Professional Documents
Culture Documents
Κριτήριο Γ΄ Λυκείου Νέα Ελληνικά-Τέχνη
Κριτήριο Γ΄ Λυκείου Νέα Ελληνικά-Τέχνη
Κείμενο 1
[…] Και αξίζει εδώ να αφηγηθώ μια σύντομη ινδική ιστορία που
αποσαφηνίζει μοναδικά την αληθινή όψη αυτού που αποκαλούμε Τέχνη. Κάποτε, στα
πολύ παλιά χρόνια, ένας Ινδός και νεαρός πρίγκιπας ερωτεύτηκε μια πανέμορφη Ινδή
και νεαρά πριγκίπισσα γειτονικού κρατιδίου. Εμπόδιο δεν υπήρξε κι έτσι ενυμφεύθη
την πανέμορφη νεαρή Ινδή πριγκίπισσα ο πρίγκιψ. Οι χρονικογράφοι εκείνων των
καιρών με περισσή επιμονή καταγράφουν την ευτυχία του ζεύγους και την επί
εικοσιτετραώρου άσκηση του ερωτικού των πάθους. Αλλά εντελώς αιφνίδια η νεαρή
πριγκίπισσα αρρώστησε και εξίσου απρόοπτα επήλθεν ο θάνατος. Αντιλαμβάνεσθε
τον θρήνο και τον οδυρμό του πρίγκιπος, γνωρίζοντας πως σ’ ολόκληρη την
υπόλοιπη ζωή του θα ζούσε με οδύνη την οριστική απουσία της αγαπημένης του.
Όμως ήτανε πρίγκιψ. Και ο θρήνος του όφειλε να γίνει και θρήνος των θνητών
υπηκόων του.
Η μνήμη της είχε τεράστια σημασία όχι μονάχα για να ’ναι ζωντανή μέσα του
αλλά και να διατηρηθεί για τους αιώνες σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Κι εκάλεσε σοφούς
γλύπτες και αρχιτέκτονες της γης εκείνων των καιρών να οικοδομήσουν ένα
διαχρονικό μνημείο στον τάφο της αγαπημένης του σ’ έναν υψηλό λόφο, έτσι που το
μνημείο να είναι ορατό από χιλιάδες μίλια μακριά. Οι εργασίες άρχισαν,
επιστρατεύτηκαν χιλιάδες δούλοι, τεχνικοί, τεχνίτες κι εργολάβοι που δούλευαν
νύχτα και μέρα αδιάκοπα για το ευφάνταστο αυτό μνημείο του έρωτα και του
οδυρμού. Πέρασαν χρόνοι αρκετοί, ώσπου μια μέρα οι σοφοί που ανέλαβαν το έργο
νιώσανε πως η εργασία είχε ολοκληρωθεί και πως δεν είχαν άλλο πια να πράξουν. Κι
έτσι φωνάξανε τον πρίγκιπα να το δει. Ο πρίγκιψ φτάνει πράγματι ένα πρωί στον
λόφο τον αντικρινό με την πολυπρόσωπη συνοδεία από αυλικούς και φίλους κι όλοι
έμειναν άφωνοι από το θαυμασμό κι ο πρίγκιψ πιο πολύ.
Μπροστά τους ανορθωνόταν ένα μνημείο έτοιμο να περάσει ένδοξα μες στην
αιωνιότητα. Αποκαλυπτικό σε μεγαλείο και δύναμη με απροσδιόριστες προεκτάσεις,
έτσι που ο καθένας να μπορεί να εναποθέτει πάνω του προσωπικούς καημούς, δικά
του πάθη και δικούς του οδυρμούς. Χωρούσε όλων τους συλλογισμούς και για όλους
τους καιρούς.
Ο πρίγκιψ το έβλεπε βουβός, γεμάτος από θαυμασμό για ό,τι ορθωνόταν
εμπρός στα μάτια του εκεί στον λόφο τον αντικρινό. Μα κάτι ξαφνικά αρχίζει να τον
ενοχλεί. Ένας οικίσκος χαμηλός πλάι ακριβώς στο λαμπερό μνημείο.
«Τι είναι αυτό;» ρωτάει. «Ο τάφος, υψηλότατε, της πριγκιπίσσης γυναικός
σας», του απαντάνε οι σοφοί. «Πετάξτε τον», είπεν ο πρίγκιψ. «Βγάλτε τον από κει.
Ενοχλεί το μνημείο».
Αυτή η συγκινητική ιστορία του Ινδού πρίγκιπος είναι ένα μέγιστον μάθημα
για την αληθινή φυσιογνωμία της Τέχνης. Για τα υλικά που τη συνθέτουν και τα
κύρια χαρακτηριστικά της. Η Τέχνη μπορεί να ξεπηδάει από ένα γεγονός θνητό.
Αλλά με το σχηματισμό της σε έργο αυθύπαρκτο και ολοκληρωμένο ξεπερνάει το
γεγονός. Το εξαφανίζει, διαπερνάει τον χρόνο και μετατοπίζεται αέναα και αδιάκοπα
σε μελλοντικούς καιρούς αλλάζοντας κάθε φορά φυσιογνωμία και ενδύματα. Έτσι
που να παρουσιάζεται συνεχώς περίεργα σύγχρονο, απαντώντας ακούραστα στα
καινούργια προβλήματα του κάθε χρόνου.
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ (ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ)
Κείμενο 2
[…] Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης σε όλα αυτά τα προβλήματα του κόσμου;
«Κατ’ αρχάς εγώ δεν πιστεύω ότι αυτή είναι μια ανάγκη που έχουν όλοι γύρω μας.
Επομένως εξαρτάται από τον άνθρωπο αυτή η ανάγκη. Για μένα η τέχνη είναι
αναγκαία όταν το μυαλό ξεφεύγει. Η τέχνη για μένα είναι αναγκαία για να
διατηρούμε την επαφή μας με το ελάχιστο της ύπαρξής μας. Υπάρχουν πολλές
προκλήσεις στη ζωή που μας οδηγούν σε μια τρέλα. Πολλές ανθρώπινες δυνατότητες
μπορούν να μας παρασύρουν ως άτομα και να μας κάνουν να νιώσουμε θεοί επί
γης… Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο… Η επαφή με την τέχνη βάζει μέτρο στην εκ
φύσεως υπερβολή μας. Τελικώς η τέχνη αποδεικνύει ότι ο ευαίσθητος είναι ο ικανός
να συναντηθεί με την ευτυχία και όχι ο αναίσθητος. Η τέχνη ανατρέπει τους κώδικες
εξουσίας. Ο Βαν Γκογκ – με τα κριτήρια μιας ορθολογιστικής κοινωνίας που έχει την
τάση να ανάγει την υλική δύναμη σε κυρίαρχο κώδικα αξιολόγησης των ανθρώπων –
είναι ένας άχρηστος που παίζει όλη μέρα με τα χρώματα και δεν μπορεί να βγάλει
ούτε τα προς το ζην. Αν δεν υπήρχε η τέχνη να αναποδογυρίσει τα κοινωνικά
πρότυπα, ο Βαν Γκογκ θα ήταν ένα πρότυπο προς αποφυγήν, επειδή υπήρξε
ευαίσθητος. Αν δεν υπήρχε η τέχνη, ο κόσμος μας πολύ σύντομα θα έχανε την ψυχή
του, δηλαδή το ενδιαφέρον του».
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ (ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ)
Κείμενο 3
Ο λόρδος Χένρυ χάιδεψε το μυτερό καστανό γένι του και χτύπησε τη μύτη τής
λουστρινένιας του μπότας με το εβένινο μπαστούνι του. «[…] Πες μου κι άλλα για
τον κύριο Ντόριαν Γκρέυ. Πόσο συχνά τον βλέπεις;»
«Κάθε μέρα. Δε θα ᾿μουν ευτυχισμένος αν δεν τον έβλεπα κάθε μέρα. Μου
είναι απολύτως απαραίτητος».
«Τι περίεργο! Πίστευα ότι δε θα μπορούσες να ενδιαφερθείς για τίποτ᾿ άλλο
εκτός από την τέχνη σου».
«Αυτός είναι για μένα όλη μου η τέχνη τώρα» είπε σοβαρά ο ζωγράφος.
«Μερικές φορές σκέφτομαι, Χάρυ, ότι στην ιστορία τού κόσμου υπάρχουν μόνο δύο
σημαντικές εποχές. Η πρώτη είναι η εμφάνιση ενός νέου μέσου στην τέχνη, και η
δεύτερη είναι η εμφάνιση μιας νέας μορφής, μιας νέας προσωπικότητας, φτιαγμένης
για να επηρεάσει την τέχνη. Ό,τι ήταν για τους Βενετσιάνους η ανακάλυψη τής
ελαιογραφίας και το πρόσωπο τού Αντίνοου για τούς γλύπτες τής ελληνιστικής
εποχής, θα είναι μια μέρα για μένα το πρόσωπο του Ντόριαν Γκρέυ. Δεν είναι μόνο
ότι ζωγραφίζω, σκιτσάρω, και σχεδιάζω εμπνεόμενος απ᾿ αυτόν. Φυσικά και τα ᾿χω
κάνει όλ᾿ αυτά. Για μένα όμως είναι κάτι παραπάνω από ένα μοντέλο ή το θέμα για
έναν πίνακα. Δε σού λέω ότι δεν είμαι ικανοποιημένος απ᾿ όσα ζωγράφισα με θέμα
τον Ντόριαν, ή ότι η ομορφιά του είναι τέτοια, που η τέχνη δεν μπορεί να την
εκφράσει. Δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να το εκφράσει η τέχνη, και ξέρω
ότι τα έργα που δημιούργησα από τότε που γνώρισα τον Ντόριαν Γκρέυ είναι πολύ
καλά, είναι ό,τι καλύτερο έχω κάνει στη ζωή μου. Αλλά με κάποιο περίεργο τρόπο -
αναρωτιέμαι αν μπορείς να με καταλάβεις - η προσωπικότητά του μού έχει εμπνεύσει
έναν εντελώς καινούριο τρόπο έκφρασης, ένα εντελώς νέο ύφος. Βλέπω τα πράγματα
διαφορετικά, τα σκέφτομαι διαφορετικά. Μπορώ τώρα να αναπλάσω τη ζωή με έναν
τρόπο που μού ήταν άγνωστος προηγουμένως. “Ένα όνειρο μορφής σε ημέρες
σκέψης” - ποιος το είπε; Δε θυμάμαι, αλλά αυτό ακριβώς ήταν για μένα ο Ντόριαν
Γκρέυ. Η απλή οπτική παρουσία αυτού τού αγοριού - γιατί έτσι τον σκέφτομαι, σαν
ένα αγόρι, κι ας είναι πάνω από είκοσι χρονών - η απλή οπτική του παρουσία - αχ!
αναρωτιέμαι, μπορείς να καταλάβεις τι σημαίνει αυτό; Χωρίς να το συνειδητοποιεί,
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ (ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ)
χαράζει για μένα τις κατευθυντήριες γραμμές μιας νέας σχολής, μιας σχολής που θα
έχει όλο το πάθος τού ρομαντικού κι όλη την τελειότητα τού ελληνικού πνεύματος. Η
αρμονία ψυχής και σώματος - πόσο σημαντικό είναι αυτό! Εμείς, μέσα στην τρέλα
μας, χωρίσαμε το σώμα απ᾿ την ψυχή κι ανακαλύψαμε ένα ρεαλισμό που είναι
χυδαίος, έναν ιδεαλισμό που είναι κενός. Χάρυ! Αν μπορούσες να καταλάβεις τι είναι
για μένα ο Ντόριαν Γκρέυ! Θυμάσαι εκείνο το τοπίο μου, που ο Άγκνιου μού
πρόσφερε ένα τεράστιο ποσό για να το αγοράσει, μα που εγώ δε θέλησα ν᾿
αποχωριστώ; Είναι ένα από τα καλύτερα έργα που έκανα ποτέ. Και γιατί; Γιατί όταν
το ζωγράφιζα, ο Ντόριαν Γκρέυ καθόταν πλάι μου. Κάποια υπόγεια και λεπτή
επίδραση περνούσε από κείνον σ᾿ εμένα, και πρώτη φορά στη ζωή μου είδα στο απλό
δάσος που ζωγράφιζα το θαύμα που πάντα αναζητούσα και πάντα μού ξέφευγε».
«Μπάζιλ, αυτό είναι καταπληκτικό! Πρέπει να γνωρίσω τον Ντόριαν Γκρέυ».
Ο Χόλγουορντ σηκώθηκε απ᾿ τον πάγκο κι άρχισε να περπατά πάνω κάτω
στον κήπο. Σε λίγη ώρα επέστρεψε. «Χάρυ» είπε, ο Ντόριαν Γκρέυ είναι για μένα
απλά ένα κίνητρο για την τέχνη μου. Εσύ μπορεί να μη διακρίνεις τίποτα σ᾿ αυτόν.
Εγώ βλέπω τα πάντα. Και μάλιστα, η παρουσία του είναι ακόμη πιο έντονη στα έργα
μου που δεν απεικονίζουν τη μορφή του. Όπως σού είπα, είναι για μένα η έμπνευση
ενός καινούριου τρόπου έκφρασης. Τον ανακαλύπτω στις καμπύλες κάποιων
συγκεκριμένων γραμμών, στην τέλεια ομορφιά και υπέροχη λεπτότητα κάποιων
χρωμάτων. Αυτό είν᾿ όλο».
Τότε γιατί δε θέλεις να εκθέσεις το πορτρέτο του;» ρώτησε ο λόρδος Χένρυ.
«Γιατί, χωρίς να το κάνω σκόπιμα, στο πορτρέτο έχει περάσει κάτι απ᾿ όλη
αυτή την παράξενη καλλιτεχνική ειδωλολατρία, για την οποία, φυσικά, δε θέλησα
ποτέ να τού μιλήσω. Δεν ξέρει τίποτα γι᾿ αυτήν. Και δε θα μάθει ποτέ. Αλλά ο
κόσμος μπορεί να τη μαντέψει και δε θέλω να γυμνώσω την ψυχή μου στα ρηχά και
αδιάκριτα βλέμματά του. Δε θα βάλω ποτέ την καρδιά μου κάτω από το μικροσκόπιο
των άλλων. Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι τού εαυτού μου στον πίνακα, Χάρυ -
ένα υπερβολικά μεγάλο κομμάτι του εαυτού μου!»
«Οι ποιητές δεν έχουν τέτοιους δισταγμούς. Ξέρουν πόσο χρήσιμο είναι το
πάθος στις πωλήσεις. Στις μέρες μας, μια ραγισμένη καρδιά θα κάνει πολλές
εκδόσεις».
«Τούς μισώ γι᾿ αυτό!» φώναξε ο Χόλγουορντ. «Ένας καλλιτέχνης πρέπει να
δημιουργεί όμορφα πράγματα, δε θα ᾿πρεπε όμως να περνάει κανένα κομμάτι τής
ζωής του μέσα τους. Ζούμε σε μια εποχή που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την τέχνη
λες κι είναι κάποιου είδους αυτοβιογραφία. Έχουμε χάσει την αφηρημένη αίσθηση
τής ομορφιάς. Κάποια μέρα θα δείξω στον κόσμο τι είναι η ομορφιά με την
αφηρημένη της έννοια - και γι᾿ αυτό το λόγο, ο κόσμος ποτέ δε θα δει το πορτρέτο
του Ντόριαν Γκρέυ που ζωγράφισα».
«Νομίζω ότι κάνεις λάθος, Μπάζιλ, μα δε θα μαλώσω μαζί σου. Μόνο οι
πνευματικά χαμένοι μπαίνουν στον κόπο να μαλώσουν. […]».
Πηγή: http://www.erotas-thanatos.net/oscar-wilde-the-picture-of-dorian-
gray.html
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ (ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ)
Ερωτήσεις:
Α.
Να συνοψίσετε σε 60 λέξεις τους λόγους για τους οποίους ο Ινδός πρίγκιπας θέλησε
να φτιάξει ένα μνημείο με αφορμή τον θάνατο της αγαπημένης του σύμφωνα με το
Κείμενο 1. (Μονάδες 15)
Β1. Τι σχέση έχει η Τέχνη με την τρέλα σύμφωνα με το Κείμενο 2; (Μονάδες 10)
Β2.
Β3. Να συγκρίνετε τις απόψεις που μεταφέρονται στα Κείμενα 1 και 2 όσον αφορά
τον ρόλο της Τέχνης. (Μονάδες 10)
Γ. Ποιες απόψεις για την Τέχνη μεταφέρονται στο Κείμενο 3; Για την απάντησή σας
να σχολιάσετε τον συμβολισμό του Ντόριαν Γκρέι. Εσείς ποια άποψη έχετε για το
περιεχόμενο και τον ρόλο της Τέχνης; (15 μονάδες)
Απαντήσεις:
Α.
Για να του τη θυμίζει
Για να θρηνούν μαζί του όλοι οι υπήκοοι
Για να μείνει αναλλοίωτη στον χρόνο για όλους η ανάμνησή της
Β1
Η Τέχνη μετριάζει / εξισορροπεί την παραφροσύνη / την υπερβολή
Καθησυχάζει τον άνθρωπο
Τον επαναφέρει στο μέτρο
Αποφεύγει την ύβρι χάρη σε αυτήν
Β2.
Α) ενυμφεύθη
πρίγκιψ
επί εικοσιτετραώρου
επήλθεν
Β)
Δηλωτική χρήση της γλώσσας
Στοιχεία καθημερινού λόγου - λεξιλογίου
Στις ερωτήσεις χρησιμοποιούνται κυρίως το β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο
– ενώ στις απαντήσεις το α’ ενικό
επανάληψη λέξεων και δομών
χρήση συνωνύμων
ευκρίνεια, ακρίβεια
εικονικός και μεταφορικός λόγος
αποφυγή επαναλήψεων ή παρεκτροπής από το κεντρικό θέμα [σε αυτήν την
περίπτωση έχουμε τα χαρακτηριστικά του καλού προφορικού λόγου – που δηλώνει
βαθιά πεπαιδευμένο και καλλιεργημένο ομιλητή]
Β3.
Κείμενο 1
Η Τέχνη μπορεί να ξεπηδάει από ένα γεγονός θνητό. Αλλά με το σχηματισμό της σε
έργο αυθύπαρκτο και ολοκληρωμένο ξεπερνάει το γεγονός. Το εξαφανίζει,
διαπερνάει τον χρόνο και μετατοπίζεται αέναα και αδιάκοπα σε μελλοντικούς
καιρούς αλλάζοντας κάθε φορά φυσιογνωμία και ενδύματα. Έτσι που να
παρουσιάζεται συνεχώς περίεργα σύγχρονο, απαντώντας ακούραστα στα καινούργια
προβλήματα του κάθε χρόνου.
Κείμενο 2
Για μένα η τέχνη είναι αναγκαία όταν το μυαλό ξεφεύγει. Η τέχνη για μένα είναι
αναγκαία για να διατηρούμε την επαφή μας με το ελάχιστο της ύπαρξής μας.
Υπάρχουν πολλές προκλήσεις στη ζωή που μας οδηγούν σε μια τρέλα. Πολλές
ανθρώπινες δυνατότητες μπορούν να μας παρασύρουν ως άτομα και να μας κάνουν
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΡΙΤΗΡΙΟ (ΘΕΜΑ: ΤΕΧΝΗ)
να νιώσουμε θεοί επί γης… Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο… Η επαφή με την τέχνη
βάζει μέτρο στην εκ φύσεως υπερβολή μας. Τελικώς η τέχνη αποδεικνύει ότι ο
ευαίσθητος είναι ο ικανός να συναντηθεί με την ευτυχία και όχι ο αναίσθητος. Η
τέχνη ανατρέπει τους κώδικες εξουσίας.
Γ.
Δεν υπάρχει τίποτα που να μην μπορεί να το εκφράσει η τέχνη
Είναι ένας νέος τρόπος έκφρασης / Βλέπω τα πράγματα διαφορετικά, τα σκέφτομαι
διαφορετικά.
Δεν αφορά ούτε μόνο το σώμα ούτε μόνο την ψυχή αλλά και τα δυο μαζί σε αρμονία
Δεν είναι ούτε ιδεαλιστική ούτε στείρα ρεαλιστική
Εκφράζει την ομορφιά
Εμπνέεται και καθοδηγείται από την ομορφιά = σύμβολό της ο Ντόριαν Γκρέι
δε θέλω να γυμνώσω την ψυχή μου στα ρηχά και αδιάκριτα βλέμματά του. Δε θα
βάλω ποτέ την καρδιά μου κάτω από το μικροσκόπιο των άλλων.
Και
Ένας καλλιτέχνης πρέπει να δημιουργεί όμορφα πράγματα, δε θα ᾿πρεπε όμως να
περνάει κανένα κομμάτι τής ζωής του μέσα τους. Ζούμε σε μια εποχή που οι
άνθρωποι αντιμετωπίζουν την τέχνη λες κι είναι κάποιου είδους αυτοβιογραφία.
Έχουμε χάσει την αφηρημένη αίσθηση τής ομορφιάς.
= ο καλλιτέχνης δεν θέλει να βάλει στοιχεία του εαυτού του μέσα στο έργο Τέχνης
αλλά μόνο την αγνή αφηρημένη ιδέα της ομορφιάς
Αλλά
ο συνομιλητής του λέει ότι αυτό δεν γίνεται και ότι το καλλιτεχνικό έργο πάντοτε
φέρει το αποτύπωμα της ταυτότητας του δημιουργού του
Δ.
Να γραφτούν σε εργαστήρια ζωγραφικής, γλυπτικής, κλπ.
Να λειτουργήσει ο Δήμος δωρεάν τμήματα ζωγραφικής, γλυπτικής, κατασκευών κλπ
Να συγκεντρώνουν οι οικογένειες άχρηστα υλικά για την δημιουργία αυτοσχέδιων
κατασκευών
Να επισκέπτονται μουσεία από το σχολείο ή με την οικογένεια
Να παρακολουθούν εκπομπές Τέχνης
Να οργανώσουν μια εκδρομή για επίσκεψη σε μια Πινακοθήκη
Να βγουν στη φύση να εμπνευστούν και να ζωγραφίσουν με δικά τους υλικά