Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετάβαση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση

Ζώα
Χρονικό πλαίσιο απολιθωμάτων:
Κρυογενής – Σήμερα, 670–0 Ma
ΑδαίοςΑρχαιοζωικόςΠροτεροζωικόςΦα.
[[εικόνα:
Animal diversity.png
Σχετικά με αυτήν την εικόνα
|300px|]]
Συστηματική ταξινόμηση
Επικράτεια: Ευκαρυώτες
Βασίλειο: Ζώα
Συνομοταξίες
[εμφάνιση]Κατάλογος των ζωικών συνομοταξιών
Συνώνυμα
Μετάζωα
Τα ζώα είναι πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί οι οποίοι σχηματίζουν ιδιαίτερο
βασίλειο με την επιστημονική ονομασία Animalia. Κατά κανόνα τα περισσότερα ζώα
είναι ετερότροφα, αναπνέουν οξυγόνο, μπορούν να κινούνται, αναπαράγονται εγγενώς
και κατά την πρώιμη εμβρυϊκή ανάπτυξή τους σχηματίζουν μία κοίλη σφαίρα κυττάρων,
το βλαστίδιο. Έχουν περιγραφεί περισσότερα από 1,5 εκατομμύρια αρτίγονα είδη ζώων—
εκ των οποίων περίπου το 1 εκατομμύριο είναι έντομα—αλλά υπολογίζεται ότι συνολικά
ξεπερνούν τα 7 εκατομμύρια. Το μήκος των ζώων κυμαίνεται από 8,5 χιλιοστόμετρα έως
33,6 μέτρα. Παρουσιάζουν πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και με το
περιβάλλον τους, δημιουργώντας περίπλοκα τροφικά πλέγματα. Η επιστήμη που μελετά τα
ζώα ονομάζεται ζωολογία.

Τα περισσότερα είδη ζώων ανήκουν στον κλάδο των αμφίπλευρων (Bilateria), δηλαδή το
σώμα τους έχει αμφίπλευρη συμμετρία (διαχωρίζεται από ένα μοναδικό επίπεδο σε δύο
κατοπτρικά ημίσεα, ένα δεξί και ένα αριστερό). Στα αμφίπλευρα περιλαμβάνονται τα
πρωτοστόμια—στα οποία με τη σειρά τους ανήκουν πολλές ομάδες ασπονδύλων όπως οι
νηματώδεις, τα αρθρόποδα και τα μαλάκια—και τα δευτεροστόμια, όπου ανήκουν τα
εχινόδερμα και τα χορδωτά (περιλαμβάνουν τα σπονδυλωτά). Διάφορες μορφές ζωής της
εδιακάριας περιόδου του ύστερου προκάμβριου θεωρούνται από πολλούς ότι αποτελούν
πρώιμα ζώα. Ωστόσο τα περισσότερα σύγχρονα ζωικές συνομοταξίες κάνουν σαφή εμφάνιση
στο αρχείο των απολιθωμάτων ως θαλάσσια είδη κατά τη διάρκεια της κάμβριας έκρηξης
περίπου 542 εκατομμύρια χρόνια πριν. Από την άλλη έχουν ταυτοποιηθεί 6,331 ομάδες
γονιδίων που είναι κοινά σε όλα τα ζώα· πιθανώς αποτελούν κληρονομιά ενός μοναδικού
κοινού προγόνου ο οποίος υπολογίζεται ότι έζησε περίπου 650 εκατομμύρια χρόνια πριν
κατά την Κρυογενή περίοδο.

Ο Αριστοτέλης είχε διαιρέσει τα ζώα σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την παρουσία ή μη

αίματος. Ο Κάρολος Λινναίος είναι ο δημιουργός του πρώτου ιεραρχικού συστήματος
βιολογικής ταξινόμησης των ζώων, του Systema Naturae το 1758, το οποίο ο Ζαν
Μπατίστ Λαμάρκ επέκτεινε σε 14 συνομοταξίες το 1809. Το 1874, ο Ερνστ Χέκελ
διαχώρισε τα ζώα στα πολυκύτταρα Μετάζωα (πλέον συνώνυμο του όρου Ζώα) και στα
Πρωτόζωα, μονοκύτταρους οργανισμούς οι οποίοι δεν θεωρούνται πια ζώα. Στη σύγχρονη
εποχή, η βιολογική ταξινόμηση των ζώων βασίζεται σε προχωρημένες τεχνικές, όπως η
μοριακή φυλογένεση, που μπορούν να αποκαλύψουν με ακρίβεια τις εξελικτικές σχέσεις
μεταξύ των ζωικών τάξων.

Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πολλά ζώα για παροχή τροφής, όπως κρέατος, γάλακτος και
αβγών, για πρώτες ύλες, όπως δέρμα και μαλλί, ως κατοικίδια και ως ζώα εργασίας
είτε για τη δύναμή τους είτε για μεταφορές. Οι σκύλοι χρησιμοποιούνται παραδοσιακά
στο κυνήγι, ενώ πολλά άλλα χερσαία και υδρόβια ζώα αποτελούν τα θηράματα του
κυνηγιού. Επίσης τα ζώα εμφανίζονται στην τέχνη ήδη από πολύ νωρίς και
παρουσιάζονται στη μυθολογία και τη θρησκεία.
Πίνακας περιεχομένων
1 Ετυμολογία
2 Χαρακτηριστικά
2.1 Δομή
2.2 Αναπαραγωγή και ανάπτυξη
2.3 Τροφή και προμήθεια ενέργειας
3 Προέλευση και απολιθώματα
4 Ζωικές μορφές
4.1 Στοιχειώδεις μορφές
4.1.1 Σπόγγος (κυτταρική αποικία)
4.1.2 Πολύποδας: ύδρες, κοράλλια και μέδουσες
4.1.3 Σκώληκας (κινητότητα και πεπτικός σωλήνας)
4.1.4 Ακτινωτή έκρηξη των σκωληκόμορφων
4.2 Ανώτερες μορφές
4.2.1 Μαλάκια
4.2.2 Αρθρόποδα
4.2.3 Σκώληκες κολυμβητικοί: οι ιχθύες
4.2.4 Τετράποδα
5 Παραπομπές
5.1 Βιβλιογραφία
6 Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ετυμολογία
Η λέξη "ζώο" προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ζῷον που με τη σειρά της
παράγεται από το ρήμα ζῶ. [1] Στην καθημερινή χρήση της καθομιλουμένης, ο όρος
«ζώο» χρησιμοποιείται συνήθως -λανθασμένα-για αναφορές μόνο στα μέλη του βασιλείου
Ζώα πλην του ανθρώπου. Μερικές φορές, στην καθομιλουμένη εννοούνται μόνο οι
πλησιέστεροι συγγενείς των ανθρώπων όπως τα θηλαστικά και άλλα σπονδυλωτά.[2] Στη
βιολογία, η λέξη χρησιμοποιείται ως αναφορά σε όλα τα μέλη του βασιλείου Ζώα, και
περιλαμβάνει ποικίλους οργανισμούς πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους όπως οι σπόγγοι,
οι μέδουσες, τα έντομα και οι άνθρωποι.[3]

Χαρακτηριστικά
Τα ζώα έχουν πολλά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από τα άλλα έμβια όντα. Τα
ζώα είναι ευκαρυωτικοί και πολυκύτταροι οργανισμοί,[4] χαρακτηριστικά τα οποία τα
διαχωρίζουν από τα βακτήρια και τα πρώτιστα. Είναι ετερότροφοι οργανισμοί,[5]
γενικά πέπτουν την τροφή σε έναν εσωτερικό θάλαμο, πράγμα που τα διαχωρίζει από τα
φυτά και τα φύκη.[6] Διακρίνονται επίσης από τα φυτά, τα φύκη και τους μύκητες από
την απουσία άκαμπτων κυτταρικών τοιχωμάτων.[7] Όλα τα ζώα είναι κινητικά,[8] έστω
και μόνο σε ορισμένα στάδια της ζωής τους. Στα περισσότερα ζώα, τα έμβρυα περνάνε
από ένα στάδιο βλαστιδίου,[9] χαρακτηριστικό που απαντάται αποκλειστικώς στα ζώα.

Δομή
Με λιγοστές εξαιρέσεις, κυρίως όπως οι Σπόγγοι και τα Πλακόζωα, τα ζώα έχουν σώματα
διαφοροποιημένα σε ξεχωριστούς ιστούς. Αυτοί περιλαμβάνουν τους μύες, που μπορούν
να πραγματοποιούν και να ελέγχουν τις κινήσεις, και τους νευρικούς ιστούς, που
στέλνουν κι λαμβάνουν μηνύματα. Τυπικά, υπάρχει και ένας εσωτερικός πεπτικός
θάλαμος, με ένα ή δύο ανοίγματα.[10] Τα ζώα με αυτού του είδους οργάνωση
ονομάζονται μετάζωα, η ευμετάζωα όταν το πρώτο χρησιμοποιείται για τα ζώα εν γένει.
[11]

Όλα τα ζώα έχουν ευκαρυωτικά κύτταρα, περιβαλλόμενα από μία χαρακτηριστική

εξωκυττάρια ουσία αποτελούμενη από κολλαγόνο και ελαστικές γλυκοπρωτεΐνες.[12] Αυτό
μπορεί να ασβεστοποιηθεί για να σχηματίσει δομές όπως τα όστρακα, τα οστά και οι
παρασχίδες.[13] Καθώς αναπτύσσονται, σχηματίζουν ένα σχετικά εύκαμπτο πλαίσιο[14]
όπου τα κύτταρα μπορούν να κινούνται και να αναδιοργανώνονται καθιστώντας εφικτές
πολύπλοκες δομές. Αντιθέτως, άλλοι πολυκύτταροι οργανισμοί, όπως τα φυτά και
μύκητες, έχουν κύτταρα που συγκρατούνται στη θέση τους από κυτταρικά τοιχώματα, και
έτσι εξελίσσονται από την προοδευτική ανάπτυξη.[10] Επιπλέον, μοναδικές στα ζωικά
κύτταρα είναι οι ακόλουθες διακυτταρικές συνδέσεις: οι στενοσύνδεσμοι, οι
χασμοδεσμοί, και τα δεσμοσώματα.[15]

Αναπαραγωγή και ανάπτυξη

Ένας κυτταρικός πνεύμονας τρίτωνα χρωματισμένος με φθορίζουσες βαφές στο στάδιο της
πρώιμης ανάφασης.
Σχεδόν όλα τα ζώα υποβάλλονται σε κάποια μορφή σεξουαλικής αναπαραγωγής.[16] Έχουν
κάποια αναπαραγωγικά κύτταρα, που υφίστανται μείωση για να παράγουν μικρότερα,
ευκίνητα σπερματοζωάρια ή μεγαλύτερα, ακίνητα τα ωάρια.[17] Αυτά συντήκονται για να
σχηματίσουν ζυγωτά, τα οποία εξελίσσονται σε νέα άτομα.[18]

Πολλά ζώα είναι επίσης ικανά να κάνουν ασεξουαλική αναπαραγωγή.[19] Αυτό μπορεί να
πραγματοποιηθεί μέσω παρθενογένεσης, όπου παράγονται γόνιμα αυγά χωρίς ζευγάρωμα,
εκκόλαψη, ή κατακερματισμό.[20]

Το ζυγωτό αναπτύσσεται αρχικά σε μια κοίλη σφαίρα, που ονομάζεται βλαστίδιο,[21] το

οποίο υφίσταται αναδιάταξη και διαφοροποίηση. Στους σπόγγους, οι προνύμφες του
βλαστιδίου κολυμπούν προς μια νέα θέση και αναπτύσσονται σε ένα νέο σπόγγο.[22]
Στις περισσότερες άλλες ομάδες, το βλαστίδιο υφίσταται πιο περίπλοκη αναδιάταξη.
[23] Πρώτα σχηματίζει ένα γαστρίδιο με πεπτική κοιλότητα και δύο ξεχωριστά βλαστικά
δέρματα — ένα εξωτερικό εξώδερμα και ένα εσωτερικό ενδόδερμα.[24] Στις περισσότερες
περιπτώσεις, αναπτύσσεται επίσης και ένα μεσόδερμα μεταξύ τους.[25] Στη συνέχεια τα
βλαστικά αυτά δέρματα διαφοροποιούνται για να σχηματίσουν ιστούς και όργανα.[26]

Τροφή και προμήθεια ενέργειας

Κύριο λήμμα: Διατροφή των ζώων
Όλα τα ζώα είναι ετερότροφα, δηλαδή τρέφονται άμεσα ή έμμεσα με άλλα έμβια όντα.
[27] Συχνα διακρίνονται επιπλέον σε ομάδες όπως σαρκοφάγα, φυτοφάγα, παμφάγα και
παράσιτα.[28]

Η θήρευση είναι βιολογική αλληλεπίδραση κατά την οποία ένας θηρευτής (ετερότροφος
οργανισμός που κυνηγά) τρέφεται με ένα θήραμα (ο οργανισμός που δέχεται επίθεση).
[29] Οι θηρευτές μπορεί και να θανατώνουν και να μην θανατώνουν το θήραμά τους
προτού τραφούν από αυτό, αλλά η πράξη της θήρευσης πάντα έχει ως τελικό αποτέλεσμα
τον θάνατο του θηράματος.[30] Η άλλη κύρια κατηγορία κατανάλωσης είναι η
σαπροφαγία, η κατανάλωση νεκρής οργανικής ύλης.[31] Κάποιες φορές μπορεί να είναι
δύσκολο να διακρίνουμε τις δύο διατροφικές συμπεριφορές, για παράδειγμα, όταν
παρασιτικά είδη τρέφονται από τον ξενιστή τους και στη συνέχεια γεννούν τα αυγά
τους σε αυτόν για να τραφούν οι απόγονοί τους από το σηπόμενο πτώμα του.
Επιλεκτικές πιέσεις που ασκούνται αμοιβαίως έχουν οδηγήσει σε έναν αγώνα
εξελικτικών όπλων μεταξύ θηράματος και θηρευτή, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη ποικίλων
αντιθηρευτικών προσαρμογών.[32]

Τα περισσότερα ζώα χρησιμοποιούν εμμέσως την ενέργεια του ηλιακού φωτός τρώγοντας
φυτά ή φυτοφάγα ζώα. Τα περισσότερα φυτά χρησιμοποιούν το φως για να μετατρέπουν τα
ανόργανα μόρια του περιβάλλοντος σε υδατάνθρακες, λίπη, πρωτεΐνες και άλλα
βιομόρια, που περιέχουν χαρακτηριστικά ανηγμένο άνθρακα στον σχηματισμό δεσμών
άνθρακα-υδρογόνου. Αρχίζοντας με διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και νερό (H2O), η
φωτοσύνθεση μετατρέπει την ενέργεια του ηλιακού φωτός σε χημική ενέργεια με τη
μορφή απλών σακχάρων (π.χ., γλυκόζη), απελευθερώνοντας μοριακό οξυγόνο. Αυτά τα
σάκχαρα χρησιμοποιούνται εν συνεχεία ως βασικά δομικά στοιχεία για την ανάπτυξη των
φυτών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής άλλων βιομορίων.[10] Όταν ένα ζώο τρώει
φυτά (ή τρώει άλλα ζώα που έχουν φάει φυτά), ο ανηγμένος άνθρακας που περιέχεται
στην τροφή γίνεται πηγή ενέργειας και δομική ύλη για τα ζώα.[33] Χρησιμοποιούνται
είτε άμεσα βοηθώντας την ανάπτυξη του ζώου, ή αφού διασπασθούν, απελευθερώνοντας
την αποθηκευμένη ηλιακή ενέργεια και παρέχοντας στο ζώο την απαραίτητη ενέργεια για
την κίνηση.[34][35]
Ζώα που ζουν σε υδροθερμικές πηγές και ψυχρές διαφυγές στον πυθμένα του ωκεανού δεν
εξαρτώνται από την ενέργεια του ηλιακού φωτός.[36] Αντί αυτού χημειοσυνθετικά
αρχαία και βακτήρια σχηματίζουν τη βάση της τροφικής αλυσίδας.[37]

Προέλευση και απολιθώματα

Περαιτέρω πληροφορίες: Urmetazoa

Ο Dunkleosteus ήταν ένα 10μετρο προϊστορικό ψάρι.[38]

Τα ζώα θεωρείται γενικά ότι έχουν εξελιχθεί από ευκαρυωτικούς οργανισμούς που
έφεραν μαστίγια.[39] Οι πλησιέστεροι γνωστοί ζώντες συγγενείς είναι τα
Χοανομαστιγωτά, τα οποία έχουν παρόμοια μορφολογία με τα χοαναοκύτταρα
συγκεκριμένων σπόγγων.[40] Μοριακές μελέτες τοποθετούν τα ζώα σε μία υπερομάδα που
ονομάζεται Οπισθόκωντα, όπου περιλαμβάνονται επίσης και τα Χοανομαστιγοφόρα, οι
μύκητες και λίγα μικρά παρασιτικά πρώτιστα.[41] Η ονομασία προέρχεται από την
οπίσθια θέσ