Απελευθερώνοντας πτηνά που νοσούν - Μεταδοµιστικές οπτικές στη

Βιοπολιτική της Γρίπης των Πτηνών

Frédéric Keck
Μετάφραση: solar communism
https://
solarcommunism.wordpress.com/2020/03/31/
απελευθερώνοντας-πουλιά-που-νοσούν-μ/
Περίληψη
Πώς µπορούν τα πτηνά να λάβουν µέρος στην επιτήρηση των ζωικών ασθενειών στις σύγχρονες
πρακτικές της βιο-ασφάλειας; Συνδυάζοντας τις αναλύσεις του Claude Levi-Strauss αναφορικά µε
την κοινωνικότητα των πτηνών και τη νόσο των τρελών αγελάδων, αυτό το άρθρο εξετάζει τις
ποικίλες πρακτικές της απελευθέρωσης πτηνών στο Χονγκ Κονγκ. Προτείνει πως µια ανιµιστική
οπτική αναφορικά µε τα πτηνά στη νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση των επιδηµιών είναι εφικτή. [γρίπη
των πτηνών, συσκευές, επιτήρηση, κυβερνησιµότητα, οντολογίες, Χονγκ Κονγκ]

Σε ένα απόσπασµα από την Άγρια Σκέψη το οποίο συχνά διαβάζεται και µε θαυµασµό αλλά
και µε σκεπτικισµό (Leach 1970, 140), o Claude Levi-Strauss (1966, 204) σκιαγραφεί µια αντίθεση
µεταξύ της κοινωνικότητας των πτηνών, την οποία χαρακτηρίζει ως «µεταφορική», και τη
κοινωνικότητα των βοοειδών, την οποία περιγράφει ως «µετωνυµική». Η µεταφορικότητα και η
µετωνυµικότητα αποτελούν γλωσσικούς όρους οι οποίοι περιγράφουν τις αποστάσεις και τις
εγγύτητες στις σχέσεις µεταξύ των ανθρώπων και των ζώων. Τα πτηνά [πτηνά]1 , γράφει,
«συγκροτούν µια κοινότητα η οποία είναι ανεξάρτητη από τη δική µας, αλλά ακριβώς λόγω αυτής
της ανεξαρτησίας, εµφανίζεται σε εµάς ως µια άλλη κοινωνία, οµόλογη µε αυτήν στην οποία ζούµε
εµείς: τα πτηνά αγαπούν την ελευθερία, φτιάχνουν σπίτια [για να κατοικήσουν] στα οποία ζουν µια
οικογενειακή ζωή και αναθρέφουν τα µικρά τους, συχνά εµπλέκονται σε κοινωνικές σχέσεις µε
άλλα µέλη του είδους τους, και επικοινωνούν µαζί τους ακουστικά µέσω αρθρωµένης γλώσσας την
οποία ανακαλούν στη µνήµη τους». Αυτή η περιγραφή αναφορικά µε τη γλώσσα της
εθνοζωολογίας στις αρχές του 1960 ενδεχοµένως να διατηρεί τη σχετικότητά της προς τις
σύγχρονες πρακτικές βιο-ασφάλειας [biosecurity] όσον αφορά τη διαχείριση των ασθενειών [οι

1[Σ.τ.Μ. Η λέξη πτηνά, birds, σε αυτό το κείµενο δεν υποδηλώνει απλώς τα πτηνά µε τη στενή σηµασία του
όρου αλλά µε την ευρεία σηµασία, δηλαδή όλα τα πτηνά, συµπεριλαµβανοµένης και της πάπιας για
παράδειγµα].
οποίες προκύπτουν] µεταξύ των ζώων και των ανθρώπων, ή τις ζωονοσογόνες [ζωογόνες,
zoonoses].
Όντως, η Άγρια Σκέψη αποτελεί ένα βιβλίο το οποίο αναφέρεται στις διαφορετικές
στρατηγικές αναφορικά µε το πως παράγεται το νόηµα ενός συµβάντος. Ισχυριζόµενος πως η
δοµιστική ανθρωπολογία συγκροτεί έναν άλλο τρόπο αναφορικά µε το πως ασκούµε φιλοσοφία, ο
Levi-Strauss διανοίγει µια εναλλακτική στον υπαρξισµό του Jean Paul-Sartre καθώς διασυνδέει
τους κοινωνικούς θεσµούς και την υποκειµενική ελευθερία. Όταν ένα [νέο] ον εµφανίζεται, όπως
µια ασθένεια ή ένα νεογέννητο, οι άνθρωποι πρέπει να µεταστρέψουν τις κατηγοριοποιήσεις [που
χρησιµοποιούν] ούτως ώστε να του δώσουν ένα όνοµα. Ακολουθώντας αυτή τη µέθοδο µπορούµε
να ρωτήσουµε: Ποιά είναι η διαφοριά µεταξύ της κοινωνικότητας των πτηνών και της
κοινωνικότητας των βοοειδών σε σχέση µε τον τρόπο που εµφανίζονται νέες µεταδοτικές
[infectious] ασθένεις; Πώς µεταπλάθουν οι νέες ασθένειες τη πολύπλοκη ανάµειξη µεταξύ της
ελευθερίας και της φροντίδας [care] στις σχέσεις µεταξύ ανθρώπων και ζώων; Μπορεί η
ανθρωποµορφική, ιδιαιτέρως πολιτική έννοια της ελευθερίας να συλλάβει την εναέρια [aerial]
κοινωνικότητα των πτηνών η οποία απειλείται από την εµφάνιση ασθενειών, ή µήπως είναι πολύ
εµπλεκόµενη µε τον ανθρώπινο χώρο της εξηµέρωσης;
Ο Levi-Strauss παρείχε [κάποιες] απαντήσεις σε αυτό το ερώτηµα όταν είχε γράψει σχετικά
µε το ζήτηµα της ασθένειας των τρελών αγελάδων το 1996. Μετά από τη δηµόσια ανακοίνωση
αναφορικά µε τη µετάδοση µιας νέας εκδοχής της νόσου Creutzfeldt - Jakob από τις αγελάδες
στους ανθρώπους, αναλογίστηκε την ιδέα πως οι αγελάδες είχαν µετατραπεί σε «καννίβαλες» µέσω
της ανακύκλωσης της ζωικής τροφής, καθώς αυτή θεωρούνταν ως ένας από τους πιο σηµαντικούς
παράγοντες στην εξάπλωση της νόσου. Χρησιµοποίησε τον όρο καννίβαλος [cannibal] - ο οποίος
επινοήθηκε τον 16ο αιώνα για νοηµατοδοτήσει την απρόβλεπτη συνάντηση µεταξύ Ευρώπης και
Αµερικής - για να περιγράψει ένα αίσθηµα αηδίας: εάν οι αγελάδες είχαν µετατραπεί από
φυτοφάγες σε σαρκοφάγες, η ασθένεια των τρελών αγελάδων ανέδειξε µια τερατώδη µετατόπιση
από τη φύση. Ωστόσο ο Levi-Strauss δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τις πρόχειρες συγκρίσεις [που
µπορούσαν να γίνουν] µεταξύ καννίβαλων αγελάδων και φυσικών αγελάδων. Στο σεµινάριό του το
1974 στο College de France, ισχυρίστηκε πως ο καννιβαλισµός αποτελεί το αντίθετο της
επικοινωνίας πάνω στη κλίµακα της κοινωνικότητας, και πως η κατάπωση του άλλου αποτελεί έναν
τρόπο για να ταυτιστούµε µαζί της-του µέσω της αντεστραµµένης επικοινωνίας. Αυτό τον οδήγησε
στο να δηλώσει προβοκατόρικα το 1993 πως «είµαστε όλοι-ες καννίβαλοι-ες», εννοώντας πως ο
καννιβαλισµός ως ένας τρόπος ταύτισης µε τον άλλο αποτελεί ένα συνηθισµένο φαινόµενο. Η
διάκριση στην οποία προβαίνει µεταξύ δυο διαφορετικών ειδών αγελάδας ως µια ουτοπική λύση
στην ασθένεια των τρελών αγελάδων µπορεί συνεπώς να γίνει κατανοητή. Κάποιες [αγελάδες],
θεωρούµενες ως µηχανές για τη παραγωγή κρέατος, στρέφονται σε µια χορτοφαγική δίετα. Άλλες,
που ακόµη τρέφονται µε ζωικές πρωτεϊνες, θα χρησιµοποιηθούν για την «επιτήρηση της
προέλευσης των ενεργειών και των µηχανών», και θα φαγωθούν µε τον ίδιο τρόπο που οι
Αµερικανοί Ινδιάνοι [έτρωγαν] όσους θεωρούσαν φύλακες των άγριων ζώων (Levi-Strauss, 2001,
13). Στη θέση της διαµεσολαβούσας αντίθεσης µεταξύ φυσικών και τερατώδων αγελάδων, ο Levi-
Strauss προτείνει ένα συνεχές στις µορφές ταύτισης µεταξύ ανθρώπων και αγελάδων.
Θέλω να ακολουθήσω αυτή τη προβοκατόρικη πρόταση όταν σκέφτοµαι τη σχέση µεταξύ
πτηνών και ανθρώπων. Είναι εντυπωσιακό το ότι η γρίπη των πτηνών εµφανίστηκε στην Ασία την
ίδια περίοδο που η νόσος της τρελής αγελάδας ξέσπασε στην Ευρώπη. Ως νέα παθογένεια, η
[νόσος] Η5Ν1 ώθησε τα ίδια καταστροφικά σενάρια µε τη [νόσο] πρίον [prion]2 , η αβεβαιότητα της
οποίας περιορίστηκε µέσα από την εφαρµογή της προληπτικής αρχής [precautionary principle]3. Τα
µέσα ενηµέρωσης είχαν προβάλει παρόµοιες εικόνες σωµάτων σε αποσύνθεση, ζώων που
δολοφούνταν ούτως ώστε να µειωθεί η µεταδοτικότητα της ζωονοσόγονου, και ανέδειξαν το ίδιο
σύµπλεγµα συναισθηµάτων συµπάθειας και αηδίας. Οι παθογένειες οι οποίες διασχίζουν τα σύνορα
διαφορετικών ειδών αναδεικνύουν τις ταυτότητες και τις διαφορές µεταξύ των ανθρώπων και των
άλλων ζώων. Από την οπτική της εξάλειψης, η ζωή ενός ανθρώπου έχει περισσότερη αξία από ότι η
ζωή ενός ζώου που έχει προσληφθεί από την ίδια παθογένεια, αλλά η ζωή των ζώων µπορεί να
αποκτήσει µια νέα αξία εάν την προσεγγίσουµε από την οπτική της επιτήρησης.
Θεωρώντας πως ο αβέβαιος τρόπος µε τον οποίο οι παθογένειες διασχίζουν τα όρια των
ειδών αποτελεί µια σταθερά, διερωτώµαι πως αυτές οι παθογένειες γίνονται κατανοητές σε
διαφορετικές κοινωνίες και από διαφορετικά είδη. Η σύγκριση µεταξύ Ευρώπης και Ασίας αποτελεί
ένα µεθοδολογικό βήµα για τη µετατόπιση της οπτικής πάνω στο ίδιο αυτό φαινόµενο: από τις
τρελές αγελάδες στα πτηνά που νοσούν από γρίπη, κι από ΄κει στα πτηνά που επιτηρούν
[παρακολουθούν, monitoring] τη γρίπη. Ακολουθώντας τον Eduardo Viveiros de Castro (2014), θα
ρωτήσω: µπορούµε να δούµε τις παθογένειες µέσα από την οπτική των πτηνών τα οποία τις
µεταδίδουν στους ανθρώπους; Ερευνώντας κοινωνίες της περιοχής Tupi-Kawahib, ο Viveiros de

2 [Σ.τ.Μ. Η λέξη πριον, prion προέρχεται από τις λέξεις pro(teinaceous) in(fectious particle), πρωτεϊνικό
νοοσογόνο σωµατίδιο. Η νόσος πριον προσβάλλει τον ανθρώπινο εγκέφαλο].
3 [Σ.τ.Μ. Η προληπτική αρχή, precautionary principle, εφαρµόζεται στις περιπτώσεις εµφάνισης ασθενειών
για τις οποίες υπάρχει ελάχιστη ή και καθόλου γνώση. Αυτή η αρχή ορίζει πως η επιστήµη πρέπει να
λειτουργεί προληπτικά. Δηλαδή η επιστήµη πρέπει να προσεγγίζει µε προσοχή τα δεδοµένα, να τα
αναθεωρεί και να µην προβαίνει σε γρήγορα συµπεράσµατα ή εφαρµογές αµφισβητήσιµων πρακτικών.
Βάσει αυτή της αρχής θεωρείται πως η εφαρµογή προηγούµενων επιστηµονικών πρακτικών σε ένα πεδίο µη
γνώσης µπορεί να αποβεί καταστρεπτική].
Castro ακολουθεί τη διαίσθηση που είχε ο Levi-Strauss αναφορικά µε τον καννιβαλισµό. Όταν οι
άνθρωποι γίνονται τα ζώα που τρώνε, µπορούν να εκλάβουν την οπτική αυτών των ζώων
αναφορικά µε τις σχέσεις µεταξύ των ζωντανών όντων. Όπως ο Jacques Derrida και ο Gilles
Deleuze, ο Viveiros de Castro υποστηρίζει πως αυτή η µεταδοµιστική στροφή έλαβε χώρα στην
Άγρια Σκέψη, όταν ο Levi-Strauss µετατοπίζεται από τα συστήµατα κατηγοριοποίησης στις γραµµές
[σειρές, lines] ταύτισης και µετασχηµατισµού.
Στις κοινωνίες τις οποίες ο Viveiros de Castro αποκαλεί «ανιµιστικές» [animistic], τα ζώα
µπορούν να θεωρηθούν ως οι σύντροφοι των σαµάνων, ή ότι τα ίδια είναι σαµάνοι, εφόσον έχουν
µια ασυνήθιστη ικανότητα να προσλαµβάνουν αόρατα όντα (Stepanoff 2011). Όντως, η ανάλυση
του Levi-Strauss της νόσου των τρελών αγελάδων µέσα από την οπτική των «καννίβαλων
αγελάδων» µπορεί να θεωρηθεί ως µια Αµαζόνια οπτική πάνω στην εξάπλωση των παθογενειών.
Δεν υπάρχει κανένας διαχωρισµός µεταξύ των «καλών φυσικών αγελάδων» και των «κακών
[αγελάδων] της αγροκαλλιέργειας» [αγρο-πολιτισµικών]4, αλλά [ένας άλλος διαχωρισµός] µιας
σειράς µικρών διαφορών - µηχανές-αγελάδες, καννίβαλες-αγελάδες που επιτηρούν τις µηχανές,
άνθρωποι - πάνω στο πως τα µικρόβια επιδρούν πάνω σε αυτά όντα. Αυτή η θέση µπορεί να
ονοµαστεί πολυ-νατουραλιστική [multinaturalistic]: κάθε είδος προκαλεί ασυνέχειες πάνω σε ένα
συνεχές της αντίληψης. Ακολουθώντας αυτή τη µέθοδο, µπορούµε να ρωτήσουµε ποια διαφορά
προκαλούν τα πτηνά όσον αφορά την εξάπλωση των αναδυόµενων παθογενειών σε σύγκριση µε τις
αγελάδες.
Εµφανώς, µια άµεση διαφορά εµφανίζεται κατά τη κατηγοριοποίηση: τα πτηνά
κατηγοριοποιούνται ως άγρια ή ως εξηµερωµένα, όταν οι αγελάδες πιο συχνά θεωρούνται ως
παραδοσιακές απέναντι στις βιοµηχανικές αγελάδες. Αυτός είναι ένας τρόπος για να θέσουµε εκ
νέου τη διάκριση [που πρότεινε] ο Levi-Strauss µεταξύ των πτηνών τα οποία έχουν «µεταφορικές»
κοινωνίες και των αγελάδων οι οποίες ζουν σε «µετωνυµικές»: τα πτηνά µας παρέχουν προοπτικές
όσον αφορά το κατώφλι της εξηµέρωσης [ζώων], ενώ οι αγελάδες µας προτρέπουν στο να θέσουµε
διακρίσεις στο εσωτερικό της διαδικασίας εξηµέρωσης [ζώων]. Όταν οι παθογένειες εµφανίζονται
από άγρια πτηνά, όπως είναι η περίπτωση της γρίπης των πτηνών, δεν θεωρούµε πως τα πτηνά
είναι καννίβαλοι, αλλά τροµοκράτες, καθώς µας απειλούν από τον ουρανό. «Η φύση είναι η
ισχυρότερη βιο-τροµοκρατική [bioterrorist] απειλή», συχνά ισχυρίζονται οι ειδικοί πάνω στο
ζήτηµα της γρίπης.

4[Σ.τ.Μ. Εδώ ο Keck παίζει µε την αντίθεση µεταξύ φύσης (natural) και πολιτισµού (culture), «good natural
cows» και «bad agri-culture», η οποία δεν φαίνεται στην ελληνική µετάφραση καθώς η λέξη agriculture
αποδίδεται ως αγροκαλλιέργεια. Η ακριβής µετάφραση θα ήταν: «διαχωρισµός µεταξύ των “καλώ φυσικών
αγελάδων” και των “κακών αγρο-πολιτισµικών”].
 Για να διαβάσουµε τις ποικίλες προοπτικές πάνω στα µολυσµένα πτηνά µέσω µιας µετα-
δοµιστικής ατζέντας, φαίνεται χρήσιµο το να θέσουµε έναν διάλογο µεταξύ του έργου του Philippe
Descole (2013) και του Viveiros de Castro (2014). Ενώ ο Viveiros de Castro σηµειώνει µια
αντίθεση µεταξύ δυο «οντολογιών» οι οποίες µπορούν να ονοµαστούν «νατουραλισµός» και
«ανιµισµός», ο Descola προσθέτει µια τρίτη οντολογία, την οποία ονοµάζει αναλογισµό και την
οποία περιγράφει ως την εξάπλωση των ιδιοτήτων [properties] οι οποίες µπορούν να συνδεθούν
µέσα από την επικοινωνία και µπορούν να σταθεροποιηθούν µέσω της θυσίας. Αντί να την δούµε
ως ένα αυθαίρετο παιχνίδι κατηγοριοποίησης - γιατί να έχουµε δυο οντολογίες οι οποίες
συνδυάζουν δυο όρους5; - µπορούµε να προσεγγίσουµε αυτή τη διαδικασία ως µια ενίσχυση
[demultiplication] των κριτικών τοποθετήσεων. Ο Levi-Strauss διάνοιξε µια κριτική προοπτική
αναφορικά µε την ασθένεια των τρελών αγελάδων όταν πρότεινε µια ανιµιστική οπτική των
καννίβαλων αγελάδων. Αλλά τι θα γίνει εάν θέσουµε µια ανάλογη οπτική σχετικά µε τη διάδοση
των γρίπης των πτηνών στην Ασία; Μπορούµε να περιγράψουµε περισσότερες διαφορές
ενταγµένες στην ίδια διαδικασία: τη µετάδοση των παθογενειών µεταξύ των ειδών;
Ο Descola θέτει δυο ερωτήµατα τα οποία ρίχνουν φως στο [πεδίο] της ανθρωπολογίας της
γρίπης των πτηνών. Αρχικά, διερωτάται µε ποιο τρόπο οι διαφορετικές οντολογίες, όπως ο
ανιµισµός και ο αναλογισµός, προσανατολίζονται αναφορικά µε τη διαδικασία της εξηµέρωσης
[ζώων]. Οι ανιµιστές κυνηγοί και οι αναλογιστές βοσκοί µεταχειρίζονται τα ίδια είδη µε
διαφορετικό τρόπο: οι κυνηγοί βλέπουν µέσα από την οπτική των ζώων τα οποία επιδιώκουν να
παγιδεύσουν, όταν οι βοσκοί υπολογίζουν ένα κοπάδι ως ένα σύνολο από ιδιότητες τις οποίες
πρέπει να διαχειριστούν. Κατά δεύτερο, ισχυρίζεται πως η θυσία είναι δυνατή µόνο στο [πλαίσιο
του] αναλογισµού, και όχι, όπως λέει ο Viveiros de Castro, στον ανιµισµό. Ο κυνηγός ο οποίος
ταυτίζεται µε το θήραµα δεν µπορεί να θέσει όλες τις οπτικές οι οποίες εµπλέκονται στη
τελετουργική σκηνή της ταύτισης, ενώ την ίδια ώρα ο βοσκός µπορεί να εκλάβει µια οπτική από τα
πάνω όσον αφορά τις ιδιότητες του κοπαδιού το οποίο πρέπει να διορθωθεί.
Οι µετα-δοµιστικές ανθρωπολογίες των σχέσεων µεταξύ ανθρώπου-ζώου πρόσφεραν νέες
οπτικές όσον αφορά τη βιοπολιτική της γρίπης των πτηνών. Ο Michel Foucault (2003) εισήγαγε την
έννοια της βιοπολιτικής το 1976 για να περιγράψει αυτή τη µορφή εξουσίας η οποία κατευθύνεται
προς ζωντανούς πληθυσµούς µέσα από τις τεχνικές της εξατοµίκευσης. Αυτή η περιγραφή ήρθε

5 Ο Descole (2013) προσθέτει και µια τέταρτη οντολογία, [αυτή του] τοτεµισµού [totemism] , η οποία
φαίνεται να είναι συµµετρική µε αυτή του αναλογισµού. Μένει να δούµε το πως οι «τοτεµικές κοινωνίες»
κατανοούν τις παθογένειες οι οποίες υφίστανται µεταξύ διαφορετικών ειδών, για παράδεγιαµ στην
Αυστραλία. Αυτός είναι ένας από τους σκοπούς του πρότζεκ του Axa Research Fund στο Laboratoire
d’anthropologie sociale.
µαζί µε τη µεταλλαγή στη διοίκηση της δηµόσιας υγείας από τις φιλελεύθερες µορφές
διακυβέρνησης. Ωστόσο φαίνεται εντυπωσιακό πως την ίδια χρονιά, το 1976, τα πρώτα κρούσµατα
του Έµπολα έκρουσαν τον κώδωνα κινδύνου στους παγκόσµιους θεσµούς υγείας όσον αφορά την
εµφάνιση παθογενειών οι οποίες προκαλούνται από τις µετασχηµατισµένες σχέσεις µεταξύ
ανθρώπων και ζώων, όπως είναι η αποψίλωση των δασών η οποία έφερε τις νυκτερίδες της
Κεντρικής Αφρικής πιο κοντά στους ανθρώπους που κατοικούν [στη περιοχή]. Η φουκωική έννοια
της βιοπολιτικής συνεπώς πρέπει να συµπληρωθεί στη βάση των οντολογιών της συγχρονικότητας
[coevalness] µεταξύ των ζωνταντών ειδών. Μπορούµε επίσης να θέσουµε το επιχείρηµα πως ο
Foucault άφησε στην άκρη το ερώτηµα αναφορικά µε την αγριότητα [wilderness] όσον αφορά τη
διαχείριση της δηµόσιας υγείας: οι νυκτερίδες και τα πτηνά αποτελούν τη πηγή πολλών
µολυσµατικών νόσων ανάµεσα στα ζώα, έτσι δηµιουργούν νέες σχέσεις µεταξύ του άγριου και του
εξηµερωµένου.
Η διάκριση στην οποία προβαίνει ο Foucault αναφορικά µε τη κυρίαρχη εξουσία και την
βιοεξουσία, ωστόσο, λαµβάνει ένα ιδιαίτερο νόηµα όσον αφορά την ανθρωπολογία των σχέσεων
µεταξύ ανθρώπου και ζώου. Εφόσον περιγράφει την βιοεξουσία ως την εξουσία η οποία [λειτουργεί
µε τους όρους του] «δίνω ζωή και τους αφήνω να πεθάνουν» [make live and let die] - και πολλές
κριτικές έχουν τεθεί σχετικά µε τους πληθυσµούς οι οποίοι «αφήνονται να πεθάνουν» λόγω των
«παραµεληµένων ασθενειών» στα πλαίσια των νέων µοντέλων της παγκόσµιας υγειονοµικής
διακυβέρνησης (Farmer 1999) - η κυρίαρχη εξουσία είναι η εξουσία που [λειτουργεί µε τους όρους
του] «δίνω θάνατο και τους αφήνω να ζήσουν» [make die and let live]. Καθώς είναι εύκολο να δει
κανείς πως η εξόντωση του αποθέµατος ζώων [που νοσεί, animal reservoir]6 τα οποία σχετίζονται
µε την εµφάνιση µολυσµατικών νόσων οδήγησε στη µαζική εφαρµογή του «δίνω θάνατο» -
εκατοµµύρια αγελάδες και πουλερικά µέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990 - λίγη προσοχή έχει
δοθεί στο τι εννοούσε ο Foucault µε το «δίνω ζωή». Τι νόηµα έχει το να δίνεις ζωή στα ζώα [όταν
αυτά] στο κόσµο µας [κατανοούνται] ως δυνητικοί µεταδότες παθογενειών προς τους ανθρώπους;
Εάν το ερώτηµα του Foucault αφορά τις δυνατότητες της ελευθερίας σε διαφορετικά
καθεστώτα αλήθειας και εξουσίας, το να σκεφτούµε την ελευθερία των ζώων στη βιοπολιτική των
ζωονοσόγων [ασθενειών] είναι συναρπαστικό. Εδώ η ενδιαφέρουσα ανάλυση του Levi-Strauss
αναφορικά µε την ασθένεια των τρελών αγελάδων ξεκαθαρίζει τη φουκωική έννοια της
επιτήρησης. Εάν οι καννίβαλες αγελάδες ασκούν επιτήρηση στις µηχανές-αγελάδες, όσο ουτοπική
κι αν φαίνεται αυτή η υπόθεση, τότε τα ζώα θεωρούνται ελεύθερα στο βαθµό που ενισχύουν την

6[Σ.τ.Μ. Για την επιδηµιολογία το animal reservoir υποδεικνύει το απόθεµα των ζώων στα οποία ζει και
αναπαράγεται µια νόσος. Έτσι το αποδίδουµε ως «απόθεµα ζώων που νοσεί»].
ανθρώπινη αντίληψη σχετικά µε τις άλλες αγελάδες. Η απελευθέρωση αγελάδων από τους [χώρους]
εξηµέρωσης δεν σηµαίνει το να τις αφήνεις να πάνε στην άγρια φύση [wild], αλλά το να τις
µετασχηµατίζεις σε σύµµαχους των ανθρώπων αναφορικά µε τη διαχείριση του πλυθησµού - µε
άλλα λόγια, σε υποκείµενα της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης.
Ο Paul Rabinow (1996) εφηύρε τον όρο βιο-κοινωνικότητα [biosociality] για να περιγράψει
τη συγκρότηση οµάδων στη παραγωγή της βιολογικής γνώσης, η οποία αφορά τα γονίδια των
σπάνιων ασθενειών. Εάν ακολουθήσουµε το ύστερο έργο του πάνω στη βιο-ασφάλεια [biosecurity],
µπορούµε να θέσουµε το ερώτηµα: ποια είναι η βιο-κοινωνικότητα των ζώων όταν η βιολογική
γνώση παράγεται σε συνθήκες - οικολογικές ή γενετικές - υπό τις οποίες οι παθογένειες διαπερνούν
τα όρια των ειδών [προσλαµβάνοντας διαφορετικά είδη]; Ο Andrew Lakoff και εγώ προτείναµε την
ονοµασία «συσκευές-που-φρουρούν» [sentinel devices] [για να περιγράψουµε] τα µη ανθρώπινα
όντα τα οποία στέλνουν πρώιµα µηνύµατα έκτακτης ανάγκης αναφορικά µε καταστροφές οι οποίες
δεν είναι ορατές στους ανθρώπους (Keck and Lackoff 2013). Τα πτηνά τα οποία νοσούν από τη
γρίπη των πτηνών κρούουν τον κώδωνα κινδύνου σχετικά µε την εµφάνιση µιας νέας παθογένειας
η οποία µπορεί να προκαλέσει µια πανδηµία εάν αυτή δεν ελεγχθεί πάνω στο σηµείο επαφής των
ανθρώπων και των ζώων.
Τι σηµαίνει το να αφήνεις να ζουν [let live] τα ζώα-συσκευές [sentinel animals]; Αντίθετα
µε αυτά τα οποία θανατώνονται καθώς θεωρείται ότι αποτελούν απόθεµα για ζωνοσογόνες
παθογένειες, τα ζώα-συσκευές δεν θυσιάζονται: δεν θανατώνονται για έναν ανώτερο σκοπό, όπως
ας πούµε η καλή υγεία του κυρίαρχου. Χρησιµοποιούνται ως διεκπεραιωτές της επιτήρησης, ως
επόπτες: η λέξη sentinel [συσκευή] προέρχεται από τη λέξη sentire [αισθάνοµαι], η οποία
υποδεικνύει µια οξεία µορφή αντίληψης, µια έντονη επαγρύπνηση η οποία µπορεί να συγκριθεί µε
αυτό που ο Viveiros de Castro ονοµάζει σαµανική αντίληψη. Αλλά εάν τα πτηνά-συσκευές
απελευθερώνοντα αλλά ακόµα χρησιµοποιούνται για τους σκοπούς της επιτήρησης, το να τα
αφήνεις να ζήσουν [let live] γίνεται ένας τρόπος του να τους δίνεις ζωής [make live].
Τοποθετούνται πάνω στο στραυροδρόµι της κυρίαρχης εξουσίας και της βιοεξουσίας. Ή, για να
δανειστούµε κάποιους όρους από την ανθρωπολογία της φύσης, κινούνται ανάµεσα σε
διαφορετικές οντολογίες: την ανιµιστική (ως ψυχές οι οποίες µπορούν να εκδικηθούν), την
αναλογιστική (εξαπλωµένες υπάρξεις οι οποίες πρέπει να σταθεροποιηθούν µέσω της θυσίας) και
τη νατουραλιστική (σώµατα τα οποία κουβαλούν παθογένειες). Η ανθρωπολογία της φύσης
πληθυντικοποιεί την ανάλυση της βιοεξουσίας και πολλαπλασιάζει τις οπτικές πάνω στα ζώα-
συσκευές. Θα µπορούσαµε να πούµε πως αυτά τα πτηνά αφήνουν τον χώρο [στον οποίο ζουν] λόγω
µιας ευρύτερης αύξησης των αναδυόµενων µολυσµατικών ασθενειών διότι η εναέρια ζωή έχει
εισαχθεί στη σύγχρονη βιοπολιτική;
Όταν είχα ξεκινήσει την έρευνά µου σχετικά τη γρίπη των πτηνών στο Χονγκ Κονγκ, είχα
εκπλαγεί από το πως δολοφονούνταν οι κότες µέσα από συνηθισµένες πρακτικές σφαγής. Η γρίπη
των πτηνών εµφανιζόταν ως µια απειλή η οποία ερχόταν από τον αέρα και διαδιόταν µέσα από τις
βιοµηχανικές φάρµες και τις αγορές ζωντανών πουλερικών. Από τη στιγµή που δεν µπορούσαν να
αποτρέψουν στα άγρα πτηνά να πετάνε, το να θανατώνουν κότες ήταν ο µόνος τρόπος που είχαν
στη διάθεσή τους για να σταµατήσουν την [εξάπλωση] της ασθένειας στο πιο κρίσιµο σηµείο
αλληλεπίδρασης µεταξύ ανθρώπων και πτηνών. Στη Γαλλία, όταν είχα αρχίσει την έρευνά µου
σχετικά µε την νόσο των τρελών αγελάδων, τα πρώτα κρούσµατα της γρίπης των πτηνών το 2006
έδωσαν ώθηση σε µια σειρά από αποδόσεις ευθυνών και καχυποψία: είχε ήρθε από τα άγρα πούλια,
από την Ασία και η βιοµηχανική εκτροφή πολύ απλά είχε αµβλύνει το πρόβληµα7 . Στο Χονγκ
Κονγκ, τα πρώτα κρούσµατα της γρίπης των πτηνών σε κότες το 1997 - 5000 κότες είχαν
προσληφθεί [απ΄ τη νόσο], 12 άνθρωποι επίσης, 8 από τους οποίους είχαν πεθάνει - είχε εντοπιστεί
[ότι προήλθαν] από προηγούµενα κρούσµατα σε χήνες στην Κουανγντονγκ [Guangdong]: ο ιός
υποτίθεται πως προήλθε εκτός των συνόρων, είτε από τη µετανάστευση πτηνών είτε από παράνοµα
εισαγόµενες κότες.
Το να δολοφονούν κότες γύρω από φάρµες και αγορές οι οποίες είχαν µολυνθεί θεωρούνταν
ως ένα µέσο για να περιοριστεί η απειλή. Οι φάρµες είχαν περιοριστεί, πράγµα το οποίο σήµαινε
πως τα σύνορά τους µε τον έξω κόσµο είχαν ισχυροποιηθεί µέσα από [πρακτικές] βιο-ασφάλειας:
µε δίχτυα, άλγη, θηλιές, εµβόλια. Ο υλικός εξοπλισµός επανεπιβεβαίωσε τη διάκριση µεταξύ
άγριων και εξηµερωµένων πτηνών. Η επικεφαλής του Τµήµατος Δηµόσιας Υγείας της κυβέρνησης
του Χονγκ Κονγκ, η Margaret Chan, η οποία στη συνέχεια έγινε επικεφαλής του Παγκόσµιου
Οργανισµού Υγείας, ανακοίνωσε στα µέσα ενηµέρωσης πως, «εγώ τρώω κοτόπουλο, µπορείτε κι
εσείς να φάτε κοτόπουλα». Μια παρόµοια χειρονοµία εµφανίστηκε στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια
του ξεσπάσµατος της νόσου των τρελών αγελάδων, όταν αρκετοί πρωθυπουργοί έδωσαν
παράσταση τρώγοντας χοιρινό ως ένα θέαµα στα µέσα ενηµέρωσης. Στα σύνορα µεταξύ του Χονγκ
Κονγκ και της ηπειρωτικής Κίνας, πόστερς ενηµέρωναν πως απαγορεύεται η παράνοµη διακίνηση
πουλερικών, και φορτηγά τα οποία µετέφεραν κότες από την ηπειρωτική Κίνα υποβάλλονταν σε
αυστηρούς ελέγχους.

7 Πολλά ερωτήµατα τίθενται αναφορικά µε συγκεκριµένους τόπους της ηπειρωτικής Κίνας στους οποίους
ένα ευρύ φάσµα από αποδηµητικά πτηνά αναµειγνύεται µε εξηµερωµένα πτηνά, συγκεκριµένα πάπιες, όπως
στη Λίµνη Qinghai ή τη Λίµνη Poyang (βλ. Fearnley 2013).
 Η διαχείριση της γρίπης των πτηνών από τη κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ είχε ξεκάθαρα
κυρίαρχο [χαρακτήρα]. Κατά τη περίοδο που το Χονγκ Κονγκ παραδόθηκε στη Κίνα, όταν πολλές
αβεβαιότητες υπήρχαν ακόµα σχετικά µε τα σύνορα µεταξύ των δυο επικρατειών, η απόδοση
ευθυνών στα πτηνά όσον αφορά την νόσο και η θανάτωσή τους για τη προστασία των ανθρώπων
φαινόταν ως µια πρακτική που σταθεροποιούσε τα σύνορα. Δεν χρειαζόταν να επισκευαστεί το
σύνορο που διαχώριζε ανθρώπους και ζώα, ούτε αυτό µεταξύ φύσης και πολιτισµού, όπως στη
περίπτωση της Ευρωπαϊκής διαχείρισης της νόσου των τρελών αγελάδων, αλλά το σύνορο της
επικράτειας [η οποία βρισκόταν] υπό το βλέµµα του νέου κυρίαρχου. Είχα µείνει έκπληκτος από τη
δηµόσια εµφάνιση της σφαγής των κοτόπουλων τα οποία δυνητικά νοσούσαν στη Κεντρική Αγορά
της Τσεουνγκ Σα Βαν [Cheung Sha Wan], την ίδια ώρα που στην Ευρώπη η θανάτωση αγελάδων
συνέβαινε χωρίς να προβάλεται από τα µέσα ενηµέρωσης. Την ίδια ώρα, εκτροφείς πουλερικών
από τους οποίους είχα πάρει συνέντευξη φαίνονταν να ταυτίζονται µε τις κότες τους: «Ο κόσµος
του Χονγκ Κονγκ ζει σαν κότα σε κλουβί. Για αυτό το λόγο είναι τόσο αγχωµένος». Η σφαγή των
κοτόπουλων δεν αποτελούσε µια επιστροφή στη φύση αλλά µια αναγκαιότητα στο πλαίσιο µιας
οικονοµίας η οποία θεµελιωνόταν στη πυκνή κυκλοφορία των ανθρώπινων όντων. [Οι λέξεις]
Renliu wuliu µεταφράζονται ως η εκτεταµένη κυκλοφορία των ανθρώπων και των πραγµάτων κατά
[τον εορτασµό] του Κινεζικού Νέου Έτους, και liu είναι ο όρος που χρησιµοποιείται και για τη
κυκλοφορία και για τη γρίπη. Το πολιτικό νόηµα της σφαγής φαινόταν να είναι το εξής: δράστε
πάνω στα ζώα για να δείξετε στους ανθρώπους πως η κυβέρνηση νοιάζεται για αυτούς - ή όπως
λέει η έκφραση, αυτός είναι ο τρόπος του να «θανατώνεις τον κόκορα για να τροµάξει ο πίθηκος».
Καθώς έψαχνα για άλλες οπτικές πάνω στα ζώα, γνώρισα τον Tik-San Liu (2008), ο οποίος
είχε εργαστεί ως ανθρωπολόγος σε [µονάδες] παραδοσιακής εκτροφής πουλερικών στα Νέα Εδάφη
[New Territories] του Χονγκ Κονγκ. Οι κότες, έδειξε, πως θεωρούνται ως σύµβολα ολοκλήρωσης.
Για αυτό το λόγο οι οικοδέσποινες/οτες τις παρουσιάζουν όταν είναι ακόµα ζωντανές στις
φιλοξενούµενές/ους τους πριν τις µαγειρέψουν στη σούπα η οποία φτιάχνεται για την ειδική
περίσταση του Κινεζικού Νέου Έτους. Ο Liu µου πρότεινε να πάω σε ένα jiao Ταοϊκό φεστιβάλ
στην Lam Tsuen για να δω πως οι ντόπιες/οι µεταχειρίζονταν τις ασθένειες. Για τρεις µέρες, οι
κάτοικοι του χωριού µαζεύονταν για να φάνε χορτοφαγικά γεύµατα και πρόσφεραν προσευχές και
φαγητό στους θεούς των βουνών. Ένας κόκορας έπρεπε να σφαγιαστεί στην αρχή του φεστιβάλ,
και το αίµα του απλωνόταν στις τέσσερις γωνίες του χωριού. Αλλά λόγω της γρίπης των πτηνών,
αυτή η πρακτική είχε απαγορευθεί. Τα χορτοφαγικά γεύµατα και η εδαφική λογική αυτής της
τελετουργίας αποτελούν µια εναλλακτική στη [πρακτική] της θυσίας η οποία προερχόταν από
γενεαλογικές γραµµές στις παραδοσιακές φυλές [clan]: ήταν µια µορφή του αφήνω να ζήσει [letting
live] αντί του να δώσω θάνατο [make die]: ήταν ένας σεβασµός για τις δυνάµεις του
περιβάλλοντος, για τις οποίες τα πτηνά αποτελούν τους διαµεσολαβητές.
Ωστόσο αυτή η κοσµολογική περιγραφή, αντιπαραθέτει τη τοπική γνώση του
περιβάλλοντος µε τους παγκόσµιους κανόνες της βιο-ασφάλειας, έτσι παραµένει πολύ δοµιστική ή
πολύ αθροιστική [totalizing]. Μπορεί να περιγραφεί, αν ακολουθήσουµε τον Descola, ως µια
αναπτυσσόµενη δυνατότητα του αναλογισµού, η οποία έχει ως αντιτιθέµενους προς αυτή πόλους τη
θυσία και τον πολλαπλασιαµό [εξάπλωση, proliferate]8. Αλλά πως µπορούµε, µε έναν µετα-
δοµιστικό τρόπο, να θεωρήσουµε τα πτηνά ως δρώντες που επιτηρούν; Πως, µε άλλα λόγια,
µπορούµε να εισάγουµε µια ανιµιστική οπτική σε αυτή την αναλογική κοσµολογία;
Έχω βρει µια ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση µεταξύ των παρατηρητών-πτηνών [birdwatchers]
και των Βουδιστών µοναχών πάνω στο ζήτηµα του τι σηµαίνει να αφήνεις τα πτηνά να ζήσουν [let
live birds] στο πλαίσιο της γρίπης των πτηνών. Η Εταιρεία Παρατηρητών Πτηνών του Χονγκ
Κονγκ δηµοσίευσε ένα χάρτη ο οποίος δείχνει πως τα περισσότερα κρούσµατα του [ιού] Η5Ν1 σε
άγρια πτηνά µέσα στην επικράτεια του Χονγκ Κονγκ δεν είχαν βρεθεί στο φυσικό τοπίο του Mai Po
- ένας παραδοσιακός τόπος συγκοµιδής γαρίδας ο οποίος διοικείται από τον Παγκόσµιο Οργανισµό
Άγριας Ζωής [World Wildlife Federation] ο οποίος λειτουργεί ως τοποθεσία για τροφοδοσία
αποδηµητικών πτηνών - αλλά γύρω από την Αγορά Πτηνών της Μονγκ Κοκ [Mong Kok], ένα από
τα πιο πολυσύχναστα µέρη στο Χονγκ Κονγκ. [Σε αυτό το χάρτη] εξήγησαν πως οι πιστοί
Βουδιστές αγόραζαν πτηνά που πωλούνταν παράνοµα, συχνά προερχόµενα από µακρινά µέρη, µε
σκοπό να τα απελευθερώσουν για πνευµατικούς λόγους στα φυσικά πάρκα γύρω από την αγορά.
Ισχυρίστηκαν πως τα περισσότερα από τα απελευθερωµένα πτηνά πέθαναν επειδή πανικοβλήθηκαν
[stress] ή λόγω µολυσµατικών ασθενειών9 . Αυτός ο χάρτης δηµιούργησε ένα µετασχηµατισµό
[στον τρόπο κατανόησης] της χωρικότητας αναφορικά µε τη γρίπη των πτηνών: η επικίνδυνη άγρια
ζωή - [εδώ εννοείται] η φύση ως µια βιο-τροµοκρατική απειλή - δεν ήρθε από τα σύνορα αλλά από
το κέντρο.
Μετά από τη δηµοσίευση αυτού του χάρτη, προέκυψε µια συζήτηση σχετικά µε το πως θα
αλλάξει ο τρόπος απελεύθερωσης των πτηνών (ο οποίος ονοµάζεται fangsheng, κυριολεκτικά,
«αφήνω να ζήσει» [let live]) ούτως ώστε αυτός να είναι συµβατός µε το ρίσκο που αφορά τη

8 [Σ.τ.Μ. Εδώ η θυσία θεωρείται ως η πρακτική που σταθεροποιεί το πλήθος των άλλων, τους άλλους εν
γένει. Η σταθεροποίηση αντιπαραβάλλεται στον πολλαπλασιαµό ή στην εξάπλωση. Το πλήθος των άλλων,
σε αυτή τη περίπτωση των ζώων, εάν δεν σταθεροποιηθεί µέσω της θυσίας τότε είναι ικανό να εξαπλωθεί-
πολλαπλασιαστεί µε ανεξέλεγκτες διαστάσεις, σύµφωνα µε αυτή την οπτική].
9Αυτή η µακροπαράδοτη πρακτική αιτιολογούνταν ως «αύξηση της αξίας» µέσω του ελέους σε ένα κύκλο
ψυχικών µεταµορφώσεων (Handlin Smith 1999).
δηµόσια υγεία και το περιβάλλον. Κάποιοι Βουδιστές αξιωµατούχοι πρότειναν διαφορετικούς
συµβιβασµούς [πάνω στο ζήτηµα]. Κάποιοι πιστοί απελευθέρωναν πτηνά φορώντας µάσκα,
υποδεικνύοντας έτσι την αντίθεση µεταξύ της καλοσύνης της ψυχής των πτηνών και της απειλής
που [συνιστούσε] το σώµα τους. Κάποιοι αξιωµατούχοι πρότειναν την αντικατάσταση των πτηνών
από χελώνες, βατράχια, ψάρια, κάβουρες ή όστρακα, έτσι ώστε οι δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες
αυτής της απελευθέρωσης θα παρέµενε κρυµµένη στα βάθη της θάλασσας. Κάποια εκτύπωσαν
φυλλάδια στα οποία εξηγούσαν µε ποιο τρόπο έπρεπε να γίνεται η απελεύθερωση των άγριων ζώων
[wildlife] σε ένα κατάλληλο περιβάλλον. Αυτές οι διαφορετικές προτάσεις ανέδειξαν τις δυνητικά
επιβλαβείς [συνέπειες] µιας πρακτικής η οποία κατά τ΄ άλλα επιδίωκε να πράξει κάτι καλό, ή τα
θανάσιµα αποτελέσµατα των εναέριων χωρικοτήτων [aerial spatialities]. Πώς µπορούσε να σκεφτεί
κανείς πως η απελευθέρωση της ζωής θα µπορούσε να µετατραπεί σε απελευθέρωση του θανάτου
(fangsi);
Αλλά οι παρατηρητές πτηνών πρότειναν τον πιο ενδιαφέροντα συµβιβασµό [πάνω στο
ζήτηµα]. Προσκάλεσαν τους Βουδιστές µοναχούς να [παρακολουθήσουν πως αυτοί]
απελευθέρωναν τα πτηνά. Όταν πάνω στα σύνορα βρίσκονταν πτηνά που διακινούνταν παράνοµα
σε κατάσταση πανικού, περιβαλλοντικές οµάδες τα περιέθαλπαν και τα οδηγούσαν πίσω στην
άγρια φύση [wild] µέσω ενός GPS το οποίο ακολουθούσε τις κινήσεις τους από µια δορυφορική
συσκευή εντοπισµού. Ενώ αυτή η τεχνική της «καλωδιοµένης άγριας φύσης» [wired wilderness]
έχει µακρά ιστορία στα περιβαλλοντικά κινήµατα (Bensons 2011), απέκτησε ένα διακριτό νόηµα
στη διένεξη η οποία αφορούσε τους Βουδιστές πιστούς. Ενώ οι Βουδιστές πιστεύουν πως όταν ένα
πτηνό υποφέρει περιορίζεται η κίνηση της ψυχής του, οι παρατηρητές πτηνών βλέπουν τον θάνατο
ενός πουλιού ως σηµάδι για την εξάλειψη του είδους του. Αυτές οι διαφορετικές ερµηνείες
συνυπάρχουν στην ίδια χειρονοµία απελεύθερωσης ενός πουλιού το οποίο είναι εξοπλισµένο µε
τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να επικοινωνεί µε τους ανθρώπους από τον ουρανό. Οι όροι εξοπλισµός
[equipment] και επικοινωνία [communication] πρέπει να προσληφθούν εδώ και µε το τεχνολογικό
και µε το οντολογικό τους νόηµα. Εάν οι περιβαλλοντίστριες είναι προσεκτικές ούτως ώστε να µην
παρεµποδίζουν λόγω του GPS τα πτηνά όταν πετάνε, οι Βουδιστές θα είναι προσεκτικοί ούτως
ώστε να απελευθερώσουν τα ζώα στο κατάλληλο περιβάλλον. Εδώ, οι διαφορετικές οντολογίες (τις
οποίες µπορούµε να ονοµάσουµε, ακολουθώντας τον Descola, ανιµισµό και νατουραλισµό)
γίνονται συµβατές στο επίπεδο της χειρονοµίας η οποία απελευθερώνει ένα απειλούµενο πτηνό.
Αυτές οι οντολογίες δεν συγκροτούν απλώς «οικοδοµές στον ουρανό» [constructions in the sky],
[αλλά] αποτελούν τρόπους µε τους οποίους αποδίδεται νόηµα στις αντιθέσεις µιας κίνησης η οποία
διασυνδέει τους ανθρώπους πάνω στη γη µε τα πτηνά στον ουρανό.
 Ένα πτηνό το οποίο απελευθερώνεται µέσω ενός GPS είναι το ίδιο παράδοξο σαν σχήµα µε
τη συσκευή-που-φρουρεί [sentinel device]. Ηµι-άγρια, ηµι-εξηµερωµένα, τα καλωδιοµένα άγρια
πτηνά προσφέρουν υποδείξεις αναφορικά µε την εξέλιξη ενός πληθυσµού, όπως οι «φρουροί
κότες» [sentinel chickens] υποδεικνύουν τη παρουσία µιας µολυσµατικής ασθένειας στην, ή γύρω
από την, φάρµα. Μετακινούµενα στις διαφορετικές κλίµακες της απειλής - την εξάλειψη ενός
είδους ή την εξολόθρευση της ανθρωπότητας λόγω µιας πανδηµίας - τα πτηνά φρουροί λειτουργούν
ως χειριστές της µετάφρασης. Μπορούµε να πούµε, ακολουθώντας τον Thom van Dooren (2014),
πως τα πτηνά δρουν πραγµατικά όταν πεθαίνουν από µια απειλή η οποία επηρεάζει και άλλα µέλη
του είδους τους, και συνεπώς η απώλεια των ατόµων αποκτά νόηµα στα περιβαλλοντικά
αφηγήµατα. Το ζήτηµα είναι πως συγκροτούµε ένα αφήγηµα της εξάλειψης των ειδών το οποίο
αποδίδει νόηµα στη χειρονοµία η οποία διασυνδέει τα υποκείµενα σε ένα χώρο ελευθερίας.
Αντί να πούµε πως οι άνθρωποι του Χονγκ Κονγκ ταυτίζονται µε τα πτηνά τα οποία
δολοφούνται µαζικά από τη κυβέρνησή τους κατά τη διάρκεια µιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης,
ή ότι τα πτηνά συµβολίζουν την ολοκλήρωση των φυλών [clans] και των χωριών µέσα από την
εικόνα των πουλερικών, φαίνεται πιο ακριβές το να πούµε πως οι άνθρωποι του Χονγκ Κονγκ
[αρχίζουν] να γίνονται όπως τα πτηνά συσκευές, εξοπλισµένοι µε συστήµατα πληροφόρησης τα
οποία εκπέµπουν πρώιµους συναγερµούς αναφορικά µε τις παγκόσµιες απειλές. Ο Tim Choy (2011,
26) έδειξε πως η έννοια του [είδους] υπό εξαφάνιση διανοίγει ένα χώρο σύγκρισης µεταξύ των
ανθρώπων του Χονγκ Κονγκ και των φυσικών ειδών µε τρόπους οποίοι «µας βοηθάνε να
σκεφτούµε», λόγω του ότι διασυνδέει τις µορφές ζωής οι οποίες «απειλούνται µε εξαφάνιση στο
άµεσο µέλλον».
Εν τέλει, µπορούµε να αντιπαραβάλουµε τα πτηνά συσκευές µε τις καννίβαλες αγελάδες
του Levi-Strauss. Ενώ οι καννίβαλες αγελάδες επιτηρούν τις µηχανές-αγελάδες και τρώγονται µε
σεβασµό, τα πτηνά συσκευές εκπέµπουν συναγερµό αναφορικά µε τη µοίρα του είδους τους και
[συνεπώς] πρέπει να τα µεταχειρίζεται κανείς φροντιστικά. Η βασική διαφορά µεταξύ των πτηνών
και των αγελάδων όταν αντιµετωπίζουν αναδυόµενες απειλές είναι το ότι, όπως σηµείωσε ο Levi-
Strauss, «τα πτηνά αγαπάνε την ελευθερία». Κατά τη πρακτική της απελευθέρωσης των πτηνών τα
οποία δυνητικά έχουν µολυνθεί από τη γρίπη των πτηνών, και στον εξοπλισµό ο οποίος τα είχε
µεταµορφώσει σε συσκευές [οι οποίες επέτρεπαν] την επικοινωνία µε τους ανθρώπους αναφορικά
µε τη µοίρα του είδους τους, υπάρχει ένας αναστοχασµός σχετικά µε τις απειλές της δικιάς µας
ελευθερίας και τη χρήση της ελευθερίας µας προς τη παραγωγή γνώσης αναφορικά µε τις απειλές:
η ελευθερία είναι και η αιτία αυτών αλλά και η θεραπεία απέναντι σε αυτές τις απειλές. Η
βιοπολιτική της γρίπης των πτηνών συγκροτεί κι άλλα πράγµατα πέρα από τον έλεγχο των
ζωντανών όντων τα οποία πετούν από την µια ήπειρο στην άλλη - όπως υπονοείται στις λαϊκές
ρήσεις «οι ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα» ή «τα νεκρά πτηνά δεν µπορούν να πετάξουν». Στην βιο-
ασφάλεια των πτηνών συσκευών, µια ελευθερία παραδόξως εξοπλισµένη εκπέµπει µηνύµατα
αναφορικά µε απειλές οι οποίες ποικίλουν, από την υπερ-ατοµική µόλυνση/µετάδοση [contagion]
µέχρι την εξαφάνιση του είδους, και σε πρακτικές οι οποίες συγχρόνως συνδέουν αλλά και
αποµακρύνουν τους ανθρώπους και τα πτηνά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Benson, Etienne

2011 Wired Wilderness: Technologies of Tracking and the Making of Modern Wildlife.
Baltimore, Md.: Johns Hopkins University Press.

Choy, Tim

2011 Ecologies of Comparison: An Ethnography of Endangerment in Hong Kong. Durham,
N.C.: Duke University Press.

Descola, Philippe

2013 Beyond Nature and Culture. Chicago: University of Chicago Press.

Farmer, Paul

1999 Infections and Inequalities: The Modern Plagues. Berkeley: University of California
Press.

Fearnley, Lyle

2013 “The Birds of Poyang Lake: Sentinels at the Interface of Wild and Domestic.” Limn,
no. 3. http://limn.it/the-birds-of-poyang-lake-sentinels-at-the-interface-of-wild-and-domestic/.

Foucault, Michel 2003 “Society Must Be Defended”: Lectures at the Coll`ege de France,
1975–1976. Translated by David Macey. New York: Picador.

Handlin Smith, Joanna F.


1999 “Liberating Animals in Ming-Qing China: Buddhist Inspiration and Elite
Imagination.” Journal of Asian Studies 58, no. 1: 51–84. http://dx.doi.org/10.2307/2658389.

Keck, Frédéric, and Andrew Lakoff

2013 “Sentinel Devices.” Limn, no. 3. http://limn.it/preface-sentinel-devices-2/.

Leach, Edmund

1970 Ĺevi-Strauss. Paris: Seghers.

Lévi-Strauss, Claude

1966 The Savage Mind. London: Weidenfeld and Nicolson.


2001 “La lec ̧on de sagesse des vaches folles.” Etudes rurales, nos. 157–58: 9–14. http://
etudesrurales.revues.org/27.

Liu, Tik-Sang

2008 “Custom, Taste and Science: Raising Chickens in the Pearl River Delta, South China.”
Anthropology & Medicine 15, no. 1: 7–18. http://dx.doi.org/10.1080/ 13648470801918992.

Rabinow, Paul

1996 Essays on the Anthropology of Reason. Princeton, N.J.: Princeton University Press.

Stépanoff, Charles

2011 “Saillances et essences: Le traitement cognitif de la singularité chez les éleveurs de
rennes tozˇu (Sibérie méridionale).” L‘Homme, no. 200: 175–202.

van Dooren, Thom


2014 Flight Ways: Life and Loss at the Edge of Extinction. New York: Columbia University
Press.


Viveiros de Castro, Eduardo

2014 Cannibal Metaphysics. Translated by Peter Skafish. Minneapolis: Univocal.