СТРАНСКИ ИНВЕСТИЦИИ ОД АСПЕКТ НА ТРГОВСКИ

ДРУШТВА СО СТРАНСКО УЧЕСТВО

Странските инвестиции, во долгиот транзиционен период, постојано се

наведуваат како еден од битните елементи за економски раст на земјата.
Спроведување на активна политика за привлекување на странски директни
инвестиции повторно е една од мерките на Владата, сега за имплементација на
структурните реформи во земјата со цел забрзан економски раст и намалување на
невработеноста, како што е наведено во новата економската програма на Владата
на РМ.
За привлекување на странските инвестиции пропишани се посебни стимули и
повластени услови со повеќе закони, во прв ред царински и даночни. Како
резултат, од една страна, на честите измени на законските прописи со кои се
уредува амбиентот за работење на стопанските субјекти, а од друга, се
стеснува или проширува т.е. менува списокот на привилегиите за странските
инвеститори, во "Фискален практикум" во неколку наврати сме објавувале
статија - заокружна целина - за примената на сите прописи со кои се регулира
оваа материја: од основање на трговско друштво до трансфер на дивиденда по
основ на странски влог, не одбегнувајќи ги ниту проблемите од практиката кои
се појавуваат во работењето на овие друштва, односно во примената на одделни
прописи.
Во овој напис ќе се осврнеме на одредбите од регулативата со кои се
уредуваат странските вложувања во Македонија и тоа:
е регистрацијата на странските вложувања согласно Законот за трговски
друштва;
е царински олеснувања што се предвидени по основ на странски влог од
аспект на Царинскиот закон;
е странскиот влог од аспект на Законот за данок на додадена вредност;
е даночните олеснувања врз основа на Законот за данок на добивка и
е оданочување на приходите на странско - физичко лице оставарени како
дивиденда - согласно Законот за персонален данок на доход.
Странски лица содружници т.е. акционери од аспект на ЗТД

Kако што е познато, Законот за трговски дру шт ва ги регулира

облиците на трговските друштва пре ку кои може да се врши дејност,
основањето, регистра цијата, организацијата, работењето, престанокот
на дру шт вата, итн.
Под кои услови странско лице може да биде со д руж ник т.е акционер на
друштво во Македонија?
Условите за стекнување удели или акции од стран ски лица во земјата
се пропишани со членовите 30 и 31 од новиот ЗТД.
Странско лице може да биде акционер, односно содружник во сите
форми на трговски друштва. При тоа, во новиот ЗТД, за разлика од
претходниот, не се прави разлика меѓу физички и правни странски лица;
едноставно се наречени странски лица.
 Странските лица може да стекнуваат удели или акции под истите
услови и начини што се предвидени и за државјаните на Република
Македонија (доколку е физичко лице) односно услови и начини пропишани
за правни лица запишани во трговскиот регистар на територија на
Република Македонија.
Практично, со Законот за ТД е дозволено странските лица (физички и
правни) да имаат право да основаат, т.е. да вложуваат во формите на
трговски друштва предвидени со ЗТД.
Странското лице има право без огра ни чу вање, односно, може
слободно, согласно својата волја, со седиште во Република Македонија да
биде:
њ самостоен основач на трговско друштво;
њ содружник во друштво (со едно или повеќе странски и домашни
лица);
њ акционер во акционерско друштво;
њ да стекнува акции или удели во друштва веќе основани во Република
Македонија.
Начелно, друштвото основано со странско учест во ги има сите права
и обврски како и друштвото без странско учество (освен во случаи
утврдени со закон).

Од што може да се состои влогот на странското лице?

Влогот на странското лице зависи од формата на друштвото во кое тоа

е основач, содружник или акционер.
Влогот може да биде во пари, ствари, предмети и права што имаат
имотна вредност и може да се изразат во пари.
Странското лице во акционерско друштво може да се јави како
акционер, сопственик на акции - чија уплатата се врши во пари или во
непаричен облик (предмети и права); влогот на акционерско друштво не
може да се запише т.е. не може да биде претставен со труд и услуги.
Најчесто, како и досега, странските влогови се појавуваат во форма
на пари, предмети (опрема, резервни делови, репроматеријал) и права
(право на патент кноњ-хоњ) и сл.

Права на странските лица

Правата што странските лица ги стекнуваат врз основа на вложен

капитал во нашата земја се регулирани со член 31 од ЗТД; тие не може да
се намалуваат со закон или друг пропис.
Оваа сигурност што на странското лице му ја гарантира ЗТД треба да
се сфати во смисла дека правата на странскиот вложувач не може да се
намалуваат со донесување на друг закон или про пис со кој на поинаков
(по не поволен) на чин ќе се уредуваат од но сите во врска со вло
жувањето на странскиот капитал во дру штва во наша та зем ја, односно
спо ред прописот што бил во важ ност во моментот на вло жу вање на ка
пи талот.
 Сепак, тоа не значи дека не може да се носат прописи што мо же да
ја регулираат оваа област; нови закони, нови прописи може да се
донесуваат и во однос на правниот режим на веќе вложен капитал, но со
одредбите на новите прописи не може ретроактивно да се менува правниот
режим на веќе вложениот капитал.
Правата на странските лица се утврдуваат со договорот за основање,
статутот или актот за основање на друштвото, во зависност од формата на
друштвото што се основа.

Се гарантира трансфер на добивката во странство

Добивката или делот од добивката што странското лице ќе ја оствари
со работа на друштвото во земјата, по налог на странското лице
слободно, без дозвола, може да се дозначи во странство во истата валута
во која е извршено вложувањето, се разбира, доколку друштвото располага
со средства (парично покритие).
Слободно може да се "врати" и влогот на странското лице во случај
на престанок на друштвото или делумно и целосно оттуѓување на уделот
или на акциите на странското лице.

Дали е потребно одобрение за основање на друштво од странски лица

За основање или за вложување во постојно друштво, кое е во целосна
сопственост на едно или по веќе странски лица, односно друштво во кое
тоа лице (тие лица) имаат мнозинско учество, не е потребно одобрение.
Сепак, остануваат и понатаму во сила одредбите од посебните закони
(Законот за банки, Законот за оси гурување и др.) со кои за странските
лица се про пишани одредени процедури.

Друштво со странско учество може да стекнува мнозинско учество и во

други друштва во земјата
Друштвата со странско учество се изедначени со сите друштва во
поглед на правото да стекнуваат мнозинско учество во други друштва во
Македонија.
Независно од висината на учеството на странскиот капитал во
друштвото (над 51% или 100%), истото може да стекнува мнозинско учество
во друго/и друштво/а, а со тоа да остварува и владеачко влијание во тие
друштва.

Други привилегии и погодности за странски лица

Законот за трговски друштва предвидува мож ност по основ
на вложување и стопанисување на странски лица да се определат и други
привилегии и погодности; тие треба да се утврдат со друг закон.
Можноста за други погодности по основ на вло жен странски капитал
се утврдува во Царинскиот закон и Законот за данок на добивка;
погодностите ќе бидат елаборирани во наредните поглавја.
Евидентирање и пресметка на учеството на странскиот капитал во капиталот на
друштвото
Вложените средства од странски лица се евидентираат во билансот на
даночниот обврзник (во активата и пасивата) на соодветни сметки во
зависност од видот на вложувањето (пари, опрема, резервни делови, акции
и сл).
Во активата, влоговите се евидентираат на:
- групата 01 - на сметките (010, 011, 013, 014, 015, 016, 017);
- групата 02 - на соодветните сметки во зависност од видот на
материјалното вложување;
- девизната сметка 103 или 110 - чекови ако влогот е во парична
форма;
- сметката 310 - ако влогот е во суровини и репроматеријали (не е
ослободен од царини);
- сметката 320 - ако влогот е во резервни делови за опремата;
- сметката 660 - за влог во стока (не е ослободен од царина).
Во пасивата, странското вложување се евидентира на групата 91,
(сметките 910, 911, 912, или 920 - Премии на емитирани акции - кога
остварената пазарна вредност на акциите е поголема од нивната номинална
вредност, т.е. продажбата на емитираните акции се врши над номиналната
вредност на акциите).
Кај друштвата, кои се регистрирани ДДВ обврзници и остваруваат
право на одбивка на претходниот ДДВ, опремата и резервните делови како
странски влог се евидентираат без ДДВ затоа што за истиот се остварува
право на одбивка, се разбира, доколку се исполнуваат условите од
законот.
Основниот услов за користење на царинските и даночните ослободувања
по основ на странски влог е странскиот капитал да учествува во вкупниот
траен капитал најмалку со 20%.
Нема потешкотии за начинот на пресметка на странското учество во
капиталот на друштвото кога станува збор за новоформирани субјекти;
вкупно запишаниот и уплатениот капитал се утврдува од актот за
основање, т.е. судската регистрација (прилог 2). Процентуалното учество
на странскиот капитал се утврдува како сооднос помеѓу странскиот
капитал и вкупниот капитал. За вложување во постојни друштва прво треба
да се утврди износот на капиталот, а потоа учеството на странското лице
во капиталот.
Износот на капиталот се утврдува од сметките:
910 - Акционерски капитал - обични акции;
911 - Акционерски капитал - повластени акции;
912 - Основен капитал на вложувачот - удели на партнерите;
913 - Зголемување на капиталот на сопствениците;
914 - Државен - јавен капитал;
919 - Останат капитал;
930 - Ревалоризациона резерва;
940 - Законски резерви;
 941 - Резерви за сопствените акции;
942 - Статутарни резерви;
949 - Останати резерви.

Царински ослободувања за влог на странски лица

ЦАРИНСКИ ОСЛОБОДУВАЊА ЗА ВЛОГ НА СТРАНСКИ ЛИЦА

Според одредбите на членот 183 алинеа 1 од Царинскиот закон

("Службен весник на РМ" бр.21/98, (испр.) 26/98, 63/98, 86/99, 25/2000,
109/2000, 31/2001, 4/2002, 55/2002, 42/2003), врз основа на влог на
странско лице може да се увезе, без плаќање на царина и царински
давачки опрема и резервни делови(освен автомобили и канцелариски мебел)
под следните услови:
— влогот на странското лице да е за подолг период од три години;
— влогот да учествува најмалку со 20% во вкупниот капитал на
обврзникот;
— опремата и резервните делови да не се постари од 5 години од
денот на нивното производство и
— обврзникот кој го користел ослободувањето да работи најмалку уште
три години по истекот на последната година во која го користел
ослободувањето од плаќање царина.
Значи, при увозот на опрема и резервни делови по основ на влог на
странско лице не се плаќа царина и давачка за царинскоевидентирање во
висина од 1% од царинската основица.
Важно! Од плаќање на царина и царински да вачки се ослободуваат
опремата и резервните делови и по основ напаричен влог на странско
лице, под услов стоката (опремата и резервните делови) да се купат од
консигнација или стока што е ставена под царински надзор. Како доказ за
паричен влог се доставува потврда од деловна банка за уплатениот износ
од странски основач (или вложувач).
Ослободување од царина и царински давачки по основ на влог на
странско лице може да се оствари и по основ на откупени акции, под
услов откупените акции да учествуваат со 20% или над 20% во вкупниот
капитал на друштвото - кое всушност е и корисник на ослободувањето.
Од ова произлегува: доколку влогот на странскиот вложувач е
во репроматеријал, суровини или стока, тој не е ослободен од плаќање
царина.
Поблиски критериуми за видот, вредноста и количината на предметите,
како и деталните критериуми и начинот на остварување на ослободувањето
од плаќање на царина се предвидени во "Уредбата за остварување на
правото за ослободување од плаќање на царина" (понатаму: Уредба) -
објавена во "Сл. весник на РМ" број 26/2000, 68/2000 и 26/2001.
 Според Уредбата, лицето кое сака да го оствари правото за
ослободување од плаќање на царина е должно до надлежниот царински
орган, заедно со царинската декларација, да достави ибарање за
ослободување од плаќање на царина во писмена форма.
Царинскиот орган, за барањето за ослободување од плаќање царина кое
е прифатено, донесува решение кое се издава во вид на службена белешка
на самата царинска декларација.
Согласно член 187 став 2 од Царинскиот закон, за стоката која била
ослободена од плаќање царина по основ на странски влог постои забрана
за располагање во рок од шест години од денот на увозот; таа не може да
се отуѓи, да се даде на користење на друг или поинаку да се употреби за
други цели, освен за оние за кои биле ослободени од плаќање царина,
пред да бидат платени увозните давачки. Таквите предмети не е можно да
се дадат во залог, да се позајмат или да се дадат како осигурување за
други обврски.
Во случај царинскиот орган, на барање на носителот на правото, пред
истекот на рокот од три години дозволи поинаква употреба, висината на
царинскиот долг се пресметува врз основа на податоците што важеле во
моментот на поднесување на барањето за плаќање на царинскиот долг.
Ако пред истекот на рокот од три години од денот не увозот, лицето
увозник на опремата и резер в ните делови за кои не се платени царината
и другите увозни давачки ги отуѓи, му ги даде на друг на користење или
ги употреби за други цели надвор од оние наведени во договорот или
актот за основање, а не за оние поради кои се ослободени од плаќање
царина и други увозни давачки, е должно да ја плати претходно царината
и другите увозни давачки.
Во случај ако лицето увозник, пред да ја плати ца рината и другите
царински давачки, опремата и ре зервните делови ги отуѓи, му ги даде
на користење на друг или ги употреби за други цели, а не за оние поради
кое се ослободени од плаќање царина, царинскиот долг (царината и
царинските давачки) се пресметуваат врз основа на податоците во
моментот на приемот на царинската декларација врз основа на која
стоката била ослободена од плаќање царина (член 187 став 4).
Царинската управа води евиденција по корисници и вредности на
увезена опрема без плаќање царина и за тоа доставува годишен извештај
на Министерството за финансии.
Документација што се доставува до царинарницата за
ослободување на влог на странско лице
Во Уредбата за остварување на правото за ослободување од плаќање на
царина (Сл. весник на РМ бр. 26/2000; 68/2000 и 26/2001), во член 37,
се пропишува документацијата што се доставува заедно со царинската
декларација за да се оствари правото за ослободување од царина.
Правото за ослободување на опремата и резервните делови врз основа
на влог од странско лице се однесува на опрема и резервни делови кои
служат за обавување на претежната дејност на правното лице, и не се
однесува на автомобили (тар. број 8703) и канцелариски мебел. Влогот на
странското лице треба да биде подолг о три години и да изнесува
најмалку 20% од вкупниот капитал. Опремата и резервните делови не можат
да бидат постари од 5 години.
Со член 37 од Уредбата е предвидено дека корисникот кој сака да
оствари право за ослободување од плаќање на царината по член 183
алинеја 1 од Царинскиот закон е должен заедно со царинската декларација
да достави:
1. Доказ дека е извршено странско вложување, во кој износ и
временскиот период за кој се врши вложувањето
Овој доказ се состои од кумулативно поднесување на следните
документи:
А) прилог број 2 од судската регистрација - каде што од првата
страна се утврдува идентитетот на странскиот основач, односно
странскиот вложувач, бројот и датумот на актот за основање, а од
втората страна вкупниот износ на средствата на основачот и на
секој вложувач. Секој дополнителен влог или промена на
структурата на капиталот треба дополнително да биде евидентиран
во судската регистрација (образец 14).
Б) изјава за точниот процент на учество на странскиот влог во
вкупниот капитал - кој што ја изготвува увозникот врз основа на
податоците од втората страна на образецот 2. Од изјавата треба да
се утврди дека точниот процент на учество на странскиот влог во
вкупниот влог е еднаков или поголем од 20%.
В) акт за основање - кој што е наведен во об разецот број 2 од
судската регистрација, а истиот може да биде:
- изјава за основање на трговско друштво - ако се работи за еден
основач, или
- договор за основање/вложување ако се работи за повеќе
основачи/вложувачи.
Актот за основање може да има свои измени и дополнувања, но сите
тие треба да се наведени во судската регистрација.
Од актот за основање треба да се утврди временскиот периодза кој се
врши вложувањето, односно дека вложувањето на странското лице е подолго
од три години. Исто така, од актот за основање треба да се утврди
видот, типот и вредноста на опремата која што се вложува.
Како доказ дека влогот на странското лице изнесува 20% од вкупно
вложениот капитал се смета и доказот за откупени акциина корисникот на
ослободувањето од страна на странскиот вложувач.
Доказ за извршено парично вложување е потврда од деловна банка за
пристигнат девизен прилив по основ на странски влог; приливот за
наплата од странство се евидентира под шифрите:
510 - Основачки влог и купување на акции или удели во прва емисија;
511 - Наплата од продадени акции или удели за учество во капиталот
на домашно друшт во на нерезидент;
 513 - Продажба на домашни сопственички хартии од вредност на
нерезидент.
Г) проценка од овластен судски проценител - се до ставува за
опремата што се вложува и што е наведена во актот за основање.
2. Спецификација на опремата и резервните дело ви и изјава
Од страна на увозникот се доставува специфи кација на опремата и
резервните делови (во два примероци) што се увезуваат како влог на
странско лице; во спецификацијата се внесува:
— вид на стоката;
— тарифни ознаки на Царинската тарифа;
— количина на стоката;
— вредност на опремата или резервните делови.
Во прилог се доставува и изјава дека специфи ка ци јата по соодветниот акт за
основање не била претходно поднесена во истата или во друга царинска испостава.
Спецификацијата треба да го опфаќа целиот странски влог, без
разлика дали во моментот се увезува целата стока или само дел од неа.
Доколку се увезува само дел од стоката, во еден примерок од
спецификацијата, во горниот десен агол се наведува забелешката
"оригинал" и се заверува од царинската испостава со печат и факсимил од
царинскиот работник. Во спецификацијата се опишува делот од стоката
која што се увезува со наведување на број на ЕЦД, датум, потпис и
факсимил на царинскиот службеник, и спецификацијата се враќа на
подносителот на декларацијата. Спецификацијата треба да биде усогласена
во однос на видот и типот на опремата која што е наведена во актот за
основање, и истовремено да е во согласност и со стоката што се увезува.
3. Доказ за година на производство на опремата и резервните делови
Овој доказ се доставува во случаите кога се увезува употребувана
опрема и резервни делови и од него треба да се утврди дека истите не се
постари од пет години како на пример:потврда од производителот на
стоките, сервисна книшка или сличен документ.
Ако годината на производство е видно означена на самата опрема како
доказ за годината на производството може да се прифати и изјава од
страна на увозникот. Во овој случај царинскиот службеник кој што
извршил преглед на стоката во царинската декларација како забелешка од
извршениот преглед треба да ја наведе годината на производство.
4. Доказ за претежна дејност
Како доказ за претежна дејност се доставува известување/решение од
Државниот завод за статистика. Од претежната дејност треба да се утврди
дали опремата и резервните делови што се увезуваат служат за обавување
на претежната дејност на правното лице. Доколку опремата и резервните
делови не служат за обавување на претежната дејност не може да се
оствари правото на ослободување од плаќање на царина согласно член 183
алинеја 1 од Царинскиот закон.
5. Бесплатна фактура од странското лице
 Кон царинската декларација треба да е при ло жена бесплатна фактура
од странското лице кон до маш ното друштво или фактура од странскиот
испо ра чател до странскиот вложувач во која што домашната фирма е
наведена како приемач на стоката.
Доколку кон царинската декларација е прило жена платена фактура од
странски испорачател кон домашната фирма, не може да се смета дека
станува збор за странски влог. Во овој случај не може да се оствари
правото на ослободување од плаќање на царина согласно член 183 алинеја
1 од Царинскиот закон.

ЦАРИНСКИ ОСЛОБОДУВАЊА ЗА ВЛОГ НА СТРАНСКИ ЛИЦА СПОРЕД НОВИОТ ЗАКОН ЗА ЦАРИНИ СО

ПРИМЕНА ОД 1.01.2006 ГОДИНА

Според членот 196 став 1 алинеа 1 од Царинскиот закон (објавен во

"Службен весник на РМ" број 39/2005, а ќе се применува од 1.01.2006
година) од плаќање на увозни давачки влогот на странското лице се
ослободува под следните услови:
њ влогот да изнесува најмалку 20% од вкупно вложениот траен
капитал;
њ влогот да е подолг од три години и
њ влогот да е во неупотребувана опрема и резевни делови (освен коли
и канцелариски материјал).
Во споредба со одредбата од постојниот закон, новиот Царински закон
е поригорозен и "дозволува" ослободување од царини само на нова,
неупотребувана опрема и резервни делови; до крајот на 2005 година од
царина се ослободува и употребувана опрема и резервни делови, но не
постари од пет години од денот на нивното производство.
Забраната за отуѓување и за давање на корис тење на опремата
увезена по основ на влог на странско лице останува како и во
досегашниот закон: рокот е шест години од денот на увозот.

Оданочување на странски влог со ДДВ

Веќе рековме, влогот на странското лице, согласно од ре дбите на

Царинскиот закон е осло бо ден од царина и царински давачки.
Се поставува прашањето за неговиот третман од аспект на ДДВ. (Иако
во "Фис кален практикум" досега за ова повеќе пати е пишувано, го
повторуваме и во оваа статија во прилог на целината за третманот на
странските влогови во нашето законодавство).
Со Законот за ДДВ (член 27) не се про пишува ослободување од ДДВ за
опремата и резервните делови што се внесуваат (увезуваат) во Република
Македонија по основ на влог на странско лице, односно ДДВ се пресметува
и плаќа во моментот на увозот.
Регистрираните даночни обврзници за ДДВ за платениот ДДВ при увоз
по основ на влог на странско лице - во понатамошна постапка на примена
на Законот за ДДВ - имаат право да го користат правото на одбивка за
платениот ДДВ при увоз, се разбира, доколку ги исполнуваат останатите
услови од Законот; правото на одбивка ќе се оствари доколку даночниот
обврзник не врши промет ослободен од ДДВ без право на одбивка на
претходниот данок (промет по член 23 од Законот) или согласно член 35
од Законот - според кој правото на одбивка е исклучено.

Даночни олеснувања по основ на странски влог согласно Законот за данок на

добивка

ДАНОЧНИ ОЛЕСНУВАЊА ПО ОСНОВ НА СТРАНСКИ ВЛОГ СОГЛАСНО

ЗАКОНОТ ЗА ДАНОКОТ НА ДОБИВКА

Втора можност за посебна привилегија (погодност) по основ на

странски влог е пропишана за неоданочувањето на остварената добивка
согласно одредбите на член 33 од Законот за данокот на добивка (измени
објавени во "Сл. весник на РМ", бр. 11/2001).
Основниот услов за остварување на даночното ослободување за
странско лице е ослободувањето да го остварува даночен обврзник кај кој
се вложени средства од странски лица во висина сразмерна на учеството
на странскиот капитал, под услов учеството на странскиот капитал да
изнесува најмалку 20% во вкупно вложениот заеднички капитал на
друштвото.

Ослободувањето од данок по основ на странско вложување ќе се

применува до 31 декември 2006 година

Со член 50 од преодните и завршните одредби на Законот за

изменување и дополнување на Законот за данок на добивка ("Сл. весник на
РМ", бр. 11/2001) се про пишува дека ослободувањето од данок на добивка
по основ на странски влог, според пропишаните услови и на начин утврден
во член 33 од Законот, ќе се приме ну ва до 31 декември 2006 год., што
би значело дека осло бодувањето ќе може да се користи заклучно при под
несување на даночен биланс со 31 декември 2006 година.
Произлегува дека за странски вложувања извр ше ни во 2005 и 2006
година - иако ослободувањето спо ред законот е за период од првите три
години почну вај ќи од годината во која се остварува добивка - прак тич
но може да се остварува само две, т.е. една година под услов ако во
годината е остварена добивка; ако странското вложување е извршено во
2005, т.е. 2006 година, а субјектот остварува загуба, т.е. не се
формира даночна основа (на АОП 34 во Даночниот биланс) за оданочување
со данок на добивка, даночното ослободување не може да се искористи.

Како странски влог се смета и откупот на акции од странски

лица

Со ставот 2 на членот 33 се дефинира (прецизира) дека под вложени

средства од странски лица се смета и откупот на акции од страна на
странско лице.
 Притоа, да нагласиме дека за примена на оваа одредба од Законот е
без значење сопственоста на акциите што се откупуваат: на државата,
физички или правни лица или на фондот за ПИО - кој врз основа на закон
се стекнуваше со акции во процесот на приватизација на претпријатијата,
и чии акции врз основа на купопродажбата се трансформираат од
приоритетни во обични.

Не постои ограничување за намалување на данокот само во висина

на влогот на странското лице

Намалување на данокот на добивка по основ на странски влог е до

висина на даночната основа за оданочување, а не до висината на влогот.
Во законот постои ограничување дека ослободување се користи во првите
три години но, не од вложувањето, туку првите три години почнувајќи од
годината во која се остварува добивката, во износот на делот што му
припаѓа на странското лице без оглед на висината на вложувањето.

Начин на утврдување на првите три години за кои се остварува

намалување на данокот

Со член 33 (став 5) од Законот за данок на добивка се дефинира дека

ослободувањето по основ на странски влог се однесува за период
од првите три години почнувајќи од годината во која се остварува
добивката.
Без разлика во кој период од годината е извр шено вложувањето (дали
во првите шест месеци или во второто полугодие од годината) - како прва
година за ослободување од данок ќе се смета годината во која се
остварува добивка (а не загуба).
Значи не станува збор за први три календарски години кога е
извршено вложувањето, туку први три календарски години во кои се
остварува добивка.
Со вакво законско решение, се остава простор субјектот да се
прилагоди на условите за работа и да остварува позитивни финансиски
резултати. Веројатно се имаат во вид и странските влогови (остварени и
идни) во дел од загубарите во РМ.

Пример:

Вложени средства
од странско лице.......... 4.650.000

Капитал на даночниот обврзник 13.286.000

Процент на учество
на странското лице во
капиталот на друштвото.......... 35%

Период на вложување ....... мај 2003

Финансиски резултат
на даночниот обврзник
 31 декември 2003-загуба... 1.680.000

Прва година за
даночното намалување 31 декември 2004

Даночниот обврзник во примерот, ослободувањето по основ на странски

влог може да го користи по годишна сметка почнувајќи од 2004 година, се
разбира, доколку се оствари добивка и во таа година. Во случај и 2004
година да заврши со загуба односно да не се утврди даночна основа, како
прва година ќе се смета 2005 година (31 декември).

Првите три години за кои е утврдена добивка - или даночна

основа
При дефинирањето на моментот од кога може да се остварува
намалување на данокот на добивка по основ на учество на странско лице -
првата година кога се остварува добивка или првата година кога е
утврдена даночна основа - е прашање кое се поставува? Согласно Законот
за данок на добивка, даночниот обврзник може да искаже и загуба од
работење (според Законот за трговски друштва), а во даночен биланс да
утврди даночна основа за оданочување со данок на добивка. Имено,
утврдената добивка за даночни цели се корегира/се зголемува за
расходите кои, согласно Законот за данок на добивка, не се признаваат
како одбитни ставки.
Во праксата може да се случи даночните обврзници да утврдат загуба
од работењето, а сепак, во даночен биланс да утврдат основа за
пресметување на данок на добивка. Но, искажаната даночна основа, врз
основа на членот 23-а, се намалува за искажаната загуба (од деловни,
финансиски и неделовни трансакции) од тековната година, односно како
што пропишува законот - сметано од годината во која е искажана
загубата.
Од наведените причини сметаме дека е небитно дефинирањето дали
намалувањето на данокот на добивка по основ на странски влог може да се
користи во првите три години почнувајќи од годината во која се
остварува добивка или се утврдува даночна основа.
Овде мора да се нагласи дека е значајна конструкцијата на образецот
Даночен биланс; намалувањето во ДБ се врши прво за загубата, а потоа
пресметаната даночна основа ќе се намали по основ на странски влог.

Намалување на данокот може да се користи единствено со

одобрение од УЈП

Користењето на правото за намалување на данокот по основ на

странски влог, може да се остварува единствено со одобрение од УЈП.
Задолжително се поднесува барање до УЈП на образец "ДД - 03" и
прилози наведени во него. Барањето се доставува за секоја година
(даночен период) од еднократниот период од три години почнувајќи од
годината во која се остварува добивката, со искажување на учество на
странскиот влог во вкупниот капитал на даночниот обврзник со состојба
на 31 декември во годината за која се поднесува барањето.
Со барањето, поднесено на образец "ДД - 03", даночниот обврзник
задолжително доставува и пропратна документација -прилози- со која
го појаснува барањето, односно со која ја искажува оправданоста на
намалување на пресметаниот данок во даночниот биланс и тоа:
— податоци за регистрација на даночниот обврзник (пријава за упис
во трговскиот регистар, со прилози кон пријавата) како и промените
во регистрацијата;
— доказ за извршена уплата на влогот (доколку ис тиот е изразен во
парични средства) или до каз за обезбедените средства (постојани и
обртни);
— изјава на одговорното лице кај даночниот обвр з ник, со која се
потврдува намерата на да но ч ни от обврзник да работи најмалку
уште три го ди ни по истекот на последната година во која го
остварува правото на даночно намалување
— изјава на одговорното лице дека даночниот обврзник не настанал со
статусна промена (споју вање или поделба).
На основа приложената документација, доколку се исполнети условите
од член 33 од Законот, Управата за јавни приходи издава одобрение за
користење на ова право (на образец ДД - 13).
Даночниот обврзник има обврска да работи уште три години по
истекот на последната година за која е користено ослободувањето
Според одредбите на член 33 став 5 од Законот, даночниот обврзник
кој користел намалување на пресметаниот данок по основ на странски влог
должен е да работи најмалку уште три години по истекот на последната
година за која е користено даночното олеснување.
Доколку даночниот обврзник престане со работењето пред рокот од три
години (рокот тече од првата година по годината во која е користено да
ноч ното олеснување) го губи правото за олеснување по овој основ и е
должен дополнително да го плати данокот за годините во кои го користел
ова право. Данокот - доколку не го користел ова ослободување - се
наплатува со годишната сметка (изготвена во рок од 60 дена од денот на
отварањето на постапката за редовна ликвидација или постапка за стечај)
во износ кој е ревалоризиран со примена на стапката на порастот на
цените на мало според податоците на Државниот завод за статистика.
Што значи оваа одредба, односно како би се реализирала?
Со стапката на пораст на цени на мало ќе се ревалоризира данокот на
добивка што ќе се пресмета со примена на утврдената даночна основица со
стапката на данок на добивка што важела во годината за која се
користело даночното олеснување.
Да претпоставиме пример: даночен обврзник основан 100% од странско
лице користи даночно ослободување по основ на странски влог во 2002,
2003 и 2004 година на основица 1.000.000 ден. со стапка на данок на
добивка што би се применила - 15%. Доколку обврзникот не продолжи со
работа (2005 до 2007 година) треба да го плати данокот за 2002 до 2004
година (по 150.000 денари) ревалоризиран со стапката на пораст на цени
на мало.

ПРЕНОСОТ НА ДЕЛОТ ОД ДОБИВКАТА НА СТРАНСКО - ПРАВНО ЛИЦЕ Е СЛОБОДЕН

Трансферот на делот од добивката што му припаѓа на странско лице,

т.е. износот што се тран сферира - пренесува во корист на странското
лице (акционер или содруж ник) во странство е слободен, т.е. не се пла
ќаат никакви допол нителни давачки.
Под трансфер на дел од добивката на странско правно лице се
подразбира и преносот на средствата во корист на нерезидентна сметка на
странското правно лице отворена во домашни деловни банки.
Трансферот на средства по основ на добивка се врши по презентирање
на соодветни докази до органот за јавни приходи за намирувањето на
обврските по основ на остварената добивка на територијата на Република
Македонија.
Без презентирање на соодветно уверение за платените даноци од
органот за јавни приходи нема да се изврши трансферот на средствата.
Добивката се трансферира со девизен налог 1450 (по основ на шифрата
330 - дивиденди од домашни сопственички хартии од вредност и други
исплатени добивки од удел во капитал).

Оданочување на делот на нето добивката на странски физички лица-нерезиденти

согласно Законот за персонален данок на доход

ОДАНОЧУВАЊЕ НА ДЕЛОТ НА НЕТО ДОБИВКАТА НА СТРАНСКИ ФИЗИЧКИ ЛИЦА –

НЕРЕЗИДЕНТИ СОГЛАСНО ЗАКОНОТ ЗА ПЕРСОНАЛЕН ДАНОК НА ДОХОД

Според Законот за персонален данок на доход1) (Понатаму ЗПДД),

обврзници на персонален данок на доход се сите физички лица резиденти
на РМ - за доходот што го остваруваат во земјата и странство.
Резидент во смисла на споменатиот закон е физичко лице кое на
територијата на Републиката има постојано живеалиште ипрестојувалиште.
Резиндентот има престојувалиште ако на територијата на Р. Македонија
престојува непрекинато или со прекин 183 или повеќе дена во
календарската година, или ако има намера на територија на Републиката
да престојува 183 или повеќе дена во период од 12 месеци.
Меѓутоа, во членот 8 од истиот Закон се пропи шува дека
обврзник на персонален данок на доход е и физичко лице - трговец,
трговец поединец, како и физички лица.
Членот 9 став 1 пропишува: обврзник на данок на доход е и физичкото
лице кое не е резидент на Републиката за доходот што е остварен на
територијата на Републиката.
Од цитираните законски одредби произлегува дека доколку
како содружник или акционер се јави странско физичко лице (без
разлика што не е резидент на Република Македонија) е обврзник на
персонален данок на доход за приходите од капитал.
При исплата на дивидендата на физички лица - нерезиденти се
применува одредбата од член 49 став 1 од ЗПДД; даночна основица е
бруто остварената дивиденда намалена за 50%.
Значи, приходот по основ на добивка - дивиденда од вложени средства
на странски вложувач - физичко лице се оданочува во моментот на
ставањето на располагање на средствата на странското лице.
Данокот на доход се пресметува и уплатува по од бивка, што значи
дека тоа е во обврска да го направи ис платителот при трансферот на
добивката во странство.
За даночни обврзници странски физички лица - нерезиденти на Р.
Македонија, согласно член 76 став 2 од ЗПДД персоналниот данок, како
што рековме, се пресметува и плаќа, на основица 50% од остварената
бруто дивиденда, но, по стапка од 15% или 4.500 + 18% или 9.900 + 24%
во зависност од висината на приходот, т.е. од основицата за
оданочување.
Имено, согласно член 76 став 2 од Законот за ПДД, на приходи од
дивиденди остварени од нерезиденти на РМ, се применуваат стапките од
член 15-а од Законот (15% или 4.500 + 18% или 9.900 + 24%) на соодветно
утврдената даночна основа.
Забелешка: Стапките од член 15-а се применуваат за пресметка на
персонален данок на лични примања.
Што тоа значи? Во член 15-а од Законот, се пропишани стапките од
15%, 4.500 + 18% и 9.900 + 24% кои се применуваат на месечни даночни
основи до 30.000 денари, над 30.000,00 денари до 60.000,00 денари и над
60.000,00 денари; од тука произлегува дека при исплата на дивиденда на
нерезиденти до 60.000,00 денари (даночна основа 30.000,00) ќе се
пресметува персонален данок по стапка од 15%, а при исплата на
дивиденда над 60.001,00 до 120.000,00 денари, ќе се плаќа персонален
данок по стапка од 4.500,00 + 18% на даночна основа над 30.000,00 до
60.000,00 денари.
Напоменуваме дека врз основа на одредбите на член 10 став 2 од
ЗПДД, при пресметување на данок на доход за приходи остварени на
територијата на РМ од лица - нерезиденти, намалувањата на даночната
основа - пропишани со член 10 став 1 од истиот закон - не се
признаваат; всушност не се признава, личното ослободување (во износ од
30.000 годишно), придонесите од плати, такси и други јавни давачки.
Исплатителот на дивидендата има законска обврска да го пресмета и
уплати персоналниот данок на доход во име на примателот на дивидендата
и тоа во моментот на исплатата на дивидендата. Обврската за плаќање
на персоналниот данок на доход постои и кога дивидендата на физичките
лица е исплатена во акции, односно удели.
Акционерите/основачите примаат дивиденда во износ утврден со
одлуката намален за износот на персоналниот данок.
Персоналниот данок на дивиденда се пресметува и се плаќа поединечно
за секое физичко лице и не смее да биде на товар на трошоците на
работење.
Сепак, веќе рековме, доколку содружник или акционер е странско
правно лице, персоналниот данок на доход не се плаќа, т.е. добивката
се трансферира во странство без плаќање на било какви други даноци и
давачки.

Трансфер на влогот на странско лице

Трансфер на добивката и влогот на странско лице

Прашањето за правата на странско лице врз основа на вложен капитал

го регулира член 31 од ЗТД и тоа во случај:
- кога се отуѓува уделот или акциите (целосно или делумно) и
- кога се спроведува стечај или ликвидација.
Ставот 2 на член 31 пропишува: делот од добивката на трговското
друштвото што му припаѓа на странско лице во случај на делумно или
целосно отуѓување на уделот или на акциите на странско лице може, по
налог на странското лице, слободно, без дозвола, да се дозначи во
странство во валута на вложувањето ако друштвото располага со парично
покритие под условите определени со Закон.
Ако се спроведе стечај или ликвидација на трговско друштво, по
завршувањето на стечајната, односно на ликвидационата постапка,
странското лице има право да си го врати назад внесениот непаричен влог
под условите определени со закон.
Со член 9 од Законот за девизно работење ("Слу ж бен весник на РМ"
бр. 34/2001, 49/2001, 103/2001, 54/2002, 32/2003, 51/2003) е пропишано
дека преносот на добивка, преносот на финансиски средства добиени со
отуѓување и продажба на сопственички дел во директна инвестиција, како
и преносот на остатокот од ликвидационата маса е слободен, под услов
нерезидентот да ја регистрирал директната инвестиција согласно со
овој закон и да ги намирил сите законски обврски врз основа на даноци
и придонеси во Република Македонија.
Согласно член 48 од Законот за девизно работење ("Сл.весник на РМ",
бр.30/93; 40/96; 54/2000) трансферот на средства на странско лице
стекнати по основ на: добивка, поврат на средства по основ на влог кај
домашно лице, учество во нето имот и репатријацијата на тоа учество ако
средствата ги вложил во заедничко друштво по престанок на работа на
субјектот, продажба на побарувања по основ на влог во девизи во
мешовито претпријатие, продажба на влогот на странското лице, како и по
основ на други побарувања кои му припаѓаат на странско лице, се врши
слободно, по намирувањето на сите пристигнати обврски во Република
Македонија, по тековното работење во согласност со закон.
Значи трансферот на средства на странското лице во странство,
стекнати по основ на добивка (и по сите други основи кои се утврдуваат
во договорот, односно актот за основање) се врши слободно.
 Имено, правното лице (домашно) постапува согласно Одлука за начинот
и условите на купо продажба на странски платежни средства во РМ
("Сл.весник на РМ", бр. 53/02) и Упатството за реализција на Одлуката
за начинот и условите на купопродажба на странски платежни средства во
Република Македонија - Сл. весник на РМ, (Пречистен текст 4/2003,
(испр.) 8/2003, 48/2004).
За трансферот по основ на дивиденда се составува образец 1450 -
налог за извршување на дознака во странство; во налогот под - Основ за
плаќање во странство, се внесува шифрата 330 - дивиденди од домашни
сопственички хартии од вредност и други исплатени добивки од удел во
капитал.
За повлекување на странскиот капитал, во налогот 1450 се користат
шифрите:
510 - Пренос на остаток на ликвидациона маса
511 - Повлекување на капитал

Задолжително известување до НБРМ за работењето на капитално поврзани субјекти

со странство

ЗАДОЛЖИТЕЛНО ИЗВЕСТУВАЊЕ ДО НБРМ ЗА РАБОТЕЊЕТО НА КАПИТАЛНО

ПОВРЗАНИ СУБЈЕКТИ СО СТРАНСТВО

Законски основ за известувањето е:

— член 40 од Законот за девизно работење;
— Одлуката за задолжително известување за ра бо тењето со странство
(објавена во "Службен весник на РМ" број 53/2002) и
— Упатството за начинот на известување за работењето на поврзаните
субјекти врз основа на вло жувања во и од странство ("Сл. весник
на РМ", 79/2002).
Цел на Упатството е да ги обврзе субјектите, до машните
правни лица во кои се извршени вложувања од странство - поврзани
субјекти, да достават извештај за состојбата на вложувањата и за
трансакциите од работењето настанати помеѓу домашниот субјект -
резидентот и нерезидентот и состојбата на меѓусебните побарувања и
обврски.
Податоци за состојбата на побарувањата од странство и обврските кон
странство и меѓусебните трансакции се обврзани да доставуваат сите
резиденти кои имаат вложувања во странство, или вложувања од странство.
Во контекст на заокружена целина за третманот на странските вложувања
во земјата од споменатата одлука ќе се задржиме само на делот за
вложување од странство.

Доставување на извештајот - ДИ-22

Извештајот - Образецот ДИ 22 го доставуваат резидентите на Р.

Македонија до Народна банка на РМ.
 На барање на Народната банка на Република Македонија резидентот е
должен да ја докаже точ носта на податоците со годишната пресметка.
Податоците кои се однесуваат на поединечните резиденти собрани врз
основа на оваа одлука имаат строго доверлив карактер.
Рок за доставување на годишниот извештај за состојбата и прометот
на поврзаните субјекти е 30 март наредната годината за годината што
изминала.
Образецот се изготвува најмалку во два примероци од кои еден се
доставува до Народна банка на РМ.
Со Упатството се пропишани содржина и форма на обрасците за
непосредно известување на резидентите за состојбата на побарувањата,
обврските и трансакциите од работењето со поврзаните субјекти со
странство, како и начинот на нивно пополнување.
За вложувањата од странство, резидентите известуваат на Образецот
ДИ 22 вложување од странство - за вложувањата на нерезиденти во
субјекти во земјата.
Извештајот за состојбата и прометот на поврзаните субјекти со
странство за извештајната година должни се да и го доставуваат на
Народната банка на Република Македонија сите трговски друштва од
Република Македонија во кои странски лица (правни и физички) имаат удел
или акции (извештај: образец ДИ 22 - вложување од странство).
Забелешка: За примената на конкретната одлука, а и за пополнување на
образецот ДИ-22 детално е пишувано во броеви на "Фискален практикум" од
претходни години.