C0f jf cg'bfg n3'shf{ ljt/0fdf jf ;f] sfo{ nfO{
k|efjsf/L agfpg] sfddf k| of]u ug]{,
t/ ljb]zL ;+3 ;+:yf cflbaf6 C0f jf cg'bfg lng'cl3 /fi6« a}Ísf]
:jLs[lt lng' kg]{5 .
-3_ n3'shf{ pknAw u/fpg'cl3 h'g sfo{s f] nflu shf{ dfu ePsf] xf] ;f] ;DaGwL
sfo{sf] d"N ofÍg ug]{ / To:tf] sfo{sf] ;DefJotf 5, 5}g klxrfg ug]{ ,
-ª_ Go"g cfo ePsf JolQmsf] cfly{s l:yltdf ;'wf/ x'g] vfnsf n3' Joj;fo ug]{,
-r_ n3' Joj;fosf ;DaGwdf uf]i 7L ;~rfng ug]{, kl/of] hgf th'{df ug{ k|l zIf0f
lbg], ;xof]u ug]{, k| fljlws 1fg lbnfpg] / cfjZostfg' ;f/ k| fljlws ;xof] u
h'6fpg],
-5_ n3'shf{ kl/rfng ;DaGwdf ;d" xnfO{ cfjZos ;]j f k|b fg ug]{,
-h_ n3'shf{ ;dodf c;" npk/ ug]{t k{m cfjZos sf/afxL ug]{ ,
-´_ n3'shf{sf] plrt k| of] u eP gePsf] ;DaGwdf cg'udg ug]{ / cg'udg ubf{
plrt k| of]u ePsf] gb]lvPdf cfjZos lgb]{zg lbg],
-`_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] ;Ldfleq /xL Aofh jf lagf Aofhdf lgIf]k :jLsf/ ug]{
tyf To:tf] lgIf]ksf] e'QmfgL lbg],
-6_ cfˆgf] rn crn hfoh] yf lwtf] /fvL shf{ lng] tyf hfoh]yfsf] plrt k|aGw
ug]{,

30
-7_ ;ldltn] agfPsf] ljlgodsf] cwLgdf /xL shf{ ckn] vg ug{],
-8_ cfk"m tyf cGo s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaf6 shf{ jf s'g} k|sf/sf] ;'ljwf lng]
C0fL jf u|fxssf] ljj/0f ;" rgf jf hfgsf/L /fi6« a}Í jf s'g} cGo
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaLr lng]lbg],
-9_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo sfd ug]{ .
$*= Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] ug{ gx'g] sfd M -!_ Ohfhtkq k|fKt ;+: yfn] b]xfosf sfd ug'{ u/fpg'
x'Fb}g M–
-s_ Jofkf/ ug]{ p2]Zon] dfn;fdfg vl/b laqmL ug{ jf cfˆgf] k|of]hgsf] lgldQ
cfjZos k/]d f afx]s crn ;DklQ vl/b ug{,
t/ ævÆ / æuÆ ju{sf Ohfhtkq k| fKt ;+ :yfn] bkmf $& sf] cwLgdf
/xL cfˆgf] sfd sf/f]a f/ ;~rfng ug]{ ;DaGwdf 3/ hUufsf] vl/b laqmL,
ljt/0f tyf Joj:yfkg ug{ o; v08n] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
-v_ cfˆgf] z] o/sf] ;'/If0fdf shf{ lbg,
-u_ ;+:yfks, ;~rfns, r'Qmf k'F hLsf] Ps k|ltzt jf ;f] eGbf a9L z] o/ lnPsf
JolQm, sfo{sf/L k|d'v jf To:tf JolQmsf] kl/jf/sf ;b:o jf ;~rfns
dgf]gLt jf lgo'lQm ug]{ clwsf/ kfPsf kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ shf{ jf
;'ljwf k|bfg ug{,
-3_ ;+:yfks, ;~rfns, r'Qmf k'F hLsf] Ps k|ltzt jf ;f] eGbf a9L z] o/ lnPsf
JolQm, sfo{sf/L k|d'v jf To:tf JolQmsf] kl/jf/sf ;b:o jf d}g]lhË Ph]0 6
jf ;~rfns dgf]gLt ug]{ clwsf/ kfPsf] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf]
ljQLo :jfy{ ePsf] s'g} kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ s'g} lsl;dsf] shf{ jf
;'ljwf k|bfg ug{,
-ª_ Pp6} u| fxs, sDkgL, Ps} ;d"xsf] sDkgL jf ;fem]bf/L kmd{nfO{ cfˆgf]
k'FhLsf]ifsf] /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] k|ltzteGbf a9L x'g] u/L shf{ jf ;'ljwf
k|bfg ug{,
:ki6Ls/0f M æPs} ;d"x sf] sDkgL jf ;fem]bf/L kmd{Æ eGgfn] /fi6« a}Ín] ;do
;dodf tf] lslbPadf]lhdsf sDkgLx? jf ;fem]bf/L kmd{x ?sf] ;d" x ;Demg' k5{ .
-r_ ;+:yfks, ;~rfns jf sfo{sf/L k|d'v hdfgt a;L s'g} JolQm, kmd{, sDkgL
jf ;+ :yfnfO{ s'g} lsl;dsf] shf{ lbg,
-5_ /fi6« a}Íaf6 æsÆ,ævÆ / æuÆ ju{sf] ljQLo sf/f]a f/ ug{ :jLs[lt kfPsf
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] lwtf] kqdf nufgL ug{,

31
-h_ /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf] ;LdfeGbf a9L /sd cGo ;+: yfsf] z] o/ k'FhLdf nufgL
ug{,
-em_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfx? cfk;df ldnL ljQLo sf/f]af/df s'g} lsl;dsf]
Psflwsf/ jf cGo s'g} lsl;dsf] lgolGqt cEof; sfod ug{,
-`_ cfk"m n] gfhfoh nfe lng] lgotn] ljQLo If]qsf] k|lt:kwf{ Tds jftfj/0fdf
s[lqd cj/f]w v8f x'g] s'g} klg lsl;dsf] sfo{ ug{,
-6_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] ug{ gx'g] egL /fi6« a}Ín] tf]s]sf cGo sfo{ ug{ .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ / -3_ jf o; P] gdf cGoq h'g;' s} s' /f n] lvPsf] eP
tfklg g]kfn ;/sf/ jf /fi6« a}Ín] hf/L u/]s f] C0fkq jf d' 2tL /l;bsf] lwtf]df shf{ lbg /
;+:yfks, ;~rfns, sfo{s f/L k|d'v jf Ps k| ltzteGbf a9L z]o / lnPsf z] o/wgL To:tf]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] s'g} klg kbdf axfn /x]s f] eP To:tf] sfo{sf/L k|d'v jf z]o /wgLnfO{
sd{rf/L ;' ljwf cGtu{ tsf] shf{ ;' ljwf jf ;fk6L k|bfg ug{ afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5} g .
-#_ u}/sfg"g L ?kaf6 /sd cfh{g u/L lgIf]k vftfdf hDdf ug]{ s'g} klg JolQmnfO{
sfg"g L sf/afxLaf6 arfpgsf nflu Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] To:tf] ;DklQ n's fpg, kl/jt{ g ug{ ,
e'QmfgL jf /sdfGt/ ug{ jf ;f]s f] pTklQ jf ;| f]t ;DaGwL hfgsf/L n' sfpg] jf 9fF6\ g] jf ;f]s f]
nflu s' g} lsl;dsf] ;xof]u ug'{ x'Fb}g . o:tf] sfo{ u/]s f] hfgsf/L k|fKt x' g cfPdf jf To:tf]
sfo{ eP u/] sf] z+s f nfu] df Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] ;f]sf] ljj/0f /fi6« a}Í jf d' b|f ckrng
lgoGq0f ug]{ ;DalGwt cGo lgsfonfO{ t'?Gt pknAw u/fpg' kg]{5 .
kl/R5]b–&
lgodg, lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f
$(= lgodg ug]{ /fi6« a}Ísf] clwsf/ M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sfd sf/afxL lgodg tyf
Jojl:yt ug]{ k"0 f{ clwsf/ /fi6« a}Ídf lglxt x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd lgodg ug]{ ;DaGwdf /fi6« a}Í n] cfjZos b]v] sf ljifodf
lgod agfpg / cfjZos cfb]z, lgb]{ zg, ;"rgf tyf kl/kq hf/L ug{ ;Sg]5 / To:tf] lgod,
cfb]z , lgb]{z g, ;"r gf tyf kl/kqsf] kfngf ug'{ ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] st{ Jo x' g]5 .
%)= a}lÍË jf ljQLo Joj:yf / shf{ lgoGq0f M a}lÍË jf ljQLo Joj:yf, d'b|f tyf shf{sf
;DaGwdf /fi6« a}Ín] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ ;do ;dodf lgb]{zg lbg ;Sg]5 . To:tf]
lgb]{zgsf] kfngf ug'{ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] sQ{Jo x'g]5 .
%!= Aofhb/ ;DaGwdf /fi6« a}Ín] lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] shf{d f lng] /
lgIf]kdf lbg] Aofhb/ /fi6« a}Ín] tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;' s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljQLo sf/f] af/nfO{ k|lt:kwf{Tds

32
9Ëaf6 ;~rfng ug{ u/fpg cfjZos b]v] df To:tf] Aofhb/ lgwf{ /0f ug]{ clwsf/ /fi6« a} Ín]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfnfO{ k|Tofof] hg ug{ ;Sg]5 .
%@= /fi6« a}Ín] lg/LIf0f tyf ;' kl/j]If0f ug{ ;Sg] M -!_ /fi6« a}Ín] h'g;'s} avt Ohfhtkqk|fKt
;+:yfsf] h'g;'s} sfof{nosf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ug{, u/fpg ;Sg]5 . /fi6« a}Ín] ;DalGwt
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfdf cfˆgf] s'g} clwsf/L jf cfk"m n] tf]s]sf] ljz]if1 v6fO{ :ynut
-cg;fO6_ ?kdf jf lj:t[t ljj/0f tyf ;"rgfx? cfk"m ;dIf lemsfO{ -ckm;fO6_ o:tf]
lg/LIf0f tyf ;'k/Lj]I f0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f ug]{ clwsf/L jf ljz]if1 jf /fi6« a}Í n]
dfu]s f nut, tYofÍ, ljj/0f, ;"rgf, ljB' tLo dfWodaf6 l;h{gf ul/Psf sfo{ qmd, ljj/0f /
ljQLo lgoGq0f k|0ffnL jf cfjZos cGo s'g} sfuhft To:tf] clwsf/L, ljz] if1 jf /fi6« a} Ín]
tf] s]sf] ;doleq To:tf] clwsf/L, ljz]if1 jf /fi6« a}ÍnfO{ pknAw u/fpg], x]g{ jf hfF Rg lbg]
st{J o ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yf jf To:tf] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] ;DalGwt kbflwsf/Lsf]
x'g]5 .
-#_ o; bkmf adf] lhd lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ug]{ clwsf/L jf /fi6« a}Í n]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] s' g} kbflwsf/L jf sd{rf/LnfO{ lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f ubf{ cfjZos
b]v]sf sfd sf/afxLsf ;DaGwdf lnlvt ?kdf aofg u/fpg ;Sg] 5 .
-$_ o; bkmf adf]lhd lg/LIf0f tyf ;'k/Lj]If0f ug]{ clwsf/Ln] To:tf] lg/LIf0f tyf
;'k/Lj] If0fsf] l;nl;nfdf cfjZos 7fg] df Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] 9's'6 L, ;' /If0fdf lnOPsf]
uf] bfd, lx;fa lstfa, vftf axL, >]:tf, n]v f tyf cGo sfuhftdf cfˆgf] l;n5fk nufO{
;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] lhDdfdf /fVg nufpg ;Sg] 5 .
-%_ lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f ubf{ cfjZos b]lvPsf s'g} s' /fsf] ;DaGwdf /fi6« a}Í jf
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ug]{ clwsf/Ln] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ cfjZos lgb]{z g lbg ;Sg] 5 .
o;/L /fi6« a}Í jf lg/LIf0f jf ;'k l/j] If0f ug]{ clwsf/Ln] lbPsf] lgb]{ zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] st{J o x' g]5 . lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f ug]{ clwsf/Ln] o;/L lbPsf]
lgb]{ zgsf] hfgsf/L oyfzL3| /fi6« a}ÍnfO{ lbg' kg]{5 .
%#= ljb]zL a}Í jf ljQLo ;+: yfn] ug]{ lg/LIf0f M -!_ o; P]g adf]lhd /fi6« a}Ísf] :jLs[lt lnP/
/fi6« a}Ín] tf]s]sf zt{sf] cwLgdf /xL ljb]zL a}Í jf ljQLo ;+:yfn] g]kfn /fHodf :yfkgf
u/]sf cfˆgf sfof{ nosf] lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd ljb] zL a}Í jf ljQLo ;+:yfn] u/] sf] lg/LIf0f k| ltj]bgsf] Ps
k|lt /fi6« a}Í ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .

33
%$= Ohfhtkqk|fKt ;+: yfpk/ lgoGq0f M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg s'g}
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* jf of] P]g jf ;f] cGtu{t ag]sf] lgod jf
ljlgod jf ;f] cGtu{ t hf/L ePsf] cfb] z jf lgb]{zgsf] pNn+3g u/]sf] jf /fi6« a}Ísf] lg/LIf0f
tyf ;'kl/j]If0f k|ltj]bgaf6 Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] lgjf{ x ug'{ kg]{ bfloTj k"/f ug{ g;s]sf] jf
g;Sg] ;Defjgf ePsf] jf a}Í jf ljQLo ;+:yf ;'rf? ?kn] ;~rfng gePsf] jf z]o/wgL jf
lgIf]kstf{sf] clxt x'g] sfo{ u/]sf] s'/fdf /fi6« a}Í ljZj:t ePdf /fi6« a}Ín] To:tf]
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;~rfns ;ldlt lgnDag u/L To:tf] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfnfO{ cfˆgf]
lgoGq0fdf lng ;Sg] 5 .
-@_ /fi6« a}Ín] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ lgoGq0fdf lnPkl5
To:tf] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] Joj:yfkg cfk}+ m jf s' g} pko' Qm JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf
lgo' Qm u/L ;f] dfk{ mt ug{ u/fpg ;Sg]5 .
-#_ /fi6« a}Ín] pkbkmf -@_ adf]lhd cfk}+ m jf cGo s' g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf
dfk{ mt Joj:yfkg u/] u/fPsf] Ps jif{leq ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ljQLo tyf
Joj:yfkg k/LIf0f u/L jf u/fO{ ;f] sf] k| ltj] bg ;fj{ hlgs ?kdf k|s fzg ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf] lhdsf] k|ltj] bgaf6 ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yf cfk"mn] k"/f ug'{
kg]{ bfloTj k" /f ug{ c;dy{ ePsf] jf ;'r f? ?kn] ;~rfng x'g g;Sg] cj:yfdf k' u]s f] s'/fdf
/fi6« a}Í ljZj:t ePdf /fi6« a}Ín] To:tf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] btf{ vf/] hL ug{ k'g /fj]bg
cbfntdf lgj] bg lbg ;Sg] 5 .
-%_ pkbkmf -#_ adf] lhdsf] k| ltj]bgaf6 ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yf cfk" mn] k" /f ug'{
kg]{ bfloTj k" /fug{ ;dy{ ePsf] jf ;'rf??kn] ;~rfng x'g] cj:yfdf k'u]sf] s'/fdf /fi6« a}Í
ljZj:t ePdf /fi6« a}Ín] b]x fosf] sf/afxL ug{ ;Sg]5 M–
-s_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltnfO{ pkbkmf -!_ adf]lhd u/]sf]
lgnDag k'ms'jf u/L k'gM ;f]xL ;~rfns ;ldltnfO{ ;f] ;+:yfsf] Joj:yfkg
lhDdf nufpg], jf
-v_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] lgnlDat ;~rfns ;ldltnfO{
avf{:t u/L Ohfhtkqk| fKt ;+: yfsf] z]o/wgLdWo]a f6 gofF ;~rfns ;ldltsf]
u7g u/L ;f] ;+: yfsf] Joj:yfkg lhDdf nufpg], jf
-u_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;fwf/0f ;ef af] nfO{ ;f] ;efaf6 gofF ;~rfns
;ldltsf] u7g u/L ;f] ;+:yfsf] Joj:yfkg lhDdf nufpg], jf
-3_ /fi6« a}Ín] pko'Qm b]v]sf] cGo s'g} sf/afxL rnfpg] .
-^_ /fi6« a}Ín] pkbkmf -!_ adf] lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ cfˆgf] lgoGq0fdf lng' cl3

34
;DalGwt Ohfhtkq k|fKt ;+:yfnfO{ cj:yf x] /L kGw| lbg;Ddsf] Dofb lbO{ cfˆgf] ;kmfO{ k]z ug]{
df}s f lbg' kg]{5 .
-&_ /fi6« a}Ín] o; bkmf adf]lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ cfˆgf] lgoGq0fdf lnO{ u/]s f]
sfd sf/afxLsf] ;Dk"0f{ vr{ ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] Joxf] g'{ kg]{5 .
-*_ /fi6« a} Ín] pkbkmf -!_ adf] lhd s' g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ cfˆgf] lgoGq0fdf
lnPsf] hfgsf/L g]k fn ;/sf/nfO{ lbg]5 .
%%= ljj/0f k]z ug'{ kg]{ M Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] /fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhd b] xfosf] ljj/0f /fi6«
a}Í ;dIf lgoldt ?kdf k] z ug'{ kg]{5 M–
-s_ jf;nftleq / jf;nftaflx/sf] sf/f]af/ tyf ;f];Fu ;DalGwt n]vf / cfDbfgL vr{sf]
ljj/0f,
-v_ jf;nftleq / jf;nftaflx/sf ;a} k|sf/sf] sf/f]a f/sf ;DaGwdf nufOPsf] zt{ jf
k|ltaGw ;DaGwL ljj/0f,
-u_ ljb]zL d'b|fsf] l:ylt, ljlgdob/ -:k6_, clu|d ljlgdo b/ jf o:t} k|sf/sf cGo
pks/0f / ljB'tLo jf e'QmfgL k|0 ffnLsf cGo k|lqmof ;DaGwL ljj/0f,
-3_ /fi6« a}Ín] tf]s]sf] cGo ljj/0f tyf sfuhft .
kl/R5]b–*
shf{ k|j fx / c;"nL ;DaGwL Joj:yf
%^= shf{ k|jfx ug{' kg]{ M -!_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zg tyf ;ldltn] lgwf{/0f u/]sf] shf{ gLltsf]
cwLgdf /xL Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] /fi6« a} Ín] tf]lslbP adf]lhd shf{ k|j fx ug'{ kg]{ 5 .
-@_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] shf{ lb+bf cfk" mnfO{ dfGo x'g] rn crn ;DklQ ;'/If0f lnO{
jf cfˆgf] lxtsf] ;' /Iff x' g] u/L plrt hdfgtdf shf{ k| bfg ug'{ kg]{5 .
-#_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] o; bkmf adf]lhd shf{ sf] ;' /If0f afkt lnPsf] ;DklQ s' g}
klg Joxf]/faf6 s;}s f gfpFdf /lhi6]«zg jf bflvn vf/] h ug{ /f]S sf ul/lbgsf] nflu ;DalGwt
sfof{n odf n]vL k7fpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd /lhi6«]zg jf bflvn vf/] h /f]Ssf ul/lbgsf] nflu
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfaf6 n]vL cfPdf ;DalGwt sfof{ non] /lhi6«]z g jf bflvn vf/] h /f] Ssf u/L
lbg' kg]{5 .
-%_ Go" g cfo ePsf tyf ljkGg ju{ sf JolQm / s' g} vf; ef} uf] lns If] qdf a;f] jf; ug]{
afl;Gbfsf] cfly{ s pTyfgsf] nflu k| fyldstf lbOPsf ju{ tyf If] qdf shf{ k| jfx ug{ /fi6« a} Ín]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfnfO{ cfjZos lgb]{ zg lbg ;Sg] 5 .

35
%&= shf{ c;" nL ;DaGwL Joj:yf M -!_ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] Ohfhtkqk|fKt
;+:yf;Fu ePsf] shf{sf] ;Demf}tf jf zt{ sa'lnotsf] kfngf gu/]df jf lnvtsf] efsfleq
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] shf{ r'Qmf gu/]df jf Ohfhtkqk| fKt ;+: yfn] hfF ra'em ubf{ shf{
lnPsf] shf{ /sd h'g k|of]hgsf] nflu lnPsf] xf] ;f] k|of]hgdf gnufPsf] jf lxgfldgf jf
b'?kof] u ePsf] b]lvPdf ;DalGwt lnvt jf k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
C0fLn] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfnfO{ n]lvlbPsf] jf Ohfhtkqk| fKt ;+: yfdf /fv]sf] lwtf]
;'/If0fnfO{ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lnnfd laqmL u/L jf cGo s'g} Joj:yf u/L cfˆgf] ;fjfF
Aofh c;" npk/ ug{ ;Sg]5 .
-@_ shf{ lng], JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfdf /fv]sf] lwtf]
;'/If0fsf] hfoh]yfdf s'g} lsl;dn] xs 5f]8L lbPdf jf cGo s' g} sf/0faf6 Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf /fv]sf] lwtf] ;' /If0fsf] df]n 36\ g uPdf k|r lnt sfg" gdf h'g ;'s} s'/f n] lvPsf] eP
tfklg Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] tf] s]sf] Dofbleq To:tf] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfaf6 ;f] afkt
yk lwtf] ;'/If0f /fVg nufpg ;Sg] 5 . shf{ lng] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfn] tf]s] sf] Dofbleq yk lwtf] ;' /If0f g/fv]df jf /fv]sf] lwtf] ;' /If0faf6 ;fjfF Aofh
c;'npk/ x' g g;s]df lghsf] :jfldTjdf /x]s f] jf lghsf] xs nfUg] cGo rn crn ;DklQaf6
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] k|r lnt sfg"g adf]lhd cfˆgf] ;fjfF Aofh c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ o; bkmf adf] lhd lnnfd laqmL jf cGo Joj:yf u/L c;'n pk/ ePsf] /sdnfO{
;DklQ lnnfd laqmL jf cGo Joj:yf ubf{ ePsf] vr{ sf] /sd / Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] ;fjfF
Aofhsf] /sd s§f u/L afF sL /xg cfPdf To:tf] afFs L /sd ;DalGwt JolQm, kmd{, sDkgL jf
;+:yfnfO{ lkmtf{ lbOg]5 .
-$_ o; bkmf adf] lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lnnfd laqmL ubf{ lnnfd ;sfg]{ JolQmsf]
gfddf ;f] hfoh]yf k|rlnt sfg"g adf] lhd /lhi6]«zg jf bflvn vf/] h ul/lbgsf] nflu
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] ;DalGwt sfof{n odf n]vL k7fpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf] lhd /lhi6«]z g jf bflvn vf/] hsf] nflu Ohfhtkqk|fKt ;+:yfaf6
n]vL cfPdf k|r lnt sfg" gdf h'g;' s} s' /f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt sfof{non] /lhi6«]zg jf
bflvn vf/] h ul/lbg' kg]{5 .
-^_ o; bkmf adf] lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lwtf] ;' /If0fdf /x]sf] rn crn ;DklQ
lnnfd laqmL ubf{ s;}n] g;sf/]df To:tf] ;DklQ To:tf] ;+:yfn] tf]lsP adf]lhd cfˆgf]
:jfldTjdf lng] 5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf] :jfldTjdf lnPsf] ;DklQ cfˆgf]
gfpFdf /lhi6«]zg jf bflvn vf/] h ul/lbgsf] nflu ;DalGwt sfof{nodf n]v L k7fpg' kg]{5 .

36
o;/L n]v LcfPdf k|r lnt sfg"g df h'g;'s} s'/f n] lvPsf] eP tfklg ;DalGwt sfof{non] To:tf]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] gfddf To:tf] ;DklQ /lhi6«]z g jf bflvn vf/] h ul/lbg' kg]{5 .
-*_ s'g} JolQm jf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lwtf] lnnfddf ;sf/] sf] ;DklQ ;flas wgLn]
ef] urng ug{ lbg OGsf/ u/] df k|r lnt sfg"g adf]lhd ef] u rng ug{ kfpg] u/fpg ;sf/
ug]{n] cg' /f]w u/]df g]kfn ;/sf/sf] ;DalGwt lgsfon] cfjZos ;xof] u ug'{ kg]{ 5 .
-(_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] bkmf $& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -z_, pkbkmf -@_ sf] v08
-/_, pkbkmf -#_ sf] v08 -ª_ / pkbkmf -$_ sf] v08 -7_ adf] lhd ckn]v g u/] sf] shf{s f]
c;"nL sf/afxL /f]S g kfpg] 5}g .
-!)_ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] Ohfhtkqk|fKt ;+:yf;Fu lnPsf] shf{ ;f]
shf{sf] lnvtsf] efsfleq r' Qmf gu/L o; bkmf adf]lhd sf/afxL rnfpF bf ;DalGwt
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] k|r lnt sfg"g adf] lhd To:tf] JolQm, kmd{ , sDkgL jf ;+:yfnfO{ sfnf]
;"rLdf /fVg shf{ ;"rgf s]G b| lnld6]8 df n]v L k7fpg' kg]{5 .
-!!_ s' g} JolQm, kmd{ , sDkgL jf ;+:yf;F u o; bkmf adf] lhd shf{ c;"n Lsf] sf/afxL
rnfpF bf ;d] t To:tf] shf{ c;"n pk/ x' g g;s] df Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] C0fL JolQm, kmd{ ,
sDkgL jf ;+:yfsf] ljb]z l:ylt cGo s'g} ;DklQaf6 ;d] t To:tf] shf{ c;" npk/ ug]{ k|o f] hgsf]
nflu k|rlnt sfg"g adf] lhd ;DklQ /f] Ssf /fVg] nufotsf shf{ c;"n pk/ ;DaGwL sf/afxL
rnfpg ;Sg]5 .
-!@_ pkbkmf -!_ b]lv -*_ adf] lhd C0f c;"n Lsf ;a} sf/afxL rnfpFbf ;d] t C0f
c;"nL x' g g;s] df ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] C0fL JolQmsf] /fxbfgL /f]S sf tyf hkmt
ug{ / /fHon] k| bfg ug]{ s'g} ;'ljwfaf6 ;DalGwt C0fLnfO{ jl~rt u/fpg] cfjZos Joj:yfsf
nflu /fi6« a}Í ;dIf cg' /f]w ug{ ;Sg]5 . o:tf] cg' /f]w k| fKt ePkl5 /fi6« a}Ín] cfˆgf] /fo ;lxt
cfjZos sf/afxLsf] nflu g]k fn ;/sf/ ;dIf k7fpg]5 .
kl/R5]b–(
n]vf, clen] v, ljj/0f tyf k|ltj]bg ;DaGwL Joj:yf
%*= lx;fa lstfa b'?:t /fVg' kg]{ M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf] lx;fa lstfa, vftf,
axL, >]:tf / n]vfsf] clen] v oyfy{ / b'?:t /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvg] n]vf bf] xf] /f] n]vf k|0 ffnLdf cfwfl/t ;j{ dfGo l;4fGt
cg'?k Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] sf/f] af/sf] oyfy{ l:ylt :ki6 ?kdf k|ltljlDat x'g] u/L /flvPsf]
x'g' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvg] n]v f /fi6« a}Ín] cGoyf :jLs[lt lbPsf] df afx] s cfˆgf]
/lhi68{ sfof{n odf /fVg' kg]{5 .

37
%(= jf;nft, gfkmf–gf] S;fg lx;fa / n]vfk/LIf0f M -!_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] cfˆgf] jf;nft /
gfkmf–gf] S;fg lx;fa tyf gub k|jfx ljj/0f nufotsf cGo ljQLo ljj/0f /fi6« a}Ín]
tf]lslbPsf] 9fF rf / tl/sf cg';f/ /fVg' kg]{5 .
-@_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] kfFr dlxgfleq jf;nft, gfkmf–
gf]S;fg lx;fa / gub k| jfx ljj/0f nufotsf cGo ljQLo ljj/0f /fi6« a} Ín] tf]lslbPsf] 9fFr f
/ tl/sf cg'; f/ tof/ u/L n]v fk/LIf0f u/fpg' kg]{ 5 . o:tf] ljQLo ljj/0fdf sDtLdf b'O{ hgf
;~rfns, sfo{ sf/L k| d'v / n]vfk/LIfssf] ;xL ePsf] x' g' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf] lhdsf] cjlwleq n]v fk/LIf0f u/fpg g;Sg] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn]
dgfl;a sf/0f vf]n L n]v fk/LIf0f u/fpg] Dofb yksf] nflu cg' /f]w u/]df /fi6« a}Í n] a9Ldf tLg
dlxgfsf] cjlw yk ul/lbg ;Sg] 5 .
-$_ pkbkmf -#_ sf] cjlwleq klg n]v fk/LIf0f u/fpg g;Sg] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf]
n]vfk/LIf0f ug{ /fi6« a}Í n] n]vfk/LIfssf] lgo'lQm ul/lbg ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfsn] cfk" mn] u/]s f] n]vfk/LIf0fsf]
k|ltj] bg ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt ;+:yf / /fi6« a}Í df lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhd lgo' Qm ePsf] n]v fk/LIfsn] /fi6« a}Ín] tf]s] adf]lhd
kfl/>lds kfpg]5 . o;/L lgo' Qm x'g] n]v fk/LIfsnfO{ /fi6« a}Í n] tf] lslbP adf]lhdsf] kfl/>lds
e'QmfgL lbg' ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] st{J o x' g]5 .
^)= n]vfk/LIfssf] lgo'lQm M -!_ n]vfk/LIfssf] lgo'lQm a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] ;fwf/0f ;efaf6
x'g]5 .
-@_ ;fwf/0f ;efn] pkbkmf -!_ adf]lhd n]vfk/LIfs lgo' lQm ubf{ /fi6« a} Ín] :jLs[ t
u/] sf] n] vfk/LIfssf] ;"r Ldf ;dfj]z /x]sf n]vfk/LIfsdWo] af6 ug'{ kg]{]5 .
t/ ;fwf/0f ;efn] Pp6} n]vfk/LIfsnfO{ nuftf/ tLgk6seGbf a9L cjlwsf] nflu
lgo' Qm ug{ ;Sg] 5}g .
-#_ /fi6« a}Ín] :jLs[ t u/]sf] n]v fk/LIfssf] ;"rLdf ;dfj]z /x]sf n]v fk/LIfsdWo]a f6
;fwf/0f ;efn] pkbkmf -!_ adf]lhd n]vfk/LIfs lgo'lQm ubf{ æsÆ, ævÆ / æuÆ ju{s f]
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] xsdf rf6{8{ PsfpG6]06 / æ3Æ ju{ sf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] xsdf
rf6{8{ PsfpG6]06 jf btf{ jfnf n]v fk/LIfsnfO{ lgo' Qm ug'{ kg]{]5 .
-$_ cfˆgf] st{Jo kfngf gug]{ n]vfk/LIfsnfO{ /fi6« a}Ín] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf]
n]vfk/LIf0f ug]{] n] vfk/LIfssf] ;"r Laf6 h' g;'s} avt x6fpg]5 .

38
^!= n]vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g g;Sg] M b]xfosf] JolQm jf To:tf JolQm ;+:yfks jf lx:;]bf/ ePsf]
sDkgL jf kmd{ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] n] vfk/LIfsdf lgo'Qm x'g / lgo'Qm eO;s]sf] eP klg
axfn /xg ;Sg] 5}g M–
-s_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;~rfns jf lghsf] kl/jf/sf ;b:o,
-v_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sd{rf/L,
-u_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ;~rfns jf sd{rf/L;Fu ;fe]mbf/ eO{ sfd u/]sf] JolQm,
-3_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] cf;fdL,
-ª_ n]vfk/LIf0f ;DaGwL ck/fwdf ;hfo kfO{ kfFr jif{sf] cjlw Joltt eO g;s]sf] JolQm,
-r_ ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf] JolQm,
-5_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfsf] Ps k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z] o/ lnPsf] JolQm, kmd{, sDkgL
jf ;+ :yf,
-h_ g}lts ktg x'g] kmf}hbf/L ck/fwdf cbfntaf6 ;hfo kfO{ kfFr jif{sf] cjlw Joltt
eO{ g;s]sf] JolQm,
-em_ e|i6frf/ jf 7uLsf] s;"/df cbfntaf6 ;hfo kfPsf] JolQm,
-`_ /fi6« a}Ín] :jLs[t u/]sf] n]vfk/LIfssf] ;" rLdf ;fdfj] z gePsf] JolQm .
^@= ljj/0f lbg'kg]{ M n] vfk/LIf0f ug]{ qmddf n] vfk/LIfsn] dfu]sf] lx;fa lstfa, vftf axL, >]:tf
/ n]vf nufotsf cGo ljj/0f Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] h'g;'s} avt klg lbg' kg]{5 . ;fy}
n]vfk/LIfsn] dfu]sf s'/fsf] oyfy{ hjfkm ;d]t To:tf] ljj/0f lbg] lhDd]jf/L ePsf
kbflwsf/Ln] t'?Gt} lbg' kg]{5 .
^#= n]vfk/LIfssf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ bkmf ^) adf]lhd lgo'Qm n]vfk/LIfssf] sfd,
st{Jo / clwsf/ k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g]5 .
-@_ k|r lnt sfg"gn] tf]s]sf] s'/fsf] cltl/Qm n]vfk/LIfsn] cfˆgf] k| ltj]bgdf b]x fosf
s'/fx? :ki6 pNn]v ug'{ kg]{5 M–
-s_ dfu u/]sf s'/fsf] hjfkm k| fKt eP gePsf] ,
-v_ jf;nft, gfkmf–gf] S;fg lx;fa / gub k|j fx ljj/0f nufotsf ljQLo ljj/0f
/fi6« a}Ín] tf]s]sf] 9fFrf / tl/sf cg';f/ tof/ eP gePsf] / pQm ljj/0f
;+:yfn] /fv]sf] lx;fa lstfa, axL vftf, >]:tf / n] vf;Fu b'?:t /x] g/x]sf] ,
-u_ k|rlnt sfg"g adf]lhd lx;fa lstfa, vftf axL, >]:tf / n]vf 7Ls;Fu /fv]
g/fv]sf],
-3_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfsf] s'g} kbflwsf/Ln] k| rlnt sfg"g ljk/Lt s'g} sfdsfh
jf clgoldt sfo{ u/] gu/]sf] jf Ohfhtkqk|fKt ;+: yfsf] xflg gf]S;fgL u/]

39
u/fPsf],
-ª_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sf/f]af/ ;Gtf]i fk|b ?kaf6 ;~rfng eP gePsf] ,
-r_ k'FhLsf]if tyf hf]lvd Joxf]g]{ sf]i f kof{K t dfqfdf eP gePsf] ,
-5_ tf]lsP adf]lhd shf{ ckn] vg u/] gu/]sf],
-h_ /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zg cg'?k sfo{ u/] gu/]sf],
-em_ lgIf]kstf{ / nufgLstf{sf] lxt ;+/If0f x'g] sfo{ u/] gu/]sf],
-`_ Ohfhtkqk|fKt;+:yfsf sfof{ nox?af6 k| fKt ljj/0f n] vfk/LIf0fsf] nflu kof{K t
eP gePsf] ,
-6_ z]o/wgLnfO{ yfxf lbg'kg]{ lghsf] ljrf/df nfu]s f cGo s'/fx?,
-7_ n]vfk/LIfsn] n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf v' nfpg' kg]{ egL /fi6« a}Ín] tf]lslbPsf]
cGo ljj/0f, /
-8_ cfjZos ;'emfj .
^$= k|ltj]bg k7fpg' kg]{ M -!_ n]vfk/LIfsn] cfk"m n] u/]sf] n]vfk/LIf0f k|ltj]bg ;DalGwt
Ohfhtkqk|fKt ;+:yf / /fi6« a}Ídf k7fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd n]v fk/LIfsn] /fi6« a}Í df k| ltj]bg lb+bf Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf]
n]vfk/LIf0f;F u ;DalGwt cGo k| ltj]bg nufot /fi6« a} Ín] tf] lslbPsf] sfuhft ;d]t ;dfj]z
ug'{ kg]{5 .
^%= n]vfk/LIfssf] :yfg l/Qm ePdf M bkmf ^) adf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfssf] :yfg lghsf]
d[To' eO{ jf lghn] /fhLgfdf lbO{ jf cGo s'g} sf/0fn] l/Qm x'g cfPdf ;flasjfnfsf] afFs L
cjlw;DdnfO{ ;f] l/Qm :yfgdf ;f] xL bkmfsf] k|lqmof k"/f u/L ;ldltn] csf]{ n]vfk/LIfs lgo'Qm
ug{ ;Sg]5 . o;/L ul/Psf] n] vfk/LIfssf] lgo'lQmnfO{ To:tf] lgo'lQm kl5 nuQ} x'g] aflif{s
;fwf/0f ;efaf6 ;dy{g u/fpg' kg]{5 .
^^= n]vfk/LIfsn] lg:;f nufpg' kg]{ M n]vfk/LIfsn] cfk" mn] k/LIf0f u/]sf] lx;fa lstfa, vftf axL,
>]: tf / n]v fdf cfk" mn] hfFr] sf] ldlt ;d] t pNn]v u/L b:tvt u/L lg:;f nufpg' kg]{ 5 .
^&= n]vfk/LIfssf] kfl/>lds M n] vfk/LIfssf] kfl/>lds ;fwf/0f ;efn] lgo'Qm u/]sf]df ;f] ;efn]
/ ;ldltn] lgo'Qm u/]sf]df ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g] 5 .
kl/R5]b–!)
Ohfhtkqk|fKt ;+:yf Ps cfk;df ufleg] Joj:yf
^*= Ohfhtkqk|fKt ;+:yf ufleg ;Sg] M o; P]g adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L Pp6f Ohfhtkqk|fKt
;+:yf csf]{ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfdf k|rlnt sfg"g adf]lhd ufleg ;Sg]5 .

40
^(= Ohfhtkqk|fKt ;+: yf Ps cfk;df ufEg jf ufleg lgj]bg lbg'kg]{ M -!_ Pp6f Ohfhtkqk|fKt
;+:yf csf]{ Ohfhtkq k|fKt ;+: yfdf ufEg jf ufleg rfx]d f ufEg / ufleg rfxg] b'j}
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfcfˆgf] ;fwf/0f ;efaf6 ;f] ;DaGwL ljz]if k|:tfj kfl/t u/L
:jLs[ltsf] lgldQ /fi6« a}Ídf ;+ o'Qm ?kdf b]xfosf s'/f v'nfO{ lgj]bg lbg' kg]{5 M–
-s_ ufleg] Ohfhtkqk| fKt ;+: yfsf] kl5Nnf] cfly{s jif{sf] n]vfk/LIf0f ePsf]
jf;nft, gfkmf–gf] S;fg lx;fa / gub k|j fx ljj/0f nufotsf ljQLo ljj/0f
;lxtsf] n] vfk/LIfssf] k|ltj]bg,
-v_ ufEg]] / ufleg] Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] C0f lnPsf] ;fx"sf] ufEg jf uflegsf]
nflu lbPsf] lnlvt ;xdlt kqsf] k|ltlnlk,
-u_ ufleg] Ohfhtkqk|fKt ;+: yfsf] rn crn ;DklQsf] d"NofÍg / bfloTjsf]
oyfy{ ljj/0f,
-3_ ufleg] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sd{rf/Lsf ;DaGwdf ePsf] lg0f{ osf] k|ltlnlk,

-ª_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf Ps cfk;df ufleg] ;DaGwdf /fi6« a} Ín] tf]s]sf] cGo
cfjZos s'/f .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd :jLs[ ltsf] nflu lgj]bg k/] df /fi6« a} Ín] lgj] bg ;fy ;+nUg
sfuhft tyf ljj/0fpk/ 5fglag u/L k}+ tfln; lbgleq / lg0f{ os} l;nl;nfdf /fi6« a} Ín] s' g}
ljj/0f jf sfuhft dfu]sf] cj:yfdf yk kGw| lbgleq Ohfhtkqk| fKt ;+:yf Ps cfk;df ufEg
jf ufleg :jLs[ lt lbg] jf glbg] lg0f{o u/L ;f]s f] hfgsf/L ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{
lbg' kg]{5 .
-#_ o; P]g df cGoq h' g;'s} s' /f n] lvPsf] eP tfklg b' O{ jf ;f] eGbf a9L
Ohfhtkqk| fKt ;+:yf ufle+ bf To;af6 ljQLo If]qdf c:j:y k| lt:kwf{s f] jftfj/0f l;h{ gf x' g] jf
s'g} Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] Psflwsf/ jf lgolGqt cEof; sfod x'g;Sg] ;Defjgf b] v]df /fi6«
a}Ín] To:tf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfnfO{ ufEg / ufleg :jLs[ lt lbg] 5}g .
-$_ /fi6« a}Ín] pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkqk| fKt ;+:yf Ps cfk;df ufEg jf ufleg
:jLs[ lt lbPdf ufleg] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] hfoh]yf tyf bfloTj ufEg] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfdf ;g]{5 .
-%_ /fi6« a}Í n] uflePsf] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] clen]v /fVg' kg]{5 .
-^_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf ufEg] / ufleg] ;DaGwL cGo k|lqmof ;DaGwdf /fi6« a}Í n]
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-&_ /fi6« a}Í n] s'g} Ohfhtkqk| fKt ;+:yf ufEg] ;DaGwdf cfk" mn] u/] sf] lg0f{osf] Aoxf]/f

41
;j{; fwf/0fsf] hfgsf/Lsf nflu lg0f{o ePsf] tL; lbgleq /fli6« o:t/sf] kqklqsfdf sDtLdf
Psk6s ;"rgf k|s fzg ug'{ kg]{5 .

kl/R5]b–!!
s;"/ tyf b08 ;hfo ;DaGwL Joj:yf
&)= s;"/ u/]sf] dflgg] M b]xfosf] s'g} sfd u/]df o; P]g adf]lhd s;"/ u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ s;}n] o; P]g adf]lhd Ohfhtkq glnO{ jf Ohfhtkqsf] zt{ ljk/Lt x'g] u/L ljQLo
sf/f]af/ u/]df jf of] P]g jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb] z jf lgb]{zg ljk/Lt
x'g] u/L lgIf]k lnPdf jf shf{ lbPdf jf l8a]Gr/ jf cGo ljQLo pks/0f hf/L u/]df
jf /fi6« a} Ín] tf]s] ljk/Lt x'g] u/L Aofh lng] lbg] u/]df jf of] P]g jf k|rlnt sfg"g
jf ;f] P]g cGtu{t hf/L ul/Psf cfb]z jf lgb]{zg ljk/Lt ljb]zL ljlgdo sf/f]a f/
u/]df,
-v_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zg adf]lhd Ohfhtkqk|fKt
;+:yfsf] ljQLo sf/f]a f/, lx;fa lstfa, vftf jxL, >]:tf jf n]vfsf] uf]kgLotf sfod
/fVg' kg]{ lhDd]jf/L ePsf kbflwsf/Ln] To:tf] uf] kgLotf sfod g/fv]df,
-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s s;}n] of] P]g jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf]
cfb]z jf lgb]{zg pNn+3g u/]df .
&!= b08 ;hfo M -!_ b]xfosf s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b] xfo adf]lhd ;hfo x'g] 5 M–
-s_ s;}n] o; P]g adf]lhd Ohfhtkq glnO{ ljQLo sf/f]a f/ u/]df pQm
sf/f]af/;Fu ;DalGwt lauf] hkmt u/L lauf]s f] tLg u'0 ff;Dd hl/afgf jf tLg
jif{;Dd s}b jf b'j} .
-v_ s;}n] o; P]g jf k| rlnt cGo sfg"g ljk/Lt ljb]zL ljlgdo sf/f]af/ u/]df
lauf]sf] tLg u'0ff;Dd hl/afgf jf tLg jif{ ;Dd s}b jf b'j} .
-u_ s;}n] o; P]g jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zg ljk/Lt x'g]
u/L lgIf]k lnPdf jf shf{ lbPdf jf l8a]Gr/ jf cGo ljQLo pks/0f hf/L
u/]df jf /fi6« a} Ín] tf]s] ljk/Lt x'g] u/L Aofh lng] lbg] u/]df lauf]sf] b'O{
u'0ff;Dd hl/afgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j} .
-3_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf] cfb] z jf lgb]{zg adf]lhd
Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] ljQLo sf/f]af/, lx;fa lstfa, vftf axL, >]: tf jf
n]vfsf] uf] kgLotf sfod /fVg' kg]{ lhDd]jf/L ePsf kbflwsf/Ln] To:tf]
uf]kgLotf sfod g/fv]df To:tf] kbflwsf/LnfO{ kfF r nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf

42
jf Ps jif{ ;Dd s}b jf b'j} .
-ª_ s;}n] bkmf &) sf] v08 -u_ adf]lhdsf] s;"/ u/]d f lghnfO{ To:tf] s;"/;F u
;DalGwt lauf] hkmt u/L lauf] adf]lhd;Ddsf] hl/afgf jf Ps jif{;Dd s}b
jf b'j} .
-r_ s;}n] o; P]g ljk/Lt u/]sf] sfd sf/afxLsf] l;nl;nfdf lauf] hkmt u/L
lauf] sfod ug{ g;lsg] cj:yf ePsf]d f s;"/sf] dfqf x]/ L a9Ldf bz nfv
?k}ofF;Dd hl/afgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'j} .
-@_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf jf cGo s'g} JolQm, kmd{ sDkgL jf ;+:yfn] bkmf &)
adf] lhdsf] s;"/ u/] df To:tf] Ohfhtkqk| fKt JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf] To:tf] s;"/ ug]{
;DalGwt kbflwsf/LnfO{ o; bkmf adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 .
-#_ bkmf &) adf] lhdsf] s;"/ ug{ pBf] u ug]{ jf To:tf] s;"/ ug{ s'g} klg lsl;dn]
d2t k'¥ofpg] Ohfhtkqk|fKt ;+:yf jf cGo s' g} JolQm, kmd{ sDkgL jf ;+:yfnfO{ pkbkmf -!_ df
tf] lsPsf] ;hfosf] cfwf;Dd ;hfo x'g] 5 .
&@= g]kfn ;/sf/ jfbL x'g] M bkmf &) df plNnlvt s;"/ ;DaGwL d'2f g]kfn ;/sf/ jfbL eO{
bfo/ ul/g]5 / To:tf] d'2f ;/sf/L d'2f ;DaGwL P]g, @)$( sf] cg';"rL–! df ;dfj] z ePsf]
dflgg]5 .
&#= /fi6« a}Ín] hfgsf/L lbg] M bkmf &) df plNnlvt s;"/ s;} n] u/]sf] hfgsf/L s'g} dfWodaf6
/fi6« a}ÍnfO{ x'g cfPdf /fi6« a}Ín] cfjZos sf/afxLsf] nflu g]kfn ;/sf/ jf ;DalGwt
lgsfodf n] vL k7fpg] 5 .
&$= /fi6« a}Ísf] lgodg pNn+3g u/]df x'g] ;hfo M -!_ g]kfn /fi6« a} Í P]g, @)%* jf of] P]g jf
;f] cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod cGtu{t /fi6« a}Ín] hf/L u/]sf] cfb] z jf lgb]{zgsf]
Ohfhtkqk|fKt ;+ :yfn] pNn+3g u/]df To:tf] Ohfhtkqk| fKt ;+: yfnfO{ lgodg pNn+3gsf]
ufDeLo{tf x]/L /fi6« a} Ín] b] xfo adf]lhdsf] ;hfo ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;r]t u/fpg] jf lnlvt r] tfjgL lbg],
-v_ ;'wf/fTds sbd rfNgsf nflu ;~rfns ;ldltnfO{ sa'lnotgfdf u/fpg] ,
-u_ af/Daf/ x'g] pNn+3g cGt ug{, To;af6 cnu /xg / ;'wf/fTds sbd
rfNgsf nflu lnlvt cfb]z hf/L ug]{,
-3_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf] z]o/wgLnfO{ lbg] nfef+zsf] ljt/0f jf af]g ;
z]o/ hf/L ug{ jf b'j} sfo{ ug{df k|ltaGw nufpg] ,
-ª_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] :jLsf/ ug{ ;Sg] lgIf]k jf lbg ;Sg] shf{ jf b'j} sfo{
ug{df k|ltaGw nufpg],

43
-r_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] sf/f]af/df cf+lzs jf k"0 f{ k|ltaGw nufpg] ,
-5_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] Ohfhtkq lgnDag jf /2 ug]{,
-h_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yf vf/]h ug{ k'g/fj]bg cbfntdf lgj]bg lbg] .
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;'s} s' /f n] lvPsf] eP tfklg g] kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* jf of]
P]g jf ;f] cGtu{ t ag] sf] lgod jf ljlgod cGtu{ t /fi6« a}Í jf ;f] a} Ísf] lg/LIf0f tyf
;'k/Lj] If0f ug]{ clwsf/Ln] dfu u/] sf] sfuhft, ljj/0f, tYofÍ jf clen]v /fi6« a}Í jf ;f] a}Ísf]
lg/LIf0f tyf ;'k /Lj] If0f ug]{ clwsf/Ln] tf]s]s f] ;doleq k]z gu/] df To:tf] Ohfhtkqk|fKt
;+:yfnfO{ /fi6« a} Ín] Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] juL{s/0fsf] cfwf/df bz xhf/ ?k}o fFb]lv krf;
xhf/ ?k}o fF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf] lhd nufOPsf] hl/afgf /sd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] tLg lbgleq
e'QmfgL gu/]df To:tf] ;+:yfsf] /fi6« a}Í df /x]s f] vftfaf6 s§f u/L /fi6« a}Ín] lng ;Sg] 5 .
-$_ g]k fn /fi6« a}Í P] g, @)%* jf of] P]g jf ;f] cGtu{ t ag] sf] lgod jf ljlgod jf ;f]
cGtu{ t /fi6« a}Ín] hf/L u/]s f] cfb]z jf lgb]{z g Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf kbflwsf/Ln] pNn+3 g
u/] df jf To:tf kbflwsf/Ln] lgIf]kstf{ jf nufgLstf{s f] lxt ljk/Lt sfd u/]df jf /fi6« a} Í jf
lg/LIf0f tyf ;'k l/j] If0f ug]{ clwsf/Ln] dfu u/]s f] sfuhft, ljj/0f, tYofË jf clen]v /fi6«
a}Í jf ;f] a}Ísf] lg/LIf0f tyf ;'k/Lj] If0f ug]{ clwsf/Ln] tf]s]s f] ;doleq k]z gu/] df To:tf]
kbflwsf/LnfO{ cfb] z jf lgb]{zg pNn+3 gsf] ufDeLo{ tf x] /L /fi6« a} Ín] b] xfo adf] lhdsf] ;hfo
ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;r]t u/fpg] jf gl;xt lbg] .
-v_ lgnDagdf /fVg] .
-u_ kfFr nfv ?k}ofF;Dd hl/afgf ug]{ .
-3_ tnj, eQf nufotsf ;Dk"0f{ ;'ljwfx? /f] Ssf /fVg ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt
;+:yfsf] ;~rfns ;ldltnfO{ cfb]z lbg] .
-ª_ kbflwsf/L ;~rfns eP ;~rfns kbaf6 x6fpg jf kbflwsf/L eP To:tf]
sd{rf/Lsf] ;]jfsf zt{ ;DaGwL sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
lghnfO{ ;]jfaf6 cjsf; lbg nufpg ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf]
;~rfns ;ldltnfO{ cfb] z lbg] .
-%_ o; bkmf adf] lhd s;}n fO{ ;hfo ubf{ lghnfO{ cfˆgf] tk{maf6 ;kmfO{ k]z ug]{ plrt
cj;/af6 jl~rt ul/g] 5}g .
t/ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_, pkbkmf -@_ / pkbkmf -$_ sf] v08 -s_
/ -v_ adf]lhd ;hfo ubf{ ;kmfO{ k]z ug]{ cj;/ lbg cfjZos x' g]

44
5}g .
&%= k'g/fj]bg nfUg] M -!_ bkmf &$ cGtu{ t /fi6« a}Ín] u/]sf] ;hfopk/ lrQ ga'‰g]
Ohfhtkqk|fKt ;+: yf jf ;f] ;+ :yfsf kbflwsf/Ln] ;hfosf] cfb]z kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq
;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g /fj]bg ubf{ s'g} /sd hl/afgf ePsf] df To:tf] /sdsf]
krf; k|ltzt w/f}6Lsf] ?kdf /fi6« a}Í df hDdf ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–!@
ljljw
&^= :j]lR5s vf/]hLsf] cg'dlt lng' kg]{ M -!_ /fi6« a}Ísf] k"j{ :jLs[lt lagf Ohfhtkqk| fKt ;+:yf
:j]R5fn] vf/]h x'g ;Sg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] :j]lR5s vf/] hLsf] nflu lgj]bg kg{
cfPdf /fi6« a}Ín] cfjZos hfFr a' em u/L To:tf] Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] cfˆgf] C0f tyf bfloTj
k'0f{ ?kdf e'QmfgL ug{ ;Ifd 5 eGg] s' /fdf /fi6« a}Í ljZj:t ePdf /fi6« a} Ín] tf]lslbPsf] zt{
k"/f ug]{ u/L :j] lR5s vf/] hLsf] cg' dlt lbg ;Sg]5 .
&&= Ohfhtkqk|fKt ;+: yf vf/]h x'Fbf bfloTjsf] e'QmfgLdf k| fyldstfqmd M k|rlnt sfg"gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg Ohfhtkqk|fKt ;+: yf s'g} lsl;dn] vf/]hL x'Fbf jf bfdf;fxL ug'{ kbf{
b]xfosf] k| fyldstfsf] cfwf/df bfloTjsf] e'QmfgL lbg' kg]{5 M–
-s_ vf/]hL ubf{ nfu]sf] vr{ .
-v_ art lgIf]kstf{ nfO{ e'QmfgL ug{ afFsL /sd .
-u_ d'2tL lgIf]kstf{ nfO{ e'QmfgL ug{ afFs L /sd .
-3_ cGo lgIf]kstf{ nfO{ e'QmfgL ug{ afFsL /sd .
-ª_ k|rlnt sfg"g adf]lhd a'emfpg' kg]{ s/, b:t'/ / z'Ns .
-r_ /fi6« a}Í;F u lnPsf] shf{ .
-5_ sd{rf/LnfO{ e'QmfgL lbg afFsL tna, eQf, ;+rosf]if, pkbfg / cGo /sd .
-h_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lnPsf] cGo shf{ .
-em_ z]o/wgL .
&*= dWo:ytf M Ohfhtkqk| fKt ;+: yfx?sf aLrdf s'g} lsl;dsf] ljjfb pTkGg ePdf /fi6« a}Ín]
dWo:ytf ug]{5 . o:tf] dWo:ytfsf ;DaGwdf /fi6« a} Ín] lbPsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
&(= uf]kgLotf sfod /fVg' kg]{ M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
Ohfhtkqk|fKt ;+ :yf / u|fxsaLrsf] ;DaGw tyf Ohfhtkqk| fKt ;+: yfsf] lx;fa lstfa, vftf
axL, >]:tf / n]vfsf] ljj/0f ;DalGwt JolQm afx]s cGo s;}nfO{ yfxf lbOg] 5}g .

45
-@_ pkbkmf -!_ df h' g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]x fosf] cj:yfdf To:tf] ljj/0f
lbOPdf uf]kgLotf eË u/]sf] dflgg] 5}g M–
-s_ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* jf of] P]g jf ;f] cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod
jf ;f] cGtu{ t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zg adf]lhd /fi6« a}ÍnfO{ lbOPdf,
-v_ d'2f jf cGo sfg"gL sf/afxLsf] l;nl;nfdf cbfntnfO{ lbOPdf,
-u_ sfg"g adf]lhd clwsf/k| fKt cg' ;Gwfg txlssft ug]{ jf cleof]hg ug]{
clwsf/LnfO{ txlssft jf cleof]hgsf] l;nl;nfdf lbOPdf,
-3_ n]vfk/LIf0fsf] l;nl;nfdf n]vfk/LIfsnfO{ lbOPdf,
-ª_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf n] vfk/LIfsn] pNn] v u/]sf]d f,
-r_ hfFra'emsf] l;nl;nfdf hfFra'em ;ldltnfO{ jf k| rlnt sfg"g adf]lhd
clwsf/k| fKt cg';Gwfg clwsf/LnfO{ lbOPdf,
-5_ låkIfLo jf ax'kIfLo ;lGwsf] cfwf/df b'O{ jf b'O{eGbf a9L d'n'saLr a}lÍË
;"rgf cfbfg k|bfg ePsf]df,
-h_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfx?aLr shf{ ;"rgf cfbfg–k|b fg ug]{ l;nl;nfdf lbOPdf,
-em_ s'g} vf; k|s[ltsf] ck/fw cg' ;Gwfg sf] l;nl;nfdf sf/0f ;d]t v'nfO{ s'g}
JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf Ohfhtkq k| fKt ;+: yfdf /x]sf] vftfsf]
s'g} ljj/0f jf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] vftfsf] ljj/0f dfu u/L g]kfn
;/sf/, cy{ dGqfnoaf6 cg'/f] w eO{ /fi6« a}Ín] lgb]{zg lbPdf .
-#_ g]k fn ;/sf/, cbfnt, /fi6« a}Í, hfFr a'em ;ldlt, cg';Gwfg tyf cleof] hg
clwsf/L, n]vfk/LIfs, o; P] g adf] lhd lgo' Qm lg/LIfs jf c? s;}n] klg pkbkmf -@_
adf] lhd k|fKt x' g cfPsf] hfgsf/L jf ljj/0fsf] uf]kgLotf e+ u ug'{ x'Fb}g .
-$_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf ;~rfns, sfo{ sf/L k| d'v , sd{rf/L, n]v fk/LIfs tyf
;Nnfxsf/n] Ohfhtkqk|fKt ;+:yf / u|fxsaLrsf] ;DaGwdf vnn kg]{ u/L Ohfhtkqk|fKt
;+:yfsf] lx;fa lstfj, vftf axL ;|]: tf, n]vf tyf cGo s'g} klg lsl;dsf] uf]k gLotf sfod ug'{
kg]{ ljifosf] uf]kgLotf e+ u ug'{ x'Fb}g .
*)= vftf /f]Ssf /fVg lgb]{zg lbg ;Sg] M -!_ s'g} klg lsl;dsf] s;"/sf] cg';Gwfg jf /fli6«o jf
cGt/f{li6«o cftÍjfbL ultljlw jf ;+ul7t ck/fwsf] lgoGq0f u/L /fli6« o lxt sfod /fVg]
l;nl;nfdf s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfdf /x]sf]
vftfaf6 s'g} klg lsl;dn] e'QmfgL lbg jf /sdfGt/ ug{ gkfpg] u/L vftf /f] Ssf /fVg /fi6«
a}Ín] ;DalGwt Ohfhtkqk| fKt ;+:yfnfO{ s'g} klg avt lgb]{zg lbg ;Sg] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd /fi6« a}Ín] lbPsf] lgb]{zgsf] kfngf ug'{ ;DalGwt

46
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] st{Jo x'g]5 .
*!= lgIf]kpk/sf] xs bfjL M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfdf /x]sf] lgIf]kpk/ ;f] lgIf]k /fVg] JolQm
afx]s c? s;}sf] xs bfjL nfUg] 5}g . lgIf]k /fVg] JolQmsf] d[To' ePdf lghn] s;} nfO{
OR5fPsf] eP To:tf] OR5fOPsf] JolQmsf] / To:tf] OR5fOPsf] JolQmsf] klg d[To' ePsf] /x] 5
jf s;} nfO{ OR5fOPsf] /x]g5 eg] b]xfosf] JolQmdWo] k| fyldstf qmdfg';f/ h'g JolQm hLljt
5 ;f] xL JolQmsf] To:tf] lgIf]kpk/ klxnf] xs bfjL nfUg]5 M–
-s_ ;uf] nsf] klt jf kTgL,
-v_ ;uf] nsf] 5f]/ f, wd{k'q jf 5f]/ L jf wd{ k'qL,
-u_ ;uf] nsf] afa', cfdf, 5f]/ fkl§sf] gftL jf gftLgL,
-3_ leGg a;]sf] klt jf kTgL, 5f]/f, cljjflxtf 5f]/ L, afa' jf cfdf,
-ª_ ;uf] nsf] afa'kl§sf] afh] , aHo} , bfh', efO{, cljjflxtf lbbL jf alxgL,
-r_ ;uf] nsf] elthf, elthL, ;f} t}gL cfdf, leGg a;]sf] 5f]/ fkl§sf] gftL jf
cljjflxtf gfltgL,
-5_ ;uf] nsf] sfsf, ljwjf sfsL, efpHo", efO{ a' xf/L jf gfltgL a'xf/L,
-h_ leGg a;]sf] bfh' jf efO{,
-em_ ljjflxtf lbbL, alxgL, leGg a;]sf afh], aHo} , ljwjf 5f]/f a'xf/L, gfltgL
a'xf/L jf elthf .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhdsf] qmddf sf] xL JolQm gePsf] cj:yfdf To:tf] lgIf]k pk/
xsjfnfsf] bfjL /xg] 5 / xsjfnf klg gePsf] cj:yfdf ;f] lgIf]k g]k fn ;/sf/sf] x'g] 5 .
-#_ k|rlnt sfg"g df h'g;' s} s'/f n] lvPsf] eP tfklg Ohfhtkqk| fKt ;+:yfdf /x]s f]
lgIf]k pkbkmf -!_ adf]lhd xs k'Ug] JolQmsf] d~h"/Ln] afx] s cGo s'g} JolQmnfO{ lbOg] 5} g .
*@= bfjL gk/]sf] lgIf]k jf nfef+ zsf] ljj/0f M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] bz jif{b]lv rNtL
gePsf tyf o; P]g adf]lhd xs bfjL gk/]sf lgIf]k vftfx?sf] ljj/0f k|To]s cfly{s jif{s f]
klxnf] dlxgfleq /fi6« a}Ídf k7fpg' kg]{5 .
-@_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] nfef+z 3f] if0ff u/]s f] ldltn] kfF r jif{; Dd klg ;DalGwt
z]o/wgL jf lghsf] xsjfnf ;f] nfef+z lng gcfPdf To:tf z]o /wgLsf] nfef+z sf] ljj/0f k|To] s
cfly{ s jif{ sf] klxnf] dlxgfleq /fi6« a}Í df k] z ug'{ kg]{ 5 .
-#_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf] lhd rNtL gePsf jf bfjL gk/]s f
lgIf]kx? jf ljt/0f gePsf] nfef+ zsf] ljj/0f /fli6«o :t/sf] kqklqsfdf sDtLdf Psk6s
k|sfzg ug'{ kg]{5 .

47
*#= lgIf]k e/L e/fpm jf hkmt x'g ;Sg] M Ohfhtkqk|fKt ;+:yfdf /fv]sf] lgIf]k /sd lwtf] jf
hdfgt /fvL n]gb]g sf/f]af/ u/]sf] jf ;/sf/L jf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf]
;+:yfsf] txljn df;L ;f] df;]s f] /sdaf6 jf k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} s;"/ dflgg] sfd
u/L ;f] s;"/sf] lauf]af6 jf cftÍsf/L jf ;+ul7t ck/fw ;DaGwL ultljlwaf6 ;+s ng u/L
lgIf]k /fv]sf] /x] 5 eg] ;f] lwtf] jf hdfgt /x]sf] jf txljn d;f}6 u/]sf] jf lauf] hlt
k|rlnt sfg"g adf]lhd ;f] lgIf]kaf6 e/L e/fpm jf hkmt x'g ;Sg] 5 .
*$= Joj:yfkg vr{ M a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] Joj:yfkg tyf ;+: yfkgf vr{ /fi6« a} Ín] tf]lslbPsf]
;LdfeGbf a9L x'g] 5}g .
*%= afwf c8sfp k'msfpg] M o; P]gdf n]lvPsf] s'g} s'/f sfof{Gjog ug{ afwf c8sfp k/]df /fi6«
a}Ín] g]kfn ;/sf/sf] ;xdlt lnO{ To:tf] afwf c8sfp k'msfpg cfjZos cfb]z hf/L ug{
;Sg]5 .
*^= 5"6 / ;'ljwf M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg s[lif, 3/]n' tyf ;fgf
pBf]u, l;+rfO{, hn ljB't pTkfbg tyf g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] cGo s'g} Joj;fosf] lgldQ
Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] g]kfnL gful/s jf k|rlnt sfg"g adf]lhd :yflkt ;+:yfnfO{ lbg]
a9Ldf bz nfv ?k} ofF ;Ddsf] shf{s f] lnvt /lhi6«]zg ug'{ kg]{ 5}g .
-@_ bkmf %! sf] pkbkmf -@_ sf] clwgdf /xL Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] shf{ jf lgIf]kdf
lng] jf lbg] Aofhsf] b/ / Aofh nfUg] tl/sf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] tf]s] adf]lhd x' g]5 .
t/ To:tf] Aofhsf] b/ jf Aofh nfUg] tl/sfsf] ;DaGwdf /fi6« a} Ín] ;do–;dodf
lbPsf] lgb]{ zg Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] kfngf ug'{ kg]{5 .
-#_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] lng] jf lbg] shf{ / lgIf]ksf] efsf Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn]
tf] s] adf] lhd x'g]5 .
-$_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfl;t ;DalGwt s' g} lsl;dsf] lnvtdf cfol6s6 b:t' / nfUg]
5}g .
*&= c;n lgotn] u/]sf] sfddf hjfkmb]xL x'g gkg]{ M -!_ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%*, of] P]g jf
;f] cGtu{t ag]sf] lgod jf ljlgod jf ;f] cGtu{ t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zg adf]lhd
c;n lgotn] u/]sf] s'g} sfdsf/afxLsf] ;DaGwdf Ohfhtkqk| fKt ;+ :yfsf kbflwsf/L
JolQmut jf ;fd'lxs ?kn] hjfkmb]xL x'g] 5}gg\ .
t/ å]if k"0f{ nfk/jfxL jf abgLotaf6 ul/Psf] s'g} sfdsf] kl/0ffdpk/ lghx? JolQmut
?kdf lhDd] jf/ x'g]5 g\ .
-@_ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%*, o; P] g jf ;f] cGtu{ t ag] sf] lgod jf ljlgod jf ;f]
cGtu{ t hf/L ul/Psf] cfb]z jf lgb]{zgsf] kfngf ug{sf] lgldQ c;n lgotn] u/] sf] jf ug{

48
vf]h]sf] s'g} s'/fn] x' g cfPsf] jf x' g] xflg gf]S;fgLsf] ;DaGwdf Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf lj?4
s'g} lsl;dsf] d' 2f k/] df To:tf] d'2fsf] vr{ ;DalGwt Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] Joxf]g]{5 .
t/ å] if k"0f{ nfk/jfxL jf abgLotaf6 ul/Psf] s'g} sfdsf] kl/0ffdpk/ k/]sf] d' 2fsf]
vr{ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfn] Joxf]g]{ 5} g .
**= zky u|x0f ug]{ M -!_ Ohfhtkqk|fKt ;+: yfdf klxnf] k6s lgo'lQm ePsf kbflwsf/Ln] cfˆgf]
cf] xbfsf] sfd z'? ug'{eGbf cufj} tf]lsP adf]lhd uf] kgLotf / OdfGbf/Ltfsf] zky lng' kg]{5
.
-@_ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfsf] kbflwsf/Ln] cfˆgf] st{Jo kfngsf] l;nl;nfdf yfxf kfPsf]
s'g}klg ;"rgf jf hfgsf/L cglws[ t JolQmnfO{ yfxf lbg' x'F b}g .
*(= sfd sf/afxL ab/ gx'g] M ;~rfnssf] lgo'lQm jf ;ldltsf] u7gdf clgoldttf ePsf] jf
s'g} ;~rfnssf] kb l/Qm /x]sf] sf/0fn] dfq ;~rfns jf ;ldltn] u/]sf] s'g} sfd sf/afxL
ab/ x'g] 5}g .
()= lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf] p2] Zo sfof{Gjog ug{ /fi6« a}Ín] cfjZos lgodx?
agfpg ;Sg]5 To:tf lgodx? g]kfn ;/sf/af6 :jLs[lt eP kl5 nfu"
x'g]5g\ .
(!= ljlgod agfpg] clwsf/ M -!_ cfˆgf] sfd sf/f]af/ ;'Jojl:yt ?kn] ;~rfng ug{ / o;
P]gsf] p2]Zo sfof{Gjog ug{ Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] ljlgod agfpg ;Sg] 5 . To:tf] ljlgod
/fi6« a}Íaf6 :jLs[t ePkl5 nfu" x'g] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ n] lbPsf] clwsf/sf] ;j{dfGotfdf k| lts"n k| efj gkg]{ u/L
Ohfhtkqk| fKt ;+:yfn] b]xfosf] s'g} jf ;a} ljifodf ljlgod agfpg ;Sg] 5 M–
-s_ ;ldltsf] a}7s / ;fwf/0f ;efsf] sfo{ljlw af/],
-v_ ;ldltn] ;~rfns jf sd{rf/LnfO{ clVtof/L ;'Dkg] af/],
-u_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf sd{rf/Lsf] lgo'lQm, a9'jf, ;?jf, avf{:tL, tnj, eQf,
pkbfg, lgj[Qe/0f, ljbf, cfr/0f, cg'zf;g ;d]t ;]jfsf zt{ / u7g af/],
-3_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf tk{maf6 ul/g] s/f/ ;DaGwL zt{ x? af/],
-ª_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] cfly{s k|zf;g ;DaGwL ljifo af/],
-r_ Ohfhtkqk|fKt ;+:yfsf] 5fk rnfpg] sfo{ljlw af/],
-5_ o; P]g adf]lhd Ohfhtkqk|fKt ;+: yfn] ug'{ kg]{ cGo sfd sf/afxL af/] .
(@= k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g] M o; P]g / o; P]g cGtu{t hf/L ul/Psf lgod, ljlgod, cfb] z
jf lgb]{zgdf n]lvPsf s'/fdf o;} P]g / cfb] z jf lgb]{zg adf]lhd / cGo s'/fdf k|rlnt
sfg"g adf]lhd x'g]5 .

49
t/ g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* df n]l vP hlt s'/fdf ;f] xL P]g adf]lhd x'g]5 .
(#= vf/]hL / arfp M -!_ b]xfosf P]gx? vf/]h ul/Psf]5 M–
-s_ s[lif ljsf; a}Í P]g , @)@$,
-v_ jfl0fHo a} Í P]g, @)#!,
-u_ ljQ sDkgL P]g , @)$@,
-3_ g]kfn cf}Bf]lus ljsf; lgud P]g, @)$^ /
-ª_ ljsf; a}Í P] g, @)%@ .
-@_ pkbkmf -!_ adf] lhd vf/] h ul/Psf P] g adf] lhd eP u/]sf sfd sf/afxL o;} P]g adf]lhd
eP u/] sf] dflgg] 5 .
-#_ a} Í tyf ljQLo ;+:yfsf] C0f c;" nL ;DaGwL P]g , @)%* df h' g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
o; P]g adf]lhd ;+:yflkt a}Í jf ljQLo ;+:yfsf] C0f c;"n L ;DaGwL d' 2fsf ;DaGwdf ;f] xL P]gsf] bkmf
# sf] Joj:yf nfu" x'g]5 .
($= a}Í tyf ljQLo ;+:yf ;DaGwL cWofb]z , @)^@ lgliqmo ePkl5 To;sf] kl/0ffd M a}Í tyf ljQLo
;+:yf ;DaGwL cWofb] z, @)^@ lgliqmo ePkl5 csf]{ clek|fo gb] lvPdf ;f] lgliqmotfn] ,
-s_ ;f] cWofb]z lgliqmo x'F bfsf avt rNtL gePsf] jf sfod g/x]sf] s'g} s' /f klg
hufpg] 5}g .
-v_ ;f] cWofb] z adf] lhd rfn' ePsf] s'/f jf ;f] adf] lhd /Lt k'¥ofO cl3 g} ul/Psf]
s'g} sfd jf ef]lu;s]sf] s'g} s' /fnfO{ c;/ kfg]{ 5} g,
-u_ ;f] cWofb]z adf]lhd kfPsf] , xfl;n u/]s f] jf ef] u]sf] s' g} xs, ;' ljwf, st{Jo jf
bfloTjdf c;/ kfg]{ 5}g ,
-3_ ;f] cWofb]z adf]lhd ul/Psf] s'g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{ c;/ kfg]{ 5}g,
-ª_ dfly n] lvPsf] s'g} To:tf] xs, ;' ljwf, st{J o, bfloTj jf b08 ;hfosf ;DaGwdf ul/Psf] s' g}
sfd sf/afxL jf pkfonfO{ c;/ kfg]{ 5}g / pQm cWofb]z sfod /x] ;/x To:tf] s'g} sfg"g L
sf/afxL jf pkfonfO{ klg z' ? ug{ , rfn' /fVg jf nfu" ug{ ;lsg] 5 .

50

You might also like