2KAQ YUPAY YACHAY

SANAMPA 3KAQ
QUTUYACHAY
Ayllupi samanpa
YUPANA yupana kikinyasqa 2KAQ KIMSA KILLA YACHAY

¿IMATA YACHANKI?

 Sanampa yupa kikinchasqa yupunamanta yachanki

 Sanampa yupa kikinchasqamanta ch’uwanchayta
yachanki
 Sanampa yupa kikinchasqamanta alluykipi ajinataq
kawsaniyqipi ch’ampaykuna ch’uwanchayta
yachanki

Qallarina ruwyaypi

Ñawirispa ajinataq umallirispa kay ch’ampayta yupaywan ch’uwanch’asun

El Deber chaski Bolivia suyumanta, 2021 watapi, warmi maqasqa yupaykunamanta

willachin. Santa Cruzpi 2080 warmikuna maqasqa La Pazmanta llapasqa kasqanku,
chanta Cochabambapi 355 warmikuna maqasqa La Pazmanta pisiyasqa kasqanku.
Kimsantin juch’uy suyupi 7827 warmikuna tukuynin maqasqa kasqanku. ¿Sapa juchuy
suyupi machkha warmikunataq maqasqa kasqanku?

KIKINYASQA Chay willayta ñawiriy

RIQSISQAYUPAY
ch’ampaymanta
𝑛 + 𝑛 + 2080 + 𝑛 − 355 = 7827 yachanaykipaq
𝑇𝑢𝑘𝑢𝑦𝑛𝑖𝑛 = 7827
https://www.fundaci
3𝑛 + 1725 = 7827 onconstruir.org/mon
𝐿𝑎 𝑃𝑎𝑧𝑝𝑖 = 𝑛
itoreo/en-bolivia-se-
3𝑛 = 7827 − 1725
𝑆𝑡𝑎 𝐶𝑟𝑢𝑧𝑝𝑖 = 𝑛 + 2080 reportan-11-133-
3𝑛 = 6102 casos-relacionados-
𝐶𝑎𝑐ℎ𝑎𝑏𝑎𝑚𝑏𝑎𝑝𝑖 = 𝑛 − 355 con-delitos-de-
6102 violencia-contra-la-
𝑛= mujer/.
3
𝑛 = 2034

TAPUNA YUPAYMANTA KUTICHIYNIN

La Pazpi 2034 warmikuna maqasqa chanta Santa Cruzpi 4114 warmikuna maqasqa Cochabambapitaq
1679 warmikuna maqasqa

Kunan sapitayki atinki yupanchayta

Ministerio Educacionnisqamanta kay COVID pachapi yupana p’anqa 2021 watamanta

wawakunamanta ajinata willan: wawakuna saqisqa mamanmanta ajinataq tatanmanta
67 llapasqa mana saqisqakunamanta. Kunan ¿Machkha wawakunataq mana saqisqas
ajinataq saqisqakuna kanku? Ajinamamanta 217 wawakuna tukuynin kasqumanta.

FABIAN MAMANI TOCOCARI

 Yuyay qhillqaykuna yachaspa ñawpaman risun

Kikinkama yupa
Iskay yupakuna kanku kikinkama yupa mayk’aqchus yupanapi kikin kama tukuchanku. Kay
kikinkama yupa iskay t’aqakun. Jukninqa kikin yup juknintaq kikin sanampa yupa.

KIKIN YUPA. Kay yupanapiqa yupakunalla ajinataq llapana, qhichuna,mirachina, tuyrukunalla

rikhurimun.
https://www.mheducation.es/bcv/guide/ca
pitulo/8448177207.pdf
5+1 =4+2
Yachayniykita kallapachanaykipaq ñawiriy
1−2+5 =5−1

KIKIN SANAMPA YUPA. Kay yupanapiqa yupakuna ajinataq llapana qhichuna mirachina rak’ina
chayman sanampa yupakuna llapakun.

𝟐𝒏 − 𝟏 = 𝟑𝒏 − 𝟏𝟎

𝒑𝟐 − 𝟐𝒑 + 𝟏 = (𝒑 − 𝟏)𝟐

Ajinallataq kay kikin sanampa yupanaqa iskayman rak’ikun. Jukninqa kaynin juknintaq
kikinyasqa.

KAYNIN
Iskay sanampa yupakunaqa kikinkama kanku,
mayk’allapis yupaynin sapa samanpa mana
riqsisqapata kachun
𝑛2 − 𝑚2 = (𝑛 + 𝑚)(𝑛 − 𝑚)
(𝑡 − 2)(𝑡 − 3) = 𝑡 2 − 5𝑡 + 6
KIKINYASQA
Juk kikinyasqa iskay sanampa yupana
kikinkama kachkan. Kaypi sanampa yupa
mana riqsiqa tiyan. Ajinamanta kay sanampa
yupakuna yupaynin kikinkamata junt’an
𝑝−𝑞 = 2
3 − 3 = −5𝑥 − 5
𝑥2 − 4 = 0

PHATMA KIKINYASOAPATA

Ajina phatmasqa kikinyasqa:

FABIAN MAMANI TOCOCARI

JUK K’AQMA KIKINYASQA JUK SANAMPA YUPA TARINA

Kay kikinkama yupaqa ajina:

𝑎𝑚 + 𝑘 = 0
Maypi: 𝑎, 𝑘 kikin yupakuna kanku chanta 𝑎 ≠ 0

Tukuynin juk k’aqma kikinyasqa juk sanampa yupa tarinaqa juk yupay tarinalla.

KIKINYASQAKUNATA CH’UYANCHASUN

3 − 2𝑛 = 5𝑛 − 9 Yupaqhillqakunata juk ñiqamanta juknin ñiqiman apasun

−2𝑛 − 5𝑛 = −9 − 3 Yupa qhillqakunata qhichunachisunchiq

−7𝑛 = −12 Mirachispa (-1) yupa ñiqimanta yupa ñiqimanta

7𝑛 = 12 7wan rakispa ñiqimanta ñiqi

7𝑛 12
= Llunlluy yupaspa
7 7
12
𝑛=
7
12
𝑛= kaptin kikinyasqata sut’inyachispa
7

3 − 2𝑛 = 5𝑛 − 9
https://www.youtube.co
12 12
3 −2( ) = 5( ) −9 m/watch?v=qaDV-0I1lek
7 7

21−24 60−63 Ñawiry yachayniykita

= kallpachanaykipaq
7 7
3 3
− =−
7 7

12 12
Kunanqa chayrayku 𝑛 = kikinyasqamanta ch’uyanchay { }
7 7
kachkan

P’anqaykipi qhillyupay kunan sapitayki atinki

yupanchayta
1.- Sanampa yupayta ch’uwanchay kay kikinyasqapi 2 = 3𝑚 − 1

2.- Kay kikinyasqapi 4𝑝 − 3 − 𝑝 2 = 𝑝 2 − 2 − 5𝑝 sanampa yupayta taripay

3.-

FABIAN MAMANI TOCOCARI

KIKINYASQA SANAMPA YUPAKUNALLA

𝑎𝑛 + 𝑘 2 = 𝑎2 − 𝑘𝑛 Qhillqa yupakunata juk ñiqimanta juk ñiqiman apaykachaspa

𝑎𝑛 + 𝑘𝑛 = 𝑎2 − 𝑘 2 Mirachispa

𝑛(𝑎 + 𝑘) = (𝑎 − 𝑘)(𝑎 + 𝑘) 𝑎 + 𝑏wan rak’ispa

𝑛(𝑎+𝑘) (𝑎−𝑘)(𝑎+𝑘)
= Llunlluy yupaspa
𝑎+𝑘 𝑎+𝑘
𝑛 = 𝑎−𝑘
𝑛 = 𝑎 − 𝑘 kaptin kikinyasqata sut’inyachispa

𝑎𝑛 + 𝑘 2 = 𝑎2 − 𝑘𝑛
𝑎(𝑎 − 𝑘) + 𝑘 2 = 𝑎2 − 𝑘(𝑎 − 𝑘) Ñawiriy yachayniykita
kallpachanaykipaq
𝑎2 − 𝑎𝑘 + 𝑘 2 = 𝑎2 − 𝑎𝑘 + 𝑘 2

Kunanqa chayrayku 𝑛 = 𝑎 − 𝑘 kikinyasqamanta ch’uyanchay {𝑎 − 𝑘} kachkan

Kay kikinyasqa phatmakunapi sanampa mana yupay yachasqa phatmaqpi kachkan

𝑢−2 2𝑢−5 𝑢−2
= 𝑢2 −49 − 𝑢2−6𝑢−7 Phatmaqkunata mirachiyman apasun
𝑢2+8𝑢+7
𝑢−2 2𝑢−5 𝑢−2
= (𝑢−7)(𝑢+7) − (𝑢−7)(𝑢+1) Pisi sapsi mirachina phatmakunamanta
(𝑢+7)(𝑢+1)
(𝑢−2)(𝑢−7) (2𝑢−5)(𝑢+1)−(𝑢−2)(𝑢+7)
(𝑢+7)(𝑢−7)(𝑢+1)
= Phatmakunakaqpi mirachina
(𝑢+7)(𝑢−7)(𝑢+1)
𝑢2 − 9𝑢 + 14 = 2𝑢2 − 3𝑢 − 5 − 𝑢2 − 5𝑢 + 14 Qhillqayupakunata qhichuspa

−𝑢 = −5 −1wan mirachispa

𝑢=5

P’anqaykipi qhillyupay kunan sapitayki atinki

yupanchayta

1) 2𝑎𝑡 − 𝑎 = 𝑎 + 2𝑡
1 4 3𝑚−1
2)
3𝑚−2 − 5𝑚+1 = 15𝑚2−7𝑚−2 Ñawiriy yachayniykita
kallpachanaykipaq
𝑎𝑢−𝑡 𝑢𝑡+𝑎 𝑎2 +𝑡 2
3) + 𝑎−𝑡 =
𝑎+𝑡 𝑎2 −𝑡 2

FABIAN MAMANI TOCOCARI

 Kikinyasqata chaninchana

1) Tawa B qutu yachanapi Juan Pablo II yachay wasimanta 29 yachakuqkuna

kanku. Warmikunaqa juk pisi qharikunamanta. ¿Machkhakunataq
warmikuna ajinataq qharikuna kanku?

RIQSISQAYUPAY KIKINYASQA CH’UYANCHASQA

𝑄ℎ𝑎𝑟𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 + 𝑊𝑎𝑟𝑚𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 = 𝑇𝑢𝑘𝑢𝑦𝑛𝑖𝑛
𝑇𝑢𝑘𝑢𝑦𝑛𝑖𝑛 = 29 𝑢 + 𝑢 − 1 = 29 𝑢 + 𝑢 − 1 = 29
𝑄ℎ𝑎𝑟𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 = 𝑢 2𝑢 = 29 + 1 15 + 15 − 1 = 29
𝑊𝑎𝑟𝑚𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 = 𝑢 − 1 30 29 = 29
𝑢= 2

𝑢 = 15

TAPUYKUNATA KUTICHINA

𝑌𝑎𝑐ℎ𝑎𝑘𝑢𝑝 𝑘ℎ𝑎𝑟𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 = 15 kanku

𝑌𝑎𝑐ℎ𝑎𝑘𝑢𝑝 𝑤𝑎𝑟𝑚𝑖𝑘𝑢𝑛𝑎 = 14 kanku

2) Tata Jusichu 600 bolivianusta kimsa wawasninman rak’in. Kuraq wawanman 40Bs llapasqata
chawpiwawanman jaywasqata. Sullk’wawanmantaq iskaykuti mirasqata chawpi wawanman
jaywasqata. ¿Machkhata sapa wawa jap’in?

RIQSIQAYUPAY KIKINYASQA CH’UYANCHASQA

𝑄𝑢𝑙𝑙𝑞𝑖 = 600𝐵𝑠 𝑥 + 40 + 𝑥 + 2𝑥 = 600 𝑥 + 40 + 𝑥 + 2𝑥 = 600
𝐾𝑢𝑟𝑎𝑞 = 𝑥 + 40 4𝑥 = 600 − 40 140 + 40 + 140 + 2(140) = 600
𝐶ℎ𝑎𝑤𝑝𝑖 = 𝑥 560 60 = 60
𝑆𝑢𝑙𝑙𝑘 ′ 𝑎 = 2𝑥
𝑥= 4
𝑥 = 140

TAPUYKUNATA KUTICHINA
𝐾𝑢𝑟𝑎𝑞𝑘𝑎𝑞 = 140 + 40 = 180𝐵𝑠
𝐶ℎ𝑎𝑤𝑝𝑖𝑘𝑎𝑞 = 140𝐵𝑠
𝑆𝑢𝑙𝑙𝑘 ′ 𝑎𝑘𝑎𝑞 = 2(140) = 280𝐵𝑠

Umallispa ch’ampakunata ch’uwanchay

1) Juk katu kuka llawq’a 1600 tawa k’uchu thatki yupan. ¿Machkhataq chiru suni yupaynin
ajinataq chiru yupaynin? Ajinamanta chiru suni 60 thatki yupa chiru murumanta llapasqa kasqa.
1 5
2) Juk qharkanchu juk ñiqi p’unchayta ñan rinanta risqa. Iskay ñiqi p’unchaytaq ñan rinanta
4 9
risqa. Kimsa p’unchaytaq 42 waranqathatkita ajinata rinanta tukuchasqa. ¿Qharqanchu
machkha waranqathatkita risqa?

3) Tata Jesukupata 15 watamanta wawanmanta iskaykuti mirasqa watanmanta kanqa. Kunan 30

watawan apakunku ¿Machkha watayuktaq sapa juk kachkan?

FABIAN MAMANI TOCOCARI

 Kunan umalliriy

1)Imaynata kikinyasqata kawsayninchikpi apaykachasunman?

2) ¿Imaraykutaq kikinyasqa yupata yachana?

3) Imaynata kikinyasqata puquchinapi apaykachakun?

Kunan phani puquchina

1) Kikinyasqa yupanamanta puqllanakunata ruwan sumaqta umallirispa. Chanta puqllachiy

2) Juk sayt’u wasiwan tawak’uchu wasiwan kiki millka kasqanku. Sayt’u wasipata chiru suni
yupaqa 6 pachakcha thatki tawa k’uchu wasimanta chanta sayt’u wasipata chiru muru 4
pachakcha thatki tawa k’uchu wasimanta kasqa. Wasikunamanta tupukunata taripay ajinataq
millkakunanta.

→ Chay ch’ampayta jatun laphipi ch’uwanchay

→ Chanta imayta ch’uwanchasqaykita yachay wasapi riqsichiy.

FABIAN MAMANI TOCOCARI