Epidemiyolojide Nedensellik :

 Epidemiyolojinin en önemli amaçlarından

birisi hastalıkların (durumların) dağılımları incelendikten
sonra bunlara neden olan faktörlerin belirlenmesidir.

 Etkene maruz kalan çeşitli grupların risk

değerlendirmesi yapılır.

 Analitik araştırmalarda hastalığın bazı

değişkenler ile arasında ilişki (asosiasyon) olup olmadığı
incelenir.

 Durum ya da hastalığın boyutları ile

değişken arasında artma- azalma şeklinde değişmeler
izleniyorsa asosiasyondan bahsedilir.

 İkinci aşama ise ilişkinin nedensel olup

olmadığının belirlenmesidir.

 Nedensellik kriterleri:

1. İlişkinin kuvveti

2. İlişkinin tutarlılığı
 3. İlişkinin özgüllüğü

4. İlişkinin zamana uygunluğu

5. İlişkinin elde bulunan tüm bilgilerle

uygunluk göstermesi

1) İlişkinin kuvveti :

» Hastalık ile bağımsız değişken arasındaki ilişkinin kuvveti

rölatif risk (göreceli risk) ile ölçülür.

» Etken pozitiflerdeki insidans hızının, etken negatiflerdeki

insidans hızına bölünmesi ile elde edilir.

» Rölatif risk (RR) 1 ise ilişki yok

» RR>1 ise riskli

» RR<1 ise koruyucu

» İlişkinin kuvvetini gösteren parametrelerden biri de doz-

cevap ilişkisidir.

» Etkenin farklı dozlarına maruziyete göre hastalık sıklığı

değişiyorsa uygulanır.
 ÖRNEK: Sigara içenlerde içmeyenlere göre akciğer ca
(akciğer kanseri) riski araştırılmak istenmiş ve RR: 2,4
bulunmuş. Daha sonra sigara içme düzeyi ile akciğer ca riski
ilişkisi araştırılırsa bu doz-cevap ilişkisinin olup olmadığını
gösterir.

2) İlişkinin tutarlılığı :

» Toplumda yaş, cinsiyet, meslek, ırk gibi özelliklerin alt

gruplarında etyolojide rolü olduğu düşünülen etkenin
gösterdiği dağılım belirlenmelidir.

» Etyolojisi (nedeni) incelenen hastalığın da aynı toplumda

belirtilen özelliklere göre dağılımı belirlenmelidir.

» Daha sonra da, şüphe edilen etken ve hastalığın bu

özelliklere göre birlikte dağılımlarının benzer ve tutarlı
olup olmadığı belirlenmelidir.

Örnek:
Çeşitli ülkelerde akciğer ca’dan ölüm hızları yıllara göre artış
göstermektedir. Son 30-40 yıldır ülkelerde kişi başına
tüketilen sigara miktarı da artış göstermektedir. Akciğer
ca’dan ölüm hızları erkeklerde daha yüksek olarak
bulunmuştur. Aynı şekilde erkeklerde sigara içme kadınlardan
daha yaygındır. Son yıllarda kadınlarda da sigara içmenin
artmasına bağlı olarak kadınlarda da mortalite (ölüm oranı)
artmaya başlamıştır.

3) İlişkinin özgüllüğü :
» Bir tek etkenin bir hastalığa neden olması durumunda
aralarında ilişki tamdır. (özgüldür)

» Difteri basilinin difteri hastalığına sebep olması gibi

» Çok nedenli (multifaktöryel) hastalıklarda, bu nedenlerden

her birisi hastalığın ortaya çıkmasından belli bir derece
sorumludur, hastalık ile etken arasındaki ilişki belli bir
derecede özgüldür.
4) İlişkinin zamana uygunluğu :

» Kişilerin şüphe edilen etkenle hasta olmadan önce, belirli

(yeterli) süre o etkenle karşılaşmış olması gerekir.
» Kişi hastalığa yakalandıktan sonra herhangi bir etkenle
karşılaşıp karşılaşmamasının anlamı yoktur.
Örneğin: Akciğer ca olan kişinin tanı konduktan sonra
sigara içmeye başlaması etyolojik olarak bir anlam ifade
etmez.
5) İlişkinin elde bulunan tüm bilgilerle uygun
olması :

» Şüphelenilen etkenle hastalık arasındaki

ilişki incelenen bilimsel bilgilerle ve mantıkla uyumlu
olmalıdır.
Örneğin:
Sigara dumanında kanserojenler vardır. Solunum ile ac’e
dolan sigaranın sıcak dumanı ve içindeki kanserojenler
solunum sistemi dokularına olumsuz etkiler. Sigara içenlerin
epitel dokularında histopatolojik değişim olur.
 İlişkilerin (asosiasyonların)
gruplandırılması :

Bağımlı ve bağımsız değişken arasında ilişki olabilir ya da

olmayabilir.
İlişki yoksa araştırmaya gerek yoktur.
Bağımlı ve bağımsız değişken arasındaki ilişkiler nedensel ya
da nedensel olmayan olmak üzere 2 gruba ayrılır.

I) Nedensel olmayan ilişkiler :

a) Şansa bağlı ya da istatistiki olarak gösterilemeyen ilişki

b)Artefakt ilişki (2'e ayrılır) :

1. Taraf tutma (Bias)

2. Seleksiyon

c) Sekonder ilişki (Kafa karıştıran ilişki)

a)Şansa bağlı ya da istatistiki olarak

gösterilemeyen ilişki :
Bir araştırmada ilişki bulunduğu halde, benzer birçok
araştırmada ilişki olmaması durumunda bulunan ilişki
tesadüfidir.
Her çalışmada uygun istatistik yöntemlerle değişkenler
arasındaki ilişkinin şansa bağlı olma olasılığı hesaplanır
yani P değeri.
P değeri büyüdükçe sonuçların şansa bağlı olma olasılığı
artar.

b)Artefakt ilişki (Gölgelenen ilişki) :

Değişkenler arasında ilişki saptanmasına ve ilişkinin
anlamlı olmasına rağmen; araştırmanın planlanması, gözlem
ve ölçümlerin yapılması, değişkenlerin sınıflandırılması…..
gibi safhalarda yapılan herhangi bir taraf tutma söz
konusudur.
İki türlü olabilir: bias ve seleksiyon.

1) Taraf tutma (Bias) :

» Hafıza faktörü nedeniyle olayların her yönü

değil, bazı yönleri hatırlanıyor olabilir.
» Anketle ilgili bilgi toplanırken kişiler yanlış
hatırlayabilir ya da gerçeği söylemek istemediği için
doğru cevap vermekten kaçınabilir.
» Epilepsi ile kafa travması arasındaki ilişkiyi
inceleyen bir çalışmada, çocuklarında epilepsi olan
aileler en ufak kafa travmalarını bile abartabilir,
epilepsi olmayan gruptakiler ise geçirilmiş kafa
travmalarını bile unutabilir, önemsemeyebilir.

2. Seleksiyon :
 » Araştırmaya katılan kişiler kendi evrenlerini ya da
toplumunu temsil etmiyor olabilirler.
» Veriler bu durumda, bazı özelliklere göre seçilmiş,
kendi evrenine benzemeyen bir grup üzerinde toplanır.
» Evreni temsil etmediği için toplumun gerçek boyutunu
yansıtmaz.

c) Sekonder ilişki : (Kafa karıştıran

ilişki)

Hastalık ile etken arasında ilişki saptanmasına ve

ilişkinin anlamlı olmasına rağmen hem hastalık hem de bu
özelliğin başka faktörlerle ilişki olma durumudur.
Olan ve olmayanlar pek çok değişkeni farklı olabilir.
Örneğin: Koroner kalp hastalığı sıklığı ve otomobil
sahibi olma ilişkisinde normalde ikisi arasında nedensel
ilişki yoktur ve kişilerin otomobil sahibi olmaları
engellendiğinde hastalığın insidansında( bir hastalık veya
hastalıkların yeni olgularının sayısı) anlamlı bir düşme
gözlenmez.

II) Nedensel ilişkiler :

Bulaşıcı hastalıklarda neden gerçek anlamda tektir :
virüs, bakteri…(direkt ilişki). Bulaşıcı hastalıklarda
Koch kuralları :
1. Benzer klinik tabloların hepsinde aynı biyolojik etken
bulunmalı.
2. Etken izole edilebilmeli ve kültürde üremeli.
3. Kültürdeki etken hayvan veya insanlara verildiğinde
aynı klinik tablo meydana gelmeli.

Bulaşıcı olmayan hastalıklarda genelde birden çok etken

vardır.
Bunların hepsinin hastalıktaki payları farklıdır. Bu
hastalıklar multifaktöryel hastalıklardır(indirekt ilişki)
Nedenselliğin değerlendirilmesinde daha önce
bahsedilen 5 kriter kullanılır.

1)Yeterli neden: Bir neden varlığı durumunda hastalık

oluşturuyor ya da başlatıyorsa;
2)Gerekli neden: Yokluğu durumunda hastalık
gelişmiyorsa. Örneğin;Tbc: Birden fazla yeterli
neden(yoksulluk, yetersiz beslenme...) tbc basili gerekli
neden.
3)Predispozan(hazırlayıcı) faktörler: (yaş, cinsiyet daha
önce hastalık geçirme...)
4)Kolaylaştırıcı faktörler: (Sosyo-ekonomik durum,
yetersiz tıbbi bakım)
5)Uyarıcı faktörler: Etkene maruziyet 6)Kuvvetlendirici
faktörler: Aynı etkene tekrar maruziyet, aşırı çalışma...
yeniden alevlendirebilir.

Epidemiyolojide Hata Kaynakları :

Bütün araştırmaların ortak amacı gerçeği bulmaktır.
Gerçek ise : bir hastalığın sıklığı, bir ilacın
toksisitesi(organizmaya zarar verme derecesi)bir eğitimin
etkinliği...

Araştırma başlangıcından raporlanmasına kadar geçen

süreçte araştırmacılar disiplinsiz ve düzensiz araştırma ya
da bilimsel yanlılık yani yanıltma şeklinde hatalar
yapabilirler.
Düzensiz araştırmada, araştırmacının araştırma
metodolojisi konusunda bilgi eksikliği mevcuttur.
Bilimsel yanlılıkta ise, kasıtlı olarak araştırmanın
planlanmasından sonlandırılmasına kadar olan sürecin
herhangi bir aşamasında yapılmış çarpıtmalar
bulunmaktadır.

Araştırmalarda geçerliliğin 2 komponenti (yapıyı oluşturan

her tür parçaya verilen ad) vardır:
İnternal validity (iç geçerlilik)
Eksternal validity (dış geçerlilik)

İnternal validity (iç geçerlilik) :

Çalışma grubunda yaptığımız ölçümün ölçtüğümüz
değişkeni ne denli doğru ölçtüğüdür.
Örneğin: Depresyon düzeyi,vücut kitle indeksi
kan hemoglobin düzeyi...
Eksternal validity (dış geçerlilik) :
Elde edilen sonuçların evreni ne denli doğru yansıttığıdır.
Örneğin: Evrenin doğru tanımı, örnek büyüklüğün
hesaplanması, örneklem seçimi...

Sonuç değerlendirme :
Şans (random hata)

Taraf tutma (Bias)

Karıştırıcı faktör

Gerçek

I) Random hata :
Gerçekte olmayan ilişkinin şans eseri varmış gibi
görünmesi sonucu oluşan hatadır.
Hata payı ya da güven aralığı
Çalışma dizaynı
Hata payı %5-%10
P değeri ya da Güven Aralığı :
P değeri:
• Sıfır hipotezi[Sıfır hipotez (H0): araştırmadaki grupların
ölçülen etki göstergeleri (ortalama, sıklık vs) istatistiksel
olarak farklı değil yani iki grup arasında fark yok] doğru
kabul edildiğinde bu araştırmada iki grup arasında
gözlenen fark ne oranda şansa bağlı?
• Aynı toplumda yapılan ölçümler arasında ne
oranda/sıklıkla/olasılıkla farklılık bulunabilir?

Güven Aralığı :
İstatistik biliminde bir anakütle parametresi için bir çeşit
aralık kestirimi olup bir çıkarımsal istatistik çözüm
aracıdır.

Random hatayı azaltmak için :

Örnek büyüklüğü arttırılır.
Ölçüm yöntemi geliştirilir.

II)Taraf Tutma (Bias) :

Sonuçların “sistematik olarak gerçek değerlerden
uzaklaşmasını” sağlayan bir durumdur.
a)Araştırma verilerini toplamadan önce
b)Araştırma verilerini toplarken
c)Araştırma verilerini topladıktan sonra yan tutma
yapılabilir.
a)Araştırma verilerini toplamadan önce :
Literatür okuma ile ilgili yan tutma
Örnek seçiminde yan tutma
Berkson yanılgısı (gerçekte hiç bir bağlantısı olmayan iki
etkenin neden oldukları ortak bir sonuca göre şartlı olarak
karşılaştırılması halinde aralarında bir bağlantı varmış gibi
görünmesidir.) Örneğin: hastaneye yatan şeker hastaları
arasında safra kesesi iltihabının şeker hastası olmayanlara
kıyasla daha sık görülmesi nedeniyle safra kesesi
iltihabının şeker hastalığına neden olduğuna inanılır ve
bazı doktorlar bu nedenle şeker hastalarının safra
keselerini aldırırmış. Dr. Berkson bir yazısında bugünkü
anlamıyla güzel bir simülasyon örneği verip varsayımsal
veriler kullanarak bu beraberliğin aslında bir nedensel
ilişki yüzünden olmadığını, sadece şeker hastalığına ek
olarak safra kesesi iltihabı da olanların daha büyük
olasılıkla hastaneye yatacakları için tek başına hastanede
yatan insanlara bakıldığında sanki safra kesesi iltihabının
şekeri olanlarda daha sıkmış gibi göründüğünü
göstermiştir.
Karşılaştırma gruplarının uygun olmaması Tanıyla ilgili
şüpheye bağlı
Prevelans(çalışma kapsamında yer alan, belirli bir
hastalık veya hastalıklara sahip tüm olguların oranıdır) ve
insidans tipi yan tutma
Gönüllü olmaya dair yan tutma
İzlemde kayıp nedeniyle yan tutma
Tanı zamanıyla ilgili yan tutma
Aynı hastalığın farklı adlandırılmasına bağlı yan tutma
b)Araştırma verilerini toplarken :
Anketör ile ilişkili faktörlerden kaynaklanan yan tutma
Anket / bilgi formu ile ilgili yan tutma
Hafıza faktörü ile ilgili yan tutma
Ölçüm ile ilişkili hatalar
İletişim kaynaklı hatalar
Veri kaynağına ilişkin hatalar
Araştırmada körlük ile ilgili yan tutma

c)Araştırma verilerini topladıktan

sonra :
Veri girişi / analizi esnasında yapılan yan tutma
Sonuçların değerlendirilmesi ve yorumlanmasında yan
tutma
Basım/yayın ile ilişkili yan tutma

III)Karıştırıcı faktör :
Kafa karıştırma, nedensel ilişkide neden ile sonuç
arasındaki bağlantıya dışarıdan bir üçüncü etmenin
katılması ve gerçek nedeni ve sonucu perdelemesidir.
Farkına varılmayan bir tür yan tutma olarak da
görülebilir.
Örnek olarak oral kontraseptif (OK) kullanımı ile koroner
arter hastalığı (KAH) nedensel ilişkisinde sigara içiminin
yarattığı karıştırıcı rol düşünülebilir.
Hatayı azaltma stratejilerinden bazıları :

Seçmede yan tutmayı azaltmak için :

1. Kontrolleri vakaların geldiği toplumdan seçmek
(hastaneden ya da hasta kişiler arasından)
2. İzleyebileceğimiz ya da bize yanıt verecek kişileri
seçmek
3. Evreni temsil eden seçim yapmak
4. Görüşmecilerin kör/maskeli tutulması
Görüşmeci yanlılığı azaltmak için :
1. Güçlü eğitim
2. Bilgiyi almada kullanılacak açık protokoller
3. Standardize edilmiş veri toplama araçları
4. Görüşmecilerin gerek hasta ve kontrolleri gerekse
araştırma hipotezini bilmemesi (Kör/maskeli)

Yanlış gruplama/sınıflamadan kaynaklanan yanlılığı

azaltmak için :
1. Hastalık ya da maruziyetin operasyonel tanımı
2. Standardize soru formları
3. Kapalı uçlu sorular
4. Ölçme araçlarının ve yöntemin denendiği pilot çalışma
5. Görüşmeciyi kör tutma

Hatırlamada yan tutmayı azaltmak için:

1. Görüşmeden çok kaynaktan veri toplama
2. Hatırlamayı kolaylaştıracak resim vb. kullanma
3. Hasta kontrolleri kullanma

Epidemiyolojide Veri Kaynakları :

“Şark çıbanı bu toplumda çok görülür.” ifadesi ne

anlama gelir?
Akciğer kanserinden ölüm riski çok yüksektir.
Diyabetik ayak maliyeti yüksek olan bir hastalıktır.
Tüberküloz tedavisi çok uzun sürer. Gebelerde
kansızlık çok yaygın görülür.
 Bu ifadelere dayanarak;
Doğru kararlar alınabilir mi?
Alınacak önlemler başarılı olabilir mi? Yapılacak
uygulama ya da planlamalar başarılı olabilir mi?

Epidemiyoloji, hastalıkların/sağlık sorunlarının

dağılımını,
nedenlerini,
tanı, tedavi ve korumaya yönelik uygun yöntemleri
belirlemeye yarayan araştırma tekniklerini öğreten
bilimdir.

Bireylerin yaşamları boyunca, sağlık kurumları

tarafından sağlıkları ile ilgili çeşitli bilgiler toplanır ve
belirli bilgi formlarına kaydedilerek depolanır.

ÖRNEĞİN :
Doğum, ölüm, hastalık , çevre sağlığı , İş sağlığı, Okul
sağlığı vs.

Kayıtlar düzenli tutulursa :

Bireyin sağlığı izlenebilir.

Toplumun sağlık sorunları izlenebilir. Sorunlara yönelik
sağlık hizmeti planlanabilir. Hizmetin başarısı
değerlendirilebilir.
Hizmetin kullanımı / etkinliği / ulaşılabilirliği
değerlendirilebilir.
Sağlık kayıtçılığında dikkat edilmesi
gerekenler :

Veriler konu veya hizmet ile ilgili bilgileri kapsamalı

Verilerdeki bilgiler basit ve anlaşılır şekilde ifade edilmeli
Bilgiler düzenli bir şekilde sıralanmalı, ilgili konular
birbirini izlemeli
Bilgiler tam, doğru ve sürekli bir şekilde kaydedilmeli
Veriler dosyalanmalı ve belli süre saklanmalı Amaç
dışında kullanılmamalı

Verilerde olası hata kaynakları :

Bilgiyi veren kişiden kaynaklanan hatalar: iletişim

güçlükleri, unutma,hassas durumlarda bilerek yanlış bilgi
verme…
Formlardan kaynaklanan hatalar: iç tutarlılığın olmadığı
formlar, anlaşılması zor formlar… Verileri toplayan kişiden
kaynaklanan hatalar: konuyla ilgili bilgi yetersizliği, özel
eğitimli olmama, düzenli denetlenmeme…

Veri kaynaklarında istenen özellikler :

Basit ve kolay anlaşılır
Eksiksiz
Hatasız
Kesintisiz
Saklanabilir
Amaca uygun olmalıdır

Verilerde hata olasılığını azaltmak için :

Veri toplayıcı kişilere hizmet içi eğitim verilmeli Formların ön
denemeleri yapılmalı
Veri toplayıcı kişilerin ön denemeleri yapılmalı Uygulama
sürecinde veri toplayıcılar denetlenmeli
Veriler toplandıktan sonra formlar tekrar gözden geçirilmeli, iç
tutarsızlıklar vb hatalar giderilmeli

Bildirim :
Konuya olan ilgileri doğrultusunda
Bölge yetkilileri
Bölge sağlık çalışanları
Yerel toplum örgütleri
Özel sağlık örgütleri
Bölge sağlık yetkilileri
İl sağlık yöneticileri

Sürveyans:
Herhangi bir hastalık, durum veya olay ile ilgili
olarak uygun koruyucu ve karşı önlemlerin
önerilmesi, alınması ve uygulanması amacıyla,
verilerin, sürekli ve sistematik bir şekilde
toplanması, analiz edilmesi, yorumlanması ve ilgili
taraflarla paylaşılması olarak tanımlanmaktadır.
Örneğin:
Bazen önemli bir sağlık sorunu için bildirim sistemi
kurulabilir.
Farklı yöntemlerle yapılır :
Pasif sürveyans
Aktif sürveyans
Sentinel sürveyans

1) Aktif Sürveyans :
Yetkili birimlerce düzenli olarak verilerin
toplanmasıdır.
• Sağlık kurumlarına gidilerek veriler taranmakta ve
hastalık ile ilgili bilgiler toplanmaktadır. Örneğin: Polio
eradikasyon programı gibi.
• Vaka olup olmadığına bakmaksızın hastalık sayısı ve
özellikleri hakkında bilgi verir.
• Hiç vaka tespit edilmemiş ise sıfır vaka bildirimi
yapılır.

2) Pasif Sürveyans :
Katılımcılardan aktif olarak veri toplanmayan,
bildirimin kendiliğinden yapılmasının
beklendiği sürveyans sistemi.

3) Sentinel Sürveyans :
Olguları erken saptamak veya trendler hakkında
gösterge sayılabilecek bilgiye ulaşmak için; verilerin,
toplumun kalan kısmındaki duruma işaret edecek
şekilde örnek bir populasyonda , toplandığı sürveyans
tipidir.
Veri Kaynakları :
Sağlık alanında üç temel veri toplama biçimi vardır : 1. Ölçüm
2. Kayıt
3. Doğrudan görüşme

Kayıtlar :

1. Nüfusun büyüklüğü ve yapısına ilişkin kayıtlar nüfus

sayımları
periyodik nüfus tespitleri
demografik araştırmalar

Mali kaynakları doğru kullanmak, hizmet programları

yapmak için nüfusun büyüklüğü, yapısı ve değişimini bilmek
gerekir.
MERNİS(Merkezi Nüfus İdare Sistemi)
Nüfus sayımı artık adrese dayalı olarak yapılmaktadır.(ilk
sonuç 2007 de kullanıldı.)

2.Sağlıkla ilgili kayıtlar

Yaşamsal olayların kayıtları (doğum, ölüm vb) Hastalık
bildirimleri (Bulaşıcı ve kronik hastalıklar) Kuruluşların rutin sağlık
kayıtları (Hastane, TSM, Sigorta, işyeri, okul sağlık kayıtları)
Sağlık araştırmalarının kayıtları
Çevre ölçümleri
Belediyelere ait çevre sağlığı verileri(su, atıklar vs)
3. Diğer kayıtlar(sağlık alanındaki insan gücü, araç gereç
olanaklarını yansıtır)
İlçe Sağlık Müdürlüğü, Toplum Sağlığı Merkezi Başkanlığı,
İl Sağlık müdürlüğü kayıtları
Sağlık bakanlığı kayıtları
Sağlık hizmeti veren diğer kuruluşların kayıtları

Yapılacak incelemenin amacı, kapsamı ve olanaklara göre

bu kaynaklardan birisi veya birden fazlası kullanılabilir.
Sağlık sorunlarının boyutları değerlendirilir Sağlık
sorunlarını etkileyen faktörler değerlendirilir.
Sağlık hizmetlerinin başarı düzeyi değerlendirilir.
Ülkemizde sağlık hizmeti sunulan çeşitli kurumlardaki
kayıtların düzeyi, doğruluğu, tamlığı ve sürekliliği aynı
kalitede değildir.
Bazı kurumların tuttuğu kayıtların doğruluğu tartışmalıdır,
bazı sağlık kayıtları ise eksiktir.
Örneğin: Ülkemizde özellikle kırsal bölgelerdeki
ölümlerin tespiti eksiktir.Kentsel alanda ise, defin
ruhsatı alma gerekliğinden dolayı ölüm bildirimlerinin
tespiti daha yüksektir.

Kentsel alanda sayısal olarak tespit yeterliliği uygun gibi

görünse de formlardaki kişi özellikleri ve ölüm nedenlerinin
doğruluğu tartışmalıdır.
Özellikle evde meydana gelen, hekim tarafından
görülmemiş ani ölümlerde büyük sorundur.
Hekimin görmediği bu tür ölümlerde ölüm nedenleri bazen
tahmini, bazen de bilimsel olmayan bir biçimde ifade edilir :
kalp krizi kalp yetmezliği yaşlılık eceliyle solunum
durması vs.

Bunlar yoksa:
Veri Kaynakları güvenilir değilse;
Düzenli veri toplayan bir sistem yoksa; Araştırılan
konu ile ile ilgili düzenli bilgi toplanmıyorsa ya da yeterli
değilse; Epidemiyolojik araştırmalar(sağlık araştırmaları)
yapılmalıdır.
Anket:
Örnek seçilen kişilere uygulanır.
Amaca uygun olarak veri toplamak amaçlanır. Genellikle
alan araştırmalarında kullanılır. Soru ve yanıtları
içerebileceği gibi ölçüm ve gözlemlerde kaydedilebilir.

Anket Hazırlama:
Hazırlama dönemi :
Araştırmada ad,amaç ve yöntem şekillendirilirken
araştırmanın değişkenleri de belirlenmelidir.
Değişkenler belirlendikten sonra anket hazırlanmalıdır.

Anket düzeneği :
Başlık olmalıdır.
Başlığın altına anketin amacı yazılır.
Yanıtlayan kişinin adı yazılır ancak veri tabanına
kodlanmaz.
İsimden sonra “kişi, sıra, no” yazılır.
Birkaç teşekkür sözcüğü yazılır.

Anlaşılabilirlik:
Anketi oluşturan sorular açık, net ve anlaşılır olmalıdır.
Örnek: Kullandığınız zayıflama yöntemini nereden öğrendiniz
?
Sorunun yanıtları arasında “bilmiyorum”, “fikrim yok” gibi
geçiştirmek isteyenlere olanak sağlayacak seçenekler
olmamalıdır.

Uzunluk:
İhtiyaç duyulan veriyi toplayacak uzunlukta olmalıdır.
Gereksiz sorular verinin güvenilirliğini azaltabilir.
Kabaca 20-25 soru sorulmalı ve 10-12 dakikada
tamamlanmalıdır.

Konuya ilişkin olma:

Konu dışı ve daha fazla bilgi toplama isteği araştırma
düzeneğinde bozulmalara neden olabilir.

Değişken ve soru bağlantısı:

Değişkene ait veriye tek bir soru ile
ulaşamayabilirsiniz.Örnek: Vücut kitle indeksi elde etmek için
boy ve vücut ağırlığının ayrı ayrı elde edilmesi daha sonra
dönüştürülmesi gerekir.

Kapalı uçlu sorular:

Avantajı: veri toplaması kolay, çabuk, güvenilir olmasıdır.
Dezavantajı: farklı görüşler varsa onları göz ardı etmesidir.

Örnek : Kapalı uçlu, iki seçenekli

Soru 1: Cinsiyet:
1. Erkek
2. Kadın

Örnek : Kapalı uçlu, çok seçenekli

Soru 2: Öğrenim durumu
1. Okuma-yazma bilmiyor.
2. İlköğretim
3. Ortaöğretim
4. Yükseköğretim

Örnek: Kapalı uçlu, iki yanıtlı

Soru 3: Aşağıda belirtilen yakınmalarınız oluyor mu? 1. Çok
su içme 1. Evet 2. Hayır
2. Çok yemek yeme 1. Evet 2. Hayır
3. Çok idrar yapma 1. Evet 2. Hayır

Açık uçlu sorular:

Avantajı: özgün ve farklı görüşlere ulaşmayı sağlar.
Dezavantajı: dağınık yanıtlar alınmasına ve sınıflama
güçlüğüne neden olur.

Örnek : Açık uçlu

Soru 4: Hipertansiyon hastalarının sağlık ocağında izlenmesi
için ne gibi çalışmalar yapılmalıdır ?

Örnek: Kapalı ve açık uçlu bir arada

Soru 5: Eşinizle aranızda akrabalık var mı?
0. Hayır
1. Evet: Akrabalık türü………………………

Makale Sunarken Dikkat Edilecek

Noktalar:
İsmi
Alındığı dergi, sayısı vs
Giriş
Amaç
Yöntem
Evren
Örnek seçimi
Araştırma bölgesi
Zaman
Etik onay
Veri toplama araçları
Bağımlı bağımsız değişkenler
İstatistik
Bulgular
Sonuç

Sağlık Ölçütleri :

Kullanım amaçları:
Bir toplumun sağlık düzeyini saptamak
Sağlık sorunlarının değişimini izlemek
Başka toplumlarla kıyaslamak
Sağlık hizmetinin etkinliğini değerlendirmek

Veri Sağlanan Kaynaklar:

Doğum ve ölüm kayıtları
Ana ve çocuk sağlık merkezi kayıtları
Dispanser kayıtları
Hastane kayıtları
Birinci basamak sağlık kuruluşu kayıtları
Sürveyanslar
Araştırmalar

Sağlık ölçütünün sunum biçimleri :

Hız, bir sağlık olayının toplumda görülme sıklığını

ölçmek için kullanılır.
Söz konusu olayın, belirli bir zaman dilimi içerisinde
olması gerekir.
Belirli bir zaman diliminde, belli bir risk altındaki
toplumda görülen hastalık ya da olay sayısının risk
altındaki topluma bölünmesi ile elde edilir.

Oran, bir sağlık olayının diğerine göre ne boyutta

olduğunu ifade eder.
Bir toplumda belli bir andaki a olayının ya da
hastalığının, aynı toplumdaki o andaki b olayına
bölünmesi ile elde edilir.

Orantı(proportion): Orantı bir parçanın bütün

içerisinde ne kadar yer kapladığını gösteren ölçüttür
ve a/atb olarak sembollenir.

Hız formülüne benzemesine rağmen,

Payda risk altındaki toplum değildir.
Orantıda zaman dilimi yoktur.
K sabiti olarak 100 kullanılırsa yüzde(persentage)
ismini alır. Örnek: Bir sağlık ocağına başvuran 100
kişiden 20'si hipertansiyon tanısı almıştır.
Hipertansiyonluların orantısı(yüzdesi) kaçtır?
(20/100) X 100 = %20