Poznajemy pogodę i inne zjawiska przyrodnicze

1. Określ stan skupienia substancji wymienionych w tabeli. Następnie wpisz znak „x” w odpowiednią
rubrykę, jeśli dana substancja jest plastyczna, sprężysta lub krucha. 2 pkt

Właściwości
Substancja
stan skupienia ciało plastyczne ciało sprężyste ciało kruche
Powietrze
Plastelina
Olej
Blacha
Woda
Szkło
Gumka do włosów
Cegła

2. Uzupełnij zdania dotyczące zastosowań różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku.

Wykorzystaj określenia umieszczone w ramce. Uwaga: niektóre określenia możesz wykorzystać dwa
razy. 2 pkt

plastyczność, przeźroczystość, kruchość, sprężystość, rozszerzalność cieplna

A. Amortyzator w rowerze jest ………………........................, dzięki czemu łagodzi wstrząsy powstające

podczas jazdy.
B. Wilgotna glina jest ………………........................, dlatego można z niej formować różne przedmioty.
C. Magda wykorzystuje ………………........................ gumki, kiedy związuje nią włosy.
D. Ze szklanymi przedmiotami trzeba się obchodzić ostrożnie, ponieważ są ………………........................ .

3. Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. 4 pkt

1. Mleko zawsze przyjmuje kształt naczynia, w którym się znajduje. P F

W termometrze cieczowym wykorzystuje się zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał
2. P F
stałych.
3. Podczas upalnych dni metalowe szyny kolejowe rozgrzewają się i wydłużają. P F
4. Powietrze ma określony kształt. P F
4. Zapisz odczytaną z termometrów wartość temperatury powietrza. Pamiętaj o podaniu jednostki
miary. 1 pkt

A. ................. B. ................. C. .................

5. Agata i Michał sprawdzali doświadczalnie zmiany stanu skupienia wody. W tym celu wlali na talerzyk
niewielką ilość wody, a następnie wstawili talerzyk do zamrażalnika. Po godzinie wyjęli talerzyk i postawili
go w kuchni na stole. Po kolejnych dwóch godzinach okazało się, że talerzyk jest suchy. Dzieci przedstawiły
wyniki obserwacji w formie schematu. 1 pkt

woda → lód→ woda → para wodna

Zaznacz kolejność przemian wody zgodną ze schematem wykonanym przez Agatę i Michała.
A. krzepnięcie, parowanie, skraplanie
B. skraplanie, parowanie, topnienie
C. krzepnięcie, topnienie, parowanie
D. topnienie, parowanie, skraplanie
6. Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. 4 pkt

1. Woda po zamarznięciu zajmuje mniej miejsca, niż gdy jest w stanie ciekłym. P F
2. Im wyższa temperatura powietrza, tym szybciej lód się topi. P F
3. Woda zamarza, gdy temperatura otoczenia wynosi poniżej 0°C. P F
4. Lód wrzucony do szklanki z wodą opada na dno. P F

7. Łukasz wlał taką samą ilość wody do dwóch identycznych naczyń. Jedno naczynie postawił na stole w
kuchni, a drugie wstawił do lodówki. Po kilku godzinach stwierdził, że w naczyniu postawionym na stole
nie ma już wody, a w naczyniu stojącym w lodówce woda jeszcze jest. 1 pkt
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia chłopiec stwierdził, że szybkość parowania jest zależna od
A. wielkości powierzchni parującej wody.
B. ruchu powietrza, z którym styka się woda.
C. wysokości naczynia, w którym jest woda.
D. temperatury otoczenia.
8. Uporządkuj podane w ramce nazwy opadów i osadów atmosferycznych, wpisując je we właściwe
miejsca. Podkreśl nazwy tych osadów i opadów, które występują w stanie ciekłym. 2 pkt

śnieg, szadź, deszcz, grad, rosa, szron

Osady atmosferyczne: ……………………………………………………………………………………..…..

Opady atmosferyczne: …………………………………………………………………………………………

9. Skreśl błędne określenia tak, aby zdania były prawdziwe. 4 pkt

A. Wiatr zawsze wieje z obszaru o niższym / wyższym ciśnieniu atmosferycznym w kierunku obszaru o
niższym / wyższym ciśnieniu atmosferycznym.
B. Wiatr północny to wiatr wiejący w kierunku północnym / z kierunku północnego.
C. Tęczę zobaczymy wtedy, gdy stoimy tyłem / przodem do Słońca, a za nami / przed nami pada deszcz.
D. Rosa to kryształki lodu / krople wody.
10. Uzupełnij zdania. 3 pkt

A. Ilustracja przedstawia ……………………....…, który służy do mierzenia

………………….…. . Jednostką miary tego składnika pogody jest
……………………....… .

B. Ilustracja przedstawia ……………………....…, który służy do mierzenia

………………….…. . Jednostką miary tego składnika pogody jest
……………………....… .

C. Ilustracja przedstawia ……………………....…, który służy do mierzenia

………………….…. . Jednostką miary tego składnika pogody jest
……………………....… .
11. Na podstawie mapy uzupełnij prognozę pogody dla Warszawy i okolic. 5 pkt

Temperatura powietrza: ……………………………………………………..

Ciśnienie atmosferyczne: ……………………………………………………
Kierunek wiatru: …………………………………………………………….
Zachmurzenie: ………………………………………………………………
Opady atmosferyczne: ………………………………………………………

12. Magda obserwowała, jak w ciągu dnia zmienia się długość cienia gnomonu w zależności od wysokości
Słońca nad widnokręgiem. Wyniki swoich obserwacji przedstawiła na ilustracji.
a) Uzupełnij ilustrację, wpisując w odpowiednie miejsca określenia: wschód, zachód i górowanie
Słońca. 1 pkt

…………………………

……………………… …………………………
… ……………..

b) Uzupełnij zdania tak, aby były poprawne. 2 pkt

W ciągu dnia Słońce „wędruje” z ………………………………. na ……………………………………….,
a cień gnomonu – z ………………………………. na ………………………………………. .
13. Dokończ ilustracje w taki sposób, aby przedstawiały „wędrówkę” Słońca nad widnokręgiem w
pierwszym dniu kalendarzowej wiosny (ilustracja 1) i w pierwszym dniu kalendarzowej zimy
(ilustracja 2). Pod każdą ilustracją wpisz datę rozpoczęcia danej pory roku. 4 pkt

Ilustracja 1 Ilustracja 2

Wiosna rozpoczyna się ………………… Zima rozpoczyna się ……………………

14. Zaznacz opis, który dotyczy polskiej wiosny. 1 pkt
A. Dni stają się coraz dłuższe, a Słońce coraz słabiej ogrzewa powierzchnię Ziemi.
B. Dni stają się coraz dłuższe, a Słońce coraz silniej ogrzewa powierzchnię Ziemi.
C. Dni stają się coraz krótsze, a Słońce coraz silniej ogrzewa powierzchnię Ziemi.
D. Dni stają się coraz krótsze, a Słońce coraz słabiej ogrzewa powierzchnię Ziemi.
Poznajemy warsztat przyrodnika
1. Zaznacz poprawne zakończenie zdania. 1 pkt
Do składników przyrody zaliczamy
A. skały, rośliny, jeziora, mosty, powietrze, zwierzęta.
B. zwierzęta, Słońce, rośliny, powietrze, skały, grzyby.
C. Słońce, powietrze, rośliny, skały, drogi, drzewa.
D. ptaki, rzeki, grzyby, budynki, sady, kanały.

2. Przeczytaj tekst i podkreśl w nim nazwy tych obiektów, które nie są składnikami przyrody. 2 pkt
Babcia Kasi mieszka w małym domu na skraju lasu. Czasami z okien swojego domu może
obserwować sarny, które poszukują pożywienia. Za budynkami gospodarskimi rozciąga się pole, na
którego końcu rośnie ogromny dąb. W oddali płynie mała rzeczka. Można do niej dotrzeć wąską
ścieżką, przeskakując po drodze przez dosyć szeroki rów melioracyjny. Nad miejscowością, w której
mieszka babcia Kasi, góruje nowoczesny wiatrak wytwarzający energię elektryczną.

3. Wpisz w ramki nazwy zmysłów, których używa Kasia, gdy je kanapkę. Następnie połącz je
strzałkami z odpowiednimi narządami widocznymi na ilustracji.
2 pkt

4. Zaznacz stwierdzenia, które które są wspólne dla doświadczeń i obserwacji. 2 pkt

A. Przy ich przeprowadzaniu należy ściśle trzymać się instrukcji.

B. Są źródłem wiedzy o przyrodzie.
C. Rozpoczynamy je zawsze od sformułowania pytania badawczego.
D. Podczas ich wykonywania zachowujemy ostrożność.
E. W ich trakcie badamy to, co dzieje się w przyrodzie, niczego nie zmieniając.
F. Na ich podstawie wyciągamy wnioski.
G. Pomagają wyjaśniać zjawiska zachodzące w przyrodzie.
5. Wymień cztery źródła informacji, z których warto korzystać podczas okrywania tajemnic
przyrody. 1 pkt
1. …………………………………………………………………………………………………………….
2. …………………………………………………………………………………………………………….
3. …………………………………………………………………………………………………………….
4. …………………………………………………………………………………………………………….

6. Joasia przygotowała dwie identyczne doniczki napełnione ziemią i posadziła w nich dwie
takie same rośliny. Jedną z roślin systematycznie podlewała (rysunek 1), a drugą nie (rysunek

2). Wynik doświadczenia przedstawiła na rysunkach.

Zapisz pytanie i wniosek, które można sformułować na podstawie doświadczenia Joasi. 2 pkt
Pytanie: …………………………………………………………………………….……………………..........
…………………………………………………………………………………………………………………
Wniosek: …..……………………………………………………………………………………………...........
…………………………………………………………………………………………………………………

7. Ustal właściwą kolejność etapów doświadczenia przyrodniczego. Wpisz numery od 1 do 5. 1 pkt

przygotowanie materiałów …………
sformułowanie wniosku …………
zanotowanie wyników …………
wykonanie doświadczenia …………
sformułowanie pytania …………

8. Kuba wybiera się na wycieczkę do pobliskiego lasu. Zaproponuj trzy przyrządy, które może
wykorzystać do obserwacji terenowych. Wyjaśnij, do czego służy każdy przyrząd. 2 pkt
Przyrząd przydatny podczas obserwacji
Do czego służy ten przyrząd?
terenowych
9. Jak przygotować obiekty do obserwacji mikroskopowych? Zaznacz literę P, jeśli zdanie jest
prawdziwe, lub literę F, jeśli zdanie jest fałszywe. 4 pkt

1. Obserwowany obiekt powinien być dobrze oświetlony. P F

2. Obiekt do obserwacji układa się bezpośrednio na stoliku mikroskopowym. P F
3. Obserwowany obiekt umieszcza się w kropli wody między dwoma szkiełkami. P F
4. Aby przygotować obiekt do obserwacji, wycina się z niego gruby kawałek. P F

10. O czym musisz pamiętać podczas wyznaczania kierunków głównych za pomocą kompasu?
Zaznacz prawdziwe stwierdzenia. 2 pkt
A. Nie wyznaczaj kierunków w pochmurny dzień.
B. Trzymaj kompas z dala od metalowych przedmiotów.
C. Połóż kompas poziomo na dłoni.
D. Stań w południe słoneczne tyłem do Słońca.

11. O czym musisz pamiętać, wyznaczając kierunek północny przy pomocy gnomonu? Zaznacz
prawdziwe stwierdzenia. 2 pkt
a. Trzymaj gnomon z dala od metalowych przedmiotów.
b. Wyznaczaj kierunki w słoneczny dzień o godzinie 12.00.
c. Najkrótszy cień rzucany przez gnomon wskaże kierunek północny.
d. Ustaw gnomon w zacienionym miejscu.
Na podstawie zamieszczonego niżej planu Starego Miasta w Krakowie wykonaj zadania 12–14

D
12. Zapisz nazwy kierunków geograficznych, które oznaczono literami A i B, oraz odpowiadające im
skróty międzynarodowe. 2 pkt
A – …………………………………………………………………………………………………………..
B – …………………………………………………………………………………………………………..
13. Zapisz nazwy elementów planu oznaczone literami C, D i E. 3 pkt
C – …………………………………………………………………………………………………………..
D – …………………………………………………………………………………………………………..
E – …………………………………………………………………………………………………………..
14. Posługując się planem Starego Miasta w Krakowie, uzupełnij zdania tak, aby były prawdziwe.
4 pkt
Kasia i Agata były na szkolnej wycieczce w Krakowie. Zwiedzanie Starego Miasta rozpoczęły od
Barbakanu, który znajduje się przy ulicy ……………………………… . Potem przeszły przez Bramę
Floriańską i znalazły się na ulicy ………………………… , gdzie spacerowały wzdłuż murów obronnych.
Gdy szły ulicą św. Jana, dotarły do ………………………………, gdzie podziwiały Sukiennice i wieżę
ratuszową. Zwiedziły też Collegium Maius – najstarszą część Uniwersytetu Jagiellońskiego usytuowaną
przy ulicy ……………………………… .
.
15. Rysunek przedstawia fragment nieba. Wskaż na rysunku strzałką Gwiazdę Polarną. 1 pkt