6.

HAFTA
YÜKLEME DONANIMLARI

1
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM :
Yükleme işlemi bir gemide dikkat edilmesi gereken en
önemli işlerdendir. İşlemi önemli kılan birçok insanın
görevli olmasıdır. Her zaman olağan bir karışıklık,
acelecilik hakimdir. İşlem için kullanılan karmaşık vinç
donanımı işlemi zorlaştırır. Bütün bunlarla başa çıkmanın
tek çaresi insanları yaptığı işe yoğunlaştırmak ve vinç
donanımını iyi tanımaktır.

YÜK İŞLEM DONANIMLARI:

Gemilerde üzerinde en çok uğraşılmış sistem vinç
donanımlarıdır. Yükleme/boşaltma işlemi çabuk bitirilirse
gemi için daha fazla navlun kazanma imkanı olur. Bu
gerçek, vinç donanımlarının daima geliştirilmesine neden
olmuştur.
2
 YÜKLEME DONANIMLARI
TEK BUMBALI VİNÇ: Yük kaldırmaya yarayan araçtır. Tek
bumbanın uygun kullanımı için 4 adet vinç gerekmektedir.
Donanımın hazırlanması zordur. Elemanların bakımı,
muayenesi uzun zaman alır. Elemanlar ve görevleri
şunlardır;

3
YÜKLEME DONANIMLARI

4
 YÜKLEME DONANIMLARI
1. Bumba: Yükü üzerinde taşıyan parçadır. Bütün
elemanlar bumbaya bağlanırlar.

2. Mantilya: Bumbaya düşey düzlemde yön verir. Mantilya

teli üzerindeki zincir ile bumba sabitlenebilir veya
mantilya bir vince bağlı olarak bumbayı yukarı kaldırabilir.

3. Yük teli, koca, cunda ve topuk bastikası yükün

kaldırılması için kullanılır. Yük teli bir vince bağlıdır.

4. Abliler: Bumbanın dirisa edilmesi için gerekli palanga

sistemidir. Sancak ve iskele tarafta iki adettir. İki adet
vince bağlı olarak kullanılır. Donanımın en zorlanan
elemanlarındandır.

5
 YÜKLEME DONANIMLARI
HALLEN DONANIMI:
Tek bumba donanımı istenen çabukluğu
sağlayamadığından başka donanımlar da geliştirilmiştir.
Bunlardan biri olan Hallen donanımı üç vinç ile kolayca
kullanılmaktadır.

Genelde konteyner, paletli yük, kereste yükü,çelik ray gibi

ağır yükleri kaldırmak için kullanılır. Kırkambar yükü ve
hafif yükler için seçilmezler. Abliler, yükün %75 kadar
kısmını taşırlar. Merkez hattan 75 derece açılabilir ve yatay
düzlemle 15 derecelik bir açı yapabilir.

6
 YÜKLEME DONANIMLARI

Y direk
7
 YÜKLEME DONANIMLARI
HALLEN DONANIMI:

8
 YÜKLEME DONANIMLARI
HALLEN DONANIMI:

9
 YÜKLEME DONANIMLARI
VELLE DONANIMI:
Bumbanın cundasına T kesitli bir boyunduruk (Yoke)
yerleştirilmiştir. Boyunduruğun uçlarına bağlanan
bastikalar ve direğin iç ve dış kısmına tespit edilen dört
adet bastikadan şekilde görüldüğü gibi iki adet halat
geçirilir. Bu halatların içte kalan iki çıması bir vince ters
yönde irtibatlandırılır ve abli görevi görür. Halatların dışta
kalan iki çıması aynı yönde çalışacak şekilde bir vince
irtibatlandırılır ve mantilya görevi görür.

Bumba abli halatlarından vira edilenin tarafına dirisa eder

ve mantilya görevi yapan halatların vira ve maynası ile
irtifa alır. Velle donanımı ağır yüklerin elleçlenmesi için
kullanılır.

10
YÜKLEME DONANIMLARI

11
 YÜKLEME DONANIMLARI
VELLE DONANIMI:

12
 YÜKLEME DONANIMLARI
ALEVERE DONANIMI:

Alevere donanımı (Yard and stay veya married gear)

denilen donanımda iki adet bumba kullanılır. En
kullanışlılardan biri UNION PURCHASE tipidir.
Bumbalardan biri ambar üzerine ve diğeri iskele üzerine
yük bırakacak şekilde ablilerle ayarlanır. Bu durumda her
iki bumba sabitlenir. Sabitlenme mantilya halatlarının
sabitlenmesi ve bumbaların dış tarafına bağlanan iki adet
ablinin küpeştelere sabitlenmesi ile sağlanır. Bazı tip
alevere donanımlarında iki bumbanın cundalarında da
bumbaları birleştiren orta abli bulunur.

13
YÜKLEME DONANIMLARI

ALEVERE DONANIMI:

14
 YÜKLEME DONANIMLARI
ALEVERE DONANIMI:

15
 YÜKLEME DONANIMLARI
ALEVERE DONANIMI:
İki adet vinç kullanılır. Yük
tellerinden biri vira
edilirken diğeri gevşek
bırakılır. İskele yük teli tam
boşta iken ambar yük teli
düşey durumdadır. Yük
kaldırıldıktan sonra iskele
yük teli vira edilir ve
diğerine boş verilir.
Böylece yük iskele üzerine
doğru hareket eder. Ambar
teli tamamen boşta ise
iskele yük teli düşey
duruma gelir ve her iki yük
teli mayna edilerek yük
iskele üzerine indirilir.
16
 YÜKLEME DONANIMLARI
GEMİ KREYNLERİ:
1950’ lerde kreynler kullanılmaya başlanmıştır. Kreynler
bir kürsü üzerine monte edilirler. 360 derece dirisa
edebilir. Donanımlarda olduğu gibi karmaşık değildir.
Çalışması basittir. Dört adet levye ile kumanda edilir.

17
 YÜKLEME DONANIMLARI
GEMİ KREYNLERİ:
Bir kürsü üzerine iki adet kreyn monte edilebilir. Bu
kreynler bağımsız olarak iki ayrı ambara kumanda ettiği
gibi birbirlerine kitlenerek ağır yükleri tek kreynmiş gibi
kaldırırlar.

18
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bir vinç donanımının her elemanı kendisinin kırılmasına
veya kesilmesine neden olacak bir yüksek gerilmeye ve
ayrıca normal çalışma esnasında emniyetli bir gerilmeye
sahiptir. Bu ikincisine emniyetli çalışma yükü (Safe
Working Load-SWL) denir. Vinç donanımında kullanılan
her elemanın tel ve lif halatlar, zincirler ve kilitler dahil
kendi emniyetli çalışma kayıtları vardır. Bu kayıtlar
üstlerine damgalanır, boyanır veya bir künye ile üzerlerine
iliştirilir.

𝑲𝑬𝑺İ𝑳𝑴𝑬 𝑮𝑬𝑹İ𝑳𝑴𝑬𝑺İ
SWL =
𝑬𝑴𝑵İ𝒀𝑬𝑻 𝑭𝑨𝑲𝑻Ö𝑹Ü

19
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Kesilmeye neden olan gerilmenin emniyetli gerilmeye
oranına EMNİYET FAKTÖRÜ (Factor of safety) denir ve bu
faktör 4 ila 8 arasında bir değerdir. Genelde tel halatların
emniyet faktörleri 5, lif halatların 6 ve zincirlerinde 5 tir.

Bir zincir ilk kullanımından önce kesilme testine tabi

tutulduğunda şayet 20 tonluk bir gerilmede kesilmişse;
SWL= 20 / 5 = 4 Ton SWL=4 Ton olarak
hesaplanır.

𝑲𝑬𝑺İ𝑳𝑴𝑬 𝑮𝑬𝑹İ𝑳𝑴𝑬𝑺İ
SWL =
𝑬𝑴𝑵İ𝒀𝑬𝑻 𝑭𝑨𝑲𝑻Ö𝑹Ü

20
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Her vinç donanımı resmi veya yetki verilmiş kuruluşlarca
test edilerek kesilme gerilmesine kadar zayıf veya sakat
parça üretmediği kontrol edilir. Bu kontrol sonucu bir sicil
defterine kayıt edilir.

Bazı elemanların emniyet faktörleri;

• Metal parçalar SWL 10 ton için 5
• Metal parçalar SWL 10 ton üstü için 4
• Ağaç malzeme için 8 olarak kabul edilir.

21
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bumbaların kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar;
1. Bumba yataya yakın açıda kullanılmamalıdır. Bu
durumda mantilya halatına binen yük en fazladır. Bu
mantilya halatının kesilmesine veya bağlı olduğu yerden
sıyrılmasına neden olur ve bumba düşer. Aynı zamanda
binen bu yüke ilaveten bumba yatay pozisyonda bel
verdiğinden bumba kırılabilir.

2. Bumba çok yüksek pozisyonda iken yük bu defa bumba

menteşesine biner. Bu durumda bumbaya dirisa verirken
dikkat edilmelidir. Bakımı iyi yapılmamış ve paslı bir
menteşe yükün ağırlığı altında dönmeye zorlandığında
kırılabilir.
22
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bumbaların kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar;
3. Çift bumba kullanıldığında yük telleri arasında 120
dereceden fazla açı bulunmamalıdır. Bu tellere binen yükü
arttırır.
4. Koca ile yük arasındaki tel sapan uzun bırakılmamalıdır.
Uzun sapan nedeniyle yük daha fazla kaldırıldığından
telleri arasındaki açı büyür. Bu açıyı küçük tutmak için yük
gereğinden fazla kaldırılmamalıdır. Güverteye yakın
geçirilmelidir.
5. Bumba yüklü durumda iken vinci kullanan kişinin
dikkatli olması gerekir. Bumbaya silkinti yaptırılmaması ve
bumba veya yükün herhangi bir engele çarptırılmaması ve
yaslanmaması gerekir.
23
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bumbaların kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar;

6. Alevere donanımında abli, bumba ile arasındaki açı

büyük olacak şekilde güverteye bağlanmalıdır. Ablinin
güverteye bağlandığı mapa bumba menteşesinden daha
aşağıya bağlanmamalıdır. Tercihen abli bumba menteşesi
hizasına bağlanmalıdır.

7. Donanımın her elemanı devamlı olarak kontrol edilmeli

filasalanmış halatların aşınmış elemanların (Kilit, fırdöndü,
makara, mapa) kullanılmaması gerekir.

8. Donanıma SWL nin üzerinde yük vurulmamalıdır.

24
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bumbaların kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar;

9. Bumbaların indirilip kaldırılma işleminde dikkat

edilmelidir. Mantilya telinin sonundaki kasasına bağlanan
yeterli uzunlukta bir zincir parçası bumba irtifa işlemini
kolaylaştırır. Zincirin herhangi bir baklası güverte üzerine
sabitlenir ve bu durumda tel vira edilir. Telde bir kayma
olsa bile zincir bumbayı tutacaktır.

10. Yük elleçleme esnasında bilhassa balyalı ve çuvallı

yüklerin altında kimsenin olmamasına dikkat edilmeli ve
bu yükler fazlaca yukarı kaldırılmamalıdır.

25
 YÜKLEME DONANIMLARI
YÜK İŞLEM GÜVENLİĞİ:
Bumbaların kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar;

11. Yük donanımı her gün düzenli olarak muayene

edilmeli, kullanılan halat ve sapanlar kullanım esnasında
dikkatle gözlenmelidir.
12. Yük elleçleme esnasında ambar kapaklarının kayarak
kapanmasına mani olmak için açık durumda uygun bir
bosa ile kilitlenmelidir
13. Yükleme tamamlandıktan/durdurulduktan sonra
çalışma mahallerinin nete edilmesi herhangi bir yangın
olasılığını önlemek için seyyar aydınlatma donanımının
toplanması ve sabit olanların söndürülmesi gereklidir.
14. Yük elleçlemesi gemi ISM dökümanında tarif edildiği
şekilde yapılmalıdır.
26
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR

27
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR

Lif halat sapan: Sentetik halat, bitkisel halat veya

brandadan çapı 25~30 mm ve boyu 10-12 metre olan bir
sapandır. Çuval, balya ve sandık elleçlenmesinde kullanılır.

İki çiması kasalı sapan: Tel veya lif halat kullanılarak

yapılan bu sapan ile sandık, paletli yük, kereste
yüklemekte kullanılır.

Zincir sapan: Tomruk ve demir yüklerin elleçlemesinde

kullanılır. Çimalarında bir halka ve bir kanca bulunur.
Kasalı sapanlar gibi kullanılır.

28
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR
SAÇ LEVHA SAPANI: Sıkıştırma düzeneği vasıtasıyla
levha haldeki saçların elleçlenmesi için kullanılır. Yükün
ağırlığı daha sıkı kavranmasına neden olur.

29
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR
VARİL SAPANI: Varillerin kenarına geçen parçalar varilin
ağırlığı ile daha sıkı kavranır. Bu sapanlardan 4 ila 8 adedi
bir halkaya takılarak bir defada 4 ila 8 varil elleçlenir.

30
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR
TOMRUK SAPANI: Sivri uçları tomruğu sıkıca kavrar.

31
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: SAPANLAR
RULO SAÇ SAPANI: Rulo saçların taşınması için kullanılır.

32
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar: PALETLER
Tahta palet: Tahtadan imal edilmiş platformun iki tarafına
elleçlenebilmek için iki sapan monte edilmiştir. Platform
brandadan imal edilebilir veya tahta paletin yan tarafları yüksek
yapılarak kasalı hale getirilir. Palet yerine ağ konabilir. Bu
paletlerle torbalı yük, küçük sandıklardan oluşan yük, tehlikeli
olup dikkatle yüklenecek yükler, narin yükler ve gemi kumanya
ve malzemelerinin elleçlemesinde kullanılır.

33
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar:

KİLİT: Çeşitli hareketli elemanları gemi bünyesine

sabitlemek veya birbirine bağlamak için kullanılan
elemanlardır. Harbisi viralı olanların bakımı özen gösterir.
KERYE: Tel halatları birbirlerine birleştirmek veya tel halat
çımalarına kasa yapmak için kullanılır.

34
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar:
LİFTİN USKUR: Yükleri deniz bağına vurmak veya tel
halatların boşunu almak için kullanılan elemanlardır.
Çeşitli işlemler için değişik uçlar kullanılır.

35
 YÜKLEME DONANIMLARI
Yük elleçleme avadanlıklar:
KOCA: Yük kaldırma işleminde vinç telinin ucuna takılan
ağzı açık veya kapalı kancalardır.

36
 YÜKLEME DONANIMLARI
Bakım-Tutum:

• SABİT DONANIM: Paslanma nedeniyle bir zayıflığın

meydana gelmesine izin verilmemelidir. Bu nedenle passız
ve iyi boyanmış olmalıdır.

• TEL HALATLAR: Temiz görünümlü olmalı, paslanmayı

önlemek için hafif bir şekilde greslenmelidir. Tellerde
kırılma ve filasalanma olmamalıdır. Bu tip zayıflıkları
olanlar değiştirilmelidir. Kamçı ve tel halat çımalarındaki
kasalar çok iyi kontrol edilmelidir.

37
 YÜKLEME DONANIMLARI
Bakım-Tutum:
• YÜK, MANTİLYA VE ABLİ MAKARALARI: Periyodik
olarak makaralar sökülmelidir. Pimleri ve dilleri temizlenip
greslenmelidir. Diller ve yanaklarının arasındaki açıklık
kontrol edilmelidir. Bu açıklık fazlalaşırsa makaranın
içinden geçen tel dil ile yanak arasına girerek sıkışır.

• BUMBA MENTEŞESİ: Her zaman passız ve yağlanmış

olmalıdır. Büyük yük altında çalışır. Bu nedenle bir
paslanma veya sıkışıklık menteşenin kırılmasına yol açar.

38
 6. HAFTA
YÜKLEME DONANIMLARI

39