Kenget e lirikes se dashurise dhe erotikes

Llojet e dashurise ne folklor

Kenget erotike shqiptare
Erotika popullore shqiptare, e krijuar me shije t� holl�, z� nj� vend t� denj� n�
kuadrin e lirik�s popullore n� p�rgjith�si, jo vet�m p�r nga sasia, por edhe p�r
nga ve�orit� e larta artistike. Studiuesit e erotik�s popullore na sjellin t� dh�na
interesante.Erotika �sht� t�r�sia e krijimeve q� synojn� t� ngjallin d�shir�n
dashurore.�Erotik e erotike �sht� ai ose ajo q� i k�ndon dashuris�; q� �sht� dhe i
p�rkushtohet dashuris�. Pra, paraqet ndjenja erotike.
Erotika popullore shqiptare, e krijuar me shije t� holl�, z� nj� vend t� denj� n�
kuadrin e lirik�s popullore n� p�rgjith�si, jo vet�m p�r nga sasia, por edhe p�r
nga ve�orit� e larta artistike. Kjo �sht� pasqyrim i mir�fillt� i synimeve, i
d�shirave dhe i p�rpjekjeve t� t� rinjve p�r jet� m� t� mir�, m� t� lir� e m�
demokratike.�
Studiuesit e erotik�s popullore na sjellin t� dh�na interesante nga t� cilat
v�rehet se kjo poezi popullore lindi q� n� koh�t m� t� hershme t� zhvillimit
shoq�ror, kur: �Ndarja natyrore e pun�s, kur elementi mashkull shkonte larg
vendbanimit p�r gjueti, apo p�r t� luftuar, moment q� krijoi baz�n p�r lindjen e
k�ng�ve te dashurise��.
Artisti i madh ekspresionist austriak, Egon Schiele, k�mb�ngulte, se: �Erotika
�sht� po aq heroike sa temat e luft�s dhe ato t� fese��.
N� artin e Rilindjes n� perceptimin ndaj femr�s n� raportin erotik, shkrimtari
Sabri Hamiti thekson, se: �Te �Bukuria� e Naimit, ndeshim nj� rebelim finok, q� rri
mes mitizimit t� atdheut dhe atij t� heroit komb�tar. Pra, brenda vet� tem�s s�
dashuris�, p�rgjith�sohet, duke �humbur� personalja. K�shtu nisin t� nd�rtohen t�
gjitha diskurset n� raportin Un� / Ti, dhe ��sht� m� e r�nd�sishme, k�ng�n e
dashuris� e kthen n� shp�rthim t� erotik�s. Subjekti i falet t�r�sisht ekstaz�s s�
vet deri n� vet�shkat�rrim, vet�flijim�.Nga ana tjet�r, nd�r temat e parap�lqyera
t� Migjenit, t� shkrimtarit dhe t� poetit q� njohu plag�t shoq�rore, ka qen� tema e
femr�s n� bot�n shqiptare. Interesimi i poetit p�r femr�n �sht� i dyansh�m. P�r t�
ajo �sht� pjes� e pandar� e shoq�ris� shqiptare dhe e let�rsis� shqipe.N� veprat e
tij letrare, Migjeni flet qart� p�r femr�n dhe shprehet se femra z� jo vet�m nj�
vend t� r�nd�sish�m, por spikat n� t� sidomos interpretimi i ri bot�kuptimor
p�rparimtar, tematika e gjer� q� p�rfshin problematik�n e �zon�s s� heshtjes�,
dometh�n� t� temave �t� ndaluara� mbi jet�n dhe pozit�n sociale t� femr�s dikur.
Sipas tij, gruaja �sht� ajo q� p�rfaq�son di�ka m� shum� se erotika, �sht� p�r
Migjenin po aq magjike dhe madh�shtore sa vet� natyra. N� prozat e tij, ai
p�rshkruan fuqin� e instinktit seksual, por pa e denatyruar at�. Ai kupton se
�Dashuria njer�zore kultivohet si virtyt. Jasht� virtytit, ajo humbet
kuptimin�.�Gjithashtu, p�r Migjenin, ajo q� mbetet qen�sore dhe q� p�rcakton
thelbin e jet�s, ka qen� dhe mbetet puna.
Erotika popullore shqiptare, analogjikisht me an� t� popujve t� tjer�, duhet t�
jet� zhvilluar n� t� nj�jt�n koh� e rrethana. Si e till� edhe kjo do t� ket�
evoluar n�p�r shekuj.�P�rderisa n� erotik�n e disa popujve t� Ballkanit v�rejm�
femr�n e lir�, me mund�si reale p�r t�u takuar me mashkullin n� sht�pi t� nj�rit
ose t� tjetrit, mandej n� fush�, n� rrug�, n� mal, n� katund, me bag�ti e n� pun�
fizike, kur mund t� merreshin vesh, jo vet�m p�r dashuri, por edhe p�r martesa t�
lira, t� pasqyruar edhe n� k�ng�t e dashuris� q� ofrojn� nga k�ng�t e dasm�s,
erotika popullore shqiptare, �sht� di� m� komplekse me llojshm�ri m� t� madhe
motivesh p�rmes s� cilave u parafytyruan denj�sisht rrethanat n� t� cilat u
zhvillua dashuria e t� rinjve shqiptar�. Kjo erotik�, e zhvilluar n� p�rpjes�time
shum� t� gjera, ng�rthen n� vete nj� pasuri t� madhe t� kultur�s shpirt�rore,
p�rmes s� cil�s �sht� pikturuar bukur jeta e t� rinjve t� dashuruar.K�ng�t e
dashuris� u krijuan me nj� gjuh� t� pasur p�r nga leksiku dhe t� past�r p�r nga
specifika karakteristike e natyr�s s� gjuh�s son�. K�to u krijuan, po k�shtu, me
nj� stil t� leht� e t� zhd�rvjell�t. Dhe, ndon�se v�rehet p�rdorimi i monologut e
her�-her� edhe i tablove e i situatave, madje nga ato m� t� ndjeshmet, dialogu
p�rs�ri dominon dhe ua shton bukurin� vargjeve. V�rtet, p�rmes dialog�ve edhe jan�
skalitur fuqish�m marr�dh�niet e dashnor�ve n� t� gjitha sferat e interesit t�
tyre.�
K�ng�t erotike shqiptare n� Veri t� Shqip�ris� i quajn�k�ng� t� buta, nd�rsa n�
trev�n e Kosov�s�k�ng� t� gryta.�Gjat� t� k�nduarit ato shoq�rohen kryesisht me
�ifteli ose sharki, kurse barinjt� n�p�r fusha e male i k�ndojn� edhe pa vegla
muzikore. Zakonisht k�ndohen solo, por edhe prej dy, tre e m� shum� ekzekutuesish,
si� ngjet, bie fjala: n� gjith� Kosov�n dhe n� Mal�sin� e Shqip�ris� s� Veriut.
Nd�rkaq, n� Jugun e Shqip�ris� k�to ekzekutohen nga grupe k�ng�tar�sh n� form�
koresh. Atje p�rcillen edhe me valle, e u shtohen edhe refrene t� nevojshme.
K�to k�ng� zakonisht i din� shum� njer�z, meshkuj e femra, pavar�sisht, i k�ndojn�
apo jo. D�gjohen me �ndje t� madhe nga njer�zit e t� gjitha moshave dhe gjinive
njer�zore, sepse ato: ...shprehin me ngroht�si, emocion dhe eleganc� t� madhe,
ndjenja t� fuqishme t� nj� dashurie t� past�r, t� sinqert� dhe krenare, duke
zbuluar k�shtu virtytet e larta t� popullit ton�...�
Tingujt e melodive erotike i p�rngjajn� her� rrept�sis� burr�rore, her� krenaris�,
her� bukuris� s� natyr�s shqiptare, t� qeshur e t� g�zuar, her� k�ng�ve t� bukura
t� zogjve t� pranver�s q� g�rshetohen me tingujt e zileve t� kopeve, me blerimin e
shqerrave dhe bukurin� shpirt�rore e fizike t� shqiptares, q� ka q�ndruar kurdoher�
af�r burrit besnike n� �astet e v�shtira p�r atdheun, n� �astet e g�zuara t�
jet�s.�

Tekstet e k�ng�ve erotike popullore nga veriu n� jug, kan� sh�rbyer si hipotekst
p�r poezin� e kultivuar t� dashuris�, duke ushtruar nj� ndikim jo t� vog�l si n�
form� e ashtu edhe n� p�rmbajtje.
K�ng�t erotike, zakonisht kufizohen n� paraqitjen e tensionit q� mund t� shpjer� n�
aktin fizik. Ato jan� poezi t� krijuara si rezultat i nevoj�s s� menj�hershme p�r
t� shp�rthyer, p�r t� rr�fyer gjendjen e brendshme, ndjesit� e �astit.�
N� k�to krijime, treguesit e jasht�m: emocioni i thell� dhe pasioni i fort� shpesh
shoq�rohen nga befasia e zbulimit t� tyre.�
N� nj� moment subjekti nuk e kupton se �far� po ndodh, n� momentin tjet�r at� e
trondit nd�rgjegj�simi dhe gjith�ka qart�sohet. Befasia e madhe e zbulimit b�het
k�shtu nj� shenj� e fuqishme dalluese e pasionit dhe e forc�s s� tij.
N� zhanre t� ndryshme t� folklorit hasim plot krijime me sh�njues t� pasionit q�
nd�rtojn� skema kodimi.�
P.sh.: n� poezit� m� t� hershme t� lirik�s erotike kemi personazhet tradicionale t�
trimit dhe t� vash�s; vasha thuajse n� shumic�n e teksteve quhet �lule�, fjal� kjo
q� fillimisht funksionon si epitet e m� tej shnd�rrohet n� sinonim t� �vash�s�,
ashtu sikurse trimi shnd�rrohet n� sinonim t� �djalit�.�
Si djali, ashtu dhe vajza jan� t� veshur bukur. Veshja gjithashtu ka element� t�
ngjash�m nga teksti n� tekst, element i kudogjendur �sht� fustani i vajz�s, shamia
e saj e kok�s, jeleku, xhamadani (k�to dy t� fundit si p�r vajz�n, ashtu dhe p�r
djalin) etj.�
K�ta tregues t� shprehjes s� erotik�s n� folklorin ton� letrar, p�rb�jn� nj� sistem
shenjash dhe pik�risht ndjesin� e pranis� s� k�tij sistemi.�
Dekodimi i p�rmbajtjes erotike n� krijimtarin� popullore, ndihmon p�r t� par� se si
tipologjia, metafora, miti, gjuha n� k�to tekste, mund t� �ojn� n� zb�rthimin e
kodeve erotike t� nj� kulture t� t�r�.�
P�rmes dekodimit t� erosit, krijimet tona folklorike ridimensionohen e
rifunksionalizohen n� kontekstin e kultur�s shqiptare dhe m� gjer�.�
Nga k�ng�t erotike, ve�ojm�
k�ng�n:
MORI E MIRA, PASH� T� MIRAT
(Prapashtic� � Gallap, 1975)
Mori e mira, pash� t� mirat,
Shka t� bana soll se t'kqyra,
Soll se t'kqyra, soll se t'dashta
Fort e mir� syt� s'muj t'i dajsha!
Kceva gardhin t�dola para:�
- A po nalesh, a t� vrava!
- Ti bre djal�, koke budall!
Mjedis udhe qysh me m�nal�?�
Po na shohin burrat tan�;
Me na pa neve na vrasin.
- Se ti vet� m�ke thirr� me qef.
N�dalshin trimat sy m� sy,
Paguj vehten, paguj ty!
Dashuria�si koncept �sht� pjes� e pandashme e teksteve t� ndryshme t� autor�ve q�
hartojn� tekste me k�t� tematik�.�
Botimi i par� me k�ng� popullore erotike, disav�llim�sh, te ne, pretendohet t� jet�
b�r� n� vitin 1979. N� vitin 2019, �sht� botuar libri m� i ri me po t� nj�jtin
motiv erotik me t� botimeve t� m�hershme.�
K�ng� erotike jan� shkruar dhe vazhdojn� t� shkruhen edhe sot.�