‫‪1‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫‪2‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫علی عبدالرضایی‬
‫‪3‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نشر کالج شعر‬

‫‪www.kalejsher.com‬‬

‫طرح جلد‪ :‬امیرحسین جاویدمهر‬

‫صفحه آرا‪ :‬فاطمه قهرمانی‬

‫سال انتشار‪1331 :‬‬

‫چاپ اول‬
‫‪4‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫فهرست مطالب‬
‫تمهید ‪8 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫دمکراسی و صنعت کیچ سازی‪11 ......................................................................................................................‬‬

‫انقالب رایزومی یا شرکت در انتخابات!؟‪11 ......................................................................................................‬‬

‫تیمارستان‪13 .......................................................................................................................................................‬‬

‫ماهیت قدرت و گفتمان سلطه‪22 .......................................................................................................................‬‬

‫ارزش کاندید در بالماسکه انتخابات‪32 ..............................................................................................................‬‬

‫نظریه کوئیر و قرنطینه ی هویت‪33 ....................................................................................................................‬‬

‫سکس و ساد و سیکسو‪41 .................................................................................................................................‬‬

‫درستایشِ لختی‪43 ..............................................................................................................................................‬‬

‫استعمار عربی ‪43 ................................................................................................................................................‬‬

‫فمنیسم در تله ی تئولوژی ‪13 ............................................................................................................................‬‬

‫اسید شاشى‪15 ....................................................................................................................................................‬‬

‫ناموس ‪18 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫مثل فاحشه ها لباس پوشیده بود ‪13 ...................................................................................................................‬‬

‫فوتسال زنان ‪51 ..................................................................................................................................................‬‬

‫انجیل عبدالرضایی ‪52 .........................................................................................................................................‬‬

‫وقت آنارشیسم ‪51 ..............................................................................................................................................‬‬

‫سرپیچی آنارشیستی ‪31 ................................................................................................................................... 1‬‬

‫سرپیچی آنارشیستی ‪32 ................................................................................................................................... 2‬‬

‫آیا آنارشیست ها هرج و مرج طلبند؟‪34 ............................................................................................................‬‬

‫باید به طرز فجیعى آنارشیست بود‪35 ................................................................................................................‬‬

‫گاورمنت‪33 ........................................................................................................................................................‬‬
‫‪1‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫زبور‪ ،‬زنبور‪ ،‬زنِ بور و دیوید تراسکات و عشقبازى با گُهِ گاو‪33 ......................................................................‬‬

‫جیمى جامپ ‪81 .................................................................................................................................................‬‬

‫من در هنر آنارشیستى‪82 ....................................................................................................................................‬‬

‫نیچه ى آنارشیست ‪84 ........................................................................................................................................‬‬

‫مارکسِ آنارشیست‪81 .........................................................................................................................................‬‬

‫مارکسِ بی کس ‪85 .............................................................................................................................................‬‬

‫ترامپ ایرانی‪88 ..................................................................................................................................................‬‬

‫ماهیت دمکراسى در جهان معاصر‪83 .................................................................................................................‬‬

‫اگر ناسیونالیست ها فاشیستند پس چرا سوسیالیست ها نیستند!؟ ‪31 .................................................................‬‬

‫شوونیسم‪ ،‬جینگوییسم‪ ،‬ناسیونالیسم و انتخابات‪32 ............................................................................................‬‬

‫کردهای ترکیه‪31 ................................................................................................................................................‬‬

‫من فارسی دوستم نه فارس نژاد‪35 ....................................................................................................................‬‬

‫مشکالت روشنفکرى ایرانى ‪33 ..........................................................................................................................‬‬

‫این روشنفکرانِ شعاریِ دیروز و مذهبیِ امروز ‪111...........................................................................................‬‬

‫روشنفکران مذهبی‪114.......................................................................................................................................‬‬

‫امام نوازی‪111....................................................................................................................................................‬‬

‫نسل بی تاریخ‪115..............................................................................................................................................‬‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪113...................................................................................................................................... 1‬‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪113...................................................................................................................................... 2‬‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪111...................................................................................................................................... 3‬‬

‫ژورنالیسم ایرانى ‪112...................................................................................................................................... 4‬‬

‫والذاریات ‪113....................................................................................................................................................‬‬

‫خفه شو الدنگ ‪111............................................................................................................................................‬‬

‫آدمی اقیانوس است ‪113.....................................................................................................................................‬‬

‫‪5‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫هیچ کس به مادر خود تجاوز نمی کند!‪118.......................................................................................................‬‬

‫اینها و آنها همه رجاله اند!‪121...........................................................................................................................‬‬

‫دوباره فرمان دست خودمان است ‪123...............................................................................................................‬‬

‫درباره ی حزب توده ‪121...................................................................................................................................‬‬

‫ترس های الهی‪123............................................................................................................................................‬‬

‫هنر‪ ،‬صنعت افشاست‪123...................................................................................................................................‬‬

‫درباره ی سانسور ‪132........................................................................................................................................‬‬

‫سانسور ‪131.................................................................................................................................................... 1‬‬

‫سانسور ‪133.................................................................................................................................................... 2‬‬

‫سانسور ‪133.................................................................................................................................................... 3‬‬

‫بسیجی فرهنگی ‪141...........................................................................................................................................‬‬

‫ریخت و پاش فرهنگی‪141................................................................................................................................‬‬

‫من آدم خوبه ى ماجرا نیستم‪142.......................................................................................................................‬‬

‫زندگی غیرمذهبی ست‪141................................................................................................................................‬‬

‫درباره ی حکمت‪143.........................................................................................................................................‬‬

‫من مردمى ام!؟‪111.............................................................................................................................................‬‬

‫خدای تنوع طلب‪112.........................................................................................................................................‬‬

‫خراسانِ بى شبان‪ ،‬ایرانِ بى چوپانم آرزوست‪113..............................................................................................‬‬

‫مدافعان حرام ‪111...............................................................................................................................................‬‬

‫مرا نصیحت نکن! ‪115........................................................................................................................................‬‬

‫درباره ی سوسن تسلیمی ‪118............................................................................................................................‬‬

‫درباره ی ابراهیم گلستان ‪113.............................................................................................................................‬‬

‫درباره ی فیلم قصه ها ‪152.................................................................................................................................‬‬

‫شعر شجاع‪154...................................................................................................................................................‬‬
‫‪3‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دروغ مثل آچار فرانسه ‪151................................................................................................................................‬‬

‫اخالق مذهبی ‪155..............................................................................................................................................‬‬

‫این پسوند فجیع ‪153..........................................................................................................................................‬‬

‫فائزه و بهایی‪153................................................................................................................................................‬‬

‫روز بوفالو مطهری‪131.......................................................................................................................................‬‬

‫کدام فرهنگ؟ ‪131..............................................................................................................................................‬‬

‫زندان ‪133...........................................................................................................................................................‬‬

‫دهاتى ها ‪134.................................................................................................................................................. 1‬‬

‫دهاتی ها ‪131.................................................................................................................................................. 2‬‬

‫تواب‪133............................................................................................................................................................‬‬

‫استعمار چین ‪138...............................................................................................................................................‬‬

‫باز بازى از نو ‪133..............................................................................................................................................‬‬

‫ماهیتِ آدرنالیسم ‪181.........................................................................................................................................‬‬

‫آیا خدا وجود دارد؟ ‪183....................................................................................................................................‬‬

‫سیطره ى کپى ها ‪181.........................................................................................................................................‬‬

‫پسر‪ ،‬پدر‪ ،‬و روح القدُس‪183.............................................................................................................................‬‬

‫سیاست من صداقت من است ‪188.....................................................................................................................‬‬

‫‪8‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تمهید‬

‫نوزده سالم بود‪ ،‬در یکى از انجمنهاى معروف تهران داشتم غزلى مىخواندم با ردیفِ "به کیرم" که ناگهاان‬
‫مجرىِ تودهاىِ جلسه فریاد زد‪" :‬سوسولِ آنارشیست گم شو!" آن روز همه از او حمایت کردند‪ ،‬یعناى جاز‬
‫حسین منزوى و سرهنگ قصرى که اخالقىتر از او تا امروز ندیدهام‪ ،‬متأسفانه بقیه غازلساراها باا باادِ باى‬
‫جهت موافق بودند! آن روز آنقدر صدام کلفت نبود که از جلسه بیرونشان کنم پس خودم بیرون شدم! بعاد‬
‫از آن‪ ،‬کارم شده بود خراب کردنِ چنین جلساتى و لذتِ جنسى بردن از آنارشیست خوانده شدن! دیگار باا‬
‫آنارشیست آنقدر همنام شده بودم که هر مقالهاى را دربارهاش مىدیدم دوکوچى مىخوردم ولى هر چه مى‪-‬‬
‫خواندم هیچ ربطى به حقیقت آنارشیسم نداشت!‬
‫این روزها جوانترها بسیار مایلند درباره آنارشیسم بیشتر بدانند و روزى نیست که نام کتاب تاازهاى در ایان‬
‫باره را از من نپرسند‪ .‬راستش تا چند سال پیش تنها تودهاىها‪ ،‬این دشمنان قسم خوردهى آنارشیسم‪ ،‬عالقه‪-‬‬
‫مند به ترجمه و تحریف آن بودند‪ ،‬الاقل تا وقتى که ایران بودم هر چه کتاب و مقاله کاه دربااره آنارشیسام‬
‫خواندم اوجِ ولخرجىِ بى شرفى بود‪ .‬این اواخر هم چند کتاب به فارسى ترجمه شده که آنارشیسم را گرچه‬
‫تحریف نکرده اما برخوردى کاملن کلى یا صرفن تاریخى با آن داشته و باه صاورت جزئاى و ریشاهاى باه‬
‫بررسى انواع نحلهها و تجربههاى آنارشیستى نپرداخته؛ مثلن در هیچکدامشان حرفى از انتخابات هاائیتى کاه‬
‫یکى از موفقترین تجربههاى آنارشیستىست به میان نیامده!‬
‫هر چند من جسته گریخته طى بیست سال گذشته مطالب مختلفى درباره آنارشیسم منتشر کاردم اماا هایچ‪-‬‬
‫کدامشان کتاب نشد چون هر دم نگاهم نسبت به این مقوله یا تغییر مىکرد یا تازهتر مىشد‪ .‬معروفترینِ این‬
‫مطالب‪ ،‬سلسله گفتار صوتىست که طى دهه هشتاد در یوتیوب تحت عنوان "ایرانارشیسم" منتشار کاردم و‬
‫در آنها با نگاهى نوآنارشیستى به بررسى مسائل روز پرداختم‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫در کتاب "آنارشیستها واقعىترند" نیز به بسیارى از مسائل روز با رویکردى آنارشیستى پرداخته شاده کاه‬
‫برخىشان برگرفته از یادداشتهایىست که طى سالهاى اخیر در فضاى مجازى نوشتم و برخاىشاان ماتن‬
‫بعضى از سخنرانىهاى من است که توسط دوستان جوانم اخیرن پیاده شده و جانِ نثر گرفته و همین جاا از‬
‫همهشان سپاسگزارم که اگر نبودند محال بود این کتاب هرگز منتشر شود‪.‬‬

‫على عبدالرضایى‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دمکراسی و صنعت کیچ سازی‬

‫جهان کیچ‪ ،‬جهان وانمودههاست؛ جهانی که در آن استعاره جانشین واقعیت مایشاود‪ .‬سایطرهی نشاانههاا‪،‬‬
‫ایماژها و بازنماییها در جهان کیچ‪ ،‬چنان فراگیر است که امر واقع به طور کلی محو شاده‪ ،‬نشاانههاا نقااب‬
‫واقعیت می شوند؛ طوری که دیگر کسی قادر نخواهد شد فرع را از اصل تشخیص دهد؛ مثلن صنعت چینای‬
‫وانمودهی صنعت غربیست‪ ،‬برای همین انطباق بیشتری با جهان کیچ اماروزین دارد‪ .‬اگار طبیعایساازی را‬
‫خصیصهی اصلی هنر افالطونی یا کالسیک بدانیم و خالقیت را به هنر مدرن ربط دهیم بای شاک حااال باا‬
‫حکومت وانمودهها و حاکمیتِ کُد طرفیم‪ .‬دمکراسی اساالمی وانماودهی یاک وانماودهی دیگار اسات کاه‬
‫دمکراسی کاپیتالیستی آن را به خاورمیانه حقنه کرده و کار اتاقهای فکر در ایران همین اینهمانیست‪.‬‬
‫اینها را میگویم تا به لوالهایی اشاره کنم که نویسندهی امروزی را مجبور میکند از ورطاهای باه ورطاهی‬
‫دیگر در بغلطد‪ .‬حاال دیگر ناگزیریم سیاست ادبی را جانشین ادبیات سیاسی کنیم‪ .‬تنها با اتخاذ این رویکارد‬
‫است که میشود جهان تازهای را جایگزین جهان کیچ کرد‪ .‬نویسندهی امروزین برای اینکه باشد ناگزیر است‬
‫که برخالف نویسنده سیاستباز قبلی به طرز فجیعی سیاسی باشد و این یکی از مهمترین لوالهای فرهنگی‪-‬‬
‫ست که باید از آن به مثابهی پاساژی جهت گذر از یک بغرنج به یک وضعیت خالق بهره برد‪.‬‬
‫کیچ‪ ،‬سرطان معاصر ما ایرانیهاست؛ همه در هر صنفی به آن دچاریم و من اینجا اصرار دارم دوبااره آن را‬
‫گوشزد کنم‪ .‬کیچ در اساس واژهای آلمانیست که یعنی باسمهای‪ ،‬آبکی! "هرمان بروخ" برای اولین بار کایچ‬
‫را به جای هنر پست آورده و "میالن کوندرا" متن ساده و پیش پاافتاده را کیچ نامیده اسات‪ ،‬البتاه حااال آدم‬
‫کیچ و رفتار کیچ و دیدگاه کیچ هم داریام‪ .‬باروخ باه جاایی از کایچ مایزناد و کونادرا آن را در فکرهاای‬
‫نوشتارش بسط میدهد‪" .‬ماتیو تینو" کیچ را به سانتیمانتالیسم متنی ربط میدهد و "سارا راتاس" آن را باه‬
‫کامیونیسم بزکی ا کرداری مرتبط میداند‪ .‬در جامعهی ایرانی ولی کیچ به شدت در حال تولید است و کسی‬
‫را با آن کاری نیست! دیکتاتوری کیچ از شعر و داستان و خطابه گرفته تا سیاست و دیانت دارد بیداد میکند‪.‬‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫البته دمکراسی به این صورتی که جهان دارد تجربهاش میکند نیز دستگاه کیچسازیست! در هر انتخاباتی ما‬
‫با کیچهای شخصیتی طرفیم! پای آرا‪ ،‬پای رأی‪ ،‬پای آری و نه را برای رفع تردید وسط میکشند‪ .‬آری و ناه‬
‫فلسفهبازند‪ ،‬فلسفهساز نیستند‪ .‬علم را همیشه تردید تولید کرده در حالی که آری و نه را برای اینکاه عادهای‬
‫دور یک هیچ‪ ،‬پشت یک پوچ جمع شوند به کار گرفتهاند! من در این حلقهها شخصیت نمیبینم‪ .‬تنها تردیاد‬
‫است که به آدمی فردیت می دهد؛ برای همین است که از هر انتخابی‪ ،‬از هر انتخاباتی متنفرم‪ ،‬از این ماشاینی‬
‫که آزادی را میکشد تا رای جمع کند‪ .‬دمکراسی برای اینکه کارساز باشد باید بی خیاال فانی یکساانساازی‬
‫شود وگرنه هیچ نقشی نمیتواند ایفا کند مگر اینکه مدام آلت دست تبلیغات کاپیتالیستی شود‪.‬‬
‫تو خورشید را میشناسی‪ ،‬کهکشان راه شیری را میشناسی‪ ،‬تو ماه را میشناسی‪ ،‬تو اینهمه را مایشناسای‬
‫اما اینها تو را نمیشناسند‪ ،‬پس تو بزرگ است‪ ،‬تو خطرناک است‪ ،‬چون میتواند فکار کناد؛ بارای هماین‪،‬‬
‫سیاست میخواهد که نابودش کند و دیانت میخواهد از هستی ساقطش کند‪ .‬به فرد میگوید کافر! در حالی‬
‫که او انکار نمیکند؛ او تردید میکند! همیشه تردید‪ ،‬سیاست و دیانت این هر دو را خلع سالح کرده اسات‪.‬‬
‫تردید نمیدانمیست که میخواهد بداند‪ ،‬پس راه میرود سوال میکند و سوال تنها چیزیست کاه دیان را‪،‬‬
‫دیانت را ناکار میکند! این روزها فرد کمیاب است‪ ،‬چون صنعت کیچ فارد نمایخواهاد‪ ،‬گلاه مایخواهاد‪.‬‬
‫متاسفانه اغلب دولتهای اکنونی تولید دایه مهرباانتار از ماادری باه ناام دمکراسایسات کاه چیازی جاز‬
‫دیکتاتوری اکثریت نیست‪ .‬اگر چه دمکراتها [این کشیشان مدرن] معتقدند که خواست و ارادهی مردم خط‬
‫مشی دولتها را تعیین کرده و آنها را کنترل میکند اما این تنها موعظهای باالی منبر است و افسانهای بایش‬
‫نیست‪ .‬ارادهی مردمی دائم دچار تغییر است و مدیاها این فرمانبران مراکز بانکی با کیشی به فیشی میتوانناد‬
‫مثل موم آنها را به هر شکلی که میخواهند درآورند‪ .‬از طرفی در طول تاریخ همیشه عدهای کاه در اقلیات‬
‫بودند از بقیه آگاهی بیشتری داشتند اما دمکراسی کمک میکند که دائام جماعات ناادان تصامیم گرفتاه‪ ،‬آن‬
‫اقلیت مفلوک در برابر یک انتخاب ابلهانه قرار بگیرد و از زور و اجبار پیروی کند‪.‬‬
‫آزادی اولین شرط رشد فردیست و عدالت و برابری آن را بیمه میکند‪ .‬دمکراسی غربی در آغااز آزادی را‬
‫اپیدمی کرده بود اما چون توجهی به برابری نداشت در نهایت آن را تنها باه عادهای کاه در بارج هیرارشای‬
‫استقرار داشتند هدیه کرد‪ .‬امروزه در کشورهای غربی‪ ،‬آزادی به طرز فجیعای وجاود دارد اماا تنهاا طبقاهی‬
‫کوچکی آزاد است چون همه نمیتوانند آن را بخرند‪ .‬حاال قالده از دور گردن بردههاا بااز شاده و جاای آن‬
‫ظاهرن کراوات بسته شده‪ ،‬با این وجود بردهی قبلی هنوز کارگر و کارمندیست کاه از عهاده خریاد آزادی‬
‫دلخواهش برنمیآید‪ .‬پس آزادی هرگز نمیتواند در یک جامعه طبقاتی کاه هیرارشای در آن بیاداد مایکناد‬
‫تحقق پیدا کند‪ .‬بدون برابری‪ ،‬آزادی‪ ،‬شوخی دنبالهداریست که سالهاست به صورت ساریالی از تلویزیاون‬
‫غرب دارد پخش میشود‪ .‬امروزه غربیها بدون آنکه بخواهند آزادند اما بدون آنکه بدانناد فقاط آزادناد کاه‬
‫ارباب خود را انتخاب کنند و همین دمکراسی در بستههای نازلتری به کشورهای جهان سوم نیز صادر می‪-‬‬
‫‪12‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫شود‪ .‬اگر در بریتانیا قدرت مدام بین محافظهکارها و لیبرها دست به دست میشود‪ ،‬اگر در امریکا هماین دو‬
‫گروهِ تغییر نام داده به صورت پریودیک غنایم را بین خود تقسیم میکنند الاقل ظاهری اختیار کاردهاناد کاه‬
‫قتل فردیت و آزادی همگانی را عمده نمیکند‪ ،‬اما همین مدل وقتی به کشوری مثال ایاران مایرساد در دو‬
‫بستهی به ظاهر جدا از هم مثل روحانیت و روحانیون تعریف میشود که طی چند سال اخیر حتی خودشاان‬
‫را تحمل نکرده اند و دیکتاتوری تا بدانجا پیش رفته که جنگ انتخاباتی در یک بیت آغاز و هماان جاا باه‬
‫پایان میرسد‪ .‬در غرب مردم الاقل آزادند که ارباب خود را انتخاب کنند اما در جامعه بازمانده از رشدِ ایران‪،‬‬
‫سیطره است بداد و ظلم و چپاول تا بدان حد پیش رفته که اکثریت ابتدا خاموش و سپس سنگساار و حااال در‬
‫اغمای کامل به سر میبرند‪ .‬این وسط ژورنالیسم که پیشتر خود را وجدان آگاه مردم میدانساته‪ ،‬جناازهای‪-‬‬
‫ست که در داخل و خارج تنها نقشی را که به آنها دیکته میشود ایفا میکند‪ .‬رهبر کنونی ایران پایشتار در‬
‫بهترین وضعی که داشته تنها یک کیچ سیاسی بود‪ .‬بسیاری از مدیاها طی این سالها به بهاناههاای مختلاف‬
‫خبر بیماریِ این وانهادهی خمینی را در بوق کرده و در انتظار مرگش نشستند‪ .‬خامنهای برای اینها مهم باود‬
‫چون هنوز عروسکیست که جای رهبری سیاسی نشسته‪ ،‬مدیاها هنوز منتظر مرگ جسمی اویند و غافلند که‬
‫خامنهای پیشتر مرگ سیاسیِ خود را اعالم کرده‪ .‬بین تمام رجال اسالمیست‪ ،‬موسوی تنها رهبر پشت پرده‪-‬‬
‫نشین بود که الاقل بیش از بیست سال تحمل کرده بود پشت پرده بنشیند و علیرغم اینکه تفاوت چندانی با‬
‫خامنهای نداشت اما رهبر مریض ایران او را نیز به زندان انداخت و دقیقن با حبسِ او‪ ،‬خامنهای مرگ سیاسی‬
‫خود را اعالم کرده‪ ،‬اما مدیاها از این مرگ بزرگ ننوشتند و نگفتند‪.‬‬
‫در حالی که برخی از شاگردان مکتبی خامنهای حاال خارج نشینند و اغلب در بی بی سی و صدای امریکا به‬
‫کار گمارده شدهاند‪ ،‬اما نشریات به ظاهر مستقل و ظاهرن تیزهوش‪ ،‬هرگز پی به مرگ سیاسای او نباردهاناد‪.‬‬
‫طی این مرگ سیاسی‪ ،‬خامنهای فرصت نکرد چیزی را که بقیه نفهمیدهاند بفهمد و هنوز توی فیلمای کاه در‬
‫سینمای ایران در حال اکران است بازیگری مردهست که رُل اصلی دارد و دوربینها هناوز روی جناازهی در‬
‫حال تشییع او زوم کردهاند‪ .‬سیاستمداران قمی ایرانی سالهاست که در اغمایند اما خامنهای باه طاور کامال‬
‫مرده و بعید است بتواند خطاهایش را رفع و رفو کند‪ .‬این جسد فکری بی آنکه بداند دارد پای جنازه انقالب‬
‫اسالمی به جای گریه قاه قاه میخندد اما مدیاها چشم ندارند که ببینند‪ .‬همانطوری که خامنهای نمایه مارگ‬
‫ایدئولوژی اسالمیست هر رییس جمهاوری کاه در ایاران انتخااب مایشاود همچاون حجااب‪ ،‬مارگ آن‬
‫ایدئولوژی را برای چهار سال دیگر مخفی نگه میدارد و برخی با شرکت در این بالماسکهها کمک میکنناد‬
‫که بوی گندشان دیرتر فراگیر شود‪.‬‬
‫انتخابات در ایران تنها نیروگاهیست که الکتریسیته مصرفی سردخانههای فکری را تولید میکند‪ .‬ساردخانه‪-‬‬
‫ای که در آن تنها از جسد ایدئولوژی اسالمی نگهداری میشود و اگر برسد آن روز که به این سردخانه برق‬
‫نرسد کارشان دیگر تمام است‪ .‬اینک در غیاب آزادی و برابری‪ ،‬جامعه ایاران تبادیل باه یاک هارم رقابات‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫طبقاتی شده که بر پایهی تسلط طبقه باالیی بر طبقات پایینی تشکیل شده است‪ .‬بی شک تا زمانی کاه ایاران‬
‫یک جامعهی "بکش تا کشته نشوی" و "هرکس برای خودش" است‪ ،‬هیچ جنبشی در آن (حتی اگر خودش‬
‫را سبز کرده باشد) راه به جایی نخواهد برد‪ .‬متاسفانه هنوز مردم در تظاهرات خیابانی شاعار مایدهناد "یاا‬
‫مرگ یا آزادی" و بدین ترتیب‪ ،‬مرگ را کنار آزادی تبلیغ میکنند‪ ،‬در حالی که باید برای آزادی فقط زندگی‬
‫کرد‪ .‬اصلن علت شکست نهضت صدساله آزادیخواهانهی ما این بوده که جای زندگی دائم مارگ را تبلیاغ‬
‫می کردیم‪ .‬ما برای آزادی به زندان رفتیم و اعدام شدیم اما هرگز به خاطر آزادی زنادگی نکاردیم‪ ،‬آن را باه‬
‫بغل دستیمان آموزش ندادیم؛ برای همین دمکراسی هم در کشور ما قیافهای جز دیکتاتوری مطلق پیدا نکرد‪.‬‬
‫تا آنجا که من شناخت دارم هنوز اغلب احزاب و دستهجات کوچک و بزرگ سیاسی‪ ،‬پیِ منافع و ایدههاای‬
‫اسقاطی خودشانند‪.‬‬
‫وقتی سابینا‪ ،‬یکی از شخصیتهای اصلی رمان "بار هستی" کوندرا‪ ،‬همراه سناتوری آمریکایی و چهار دختر‬
‫و پسرش به گردش میرود‪ ،‬سناتور با دست‪ ،‬کودکان را که سرگرم بازی بودند نشان مایدهاد و مایگویاد‪:‬‬
‫"معنی خوشبختی همین است"‪ .‬اینجاست که سابینا میتوانست از او بپرسد اگر حااال یکای از بچاههاا آن‬
‫دیگری را کتک بزند باز بازی آنها خوشبختی را تداعی میکند؟ وقتی قلب‪ ،‬لب به سخن باز میکند‪ ،‬کسای‬
‫دوست ندارد که خرد اعتراض کند‪ .‬در قلمرو "کیچ" دیکتاتوری احساس همیشه حرف اول را میزند‪ .‬آدمها‬
‫همه پیش از آنکه فراموش شوند‪ ،‬هیئت "کیچ" میگیرند‪ .‬متاسفانه "کیچ" ایساتگاه ارتبااطی میاان هساتی و‬
‫فراموشیست‪" .‬کیچ" پردهای است که کمک میکند هر چیزی را که باا ماذاق عااطفیماان ساازگار نیسات‬
‫مخفی کنیم‪ .‬زنی سالهاست که با همسر خود مشکل دارد و در حالی که آرزومناد طاالق اسات از او جادا‬
‫نمیشود و مدام این گزاره‪ ،‬کیچ را برای همه تکرار میکند‪" .‬من فقط به خاطر بچههایم با این مارد زنادگی‬
‫میکنم"؛ این جمله "کیچ" است چون اگر بچه ای وجود نداشت تا باه خااطرش آنگوناه کاه نمایخواهاد‬
‫زندگی نکند باز زندگی میکرد‪ .‬او پیش از آنکه زن باشد‪ ،‬دارد کار سیاسی میکند‪ .‬در واقع هیچ کس بهتر از‬
‫یک سیاستمدار به تاثیرگذاری کیچ پی نبرده است‪.‬‬
‫برای همین است که تا سر و کلهی یک عکاس در نزدیکی دیوید کامرون پیدا میشود‪ ،‬با شتاب سوی اولین‬
‫کودکی که دم دستش باشد میرود‪ ،‬او را در آغوش میگیرد و میبوسد تا مخاطب با تماشای کیچ تازهای باه‬
‫ادراک زیبایی برسد‪ .‬در یکی از اولین خطابههای جمارانی‪ ،‬پسربچهای از باالی سرها دست باه دسات پایش‬
‫برده میشود تا خمینی او را ببوسد؛ خامنهای که به رشت میرود پیشانی پیرمردی کشاورز را مایبوساد؛ در‬
‫یکی از سفرهایش به خوزستان‪ ،‬احمدینژاد همچنان که بر فراز وانتی ایستاده از کیسه خلیفاه در مایآورد و‬
‫به دختربچهای فقیر میبخشد؛ این تصاویر همه کیچند! یک دروغ زیبا برای پوشاندن زشاتی‪ .‬بای عادالتی و‬
‫ظلم مدام بازتولید میشود اما کسی درک نمیکند که کیچ و کیچ و کیچ همان دشمن اصلیست‪ .‬هر جامعه یا‬
‫کشوری که زیر سیطرهی کیچ باشد توتالیتر است‪ .‬در واقع اینجاهاست که آدمها رفته رفته بدل به کیچ می‪-‬‬
‫‪14‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫شوند‪ .‬خمینی یک کیچ است‪ ،‬خامنهای کیچ و احمدینژاد هم کیچی دیگر! فمنیسم هم که مسلمان شاود باه‬
‫مثابهی نگرشی کیچ عمل میکند‪ ،‬چون تاثیر آن دیگری را که میتواند بی اثرش کند برنمیتابد‪ ،‬چون اغلاب‬
‫از خرد دور است و رفتاری احساسی دارد‪ .‬اغلاب روشانفکران ایرانای باا پدیاده فمنیسام و براباری و زن‪،‬‬
‫برخوردی کیچمحور دارند‪ .‬اینها زن را و حقوقش را نمیشناسند فقط حاضرند بخشی از حق مردانهی خود‬
‫را به او بدهند‪ .‬زنان ایرانی هم به دلیل فقدان تجربه قدرت با استتیکی مردانه پی برابری هستند و کایچهاای‬
‫رفتاری و بزکهای زنخواهانه به سرعت دارد بازتولید میشاود‪ .‬حااال دیگار زن جاای کاودک را گرفتاه و‬
‫سیاست پیشهگان جای کودک بر سرو روی زن دست میکشند و این تصاویریسات کاه هار روزه مادیاها‬
‫بازتولیدش میکنند‪ .‬بیشتر احزاب سیاسی ایرانی‪ ،‬رویکردی عقالنی ندارند و بر کیشها و الگوها متکایاناد‪،‬‬
‫پس کیچند! راهپیمایی میلیونی جنبش سبز هم یک کیچ سیاسی بود‪ ،‬چون مردمی متعلق به آرا و اندیشههاای‬
‫مختلف را زیر یک علم برده بود‪ .‬آنها را خرد به پیش نمیبرد بلکه غرور نقشآفرینی میکرد‪ ،‬تنفر و انزجار‬
‫رهبری میکرد؛ که هر دو از نشانههای کیچ است‪ .‬در واقع در آن روز بزرگ کسی راهپیمایی نمایکارد بلکاه‬
‫هر که راه خودش را میرفت‪ .‬مخالفت با دیکتاتوری یا تقدیس دمکراسی!؟ هیچکدام تعیینکننده نباود بلکاه‬
‫جذابیت احساسیِ کیچ بود که همه را به صف کرده بود‪ .‬اینها را نوشتم که بگویم اگر یکی هست کاه کایچ‬
‫نیست‪ ،‬کیچش نکنیم‪.‬‬
‫چند سال پیش به افتتاحیه فیلمی درباره ابراهیم گلستان که مسعود بهنود ساخته بود دعوت شدم‪ .‬وقتای کاه‬
‫فیلم تمام شد به بهنود اعتراض کردم و احتمالن او هرگز نفهمید چرا!؟ بهنود در فیلمش به طرز ابلهاناهای از‬
‫کهولت پیرمرد سواستفاده کرده تصویری صرفن سیاسی از گلستان به دست داده بود‪ .‬در واقاع کسای را کاه‬
‫سیاست باز نبود‪ ،‬کیچ نبود‪ ،‬کیچ کرده بود‪ ،‬چون خودش کیچ بود‪ ،‬فکرش کیچ بود‪ ،‬رفتارش کیچ بود و دریغا‬
‫که یک کیچ هرگز قادر نخواهد شد کیچ خودش را شناسایی کند‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫انقالب رایزومی یا شرکت در انتخابات!؟‬

‫"ژیل دلوز " مثل "میشل فوکو" از زمره آنارشیستهاییست که برخی از وجوه فکریشان را دوسات دارم‪.‬‬
‫او تیزهوشانه به رهبرستیزیِ آنارشیستی‪ ،‬ماهیتی تازه بخشید و ایدهی جنبش رایزومی را باه مثاباهی انقالبای‬
‫بدون رهبر و سلسله مراتب ارائه داد که وجودش به لیدر و تشکیالت سازمانی وابسته نیست‪.‬‬
‫"رایزوم" در گیاهشناسی به ساقهی زیرزمینی گیاه گفته میشود که اگر به قطعات مختلف تقسایم شاود‪ ،‬هار‬
‫قطعه به گیاه تازهای تبدیل میشود‪ .‬به بیان دیگر‪ ،‬رایزومها ریشههایی فرعای هساتند کاه در فواصال میاانی‬
‫ریشه اصلی می روید و به صورت افقی رشد کرده‪ ،‬ساقههایش در خاک قرار میگیرد‪ .‬درختی مثل صنوبر یاا‬
‫گیاهانی چون مارچوبه‪ ،‬زنبق و ارکیده از زمره گیاهان رایزومدار محسوب مایشاوند‪ .‬ژیال دلاوز باه هماراه‬
‫"فیلیکس گوآتری" در کتاب "هزار سطح صاف" با توجه به ویژگیهای رایزوم از آن به عناوان اساتعارهای‬
‫برای وضعیت پسامدرن سود برده‪ ،‬از این طریق به ساختارهای متمرکز حکومتها میتاازد‪ .‬او باا توجاه باه‬
‫حرکت عمودی درخت و پیشرویِ افقی و هزار سمتیِ رایزوم‪ ،‬تفکار را باه دو گوناهی درختای و رایزومای‬
‫تقسیم کرد و معتقد بود که تفکر درختی با ساختار متمرکز و رابطههای خطی و مملو از هیرارشی سر و کاار‬
‫دارد‪ ،‬در حالی که تفکر رایزومی را ارتباطات چندگانه تعریف میکند و تاکید داشات درخات از سااختاری‬
‫انتسابی برخوردار است که اگر چه شاخ و بال دارد اما سیاستهاش که توسط چیزی مثال رهبار ا رئایس‬
‫جمهور تعیین میشود‪ ،‬تک جهتیست و اغلب درجا میزند و فلسفهاش "بودن" است؛ در حالی که رایزوم‪،‬‬
‫کنشی ارتباطی دارد؛ پویا و متکثر و چندبعدیست و به امر "شدن" وابستهست‪ .‬پس هماانطاوری کاه اگار‬
‫قطعهای را از ساقه زیرزمینی گیاهی جدا کنیم‪ ،‬گیاه تازهای به عمل میآید‪ ،‬تفکر رایزومی نیاز پایاانش آغااز‬
‫تفکر بعدیست و فکرها در آن رابطهای چندگانه با هم دارند‪ .‬هدف اصلی دلاوز از طارح تفکار رایزومای‪،‬‬
‫نمایش ضد هیرارشی فکر جدید بود و اینگونه میخواسته عدم وجود مرکز و سلسله مراتاب را در هیئات‪-‬‬
‫های رایزومی نشان دهد‪ .‬اگر تا دههی آخر قرن بیستم‪ ،‬تحقق آرمانهای آنارشیستی بیشتر به یک رویاا مای‪-‬‬
‫مانست‪ .‬هجوم تکنولوژیهای جدید و مدیاهای اینترنتی کار را برای کاپیتالیسم کمی مشکل کارده‪ ،‬انقاالب‬
‫‪15‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫رایزومی طوری که در مصر آن را شاهد بودیم دیگر غیر قابل تصور نیست‪ ،‬حااال بماناد کاه کاپیتالیسام در‬
‫نهایت موفق شد در مصر نیّت کثیف خودش را به سرانجام برساند که ایان البتاه دلیلای جاز فقار فرهنگای‬
‫کشورهای مسلمان ندارد‪ .‬شوربختانه دمکراسیِ کاپیتالیستی در اینجور کشورها‪ ،‬همیشه کاار دیکتاتورهاا را‬
‫آسانتر کرد و به چپاول طبقات فرودست‪ ،‬چهرهای موجه بخشیده است‪.‬‬
‫وانمودهای از دمکراسی را ما در ایران نیز داریم که در پیوند با فرهنگی سنگ شده قریب سی و چهار ساال‬
‫است به حکومتی غیر انسانی مجال حضور داده‪ .‬در این فرهنگ هر تجربهای ذوب میشود و به قول شااملو‬
‫حافظهی تاریخی محلی از اعراب ندارد‪ .‬ما کیچی مثل هاشمی رفسنجانی را از اوان حکومت اسالمی تجرباه‬
‫کردیم و در سالهای ‪ 33‬و ‪ 38‬تمام سیاهکاریهایش برای همه رو شده اما دقیقن بعد از چهارده سال دوباره‬
‫داریم از این کیچ اسقاطی‪ ،‬منجی و قدّیس میسازیم‪ .‬انگار این ویژگی فرهنگیِ ماست که از گذشاته عبارت‬
‫نگیریم و در نهایت بالهت باز آن را تکرار کنیم‪ .‬تاریخ سیاسی ما از ژانر کمدی پیاروی مایکناد کاه در آن‬
‫تکرار اشتباه سببسازِ خنده و استهزا میشود‪ .‬انقالب مشروطه مثل انقالب ‪ 13‬و این انقالب دوبااره در دوم‬
‫خرداد ‪ 35‬و سپس سال ‪ 88‬تکرار میشود اما ما چون گلهای که در طویلهی خود به دام افتاده و دیگر قباول‬
‫کردهایم که مدام مجبوریم بین بد و بدتر انتخاب کنیم‪ ،‬در حالی که تاریخ سیاسی غرب فارم تاراژدی دارد و‬
‫اینان هیچ اشتباه سیاسی را تکرار نکردهاند و انقالب فرانسه هرگز مکرر نشد‪ .‬وقات اسات کاه از زیارزمین‬
‫زیستی خود به زمین برگردیم و از قرنطینهی فرهنگی و سیاسی خارج شده‪ ،‬بپاذیریم کاه ماا نیاز بخشای از‬
‫دهکدهی جهانی مارشال مک لوهان هستیم‪ .‬حاال تکنولوژی به جاایی رسایده کاه نیااز نیسات بارای آزادی‬
‫بمیریم‪ ،‬کافیست درست زندگی کرده‪ ،‬از امکانات در دست درست بهرهبرداری کنیم‪ .‬اگر اجاازهماان نمای‪-‬‬
‫دهند اعتراض کنیم‪ ،‬اگر جایی نداریم که راهپیمایی کنیم‪ ،‬میتوانیم جا را بادل باه بای جاایی کارده‪ ،‬فریااد‬
‫برداریم‪ .‬دوباره بالماسکه ای تازه به نام انتخابات در راه است‪ .‬سی و چهار سال اسات کاه حکومات از ایان‬
‫بالماسکههای انتخاباتی به مثابهی سوخت‪ ،‬بهرهبرداری کرده تا هنوز به خود بقا داده است‪ .‬آیا ما نمیتاوانیم‬
‫از این فرصت به نفع فردا استفاده کنیم؟ آیا چنان راضی به خودکشی و انتحاری همگانی شدهایم که باید مثل‬
‫آن دو نویسنده پیشکسوت و ابله همه جا بیانیه بدهیم که بوی نجات از مستراحی چون رفسنجانی میآیاد!؟‬
‫این ها همه از یک کیشند و تنها چیزی که هستند این است که ایرانی نیستند و اگر گاهی مثل مشاایی سانگ‬
‫ایران را به سینه میزنند به خاطر این است که حیلهای بهتر از آن پیدا نمیکنند‪.‬‬
‫یکی از خصیصههای جهان مجازی بی زمانی و بی مکانیست و در آن هیچ سمتی یکیه نیست و ما در واقاع‬
‫با هزار جهت طرفیم و همین‪ ،‬کار را برای سرمایهداری که عالقه وافری به تمرکاز قادرت و اطالعاات دارد‬
‫مشکل کرده است‪ .‬در اینترنت شناختهای گروهی و خرده اطالعات‪ ،‬همه جا پخاش اسات و ایان فضاای‬
‫فاقد هیرارشی‪ ،‬جهانی خالق و رایزومی و در نهایت آنارشیستی ایجاد کرده‪ ،‬طوری که حتی فکرهای نااهم‪-‬‬
‫خوان به راحتی کنار هم قرار میگیرند‪ ،‬حاال اینهمانی فرهنگها‪ ،‬جهان مسطحی پدید آورده که نمایاهای از‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫برابری مجازیست‪ .‬حقیقت این است که ساختارهای متمرکز یا آن دسته از دستگاههای فکاری کاه از مادل‬
‫درختی تبعیت میکنند‪ ،‬دیگر نمیتوانند در فضای مجازی اینترنت عرض اندامی داشته باشند و همین عمال‬
‫سانسور را به حداقل رسانده و دیگر ژورنالیسم و مدیاهای ماکسیمالیستی تنهاا سیساتمهاای اطاالعرساانی‬
‫نیستند‪ .‬با اینهمه این فقط آغاز داستان است و اگر مدلهای روشنگری و روشنفکر ایرانی نخواهاد از بارج‬
‫عاجش بیاید پایین‪ ،‬دوباره یک فرصت بزرگ را از دست خواهد داد‪ .‬دیگر لزومن آنکه کمتر خوانده میشود‬
‫یا کمتر دیده میشود متعالی جلوه نخواهد کرد‪ .‬جهان غمگین امروز دیگر هدایت نمیخواهد‪ .‬حاال افسردگی‬
‫و نهیلیسم سراسری شده‪ ،‬انگار همه آماده خودکشیاند و تنها راهِ نجاتبخش‪ ،‬تولید انرژی شعفزا و تزریق‬
‫زندگیست‪.‬‬
‫متاسفانه تاکنون تالش برای معنابخشی به زندگی چیزی جز رنج عایدِ آدمی نکرده! "کامو" فیلسوف مهمای‬
‫نیست اما مهمترین سوال فلسفی را هم او طرح کرده است‪ .‬و این سوال چیزی جز پرسشی درباره خودکشی‬
‫نیست‪ .‬آیا ما باید این رنج‪ ،‬این زندگی را تحمل کنیم یا اینکه خود را بکشیم؟ تاریخ مایگویاد کاه زنادگی‬
‫پوچ است و خودکشی را تنها راهِ نجاتبخش میداند‪ .‬ابزوردیته هم میگوید زندگی پوچ اسات‪ ،‬اماا تاکیاد‬
‫میکند که باید به آن ادامه داد چون در غیر این صورت یک قهرمان پوچی به هیچ دردی نمیخورد‪.‬‬
‫کامو جماعت نویسنده و آرتیست و در یک کالم عیّاش را قهرمان پوچی مینامد اما غافل است که اینها هم‬
‫به همان جا میرسند که سیزیف رسید؛ در واقع قهرمانی در کار نیست‪ .‬من البته مثل او ناامید نیساتم و فکار‬
‫میکنم که آزادی بخشی از این مشکل را حل خواهد کرد‪ .‬البته منظورم از آزادی چیزی نیست کاه در غارب‬
‫وجود دارد و فقط با پول میشود آن را خرید؛ آزادیِ درخواستیِ من از دید ماکروساکوپیک بسایار کوچاک‬
‫است و با دیدی میکروسکوپیک بسیار بزرگ! و آن چیزی نیست مگر آزادی در طارح باازیِ دلخاواه؛ یعنای‬
‫ایجاد جا و فضایی که هر که آزاد باشد در آن بازی دلخواهِ خودش را به نمایش بگاذارد‪ ،‬طاوری کاه تماام‬
‫آحاد مردم بدل به قهرمان پوچی شوند‪ .‬ما معاصر بد جهانی هستیم‪ ،‬همه دارند بمب میساازند کاه زماین را‬
‫تخریب کنند‪ ،‬اما کسی از پس این زمانِ دستساز برنمیآید‪ .‬برخالف آدمها که مدام نگران سالهاای پیاریِ‬
‫خودشانند‪ ،‬اینهمه سیاره دارد هنوز کار میکند و هرگز فکر نمیکند که دیگر وقت بازنشستگیست‪ .‬تئوری‬
‫اولوسیون اگر چه برخالف دروغ ادیان کمی منطقیست اما چیزی جز ساده کردن اصل مسئله نیست؛ مسئله‬
‫این است که اصلن مسئله ای درکار نیست‪ ،‬باید به طرز فجیعی فقط زندگی کرد؛ مثل آدم اول در غار‪ ،‬ناه آن‬
‫غاری که افالطون موکد کرده بود‪ .‬ما در جایی که نمیدانیم کجاست خطاا کاردهایام‪ ،‬حااال هام بایاد فقاط‬
‫برگردیم و به یاد آوریم که در رحِم چه بر ما گذشت که هنوز دنبال آن امنیّت موعودیم‪ .‬باید برای قرنی هام‬
‫که شده به خدا مرخصی داد‪ ،‬برود کمی هوا بخورد‪ ،‬شاید مهربانتر برگشت‪ .‬وقت است کاه دنباال پیاامبری‬
‫زمینی بگردیم تا کمک کند ایرانیها از شرِّ آن زندگی زیرزمینی خالص شوند و باز به زمین برگردناد‪ .‬حااال‬
‫دیگر دین و حس دینخواهی‪ ،‬فرسودهمان کردهست؛ متاسفانه این هر دو موجب شده هنوز در ایران طبقات‬
‫‪18‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اجتماعی قابل تفکیک نباشند؛ یعنی کالسهای طبقاتی آنطوری که در فرانسه و بریتانیا وجود دارد در ایران‬
‫مشهود نیست و مدام صف عوض میکنند و این یکی از دالیل اصلی عدم تحقاق مدرنیتاه در ایاران اسات؛‬
‫مثلن طبقه متوسط که نمایه شهری مدرن است هرگز در ایران شکل نگرفته و هر وقت آمد هیئتی به خودش‬
‫بدهد تکانههای سیاسی و اقتصادی دفرمهاش کرده است ‪ .‬باه هماین نسابت ماا تعریاف درساتی از طبقاات‬
‫فرادست و فرودست نیز نداریم‪ ،‬پس دیدمانی از طبقه کارگر نیز در دست نیست‪ ،‬چون هناوز مرزهاای باین‬
‫فئودال و بورژوا از بین نرفته و اغلب در هم ادغام شدهاند‪ .‬بیخود نیست که ساختارهای سانتی همچناان در‬
‫جامعه شهری ما دارای کارکردند و طبقات‪ ،‬شفافیت خاص خود را هم به لحاظ سیاسی و هم به لحاظ مدنی‬
‫و فرهنگی نیافته اند‪ .‬بنابراین شرایط اجتماعی جامعه ایران طوری نیست که از پایان مدرنیتاه حارف بزناد و‬
‫بورژوازی برآمده از سرمایهداری را نقد کند‪ .‬اینها را ننوشتم که مثل برخی بگویم ما باه دلیال عادم تجرباه‬
‫مدرنیته (نه مدرنیزاسیون) نمیتوانیم اطواری پستمدرنیستی داشته باشیم‪ ،‬بلکه میخواهم بگویم کاه اتفااقن‬
‫به دلیل وضعیت و تجربهی خودویژهای که داریم میتوانیم سنگِ نومدرنیسم یا پست پست مدرنیسمی را که‬
‫ویژه جهان رایزومیِ خودمان باشد به سینه بزنیم‪ .‬خالصه وقت است روشنفکر ایرانی کمای بجنباد و عیناکِ‬
‫مکش مرگ مایش را بردارد که اگر چنین نکند رفته رفته خانهاش اوین خواهد شد‪ .‬روشنفکر اسمیِ ما بایاد‬
‫بداند که در جدال بین مینیمالیزم اینترنتی و ماکسیمالیسم کاپیتالستی پیروزی وقتی حاصل میشود که اتحااد‬
‫گروههای مینیمالیستی میسّر شود‪ .‬بی شک فلسفهای که تا امروز تولید شده‪ ،‬همین زمان خطی کاه تاا حااال‬
‫کش آمده و حتی عقالنیت از پا افتادهی امروزین‪ ،‬همه و همه به دلیال برخاورداری از سااختار درختای‪ ،‬از‬
‫خالقیت باز مانده و عقیم شده‪ ،‬پس راهی نمانده مگر تولید زندگی در الیههای دیگری از هستی که فضاای‬
‫اینترنتی یکی از آنها را محقق کرده است‪ .‬تجمع خرده فرهنگها و همبستگی شاعورهای فاردی مایتواناد‬
‫اینها همه را از گوشههای کور هستی (حاشیه) به صحنه پرتاب کند‪.‬‬
‫اتفاقاتی که طی سالهای اخیر در چند کشور اسالمی روی داده نشان مایدهاد‪ ،‬کنتارل اطالعاات و اعماال‬
‫سانسور گسترده دیگر از هیچ دیکتاتوری ساخته نیست‪ .‬در اتفاقات بعد از انتخابات سال ‪ 88‬دیدیم که وقتی‬
‫مکان و فضای تظاهرات اعتراضی از مردم گرفته شد‪ ،‬آنها به بی مکانی پنااه آوردناد و در فضاای مجاازی‬
‫یوتیوب و توییتر و فیسبوک اعتراضشان را جهانی کردند‪ .‬از آنجایی که دساتگاههاای اطالعااتی ایاران بار‬
‫اساس مدلهای درختی طراحی شده حکومت ایران قادر نبود جلوی خروج اطالعاات را از مرزهاای ایاران‬
‫بگیرد‪ ،‬در مقابله با فضای رایزومی مجازی در نهایت شکست خورد‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تیمارستان‬

‫در گزینه شعر "گاز دنده گاز" شعرى دارم به نام "تیمارستان" که سال ‪ 35‬براى اولین بار در کتاب "پااریس‬
‫در رنو" منتشر شده بود‪ .‬درباره این شعر که سااختارى ناامتمرکز دارد بسایارانى نوشاتند اماا هایچکادام از‬
‫نویسندگان موفق نشدند با "تیمارستان" نزدیکى کنند! همیشه یکى از آرزوهایم ایان باود کاه متفکار ماورد‬
‫عالقهام‪ ،‬میشل فوکو این شعر را بخواند‪ .‬افسوس! وقتى به اروپا رسیدم که دیگر رفته بود‪ ،‬او تنها کسىسات‬
‫که دیوانگى را تنها نگذاشت‪ ،‬هم در "تولد درمانگاه"‪ ،‬تأویلِ تازهاى از جنون که تنها درمانِ این عصرِ پاپتى‪-‬‬
‫ست به دست داد‪ ،‬هم در "دیوانگى و تمدن" و هم در "مراقبه و تنبیه" که یک غلطخوانىِ دهشتناک از فانِّ‬
‫درمان است! از وقتى که دیانت با کمکِ سیاست‪ ،‬دیوانگى را تبعید کرده جز ادبیاات هایچ پنااهى نداشاته و‬
‫هنوز تنها آنها که ژنى مىنویسند از جنون مواظبت مىکنند‪ .‬متاسفانه گلوبال پوئترى هم با همه جذابیتى کاه‬
‫دارد چندان به دیوانگى میدان نمىدهد‪ .‬مدتهاست که از دستِ ادبیاتِ تمیز و شاعرانِ عزیزِ انگلیسى کالفه‬
‫ام! هفتهاى نیست به شعرخوانى یا به سخنرانى دعوت نشوم‪ ،‬اینجا هم مثل ایران باا انادامِ لخاتِ شاعرها و‬
‫فکرهام مخالفند‪ ،‬ماندهام چرا باز دعوتم مىکنند! خسته شدم از بس که گشتم دنبال یاک میشاله! یاک بغال‬
‫فوکوى مونث! متأسفانه بعد از فوکو دیگر کسى در جهانِ زرد و زردبازِ امروزین باه جناون آرى نماىدهاد‪،‬‬
‫همه چون آرتیستهاى هالیوودى فقط آن را بازى مىکنند تا در نشاریاتِ زرد و فقیار باا بقیاه فارق داشاته‬
‫باشند! میشل فوکو مثل من دیوانه نبود اما به شدّت دیوانه نوشت‪ .‬او نظم اریک فروم را نداشت‪ ،‬مثل ساارتر‬
‫به موضوعی که در متن طرح میکرد برای همیشه وفادار نبود‪ ،‬چون تئاودور آدورناو عصااقورتداده نمای‪-‬‬
‫نوشت‪ ،‬مانند مارکس نمیشد یک کتابش را خواند و بقیه را نخوانده با سر دوید‪ .‬او اگر چه مثل دریدا نمی‪-‬‬
‫زباند اما سبکی دارد خودویژه و هر کتابش پیش یا پسمتنِ آن دیگریسات؛ ماثلن در هماین کتااب تااریخ‬
‫جنون‪ ،‬گفتمانهای سه عصر قرون وسطا‪ ،‬رنسانس و کالسیک را بررسی میکند اما اینطور نیست که بخشی‬
‫را به هر کدام اختصاص داده و بحث را تمام کند‪ ،‬بلکه تکههایی از تحلیال دربااره هار دوره را در سرتاسار‬
‫تاریخ دیوانگی پراکنده کردهست‪ .‬از طرف دیگر در این کتاب مثل اثر دیگرش "مراقبه و تنبیه"‪ ،‬بیشتر مجری‬
‫‪21‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫متدولوژی گسستشناسیست که در آن نظام کیفری مدام از حالتی عینی به هیئتای ذهنای در حاال رفات و‬
‫برگشت است و در حرکت از کنترلِ ابژهها به کنترل سوژههاست‪.‬‬
‫تبارشناسی او اغلب یک جور حیرانیِ شناخت شناسیک را به ارمغان میآورد و به فناومنهاا توجاه دارد ناه‬
‫سیستمهای مکانیکی و سلسلهمراتبی! پس نمیشود پای فوکو و کتاب تاریخ دیوانگیاش را وسط کشید و به‬
‫مثابهی دستگاهی از آن بهره برد و در نهایت به هندوستان خود رفت‪ .‬کاری که اغلب نویساندههااى ایراناى‬
‫میکنند‪ .‬فوکو به تکامل تدریجی در تاریخ دیوانگی اعتقادی نداشت‪ ،‬پس آن را قطعه قطعه کرد و نام گفتمان‬
‫را برای شناختی که در هر دوره تولید میشد پیشنهاد داد و از آستین همین گفتمانها بود کاه بعادها دسات‬
‫قدرت را بیرون کشید و مشتش را باز کرد‪ .‬او نشان داد چگونه در دوره مدرن دیاوانگی را گفتماان پزشاکی‬
‫تحریف کرده و درمان و معالجه را پیشنهاد داده! حاال دولت‪ ،‬مدرسه و دانشگاه‪ ،‬خانواده و بیمارساتانهایناد‬
‫که تعیین میکنند چه چیزی مجاز است و چه کسی اجازه دارد چه چیزی را در چه زمانی اظهار کند‪.‬‬
‫این یک نتیجهگیری نیست بلکه کشف یک وانمودهست که طی قرنها دارد بازتولید میشود‪ ،‬نمیشود آن را‬
‫به عقب برگرداند و مثلن روی شاعر و شعرِ بى شعورِ امروز پیاده کرد!‬
‫تاریخ دیوانگیِ فوکو برخالف تصور رایج‪ ،‬از روند تاریخی دیوانگی و تجربه دیوانگان روایت نمیکند بلکاه‬
‫با دیدی زبانشناسانه به رابطه عقل و جنون و نهادهای قدرت میپردازد و نشان میدهد کاه تاا اواخار دوره‬
‫رنسانس هیچ مرزی بین جنون و عقل وجود نداشت‪ ،‬طوری کاه حتای کسای مثال اراساموس دیاوانگی را‬
‫ستایش میکرد‪ .‬فوکو سه دوره را در تاریخ جنون به بررسی مینشیند که اولاین آن‪ ،‬دوره اساتیالی دیان یاا‬
‫همان قرون وسطاست که تا سال ‪ 1511‬میالدی طول میکشد‪ .‬تمام همّ و غم دین در قرون وسطا مرگ باود‬
‫و اصلیترین راه مقابله با آن‪ ،‬چیزی جز تفکیک سالمت و بیماری یا به طور مشخص قرنطینهی جذامیها و‬
‫جداسازی آنها نبود‪ .‬در قرن هفده و هیجده که معاصر رنسانس بود تعقل جانشین دین شد و دساتگاه طارد‬
‫بر اساس سیستم صفر و یکیِ عاقل و دیوانه عمل میکرد و علیرغم طرح شعار شفا‪ ،‬دیوانگان به دریا ریخته‬
‫میشدند! در دوره کالسیک نیز که از قرن نوزدهم استارت مایخاورد‪ ،‬تمرکاز بار کاار و تولیاد‪ ،‬اقتصااد را‬
‫جانشینِ تعقل در دوره رنسانس کرده‪ ،‬ماشینِ طرد و جداساز بر اساس دوتاییِ کارگر و بیکار عمل میکناد؛‬
‫یعنی اگر در قرون وسطا جذام ریشهکن شد‪ ،‬جذامخانه به تولید انبوه رسید و حاال باید در این کارخاناههاا‪،‬‬
‫دستگاههای تازهای کار گذاشته میشد‪ ،‬پس گدایان و گناهکاران و دیوانگان جانشین جذامیان شدند‪.‬‬
‫به بیان دیگر دستگاه طرد و جداسازی‪ ،‬مدرن و کاریتر شد تا در قرنهاى آینده در زمیناههااى مختلاف باه‬
‫تولیدِ انبوه برسد؛ مثلن در قرونِ وسطا‪ ،‬جذامیان و دیوانگان را از جامعه جدا مىکردند و حاال در ایران‪ ،‬زنها‬
‫را! عجبا که مذهب همیشه در اعمال فنِّ تفکیک و جداسازى بیشترین مهارتها را داشته!‬
‫در حوالی رنسانس دیوانگان که مطرود بودند جایگزین بارِ کشتیها شدند و ملواناان آناان را باه آب ماى‪-‬‬
‫سپردند تا دیوانگی تطهیر شود! در قرن هیجدهم دیوانهخانه واژهی درخوری نباود و تیمارساتان کاه نقااب‬
‫‪21‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مرکز درمانی بر چهره داشت‪ ،‬در واقع سازمانی کیفری محسوب میشد که به طرز دلسوزانهای هامزماان باه‬
‫صدور و اجرای حکم میپرداخت‪ .‬زندان که در قرن هفدهم مخترع کارِ اجباری بود و ولگاردی و جناون را‬
‫چک میکرد حاال چاره ای جز قرنطینه و جداسازی نداشت و اقلیت به جای کتمانِ دیاوانگی‪ ،‬باه اساتقبالش‬
‫رفت (با این تمهید آیا ادبیات اقلیت‪ ،‬نامِ دیگرِ نوشاتارِ دیوانگاان نیسات!؟)‪ ،‬پاس دیواناه از ساایر طبقاات‬
‫اجتماعی جدا شد چون از پسِ رعایت قانون کار برنمیآمد و اخالق مبتذل عام را برنمیتافت و باه ترسایم‬
‫جغرافیای اخالقی دیوانگان پرداخت‪ .‬حاال دیگر فقرا و بیکاران به دعوتنامههای کااری "آری" ماىگفتناد و‬
‫دیوانگان تنها جذامیانِ جامعه بودند و وقتش رسیده بود مذهب پروتستان با نظام قهرآمیز و خشنِ خود ایان‬
‫حیوانات را رام کند؛ مثلن در منچستر مراکز کار اجباری مهمترین وظیفهشان را اجرای تعاالیم ماذهبی مای‪-‬‬
‫دانستند و همانگونه که در ایران دانش آموزان را وادار به اقامه نماز میکنند‪ ،‬مجری اجرای عبادت در زماان‬
‫مقرر بودند!‬
‫این روزها انگار این زمان مقرر براى من هم فرارسیده‪ ،‬دوستان نسخه مىنویسند‪ ،‬مارا باه عباادت در زماان‬
‫مقرر فرا مىخوانند‪ ،‬به اخالق! به رعایتِ آداب! به پوشاندنِ عورت با کلماتِ بیچاره! انگار همه ادبیاتى شده‪-‬‬
‫اند‪ ،‬مشتى نویسنده که تا مىتوانند نمىخوانند‪ .‬دریغا که از مدیاهاى فارسى جز پخش و پال کاردنِ آدمهااى‬
‫بیسواد و دستساز برنمىآید‪ ،‬شاعر و نویسنده و منتقدِ دستساز همانقدر فضا را برداشته که فیلمساز‪ ،‬کاه‬
‫مطرب و نقاش و فیکباز! دلم براى ناادبیات که اینهمه تنها مانده مىسوزد! دلم براى سوژه اعتراض که تنها‬
‫اطوارش ادا مىشود! باید دوباره زد به سیمِ آخر! نباید با بالهت معاصر شد‪ ،‬براى اینکه نهایاتِ نافرماانى و‬
‫سرکشى را بهجا آورده باشم دیگر راهى نمانده مگر پناه بردن به پورن! به صنعتِ افشا که تحریفش کردهاناد!‬
‫حاال که فکر مىکنم مىبینم "کادویى در کاندوم" زیادى خجاول باوده؛ بایاد چناان دریاده ماىنوشاتم کاه‬
‫"هرمافرودیت" تابلوى ناادبیاتِ فارسى شود؛ در "فاکبوک" و "فانتزى" و "ترور"" به قدر کافى داغ نباودم؛‬
‫تک تکِ کلماتِ "رکیکتر از ادبیات" را باید کافدار مىکردم؛ "من این جهانِ ایناان را نابلادم"‪ ،‬بایاد ایان‬
‫کشتىِ خالى را دوباره آبکى کنم‪ .‬دیگر زمانِ آن رسیده که وقتش نیست! کاش همه مىدانستند تنها دیوانگانند‬
‫که قادرند بگویند "نه!" وگرنه اکثریت هنوز با ابنِ سالمهاست‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ماهیت قدرت و گفتمان سلطه‬

‫قدرت تعاریف کالسیکی دارد؛ به عناوان مثاال "مااکس وبار" قادرت را فرصاتی در چاارچوب اجتمااعی‬
‫میدانست که به فرد این امکان را میدهد تا خواست و ارادهاش را برخالف خواست جمع تحمیال کناد‪ .‬در‬
‫این تعریف مولفه های بسیاری مثل توان نظامی‪ ،‬اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و یا گاهی سوقالجیشی هام نقاش ایفاا‬
‫میکنند‪ .‬عالوه بر آن‪" ،‬وبر" سلطه داشتن یک کشور و یا منطقهای را از نشانههای مهم قدرت میدانست‪ .‬اما‬
‫تحوالتی که در قرن بیستم رخ داد‪ ،‬مولفه های سنتی را کم کم به حاشیه برد و مولفههاای تاازه را وارد ماتن‬
‫کرد‪ .‬یکی از این برخوردها‪ ،‬استفاده از نظامی مردمساالر یا دموکراتیک در یک کشور اسات‪ :‬معماولن رهبار‬
‫چنین کشوری در تصمیمات جهانی از نقش تعیینکننده ای برخوردار است‪ .‬اساسان قادرت یاا بهتار اسات‬
‫بگوییم قدرت سختافزاری چیست؟ برای اینکه درکی درست از آن داشته باشیم ابتدا باید استعارهی قدرت‬
‫را بشناسیم‪ .‬استعاره ترجمهی متافور است که کلمهای یونانیست؛ استعاره جنبهای از یک موضاوع را طارح‬
‫میکند که متعلق به موضوع دیگریست و از موضوع دوم طوری میگوید که انگار همان موضوع اول است‪.‬‬
‫به نظر من درک هر چیزی به فهم و درک درست از استعارهی آن بستگی دارد؛ استعاره کماک مایکناد کاه‬
‫موضوع اصلی را آسانتر درک کنیم‪ .‬در این چارچوب؛ استعارهی قدرت مفهومیست که کنارههای قدرت را‬
‫هدف قرار میدهد و غالبن پارادایم و فضای معرفتیسات کاه قادرت را محااط مایکناد و یاا باه نماایش‬
‫می گذارد‪ .‬این فضا با توجه به زمان و مکان مدام تغییر میکند‪ ،‬بناابراین قادرت‪ ،‬مفهاومی سایال اسات‪ .‬باه‬
‫عبارت دیگر استعارهی قدرت فاکتوری ست که دستیابی به آن میتواند تولید قدرت کند؛ به طور مثال ثروت‬
‫یکی از مهمترین استعارههای قدرت است‪ .‬اگر به ماهیت سختافزاری قدرت توجه بیشتری داشته باشیم‪ ،‬به‬
‫نگاه کالسیکی میرسیم؛ به طور مثال "ماکس وبر" قدرت را "عاملیت" تعریف مایکناد؛ "برتراناد راسال"‬
‫قدرت را قبول وجود گسست بین عامل قدرت و موضوع قدرت میداناد؛ از نقطاهنظار "تومااس هاابز" و‬
‫"ماکیاولی"‪ ،‬قدرت‪ ،‬توانایی اعمال سلطه ی یک بازیگر است که باه بااقی باازیگران تحمیال مایشاود‪ .‬اماا‬
‫‪23‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نظریهپردازان پستمدرن در تقابل یا تکمیل مسئلهی قدرت (در بخش سختافازاری) قادرت نارم را طارح‬
‫میکنند؛ به عنوان مثال آنها معتقدند در جامعهی امروز‪ ،‬دیگر گسستی بین عامل قادرت و موضاوع قادرت‬
‫وجود ندارد و این خالف مثال "راسل" است‪ .‬آنها معتقدند قدرت در فضایی که بر اساس رابطاهی متقابال‬
‫شکل میگیرد‪ ،‬وجود دارد؛ یعنی عامل و موضوع قدرت را متاثر از یکدیگر میدانند و قدرت از این نظر یک‬
‫کل محسوب میشود که از ترکیب مولفههای محیطی و اجتماعی بوجود میآید‪ .‬اما نظرگاه پستمدرنیستها‬
‫و مدرنیست ها یک وجه مشترک با یکدیگر دارند؛ مسئلهی هر دو‪ ،‬مسئلهی انسان و زنادگی اوسات؛ بارای‬
‫مثال با اینکه پستمدرنها در هئیت فلسفیشان زبانمرکزی و زبانخدایی را مطرح میکنناد ولای مشااهده‬
‫میکنیم در نظریاتی که در باب قدرت ارائه می دهناد‪ ،‬انساان در مرکاز قارار دارد و ایان بارخالف تعریاف‬
‫فراانسانی و فرامادی اسالم است که از قدرت ارائه میدهد‪ .‬از نظر اسالم تنها مسائلهی مفهاومسااز قادرت‪،‬‬
‫خداست‪ ،‬چرا که قرآن تنها خدا را قادر میداند و هرکس و هرچیز تنها کارمناد و کاارگزار خادا محساوب‬
‫می شود‪ .‬به همین دلیل است که حکومت اسالمی‪ ،‬رمز موفقیت جامعه را جریان یافتن قدرت خدا در جامعه‬
‫میداند؛ مثلن بارها دیده شده که رهبران جهموری اسالمی در سخنرانیها‪ ،‬خود را کارگزار خداوند بر زمین‬
‫معرفی کردهاند و به این شکل اکثر اشتباهاتشان را به نام خدا سند میزنند‪.‬‬
‫برای آنکه درکی تاریخی از استعاره ی قدرت ارائه دهم به چند نشانهی قدرت در تاریخ اشاره مایکانم کاه‬
‫بعضی از آنها هنوز هم در قدرت موثرند‪.‬‬
‫گاهی در تاریخ قدرت نظامی حرف اول را میزد‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬آن کشوری کاه قادرت نظاامی بیشاتری‬
‫داشته مطرح بود‪ .‬گاهی تعلق به قومیت و قبیله یا خانوادهای خاص تولید قدرت میکارد؛ باه طاور مثاال در‬
‫دورهی صدر اسالم تعلق داشتن به قبیلهی بنیهاشم در مکه برای کسب قدرت مهم بود‪ .‬هنوز هام در ایاران‬
‫کسانی را به نام "سید" میشناسیم که در به دست آوردن قدرت ارجحیت دارند‪ .‬خمینی‪ ،‬خامنهای‪ ،‬خاتمی و‬
‫موسوی و ‪ ...‬همه سیدند‪ .‬یا در عربستان می بینیم که آل سعود حتی نام کشور را به نام خود تغییر داده است‪.‬‬
‫گاهی یک مذهب یا یک مکتب این نقش را ایفا کرده است‪.‬‬
‫مسئلهی دیگر‪ ،‬علم و تکنولوژی ست که چه در گذشته و چه در امروز‪ ،‬نقاش مهمای را در کساب قادرت‬
‫دارد؛ یعنی جامعهای که از علم و دانش بیشتری برخوردار است‪ ،‬قدرتمندتر محسوب میشود و ایان هماان‬
‫نکتهای ست که رهبران جمهوری اسالمی روی آن تمرکز دارند و با تبلیغات و بزرگنمایی میخواهند از ایان‬
‫طریق سهم بیشتری در اعمال قدرت در صحنههای جهانی داشته باشند‪.‬‬
‫در جهان امروز‪ ،‬یکی از نشانههای قدرت‪ ،‬تولید گفتمان تازه و خلق معناای جدیاد اسات‪" .‬الاوین تاافلر"‬
‫کشوری را در قرن بیست و یکم حائز قدرت میداند که بتواند عالوه بار ترکیاب ثاروت‪ ،‬قادرت نظاامی و‬
‫تکنولوژی‪ ،‬گفتمان تازهای را مطرح کند‪ .‬شاید خاتمی متاثر از همین گزارهی "تافلر" است که طرح گفتگوی‬
‫تمدنها را ارائه داده بود‪ ،‬یا احمدینژاد مدام از ادارهی جهان سخن میگفات و نشاانههاای قادرت تاازه را‬
‫‪24‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫حداقل به شکلی صوری اجرا میکرد‪ .‬دلیل آن اسات کاه در اتااق فکار‪ ،‬مادام در رابطاه باا ایان گازارههاا‬
‫تصمیمگیری میشود و حداقل خود را با سطح گزارههای جهانی اینهمان میکند‪.‬‬
‫حال قصد دارم بحث خود را با مقدمهای از میشل فوکاو آغااز کانم‪ .‬فوکاو را باه عناوان پسار حرامازادهی‬
‫ساختگرایی می شناساند و از لحااظ روششناسای‪ ،‬اندیشاهی فوکاو را حاوالی سااختگرایی‪ ،‬هرمنوتیاک و‬
‫پدیدارشناسی دنبال میکنند‪.‬‬
‫ساختارگراها از "سوسور" تا "اشتراوس" در درک جامعه و روابط اجتماعی‪ ،‬برای زبان نقاش کلیادی قائال‬
‫بودند‪ .‬البته آنان زبان را ساختهی انسان و محصول فرهنگهاا نمایدانساتند؛ آناان زباان را نظاام مساتقل و‬
‫خودمختاری میدانستند که پیش از اینکه به طبیعت و انسان بپردازد‪ ،‬به اندیشهها‪ ،‬رفتارهاا و واقعیاتهاای‬
‫بیرونی‪ ،‬عینیت میدهد؛ به طور مثال فوکو تاکیدی بر سوژه و ذهنیات نادارد و در اندیشاههاایش عوامال و‬
‫هنجارهای اجتماعی را موکد میکند‪ .‬در نتیجه با رویکردی ساختگرایانه میتوانیم آن را یکای از مولفاههاای‬
‫اصلی انسانگرایی و عقالمرکازی دوران مادرن قلماداد کنایم؛ ماثلن در کتااب "نظام اشایا" ماینویساد‪:‬‬
‫"دیرینهشناسی اندیشه‪ ،‬به ما نشان میدهد که انسان‪ ،‬در دوران اخیر تولید شده است و رفته رفتاه باه پایاان‬
‫خود نزدیک میشود‪ ".‬خالصه اینکه فوکو بیان میکند که برای همیشه از شر ساوژه خاالص شاده اسات‪،‬‬
‫چراکه او انسان را موضوع زبان می داند و معتقد است که ذهن‪ ،‬معمولن از فرهناگ‪ ،‬جامعاه و زباان تغذیاه‬
‫میکند‪ .‬همانطور که میدانید اساسن جامعهی انسانی برای همیشه شکل مشخصی ندارد و این گفتمانهاا و‬
‫نظریههای مسلط هستند که در شکل دلخواه در هر دورهای خود را به جهان ارائه میدهند و ایان مسائله در‬
‫مورد هر کشوری مصداق دارد‪ .‬در نتیجه وقتی قدرت شکل عوض میکند‪ ،‬گفتمانهای دلخواه خود را طرح‬
‫می کند و به این شکل جهان را تغییر میدهد‪ .‬فوکو عمل گفتماان را مجموعاهای از قضااوتهاای تااریخی‬
‫میداند که یک دورهی تاریخی خاص را معرفی میکند و معمولن هر گفتمانی را عاالوه بار خصیصاههاای‬
‫اقتصادی یا اجتماعی‪ ،‬از ویژگیهای جغرافیایی یا زبانی برخوردار میداند‪ .‬بنابراین هر گفتمانی از سااختاری‬
‫پیروی میکند که خود این ساختار دارای ضوابطیست که قدرت را تعریف میکند‪ .‬فوکو این زیرساختها و‬
‫ساختاری را که پشت هر فکر و عملی است‪" ،‬صورتبندی دانایی" نامیده است‪ .‬در اصل این صورتبنادی‬
‫پس زمینهی همهی اندیشمندانیست که در عصر حاضر زندگی میکنند و آنها محصول ناخودآگاه معرفتای‬
‫آن دوره هستند‪ .‬همین پسزمینههاست که با استفاده از آنها‪ ،‬قدرت تعیین میکند چه میتواند باشاد و چاه‬
‫نمیتواند باشد و اینجاست که سانسور مدنظر خود را‪ ،‬اعمال میکند‪ .‬معمولن باین نظاام داناایی و قادرت‬
‫همیشه رابطهای وجود دارد که وظیفهاش‪ ،‬کنترل جهتگیری افکار اجتماع است‪ .‬به عبارت دیگر یک گفتمان‬
‫مسلط مثل یک قدرت عمل میکند‪ .‬اگر با فکر تازهای نزدیکی داشته باشد آن را به سلیقهی خودش‪ ،‬تارویج‬
‫میدهد و تحت پوشش حقیقتی که به آن معتقد است درمیآورد و با این تغییر‪ ،‬هویاتهاا باه خاود شاکل‬
‫تازهای می دهند‪ .‬گاهی با تغییر گفتمان‪ ،‬نوع نگاه به انسان اجتماعی عوض میشود‪ .‬بنابراین گفتماان مسالط‪،‬‬
‫‪21‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مردم را تحت سلطه قرار میدهد‪ .‬به نوعی افکار و اندیشههای دلخواه خود را جاذب مایکناد و باا اعماال‬
‫سانسور‪ ،‬اندیشههای دیگر را حذف میکند‪ .‬البته اواخر قرن بیستم‪ ،‬نظریهی سااختگرایی جاای خاود را باه‬
‫نگرش تبارشناسانه میدهد‪ .‬در اندیشهی فوکاو‪ ،‬معناای تبارشناسای تااثیر مساتقیمی از کتااب "تبارشناسای‬
‫اخالق" فردریش نیچه گرفته است‪ .‬در تبارشناسی هیچگونه اصل ثابتی وجود ندارد‪ ،‬هیچگوناه اصال غاایی‬
‫متافیزیکی وجود ندارد که تاریخ را ادامه بدهد‪ .‬تبارشناسی قصد ندارد که نماودار تکامال تادریجی را رسام‬
‫کند‪ ،‬در حالی که میبینیم در برخورد با یک رویداد‪ ،‬در دورههای زمانی مختلف‪ ،‬با گاردهاای متفااوت وارد‬
‫میشود و تاویل را وارد میدان میکند‪ .‬خالصه اینکه تبارشناسی به دنبال مرکززدایی از تولید نظریه است تاا‬
‫شورشی مهیا کند‪.‬‬
‫در رویکرد تبارشناسانه‪ ،‬اندیشهی سیاسی در قالب الگوهای سنتی طبقهبندی نمیشود‪ .‬غالبن وقاایعی را کاه‬
‫در یک دورهی زمانی خاص اتفاق میافتد‪ ،‬مورد تحلیل ساختاری قرار میدهد‪ .‬به طور مثال فوکو‪ ،‬گسسات‬
‫معرفتشناسانه را مطرح میکند‪ :‬او اندیشه را رویدادی میبیند که هرگز تکرار نمیشود و هرباار کاه اتفااق‬
‫میافتد وجوه تازهای پیدا میکند‪ .‬به عبارت دیگر ریشههای اندیشه را پیادا مایکناد و در دورههاای زماانی‬
‫مختلف‪ ،‬به آن هویت تازهای میدهد‪ .‬در مورد تاریخ هم فوکو معتقد است که نمیتوان حد و مرزی برای آن‬
‫قائل شد و این انسان است که به آن سلسله مراتب میدهاد‪ .‬بناابراین هماهی رویادادهای تااریخی ارزشای‬
‫یکسان دارند و این انسانها هستند که ارزش بیشتری را به برخی رویدادها میدهند‪.‬‬
‫وقتی مورخی به تاریخ میپردازد‪ ،‬آن را بر اساس عالیق فعلی و تحت سیطرهی گفتمان مسلط مینویسد‪ .‬باه‬
‫عبارت دیگر اگر امروز بخواهیم تاریخ دیروز را بنویسیم با تاریخی که پریروز نوشاته شاده قطعان تفااوت‬
‫دارد‪ .‬حال چرا تبارشناسی فوکو؟ زیرا فوکو نشان مایدهاد چاه طاور آدمهاا در دل شابکهی قادرت قارار‬
‫میگیرند و به عنوان سوژه و ابژه از آنان کار کشیده میشود‪ .‬با استفاده از تبارشناسی فوکو میتوان در ارتباط‬
‫با زندان و مجازات‪ ،‬زندگی و خطر‪ ،‬بیمارستان و بیماری‪ ،‬مدرسه و آموزش و ‪ ...‬بحث کارد و تکنیاکهاای‬
‫دیگر گفتمان مسلط را ردیابی کرد‪ .‬فوکو در بررسی ماهیت قدرت‪ ،‬از پدیدارشناسی هم تااثیر گرفتاه اسات‪.‬‬
‫رویکرد پدیدارشناسی معتقد به سوژه و ابژه بودن انسان‪ ،‬به طور همزمان است‪ .‬هم موضوع شناسایی و هام‬
‫فاعل شناساییست‪ .‬پدیدارشناسی معتقد است جهان قبل از اینکه موضوعی برای شناخت باشد‪ ،‬تجرباهای‪-‬‬
‫ست که در آن زندگی میکنیم‪ .‬به عبارت دیگر بیشتر ذهنیست تا عینی‪ ،‬چراکه شکل جهان از هر دیادی باا‬
‫توجه به اطالعات ایدوئولوژیک یک آدم خاص تغییر میکند و نمای ثابتی ندارد‪.‬‬
‫به این معنا که ذهن و عین را نمیتوانیم به عنوان یاک واقعیات یاا آگااهی در کال فارض کنایم؛ ماثلن در‬
‫پدیدارشناسی هایدگر‪ ،‬انسان به عنوان فاعل شناسا‪ ،‬با توجه به تاریخ و فرهنگی که در آن رشد کرده‪ ،‬تعریف‬
‫می شود‪ .‬هایدگر با خلق تاویل به عنوان معنای نهفته در رفتارهای اجتماعی در کتاب "هساتی و زماان"‪ ،‬باه‬
‫‪25‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫هرمنوتیک منش تازهای میبخشد؛ مثلن هرمنوتیک هایدگری برای درک هر واقعیت اجتماعی‪ ،‬ابتدا به تحلیل‬
‫زمان آن واقعیت میپردازد و ریشهی معنا و مفهوم را در رفتارها و کردارهای اجتماعی آن دنبال میکند‪.‬‬
‫فوکو در برخورد با هایدگر‪ ،‬هرمنوتیک رادیکال را مطرح میکند و مینویسد‪" :‬حقیقتی وجود ندارد و تاویل‬
‫انسانها‪ ،‬به حقیقت شکل میدهد‪ ".‬او جهان خارج را دارای اشیای بیمعنایی میداند که ما با استفاده از زبان‬
‫به آنها نگاه میکنیم‪ .‬در واقع فوکو‪ ،‬خوددرگیریها و خودفهمیهای خودمان را زبان میداند و معتقد اسات‬
‫گفتمان‪ ،‬به واقعیت شکل میدهد و جهان خارج فقط از طریق زبان وجود دارد‪ .‬خالصه اینکه معتقاد اسات‬
‫چیزی که وجود دارد نمیتواند حقیقت باشد و بیشتر تاویلیست که در هر حال تغییر میکند و سالطهی آن‬
‫به گفتمانی که قدرت طرح می کند‪ ،‬بستگی دارد‪ .‬یعنی کااملن باه خواسات قادرت مرباوط اسات‪ .‬قادرت‪،‬‬
‫عملیست که باعث تغییر دادن و جهتگیری در رفتار دیگران میشود؛ اعمالیست که روی اعماال دیگاران‬
‫تاثیر میگذارد؛ به عبارت دیگر‪ ،‬قدرت‪ ،‬عملیست که موجب تغییر‪ ،‬چرخانادن و یاا جهات دادن باه رفتاار‬
‫دیگران میشود‪ .‬ساختارِ اعمالی ست که روی رفتار دیگران تاثیر می گذارد و آنها را اغوا می کند‪ ،‬کارشاان را‬
‫راحت‪ ،‬سخت یا محدود و ممنوع میکند‪ .‬به طور کلی‪ ،‬قدرت شیوهی اعمال عمل‪ ،‬بر روی فاعل عمل است‬
‫و در این نگاه‪ ،‬مفعولی وجود ندارد‪ .‬از همین رو میتواند معرف رابطهی میان قدرت و آزادی باشد‪.‬‬
‫در یک جامعه مدرن و در اغلب کشورهای غربی‪ ،‬قدرت طراح نوعی بازی استراتژیک میان آدم هاا و آزادی‬
‫است‪ .‬البته از نظرگاه فوکو‪ ،‬میان رابطه ی ارباب و برده و رابطه ی میان قدرت و ماردم‪ ،‬تفااوت وجاود دارد‪،‬‬
‫چراکه در رابطه ی میان ارباب و برده نوعی از اجبار جسمی وجود دارد؛ مانند سالطه و سایطره ای کاه نظاام‬
‫حکومتی ایران برجسم و بدن مردم آن کشور دارد‪ .‬در واقع سلطه به رقابت نامتقارن قدرت اشاره دارد که در‬
‫آن "بنده" تابع محض است؛ خداست که دستور میدهد و رهبر است که حکم میکند‪.‬‬
‫بنابراین‪ ،‬حاشیه ای برای آزادی وجود ندارد و یا اگر هست آنقدر باریک است کاه فضاایی بارای ماانور در‬
‫اختیار انسان قرار نمی دهد‪ .‬در حالی که قدرت در یک جامعه مدرن‪ ،‬متحرک و منعطف است‪ ،‬چندگانه است‬
‫و اعمال خشونت بدنی نمیکند؛ به عبارتی این قدرت نمیتواند شکنجهگر باشد‪.‬‬
‫اما سلطه‪ ،‬با اعمال خشونت بر بدن‪ ،‬مردم را به سمت اجبار و منفعل بودن می برد‪ .‬سلطه ویران کنناده اسات؛‬
‫مثل همان وضعیتی که در ایران شاهد هستیم‪ .‬در یکی از رسانه های ایرانی‪ ،‬ویادئویی دربااره ی دختاری کاه‬
‫قربانی تجاوز شده بود‪ ،‬وجود داشت و از زبان بازپرس پرونده روایت می شد‪ .‬در تمام روایتی که باا فارض‬
‫درست بودن آن‪ ،‬از این خانم نقل شده بود‪ ،‬حتی یک گزاره وجود نداشت که ارتباطی با اعتقادات او داشاته‬
‫باشد‪ .‬تمام گزارهها در هیئت بدن‪ ،‬در باب جسم بود که به نوعی نشان دهندهی سالطهی حااکم بار بادن در‬
‫ایران بود و این در حالی است که در جوامع مدرن‪ ،‬آزادی انکار نمی شود‪ ،‬بلکه مردم با تاکتیک های درسات‬
‫به سمت آن هدایت می شوند‪ .‬در این جوامع آزادی و قدرت نه مقابل هم‪ ،‬بلکه در کنار هام و در همکااری‬
‫با هم قرار دارند‪.‬‬
‫‪23‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تحت این رویکرد تازه است که نظرگاه فوکو‪ ،‬مقابل نظریههای کساانی مثال "مااکس وبار"‪" ،‬ماارکس" یاا‬
‫"هابس" قرار می گیرد؛ چراکه در نگاه فوکو‪ ،‬قدرت مفهومی است که بایاد باه آن ماهیات داد و حتای اگار‬
‫نداشته باشد‪ ،‬باید چگونگی کسب ماهیت را به آن آموخت‪ .‬از هماین روسات کاه بارخالف اعتقااد فوکاو‪،‬‬
‫خیلی ها او را پستمدرنیست دانستهاند‪ ،‬چراکه این نگاه فوکو‪ ،‬در تقابل با نگاه گذشته گراییست که قادرت‬
‫را دیوی پلید میدانست و مردم را بردگان بسته به زنجیر آن میپنداشت؛ همان نگاهی که در ادبیات سیاسای‬
‫ما‪ ،‬مدام در حال تولید و پرداخت است‪ .‬به طور کلی از نظر فوکو‪ ،‬قدرت‪ ،‬رابطه ی میان دولت و احازاب در‬
‫کشورهای مدرن اروپایی است‪ .‬در کشورهای دیکتاتوری‪ ،‬رابطه بین دولت و مردم از جنس سلطه اسات‪ ،‬در‬
‫حالی که این رابطه در کشورهای مدرن‪ ،‬از جنس قدرت است‪ .‬فوکو این نوع نگاه قدیمی به قدرت و بساط‬
‫دادن قدرت به پادشاهی را‪ ،‬ضعفی میداند که در نقد نظریات مدرنیستهاایی چاون "وبار"‪ ،‬باه آن اشااره‬
‫می کند‪ .‬در عصر مدرن‪ ،‬قدرت ریشه در جامعه دارد و در واقع این مردمند که تاج قادرت را تقادیم دولات‬
‫می کنند‪ .‬بنابراین در این مفهوم‪ ،‬قدرت از حالت تحمیلی و بختک گونه ی خاود خاارج شاده و در تقابال باا‬
‫آزادی و مردم نیست و آن را میتوان در تار و پود جامعه مشاهده کرد‪.‬‬
‫از این نگاه در ادبیات نیز میتوان بهره برد؛ باور به این که جامعه قدرتمند است‪ ،‬حتی اگر نظام ستمگر باشد‪.‬‬
‫قدرت جامعه آنچنان مهم و تاثیرگذار است که حتی مذهبیون در نظامی چون جمهوری اساالمی‪ ،‬باه طاور‬
‫جدی و مکرر در تالش برای کسب رضایت جامعه و مردمند‪ .‬فوکو در مباحث خود به مفهوم قدرت بسایار‬
‫پرداخته است اما آن را موضوع اصلی تحقیقاتش نمی داند‪ ،‬بلکه موضوع را چگونگی و چرایی ساخته شادن‬
‫انسان به عنوان سوژه میداند؛ مثلن او هرگز جنسیت را به منظور تولید مثل و ایجاد لذت مورد تحلیال قارار‬
‫نمیدهد بلکه جنسیت را مجموعهای از رفتار و گفتار میداند که انسانها را در دایرهی مناسباتی کاه باا هام‬
‫دارند قرار می دهد؛ یعنی جنسیت از نگاه او راهبردی برای نظارت وتولیاد و اداره ی انادام ماردم در رواباط‬
‫اجتماعی آنهاست‪.‬‬
‫در اینجا میتوان به چند سوال ساده اما حیاتی در حیطهی اجتماعی ایران اشاره کرد‪:‬‬
‫اینکه قدرت‪ ،‬توسط چه کسی اداره می شود؟ کسی که برای دیگران تصامیم مای گیارد کیسات؟ چاه کسای‬
‫فعالیتهای دیگران را برنامهریزی میکند و اساسن تصمیم گیریها چه طور صورت میگیرد؟‬
‫فوکو میگوید‪" :‬قدرت همه جا هست‪ ،‬نه برای اینکه همه جا به چشم میآید‪ ،‬بلکه برای اینکاه از هماه جاا‬
‫سرچشمه می گیرد‪ ".‬او معتقد است که قدرت اساسن از پایین به باال حرکت می کند‪ ،‬اما در جواماع اساالمی‬
‫قدرت‪ ،‬از باال و از آسمانها به پایین‪ ،‬به مردم‪ ،‬تحمیل میشود و یک انسان نقش خدا را ایفا کرده و در راس‬
‫قدرت قرار می گیرد‪ .‬در چنین جامعه ای طرح نظریاتی از سوی روشنفکران مذهبی که قواعد اسالمی را اجرا‬
‫نشده و ناقص میدانند بسیار مضحک است‪.‬‬
‫‪28‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫با این تفاسیر‪ ،‬چه طور می توان فاصله ی میان قدرت در ایران و قدرت از نظرگاه فوکو را از بین برد؟ تعریف‬
‫فوکو ازقدرت‪ ،‬ماحصل تجربیات تاریخیست که از قرن هفدهم تا به امروز بر جوامع غربی گذشته است‪ .‬در‬
‫حالی که سیستم حکومتی ایران در حال تجربه ی همان سرنوشتی ست که اروپا در قرون وساطی پشات سار‬
‫گذاشته بود و به طور کامل شکست خورده قلمداد شد‪.‬‬
‫در جوامع مدرن‪ ،‬قدرت عمل گر است‪ ،‬امتیازی برای حزب حاکم محسوب نمی شود و حتای اگار ایانطاور‬
‫باشد‪ ،‬هرگز امری مطلق نخواهد بود‪ ،‬چراکه قدرت‪ ،‬مجموعهای از شبکههای به هام مارتبط اسات و هرگاز‬
‫نمی تواند یک کل واحد محسوب شود‪ .‬در کشورهای غربی با قدرت به شکل محلای آن یاا باه عباارتی باا‬
‫مفهوم میکروفیزیک آن مواجه هستیم که به آسانی قابل تحلیال و بررسای میکروساکوپیک اسات‪ .‬در واقاع‬
‫قدرت های کوچک تشکیل دهنده ی ماهیت کلی قدرت هستند و نمی توان آن را در یک فرم کلای و در یاک‬
‫واحد متمرکز کرد‪ ،‬چراکه قدرت در این جوامع نوعی از تکنولوژی ست که نقشی انضباطی را بر عهاده دارد؛‬
‫این تکنولوژی در قالب نهادهای کوچکی مثل کارخانه‪ ،‬دانشگاه‪ ،‬بیمارستان‪ ،‬مدرسه‪ ،‬زندان و ‪ ،...‬تکنیک های‬
‫مراقبت و نگهداری خاصی را اعمال میکند‪.‬‬
‫همانطور که گفته شد‪ ،‬کشورهای غربی طی پشت سر گذاشتن سلطهی حاکمان در قرنهای هفده و هجاده‪،‬‬
‫هدف شان تامین رفاه و سالمت مردم بود و پس از آن در قرن نوزده‪ ،‬با موکاد کاردن تکنولاوژی انضاباطی‪،‬‬
‫آناتومی سیاسی بدن را به میان آوردند‪ .‬این جوامع طی تجربه و اصالح و غلطخوانیهای مکرر‪ ،‬در نهایت به‬
‫ماهیت امروزی قدرت دست پیدا کردند‪ ،‬در حالی که هیچکدام از تجربیات پشت سار گذاشاته شاده ی ایان‬
‫جوامع در شرق و به خصوص در ایران اتفاق نیفتاده است‪ ،‬باه طاوری کاه ماردم در ایاران هناوز در حاال‬
‫تجربه ی مراقبت و تنبیه‪ ،‬آن هم در قالب شکنجه و در ژانر نمایش عمومی (مانند اعادام و سنگساار در ماال‬
‫عام) است‪ .‬فوکو دگرگونی و تحول در شیوهی اعمال قدرت را با گاذر از یاک جامعاهی نمایشای باه یاک‬
‫جامعه ی مبتنی بر مراقبت توضیح می دهد و در گزاره ای نیز می گوید‪" :‬جامعه ما دیگر جامعه نمایش نیسات‬
‫بلکه جامعه مراقبت است‪ ".‬در زیر سطر تصاویر‪ ،‬بدنها در محاصرهاند‪.‬‬
‫همین گزاره را میتوان از چند جهت مورد تحلیل ساختاری قرار داد‪ .‬فوکو سیستم سلطهای را که در ایران به‬
‫فجیعترین شکل آن صورت گرفته مبتنی بر خصلت تعذیری می داند و آن را تکنولوژی سیاسی بدن می ناماد‬
‫(البته این غلطخوانی فوکو است که من آن را متصل می کنم به نظام حاکم در کشور ایران)‪ .‬در ایان سیساتم‬
‫سلطه‪ ،‬بدن در ابتدا محاصره و سپس به عبارتی‪ ،‬داغ و کوبیده شده تا به مثابه حیوانی وحشای‪ ،‬رام و تربیات‬
‫شود‪ .‬در جوامع اسالمی سیستم سلطه‪ ،‬تمرکز مطلق دارد و نقش مغز جامعه را ایفا کارده‪ ،‬کنترلای واحاد را‬
‫برقرار میکند و جامعه نیز‪ ،‬مانند اعضای دیگر بدن تنها مجری دستورات این مغز هستند‪.‬‬
‫در حالی که در جوامع مدرن‪ ،‬قدرت مثل ماشینی ست که هزاران موتور در سرتاسر آن کار گذاشته شده و در‬
‫قالب قدرتی مستقل مشغول فعالیت است؛ مثلن کشور آلمان‪ ،‬در هر شهری موتوری کاار گذاشاته شاده کاه‬
‫‪23‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دارای جایگاه و کاراکتر خاص خود است؛ به عنوان مثال فرانکفورت مرکز اقتصادی آلمان اسات‪ ،‬هاامبورگ‬
‫مرکز تجارت و برلین مرکز سیاست ‪ ...‬در کشورهای غربی‪ ،‬قدرت به وسیله ی علوم انسانی تعریف می شود‪،‬‬
‫چراکه همین علوم انسانی و اجتماعی جزئی از فرایند اعمال قدرت به حساب می آیند و این علوم هستند که‬
‫گفتمان های مختلف را در قالب روابط و ساختار قدرت می نشانند‪ .‬در حالی که حکومت اسالمی ایران‪ ،‬سعی‬
‫در نابود کردن علوم انسانی دارد‪ ،‬به طوری که رهبر معتقد است بساط علوم انسانی باید از تمام دانشاگاههاا‬
‫برچیده شود و بالهت محض اینجاست که در کشاوری کاه رئایس جمهاور و نظاام سیاسای و اجتمااعی‬
‫مشخص دارد‪ ،‬نهادی مثل بخش علوم انسانی دانشگاه‪ ،‬باه نظریاه پاردازی جهات چگاونگی اداره ی کشاور‬
‫می پردازد و سعی می کند سیستم آموزشی کشور را به اسالمی گرایی بر اساس قوانین حاوزه ی علمیاه پیوناد‬
‫دهد‪ .‬چنین اعمال قدرت هایی نیاز به مقاومت دارد‪ .‬این مقاومت در برابر قدرت را می توان در زیرسیستم هاا‬
‫اعمال کرد؛ مانند ایستادگی زن در مقابل مرد‪ ،‬ایستادگی کودک در مقابل والادین یاا مانناد عصایان بیمااران‬
‫روانی علیه روانکاوها‪ .‬این نگاه دوباره و نگاه اعتراضی باید در زیرسیستم های جامعه تزریق و ایجااد شاود‪،‬‬
‫چراکه بهترین راه برای مقابله با یک سیساتم دیکتااتوری وسایع‪ ،‬تزریاق مقاومات و اعتاراض در نهادهاای‬
‫کوچک و بخشهای زیرین جامعه است‪.‬‬
‫فوکو سوژه را مخلوق قدرت می داند؛ یعنی سوژه مخلوق ساختارهای میکروفیزیک قدرت است‪ ،‬چون فارد‬
‫انسانی را یک واقعیت میداند که محصول و پرورش یافتهی قدرت در قالب تکنیکهاییست که باه عناوان‬
‫تکنیکهای انضباطی مطرح میکند‪ .‬اگر چه فوکو بیشتر از قدرت در جوامع مدرن و تحول یافتاه و پیشارفته‬
‫بحث میکند که در آنها روندهای دموکراتیک اجرا شده و قدرت مرکزی در قالاب دولات کامرناگ شاده‬
‫باشد‪ ،‬اما نگاه فوکو را با کمی تغییر میتوان با شرایط امروز ایران تطبیق داد‪ ،‬چراکه میبینیم حکومات ایاران‬
‫به خودش نام جمهوری داده و هر چهار سال بالماسکه ای به شکل انتخابات برگزار میکند‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬
‫از صورت مدرن استفاده میکند و نشانههای بدل شده به سلطه در قدرت در آن وجود دارد‪.‬‬
‫ما در دهکدهی جهانی مارشال مک لوهان زندگی میکنیم؛ در این دهکده قدرت دیگر یک قطبی و با نگاه از‬
‫باال نیست‪ .‬در حال حاضر در هر کشوری که در دهکدهی جهانی مارشال مک لوهان اسات‪ ،‬در آن‪ ،‬قادرت‪،‬‬
‫مجموعهای از گزارههاست که به طور مستقل در همهی نهادها تولید میشود‪ .‬در حالی که در ایران مشااهده‬
‫میکنیم که تمامی مسائل زیر نظر شخص اول حکومت است‪.‬‬
‫خالصه اینکه میشود به گزاره سازی و روشنگری در نهادهای کوچاک مثال خاناه‪ ،‬مدرساه و کوچاه و ‪...‬‬
‫پرداخت و حرکتی از پایین به باال شروع کرد‪ .‬معتقدم تنها راه مبارزه این است که جای میکروفنها را عوض‬
‫کنیم و تریبونهای تازهای را مطرح کنیم و آن موضوعی را که به عنوان نمایههای قدرت محسوب میشود را‬
‫به چنگ بیاوریم و نقطهی مرکزی دیگری را تعریف کنایم؛ باه طاور مثاال فضاای مجاازی مثال فیسابوک‪،‬‬
‫اینستاگرام و تلگرام در این راه نقش مهمی را میتوانند ایفا کنند‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫میتوان با ایجاد یک فضای میکروسکوپیک در صورتبندی سلطه دست برد و قواعد تازهای را به مرکزهای‬
‫سلطه تحمیل کرد و تکنیک های انضباطی قدرت را جایگزین سرکوب کرد و یا با انکار سااختار دولات‪ ،‬آن‬
‫نقشی را که باعث هویتسازی دولت میشود از آن سلب کرد؛ به طور مثال میبینیم کاه در دنیاا رهبار هار‬
‫کشور‪ ،‬نمایهای از آن کشور است‪ .‬چه طور میشود این نمایه را از رهبران جمهوری اسالمی گرفت؟‬
‫میتوان با کمک مطبوعات و فضای مجازی‪ ،‬تکنولوژی قدرت را جانشین نظام سلطه کرد و این کار جاز باا‬
‫روشنگری و کار تئوریک در عرصههای کوچک امکانپذیر نیست‪ .‬تجربهی صد سالهی ما نشان میدهد کاه‬
‫نمیشود بدون انهدام جعل‪ ،‬به سلطهی جعل پیروز شد‪ .‬با نگاه به تجربهی انقالب پنجاه و هفت‪ ،‬میبینیم که‬
‫جعلی را از سکو پایین آوردند و چون نیروی مخالف از شاعور کاافی برخاوردار نباود‪ ،‬جعال مضااعفی را‬
‫جانشین آن کردند‪ .‬استفاده از تکنیک جعل سازی در طی سی و چند سال اخیار نشاان مایدهاد‪ ،‬جمهاوری‬
‫اسالمی آلترناتیو خودش را برای روز مبادا در بایگاانی ذخیاره کارده اسات‪ .‬حتای بادون آنکاه بفهمایم در‬
‫اندیشهها نیز دست میبرد و تمامی این فعالیتها با پولی که متعلق به ماست انجام میشود و این مسائله باه‬
‫هیچ عنوان مسئلهی کوچکی نیست‪ .‬ما نمیتوانیم انکار کنیم که مدرنیزاسیون در ایران اتفاق افتاده است‪ .‬یک‬
‫حکومت دیکتاتوری بعضی از نشانه های جهان مدرن را گرفته تا بتواند خودش را مدام بازتولید کناد‪ .‬نبایاد‬
‫فراموش کرد که برای برخورد با ابلیس باید از استتیک ابلیس برخوردار بود‪.‬‬
‫من فکر میکنم نتیجهی صد سال مبارزهی ما نشان میدهد که مبارزه را باید به سمت مبارزهی شعوری بارد‪.‬‬
‫من با جنبشی موافقم که همراه با شعور باشد‪ .‬در رسانههای بی بی سی و صدای آمریکا چه کسانی مشاغول‬
‫فعالیتند؟ دقیقن همان کسانی کاه پارورش یافتاه ی هماان گفتماان مسالط هساتند‪ .‬بحاث گفتماان مسالط‬
‫واقعیتیست که در ایران در حال اتفاق افتادن است‪ .‬در سی و چند سال حکومت جمهوری اسالمی‪ ،‬گفتمان‬
‫شکل عوض نکرده است‪ .‬من نشان می دهم که این گقتمان چگونه تغییر شکل میدهد و ما چگونه مجبوریم‬
‫برای تغییر گفتمان‪ ،‬آگاهی بدهیم‪ .‬به نظر من "فوکو" تنها کسیست که باه جزئیاات قادرت مایپاردازد‪ .‬او‬
‫هرگز "مارکس" و "ماکس وبر" را رد نمیکرد‪ ،‬بلکه بازیهای تازهای را به وجود میآورد‪ .‬باید قباول کنایم‬
‫که تنها جریان فکرساز در جامعهی ما همان جنبش چپ ماسات‪ .‬حتای دوم خاردادیهاا نیاز در بخشای از‬
‫مسائل از جنبش چپ‪ ،‬خط فکری میگیرند‪.‬‬
‫من فکر میکنم اتفاقن در اندیشههای اپوزیسیون باید دست برد‪ .‬به عبارت دیگار‪ ،‬زیرسااخت گفتماانی کاه‬
‫اپوزیسیون پیشنهاد میدهد بسیار متاثر از زیرساخت "مارکس" است‪ ،‬بدون توجه به ایانکاه "ماارکس" در‬
‫زندگی دوبارهای وارد "پسامارکسیسم" میشود‪ .‬در واقع یک پسامارکسیست همان "مارکس" است اما بسط‬
‫داده شده و وارد جزئیات شده است‪ .‬بحث من با تاکید روی نظریات "فوکو" است‪ ،‬چراکه فوکو در ارتبااط‬
‫با جزئیات بحث کرده است و یک دستگاه قدرتشناسی ارائه میدهد‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫من کارکرد سلطه را از کارکرد قدرت منفک کردم و قدرت مدرن در جهان مدرن را تعریف کردم و متقابل با‬
‫آن‪ ،‬نشانههای سلطه را نیز مورد بحث قرار دادم‪ .‬رهبران جمهوری اسالمی از سیستم سلطه پیروی مایکنناد‬
‫اما از تعریف قدرت برخوردارند؛ به عبارت دیگر‪ ،‬ما با یک دوآلیسم طرف هستیم؛ آنها مدام صاف عاوض‬
‫می کنند‪ .‬باید کاری کرد که دیگر نتوانند صف عوض کنند و تزویر را در سیستم برخوردیشان موکاد کنناد‪.‬‬
‫آن موضوعی که در طی سی و چند سال اخیر شاهد آن بودیم چیزی جز شعار نبود و اتفاقن شعار بحثیست‬
‫که جمهوری اسالمی از "فوکو" به نفع خود استفاده میکند؛ به عنوان مثال از رویکردهای کناونی جامعاهی‬
‫مدرن و قدرت سخن میگوید و آن‪ ،‬مسئلهی معناسازیسات‪ .‬در واقاع نمایتاوانیم بگاوییم کاه جمهاوری‬
‫اسالمی معناسازی نمیکند‪ ،‬بلکه معناهای منحط خود را تولید میکند‪.‬‬
‫باید این نکته را مدنظر داشت که مبارزه‪ ،‬تنها دست به اسلحه بردن نیست‪ ،‬بلکه الزم است که استتیک نوینی‬
‫را تعریف کنیم و نگاه دیگاری را انتقاال دهایم؛ روی ایان نگااه بایاد فکار کارد‪ .‬در ایانجاا ساعی کاردم‬
‫زیرساختها و گاردهای برخورد و روشهای ریز را تشریح کنم‪.‬‬
‫ما همیشه با کهنالگوها طرف هستیم و جزئیپردازی را یاد نگرفتیم‪ .‬مسئلهی ما مسئلهی مرگ و زندگیست‪.‬‬
‫خالصه اینکه میتوان مبارزه را گستردهتر کرده و به آن منشی شعوری داد‪.‬‬
‫‪32‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ارزش کاندید در بالماسکه انتخابات‬

‫جهانِ ما‪ ،‬جهان قبول و باور کپیهاست‪ ،‬نمودها فراوانند‪ ،‬نمادها بسیارند‪ ،‬کپیها را میبینیم اما اصالشاان را‬
‫نمیبینیم چون وجود ندارند‪ .‬چهل سالی میشود که دنیا عوض شده‪ ،‬البته تغییری درکار نبوده و تنهاا جاای‬
‫آن را با دنیای دیگری عوض کردهاند‪ .‬حاال دیگر ما در خیال غوطهوریم و هیچ چیاز واقعای نیسات‪ .‬دیگار‬
‫افیون‪ ،‬جهان دیگر نمیدهد بلکه جهان خود افیونی شده‪ .‬سرمایهداری کارها را آسان کرده‪ .‬اگر پیشتر برخی‬
‫قرصکی میانداختند باال یا چیزکی تزریق میکردند تا وارد فضاایی مالنکولیاک شاوند‪ ،‬حااال جهاان چناان‬
‫مالیخولیایی شده که افیون در قیاس با آن آدامس خروسنشانی بیش نیست‪ .‬تشخیص مرزهای باین خیاال و‬
‫واقعیت کم کم میرود که محال شود‪ .‬بیش از دو دههست که استتیک کارتونها عوض شده‪ ،‬به کودکانماان‬
‫یاد دادهایم از واقعیت دوری کنند و تا میتوانند در عالم خیال معلق بمانند‪ .‬هاالیوود جاادوگر بزرگایسات‪،‬‬
‫حاال نیز تماشای سینمای تخیلی و باور مردهگانی که در آن وول میخورند چنان فراگیر شده که خیل زامبی‪-‬‬
‫ها از فیلمها پریدهاند بیرون و وارد زندگیها شدهاند‪ .‬با سیطرهی وهم‪ ،‬توهّم تنها چیزیسات کاه باه آن دل‬
‫خوش کردهایم‪ .‬سرمایهداری برای اینکه واقعیتِ این جهنم را از یاد ببریم بهشت را به زمینِ خیاال آورده تاا‬
‫فراموش کنیم زندگی یک شانس است‪ .‬در اوانِ پروژهی خیالسازی‪ ،‬ما با کپیهاا طارف باودیم؛ یعنای اول‬
‫وانهادهها که اغلب وجه بیرونی داشتند وارد زندگی شدند و سپس نمودها را عرضه کردند که دیگر رجعات‬
‫به بیرون نداشتند و ما که چشمهامان به کپیها عادت کرده هنوز خیال میکنیم با شکلی از زندگی طرفیم‪ ،‬در‬
‫حالی که مردهایم و تنها در خیال وجود داریم‪ .‬پدیدههای تازه دیگر رجعت به بیارون ندارناد‪ .‬سارمایهداری‪،‬‬
‫این خدای تازه‪ ،‬حتی کپیِ خدای ادیان نیست که الاقل بشارت بهشت میداد بلکه خدایی سراسار کیفرسااز‬
‫است‪ ،‬البته وقتی کسی کمک میخواهد بی شک به او کمک میکند اما تنها کمک میکند که در گاورش آرام‬
‫بگیرد‪ .‬ایران اسالمی نیز زیرمجموعهای از همین جهان سرمایهداریست‪ ،‬با ایان تفااوت کاه در آن صانعت‬
‫تحمیق نقش اول را ایفا میکند‪ .‬اگر در جهان غرب همه چیز با یاری پستمدرنیسام باه سارعت در آیناده‬
‫پرتاب میشود‪ ،‬ایران آزمایشگاه ارتجاعیِ سرمایهداریست که توسط ایدههای سنتی و خرافی به عقب راناده‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫میشود و صدا و سیمای جمهوری اسالمی با سریالهایی که تولید میکند در ایان بااره رُلای مرکازی دارد‪.‬‬
‫مثلن در سریال تلویزیونی "ملکوت" تمام عناصر خرافی به یکباره از حاشیه وارد صحنه شده‪ ،‬فیزیک جای‬
‫خود را کاملن به متافیزیک میدهد‪ .‬بی شک اگر چنین سریالی در تلویزیون بریتانیا به نماایش درآیاد شاکی‬
‫ندارم که فرداش با اعتراضی سراسری روبرو خواهد شد‪ ،‬اما مردم در ایران دیگار عاادت کاردهاناد و انگاار‬
‫زندگیشان نیز شبیه همین فیلمها شده که توجهی به تزریق و پخش سرتاسری بالهت ندارند‪ .‬جهاان اماروز‬
‫زیر سیطرهی زامبیهاست‪ ،‬با این فرق که رهبران کشورهای غربی زامبیِ انسانِ امروزند و فرماندهان باالدی‬
‫چون ایران‪ ،‬زامبیهایی هستند که از تهِ تاریخ‪ ،‬برای ماموریت احضار شدهاند‪" .‬برواقعیت" پاارادایم تاازهای‪-‬‬
‫ست که نقشی بنیادی در تعیین شرایط فرهنگی ایران دارد و قاادر اسات جلاوی شاناخت را گرفتاه‪ ،‬آن را‬
‫فریب داده و مدام چند وانهادهی بدل در برابرش قرار دهد‪.‬‬
‫پیشتر گفته بودم که انتخابات در ایران تنها نیروگاهیست که الکتریسیته مصارفی ساردخانههاای فکاری را‬
‫تولید میکند‪ .‬سردخانهای که در آن تنها از جسد ایدئولوژی اسالمی نگهداری میشود و اگار برساد آن روز‬
‫که به این سردخانه برق نرسد‪ ،‬کار خالفت اسالمی دیگر تمام است‪ .‬خیلیهاا باه دلیال تنگناای معیشاتی و‬
‫اقتصادی فکر میکنند با انتخاب کسی مثل رفسنجانی میتوانند خود را از این مخمصاهی اقتصاادی نجاات‬
‫دهند‪ ،‬در صورتی که تجربه بیست و چهار سال گذشته نشاان داده‪ ،‬جمهاوری اساالمی در عرصاهی کاالن‬
‫همیشه مجبور بوده تابع سیاستگذاری اقتصاد جهانی باشد و این دسته از مردم غافلند که هار کاه بیایاد در‬
‫عرصههای کالن اقتصادی کاری از دستش برنمیآید و مجبور است تابع رهنمودهای صندوق بینالمللی پول‬
‫باشد‪ .‬در واقع مرگ جمهوری اسالمی پیشتر اعالم شده‪ ،‬جسدش در سردخانهی ایدئولوژی منتظار تشاییع‬
‫است و تنها شرکت گسترده مردم در انتخابات میتواند این تشییع جنازه را به تاخیر انداخته فرصت بیشتری‬
‫به ظلم و چپاول بیت رهبری بدهد‪ .‬خالصه اینکه انتخابات ریاست جمهوری یکی از مهامتارین بالماساکه‪-‬‬
‫هاییست که هر چهار سال یک بار در ایران اجرا میشود تا شناخت و شعور اجتماعی دوبااره تسات شاود‪.‬‬
‫حاال زامبی خامنهای چند ابژهی زیردستی را به میدان فرساتاده در فروشاگاه انتخاباات‪ ،‬در معارض فاروش‬
‫گذاشته‪ ،‬مردم هم ماندهاند از این حراجی خرید کنند یا نه! در واقع کاندیداهای ریاست جمهوری اباژههاایی‬
‫هستند که نقش کاالیی واحد با برندها و مارکهای مختلف را ایفا میکنند‪ .‬برخی از این برندها ممکن است‬
‫چشمنواز باشد اما بی شک هیچ کدام به کار دولت این خانهی بزرگ ملت نمیآید و جز تخریب کامل خانه‪،‬‬
‫کاری از دست هیچکدام ساخته نیست‪.‬‬
‫"ژان بودریار" متاثر از مارکس و "ژرژ باتای" پنج نوع ارزش برای اشایا و اباژههاا قائال باود‪ .‬اول "ارزش‬
‫مصرفی" که به نیاز ویژهای پاسخ میدهد و بهایی معادل فایدهای که هار کااال مایرسااند دارد‪ .‬دوم "ارزش‬
‫معاوضهای" که همان قیمت شی است و کار داد و ستد در بازار را آسان میکند‪ .‬سوم "ارزش نماادین" کاه‬
‫قیمت در آن نقشی ندارد؛ مثل شاخهی گل رُزی که به معشوق تقدیم میشود‪ .‬چهارم "ارزش نشانهای" کاه‬
‫‪34‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫در آن فایده و وجه مصرفی شی چندان مهم نیسات‪ ،‬بلکاه در یاک جامعاهی مصارفی باه شاخص منزلتای‬
‫اجتماعی میدهد؛ مثل برَند و مارک لباسهایی که خیلیها میپوشند و آخرین "ارزش رمزی" است که ایان‬
‫روزها نقشی مسلط دارد و عالوه بر نقش نمادین رُلی آنجهانی نیز ایفا کرده‪ ،‬به شی ماهیتی "برواقعی" می‪-‬‬
‫دهد‪ .‬اگرچه بین کاندیداهای انتخابات ایران‪ ،‬رفسنجانی و مشایی تعداد بیشتری از این ارزشها را باه خاود‬
‫اختصاص میدهند‪ ،‬با اینهمه محال است زامبی خامنهای این دو نفر را که نمایی از خطرناکند‪ ،‬وارد دستگاه‬
‫خالفت خود کرده‪ ،‬برای مجتبای جوان رقیب بسازد‪ ،‬پس باز مثل سال ‪ 84‬وانهاادهای گمناام را از صاندوق‬
‫انتخاباتی بیرون خواهد کشید‪ .‬اما اینکه روی ابژههایی چون رفسنجانی و مشایی انگشت گذاشتهام بیشتر باه‬
‫خاطر این است که هر دو عالوه بر اینکه مثل بقیه کاندیداها از ارزشهاای مارکسایِ مصارفی و معاوضاهای‬
‫برخوردارند‪ ،‬برخالف دیگر کاندیداها ارزشهای تازهای را نیز مال خود کردهاند‪ .‬رفسنجانی از اوان حکومت‬
‫اسالمی نفر دوم این نظام بوده‪ ،‬پس برای تمام دلبستگان واقعی جمهوری اسالمی‪ ،‬به مثابهی استوانهی نظام‪،‬‬
‫ارزشی نمادین دارد و عالوه بر آن به خاطر حمایت خاتمی‪ ،‬مارک اصالحطلبی بر آن الصاق شاده‪ ،‬از ارزش‬
‫نشانهای نیز برخوردار است‪ .‬مشایی فاقد ارزش نمادین است اما به دلیل همراهی با دولت و پشتوانه مالی باال‬
‫میتواند حمایت قشر فقیر جامعه را جلب کند‪ ،‬پس او نیز بدونِ برَند به بازار نمیآید و از این بابت ارزشای‬
‫نشانهای دارد و از اینها مهمتر‪ ،‬مشایی طی سالهای اخیر با موکد کردن اماام زماان در گفتماانش‪ ،‬توانساته‬
‫خود را به مثابهی یک کپی از "مهدی" به ماوراء گره بزند و به عنوان یک "برواقعیت" مطارح کناد‪ .‬از ایان‬
‫لحاظ او تنها ابژه در فروشگاه انتخاباتیست که از ارزش رمزی نیز برخوردار است‪ .‬مشایی توانساته خاود را‬
‫نزدیکترین فامیل امام زمان جا بزند‪ ،‬در حالی که حتی کپیِ او نیست‪ ،‬بلکه یک نماود اسات چاون اصال آن‬
‫وجود ندارد؛ با اینهمه به مثابهی دالی که از معنای خود سبقت گرفته مردم او را از دور مایبینناد و بارایش‬
‫ارزشی رمزی قائلند‪ .‬در اغلب کشورهای غربی ایدئولوژیها و احزاب‪ ،‬معنا را ساخته و از طریق مادیاها باه‬
‫مردم اعالم میکنند؛ اینگونه تودهی مردم در دسته بندیهای فکری قرار گرفته‪ ،‬در انتخابات معناای دلخاواهِ‬
‫خود را ارباب میکنند‪ .‬اما حکومت سنت در ایران با تزریق بالهت طی سالها موفق شاده اکثریات ملات را‬
‫معنازده و منگ کند‪ ،‬در نتیجه حاال که پل ارتباطی مردم با معنا خراب شده‪ ،‬اغلب پی رمز میگردناد و تنهاا‬
‫رمزگان را میگیرند‪ .‬این بخش از مردم که اکثریت جامعه مصرفی را تشاکیل مایدهناد تمایال عجیبای باه‬
‫مصرف سیاست دارند و چپ و راست برایشان فرقی نمیکند بلکه تنها نگاهی لذتجویانه به منااظرههاای‬
‫انتخاباتی و تبلیغات خیابانی دارند و فقط رمز و "برواقعیت" است که به آنها خط میدهد و احمدینژاد باا‬
‫اشراف بر این نکته‪ ،‬طی چند ماه اخیر با واگذاری رایگانِ مسکنِ مهر‪ ،‬توانسته تمام مداحان‪ ،‬این بلنادگوهای‬
‫رمزگان را تطمیع و برای تبلیغ مشایی بسیج کند‪ .‬از طرف دیگر چنین مردمی با فکر کردن بیگانهاناد و آن را‬
‫بلد نیستند‪ ،‬پس ترجیح میدهند به دستگاههای تبلیغاتی تکیه کنند که در این صورت نیز مشایی با توجه باه‬
‫حمایت دولت از قدرت بیشتری برخوردار است‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫امروزه در ایران ابژهها عوض شدهاند اما سوژهها هنوز دست نخورده باقی ماندهاند و از لحاظ عینی کمتارین‬
‫ربط را به ایرانِ دهه شصت دارند‪ ،‬با اینهمه هنوز درون همان است که بود‪ .‬عالقهی روزافزونِ زنان ایرانای‬
‫به عمل زیبایی‪ ،‬بهترین تمثیل برای اوضاع ایران است؛ زنها بینیشان را عوض کردهاند‪ ،‬زیار گوناههاا تیلاه‬
‫کاشتهاند‪ ،‬پستانها باد کرده‪ ،‬پوستها دیگر چروک ندارد و اغلب در باشگاههاای بادنساازی مشاغولند اماا‬
‫ماهیت هنوز همان است‪ .‬زن امروز‪ ،‬زن تازهای را جانشین بیرون خود کرده اما هنوز هماان سایرت و هماان‬
‫جنس را داراست‪ .‬تا دیروز شصت ساله بوده اما حاال سی سال کم کرده ولی کافیست لمسش کنی تا بفهمی‬
‫که با یک بدل طرفی؛ او حاال نه امروزیست نه دیروزی! حکومت اسالمی ایران نیز همین وضع را دارد‪ .‬ناه‬
‫دیگر از آن شعارهای دیروزین خبریست نه ربطی به آنچه که ادعا میکند دارد‪ .‬این "برواقع" ایدئولوژیک‪،‬‬
‫عروسک تازهی سرمایهداریست و با کمی دستکاری‪ ،‬کم کم دارد به دیگر کشورهای مسلمان نیز صادر می‪-‬‬
‫شود‪ .‬مدرنیزاسیون ایرانی تمام مرزها را برداشته دیگر همه چیز در ایران اقتصادی و سیاسیست و تشخیص‬
‫مرزهای بین تصنع و اصیل دیگر محال است‪ .‬امر خیالی و واقعی چنان دچار اینهمانی شده که حاال بهترین‬
‫نام برای پدیدههای تازهای که در مرز بین خیال و واقعیت زندگی میکنند "برواقعی" است‪ .‬آنها ربطای باه‬
‫فراواقعیت و تخیل ندارند‪ ،‬چون درونشان هنوز قدیمیست اما بیرونشان عوض شده؛ ربطی به قدیم نادارد‬
‫و بیرونِ دیگری جانشین عینیت قبلی شده؛ یعنی بر امر واقع‪ ،‬نمودی قرار داده شده و نمودار ایان قراردادهاا‬
‫هر چهار سال یک بار به رویتی سرتاسری میرسد‪ .‬در انتخابات پیش رو‪ ،‬بی شاک طیافِ اصاالحات جاار‬
‫خواهد زد که رفسنجانی عوض شده‪ ،‬در حالی که او فقط عوضیتر خواهد شد‪ .‬حتی خود هاشمی هم مای‪-‬‬
‫داند که دیگر برای حکومت مهرهای سوخته محسوب میشود‪ ،‬با اینهمه میداند که مایتواناد درصادی از‬
‫مردم را پای صندوق بکشاند‪ .‬زامبی خامنهای هم گرچه پیشتر مرگ سیاسی خود را اعالم کرده اما اتاقهای‬
‫فکر جمهوری اسالمی زبدهتر از آن است که اجازه دهد آقا فریب نقاب تازهی هاشمی را بخورد‪ .‬با اینهماه‬
‫زامبی خوب میداند که نیروگاه ایدئولوژیک اسالمی از انرژی تهی شاده حااال تنهاا عنصار نجاات بخاش‪،‬‬
‫مقبولیت مردمیست و تنها از طریق انتخاباتی آزاد و پرشور است که میتواند به جهان اعاالم کناد عمارش‬
‫سرنرسیده‪ ،‬پس وانهادهای چون خاتمی را دُمِ هاشمی کرده‪ ،‬هر دو را در هیئتی واحد کاه رفسانجانی جدیاد‬
‫نام دارد برای گرم کردن تنور انتخابات وارد صحنه کرده؛ اینگونه به بالماسکهی انتخاباتی شاوری مضااعف‬
‫میبخشد‪ .‬به زودی ایران برای چند هفته بدل به دیزنی لند خواهد شد و مردم مجال پیادا خواهناد کارد باه‬
‫دورانِ کودکی برگشته‪ ،‬بازیِ دلخواهشان را داشته باشند‪ ،‬در فضای کودکانهای که حاصل میشود همه به امید‬
‫دوباره درود خواهند فرستاد و فراموش خواهند کرد که در میانهی فیلم قبلی‪ ،‬تنها تیازری سای ثانیاهای کاه‬
‫سینمای دیگری را تبلیغ خواهد کرد پخش خواهد شد و فیلمی که طی این سالها در حال اکران بوده راهای‬
‫ندارد مگر خود را تا مرگ کامل ادامه دهد‪ .‬پیشتر احمدینژاد برای اجرای پروژهی ایرانِ مارده‪ ،‬کاه زامبای‬
‫خامنهای کارگردان دست نشاندهی آن است بی شک بهترین انتخاب بوده‪ ،‬حاال نیز باید احمدینژادِ دیگاری‬
‫‪35‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نقش او را دنبال کند که بی شک مشایی نیست و نخواهد بود‪ .‬مشایی اگر از گلوی شورای نگهبان عبور کند‬
‫تنها س ی ثانیه به طول آن تیزر تبلیغاتی اضافه خواهد کرد‪ .‬و این فقط برای آن است که نشان دهند دمکراسیِ‬
‫مسلمان شده در ایران واقعیت دارد‪ .‬در واقع مشایی بعدِ رفسنجانی بهترین بازیگر برای تشویق اهالیِ فرهنگ‬
‫عامیانه و عوام است که تنها برای دریافت رمزگان بلیط سینما میخرند‪ .‬بی شک هم رفسنجانی و هم مشایی‬
‫بازیگران اصلی فیلم انتخاباتی پیش رو خواهند بود که اولی برای اینکه عبودیت به درگاه زامبی بزرگ را باه‬
‫اثبات برساند به میدان آمده و دومی هم احمدینژادی متافیزیکی را نمایش خواهد داد‪ .‬بی شاک ایان فایلم‬
‫انتخاباتی به شدت دیدنی خواهد شد‪ .‬باید دید که رفسنجانی را چه طور روتوش میکنند یا چه بالیی بر سر‬
‫و روی احمدینژاد میآورند تا مشایی از آن بزند بیرون! افسوس که پردهی دوم ایان فایلم دوبااره ماردم را‬
‫مأیوس خواهد کرد چون کارگردانِ این سینمای درِپیتی ناچار است هاشمی یا مشاایی را باا لگاد از صاحنه‬
‫بیر ون کرده‪ ،‬رُلش را به یکی از سیاهی لشکرهای سابق بیت رهبری که تااکنون در پساتوهای سیاسات قادم‬
‫میزده داده است‪ ،‬در دور دوم انتخابات‪ ،‬بی شک هم او رئیس جمهور ملت غیور ایاران خواهاد شاد‪ .‬درکِ‬
‫این نکته خیلی سخت نیست که زامبی خامنهای به تنها چیزی که فکر میکناد‪ ،‬حکاومتی خاانوادگیسات و‬
‫دوست ندارد مار در آستینِ مجتبای جوان بیندازد‪.‬‬
‫متاسفانه خیلیها دولت احمدینژاد را سکوالر میدانند‪ ،‬چون طی هشت سال گذشته موفق شده روحانیت را‬
‫دور زده‪ ،‬به طور مستقل با امام زمان رابطه برقرار کرده‪ ،‬اینگونه مراجع دینی را از عرش باه پاایین کشایده‪،‬‬
‫جایگاهشان را نادیده بگیرد و رمالها را جانشینِ مالها کناد‪ .‬درسات اسات هماه ایانهاا در دوره ریاسات‬
‫جمهوری احمدینژاد اتفاق افتاده اما بی شاک او در ایان بااره جاز مجاری خواساتههاای زامبای بازرگ و‬
‫بیت ِدرباریاش نبوده است‪ .‬خامنهای خوب میداند که بعد از او‪ ،‬مراجع تنها رقباای سانیتی مجتباای جاوان‬
‫خواهند بود و پروژه به حاشیه راندن روحانیت‪ ،‬در واقع از زمان خاتمی با حمله به امثاال رفسانجانی کلیاد‬
‫خورده بود و تنها بر سرعت آن در دوره احمدینژاد افزوده شد و این خیالی واهیست که فکر کنیم دولات‬
‫کنونی توانسته اصل اسالمیت را در حکومت ایران تخریب کند‪ ،‬زیرا این خواست خامناهای باوده کاه خاود‬
‫حاال علیرغم اینکه عنوان آیت اهلل را یدک میکشد باوری به اسالم ایدئولوژیک نادارد و تجرباهی جنابش‬
‫سبز نشان داده که زامبی بزرگ برای بقای حکومت خود قادر است تمام اصول اساالم و اخاالق را زیار پاا‬
‫بگذارد‪.‬‬
‫خالصه اینکه من فکر میکنم شرکت در انتخاباتِ پایشِ رو جاز آب ریخاتن در آسایاب فرساودهی درباار‬
‫خامنهای نیست و شرکت در یک خودکشیِ دسته جمعیست و با هیچ فنیی نمیتوان نامی جز خیانت بار آن‬
‫نهاد‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نظریه کوئیر و قرنطینه ی هویت‬

‫کوئیر به عنوان یک صفت یعنی غیرعادی‪ ،‬خُل‪ ،‬عجیب و غریب! و به مثابهی یک فعل یعنای گرفتاار شادن!‬
‫بیخود نیست که تئوری کوئیر اغلب رویکردهای پست مدرن را گیرانداخته و گرفتار خود کارده اسات‪ .‬ایان‬
‫تئوری گرچه فامیل نزدیک ساختارشکنی و مابعد ساختگراییست اما پیر این دو را هم آنجا که سانگِ امار‬
‫معمول را به سینه زدند درآورده‪" .‬مایکل رایان" تئوری کوئیر را به نظریه چند فرهنگی نزدیک میداناد و از‬
‫این بابت با نظریه چندصدایی باختین نیز فامیل است‪ ،‬چون سعی میکند صدای آن دیگری را از حاشیه واردِ‬
‫صحنه کند‪ .‬متاسفانه ما در ایران درباره این ویروس تئوریک بسیار کم میدانیم‪ ،‬بارای هماین از درک تعاابیر‬
‫تازهای که از دل آن درآمده غافلیم و درمیمانیم‪ .‬بسیاری از متفکران و شاعرانمان‪ ،‬از شمس تبریزی و مولوی‬
‫گرفته تا فروغ فرخزاد پیش از آنکه شاعر باشند کوئیریش (عجیب! خل!) بودند‪ .‬اغلاب آوانگاردهاا فاارغ از‬
‫گرایش جنسیشان مثل "رمبو" کوئیریشند‪ .‬اینان فقط برای اینکه با معمولی‪ ،‬با معمول‪ ،‬همخوانی نداشاتند و‬
‫ندارند‪ ،‬در زمانِ خود خُل یا عجیب محسوب میشدند و میشوند!‬
‫این گزاره سیمون دوبووار که "ما زن نیستیم بلکه زن شدیم" شاید در آغاز غیرعادی به نظر میرسید که بدل‬
‫به شعار اصلی فمنیستها شده اما حاال به جایی از شناخت رسیدهایم که دیگار جانس را وجهای از هویات‬
‫آدمی نمیدانیم و جنسیت که تا چندی پیش مهری اجباری بود و با توجه به ظاهر فرد به او الصااق مایشاد‬
‫رفته رفته میرود که به برچسبی اختیاری بدل شود‪ .‬متاسفانه خیلیها هنوز ترنسهاا یاا ترانسکشاوآلهاا را‬
‫دوجنسی میدانند در حالی که فرد دو جنسی کسیست که به دلیل اختالل هورمونی و کروموزومی‪ ،‬هار دو‬
‫جنسیت را داراست اما یک ترانسکشوآل یا ترنس فردیست که جسم و روحش با هم در تضاد باشد یعنای‬
‫در حالی که اندامی کاملن زنانه دارد شدیدن مرد باشد و برعکس!‬
‫"دایانا فاس" در مقدمهای بر "داخل ا خارج" ضمن دفاع از نظریه کوئیر‪ ،‬آن را از دایره دوآلیستی همجنس‪-‬‬
‫خواهی و دیگر جنس طلبی خارج کرد و اعالم کرد که هر هویتی با آنچه که نیسات شاکل مایگیارد و باا‬
‫‪38‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تعریف هویت تازه توانست به جنگ ظالمانهای که بین همجنسگرایی و دیگارجنسخاواهی باود الاقال در‬
‫حوزهی تئوریک پایان دهد و با صدای رسایش اعالم کرد که همهی ما برای آنچاه کاه نیساتیم آنچاه کاه‬
‫هستیم هستیم! البته فاس را فکرهای دیگری نیز همراهی میکرد؛ مثلن "بل هوکس" در کتااب "آیاا مان زن‬
‫نیستم؟" مینویسد فمینیستها برای زن یک هویت زنانه ذاتی قائلند و غافلند که زنانگی فارغ از تفاوتهای‬
‫ظاهری وجود دارد و تنها ویژهی زنها نیست‪.‬‬
‫اگر تا اواسط دهه هشتاد قرن بیستم‪ ،‬بر گارایش جنسای همجانسگراهاا‪ ،‬ترانساکچوالهاا‪ ،‬سادیساتهاا و‬
‫فتیشیستها برچسب منحرف خورده میشد‪ ،‬شیوع ایدز در همین زمان باعث شد کاه محافال آکادمیاک در‬
‫رویکردهای خود تجدید نظر کرده‪ ،‬تئوری کوئیر جایگاه ویژهای پیدا کند و متعاقبِ آن‪" ،‬نظریه انتخاب" در‬
‫سکس و جنسیت طرح شد و دیگر به جنسیت به عنوان موضوعی غیرقابل تغییر پرداخته نشد بلکه به مثاباه‬
‫ساختاری در نظر گرفته شد که میتواند در معارض تغییار قارار گیارد‪ .‬حااال دیگار نظریاه کاوئیر مخاتص‬
‫همجنسگراهای فمنیست نبود بلکه از منافع اجتماعی و فرهنگی مردان همجنسگرا نیز حمایت میکرد و به‬
‫همان اندازه که جنسیت در تعیین هویت فرد اهمیتش را از دست داد تمایالت جنسی از حاشیه وارد صاحنه‬
‫شد‪ .‬جودیت باتلر‪ ،‬یکی دیگر از نویسندگان کتاب داخل ا خارج‪ ،‬مینویسد که جداسازی جنسیتی و در نظر‬
‫گرفتن آن به مثابهی بخشی از هویت آدمی‪ ،‬یکی از ابزارهای نظام سرمایهست که مایخواهاد هماه چیاز را‬
‫تحت نظم و زیر سیطره خود دربیاورد و تاکید میکند که مفهوم همجنسگرایی متاسفانه زیر یوغ نظام سلطه‬
‫به گفتمان ترس از همجنسگرایی بدل شده و بیشتر کارکردی پزشکی ا قانونی دارد تا جامعهشناختی! او باا‬
‫تزریق تردید در تعریف کالسیک هویت‪ ،‬اعالم کرد که هویت جنسی معنایی جز جعل هویت ندارد و صرفن‬
‫تقلیدیست که واقعی نیست‪ .‬خالصه همه این تالشها بود که راه را برای ایادهای پساتمدرنیساتی دربااره‬
‫هویت هموار کرد‪.‬‬
‫متاسفانه ما همیشه میخواهیم از خود یک بیگانه بسازیم و همین صنعت دیگرسازی و دشامنباازی باعاث‬
‫شده از شناخت بسیاری از مفاهیم درونی و انسانی غافل شویم‪ .‬حاال دیگار یاک همجانسگارا آن دیگاری‬
‫نیست بلکه بخشی از درون ماست‪ .‬دیگر میل جنسی‪ ،‬طبقه یا گروه وجودی یک فرد را تغییر نمیدهاد و او‬
‫را در قرنطینه اجتماعی قرار نمیدهد‪ .‬حاال دیگر دوگانهی داخل ا خارج مایرود کاه بارای همیشاه از باین‬
‫برود‪ .‬به قول "گویچ" هویت‪ ،‬ترکیبی از تابعیتهای انتخابی‪ ،‬موقعیت اجتماعی و شاغلیسات و ربطای باه‬
‫جوهره درونی ندارد و هرگز ثابت نیست‪ .‬آیا ویریجینیا وولف بخشی از همه نیسات؟ آیاا همجانسگرایاان‬
‫دیگری چون فوکو‪ ،‬رزا لیمن و رادکلیف هال را میتوان در قرنطینه قرار داد؟‬
‫اگر چه نظریهی کوئیر بیشتر در پی احقاق حقوق همجنسگرایان است و سعی دارد جایگاه اجتماعی آنان و‬
‫دیگرانی را که به لحاظ جنسی منحرف خوانده شدند باز گرداند اما دستآوردهای بسیاری برای تماام گاروه‪-‬‬
‫های اجتماعی داشته که یکی از آنها ترویج سیاست سرپیچیِ توام با شادمانی و شعف است‪ ،‬جنبشایسات‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫علیه سیاست یکسانسازی که منجر به مرکززدایی و تجدیدنظر در بسیاری از ترمهای فکری و نظاری شاده‬
‫است‪.‬‬
‫"استفان سایدمن" برتری نظریه کوئیر را انکار هویتِ تحریف شده میداند و معتقد است که این نظریه رفته‬
‫رفته به نظریهای جهانشمول و عمومی بدل شده و خود را به عنوان اصلیترین و بنیادیترین گفتمان پست‪-‬‬
‫مدرنیستی مطرح خواهد کرد‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪41‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سکس و ساد و سیکسو‬

‫سرودن اگر تولید لذت نکند هیچ نیست‪ .‬نوشتن‪ ،‬سکس با صفحهست که اگر تخاطبی باشاد و پاای تاو یاا‬
‫اویی در کار باشد یک عشقبازی دوسمتیست و اگر از زاویه اول شخص نوشته و سوژه به خود اختصااص‬
‫داده شود‪ ،‬چیزی جز خودارضایی نیست‪ .‬حدود چهل سال پیش "هلن سیکسو" فریاد زد‪" :‬خانمها از کُس‪-‬‬
‫تان بنویسید که فروید آن را کلهی مدوسا نامیده است‪ ".‬در فلسفه پیشافمنیستی مرد همیشه سوژه و زن مدام‬
‫اُبژه بوده! اُبژهای عجوزه که با کلهی مدوسا اینهمانی داشت‪ .‬خندهی مدوساا در واقاع قااه قااهی باود کاه‬
‫سیکسو در مواجهه با داستان فروید سر داد! اینکه یک پسربچه در اولین مواجهه با کُس با غیاب کیر درگیار‬
‫میشود و ترسِ از دست دادن کیر‪ ،‬جهانش را تاریک میکند‪ ،‬اگر جوک نباشد یک گروتسک است‪.‬‬
‫اینکه رویت کُس‪ ،‬پسربچه را برای همیشه سنگ میکند تنها یک شوخی نیست بلکاه فاجعاهسات‪ .‬سیکساو‬
‫نزدیک به چهل سال پیش مینویسد‪" :‬خانمها با تنتان رفیق شاوید و تاا مایتوانیاد بنویسایدش‪ ،‬آنوقات‬
‫فمنیست مسلمان مرا تاب نمیآرد چون کُس را در متنهام حذف نمیکنم‪ ".‬خندهی مدوساای سیکساو قااه‬
‫قاهی بود علیه کیرنویسی‪ ،‬کیرینویسی! پس کلهی مدوسا کاه در واقاع وانماودهی کُاس اسات اگار پارچم‬
‫فمنیستها نباشد بی شک مسئلهی ریشهای فمنیسم است‪ .‬دوستان مسلمان نمیدانند کسی کاه دیگار کیاری‬
‫نمینویسد و کُس مینویسد دارد با صدای بلند مثل سیکسو به تاریخ مردساالری میخندد‪.‬‬
‫سیکسو در خنده مدوسا ادبیات مردانه را که مدام مخاطب را مجبور به انتخاب دوتایی مدوسا و دوزخ می‪-‬‬
‫کند محکوم کرده و به تعبیرهای فروید که زنان را "قاره سیاه" مینامد‪ ،‬حمله مایکناد‪ .‬زن از دیاد سیکساو‬
‫هرگز تداعیکننده فقدان‪ ،‬اختگی‪ ،‬منفینگری و وابستگی نبوده و نیست‪ .‬او با این ایده که زنان کشفشادنی‬
‫نیستند مخالف است و مینویسد باید به مدوسا نگاه کنی تا آن را ببینی‪ .‬خنده برای سیکسو که در ایان بااره‬
‫مثل شاعری چون "الفورژه" یا متفکری چون "برگسون" فکر می کناد‪ ،‬راهای اسات بارای نیال باه مفهاوم‬
‫حقیقت‪ .‬سیکسو ادبیات مردانه را مبتنی بر تقابلهای دوتایی میداند و مینویسد که این ادبیات واقعیت را از‬
‫‪41‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫طریق مفاهیم و واژهها پاره پاره کرده‪ ،‬آن را به صاورت زوج مرتابهاایی چاون خورشاید و مااه‪ ،‬فاعال و‬
‫مفعول‪ ،‬روز و شب‪ ،‬گفتار و نوشتار و باالخره مرد و زن درآورده که همواره در آن یکی بار دیگاری برتاری‬
‫دارد و بیخود نیست که مرد با هر چه فعّال‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬روشنایی‪ ،‬بلندی که عمومن مثبت است‪ ،‬سر و کار دارد‬
‫و زن با هر چه منفعل‪ ،‬طبیعی‪ ،‬تاریکی و پستی! برای همین است که سیکسو تاکید میکند ادبیات تازه راهای‬
‫ندارد مگر اینکه از دوآلیسم در متن فاصله بگیرد یا نوعی از زنانگی را خلق کند که بتواند خلق اثر را توجیه‬
‫کند‪.‬‬
‫"ژان ژاک روسو" رادیکالتر از هابس و مونتسکیو بود و منتقد بزرگ فلسفهی روشنگری‪ .‬او چشمپوشای از‬
‫آزادی را با چشمپوشی از حقوق انسانی برابر میدانست‪ .‬در انگارهی روسو کسی نباید کسی را میخریاد و‬
‫کسی نباید مجبور به فروش خود میشد‪ ،‬پس مالکیت را ابزار سلطه بر کسانی میدانست که فاقدِ آنند و مثل‬
‫سوسیالیستها همزیستی آزادی و نابرابری اقتصادی را در یک دمکراسی کاپیتالیستی غیرممکن میدانست‪ .‬با‬
‫اینهمه رادیکالیسم او در مواجهه با رویکردهای "مارکی دوساد" نُنر و ناازکناارنجی باود‪ .‬سااد باا کسای‬
‫شوخی نداشت و در نهایت تیزهوشی برای نابودی مذهب‪ ،‬پاکدامنی ریاکارانه را نشانه گرفت‪ .‬بیخود نیست‬
‫که در کتاب "فلسفه در اتاق خواب" عشق را به روسپیخانه میبرد و میل جنسی را بر آن ارجح میداند‪.‬‬
‫از این بابت مارکی دوساد سرآمدِ فکرورزانِ قرن هجده میالدیست و چقدر فجیع است که نویسنده ایرانای‬
‫هنوز نمیتواند ژوستین و ژولیت یا شاهکاری چون عاشقانههای زندانش را بخواند‪.‬‬
‫قرن هجدهم‪ ،‬قرن فکرهای در حجاب بود؛ قرن دیکتاتوری کلیسا در فرانسه‪ ،‬قرن یکهتازی اخاالق ماذهبی‪،‬‬
‫قرن این را بکن و آن را نه! و دقیقن در چنین خفقانی مارکی دوساد در مقدمه کتاب "فلسفه در اتاق خواب"‬
‫چنین مینویسد‪" :‬این کتاب را به هوسرانان تمام دورانها تقدیم میکنم‪ ،‬باشد کاه از آن بیاموزناد و پشات‬
‫آیاتش پناه بگیرند تا از شهوتهاشان حفاظت کند‪ .‬اخالقمداران‪ ،‬شهوت را ترس کرده شما را ترساندهاند از‬
‫شهوت‪ .‬طبیعت عیّاش است و عیش طبیعیست و تنها از این راه میتوانید در مقصدی که طبیعت بارایتاان‬
‫در نظر گرفته قدم بگذارید‪ .‬به میل جنسی خود گوش بسپارید که هیچ چیز مثل عیاشی‪ ،‬شعفزا نیست‪.‬‬
‫با شما هستم ای زنان شهوتران‪ ،‬آنژ بهترین الگوست دنبالش کنید! برای درهام کوبیادنِ ماذهب کاه ضاد‬
‫شهوترانیست و زنجیر و زندانِ زن شده‪ ،‬زود باشید! ای بااکرههاای جاوان نترساید! اخاالق پاوچ اسات‪،‬‬
‫پاکدامنی هیچ است‪ .‬ای شما که زندانیِ مذهبی منفور شدهاید‪ ،‬آزاد شوید! از یاوژنیِ حشاری یااد بگیریاد و‬
‫برای انهدام زندان اخالق و دیوار مذهب و اصولی که والدین احمقتان به ذهنتان حقنه کرده بجنبید‪.‬‬
‫عشقبازانِ دلبندم! ای شمایی که هیچ حصاری جز دیواری که دور میلِ جنسیتان کشیدهاند ساراغ نداریاد و‬
‫مدام تابعِ حس شهوترانیِ خود هستید‪ ،‬دلمانسه را از بر کنید و از راهی که شهوت بارایتاان فارش کارده‬
‫بگذرید و در آموزشگاه او همان آخرین باشید که میگوید آری! تنها با جستجوی میل و هوس و فدا کاردن‬
‫همه چیز پای حس لذتجویی میتوانید از شری آدم فعلی که در جهانی افسرده گرفتار است خاالص شاوید‪،‬‬
‫‪42‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫از این مفلوک‪ ،‬این بیچاره که انسان نام دارد بزنید بیرون تا شاید چند گل سرخ روی راهای کاه خاار بارش‬
‫داشته بکارید‪" .‬سیمون دوبووار در کتاب "آیا باید ساد زاده میشدیم" مینویسد‪" :‬آنچه تمنای اروتیک ساد‬
‫را ارضا میکرد جنایت نبود بلکه ادبیات بود‪" ".‬دوالبرتون" که مثال سااد نویساندهای پورنوتوپیاایی باود و‬
‫معاصر و شانه به شانهی ساد حرکت میکرد "آنتی ژوستین" را در مخالفت با آرای اهریمنی ساد نوشت اماا‬
‫در نهایت خود بدل به یک بچهاهریمن شد‪" .‬آپولنیر" ساد را تنها روح آزادِ باقیمانده مینامد‪ .‬در مهامتارین‬
‫آثار فروید آیینه کسی نیست جز ساد! آدورنو و هورکهایمر در رسالهای به ناام "دیالکتیاک روشانگری" باا‬
‫برگزیدن عنوان "ژولیت یا روشنگری و اخالق" فکرهای ساد را تحلیل کردند و رمان ژولیت را تجسامی از‬
‫فلسفهی روشنگری و اخالق دانستند‪ .‬الکان هم در یکی از رسالههایش ادعا میکند مشی ساد تکملهایسات‬
‫بر فکرهایی که کانت فقط آن را سیستماتیک مطارح کارد‪ .‬حتای فمنیساتهاای دو آتشاهای مثال "ساوزان‬
‫سانتاگ" و "مری ساندز" و "آنجال کارتر" مخالف سانسور فکرهای ساد بودند و او را پورنوتوپیاایی مای‪-‬‬
‫دانستند که با طرح رابطه جنسی فضای خالقی را برای زنان مهیا کرده است‪ .‬با اینهمه هستند منتقدان مطرح‬
‫و نان به نرخ روز خوری که تا اسم ساد برده میشود میگویناد هماان کاه سادیسام را از ناامش برداشات‬
‫کردند!؟‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪43‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫درستایشِ لختی‬

‫مقدمه‬

‫معمول است که در بررسی هر مفهوم یا نامیدهای به استعاره های آن میپردازند‪ .‬متنی کاه در اداماه مایآیاد‬
‫بخشیست از رسالهی "در ستایش لختی" که چند سال پیش نوشتنش را آغاز کردم و هنوز به پایان نرسیده‪-‬‬
‫ست‪ .‬در این رساله جای اینکه به استعارههای لختی بپردازم خودِ لختی را بدل به استعاره کردم تا به ریاکاری‬
‫تاخته باشم و حجاب از سرِ حقیقتهای کوچک برداشته باشم‪ ،‬پس نیت مولف اینجاا لختای نیسات بلکاه‬
‫خودِ لختیست‪.‬‬
‫حقیقت شخصیت دارد؛ حقیقت بدن دارد؛ حقیقات حجااب نادارد؛ حقیقات لخات اسات! فلسافه کاارش‬
‫پوشاندن حقیقت است؛ کار فیلسوفِ تازه جز تعویض لباس حقیقت نیست! اگر مااه را باا انگشات نشاانش‬
‫بدهی‪ ،‬آن را نمیبیند‪ ،‬مدام از سفیدی‪ ،‬از کوتاهی و بلندیِ انگشت میگوید‪ ،‬مااه را نمایبیناد چاون لخات‬
‫است! تفسیر و تأویل‪ ،‬حقیقتِ لخت و ساده را پیچیده کردهست‪ .‬این بازی را پیامبران این فیلساوفانِ بادوی‬
‫آغاز کردهاند‪ .‬آنها حتی صورتشان را با یک من ریش میپوشاندند‪ .‬آنها خالف حقیقت‪ ،‬خاالف طبیعات‬
‫عمل کردند؛ طبیعت لخت است‪ ،‬اگر الزم بود خودش لباس تنِ آدمی میکرد‪ .‬نوزاد لخت میآید که زیباایی‬
‫را دو چندان کند‪ ،‬ما ولی این زیبایی را یککاره میکُشیم‪ ،‬با لباس خرابش میکنیم‪ .‬لباس زشت است‪ ،‬بدنها‬
‫را که شخصیت دارند به هم شبیه میکند‪ .‬ما همه معتادِ شباهتیم‪ ،‬از فرق‪ ،‬از تفاوت هراس داریم‪ .‬بایاد کمای‬
‫فکر کنیم‪ ،‬دوباره باید به حکمت این گنجینهی حقیقتِ اسری برگشت! حجاب را پیامبران تاسیس کاردهاناد‪،‬‬
‫تمام فیلسوفها طراحِ مُد بودند؛ اینها همه شکنجهگرند‪ ،‬اندام را با لباس زجر میدهند‪ .‬هیچ دو چشمی مثل‬
‫هم نیست‪ ،‬هیچکدام از اعضای اندامِ یکی شبیهِ آن دیگری نیست‪ ،‬اگر بین چند میلیارد آدمِ موجاود بگاردیم‬
‫نمیتوانیم حتی دو دست پیدا کنیم که عینِ هم باشد‪ ،‬ما همه این را بای آنکاه بادانیم مایدانایم وگرناه اثارِ‬
‫انگشت‪ ،‬نمایهی تفکیک آدمها از هم یا مدرکِ شناساییشان نمیشد‪.‬‬
‫‪44‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫از ایران که زدم بیرون‪ ،‬اول دوسه سالی پاریس زندگی کردم‪ ،‬گاهی که حالم بغل نداشت‪ ،‬دختاری اساپانیش‬
‫به خانهام میآمد که گفته بود خواهری دارد دوقلو اما هرگز ندیده بودمش‪ .‬یک روز طیِ یکی از خلوتهای‬
‫خانه که با او قرار داشتم‪ ،‬بی آنکه بگوید پالتویی را که اغلب میپوشید‪ ،‬تنِ خواهرش کرد و جای خود او را‬
‫فرستاد‪ ،‬جلالخالق! صداشان با هم مو نمیزد‪ ،‬لهجهی انگلیسیاش‪ ،‬چشمها و گونههایش‪ ،‬همه و همه عینهو‬
‫خودش! اما همین که لخت شد فرقها آمدند‪ ،‬نه اینکه از خواهرش چاقتر یا اندکی الغرتر باوده باشاد ناه!‬
‫شک ندارم که هم وزن بودند‪ ،‬با اینهمه ریتم تنش شخصیت دیگری داشت‪ .‬انحنای باسن و پساتانهاایش‪،‬‬
‫بوی بدنش‪ ،‬حسّ و لمس انگشتهایش دیگر بود‪ ،‬برای همین بعادها در ضادِی رُماانِ هرمافرودیات نوشاتم‬
‫معماریِ هیچ دو باسنی‪ ،‬هیچ دو پستانی شبیهِ هم نیست؛ هر پستانی شخصیتی خاودویژه دارد‪ .‬ماا باا لبااس‬
‫شخصیت را از اینها گرفتهایم‪ ،‬ما از فرق گریزانیم و نمیدانیم که هر بدنی ریتمِ خودش را دارد‪ ،‬حتی نمی‪-‬‬
‫گذاریم هر کس هر طور که دلش خواست برقصد‪ .‬در پارتیها برای رقصهای خودویژه میخندیم‪ ،‬مسخره‪-‬‬
‫شان میکنیم‪ .‬میگوییم بلد نیست! کالسهای رقص ریتمهای ماادرزاد را از انادام مایگیرناد‪ .‬محاال اسات‬
‫کالسدیدهای برقصد و از روی آن پی به کاراکترش ببری‪ .‬کالسهای رقص اول فرق‪ ،‬بعد هام هویات را از‬
‫اندام میگیرد؛ کالسهای رقص کارخانهی شبیهسازیست؛ شبیهسازی سرطانیست که حااال دیگار اپیادمی‬
‫شده؛ شبیهسازی فنیی کاپیتالیستیست که هر لحظه به هیئتِ برندی تازه درمیآید؛ برنادها تناوّع و سالیقه را‬
‫نابود و با لباس آدمی را بی چهره کردهاند! تنپوش طبیعی نیست‪ ،‬نمایی از واقعی به دسات نمایدهاد پاس‬
‫شدیدن غیراخالقی ست‪ ،‬بدن زیباست اما لباس آن را زشت کرده و برای این زشتی چقدر احمقانه ست کاه‬
‫پول هم میدهیم‪ ،‬بی شک برهنگی اگر آزاد شود‪ ،‬پول‪ ،‬سرمایه و در نهایت کاپیتالیسام تحقیار خواهاد شاد‪.‬‬
‫شکی ندارم روزی لباس پوشیدن از مُد افتاده‪ ،‬خیابانها همه زیبا خواهند شد‪.‬‬
‫لباس زندانِ بدن است‪ ،‬تنپوش طنابِ دارِ تن است‪ ،‬بدونِ آن اندام آزاد خواهند شد‪.‬‬
‫من همیشه از لباس بدم میآمد‪ ،‬هنوز هم در خانه لخت میگردم‪ ،‬پیراهن خفهام میکند‪ ،‬راه رفتن باا شالوار‬
‫شکنجهست! برای همین اغلب در خانهام! نمیزنم بیرون! چون ظلمِ لباس را برنمیتابم!‬
‫عجیب است! مالها ریشهاشان را نمیزنند‪ ،‬میگویند اگر ریش بیهوده بود خدا آن را نصایب نمایکارد اماا‬
‫نمیگویند چرا عمامه و عبا تنشان کردهاند‪ ،‬اگر الزم بود خداشان بی شک لختشان به دنیا نمیآورد‪.‬‬
‫هیچکس زبانِ بدن را نمیداند؛ کسی چه میداند که بدن هم حرف میزند‪ .‬چرا آنهاایی کاه ادعاشاان کاون‬
‫عالم را پاره کرده قادر نیستند صدای بدن را تاویل کنند؟ چرا نمیفهمند که باید مدام لخت شد تاا نقاابهاا‬
‫برداشته شوند! جز این محال است حجاب دست از سرِ این مردمِ بیچاره بردارد! مردمی که گاهی گرسانگی‪-‬‬
‫شان فریاد میزند اما با وعده و وعید سیر میشوند!‬
‫طیِ چند ساعت اخیر خیلیها پیام فرستادند که چرا به کروبی که دیاروز لخات شاد حاال اصایل انگلیسای‬
‫دادی!؟ یکی شان از این سبزهای یشمی بود که توپِ پُری هم داشات‪ ،‬یاک فمنیسات اماا باه طارز فجیعای‬
‫‪41‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مسلمان! عاشق سیّد بود! میگفت که موسوی مهاتمای ما ایرانیهاست‪ .‬انگار نمیدانست که من هم ایرانیام!‬
‫یک وقتهایی زیادی گوشم‪ ،‬دیگر یاد گرفتهام که سخن نقره اما شنیدن طالست‪ ،‬پاس ایان خاانم هار چاه‬
‫نمیدانست در نکوهشِ لختی که نمیدانست نیکوست گفت‪ .‬من هم که سیّد تازهشان را خوب نمیشاناختم‬
‫از مهاتما گاندی سخن کردم که این فمنیست مثل سیّد او را هم نمیشناخت‪ .‬گفاتم اگار سایّدِ سابزها مثال‬
‫مهاتما باشد پس وای به حال شما فمنیستها! البته او نبود‪ ،‬چون مسلمان بود و مسلمان یعنی به طرز فجیعی‬
‫ضدِی زن! مهاتما هم پیش از پیروزی قیام هند قول داده بود که نخستین رئیس جمهور زن باشد‪ ،‬اما نشد! حتی‬
‫قول داده بود این زن از طبقه "شودرا" باشد که یکی از پایینترین طبقاتِ "لختیها" یا همان نجاسهاسات‬
‫اما باز هم نشد! در عوض "پاندیت جواهر لعل نهرو" که "براهمین" باود و زن نباود و اتفااقن از بااالترین‬
‫طبقهی جامعهی شدیدن طبقاتی هند میآمد‪ .‬آمد و چهل سال تمام یک خانواده براهمین هند را زیر سیطرهی‬
‫خود داشت‪ .‬مهاتما دروغگوی کوچکی نبود اما تاریخ فراموشکار است‪ .‬دریغا که همه هر جا سارِ حقیقات‬
‫چادر کردهاند!‬
‫آی حقیقت! حقیقتِ ساده! حقیقتِ از اسر آماده! آدمها بیچارهات کردهاند! تو آسان بودی‪ ،‬لخت بودی‪ ،‬لباس‬
‫تنت کردند‪ ،‬تو را پیچاندند‪ ،‬پیچیدهات کردند که گورت حتی گم بشاود‪ .‬حقیقات شخصایت دارد‪ ،‬حقیقات‬
‫حجاب ندارد‪ ،‬حقیقت لخت است!‬

‫موخره‬

‫شاعر که باشی‪ ،‬از چهل هم که گذشته باشی میبینی آدمها بزرگ و کوچکشان کوچکند! زدن ندارند‪ ،‬دلات‬
‫حتی برای دیکتاتورها میسوزد‪ ،‬برای رجالههای فکری‪ ،‬لکیاتههای ذهنی‪ ،‬دلت میسوزد! پاس شمشایرت را‬
‫غالف میکنی‪ ،‬گل میگویی تا جهان آبستن شود‪ .‬کودکِ درونت را صدا میزنی تاا بار هار چاه آدم کاه در‬
‫درون داری رهبری کند؛ کودکی که کنجکاو است‪ ،‬مدام سوال میکند تا بیشتر از بالهت بدش بیاید! بالهات‬
‫سیاستمدار است؛ بالهت بلد است چگونه صحنه را عوض کند‪ ،‬سرِ حقیقت عریان چادر میکناد‪ ،‬بعاد هام‬
‫آنقدر از سیاهیاش میگوید تا اصل تا بدن فراموش شود! بالهت کارگردانِ مدیاهاست؛ مدیایی که حتی سرِ‬
‫نیچه عمامه میگذارد! نیچهای که اخالقیترین متفکرِ قرن نوزده بود اما مدام علیه اخاالق ماینوشات چاون‬
‫اخالق را با ریاکاریِ دینی اینهمان میدانست‪ ،‬چون بنیان ارزشهای اخالقیِ آلمانِ آن زماان دروغاین باود‪،‬‬
‫برای همین در بیست و پنج سالگی لغوِ شهروندی کرد و تا پایانِ عمر بی وطن ماند! او دین و اخالق مذهبی‬
‫را دلیل اصلیِ مرگِ ارزشهای انسانی مایدانسات‪ .‬ماذهب زاییادهی تاوّهم اسات و اخاالقِ جااری طفال‬
‫‪45‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نامشروعش‪ ،‬زیرا با ارزشهای انسانی اینهمانی ندارد و زاییدهی خیال اسات! بارای هماین یاک جامعاهی‬
‫خیاالتی بیشتر سنگش را به سینه میزند!‬
‫این روزها عالم‪ ،‬عالمِ اسباب است‪ .‬وقتی چنین بی رحمانه قید انسان را میزنند که انسان را به طرز فجیعای‬
‫در زندان بزنند‪ ،‬دیگر نمیشود دروغ را لباس کرد و سکوت پوشید و جلوی لرزش خودکاری را که دارد در‬
‫میرود از الی دو انگشت گرفت! من الاقل زنادانی موقاتِ اناواع زنادانهاا در اناواعِ کشاورها باودهام اماا‬
‫هرگزاهرگز ندیدهام از زندان بزنند که زندانی را بزنند؛ یعنی جایی ندیدهام بخش بزرگای از خودشاان را در‬
‫زندانِ خودشان بزنند که قانونِ زندان را زده باشند! یعنی زندان را در زندان بزنند‪ ،‬زنادانی را بزنناد‪ ،‬جاان و‬
‫جیب و جانی را بزنند برای اینکه باز بزنند‪ ،‬یا بزنند‪ ،‬یا بزنند و یا باز بزنند!‬
‫بزنند اما تا کی!؟ آغوش تو هرگز تمام نمیشود آقای تفنگ! خسته نیستی!؟‬
‫‪43‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫استعمار عربی‬

‫وقتی شاعر یا نویسنده ای‪ ،‬وقتی می نویسی همه هستی و هیچکس نیستی! پس امروز من به عنوان یک هایچ‪-‬‬
‫کس حرف میزنم‪ ،‬بدون اینکه بخواهم جانب گروهی را بگیرم‪ .‬دیروز آقای بنی طرف با خوانش چند ساطرِ‬
‫بزرگ علوی‪ ،‬نتیجه گرفت که علوی و اصلن اغلب نویسندههای ایرانی ضد عربند! اشتباه ایشان این است که‬
‫نمی داند کار نویسنده آینهگردانی ست‪ .‬آن را نشان می دهد‪ ،‬بعدش هم به آن "آن" بدل می شود بادون اینکاه‬
‫حتی ربطی به "آن" داشته باشد‪ .‬مشکل نویسنده ایرانی فقط عرب ها نیستند‪ ،‬بلکه مشاکل فرهناگ عربای و‬
‫استعمار فرهنگی عربهاست‪.‬‬
‫خیلیها وطنپرستند اما وطنشان را دوست ندارند‪ .‬اینها وطن را نمی شناسند و فقط همین افراد هستند کاه‬
‫می توانند راحت تنشان را هم بفروشند‪ .‬زبان تانِ آدمای سات‪ ،‬تنهاا ماوطنِ هار آدمای سات و فجیاعتارینِ‬
‫استعمارها‪ ،‬استعمارِ زبان است‪ .‬سالهاست زبان پارسی را فارسی کردهایم‪.‬‬
‫استعمار عربی حتی اسم زبان ما را هم از زبان ما تهی کرده ست‪ ،‬چون خوب می دانست که با تجاوز به زباان‬
‫یک ملت‪ ،‬می شود فکر و خیال آن ملت را هم به آسانی تصرف کرد‪ .‬می گویند اینقدر به گذشته فرهنگی ات‬
‫نبال و اینطوری بالت را می بندند‪ .‬اصلن چه بالیدنی!؟ ما مدام نام پدر را یادآوری می کنیم فقط بارای اینکاه‬
‫فکر نکنند حرامزادهایم‪ .‬ما از نژادمان فرار نمیکنیم بلکه آن را دوست داریم‪ ،‬اما نژادپرست نیستیم‪ .‬یک عاده‬
‫این را نمیفهمند‪ ،‬خب‪ ،‬نفهمند! مینویسند فالنی ضد عرب است چون نمیدانند که فقط غربیها استعمارگر‬
‫نیستند‪ ،‬ما ضدِّ اعراب نیستیم بلکه ضدِّ استعمار عربی هستیم! چرا کسی نمی فهمد!؟ پارسی زباانی سات کاه‬
‫مدام تن جامه اش عوض شده اما عوضی نشده ست! همیشه طی هر گفتمانی داد و ستدها با هر زبانی داشاته‬
‫و این اصلی ترین استعداد این زبانِ هزار قومی ست؛ با اینهمه‪ ،‬هر زبانی چند کلماه بارای گویشای روزماره‬
‫دارد که در صفحه اول شناسنامه آن زبان جای دارد‪ .‬میگوییم درود‪ ،‬چون سالم شعار اصلی تهاجم فرهنگای‬
‫عربهاست‪ ،‬تخریبِ الفبای حرفهای ماست‪ .‬یک روز یک شاعر انگلیسی که تازه فهمیده بود زبان ایرانیها‬
‫عربی نیست از من پرسید‪ :‬علی‪ ،‬هِلَو به پارسی چه می شود؟ تا گفتم سالم‪ ،‬پاساخ داد الساالم علیاک! چاون‬
‫‪48‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫کمی عربی می دانست! صبح بخیر همان صباحالخیر است که باید فراموشش کرد! ما مثل فردوسی به اخاراج‬
‫کلماتی که وارد زبان شدند معتقد نیستیم‪ ،‬به آن ها خوشآمد هم می گوییم! اگر در پارسای جاایی گرفتاه اناد‪،‬‬
‫چون واقعن در جاهایی خوش نشسته اند‪ ،‬اما برخی کلمات کلید هویتند‪ ،‬در پارسای بایاد از ایان هاا خاوب‬
‫نگهداری کرد‪ .‬بدرود زیباست‪ ،‬سپاسگزاری شیواست! یعنی چه خداحافظ؟ من که خدادار نیستم‪ ،‬خدا ندارم‬
‫که تو مدام محافظش می کنی! با تحریف نام یک کشور‪ ،‬می شود تاریخ آن کشور را هم تخریب کرد‪ ،‬کردناد!‬
‫ایران نامیدهای زیباست‪ ،‬آن را دوست داریم‪ ،‬اما دوست نداریم اینطوری فکر کنند در دیاروز جهاان نقشای‬
‫نداشتیم‪ ،‬اصلن افتخاری در کار نیست‪ ،‬مگر انگلیسی ها کاه مادام باریتیش باودن خاود را موکاد مای کنناد‬
‫نژادپرستند؟ ما با این شناسنامه المثنی مشکل نداریم اما حاضر به فراموشی آن اسم اصلی هم نیستیم‪ .‬در هار‬
‫فستیوال جهانی که شرکت میکنم‪ ،‬ضمن اینکه میگویم ایرانی هستم فراموش نمیکنم بگاویم ایاران نامیاده‬
‫تازه ای برای همان پرشیاست‪ .‬پارس بودن فقط ملی بودن نیست‪ ،‬اشاره ای به جغرافیای فعلی ندارد‪ .‬پارسیسم‬
‫نوعی بودن است‪ ،‬نقش داشتن در هستی ست‪ .‬ما ریشه از مهر گرفته ایم‪ ،‬مانیزاده ایم‪ ،‬زرتشتنژادیم که اولین‬
‫فیلسوف دوآلیست تاریخ جهان است‪ ،‬این را من نمی گویم‪ ،‬چنین گفت زرتشت نیچه سند اسات‪ .‬خیلای هاا‬
‫فکر میکنند که نیچه از زرتشت خوشش میآمده‪ ،‬برعکس! اصلن اینطور نبودهست‪.‬‬
‫شخصن فکر می کنم بدون پرداختن به عمق فلسفه میترائیزم نمی شود وارد گفتمانی ایرانی درباره قومیات هاا‬
‫شد‪ .‬البته‪ ،‬همانطور که اسالم با غلطخوانی میترائیزم به خودش شمایل داده‪ ،‬مسیحیت هام از آن کام تااثیر‬
‫نگرفته ست‪ .‬اگر یکی از پدران خشک مغز کلیسا‪ ،‬جناب "ژوستین" در نیمه دوم قرن دوم میالدی‪ ،‬نعل وارو‬
‫نمی زد و میترائیست ها را مقلدان اهریمنی مسیحیت معرفی نمی کرد‪ ،‬شااید هرگاز نزاعای باین مسایحیت و‬
‫میترائیزم درنمی گرفت‪ .‬کلیسا برای بقای مستقل خود بخش مهمی از تاریخ را تحریف کرد‪" .‬ارنست رناان"‬
‫در کتاب "مبدا مسیحیت" به درستی می نویسد‪ ،‬اگر واقعه مهلکی سدّ راه پیشرفت مسیحیت می شد دنیا حاال‬
‫میترایی بود‪ .‬مسیحیت طی جنگی که چهاار قارن طاول کشاید بااالخره بار میترائیازم پیاروز شاد و بعاد از‬
‫مصادره اش‪ ،‬اندیشه ها و نمادهاش را هم به اسم خودش سند زد‪ .‬اگرچه انجیل به طور کلی‪ ،‬فامیلی نزدیکای‬
‫با تورات دارد‪ ،‬اگرچه مسیحیت‪ ،‬دینی ابراهیمیست‪ ،‬با اینهمه اگر در شیوههای فکار‪ ،‬در اجارای مراسام و‬
‫مناسکشان بیشتر دقیق شویم بیشک با شباهتهای بسیاری که با میترائیازم دارد روبارو مایشاویم؛ ماثلن‪،‬‬
‫رهبانیت و ریاضت‪ ،‬صرف نان و شراب‪ ،‬تثلیث‪ ،‬مراسم تطهیر و غسل تعمید‪ ،‬شام آخر یا عشاء رباانی‪ ،‬روح‬
‫باوری‪ ،‬اعتقاد به جاودانگی و قیامت در هر دو آئین وجود دارد‪ .‬یکشنبه یا مهرشید که روز خورشاید باود و‬
‫میترائیست ها را دور هم جمع می کرد رفته رفته بدل به روز حضور در کلیسا شد‪ .‬روشن کردن شامع‪ ،‬زناگ‬
‫ناقوس‪ ،‬وجود حوضچه آب مقدس دمِ در ورودی کلیساها و همراهی آوازی دسته جمعی با موسایقی نیاز از‬
‫میتراییسم به مسیحیت سرایت کرده ست‪ .‬تاجِ خاری که ویژه میترا بود از سرش برداشته می شود و کالهگیس‬
‫عیسی می شود‪ .‬دوازده مقام میترایی و دوازده فلک که یار و یاور میترا بودند به حواریون دوازده گاناه تبادیل‬
‫‪43‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫می شوند‪ .‬هم مسیح هم مهر هر دو در رستاخیز ظااهر مای شاوند و بار کرسای قضااوت بار اعماال آدم هاا‬
‫می نشینند‪ .‬نشان هالل ماه باالی هفت شاخه شمعدان در بعضی کلیساها نمایی از ایانهماانی دیگاری را باا‬
‫میترائیزم به دست می دهد چون ماه در آیین میترا نقش نمادین مهمی دارد؛ مقام هفتم در آیین میترا مقام پادرِ‬
‫پدران است که به مسیحیت هم سرایت کرده ست‪ ،‬در نتیجه کشیش ها پدر شادند و پااپ پادر پادران شاد‪.‬‬
‫همانطور که مهر بره بر دوش دارد‪ ،‬در اغلب کلیساها عیسی را میبینیم که برهای در آغوش دارد‪ 21 .‬دسامبر‬
‫روز تولد مهر یا همان انقالب زمستانی ست که در قرن چهارم میالدی بدل به عیاد کریسامس و روز مایالد‬
‫مسیح می شود! البته‪ ،‬میترا تفاوت هایی هم با مسیح دارد‪ .‬مسیح مدام از جنگ دوری می کرد و برعکس‪ ،‬مهار‬
‫که بعدها علیبنابیطالب شمشیر دو لبهاش را کش رفت جنگجو بود! اما حکایت این علی خواندنیست‪.‬‬
‫نئومیتراییست هایی که با شیوع اسالم معاصر بودند‪ ،‬با زیرکی کاری کردند که این دین فقط لعاابی ابراهیمای‬
‫داشته باشد‪ .‬این ها با قلب مهر و تبدیل آن به رحم و با بردنش در وزن های فعالن و فعیال باه شاعار اصالی‬
‫اسالم جانی میترائیستی دادند‪ .‬در واقع من فکر می کنم نئومیترائیست ها با طرح تشیع‪ ،‬به حمله اساالم پاتاک‬
‫زدند و البته این طرح فقط برای تخریب اسالم پیشنهاد شده بود و پیش از آنکه باه وسایله ی علماای جبال‬
‫عامل دوباره بازسازی شود و شکل امروزی خودش را پیدا کند و مذهبی قلمداد شود‪ ،‬بیشتر کنشی باود کاه‬
‫با غلطخوانی اسالم در برابر غلطی به اسم اسالم مقاومت می کرد که البته دلیل اصلی نزاع ابدی مسلمان ها با‬
‫پارسها هم همین غلطخوانیست‪.‬‬
‫اجازه بدهید حاال به مسئله ایرانیت گریزی بزنم‪.‬‬
‫هم "پرس" فرانسوی ها و هم "پرشیا"ی انگلیسی ها متاثر از "پرسیس" یونانی هاست‪ ،‬پس جهان و تاریخش‬
‫سرزمین پارس ها را می شناسد اما ایران که البته نامیده خوشایندی ست‪ ،‬هنوز در جهان غریبه ست‪ .‬تقاریبن از‬
‫سال ‪ 1331‬ایران نام رسمی سرزمین آریایی ها شد‪ .‬البته‪ ،‬ایرانی هم در کار نبوده ست بلکاه اسام باا مسامّای‬
‫اران‪ ،‬وقتی که زیرآبِ فارسی میانه را زدند به ایران بدل می شود! ایران اسم جمع "ایر" است که معنای آزاده‬
‫می دهد‪ ،‬پس ایران سرزمین آزادگان است‪ .‬در بخش وندیدادِ اوستا هم از "ایرانویچ" به عنوان زادگاه اساری‬
‫ایرانی ها نام برده می شود‪ .‬ساسانیان هم به سرزمین زیر سیطره خود نام ایرانشاهر داده بودناد و فردوسای در‬
‫شاهنامهاش اینگونه روایت میکند‪:‬‬

‫"نهفته چو بیرون کشید از نهان ‪ /‬به سه بخش کرد آفریدون جهان‬

‫یکی روم و خاور‪ ،‬یکی ترک و چین ‪ /‬سوم دشتِ گَردانِ ایران زمین‬
‫نخستین به سَلم اندرون بنگرید ‪ /‬همه روم و خاور مر اورا گزید‬
‫بفرمود تا لشکری برکشید ‪ /‬گرازان سوی خاور اندر کشید‬
‫دگر تور را داد توران زمین ‪ /‬ورا کرد ساالر ترکان و چین‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫بزرگان بر او گوهر افشاندند ‪ /‬جهان پاک‪ ،‬توران شهش خواندند‬

‫پس آن گه نیابت به ایرج رسید ‪ /‬مر او را پدر شهر ایران گزید"‬

‫انگار پس از جدایی هندیها از ایرانیها‪ ،‬قبیله واحدی که از نظر نژادی‪ ،‬ریشه ایرانی داشت چند پاره شاد و‬
‫سه طایفه "سرمی"‪" ،‬تورجی"‪" ،‬ایرجی" شکل گرفت‪ .‬نمایی از این واقعیت را می شود در داساتان نماادین‬
‫فریدون و پسرانش سلم و تور و ایرج در شاهنامه خواند‪ .‬فریدون در پنجاهمین سال حکاومتش‪ ،‬از یکای از‬
‫دختران ضحاک دو پسر به نام های سلم و تور داشت و از همسر دیگرش "ایراندخت" که پارسیناژاد باود‪،‬‬
‫پسری به نام "ایرج" داشت‪ .‬انگار فریدون بعدها روم و بالد فرنگ را به سلم می دهد و وی را با گروهای از‬
‫آریایی ها به اروپا می فرستد‪ .‬تبت و چین و بالد شرق را هم به تور می د هد تا "توران" ناام سارزمینی شاود‪.‬‬
‫خالصه اینکه ایران و عراق را هم ایرج گرفت که پارسی زاد بود؛ پس نام ایران می تواند محصول ترکیبای از‬
‫ایرج و ایرانویچ باشد‪.‬‬
‫من اینجا اینها را بازگو میکنم چون معتقدم اگر خودمان را بشناسیم به انکار خودمان نمیپاردازیم‪ .‬اجاازه‬
‫بدهید اینجا به بحران فرهنگی و سیاسی ایران امروز‪ ،‬از زاویه ای مذهبی نگاه کنیم؛ ال خدای کلیمی ها سات‬
‫که وقتی عرب ها به دعوتش "ال" گفتند‪" ،‬ال ال" شد! [اهلل!؟] "مهر" را هم این شیوه از تحریاف بای نصایب‬
‫نگذاشت‪ ،‬مقلوبش کرد‪ ،‬معکوسش کرد‪" ،‬رحم" شد! بعد هم به فعالن و فعیلش برد‪ ،‬رحمان و رحیم شد! و‬
‫اینگونه بسم اهلل الرحمن الرحیم تولید شد و حاال شعاریست که جای "نه!" تسلیم و اسالم را تبلیغ میکند‪.‬‬
‫اسم فامیل اغلب علمای شیعه موسویست‪ .‬این موسازاده ها مدام مردم را از خدا می ترسانند‪ .‬این ها به مارور‬
‫با حفظ سمتِ بسم اهلل الرحمن الرحیم‪ ،‬خدا را هیوالیی خشن تعریف کردند‪ ،‬چون خدای تلماود مایگویاد‬
‫"من خدایی خشمگین هستم‪ ،‬من خوب نیستم‪ ،‬من دائی شما نیستم"‪ ،‬در حالی که هنوز هم مسلمانها نمااز‬
‫و قرائت قرآن را‪ ،‬اصلن هر کاری را با بسم اهلل الرحمن الرحیم شروع می کنند؛ یعنی خصیصه اصالی خادای‬
‫مسلمان ها بخشندگی ست‪ ،‬با این وجود اهلل باید طالب خوشی بنده هاش باشد‪ .‬دوست دارد مردم حاال کنناد‬
‫که بعد در آغوششان بگیرد و آن ها را ببخشد‪ .‬اهلل عاشق بخشیدن است اما علمای شیعه که باویی از اساالم‬
‫نبرده اند مدام تورات را جای قرآن غالب می کنند‪ .‬امروزه یک مومن مسلمان زندگی نمی کند چون اگر بکناد‬
‫مجرم و گناهکار محسوب می شود‪ .‬طفلی مدام دارد به مرگش زل می زند چاون از خادا مای ترساد‪ .‬خادای‬
‫اسالم که ترسناک نیست‪ ،‬اهلل دوست دارد شراب بخوری تا دلت می خواهد حتی خطاا کنای تاا بعاد تاو را‬
‫ببخشد‪ .‬اگر نکنی خدا شغلش را از دست می دهد و بیکار می شود اما مسلمان های امروزی با عدم ارتکااب‬
‫گناه‪ ،‬اول خدا را کم کار و بعد اخراج و بعدش هم می کشند‪ .‬این ها نمی دانند عدم ارتکاب گناه بخاطر ترس‬
‫از تنبیه خدا‪ ،‬یعنی کفر‪ ،‬یعنی بی اعتقادی به بخشش و رحمت بی انتهای اهلل! تو مسلمانی اما به طرز فجیعای‬
‫از خدا میترسی‪ ،‬پس بیجا میکنی که مدام بسم اهلل الرحمن الرحیم میگویی!‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫علمای موسوی‪ ،‬خدای اسالم را دفرمه کردند از بس که صفت های نا مربوطی به بخشندگی اش حقنه کردناد‪.‬‬
‫از اهلل غولی دو سر ساخته اند که این سال ها از بس شریش در ایران شاخ شد اغلاب روشانفکرها مجباور باه‬
‫ترک ایران شدند و باالخره در غربت دقمرگ شدند‪ .‬علمای موساوی از باس باه خادا اسام و صافت شاری‬
‫بخشیدند حاال جای خدا در ایران حکومت می کنند؛ در حقیقت‪ ،‬اینها کثیفتارین کاافران خادا و جهانناد؛‬
‫این ها انکار خدا هستند چون خدا یعنی جهان! جهان که شخصیت ندارد! همه چیز هسات و هایچ نیسات و‬
‫این خصیصه اصلی هستی ست‪ .‬ادیان به خدا صفت و اسم دادند؛ جهان که اسم و رسم نادارد؛ جهاان ناه از‬
‫اسم و ضمیر و صفت بلکه از فعل تشکیل شدهست‪ ،‬صفتها و اسامی را آدمها تولید کردند‪ .‬جهان‪ ،‬میاناهای‬
‫با فاعل و مفعول ندارد چون خودِ فعل است‪ .‬هرگز همین فعلی نیست چون تغییر می کند‪ .‬اساامی ثابات اناد!‬
‫صفت ها هم ایستا هستند‪ ،‬جهان ولی مدام جریان دارد؛ مثلن به همین باریدنی کاه حااال آسامان لنادن دارد‪،‬‬
‫آدمها نام باران دادهاند‪ .‬من این را باران نمیدانم چون آسمان دستبردار نیست‪ ،‬دوباره مایباارد و هناوز در‬
‫حال باریدن است‪ ،‬این یک فعل و یک جریان است‪ ،‬توقفی هم در کار نیست؛ جهان نقطه پایان ندارد‪ .‬نقطاه‬
‫پایان فقط در زبان وجود دارد! برای همین نقیصه ست که من با پستمدرن ها که زبان را خدا کردند آبم توی‬
‫یک جوی نمی رود‪ .‬اصل اساسی در پست پستمدرنیزمی که من تعریف می کنم جهاان خادایی سات؛ فعال‬
‫باوری ست‪ .‬برای من وهمپرستی کالسیسیزم همانقدر موهوم است که عقلپرستی و انسانخادایی مادرنیزم!‬
‫برای همین‪ ،‬سال هاست سنگ مرکز سومی به اسم خرَد را به سینه می زنم که محصول گفتگوی خالقای باین‬
‫عقل و قلب است‪ .‬تمرکز در خرد و باور جهانخدایی منجر به تولید فضاهای تازه ای در ماتن مای شاود کاه‬
‫درک آن بدون دستیابی به عقلِ سینه ممکن نمی شود‪ .‬نیچه عقل سینه داشت برای همین ضد دوآلیزم بود کاه‬
‫مدام مرگ را تبلیغ میکند‪ .‬میگویند خدا موضوع عشق است‪ ،‬خودِ معشوق است‪ .‬مایگویناد از ماو باه تاو‬
‫نزدیکتر است‪ ،‬با او حرف بزن‪ ،‬عشق و حال کن‪ ،‬اگر با او خودمانی باشی‪ ،‬عشقت را قبول مایکناد‪ .‬ادیاان‬
‫همه این را می گویند‪ .‬می گویند خدا خیلی خودمانی ست اما رسمیترین کالم و کلمهها را به عناوان دعاا یاا‬
‫همان مکالمه عاشقانه تجویز می کنند‪ .‬می شود گفت‪" :‬خدا جون حالم گرفتهس یه حالی باده!" در الحماداهلل‬
‫رب العالمین تنها چیزی که پیدا نمیشود صمیمیت و نزدیکی ست‪ .‬این عشق‪ ،‬بازی زبانی با معشوق نیسات‪،‬‬
‫بستری برای انتقال فرهنگ عاشقی نیست‪ ،‬مجیزگویی و چاپلوسی سلطان است‪.‬‬
‫برای همین است که مردم خدا را دور میبینند و در آسمان دنبالش میگردند‪ .‬حتی نوچه خودنامیادهی خادا‬
‫روی زمین را مقام معظم رهبری خطاب می کنند‪ .‬این چه خدای نزدیکی ست که حتی نمایناده اش ایانهماه‬
‫دور است!؟ ولی را فقیه کردند نه مثل عاشق فقیر! فقاهت فرو رفتن در باتالقی ست که خودشان بهتر از هماه‬
‫میدانند چه گندی به زندگی زدهست‪ .‬بیش از هزار و سیصد سال است که پارسها با زباانی ساامی خادا را‬
‫صدا میزنند‪ ،‬بسم اهلل الرحمن الرحیم که چی!؟ من این را نمیفهمم‪ ،‬شما هم دیگر به آن معنا ندهید‪.‬‬
‫‪12‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اسالم عشق را تبلیغ می کند و این تبلیغ یعنی تحریف! مدام تالش می کند از عشق یک موهوم بسازد‪ ،‬بارای‬
‫رسیدن به این موعود‪ ،‬مرگ هم حتی چاره نیست‪ ،‬فقط باید شهید شوی‪ ،‬به شهادت برسی‪ .‬در حقیقت اسالم‬
‫از عشق انزجار دارد چون اگر کسی عاشق باشد به جنگ نمی رود‪ ،‬نمایکُشاد! عشاق دیاوار اساالم اسات‪،‬‬
‫نمیگذارد از مرزها رد شود و خودش را جهانی کند‪ ،‬چون که یک عاشق برای به دست آوردن نمیمیارد‪ ،‬از‬
‫دست می دهد که زندگی کند‪ .‬برای همین است که دین‪ ،‬دنیا و زندگی را طرد می کند‪ .‬ایان عرصاه را محال‬
‫امتحان میداند‪ ،‬میگوید بمیر که زندگی کنی‪ ،‬در حالی که برای زندگی‪ ،‬باید فقط زندگی کرد‪.‬‬
‫محمد و موسا‪ ،‬بودا و عیسا‪ ،‬شاید اینها همه پیشتر عشقشان را پخش میکردند‪ ،‬گلی بودند که بوی خوش‬
‫می داد‪ ،‬حاال ولی بی شک پالسیده شدند و بوی گند گرفته اند‪ .‬البته‪ ،‬این خصالت قادیم اسات‪ ،‬بایاد دوبااره‬
‫عشقی تازه را پخش کرد و نفرت را کنار زد‪ .‬نفرت نشان بیمار و عشق عالمت سالمت است‪ .‬متاسافانه ایان‬
‫روزها‪ ،‬این هر دو با هم عجین شدند و معمولن آدمهای امروزی عشاقشاان را باا نفارت نشاان مای دهناد‪.‬‬
‫خیلی ها عاشق ایرانند برای همین از عرب ها نفرت دارند! برای اینکه مادرشان تک باشد به هار زنای متلاک‬
‫می گویند! باید فکری به حال این کردار کرد‪ .‬خالصه اینکه من هیچ مشکلی با دین ندارم‪ ،‬مسلمان و مسیحی‬
‫اگر کاری به من نداشته باشند‪ ،‬بهتر است که باشند‪ .‬بدون وجود بوی گه‪ ،‬کسی عاشق گل نمیشود‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫فمنیسم در تلهی تئولوژی‬

‫"جولی النگ" فمنیستیست که شعر هم مینویسد‪ .‬چندی پیش در جلسه دفاع از تاز دکتارایش کاه دربااره‬
‫"فعالیتهای ضد پورنوگرافی فمنیستی" بود شرکت کردم و از آنجایی که میدانست من مذهب را ویروسِ‬
‫مهلک فمنیسم میدانم‪ ،‬پریروز به خانهام زنگ زد و با صدای گلوگرفته دعوتم کرد تاا در جلساه ساخنرانی‬
‫پروفسور "پیا دو سولنی" شرکت کنم‪ .‬من اما ابتدا سرطان تنبلای را بهاناه کاردم و قباول نکاردم اماا وقتای‬
‫گفت عنوان سخنرانیِ خانم سولنی "فمنیسم مسیحی"‪ ،‬است برای اینکه خودم هم چندسالیست درگیر ترم‪-‬‬
‫هایی چون روشنفکر مذهبی و فمنیسم اسالمی هستم‪ ،‬گفتم که پا هستم!‬
‫حاال که تازه از کلیسا برگشتهام مغزم دارد سوت میکشد‪ .‬ده سال پیش پاپ "ژان پُل دوم" به خانم دکتر پیاا‬
‫دو سولنی جایزه داد‪ ،‬چون ایشان نیز مثل همتایان مسلمانش "کوماری جایاواردنا"ی سری النکایی‪" ،‬فاطماه‬
‫مرنیسیِ" مراکشی‪" ،‬لیال احمدِ" ترک و "آمنه ودودِ" عربستانی به هامخاوانی تعاالیم مسایحیت و فمنیسام‬
‫پرداخته با این تمهید که "مذهبِ عیسی دربارهی چیزهایی نیست که نمیتوانیم انجام دهایم بلکاه درباارهی‬
‫چیزهاییست که میتوانیم انجام دهیم"‪ ،‬نشان داده بود مسیحیت هیچ ضدیتی با فمنیسام نادارد؛ ماثلن اگار‬
‫مذهب عیسی مخالف ممانعت از بارداری یا سقط جنین است‪ ،‬فمنیسمِ مسیحی باید در این باره سکوت کند‬
‫تا در سمتهای دیگر از مواهبِ کریستالیِ کریستینی برخوردار شود! دکتار ساولنی جاایی حتای در نهایات‬
‫وقاحت تاکید کرد که اگر در مسیحیت اختالف سطح و تفاوتی بین زن و مرد هست‪ ،‬بسیار سازنده و نقاش‬
‫مکمل دارد و در ادامه با قطعه قطعه کردن نظرگاه فمنیست قرن هیجده‪" ،‬مری والساتون کرفات" نشاان داد‬
‫"برابری زن و مرد میتواند شعار مشترک مسیحیت و فمنیسم باشد به شرطی که کاری باه ناوع اعماالی کاه‬
‫زنها باید انجام دهند نداشته باشیم‪ ،‬چراکه تفاوتهای عملیِ موجود سازندهسات حتای اگار آن را نفهمایم‪.‬‬
‫البته باید بدانیم که این تفاوتها قبل از گناه اول هم وجود داشته و تنها تنشی که به وجود آمده نتیجهی گناه‬
‫اولیهست"‪.‬‬
‫‪14‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تصورش را بکنید! کسی که خود را فمنیست میداند در هر چند جمله از گناه یاد کرده‪ ،‬تازه نوع خرافای یاا‬
‫اولیهاش را موکید کند‪ .‬دکتر سولنی مثل همتایان مسلمانش هیچ واهمهای از تحریف حقیقات نادارد و حتای‬
‫سعی میکند مچّویی چون "توماس آکوئیناس" را غسل فمنیستی بدهد‪ .‬پس باز در نهایت وقاحت میگویاد‬
‫"درست است که آکوئیناس در جاهایی زن را نوع حقیرِ مرد نامیده‪ ،‬اما اینها همه جنبهی اعتراضای داشاته‪،‬‬
‫چون وقتی از آکوئیناس میپرسند چرا زن از پهلوی مرد آفریده شد؟ پاسخ میدهد که زن از قسامت کلاهی‬
‫مرد آفریده نشد تا بر او حکمرانی نکند‪ .‬از پای او هم آفریده نشد تا تحت فرمان مرد نباشد بلکاه از پهلاوی‬
‫مرد آفریده شد تا در حکمرانی‪ ،‬مرد را همراهی کند!"‪.‬‬
‫خالصه اینکه گاوها فقط خودمانی نیستند و تعجب نکنید اگر فردا فمنیسم توراتی و بودایی نیاز از ساوراخ‪-‬‬
‫های تازهای سر درآورد‪ .‬جالب است! تمام فمنیستهای مذهبی برای اثبات نظرگاه خود از روشهای مشاابه‬
‫سود میبرند؛ مثلن "مارگوت بدران" در کتاب "فمنیسم اسالمی چه میگوید"‪ ،‬مینویساد "فمینیساتهاای‬
‫مسلمان معتقدند احکام اسالمی که در قرن نهم میالدی پاگرفته‪ ،‬در گذر زمان با مفاهیم و رفتارهای مردسااز‬
‫ترکیب شده و این تعابیر مردساالرانه از احکام‪ ،‬شریعتهای معاصر را پدید آورده" و در ادامه تاکید میکناد‬
‫که احادیث نیز اغلب در خدمت توجیه ایدهها و اعمال مردساالرانه قرار گرفته پس منشا یا صحت آنها صد‬
‫در صدی نیست و در مواردی این احادیث خارج از بافت کاربردیشان به کار برده شده‪ ،‬بعد هم نتیجه می‪-‬‬
‫گیرد که "یکی از اولویتهای فمینیسم اسالمی رفتن به سوی قرآن برای درکِ پیام برابریخواهاناهی اساالم‬
‫است"‪ .‬من ماندهام امثال "مارگوت بدران" که قرآن را کتابی فمنیستی میدانند چگونه مایخواهناد مااجرای‬
‫زن و مزرعه در قرآن را هضم کنند! حتمن جبرئیل امین نیز ککی به تنبان داشته که در ساوره بقاره آیاه ‪223‬‬
‫پیام را کج رسانده! (نساءکم حرث لکم فاتوا حرثکم افیی شائتم و قادّموا النفساکم = زنهاتاان‪ ،‬محال باذر‬
‫افشانیِ شماست‪ ،‬پس هر طور که بخواهید‪ ،‬میتوانید با آنها بخوابید‪ ).‬متاسفانه هر چه که فمنیسم اصایل از‬
‫سنیت انزجار دارد و همگام با آوانگاردهای زمان پیش میرود‪ ،‬فمنیست ماذهبی از آن طارف باام افتااده باه‬
‫تقدیس و اثبات حقانیت سنتّ میپردازد‪ .‬فمینیستهای واقعی در این باره چنان رادیکال عمل کاردهاناد کاه‬
‫حتی از ادبیات کالسیک انزجار دارند و دلیل اصلی همراهیشان با آوانگاردهاای ادبای‪ ،‬بازنویسای و غلاط‪-‬‬
‫خوانیِ متونِ کالسیک است؛ طوری که "جودیت فِترلی" اساسن ادبیات را امری سیاسی میداند‪ ،‬چون معتقد‬
‫است به شدت مذکر است یا "میلت" در کتاب "سیاست جنسی" ادبیات را سند مالکیات جانس ماذکر بار‬
‫مونث میداند یا "سیمون دوبووار" در "جنس دوم" زن را از نو تعریف میکند‪ ،‬چون تعاریف قبلی را کاملن‬
‫مردساز میدانسته و معتقد بوده که زن فرقی با مرد ندارد و تنها این مردان بودند کاه خواساتند زن متفااوت‬
‫باشد‪ .‬اعتراض بزرگ دوبووار در واقع اعالم یک جناگ جهاانی ا زماانیِ رو باه جلاو باود‪ ،‬در حاالی کاه‬
‫فمنیستهای مذهبی این جنگ را برعکس پیش میبرند‪ .‬من الاقل در حوزه نظریهپردازی ادبی فمنیسام بای‬
‫‪11‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مطالعه نیستم‪ ،‬آنها در این حوزه چنان آوانگارد و رادیکال عمل کردهاند که حاال در موارد بسیاری با نظریاه‬
‫پردازانِ همجنسگرا همراه شدهاند‪.‬‬
‫ماندهام فمنیسم مذهبی در این باره چگونه میخواهد اتخاذِ گارد کناد! فمنیسام اصایل ادبیاات کالسایک را‬
‫ادبیاتی افالطونی میداند که در آن تقلید از طبیعت‪ ،‬نقش مرکزی دارد‪ .‬باه بیاان دیگار فمنیساتهاا ادبیاات‬
‫کالسیک را ادبیاتی رئالیستی میدانند و نقطه تقاطع نظریهپردازی ادبی فمینیستی و تئاوری ادبای همجانس‪-‬‬
‫گراها (نظریه کوئیر) در انزجارشان از همین ادبیات است‪ .‬معمولن یک همجنسگرا دوست دارد آنچه مای‪-‬‬
‫نویسد ارجاع به بیرون نداشته باشد‪ .‬این نویسنده از خدا یا راوی دانای کل کاه هماه چیاز را از یاک منظار‬
‫فکری ثابت و به شدت اخالقی تعریف میکند‪ ،‬انزجار دارد‪ .‬از زمان خطی پیروی نمیکند و معمولن طناز و‬
‫فانتزی و سکس از مولفههای اساسی متنش محسوب میشود؛ مثلن قرآن ادبی لزبینهاا رُماانیسات نوشاته‬
‫"ژانت ونترسون" با نام "پرتقالها فقط میوه نیستند"؛ این رمانِ آنتیرئالیستی به شدت تجربیسات و هایچ‪-‬‬
‫کدام از مولفههای رمان در آن به درستی اجرا نشده و به طور کامل از زمان برگسونی تبعیت میکند؛ طاوری‬
‫که راوی مدام در حال تغییر جنسیت است و طنز در آن موج میزند‪ .‬البته در رمانِ ونترسون تنانگی و بادن‪-‬‬
‫نویسی همزمان با کشف هویت جنسی اتفاق میافتد و مخاطب مدام با وجه تازهای از سکس روبرو میشود‪.‬‬
‫"پرتقالها فقط میوه نیستند" علیرغم اینکه سنگ همجنسخواهی را به سینه میزند‪ ،‬همزمان فمینیستی هام‬
‫هست‪ ،‬چون مدام از واقعیت مردساالرانه فرار میکند‪ .‬اغلب آثار "رزا لیمن" هم از این قواعد پیروی میکنند‬
‫با این تفاوت که ما در آثار لیمن با افشا کردن ترس از همجنسخواهی روبرو هساتیم و در رماان ژانات باا‬
‫سرکوب این ترس‪.‬‬
‫با طرح این تمهید میخواهم سوال کنم که آیا اسالم آنقدر استعداد دارد که روزی لزبین شود؟ آیاا ماذهب‬
‫میتواند باز لبخندِ مدوسا را به لب بیاورد؟‬
‫خوشبختانه این بحث را میتوان در موارد بسیاری ادامه داد و روی نکاتی که نشان از عدم همخوانی مذهب‬
‫و فمنیسم دارد انگشت گذاشت‪ .‬ماندهام دوتاییِ مذهب و فمنیسم چگونه میخواهد اینهمه تضااد را هضام‬
‫کند؟‬

‫مارچ ‪3102‬‬
‫‪15‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اسید شاشى‬

‫نسل تازهى ایرانى کمتر به ذهنیتِ خود مىرسد اما تا دلت بخواهد به عینیات بهاا داده و باه شادت عمال‪-‬‬
‫گراست‪ .‬چند سال پیش در مصاحبهاى از نشانههاى وقوع انقالبى جنساى در ایاران گفتاه باودم؛ گفاتم کاه‬
‫زیبایى‪ ،‬بسم اهلل جنهایىست که در ایران حکومت مىکنند و اگر زنان ایرانى همّت کرده رفته رفته حجااب‬
‫را دفرمه کنند براى همیشه از شرِّ اجنه خالص خواهند شد‪.‬‬
‫متاسفانه حکومت اسالمى موفق شده بیش از سه دهه‪ ،‬زیبایى را زیر چادر خاک کند؛ چادر گورِ زن ایراناى‪-‬‬
‫ست‪ ،‬زندانِ زیبایىست‪ .‬مالها خوب مىدانند اگر روزى درِ این زندانِ سرتاسرى باز شود دیگار جنیاى بااقى‬
‫نمىماند که لباسِ بسیجى تنش کنند‪ .‬دو سه سالىست که این زندانِ استعارى دیگر توان نادارد دختارانِ باه‬
‫ستوه آمدهى ایرانى را مهار کند؛ ایدئولوژیستهاى دینى که ساختار حکومتشان بر زاغهى مهمااتى باه ناام‬
‫حجاب بنا شده هر آن منتظرِ انفجارى بزرگند و براى اینکه به تأخیرش بیندازند تاکنون شیوههااى مختلفاى‬
‫چون جداسازى و پایین آوردنِ سن ازدواج و ‪ ...‬را امتحان کردهاند و انگار اسیدپاشى آخرین و ضدِّانساانى‪-‬‬
‫ترین حربهشان است‪ .‬فکرپردازانِ اتاقهاى جمهورى اسالمى غافلند که اینگونه نه تنها کسى را نمىترسانند‬
‫بلکه ترس را به سنگرِ خودشان خواهند برد‪.‬‬
‫ایران که بودم رفقا همه از زیبایىِ دختران اکراینى که در دُبى اشتغال داشتند مىگفتند اما حاال به هر کشاورى‬
‫مىروم‪ ،‬همین که مىفهمند ایرانىام از زیبایىِ زنانمان مىگویند‪ .‬حاال دخترانِ ما در زیباایى زبانزدناد‪ .‬دیگار‬
‫دنیا در مواجهه با ایرانىِ بدنام شده نه تنها اخم نمىکند بلکه زیبایىِ زنِ ایرانى را براى لبخندى که ناگهان بار‬
‫لبانش مىنشیند دلیل مىکند! این هدیه جمهورى اسالمى به جهان است‪ .‬مالها از زیبایى انزجار دارند باراى‬
‫همین تبعیدش مىکنند تا ایران زشت و جهان زیباتر شود‪ .‬در آن بلبشویى که هر چه مافنگى بوده مال افندى‬
‫شده بى شک زنِ ایرانى نام دیگرِ قربانىست‪.‬‬
‫تعجب مىکنم مردمى که اینهمه دم از ناموس مىزنند چرا هنوز سکوت کردهاند‪ ،‬یا اگر در اصفهان و تهران‬
‫اعتراض مىکنند بیشتر خواهان معرفىِ چند خردهجن هستند نه جنتىهایى که امامانِ سایه عبااى شاهرهایند!‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تازه اینها هم همه عروسکند؛ اسیدپاشِ واقعى هموست که یک مشات رواناى و ماوجى مثال حسانهااى‬
‫عباسى را زیرِ بال و پر گرفته شربتِ داغ به خوردشان مىدهد تا روى شیرین شهید شوند!‬
‫طى این سالها جمهورى اسالمى موفق شده ناموس و شرف و غیرت را هم از ساکیه انداختاه‪ ،‬مثال غارب‬
‫ستیزىاش فقط شعار کند‪ .‬آنها خردهجاکشهاى داخلى را سنگسار مىکنند اما خود با مدرنترین شیوههااى‬
‫جاکشى‪ ،‬زیبارویانِ ما را مثل زنان تایلندی و ویتنامى به گوشه گوشهى جهان صادر کردهاند‪.‬‬
‫زیبایى بسم اهللِ جنهاى جدید است‪ .‬آنها اسید مىپاشند تا طینتِ خود را در چهرهى تازهاى که ساخته مى‪-‬‬
‫شود رؤیت کنند‪ ،‬این همسانى کمک مىکند تا امّت زشت روى امام‪ ،‬اینهمه در آینه تنهایى نکند‪.‬‬
‫حجاب اجبارى سالهاست که دیوارى کشیده بین مرد و زن ایرانى؛ دیوارى کاه دیگار پاى نادارد و هار آن‬
‫ممکن است سرِ حکومت خراب شود‪ .‬خوشبختانه چند روزىست که همه در اینترنات دربااره شایوههااى‬
‫مواجهه با اسیدپاشى راهکار مىدهند‪ .‬یک عده خطاب به زنان مىگویند در جمع و جمعیت تا جایى که مى‪-‬‬
‫شود آرایشتان را تند کنید اما در کوچههاى خلوت و خالى ترتیبِ صورتتان را با پاک کن بدهید! گروهاى‬
‫نیز به دختران زیبارو سفارش مىکنند وقتى از خانه بیرون مىزنند جااى کیاف‪ ،‬دبِاهاى آب را هماراهِ خاود‬
‫داشته باشند تا وقتى که بر چهرهشان اسید پاشیده مىشود سر در دبّه فرو برده خود را نجات دهند!‬
‫اینها اگر نامش بالهت نیست پس چیست؟ نویسندهاى که هنوز نماىداناد آب در ترکیاب باا پاودر اساید‬
‫سولفوریک یا اسید کلریدریکى که بر صورتها پاشیده مىشود مثل کاتالیزور عمل کرده و صورت را بیشاتر‬
‫تخریب مىکند براى چه مىنویسد!؟ متاسفانه ایران مجتمع همین عدهها و برخىهاست‪ .‬هماه از هماه جاور‬
‫راهى براى مواجهه با اسیدشاشى مىنویسند اما هیچکس درباره تنها راه مقابله با آن نه!‬
‫سالهاست که بر سیرت و صورت همه اسید پاشیدهاند‪ ،‬زشتى چنان فراگیار شاده کاه زیباایى جاز معناایى‬
‫مطرود نیست‪ ،‬کارى هم از دست کسى برنمىآید مگر همین جوانانى که نطفهشاان باا "ناه!" بساته شاده و‬
‫عملگرایىشان مىرود که انقالبى فرهنگى را رقم بزند؛ انقالبى جنسى که اگار ایان مراحال آخار را نیاز باا‬
‫موفقیت پشت سر بگذارد دیگر نه از ارزشهاى جنى و اسالمى چیزى باقى خواهد ماند نه از اخالقِ انسانى‪.‬‬
‫این روزها اسالم سیاسى دارد در خاورمیانه به طرزِ فجیعى امتحان پس مىدهد‪ .‬شکى نادارم کاه در سادهى‬
‫بعدى حوزهى علمیه مثل موزه آشویتس پربازدید خواهد شاد‪ .‬حااال دیگار وقاتش رسایده روشانفکرانِ باه‬
‫اصطالح دینى لباسشان را باز عوض کنند‪ .‬فردا چقدر دیدن خواهد داشات تاىشارت زعفراناى و شاورت‬
‫المباداى یکى مثلِ ‪ ...‬مثلِ ‪ ،...‬مثال هم ندارد این عبدالجوادِ سروش!‬
‫‪18‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ناموس‬

‫فاشیسم ایرانى محصول تقدّس بخشیدن به کلماتى مثل ناموس است‪ ،‬ناموس چیست؟ بى ناموس کیسات!؟‬
‫تلقى ما از ناموس در خانواده ترمى کاملن مردساالرانهست‪ .‬در هر شعر و داستان و فیلم فارسى روى ناموس‬
‫تمرکز کردهاند و برایش زندگىها کشتهاند! در فرهنگ ایرانى آنقدر روى ناموس تأکید شده که دیگر همه از‬
‫آن سمتِ بام افتادهاند و حاال بى ناموسترین آدمها همانهایند که مدام سنگِ ناموس را به سینه مىزنناد‪ .‬زن‬
‫ناموس آنهاست پس باید از آن محافظت کنند و اینگونه آزادىاش را سلب کردهاند‪ .‬آقاباالسرها هماه جاا‬
‫هستند و چماقدارى اینگونه رسمیت یافته‪ .‬به نظرم تعریفى که از تارمهاایى چاون نااموس داریام کااملن‬
‫ارتجاعىست و چنین کلماتى اگر درست تعریف نشوند از ناموسِ تن و وطن نیز جز شاعارى ایادئولوژیک‬
‫باقى نمىماند‪.‬‬
‫‪13‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مثل فاحشهها لباس پوشیده بود‬

‫دو جوان مسلمان به دخترى هلندى مىگویند مثل فاحشهها لباس پوشیدهاى‪ ،‬دختر هام در دفااع از پوشاش‬
‫خود چیزى مىگوید و بعد مورد ضرب و شتم پسرها قرار مىگیرد‪ .‬این اتفاق در رتردام هلند افتااده و فایلم‬
‫آن مثل برق در فضاى نت پخش مىشود و بسیارى از شهروندان اروپایى را علیاه مسالمانهاا ماىشاوراند‪.‬‬
‫برخى مدیاها نیز با پخش چنین فیلمهایى دارند غذاى آتشى را که به زودى به جان مهااجران خواهاد افتااد‬
‫فراهم مىکنند! من اگرچه هرگز پناهنده بریتانیا نبودم اما به عنوانِ شهروندى انگلیسى سالهاست با چاریتى‪-‬‬
‫ها و بنیادهایى که به مهاجران و پناهندهها کمک مىکنند همکارى دارم‪ .‬سالها دبیرِ بنیاد نویسندگان تبعیادى‬
‫بریتانیا بودم و حاال نیز سالىست که مسئولیتش را به عهده دارم و خوب مىدانم جمعیت مهااجر و پناهناده‬
‫با چگونه مشکالتى دست و پنجه نرم مىکنند و گاهى در کمیتههاى آنارشیستى در این باره طرح مسئله مى‪-‬‬
‫کنم‪ .‬آخرین بار نیز همین اواخر توى کمیته مرکزى درباره عواقب پخش مجازى فیلمها و عکسهاایى علیاه‬
‫جمعیت مهاجر هشدار دادم‪ .‬حقیقتش بروز اتفاقى که در رتردام افتاده توى اروپا غیرممکن نیست اماا چناان‬
‫نادر است که نباید اجازه داد انتشار گستردهشان گزک باه دسات بنیادگراهااى نژادپرسات داده و در نهایات‬
‫موجب فاجعه شود‪ .‬به نظر مىرسد پخش چنین ویادیوهایى کاه اخیارن مُاد شاده توساط احازاب راسات‬
‫کشورهاى اروپایى حمایت شده و اگر نگویم همیشه اما اغلب دست پختِ خودشان اسات‪ ،‬اینگوناه دارناد‬
‫اروپا را از مهاجر و پناهنده و خالصه از آن دیگرى مى ترسانند‪ ،‬چند روز پایش عکاس واگانِ پار از آت و‬
‫آشغالى که متعلق به پناهندگان سورى بود به صاورت گساترده در فضااى مجاازى پخاش شاد و اعتاراض‬
‫بسیارى از شهروندان اروپایى را برانگیخت‪ .‬متاسفانه حتى ندیدم یکى در ساختگى بودن فضاى واگن شاک‬
‫کند‪ ،‬یا فرض را بر خستگى و فرسودگى مهاجران سورى که اینهمه مدت در سافر بودناد بگاذارد ناه باى‬
‫فرهنگىشان!‬
‫‪51‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫واقعن باید واقعیت فیلم باال را از طریق کدام مرجع دریابیم؟ درست است فیلم دلخراش است‪ ،‬ضدانساانى‪-‬‬
‫ست درست! اما آیا نمىتواند سناریویى از پیش طراحى شده داشته باشد؟ آیا ماا حاق ناداریم باه ایانهماه‬
‫تصویر و فیلم که علیه جمعیت مهاجر منتشر مىشود شک کنیم؟ من دلِ خونى از برخى مسلمانهاا دارم‪ ،‬از‬
‫شرِّ اسالم سیاسىشان پانزده سال است فرارىام اما به عنوان یکى از اعضاى تیمى که اعالمیه جهانى حقاوق‬
‫بشر را به دهها زبان اجرا کرد باید که به مفاد آن به صورت عملى نیز اعتقاد داشته باشم و براى هماه در هار‬
‫جاى دنیا حق حیات قائل باشم‪ .‬متاسفانه دیر یا زود آتشى که بر پا کردهاند‪ ،‬جوان و پیار نادارد‪ ،‬مسالمان و‬
‫غیرمسلمان ندارد‪ ،‬به جان همه مهاجرها خواهد افتاد‪.‬‬
‫‪51‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫فوتسال زنان‬

‫دربارهشان زیاد ننوشتم رفیق! اشتباه نکن! دربارهشان هر چه بنویسم کم است‪ ،‬کم اسات چاون غیار از ایان‬
‫برنمىآید از من هیچگونه سپاسى! دلم مىخواست ایران بودم‪ ،‬تهران باودم و ماىرفاتم فرودگااه‪ ،‬ماىرفاتم‬
‫فرودگاه به استقبال تیم ملى فوتسال بانوان که بى هیچ یارىِ حکومتى جام آسیا را به خانه مىآرند‪ .‬دلم ماى‪-‬‬
‫خواست دست تک تکشان را ببوسم که بى هیچ هزیناه و ماواجبى و باا حفاظ تبعایض هار جانباه راهاىِ‬
‫مسابقات شدند و درخشیدند‪ .‬دلم مىخواست ایران بودم‪ ،‬تهران بودم و با رفقا چند ماشین مىشدیم و پشت‬
‫سرِ کاروان تیم ملى بوق مىزدیم‪ ،‬بوق مىزدیم و ترسِ مدیاهاى ایرانى را که از پخش فوتباال زناان واهماه‬
‫دارند مىریختیم‪ .‬دلم مىخواست دسته گلى مىفرستادم براى کاپیتانِ تیم ملى فوتسال باانوان کاه همسارش‬
‫چون مچویى مسلمان آشپزى و مدرسهى بچه را بهانه کرد و اجازه نداد راهىِ مسابقات مالزى شود‪ .‬دلم مى‪-‬‬
‫خواست سرکار خانم کاپیتان بداند که او را نیز در این قهرمانىِ بازرگ ساهیم ماىدانایم‪ .‬پیاروزى کاوچکى‬
‫نیست‪ ،‬براى اولین بار یکى از تیمهاى بانوان ایران‪ ،‬در رشتهاى توپى‪ ،‬قهرمانِ آسیا شده و باید هر طور شاده‬
‫جشنى بزرگ تدارک دید‪ .‬کاش اگر فمنیست باشعورى در ایران هست بداند این فرصات را نبایاد از دسات‬
‫دهد‪ ،‬باید از این قهرمانى فرصت بسازد و از طریق آن مطالبهى آزادى کند‪ .‬کااش فقاط عاشاقان فوتباال باه‬
‫استقبال این تیم نروند‪ .‬کاش همه زنهاى ایرانى مىدانستند که نباید چنین فرصتى مفت از دست برود‪ .‬یکاى‬
‫از تیمهاى تحت تبعیض و ستم ایرانى رشادت کرد و از مىنیممى مطلق به ماکزیممى نااممکن رساید‪ .‬چارا‬
‫نباید خوشحال باشم؟! درباره ماده ببرهاى چاالک هر چه بنویسم کم است‪.‬‬
‫‪52‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫انجیل عبدالرضایی‬

‫"انجیل عبدالرضایی" نام کتابیست که دو سالیست دارم روش کار میکنم و حاال انگار به سطرهای پایانی‪-‬‬
‫اش رسیدهام‪ .‬انجیل من از هیچ ژانری پیروی نمیکند‪ .‬از شعر گرفته تاا نثار و شاطح و داساتانک و خطاباه‬
‫درش پیدا میشود‪ .‬شامل ده بخش است که هر کدام یکای از ده فرماان موسای را یادک مایکشاد‪ .‬گااهی‬
‫کلماتش طوری با تقطیع نوشته شده که میشود قطعاتش را مثل یک قاری با مکث بین سیالبهاا خواناد و‬
‫چون سورههای قرآن آیهبندی شده‪ .‬در کتاب مستطابِ انجیل من طنز و گروتسک حرف اول را میزنند‪ ،‬باه‬
‫ویژه آنجا که به غلطخوانی بیانیه جهانی حقوق بشر میپردازم‪ .‬در بخش چهاارم فرماان هشاتم باه بهشات‬
‫پرداختهام و اینکه چگونه میشود آن را روی زمین ساخت و منتظر مرگ نماند! علم میتواند کمک کند‪ ،‬باید‬
‫از او خواهش کنیم‪.‬‬
‫من با بیانیه جهانی حقوق بشر موافقم اما فقط تا حدّی! بیانیه در قرن بیستم تمام شده‪ ،‬پاس ناو اسات؛ یاک‬
‫نوی از مُد افتاده! باید دوباره تازه شود پس قادیمیسات و مان همیشاه از کهناه بادم مایآماده‪ .‬در بیانیاه‬
‫دیکتاتوری جنسیت حکمفرماست‪ ،‬بویی از اندروژنی نبرده و مثل انجیل و تورات و قرآن وقتای کاه نوشاته‬
‫می شده عطر خوشی داشته اما حاال بوی گندش همه جا را برداشته‪ ،‬چون پالسیده شده و مرده و ربطی به ما‬
‫که بین مرگ و زندگی قرار گرفتهایم‪ ،‬ندارد‪ .‬نمیشود زندگی را بین تولد و مرگ زندانی کرد؛ ایان منصافانه‬
‫نیست‪ ،‬بیشتر احمقانهست‪ .‬مرگ و تولد دو سر خط زندگی نیستند‪ ،‬چون زندگی یک خط نیسات‪ .‬آدمای از‬
‫بی نهایت جهت میگذرد‪ ،‬به بی نهایت جهان وارد و هی خارج میشود‪ .‬نمیشود حدّ زندگی را از تولاد تاا‬
‫مرگ حساب کرد و این پرونده را برای همیشه بست‪ .‬نمیتوانی با یک انتگرال ساده خاود را مجااب کنای‪،‬‬
‫زندگی ابدیست؛ مرگی درکار نیست‪ ،‬تولد هم معنایی جز همین معمول دارد‪ .‬ادیان خودشاان و ماا را گیار‬
‫آورده اند‪ ،‬علم البته بهتر است گرچه آن هم حدود دارد‪ ،‬مدام چیزی را فرض کرده‪ ،‬بر منوال همین عرض به‬
‫خودش طول میدهد‪ .‬واقعن سرکاریست! قضیه چیزِ دیگریست‪ .‬نیازی نیست به خاطر پیری برای مردم آن‬
‫هم شبِ تحویل سال‪ ،‬فالِ حافط بگیری! حافظ خودش معمولیست‪ .‬برای اینکاه باه آخار نرسای اول بایاد‬
‫‪53‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تالش کنی اینهمه را فقط فراموش کنی‪ ،‬بعد هم هوش کار خودش را میکند‪ .‬اگر پساری حتای باا صانایع‬
‫دستی از پانزده سالگی شروع کند و به این عادت به صورت نرمال ادامه دهد‪ ،‬تاا پنجااه ساالگی باه انادازه‬
‫جمعیت زمین اسپرم تولید میکند‪ ،‬ببین! حتی یک نفر میتواند همین زمینِ حاال را اگر که خاالی شاود طای‬
‫سی و چند سال به همین جمعِ حاال برساند‪ .‬خوشبختانه از بین این اسپرم ا دوندهها تنها یکی میتواناد هار‬
‫چهار سال قهرمان المپیک شود‪ ،‬وگرنه دین همهی ما را به فاک و فنا میداد‪.‬‬
‫البته در اشاره باال منظور من از دین همان تعریفیست که همه از این کلمه دارند وگرنه دین عقل دل اسات‪،‬‬
‫علم نیست‪ .‬این تعالیمی که پیامبران آوردهاند می تواند نام مذهب بگیرد اما ربطی به دیان نادارد‪ .‬مسایحیت‬
‫دین نیست‪ ،‬مذهب چرا! اسالم مذهب است‪ ،‬دین هرگز! اینها دین را تحریف کردهاند‪ .‬دین کلمهای پارسی‪-‬‬
‫ست که عربها هنوز نفهمیدهاند با کش رفتنش چه بر سر مذهبشان آوردهاند‪ .‬دین با غلطخوانی "دئنا" که‬
‫واژهای اوستاییست به دست آمده‪ ،‬دئنا هم البته از "دا" که معنایش اندیشیدن و شناخت است میآید‪ .‬پاس‬
‫دین یعنی رسیدن به متنِ درون از طریق عقلِ قلب! یک سوفی (نه صوفی یا عارف) به خرد که بعد از اشراق‬
‫حاصل میشود اینگونه میرسد‪ .‬یونانیها هم البته یک جورهای دیگری رکب خوردند‪ ،‬آنها نیز مثل عرب‪-‬‬
‫ها با غلطخوانی سوفی به فیلسوف رسیدند که از فرضیات علم میسازد‪ .‬علم دیگر است بایاد آن را دوبااره‬
‫آموزش داد‪ .‬خالصه اینکه دین علم نیست‪ ،‬آنهایی هم که راهیِ حوزههای علمیه مایشاوند زبالاه در ذهان‬
‫انباشت میکنند‪ ،‬هرگز به دین نمیرسند‪ ،‬به ایدئولوژی مذهب چرا! قلمروی دین محل جوالن وجدان است‪،‬‬
‫بوفالوهای مذهبی این را نمیفهمند‪ .‬علما خدا را قله اورست فرض میکنند و نمیدانند که برای رسایدن باه‬
‫آن میشود از هر راهی رفت‪ .‬در این مسیر من میگویم که تانترائیستها از همه موفقترناد‪ .‬ماذاهب کتااب‬
‫راهنمای رسیدن به قله را کتاب آسمانی نام دادهاند و نمیدانند که آسمان از اورست بلندتر و خدا قله نیست!‬
‫جماعت روحانی خدا را فرض میکنند و بعد به یک مفروض میرسند نه خدا! تمام پیامبران‪ ،‬مذهبی بودناد‬
‫چون خداشان شخصیت داشت‪ .‬خدایان آفریقایی سیاهپوست بودند‪ .‬خدای چینیها هم شامایل خودشاان را‬
‫داشت‪ .‬بی شک اگر اینها گاو بودند بتی با شمایل گاو را میپرستیدند که البته در جاهایی میپرستند‪ .‬در این‬
‫بین بودیستها هم مذهبی هستند با این تفاوت که خودِ بودا مطلقن مذهبی نبود؛ بودا هرگز زباله باه خاوردِ‬
‫ذهنش نداد؛ او با تهی شدن آغاز کرد؛ در تعالیم او از خدا به عنوان یک شخصیت خبری نیست؛ خدای بودا‬
‫یک فکر است‪ ،‬یک محتوای ذهنی‪ ،‬یک دیگریست که تازه بودا وقتی که این دیگری‪ ،‬یعنی خدا را ول کارد‬
‫به خدا‪ ،‬یعنی خودش رسید؛ بودا ذهنش را خالی کرد‪ ،‬آنقدر خالی که دیگر زبالهای در آن به عنوان خوراکِ‬
‫خدا وجود نداشت؛ خدای بودا مدام گرسنه بود؛ بودا با دنبال کردن "طریقت نفی" باه یاک آری‪ ،‬یعنای باه‬
‫خود رسید‪ .‬در ایران قدیم هم شاید اگر متدهای نقشبندیان و طایفه مالمتیه توسط اسالم تحریف نمایشاد‬
‫حاال ما چند مانیِ دیگر هم در تاریخ فکر داشتیم‪ .‬البته حاال وقت بودا نیست‪ .‬نقشبندی هم دیگر مثل طریقه‬
‫مالمتیه به کار نمیآید‪ .‬من میگویم بیا این باال و به آن پایین نگاه کن‪ ،‬خدا آنجاست‪ .‬این باال حسابی خاالی‬
‫‪54‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫میشوی‪ ،‬حالی به حالی میشوی‪ ،‬زبالههای حوزههای علمیه را از ذهنت یککاره میریزد بیارون! ایان بااال‬
‫اسمش آزادیست‪ .‬آزادی از نه! آزادی برای چرا! اینجاست؛ اینجا آزادی خودِ دین است و دیان آزادی از‬
‫‪ ...‬نیست آزادی برای ‪ ...‬چرا هست! اینجا نیازی به آزادی نداری چون هساتی؛ بارایش نمایجنگای چاون‬
‫هست؛ آزادی برای توست‪ ،‬برای تو میجنگد تا هر طور که میخواهی باشی؛ خادا ایانجاا بخشانده سات؛‬
‫بخشندهای در آن پایین که تخمت را هم نمیتواند بخورد‪ .‬اینجا محل شاعر و شاعور اسات‪ ،‬پاس بخاوان!‬
‫بخور! بکن! دین یعنی این!‬
‫‪51‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫وقت آنارشیسم‬

‫آنارشیسم نیز مثل اغلب ایسمها ریشهای یونانی دارد و ترکیبیست از (‪ )archos‬به معنای سارور و پیشاوند‬
‫(‪ )an‬که آن را منفی میکند‪ .‬پس معنای مستقیم و لغوی آنارشیسم چیزی جز سرورساتیزی نیسات و از آن‪-‬‬
‫جایی که حکومت را اجتماعی از سروران تشکیل میدهد‪ ،‬حکومتستیزی معنای روتین و واقعی آنارشیسام‬
‫است‪ .‬فلسفهی سیاسی آنارشیسم مثل دیگر ایسمها عمر یکی دو روزه ندارد بلکه میتوان فامیلیّت نازدیکش‬
‫را با قرائتهای مختلفی از فلسفهی رواقیگری یونان باستان دید‪ ،‬یا در ایران اگر نخاواهیم راه خیلای دوری‬
‫برویم‪ ،‬کسی مثل شمس تبریزی یک آنارشیست ششدانگ است‪ .‬از آنجایی که شعار اصلی آنارشیسم تبلیاغ‬
‫و ترویج خالقیت فردیست در وجود هر فرد خالقی یک آنارشیست واقعی زندگی مایکناد‪ .‬ماثلن آرتاور‬
‫رمبو در زمانی که قدرت مرکزی آنارشیسم را هرج و مرج طلبی معنی کرده بود‪ ،‬با صدای بلند اعالم میکند‬
‫که یک آنارشیست است‪ .‬اگرچه ایرانیان هنوز درک درستی از آنارشیسم ندارند و قادرت مرکازی و حزبای‬
‫استالینیستی (حزب توده) طی سالیان موفق شده است آن را فلسفهی آشوبگری و هرج و مرج طلبی معرفای‬
‫کند اما حاال دیگر در غرب آن را انسانیترین مرام سیاسی میشناسند‪.‬‬
‫آنارشیسم در اواسط قرن نوزدهم در اروپا و اغلب کشورهای آمریکای التین رواج یافت و بارای اولاین باار‬
‫"پرودون" (‪ ،)poroudhon‬فیلسوف فرانسوی که معتقد بود با انهدام مالکیت خصوصای و قادرت مرکازی‪،‬‬
‫مااردم آزاد ماایشااوند و بااه برابااری ماایرسااند‪ ،‬خااودش را آنارشیساات نامیااد و پااس از او‪" ،‬باااکونین" و‬
‫"کروپوتکین" روسی و خیلیهای دیگر آن را بسط دادند‪ .‬اینان بر خالف هواداران هگل که به دولات‪ ،‬لقابِ‬
‫جانشینیِ خدا داده و آزادی را فقط در سرسپردگی به دولت جستجو میکردناد‪ ،‬نسابت باه قادرت مرکازی‬
‫همیشه گارد داشتند و آن را مهمترین عامل تباهی زندگی اخالقی و اجتماعی انسان میدانستند‪.‬‬
‫خیلیها قدرت را تنها مجری حفظ نظم میدانند و از آنجایی که نوکری قدرت‪ ،‬عادت مادرزادشان است در‬
‫نهایت بالهت‪ ،‬آنارشی را آشوب معنی کرده طیِ سالیان‪ ،‬آنارشیساتهاا را هارج و مارج طلاب و آشاوبگر‬
‫خواندهاند‪ .‬آنارشیسم پر سن و سالترین فلسفهی سیاسیست و هرگز نمیشاود آن را باه شاعاری حزبای و‬
‫‪55‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫حزبی سیاسی تقلیل داد‪ .‬این فلسفه همیشه از هیرارشی یا همان نظم سلسله مراتبی انزجار داشته و زیار باار‬
‫هیچ سلطهای نمیرود‪ ،‬حاال چه فقیه آن را اعمال کرده باشد چه دیکتاتوری کاپیتالیستی یاا پرولتاریاا‪ ،‬فرقای‬
‫نمیکند‪ .‬آنارشیستها بر این باورند که مردم میتوانند بر اساس همکاری و احتارام متقابال‪ ،‬جامعاه را اداره‬
‫کرده و نیازی به رهبر و پیشوا و ارباب ندارند‪ .‬این فلسفهی سیاسی انواع سلطه را حلقههای زنجیری میداند‬
‫که در رابطه تنگاتنگ با همند و بر این باور است که عدم مقابله با هر کدام از آنها‪ ،‬آزادی را بدل به زنادان‬
‫خواهد کرد‪ .‬این نگره بین فرودستی زنان و نژادپرستی تا جینگوییسم و استثمار کار و کارگر رابطه میبیند و‬
‫معتقد است که اگر جنبشی انقالبی حتی بر یکی از اینها چشم فرو بندد‪ ،‬راه به جایی نخواهد برد‪.‬‬
‫اولین کسی که خود را با افتخار آنارشیست خواناد "پییار ژوزف پارودون" باود کاه از او باه عناوان پادر‬
‫آنارشیسم مدرن یاد میکنند‪" .‬مالکیت دزدیست" یکی از جملههای معروف اوسات کاه شاعار بسایاری از‬
‫احزاب چپ طی سالیان بوده‪ .‬پرودون معتقد باود هار شای ارزشای معاادل کاارآییاش دارد‪ ،‬در حاالی کاه‬
‫معاصرانش برای گردش ثروت از طریق مبادله اهمیت قائل بودند و بهای کاال را به نیازهای تولیاد ناامربوط‬
‫میدانستند‪ .‬مثلن "ژان باتیسته سه" معتقد بود "کاالها با کاالهای دیگر مبادله میشوند"‪ ،‬و ایان یعنای بهاای‬
‫کاال با رونق گرفتن تجارت کاالهای دیگر باال رفته تنها در مرحله آخر است که باید ارزش کاال را بر اسااس‬
‫هزینه تامین آن ارزیابی کرد‪ .‬پرودن میگفت درست است که تعادل بین تولید و مصرف باید ماد نظار قارار‬
‫گیرد اما پیشتر بهتر است تعادلی نیز بین کاالی فروشی و میزان کاری کاه بارای تولیادش صاورت گرفتاه‬
‫برقرار باشد؛ این در حالیست که تعریف حقوقی مالکیت‪ ،‬سد راه مبادلهی عادالنه است‪ ،‬زیرا ثاروت هناوز‬
‫در دست مشتی مالک‪ ،‬رباخوار و سرمایهدار است و همین نطفه شکلگیری آنارشیسم کمونیستی شد‪.‬‬
‫از نظر پیروان آنارشیسم کمونیستی‪ ،‬انسان موجودی ذاتن اجتماعیست و سود جامعه در تقابل با ساود فارد‬
‫نیست‪ ،‬بلکه مکمل آن است‪" .‬کروپوتکین" از شخصیتهای محوری آنارشیسم کمونیستی و واضع آن است‪.‬‬
‫او آنارشیستها را کمونیستهای رادیکال قلمداد میکرد و مدام در پیِ آشتیِ آنارشیسم و کمونیسم بود‪ ،‬زیرا‬
‫این هر دو نحله وجوه مشترک بسیاری در زمینه اجتماع‪ ،‬مالکیت‪ ،‬انسان و ‪ ...‬دارناد‪ .‬البتاه کروپاوتکین مثال‬
‫دیگر آنارشیستها دولت را رد میکرد و معتقد بود که قدرت مرکزی‪ ،‬مردم را از خالقیت فردی دور کارده‪،‬‬
‫حس تعاون و همکاری ذاتیشان را سلب میکند و این دقیقن نقطه مقابل نگره کمونیستهاست که طرفادار‬
‫حکومت مرکزیاند‪ .‬آنارشیسم کمونیستی در زمینه مالکیت با سایر نحلههای آنارشیستی نیز در تضاد اسات‪.‬‬
‫اکثریت آنارشیستها مالکیت را رد نمیکنند و تنها با شیوههای تقسیم ثروت جامعه بین افراد مشکل دارناد‪.‬‬
‫مثلن پرودون‪ ،‬این راوی گزاره مشهور "مالکیت دزدی است" هرگز نمیخواست به ریشاه مالکیات بزناد و‬
‫مثل بسیاری از نحلههای آنارشیستی‪ ،‬مالکیت را موجب اصالت فرد در برابر جامعه نیز میدانست‪ .‬اینها همه‬
‫در حالیست که آنارشیسم کمونیستی مالکیات را از اسااس مطارود دانساته و معتقاد اسات ابازار تولیاد و‬
‫محصول باید در اختیار همه باشد‪ .‬کروپوتکین با طرح گزاره معروف "از هر کاس باه انادازهی تاوانش‪ ،‬باه‬
‫‪53‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫هرکس اندازهی نیازش" معیار تازهای برای کارمزد و سهم هرکس ارائه داد و معتقد بود که اگر همه به کاری‬
‫که بدان عالقه دارند پرداخته و به طور میانگین پنج ساعت در روز کار کنند دیگر گرسنهای در جهاان بااقی‬
‫نخواهد ماند‪ .‬کروپوتکین‪ ،‬آنارشیسم کمونیستی را تنها راه تحقق کمونیسم میدانست و از فعالیتهاای ضاد‬
‫انقالبی و ضد مردمی لنین انزجار داشت و معتقد بود که کارنامه لنین در طول تاریخ با هیچ انقالبای انساان‪-‬‬
‫محوری قابل قیاس نیست‪ ،‬زیرا یک انقالبی آرمانهایی دارد که لنین هیچکدامشان را ندارد و خطاب به لناین‬
‫با صدای بلند فریاد زد‪ :‬هی والدمیر! فعالیتهای خشن تو بیهودهست و هیچ ربطی به عقایدی که شعارشاان‬
‫کردهای ندارد‪.‬‬
‫همه آنارشیستها فردیّت را تقدیس میکنند‪ ،‬اما پساآنارشیسم تحقاق آن را در دل جامعاه حیااتی دانساته و‬
‫معتقد است نبض جامعه در خالقیت فردی میزند‪ .‬فردیت در خلوت محقق نمیشود و در ارتباطی تنگاتنگ‬
‫با جامعهست که شکل میگیرد؛ بدون دیگران هرگز رشد و پیشرفتی حاصل نخواهد شد؛ همیشه رشد فردی‬
‫درون جامعهی در حال تغییر‪ ،‬بیشتر است و فکر فردی باعث میشود وجوهی از صورتهای اجتماعی مدام‬
‫تغییر کند؛ در واقع جامعهای که فاقد ایدهها و خالقیت فردی باشد محکوم به نابودیست‪ .‬جلاوی پیشاروی‬
‫آب را که بگیرند هر دریاچه بزرگی بدل به مرداب خواهد شد‪ .‬ایرانِ پیش از انقالب‪ ،‬ایارانِ خیلای زنادهای‬
‫نبود اما حاال حبس ایدههای فردی و سیطره ایدههای سنیتی و سنگ شده باعث شده جامعهی انسانی بیش از‬
‫سی سال آزگار در خود باقی مانده و بگندد‪ .‬فرد در رحمِ جامعه شکل گرفته‪ ،‬پیشرفت کرده‪ ،‬بر آن تاثیر می‪-‬‬
‫گذارد و آن را پیش میبرد‪ .‬بی شک تاکیدِ یکیه بر فردیت یا جماع‪ ،‬ایان هار دو را ناابود مایکناد و بادون‬
‫گفتگوی مدام بین فرد و جامعه هرگز پیشرفتی در کار نخواهد بود‪ .‬هارانقالب ماوفقی باا تاکیاد بار آزادی‪،‬‬
‫برابری‪ ،‬اتحاد و تنوع گفتمانها حاصل شده و من معتقدم که سوسیالیسم عملی نخواهد شد مگر با ایدههاای‬
‫آنارشیستی که هیرارشی را تحمل نمیکند‪ .‬تنها سوسیالیسم آنارشیستیست که آزادی بی حدّ و مارز را مای‪-‬‬
‫ستاید و شکوفایی استعدادها‪ ،‬خالقیت و وقار انسانی را بدان وابسته میداند‪ .‬همیشه استیالی قدرت اعام از‬
‫راست و چپ کاری نکرده مگر فرونشاندن شعلههای آتشی که بر پا شده بود تا زبالههای سنت را بساوزاند‪.‬‬
‫جامعهای که پیشرفت بخواهد راهی ندارد مگر اینکه شراکت داوطلبانه افراد را در امور مختلف نهادینه کناد‪،‬‬
‫وگرنه اجبار و اتوریته هرگز کاری به پیش نبرده و اگر در زمینههایی موفاق باوده‪ ،‬ماوفقیتی ماوقتیی باوده و‬
‫بالفاصله در همان جای تازهای که به دست آورده در جا زده است‪.‬‬
‫آنارشیسم سوسیالیستی یکی از ایدههاییست که خواست خود را در مبارزه برای سعادت همه دنبال میکناد‪.‬‬
‫بی شک آنکه سازگار است‪ ،‬آنکه از زندگی بین بردههای مدرن خوشاحال اسات آنارشیسات نیسات‪ .‬تنهاا‬
‫دارائیِ یک آنارشیست واقعی‪ ،‬دیگران و زمینیست که باه او پنااه داده‪ ،‬پاس موکاد کاردن فردیات توساط‬
‫آنارشیستها ربطی به ایدهآلیست بودنشان ندارد‪ .‬در واقع یک آنارشیست با درک تازه از فرد‪ ،‬و اتحاد افراد‬
‫به مردم رسیده و مردم از نظر او توده گیج و سرخورده و منفعلی نیست که باید آن را مثل گله چوپانی کرد‪.‬‬
‫‪58‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫آنارشیسم تنها نظریهی سیاسیست که مرجعیت و تمرکز قدرت در دولت را عامال فسااد دانساته خواساتار‬
‫جایگزینی انجمنهای آزاد و گروههای داوطلب است‪ .‬آنها خواهان نظامی هستند کاه بار اسااس همکااری‬
‫آزاد پدید آمده پیشنهاد عملیشان نیز ایجاد گروههای خودگردان است‪ .‬یعنی حکومتی کاملن داوطلباناه کاه‬
‫فاقد توانایی اعمال زور و سلطه بر شهروندان باشد‪ .‬آنها معتقدند که حکومتهاای حاضار راه حلیای بارای‬
‫مشکل نظم ندارند بلکه خود مروّج بی نظمی اند‪ .‬متاسفانه امروزه دولت را طبقه ی حاکمی تشکیل میدهاد‬
‫که تنها منافع خود جستجو کرده‪ ،‬بقیه جامعه‪ ،‬به خصوص طبقهی کارگر را اساتثمار مایکناد‪ .‬دولاتهاا باا‬
‫اختراع ترسهای تازه و تاسیس روز افزون زندانها به بهانه برقراری نظم کم کام مایروناد کال جامعاه را‬
‫حبسی کرده و اینگونه شیوههای تازهی استثمار را تست میکنند؛ مثلن در استرالیا که آزمایشاگاه صاحرایی‬
‫سرمایهداریست‪ ،‬پیچ آستانهی جرم را چنان پایین کشیدهاند که حتی بعدِ کوچکترین خاالف راننادگی‪ ،‬تاا‬
‫چشم باز میکنی می بینی که قرار است شش ماه آزگار‪ ،‬کنار فوجی قاتل در زندان زندگی کنای‪ ،‬و در هماان‬
‫آغاز شرایط را چنان سخت میگیرند تا با تمام وجود بخواهی شارایط کاار رایگاان در کارخانجاات زنادان‬
‫برایت فراهم شود‪ .‬کاپیتالیسم حاال دیگر برای تولید بیشتر دارد شیوههای تازهی آدمکشی را تست مایکناد و‬
‫در حالی که میشود حتی افراد سرکش را در معرض فشار افکار عمومی قرار داد و یا از جامعه اخراج کارد‪،‬‬
‫از جانهای معصوم‪ ،‬اینگونه جانی میسازد‪ .‬آنارشیستها معتقدند که انسان به طاور ذاتای‪ ،‬روانای پااک و‬
‫جامعهپذیر دارد‪ ،‬و این تنها سلطه و اعمال اجبار دولتیست که وی را به طاور قاانونی فاساد و هنجاارگریز‬
‫می کند‪ .‬بی شک حذف و انهدام دولت مبتنی بر زور و سلطه‪ ،‬از آمار جنایت میکاهد‪ .‬دولاتهاا همیشاه باا‬
‫تولید جنگها فجیعترین تبهکاریها را مرتکب شدهاند؛ بیخود نیست که آنارشیستها‪ ،‬جامعهی بدون دولتی‬
‫را ترجیح میدهند که در آن مردم آزادانه امور خودشان را از طریق توافقات و همکاریهای داوطلبانه انجاام‬
‫دهند‪ .‬خالصه اینکه من خواهان سوسیالیزمی هستم که مَنشی آنارشیستی داشته باشد؛ یعنی سوسیالیزمی کاه‬
‫در آن دولت تا حد ممکن کوچک شده باشد و تنها نقشی دفتری ایفا کناد؛ مثال مدرساهای کاه در دفتارش‬
‫دیگر مدیر و معاون و مربی تربیتی کار نکند؛ یک دفتردار که فاقد اتوریته باشد کافیست‪ .‬خیلیها را دیادهام‬
‫که با سوسیالیزم فقط به خاطر اینکه گاردی آنتیناسیونالیستی دارد مخالفند‪ ،‬در حالی کاه ایان تمایال ذاتایِ‬
‫سوسیالیزم نیست‪ .‬مارکس آغازگر مبارزه با ناسیونالیزم بود و در مقابل آن‪ ،‬انترناسیونالیزم را قرار داد‪ .‬لنین نیز‬
‫با پیروی از همین ایدهی مارکس معتقد بود بدون حمایت از ملتهای تحت سلطه‪ ،‬انترناسایونالیزمی وجاود‬
‫نخواهد داشت و همین به مرور باعث برخورد غضبناک با ناسیونالیزم شد‪ .‬مارکس به درستی از سرمایهداری‬
‫انزجار داشت و ناسیونالیزم را آبشخور آن میدانست و معتقد بود که سرمایهداری برای فاروش تولیاد خاود‬
‫نیاز مبرم به جامعه مصرفی دارد و برای تحقق این جامعه باید کشوری با مرزهاای مشاخص و زباان واحاد‬
‫داشته باشد در نتیجه در اوایل قرن بیستم‪ ،‬لنین یک تنه مبارزه علیه ناسیونالیزم را رهبری کرد‪ .‬هم لنین و هم‬
‫استالین جداییخواهی را حق طبیعی هر قومیتی میدانستند و بارها اعالم کردند که هیچ دولتی نباید منطقه یا‬
‫‪53‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خاکی را به زور تحت سلطه خود درآورَد‪ .‬البته لنین معتقد بود که ابتدا باید به خواست ملتها توجه کارد و‬
‫جداییطلبی باید به نفع مبارزه طبقاتی کارگران برای سوسیالیزم باشد‪ .‬او به تبعیت از ماارکس‪ ،‬باا واژگاانی‬
‫چون وطن و زبان مادری‪ ،‬سرِ تضاد داشت و مثل جمهوری اساالمی کاه ایان هار دو را فادای ایادئولوژی‬
‫اسالمی کرد‪ ،‬پرولتاریا و ایدئولوژی کمونیستی را جانشین وطنپرستی کرد‪ .‬لنین خاک و محل تولد و زبان را‬
‫جزئی از هویت آدمی نمیدانست و زبان یکیه را در هر کشوری مطرود میدانست‪ .‬او این حق را برای اقاوام‬
‫قائل بود که برای زبان و سرزمین خود مبارزه کنند و اینگونه بر طرح و ایده خاود کاه هماناا ساتم ملای و‬
‫ملتهای تحت ستم بود خدشه وارد کرد؛ یعنی از طرفی وطنپرستی را مطرود میدانست و از طارف دیگار‬
‫خواهان وطن مستقل بود‪ .‬از یک سو ناسیونالیزم را نفی مایکارد و از ساوی دیگار باه تارویج ملایگرایای‬
‫میکروسکوپیک میپرداخت‪ .‬بلشویکها حق جدایی و تعیین سرنوشات را باه شارطی کاه در جهات مناافع‬
‫پرولتاریا باشد به رسمیت میشناختند و همین ایده‪ ،‬موجب دیکتاتوری وحشتناک لناین و اساتالین شاد‪ .‬باه‬
‫طوری که رفته رفته هرگونه مخالفت با حکومت کمونیستی شوروی‪ ،‬مخالفت با منافع طبقاه کاارگر قلماداد‬
‫میشد‪ .‬جالب اینکه استالین و لنین از جداییطلبی در ایران و سایر کشورها دفاع میکردند اما همین جدایی‪-‬‬
‫طلبان در کشور تحت امرشان یعنی شوروی سابق به بهانه مخالفت با منافع طبقه کارگر‪ ،‬اعدام میشدند‪ .‬لنین‬
‫و استالین مخالف زبان واحد در سایر کشورها بودند اما زبان روسی زبان رسمی تماام کشاورهای شاوروی‬
‫سابق بود‪ .‬لنین علیرغم مخالفت ایدئولوژیکی با روح‪ ،‬مدام از روح کمونیسم میگفت و با موکاد کاردن آن‬
‫به کمونیسم‪ ،‬هیئتی وحشی و زورگو بخشید‪ .‬کمونیسم لنینی و استالینی نمیخواست چیزی از دست بدهاد‪،‬‬
‫پس به مرور با همه چیز کنار آمد و سازش کرد تا امپراطوری تزار حاال فقط کمونیستی شود‪ .‬اصالن هماین‬
‫حرص و اشتهای سیریناپذیر به مرور از ایدهای انسانی و امروزین به نام کمونیسم‪ ،‬غولی دو سر سااخت و‬
‫خطای دو کوتولهی دیکتاتور برای سالها سوسیالیزم را به حاشیه برد‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سرپیچی آنارشیستی ‪1‬‬

‫شاعر غرورِ زبان است‪ ،‬وجدانِ زمان است‪ ،‬او اگر شعور نسازد به تاریخ مىبازد‪ .‬شاعرِ بى شناسانامه باه درد‬
‫الى جرز دیوار هم نمىخورد‪ .‬کى گفته که باید کورکورانه به انکار تاریخ برخیزد؟ این چه اطوارِ ابلهاناهاى‪-‬‬
‫ست که مُدِ روز شده!؟ این روزها انگار رسم شده برخى مثل جاسوسها بگردند توى شعرها پیتوک بگیرناد‬
‫و با هیبتِ مردانه مثل پرى بلنده داد و قال راه بیندازند‪ :‬فالنى فاشیست است‪ ،‬بیسارى نژادپرست!‬
‫و این بالهت را چنان به اوج برسانند که ناگزیر شوند از عربهاى بیابانگردى که در صدر اسالم باه ایاران‬
‫یورش آوردند تا آن بالد اسالم بیاورد دفاع کنند! اسم خود را هم مىگذارند کمونیستى که فعال حقوقِ بشار‬
‫است! چند سالىست که به تیتر فعالِ حقوقِ بشر‪ ،‬وقتى کنار اسمى مىآید بدبین شدهام‪.‬‬
‫اداره سانسور کم بود‪ ،‬حاال باید براى هر حسى که در صفحه مىکاریم به کجفهمىِ یک مشت بایساواد هام‬
‫پاسخ بدهیم‪ .‬عالم عالم اسباب است؛ یکى هم نیست به این اصحابِ حمق بگوید مخالفت باا بربریّات چاه‬
‫ربطى به عربستیزى دارد! اینان بقایاى همان تودهاىهایى هستند که سال پنجاه و هفت از عربخواندههایى‬
‫که یککاره زمام امور را به دست گرفتند‪ ،‬دفاع مىکردند‪ ،‬با این تفاوت که حاال از طریق راه کاارگرىهاا باه‬
‫تودهاىها وصل شدهاند؛ تودهاىهایى که حاال طیف دومِ قدرتِ اقتصادى در ایران محسوب مىشوند و دست‬
‫پروردههاشان در هیئت اصالحشده و اصالحطلب! تمام مدیاهاى داخلى و خارجى را در دسات گرفتاهاناد‪،‬‬
‫مشتى بیسوادِ حسود که تا مىبینند یکى نام کرده به او حملهور مىشوند تاا اسامى در کارده باشاند! ایناان‬
‫فکرشان‪ ،‬نثرشان‪ ،‬حتى تیپ و لباس پوشیدنشان نیز مثل بسیجىها امّلىست‪ .‬مثل مالهاا از زیباایى انزجاار‬
‫دارند‪ ،‬به آن حسادت مىورزند‪ ،‬با اینهمه سوسولیزمِ فکرى را با حقوق بشر و دمکراسى اینهمان کردهاناد‪،‬‬
‫چون قدرت‪ ،‬نسلى خواجه مىخواهد؛ نسلى که به همه حق بدهد اما حقى براى نیاکانش قائل نباشاد! باراى‬
‫همین شاعر حق ندارد علیه عربهاى صدر اسالم بنویسد! او نبایاد در شاعرهاش شناسانامهاش را رو کناد‪،‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مدام باید جار بزند بى بتهست و اگر چنین نکند مىشود نژادپرست! مىشود فاشیست! امّلهایى که شک دارم‬
‫درکى از فاشیسم داشته باشند!‬
‫خوشبختانه هر روز که مىگذرد به تعداد باورمندانِ آنارشیسم افزوده مىشود و این هام باراى راسات‪ ،‬هام‬
‫چپ سنتى‪ ،‬زنگِ خطر است‪ .‬به زودى سناریوهاى تازهاى علیه نوآنارشیستها مىخوانیم که مولفاان اسام و‬
‫رسمدارى خواهند داشت‪ .‬باید سکوت کرد و اجازه داد کلاهگنادههااى چاپِ سانتى واردِ میادان شاوند تاا‬
‫اطالعاتِ کاتالوگىشان درباره کمونیسم نیز رو شود‪ .‬وقت است بادانیم ساکوت برابارِ ایان تاازه باه دوران‬
‫رسیدهها خود پاسخى دندانشکن است‪ .‬نوشتهاى که نمایه بالهت است پاسخ ندارد رفیق! اساسن این رسامِ‬
‫تودهاىهاست که به روزىنامهچىهاى کیهان نیز تدریس شده‪ ،‬خوب بلدند مخالفتِ خود را با انگزنى ابراز‬
‫کنند! کاش نام و نامیدهاى در کار بود و مىشد کمى صریحتر نوشت؛ کاش مىشد به این تاازه از تخام سار‬
‫درآوردهها فهماند بازیچهى یک مشت دالل سیاسى شدهاند که تنها پرچم سرخ در دسات دارناد‪ ،‬وگرناه از‬
‫مرامِ مالیى هیچ کم ندارند!‬
‫‪32‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سرپیچی آنارشیستی ‪2‬‬

‫این را بکن آن را نه! امریهست؛ قانونىست که ما ننوشتهایم‪ .‬طراحانِ رسوم روشنفکرىِ ایرانى هیچکدامشاان‬
‫روشنفکر نبودهاند‪ .‬مالزاده آیا مىتواند سوال کند!؟ این دسته حتى سرکشىشاان در نهایات باه چیازى جاز‬
‫تابعیتِ مطلق از پدرانِ عباپوش منجر نشده است‪ .‬از بیمارىهاى مهلکِ جوامع طبقاتى یکاى ایان اسات کاه‬
‫حتى سخنگوى فرودستانشان‪ ،‬فرادستىست‪ .‬یکى یکى بشمارید! از رهبرانِ احزابِ سیاسى گرفته تا جنبش‪-‬‬
‫هاى ادبى اغلب آقازاده بودهاند! آقازادهها مدیر نیستند چون به خاطر نمىآورند! وقت است دست از سرِ این‬
‫درستکارىِ دینى که اسمش را هم گذاشتهاند رسومِ روشنفکرى برداریم‪ ،‬بیایید کمى فکر کنیم‪ ،‬کمى خطا‪!...‬‬
‫بسیاری از روشنفکرهای ایرانی کاری نمیکنند مبادا که اشتباه کنند؛ اینها هیچ غلطى نمىکنند‪ ،‬اصلن امالیى‬
‫نمىنویسند که غلط داشته باشند‪ .‬باید کمک کنیم که از قضاوت نترسند!‬
‫اشتباه از بدیهیترین لوازمِ آزادیست؛ اگر آزاد نیستیم که اشتباه کنیم پس آزاد نیستیم! وقتش رسیده دیگر باا‬
‫عصا راه نرویم‪ ،‬باید به ماهیت قانون‪ ،‬به ماهیت پلیس [این سرنگهدار سرمایهداری]‪ ،‬به ژورنالیسم که پیشتر‬
‫فرم فریاد داشت و حاال بدل به کسب و کار شده و تریبونِ دربستِ سرمایهداریست شک کرد‪ .‬دیگر راهای‬
‫نمانده مگر درکِ سلول به سلولِ آنارشیسم! این درک کمک مىکند که دیگر از درد نترسیم!‬
‫باید دوباره کارى کنیم‪ ،‬بیایید همه با هم آنارشیست شویم! آنارشیستها در پی قدرت نیستند‪ ،‬سیاساتشاان‬
‫جز صداقت نیست‪ ،‬بیهوده از هم طرفدارى نمىکنند‪ ،‬آنها پاسدارِ فردیت خویشند و با همه تفاوتى که با هم‬
‫دارند در نهایت به نقطهاى مشترک مىرسند که اسمش آزادىست و جز با انحاللِ دولت حاصل نماىشاود‪.‬‬
‫آنارشیسم برای دردِ جوامعی مثل ایران که ساختاری طبقانی دارند دواست! وقتش رسیده در تعریف چپ که‬
‫بیشتر جایگاهی مکانی در پارلمانها دارد تجدید نظر کنیم‪ .‬در واقع آنچه ما تاکنون داشته و داریم هیچکادام‬
‫چپ نبودهاند! نیستند! چون به جای اینکه بر قدرت باشند مادام در پای قادرت باودهاناد و دمکراسایشاان‬
‫مقصدی جز خانهی خودشان ندارد! آنارشیسم به مثابهی چپ واقعی‪ ،‬مستقلترین سیستمِ انتقادی را داراست‬
‫که میتواند به عنوان اپوزیسیون‪ ،‬بازدارندهترین نقش را در برابرِ قدرتها ایفا کند‪ ،‬حتی بایاد باه دمکراسای‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫منشی آنارشیستی داد و با توجه به تجربه خودویژهی انتخابات "هائیتی"‪ ،‬آن را به طور کامل از دایره قادرت‬
‫دولتی خارج کرد‪ .‬متاسفانه خیلیها فکر میکنند انقالب با یک برخورد‪ ،‬یک اتفاق تحقق مییابد و باه تماام‬
‫بنیانهای سنگ شده حمله کرده‪ ،‬آرمانها و آمالشان را جانشین میکند‪ .‬رفقا غافلند که آنارشیسم بناا نادارد‬
‫حکومتی را جایگزین حکومت دیگری کند بلکه میخواهد حکومت را از اساس ویران کناد‪ ،‬چاون در غیار‬
‫این صورت تنها نوع ستم عوض شده ظلمى جانشین ظلم دیگر میشود‪ .‬خیلىها نمیدانند نیل به آنارشیسام‬
‫به این زودیها حاصل نمیشود بلکه ما تنها میتوانیم به سوی آنارشیسم حرکت کنیم‪.‬‬
‫‪34‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫آیا آنارشیستها هرج و مرجطلبند؟‬

‫آنارشیسم صفت نیست‪ ،‬بلکه تفکر است؛ چرا به آنارشیست ها هرج و مرجطلب مى گویند؟ آیا آنارشیست ها‬
‫به واقع مخالف نظمند!؟ اگر اینگونه است پس چارا اغلاب تئوریساین هااى سااختارگرا و پساا سااختارگرا‬
‫آنارشیستاند!؟ خالصه اینکه آیا آنارشیستها هرج و مرجطلب و دشمن نظمند!؟ نه!‬
‫آنارشیستها فقط از یک چیز متنفرند‪ ،‬از یک چیز بیخود به اسم دولت‪ ،‬به اسم حکومت‪ ،‬کاه فقاط در قارن‬
‫بیستم صد میلیون نفر را قتل عام کرده ست وگرنه هیچ آنارشیستى با نظام و باا سااختارهاى مانظم مشاکلى‬
‫ندارد‪ ،‬فقط آن هایی که دولت و حکومت را تنها مولد نظم ماى دانناد آنارشیسات هاا را هارج و مارجطلاب‬
‫مىخوانند‪ ،‬در حالى که آنارشیستها آزادى را ستایش مىکنند و آزادى به گفتهی "پرودون" مادر نظم است؛‬
‫اگر نظمى وجود نداشته باشد هرگز نمىتوانى بازى دلخواهت را انجام بدهی‪.‬‬
‫هر دولتى را طبقهی فرادست و هاىکالسها یعنى سرمایهدارى مىسازد و دولت برای آنکاه تاداوم داشاته‬
‫باشد محتاج پشتیبانی سرمایه داری ست که جز سود بیشتر به هیچ چیز دیگری فکر نمای کناد و دولات هاا را‬
‫مجبور مىکند طورى قانون را اجرا کنند که سرمایهدارها راحتتر به سود بیشتر برسند‪.‬‬
‫بسیارى از بیمارى هاى مرگآور را سرمایهدارى تولید کرده ست تاا داروی بیشاتری بفروشاد و تحقاق ایان‬
‫پروژه بدون مساعدت دولت هرگز ممکن نمى شد و نمى شود‪ .‬اگر دولت ها بادون دلیال و سااختگی جناگ‬
‫تولید نکنند هرگز سالح سرمایه دارى به فروش نمى رسد‪ .‬به دالیل مختلف وجود دولت نه تنها غیرضارورى‬
‫بلکه مضر است‪ ،‬پس چرا نباید انسان امروز به گزینهاى جز دولت فکر کند؟‬
‫دولت ها طراح نظم نبوده ‪ ،‬بلکه مدام طراح سلسله مراتب بوده اند‪ .‬نظم ربطى به سلسله مراتب ندارد‪ ،‬گرچاه‬
‫آن را هم دربر مىگیرد‪ ،‬ولى سلسه مراتب سابسِت و زیرمجموعه نظام اسات‪ ،‬البتاه منظاور نظام معماول‬
‫نیست‪ .‬آنارشیستها دنبال ساختارى زیستىتر و آزادند‪ ،‬آنها نظم انسانىترى را جستجو مىکنند؛ نظمى کاه‬
‫سلسله مراتب در آن نقشى نداشته باشد؛ نظمى گردشى و کُروى نه پلهاى و نردبانى‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نه! هیچ آنارشیستى هرگز مخالف نظم نبوده‪ ،‬آن ها فقط دشمن سیستم هاى طبقاتى و سلسله مراتبى بوده اناد‬
‫که ربطى به نظمهاى آزادىمحور ندارد‪.‬‬
‫‪35‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫باید به طرز فجیعى آنارشیست بود‬

‫در همه دنیا دو جور روشنفکرى به چشم مىخورد؛ شعورى و شاعارى! منتهاا در ایاران تعاداد روشانفکرانِ‬
‫شعورى معدود و تا دلت بخواهد نقابدارِ شعارى داریم‪ .‬روشنفکرِ شعارى ایرانى نمىریند که خود را کثیف‬
‫نکند! نمىشاشد تا خیس نشود! فکرهاى عنمالى شده را آنقدر در خود مىانبارد که یککاره باوش درماى‪-‬‬
‫آید! وقتى ایران بودم‪ ،‬یعنى وقتى "پاریس در رنو"‪ ،‬وقتى "جنگ جنگ تا پیروزى" و "جامعه"را مىنوشاتم‬
‫همانقدر با اینها مشکل داشتم که با جمهورى اسالمى!‬
‫این هر دو همزادِ هم بودند و من این را با گوشت و و پوست و استخوانم درک کرده بودم‪ ،‬براى همین مدام‬
‫جنگهام چندجانبه بود و نیک مىدانستم آنکه امروز دوست مىآید فردا دشنهاى به دستش خواهند داد کاه‬
‫یککاره بر استخوانِ کتفم فرود بیاورد‪ .‬با اینهمه نظریهپردازى من در دهه هفتاد و کتابهایى کاه در هماان‬
‫دهه در ایران منتشر کردم مقلیدانِ بسیارى داشت و گمان مىکردم رفته رفته بر جمعیتِ روشنفکرىِ شاعورىِ‬
‫ایرانى افزوده خواهد شد اما نشد!‬
‫متاسفانه هنوز گاوها در تمام عرصهها میداندارى مىکنند و جز صداى مآا مآا نماىآیاد باه گاوش! در ایان‬
‫بلبشو بحرانِ من بیداد مىکند‪ ،‬هیچکس خودش نیست‪ ،‬فکرهات را‪ ،‬شعرهات را در مالءعام مالخور مىکنند‬
‫و تازه فحش هم مىدهند! طورى که دیگر مىترسم ترم تازهاى مطرح کنم ننوشته مالخاور شاود‪ ،‬ناه اینکاه‬
‫خسیس باشم! نه! اینها حتى بلد نیستند درست تاثیر بگیرند‪ ،‬مىرینند بر مفاهیمِ نویى که عمرت را سرشاان‬
‫گذاشتهاى تا تنها آنها را به اسم خودشان سند بزنند‪ ،‬بعد هم با برخورد سطحى و ابلهانه تازههات را چناان‬
‫به گند مىکشند و به مصرف عوام مىرسانند که دیگر حتى دل نمىکنى سمتشان باروى‪ .‬خالصاه روزگاار‬
‫غریبىست! با اینهمه کتاب و کارِ تاثیرگذار تازه نامم شده کیسه بوکسِ یک مشتِ اسمِ مستعار در فیسابوک‬
‫و همه جور دروغى را هم به نافم مىبندند اما باکى نیست‪ ،‬مگر به فروغ لقبِ جنده رسمى نداده بودند‪ ،‬مگر‬
‫هدایت را اُبنهاىِ پاى منقلى صدا نمىزدند؟ ناراحت نشو عزیزم! بگذار من را هم راسپوتین بخوانند‪ ،‬عشاق‪-‬‬
‫بازى از عشق هم زیباتر است‪ ،‬باید به طرز فجیعى آنارشیست بود‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫گاورمنت‬

‫گاورمنت از گاو مىآید‪ ،‬دولت از دول! من یکى هرگز سیاسات و سیاساتمدار را تخام چاپم هام حسااب‬
‫نکردم‪ .‬آى بدم مىآید از شاعرى که با چُسنالههاى مثلن سیاسى‪ ،‬براى خودش شاهرت و اعتباار ماىخارد‪.‬‬
‫شاعر عامل دل خود است‪ ،‬هم گاورمنت را زیر کیرش مىگیرد هم مردم را‪ .‬احماق اسات آنکاه نماىداناد‬
‫دولتِ هر جایى زاییده گاییدهى مردمِ همانجاست‪.‬‬
‫مردم یعنى اکثریتِ مطلقى که مطلقن گاو است و گاورمنت هم جز گاوبازى نمىکند‪ .‬شاعر را چه به گااو و‬
‫گاورمنت!؟ مىنویسد على عبدالرضایى طى این سالها مهمترین و تندترین شعرهاى سیاساى را نوشاته اماا‬
‫خطاى بزرگش این است که طى چند سال گذشته چند بار از احمد عزیزى حمایت کرده! آخه شااله کاوس‬
‫تو اگر اپسیلونى شعور داشتى باید از همین گاردم درسها مىگرفتى‪ .‬اولن که شعر سیاسى سیخى چند!؟ من‬
‫اگر طى قتل عام جوانان در خیابان مغبون شدم و شعرى نوشتم کارِ دل کردم‪ ،‬حسى آمد و دستم بارد تاوى‬
‫وزن و قافیه تا چند قالب کالسیک را تریبون کنم‪ .‬شعر سیاسى کجا بود عنتر!؟ چرا نمىنویسى على در نازاع‬
‫دائمى با خرافهست‪ ،‬حاال چه دولتى‪ ،‬چه مردمى! خامنهاى و مخلفاتش بارها مثل روز آمدند و همچون گاوز‬
‫رفتند‪ ،‬شاعر ولى ماند‪ ،‬مىماند!‬
‫ضمنن تو اصلن احمد عزیزى را خواندهاى!؟ مىدانى که او یکى از دیونیزوسىتارین شااعران دهاه شصات‬
‫است!؟ احمد وقتى کفشهاى مکاشفهاش را مىنوشت تو داشتى دست در تنبان توى کوچه پساکوچههاا باا‬
‫دودولِ نداشتهات ور مىرفتى‪ .‬تو مىتوانى به او بگویى جنده اما براى سطر سطر شطحیاتش جانِ بى مواجب‬
‫کنده‪ .‬حاال من اگر خطاب به آن حکومت مادرجنده نوشتم الاقل به دادِ شاعرِ انقالبتان برسید تا بیش از این‬
‫در اغما نماند‪ .‬این مىشود اشتباهِ سیاسى!؟ دیدم تمام همگنانِ حکومتىاش از بوفالوى دامغان بگیر تاا قازوه‬
‫سکوت کردهاند مبادا عزیزى در بیتِ ریش و پشم عزیز شود! همه که منزوى نیستند تا زندگى به تخم چپ‪-‬‬
‫شان نباشد‪ .‬احمد در کما هم که نبود مثل فیل افیون مىکشید و در کما بود‪ .‬چند مثنوى براى زهرا و کلثوم و‬
‫زینب و بقیه جیگرهاى اهل بیت نوشت تا موسوىِ نخست وزیار‪ ،‬خاناهاى در شامال شاهر و افیاونِ مفات‬
‫‪38‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نصیبش کند‪ .‬شما که مدام براى سیّدِ سبزتان کون در کربال مىگذارید چاه طاور اسات کاه دلساوزى باراى‬
‫شاعرى که رهبرِ جنبشِ یشمىتان او را ستایش مىکند خطاى سیاسىست!؟‬
‫احمد عزیزى آن اواخر که عمود بود از سایه من هم مىترسید‪ ،‬حاال من مىترسم براى اوضاعِ تراژیکاى کاه‬
‫در کماى افقى دارد‪ .‬متنفرم از گاوها و گاورمنتى که تا مىتوانند شاعرشان را مىدوشند و حاال که از پا افتاده‬
‫و سالهاست در کُماست به تخم چپشان هم نیست‪ .‬بارها گفته و باز هم تکرار مىکنم شاعر اگر ژنى باشد‪،‬‬
‫حتى اگر قتل کرده باشد‪ ،‬حسابش براى من یکى از بقیه سواست‪ .‬اصلن کونِ لقِ همه‪ ،‬از گااو تاا گاورمنات!‬
‫شعر را‪ ،‬شاعر را عشق است‪ .‬در عصری زندگی میکنیم که قدرت جهاانی باا طارح حکاومتی انیرانای کاه‬
‫تحمیق و تحقیر فرهنگ ایرانی را در دستور کار خود دارد‪ .‬خاورمیانه [این دیرسالترین سرزمین] را به جهنم‬
‫تبدیل کردهست؛ قتل ایران‪ ،‬کشتار عراق‪ ،‬اعدام فلسطین و دست نوازشکشی بار سار و روی افغانساتان باا‬
‫شیوههای تازهی آدمکشی! آیا اینهمه باعث نشد که در شعر امثال من عربده گل کند؟ ما ناگهان مثل اُباژهای‬
‫در هستى پرتاب شده بودیم‪ ،‬در زمان و مکانی که هرگز انتخابش نکرده بودیم‪ .‬در شرایطی که همه از مارگ‬
‫و بحران سخن میراندند‪ ،‬ما آمده بودیم که بمیریم! در سرزمینی که زندانی و زندانبان در آن شاعرند‪ ،‬هماه‬
‫از مرگ شعر حرف میزدند‪ ،‬در غرب هم بارت از مرگ مولف‪ ،‬لیوتار از مرگ ایدئولوژی‪ ،‬بودریار از مارگ‬
‫واقعیت‪ ،‬فوکو از مرگ انسان‪ ،‬کوژوا از مرگ تاریخ‪ ،‬هانس بلتینگ از مرگ تئوری‪ ،‬اسمیت از مرگ قهرمان و‬
‫دانتو از مرگ هنر حکایت میکردند‪ .‬انگار در حوالی هیچکس و هیچ چیز تولدی رخ نمیداد! ما آمده باودیم‬
‫که بمیریم‪ ،‬ولى سرافراز و سربلند در زبانی که قرائتی در انازوا داشات‪ ،‬شااعر مانادیم‪ .‬متاسافانه اطالعاات‬
‫کاتالوگی با چاشنی قلمفرسایی مطبوعات مافیایی‪ ،‬چنان همه را درگیر بازی با هیچ کرده که هنوز غرب را در‬
‫عصر روشنگری دنبال میکنند‪ .‬آنها بعد از قرون وسطای فرهنگی خود کوالک کردهاند! آلن پو شاعر‪ ،‬رمباو‬
‫سطر‪ ،‬تزارا کلمه و شاعران لتریست حروف را در هم شکستند و هیچ را جای تمامی ایان ارکاان جاایگزین‬
‫کردند و حاال که نوبت دیگریست‪ ،‬مرگ قهرمان اسمیت را در جهان سوم تبلیغ مایکنناد! شاعر در غارب‬
‫آخرین پروژههای خود را به اجرا درآورده و مشغول سخنرانی در برهوت است!‬
‫در جایی خواندهام اخیرن بر این اعتقادند که تولید هر شعر تازه اقادامی ضاد شاعریسات! زرشاک! آنهاا‬
‫پروژهی اعتراض به شعر از درون شعر را نیز به اجرا درآوردهاند و عصا قورتدادهگان محتاج تحقیر را چنان‬
‫زیاده از حد میشمارند که در تحقیر آنها نیز صرفهجویی میکنند!‬
‫آیا پراکسیس انقالبی را نمیشود در پراکسیس انقالبی شعرى جست!؟‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫زبور‪ ،‬زنبور‪ ،‬زنِ بور و دیوید تراسکات و عشقبازى با گُهِ گاو‬

‫همه طبق سلیقه کاپیتالیسم بستهبندى شدهایم؛ هر کسى را بهر کارى ساختهاند‪ .‬اگر آنطور کاه تعیاین شاده‬
‫خود را به مصرف نرسانیم‪ ،‬در آغوش مهربان سرمایهدارى له خواهیم شد‪ .‬حاال دیگر حبس فقط یک تهدیاد‬
‫نیست‪ ،‬بلکه تقدیر است و آزادى‪ ،‬آزادى را هم فقط مىتوانى در بستههاى کوچک از فروشگاههاى زنجیاره‪-‬‬
‫اى بخرى! جاى گندى شده دنیا‪ ،‬حتى نمىتاوانى برهناه روى پِهانِ گااو غلات بزناى! ایان روزهاا جامعاه‬
‫دارالتأدیب است‪ ،‬یک شستشوخانهى مغزىِ مملو از امام و اسالم‪ ،‬کشیش و کلیسا و هر چه خواننادهى بنادِ‬
‫تنبانىِ پاپ! جامعه جندهخانهاى فکرىست‪ ،‬بوى گندِ اسمهااى پااپتى هماه جاا پاشاده‪ ،‬هماه طباقِ سالیقه‬
‫کاپیتالیسم بستهبندى شدهاند‪ .‬حاال دیگر هر کسى را دقیقن بهرِ کارى ساختهاند‪ ،‬اگر آنطور کاه تعیاین شاده‬
‫خود را به مصرف نرسانى‪ ،‬در آغوشِ مهربانِ سرمایهدارى له خواهى شد‪ .‬حاال دیگر حبس فقط یک تهدیاد‬
‫نیست‪ ،‬بلکه تقدیر است! و آزادى‪ ،‬این بریهى کوچاک را هام فقاط ماىتاوانى در بساتههااى کوچاکتار از‬
‫فروشگاههاى زنجیرهاى بخرى! جاى گندى شده دنیا‪ ،‬با اینهمه نمىتوانى برهنه روى پهِنِ گاو غلت بزنى!‬
‫این بار چندم است که "دیوید تراسکات" را در حال عشقبازی باا گاهِ گااو دساتگیر مایکنناد‪ ،‬آن هام در‬
‫انگلیس‪ ،‬درست در قلبِ مدرنیسم که مدعىِ آزادىهاى بى پایان است‪.‬‬
‫دیوید مثل داودِ پیامبر گاوآزار نیست‪ ،‬کارى به کسِ خیسِ ماده گاو و مادیان ندارد‪ ،‬بسان فاالن فقیاه و اماام‬
‫صدر اسالم فالنش در فالنِ سگ هرگز قفل نشده تا کیرش زجر دیده باشد و بعادها هماین عقاده امتیاى را‬
‫سگ ستیز و سگکُش بار آورده باشد‪ .‬خدایا چرا مسالمانان را آدم نماىکناى تاا دسات از سارِ ساگِ بیناوا‬
‫بردارند!؟ اى خداى سگکُشها! جاکشها! چرا به انسان فکر نمىکنى که هار چاه پایش ماىرود آزادىاش‬
‫محدود و محدودتر مىشود!؟ به دیوید کمک کن! کمک کن که آزاد شود‪ ،‬یا اگر قادرى پهنِ گاو نصیبش کن‬
‫در زندان‪ .‬من نگرانم! این جور که کاپیتالیسمِ دینى دارد این تیمارستانِ گرد را مىچرخاند دیوید بسایار هام‬
‫طبیعىست‪ .‬اگر او نمایه و استعارهای از آدمِ فردا نیست پس کیست؟ باز دو سال این بینوا را در زندان حبس‬
‫خواهند کرد‪ .‬متاسفم برای دیوید که طی دو سال آتی همه جور گه میبیند جز گهِ گاو! حاال همه جا خواهند‬
‫‪81‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نوشت دیویدِ عزیز مریض بوده! من اما او را اعتراضی میبینم علیه رازی که دیگر برمال شده‪ .‬باه خاواهرش‬
‫گفتم گریه نکن‪ ،‬برادرت پیامبریست که هنوز کشف نشده‪ ،‬او تنها جاى کتاب آسمانى‪ ،‬فَتیش باا رابایش را‬
‫تجویز کرده‪ ،‬بى شک اگر آزاد شود من به عنوان بنیانگذار حزب تک نفارهی "ایرانارشیسام" از او خاواهم‬
‫خواست این امپراطورى کوچک را رهبری کند! حتى این بار اگر ژیژک را در "سوآز" ببیانم ازش خاواهش‬
‫میکنم این سینماى تازه را نیز شومنی کند‪ ،‬البته دیوید بی شک مثل ژیژک سطح ندارد‪ ،‬او فرم تازهى حضور‬
‫داوودِ پیامبر است که اهل حرف و حدیث و دعوت به یکتاپرستی نبود و بیشتر عمل مایکارد‪ .‬داوود اولاین‬
‫پیامبرى بود که به حکومت گسترده دست یافت و موفق به اجاراى وسایع احکاام آسامانى شاد‪ .‬ناام داوود‬
‫شانزده بار در قرآن آمده و داستان زندگى و دعوتش در حدود دوازده آیه قرآن را اشغال کرده است‪ .‬در آیاه‬
‫‪ 151‬سوره نساء (زنِ بور) به داوود کتاب زبور داده میشود‪ .‬حاال در تناظری یک به یک بین کتااب زباور و‬
‫زنِ بور و داوود و دیوید که گاو را به الو ترجیح میدهد آیا قانون شکل تازه اجرای تورات نیست که صرفن‬
‫منشی اخالقی دارد؟ چرا دیوید زندانی میشود؟ چون نخواسته زن را کاالى جلاق کناد؟ ماىگویناد دیویاد‬
‫عدول کرده اما از چی!؟ اخالق!؟ از کى!؟ آدم!؟ این دالِ بى مدلول!؟ واقعن کیست‪ ،‬کجاست!؟‬
‫از نکات برجسته شخصیت داوود پیامبر این بود که علىرغم منصب نبوت و حکومت‪ ،‬با تواضع تمام چاون‬
‫سایر مردم از دسترنج خود زندگى مىگذراند و در حرفههایى مثل آهنگرى و گاوداری (گاوبازی) تخصصى‬
‫ویژه داشت‪ .‬داوود از زمره پیامبرانىست که دربارهى شیوههاى دعوتش مانند فراخواندن مردم باه توحیاد و‬
‫ترک پرستش خدایان و ‪ ...‬در قرآن و تاریخ‪ ،‬ذکرى به میان نیامده و شاید باه هماین دلیال عادهاى از جملاه‬
‫یهودیها در نبوت او تردید دارند‪ .‬اما از آنجا که تبلیغ را منحصر به دعوت گفتارى نمىتوان کرد‪ ،‬من بُعادِ‬
‫عملى زندگى او را نوعى تبلیغ میدانم؛ مثل همین دیوید خودمان که از عشق نمایگویاد بلکاه آن را اکاران‬
‫میدهد‪ .‬واقعن بین دیوید و ژیژک که اقیانوسیست به عمق یک میلیمتر چقدر فرق قائلیم؟ آیا کتاب زباور‬
‫همان زن بوری نیست که دیوید آن را به ژیژک بخشیده تا در اغلب سخنرانیها و شوهای تلویزیونی کنارش‬
‫بنشیند؟ چرا دیوید سراغ گاو میرود؟ چرا گهِ گاو را به زن و الو ترجیح میدهد؟ چرا گُه را جانشینِ کتااب‬
‫زبور و زن بور مىکند؟ آیا زن بور که اینجا نشانهایست در سوره نسااء و در واقاع روایتای کاش رفتاه از‬
‫کتاب زبور است‪ ،‬معادل تازهای برای زندگیست که برابرنهادِ مرگ یا همان مرد است؟ واقعان زن کیسات؟‬
‫مرد نیز؟ آیا وقتش نرسیده در اولین مواجهه با شخص‪ ،‬زن یا مرد را در او نبینیم؟ دیوید حتى اگر زن بود باز‬
‫گُهِ گاو را به مرد و مرگ ترجیح مىداد‪ .‬او برعکس ژیژک آیینهی فردیتِ تازهست‪ .‬ژیژیک مدام دنبال موافق‬
‫است‪ ،‬اگر نشد سعی میکند به هر که مخالف است کیش دهد‪ ،‬کلماتى در دهان مىچرخاناد کاه جاز باراى‬
‫مات کردن به کار نمىرود‪ ،‬در حالی که دیوید از شطرنجى که در آن اینهمه سرباز از بین ماىرود تاا جاانِ‬
‫عالیجناب شاه حفظ شود انزجار دارد‪ .‬او یککاره شاشیده به هر چه ناه و آری! دیویاد یاک ایرانارشیسات‬
‫است چون میداند پای آری و نه را برای رفع تردید وسط میکشند‪ .‬آری و نه فلسفهبازند‪ ،‬فلسفهساز نیستند‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫جیمى جامپ‬

‫پارسال طى میتینگى آنارشیستى در کامدن‪ ،‬جهت مقابله با یاک گردهماایىِ بازرگ بحاث جیماى جامپیناگِ‬
‫شادمانه و گروهى را پیش کشیدم‪ .‬معمولن اغلب آنها که کار سیاسى مىکنند نسبت به ورزشهاى حرفهاى‬
‫چون فوتبال گارد دارند‪ ،‬لذا در میتینگ مذکور پیشنهادم رأى نیاورد‪" .‬جیمى مارکت اى کوت" پنج ا شاش‬
‫سال از من کوچکتر است و در کاتالونیا به دنیا آمده و شاید مثل بسیارى خودش هم نداند یاک آنارشیساتِ‬
‫ژنىست‪ .‬او یک جورهایى برهم زنندهى مسابقات ورزشى و کنسرتهااى مهام اسات و حااال دیگار تماام‬
‫ورزشىها جیمى جامپ را مىشناسند‪ .‬من از سال ‪ 2118‬وقتى که با پرچم تبت در حالى کاه روى پیاراهنش‬
‫نوشته شده بود "تبت چین نیست" یکى از مسابقات نیمه نهایى فوتبال جام یوفا را بههم زد فعالیتهااش را‬
‫دنبال کرده و براى دیوانگىهاش ارزشى ویژه قائلم‪ .‬آن مسابقه هم فکر کنم باین تایم ملاى فوتباال ترکیاه و‬
‫آلمان در سوییس برگزار مىشد‪ .‬از نظر من آن روز حضور ناگهانى جیمى آن هم وسط میدان جز اعتراضاى‬
‫آنارشیستى تأویل دیگرى نداشت‪ .‬چند دقیقه پیش یکى از رفقایى که در آن میتینگ حضاور داشات دعاوتم‬
‫کرد پنجشنبه آینده براى دانشجوهاش درباره حرکت آنارشیستىِ جیمى جامپ سخنرانى کنم‪ .‬موضوع جالبى‪-‬‬
‫ست و ارزش مغزریزىِ ایرانارشیستى دارد‪.‬‬
‫‪82‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫من در هنر آنارشیستى‬

‫آنارشیسم مجتمعىست از حزبهاى یک نفره! فردیّت‪ ،‬احترام به فردیّت و ستایش فردیّت سه اصل محورىِ‬
‫آنارشیسم است‪ .‬آنارشیستهاى ژنى جز من که اندیشیدن است مقدس نمىشناسند‪ .‬یکى از ترمهایى کاه در‬
‫فرهنگ فارسى "من" را نابود کرده فروتنىست‪ .‬از مال و سیاستمدار بگیار تاا نویسانده و دکیااندار‪ ،‬هماه از‬
‫جانب ما حرف مىزنند‪ ،‬هیچکس من نیست‪ ،‬کسى جرأت ندارد بگوید من! چون یادشان ندادهاناد خودشاان‬
‫باشند‪ .‬فروتنى منحطترین شیوهى اجراى ادعاست؛ آنها که ماما مىکنند همزمان هم فاقد مسئولیتند‪ ،‬هم همه‬
‫را به اسمِ خود سند مىزنند‪ .‬جز حالج که در نهایتِ تیزهوشى "انالحق" را ابدى کرده‪ ،‬در عرفانِ ایرانى مان‬
‫یکى حتى یک من ندیدهام‪ .‬پاى هر نطقى که بنشینى یک بایساواد جااى هماه حارف ماىزناد‪ .‬البتاه یاک‬
‫سیاستمدار مىداند چرا نباید بگوید من! او رأى مىخواهد و محبوبیت‪ ،‬به او یاد دادهاند به هر ترفندى شاده‬
‫از زیرِ بار مسئولیت دربرود‪.‬‬
‫متاسفانه حتى آنها که سنگِ استالینیسم به سینه مىزنند بویى از من نبردهاند‪ ،‬بیخود نیست کاه از آنارشیسام‬
‫انزجار دارند‪ .‬اینها در ایران آنارشیسم را الاُبالىگرى تعریف کردهاند در حالى که خود در اتیخااذِ گاردهااى‬
‫سیاسىشان مدام الاُبالى بودهاند! این چپهاى عشوهاى دوست دارند گروه شوند؛ مىگویند یک حزب‪ ،‬یاک‬
‫سازمان که نباید من داشته باشد! و این دروغىست که تنها در ایران حقیقت دارد! آنهاا از مان مایترساند‪،‬‬
‫چون نمیتوانند دمِ رهبرش را ببینند که دست بردارد‪ .‬من رهبر سرخود است‪ ،‬تنهاست‪ ،‬دیوانهسات‪ ،‬مجاریِ‬
‫فکرهای همین االنِ خود است‪ ،‬نمیتواند که در کنترل باشد و آنها از کسی که در کنترل نیست مایترساند‪.‬‬
‫آنها از من میترسند چون من ندارند؛ گروهند‪ ،‬حزبند و پول دارند اما من ندارند! در زبانِ اصیلِ فارسى من‬
‫یعنى اندیشیدن! و آنها از فکر مىترسند!‬
‫اصالت من یا تشخیصِ شعرى در ادبیات دنیا حرف اول را مىزناد ولاى باى تاوجهى باه فردیات در شاعر‬
‫فارسى‪ ،‬طى سالهاى اخیر باعث شده همه شبیهِ هم بنویسند‪ .‬دیگر کمتر شاعرىست که اثارش از تشاخص‬
‫شعرى برخوردار باشد‪ .‬تمرکز بیش از حد روى نامیدهاى چون سادهنویسى باعث شاده زباان ترجماه چاون‬
‫‪83‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ویروسى به شعر همه سرایت کند‪ .‬اگر در دهه هفتاد شاعران معدودى زبان را موجودى مرده‪ ،‬فرض کرده باا‬
‫جسد کشتى مىگرفتند و تصنع را جاى تکنیک به شعر غالب مىکردند‪ ،‬حاال همه از تکنیک‪ ،‬از زبان شاعرى‬
‫فرارىاند‪ ،‬طورى که گاهى مىمانى شاعر مربوطه فارسى مىداند یا نه! منِ شعرى البته تنها باه ماتن مرباوط‬
‫نمىشود‪ .‬شاعر اگر مثل همه باشد نمىتواند متفاوت بنویسد‪ ،‬او ناگزیر است که خود را زندگى کناد و تاابع‬
‫رفتارزنىهاى مرسوم نباشد‪ .‬زندگى شاعرانى چون رمبو‪ ،‬مایاکوفسکى یا همین فروغ فرخزاد خودماان مهام‪-‬‬
‫ترین شعرشان است‪ .‬شعر تنها چیزىست که به دست نمىآید مگر از دست بدهى؛ نمىشود اتوکشایده مثال‬
‫همه رفتار زد و شاعر ماند؛ نمىشود همه را با هم داشت؛ براى رسیدن به شاعر فقاط بایاد شااعر باود‪ ،‬راهِ‬
‫میانبُرى هم وجود ندارد! طرف همسرش را دارد‪ ،‬بچهاش را دارد‪ ،‬شغلش را دارد‪ ،‬سارِ وقات ماىرود‪ ،‬سارِ‬
‫وقت مىآید‪ ،‬همانجا و همانجور بود و باش مىکند که بقیه آدمها‪ ،‬گاهى سریال تلویزیونى مىبیند‪ ،‬گااهى‬
‫"کیم کى دوک"‪ ،‬گاهى هم مىنشیند سرِ روزنامه یا پشتِ مانیتور خبرها را چک مىکند‪ ،‬او مثلن شاعر امروز‬
‫است‪ ،‬یکى‪ ،‬دوتا‪ ،... ،‬دهتا‪ ،‬تقریبن همهشان اینطورند؛ آگاه‪ ،‬اخالقى‪ ،‬اجتماعى و متعهد! مىدانناد کاه دیگار‬
‫نمىتوانند جهان را عوض کنند اما نمىدانند الاقل خودشان را مىتوانند و اگر تغییرش دهند پایههاى جهاان‬
‫به لرزه خواهد افتاد؛ همهشان هم سیاسىاند و سیاستشاان یعناى مخالفاتِ شاماتیک باا حکوماتِ وقات؛‬
‫حکومتى که خود انتخابش مىکنند تا با آن مخالفت کنند؛ اینها تازهشاعرند و سرآمدِ الیت‪ ،‬وگرنه بقیه از دم‬
‫به جعفر سبیل مىگویند ارشمیدوس! مثلن نویسندههاى ایرانى اغلب دودىاند و نى جاى قلم در دست مى‪-‬‬
‫گیرند و بهتر است بروند کارى براى موزیکِ خیلى فقیرِ ایرانى انجام دهند‪ ،‬بى شک در این عرصه که وقافِ‬
‫عوام شده کوالک خواهند کرد‪ .‬هنرىهاى ایرانى نیز از دم ضد علم و تئورىستیزند اما دم از عرفان مىزنند و‬
‫نمىدانند شناخت جز از طریقِ شناخت حاصل نمىشود‪ .‬اگر ده درصد از وقتى را که در آینه تلف مىکنند به‬
‫فکر بپردازند بى شک بیسوادترینِ آدمها بدل به معروفترین آرتیست ایرانى نمىشد‪ .‬این روزها تنها چیزى‬
‫که شاعران ایرانى درسش را خوب خواندهاند و مىخوانند‪ ،‬فرصتطلبىست! چون شاخههاى سبکِ بید همه‬
‫به سمتى خم مىشوند که باد مىرود‪ .‬تبعیت از این منشى که براى شاعر امروز تعریف کردهاند نتیجهاى جاز‬
‫جوانمرگىِ متنى ندارد‪ .‬شاعرى اگر نکنى خداى استعداد هم که باشى دو روزه از هم مىپاشى‪.‬‬
‫‪84‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نیچهى آنارشیست‬

‫نیچه یک سفرهست؛ سفرهاى مملو از غذاهاى رنگارنگ که بسیارىشان با ذائقهى خیلىها سازگار نیست‪ .‬بى‬
‫شک نیچه و مارکس و فروید پیامبرانِ عصر حاضرند و البته که تأثیر نیچه بر گفتمانهاى فکرى اماروز قابال‬
‫قیاس با آن دو دیگر نیست‪ .‬علىرغم اینکه فلسفهى سیاسىاش به شدت تحات تاأثیر "اساتیرنر" فردگارا و‬
‫آنارشیست است با اینهمه بسیارى از کمونیستهاى کالسیک با علام کاردنِ چناد گازارهى نیچاهاى‪ ،‬او را‬
‫دشمنِ باتوم به دستِ آنارشیستها قلمداد کرده و غافلند که وى مخالفِ هر چه و همه چیز باوده علیاه هار‬
‫نحله و گروهِ سیاسى گزارهاى پرتاب کرده!‬
‫نیچه در جایى نوشته "من در خانهى خودم ساکنم‪ ،‬از هیچ احدى تقلید و تبعیت نمىکانم"؛ ایان دو جملاه‬
‫یکى از آنارشیستىترین گزارههاست و نشان مىدهد که وى جز به فردیتش پایبند نبوده‪ ،‬پس باا آنارشیساتى‬
‫پنهان طرفیم که مایل نبوده در هیچ صفى بایستد‪ .‬طى قرن بیستم هر ایسم سیاسى به گوناهاى خاودش را باه‬
‫افکارِ نیچه مالیده و مثل غزلیات حافظ آن را به نفع خاود تأویال کارده‪ ،‬طاورى کاه او را سارِ سافرههااى‬
‫فاشیستى‪ ،‬لیبرالیستی‪ ،‬آریستوکراتیک‪ ،‬نازیستی‪ ،‬کاپیتالیستی و آنتىکاپیتالیستی نشانده‪ ،‬بى که توجهى به نازاع‬
‫نیچه با دولت کرده باشد‪ ،‬علىالخصوص آنجا که مىنویسد‪" :‬اى برادران جایى که دولات باه پایاان برساد‬
‫رنگینکمان و پلهاى ابرانسان را خواهید دید"‪.‬‬
‫نیچه در تقابل با همسطحسازىِ مدرنیستى و برابرىِ مسیحى و دمکراسى کاپیتالیستى‪ ،‬مفهومِ ابرانسان را یگانه‬
‫پادنهادِ مدرنیته قرار مىدهد که تعریفِ دیگرى از آزادىِ آنارشیستىست که با تمامِ اشکالِ معاصرِ دولات در‬
‫ستیز است‪ .‬در جایى نوشتهام آنارشیست باید باشى‪ ،‬نمىتوانى بشوى و اگر باشى حتى نماىتاوانى انکاارش‬
‫کنى! از این جهت نیچه علىرغمِ چند گزارهاى که علیه آنارشیسم دارد یک آنارشیستِ مخفى در خود داشت‬
‫طورى که سایهاش را مىتوانى بر تمام رفتارزنىها حتى زندگىِ خصوصىاش ببینى‪.‬‬
‫‪81‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مارکسِ آنارشیست‬

‫بعد از قریب یک قرن تحریف‪ ،‬کم کم دارم صداى پاى چاپ واقعاى را حاوالىِ مرزهااى ایاران ماىشانوم‪.‬‬
‫خوشحالم که آنارشیسم چون اژدهایى شادان کم کم دارد واردِ ایران مىشود‪ ،‬دیگر توى دستِ جوانِ ایراناى‬
‫پرچمِ مذاهبى چون مارکسیسم‪ ،‬لنینیسم‪ ،‬استالینیسم‪ ،‬مائوئیسم و حتى تروتسکیسام نماىبیانم‪ .‬انگاار تااریخ‬
‫مصرفِ پیامبرانى چون مارکس‪ ،‬انگلس‪ ،‬لنین‪ ،‬استالین‪ ،‬مائو و حتى انور خوجه به پایان رسایده‪ ،‬بایاد جشان‬
‫گرفت‪ .‬به سیلویا گفتم دیگر این شبها را هالک نکن! آرلن چون غولى تک چشم مدام بیدار اسات‪ ،‬بیاا تاا‬
‫مىتوانى با من بخواب که آنارشیسم به حالِ ساده محتاج است‪ ،‬باید بىخیالِ گذشته شد!‬
‫متأسفانه علىرغم عالقهاى که به تروتسکى دارم و او را منشویکى لیبرو مىشناسم که اى کاش بلشاویکهاا‬
‫نیز مىشناختندش معتقدم دیگر تئورى "انقالب مداوم" به کار نمىآید و حتى به خاطر آوردنش جز مصرف‬
‫فضاى خالىِ سلولهاى مغز نیست‪ ،‬ولى معتقدم‪ ،‬یعنى تأکید مىکنم‪ ،‬حکایت مارکس از همهشاان جداسات‪،‬‬
‫نباید او را فراموش کرد‪ ،‬هنوز به طرز فجیعى تازهست‪ .‬باید او را خورد حتى با پوست‪ ،‬زیرا اولاین مخاالفِ‬
‫مارکسیستها خودش بارها گفته که خودِ اوست‪ ،‬مارکس در بسیارى موارد تحتِ عناوانِ کمونیسام‪ ،‬کاارى‬
‫نکرده مگر بازتعریفِ آنارشیسم! بى شک آنجایى که سنگِ رهائىِ کارگر را باه ساینه ماىزناد تحات تااثیرِ‬
‫گودوین است و آنجا که به انحاللِ دولت فکر مىکند پرودونیستى تمام عیار! مارکس‪ ،‬بى برو برگرد‪ ،‬یکاى‬
‫از معمارانِ مهم اتوپیاى آنارشیستىست؛ او اولین آنارشیستىست که نقاش دمکراساى را در تکاوینِ دولاتِ‬
‫بورژوایى برمال کرد‪ .‬اگر مارکس دمکراسىِ آمریکایىِ توماس همیلتون را غلطخوانى نمىکرد و تنها باه سان‬
‫سیمونِ معلم گوش مىسپرد حاال فاصلهى بین لوکالسها و هایکالسها کهکشانىتار باود‪ .‬اگار او باه نقادِ‬
‫اقتصاد این تنها آبشخورِ دولتها نمىپرداخت‪ ،‬چگونه نوآنارشیسم مىتوانست به بانکهاا [ایان تنهاا مرکازِ‬
‫فرماندهىِ دولتها] یورش ببرد! نه! زود است بىخیالِ مارکس شویم! او را دوباره باید بخوانیم اماا ایان باار‬
‫مارکسِ آنارشیست را‪.‬‬
‫‪85‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مارکسِ بی کس‬

‫ما فقط از وقتی نوشتیم که انجیل و قرآن و تورات را بستیم؛ نیچه نوشت چون نمایخواسات عیساا باشاد؛‬
‫فروید برای اینکه یهودی نباشد فکر میکرد و مارکس اینهمه حاال بی کس نمیشد نزد هر کاس و ناکسای‬
‫که وانمودهی مارکس شدهاند‪ .‬دیگر نه قصه تولید میشود‪ ،‬نه فکری پشت یک پیام مخفی‪ .‬حاال دیگر جهاان‬
‫تحتانی و باالیی هر دو با هم پودر شده‪ ،‬ما فقط با میکروفکری طرفیم که ماکسیمالیسم مدیایی غولش کارده؛‬
‫ماکسیمالیسمی که هیئتی ندارد مگر در حیطههای رادیکالیسمی دینی‪ ،‬حتی اگر مارکس را پیامبر خطاب کرده‬
‫باشد‪ .‬دلم برای این جهان بداخالق میسوزد‪ ،‬از اینهمه کیچ رفتاری و کرداری متنفرم‪ .‬از شور جوانی‪ ،‬از بی‬
‫تجربگی و خامی‪ ،‬از سطح بدم میآید‪ .‬از شعار که سلطان بی شعوریست‪ ،‬از روشنفکریِ شاعاری کاه دارد‬
‫مدام فربهتر میشود‪ ،‬از تخدیر‪ ،‬از اغمای در فکر بدم میآید‪ .‬هنوز بوی بدِ دیروز را در مشام دارم‪ ،‬رفته بودم‬
‫برای دنیایی بی مهاجر و تبعیدی‪ ،‬بدون بازداشت و زندانی‪ ،‬عصارهی شعور را بستهبندی کرده‪ ،‬شعر بخوانم‪.‬‬
‫ایدههام که ربطی به ایدئولوگها نداشت‪ ،‬پس چرا اینها دانشگاه را پُر کرده‪ ،‬برای سوسیال آنارشیستی چون‬
‫من هورا میکشیدند که راهی ندارد مگر بخندد به اینهمه وانمودهی فکری و کیچ رفتاری! شما هام بیخاود‬
‫نخندید! اصلن خندهدار نیست اینکه آنها دائم از دانشگاه آغاز میکنناد‪ .‬سوساولیزم فکاری باا عشاوههاای‬
‫برابری و عدالت و دیگر کیچهای ذهنی‪ ،‬کم کم دارد دوباره دنیا را برمیگرداند به نظمی دولتی که مغز آن در‬
‫بانکها کار میکند‪ .‬از دمکراسی که فقط بوی پول میدهد بدم میآید‪ ،‬از فقر ساختاریِ فکر وقتی که به جانِ‬
‫جوانِ جهان میافتد دیگر انزجار دارم‪ .‬باید به "بدیو" تبریک بگویم که ویروسهاش کااری شادهاناد‪ ،‬بایاد‬
‫قبول کنم که هند دیگر فقیر نیست و چین مدینهی فاضلهایست که با استعمار برابرتر است‪ ،‬آنها همیشه از‬
‫دانشگاه آغاز کردهاند چون مغزهای باکره اغلب لذیذترند‪ .‬من غمگینم! جای آن دمکراسی که بانکهاا اداره‪-‬‬
‫اش میکردند حاال سوسولیزمی فاالنژ دارد در سراسر دنیا جان میگیرد‪ .‬من غمگینم! متاسافم کاه فیلساوف‬
‫تیترداری نیستم و نمیتوانستم توی گوشِ ژیژک بزنم که وقتی میگفت صورتبندی کاپیتالیزم‪ ،‬هر چه تاف‬
‫در دهان داشت ریخته میشد بیرون! شومنها جهان را محاصره کردهاند دریغا که حاال مخالفاان باا ساوژهی‬
‫مخالفت‪ ،‬از موافقانِ سوژه موافقترند و این تضادّ کرداری میرود که غرب را هم بردارد‪ .‬حاال همه تنها همان‬
‫‪83‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫چیزی نیستند که مدعی هستند و سنگش را به سینهی مارکس میزنند‪ .‬من نگرانم! نگرانم که سانسور سیاسی‬
‫در انگلیس هم امان ندهد‪ ،‬دیگر زمین جای امنی برای فکرهای تبعیدی نخواهد داشت و دیار نیسات روزی‬
‫که ما را به مریّخ پرتاب کنند‪ .‬من نگرانم! نگرانم که حقیقت سیاسی مرده و آنچه هست جسدیست که بار‬
‫شانههای اسکلتی به اسم دروغ که نام دیگر تبلیغات و ژورنالیسم است حمل میشود‪ .‬جسدی کاه فیلساوف‬
‫تلویزیونیست‪ ،‬نعشی که رئیس جمهور مدیاهاست‪ ،‬جنازهای که قدرت را استعارهی مرگ کاردهسات‪ .‬ایان‬
‫بازیگران قدیمی حاال در دانشگاه اعالمِ آماده باش شنیدهاند و سرِ ساعت در هر میتینگی حاضرند‪ .‬دمکراسی‬
‫حاال جای خدا نشسته و دارد به سراسر دنیا جای پیامبر‪ ،‬عروسکی که اسمش را هم گذاشته رئایس جمهاور‬
‫میفرستد؛ پیامبرِ تازهای که حاال ترجیح میدهد جای مسجد و کلیسا در دانشگاه خطبه کند تا مارکس تانش‬
‫در گور بلرزد‪ .‬سطح‪ ،‬سطح‪ ،‬اپیدمی سطح دارد کوالک میکند و چشمی نیست که فکر کند‪ ،‬حتی گوشی کاه‬
‫بگوید نه!‬
‫سالهاست که با ارتدوکس رفتاری مواجهیم نه سوسیالیزم! نیچه اگر بودم حاال دیوانهتر میشدم‪ ،‬مارکس اگر‬
‫بود تنها شعر مینوشت تا به فروید ایدهی تازه ببخشد و ساد‪ ،‬ساد‪ ،‬هی ساد چرا کمک نمیکنی ایان گلاهی‬
‫مدرن خودش را بپوشاند و دم به دم سرما نخورد؟ مدیا چوپان است؛ چوپانی که جز بالهت تولید نمیکناد‪،‬‬
‫حتی مخالفش را هم خودش تولید میکند تا وانمودهای چون ژیژک شاومنی را تارجیح بدهاد‪ ،‬تاا حقیقات‬
‫خودش را در گزارههای ژورنالیستی زندانی کند‪ ،‬تا شاعرِ عصر راهی نداشته باشد جز احضار استهزا و اظهار‬
‫صداقت جای دیوانگی! اینها نمیدانند فکر را حتی اگر زندانی کنند از زندان سر درمیآورد بیرون تا غیااب‬
‫را برای همیشه بینِ همه حاضر کند‪ .‬نوشتن کارش رسیدن به مرزهای سخنرانی نیست اما من هنوز مینویسم‬
‫چون متاسفم!‬

‫آپریل ‪3102‬‬
‫‪88‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ترامپ ایرانی‬

‫بیشتر از یک سال مانده تا انتخابات ریاست جمهورى‪ ،‬اما صداى پاى ترامپ ایرانى دارد به گوش ماىرساد‪.‬‬
‫گرچه یکى بیلیونر است و با رولز رویز در محل سخنرانىاش حاضر مىشود و دیگرى که پیشتر با کاپشان‬
‫کهنه و پیکان قراضه ظهور کرده بود‪ ،‬حاال دارد وعدهى یارانهى دویست و پنجاه هزار تومانى مىدهد اما هار‬
‫دوشان فراوردهاى کاپیتالیستىاند و محصول غلبهى بالهت اکثریت بر شعور اقلیت!‬
‫هم دونالد ترامپ هم احمدىنژاد اُپورتونیستهایى رویابینناد و ظااهرن روى تحقاقِ رویاهااى مستضاعفان‬
‫فوکوس کردهاند‪ .‬متاسفانه بانکها [این مراکز قدرت جهانى] براى اینکه مال مردم را بگیرند فقط حاالشاان‬
‫را نمىگیرند! با بد قرنى معاصریم؛ بالهت شرق و غرب ندارد؛ همه جا دارد اپیدمى مىشود‪ .‬خلقهاایى کاه‬
‫عمرى براى تحققِ دمکراسى جنگیدند حاال باید خودشان را جر بدهند تا از شریش خالص شوند‪ .‬کاپیتالیسم‬
‫وبا نیست که واکسنش کشف شده باشد؛ تا شعور سرتاسرى نشود محال است دست از سارِ سااکنانِ زماین‬
‫بردارد‪ .‬مسترهاى کاپیتالیستى با دو شعارِ متضاد از شرق و غرب دارند سرمىرسند و مدیاها [این کاارگزارانِ‬
‫مراکز بانکى] که نبض اکثریت دستشان است چنان دارند بالهتشان را رواج مىدهند تا هار معنااى ضاد‬
‫انسانى از بس که تکرار مىشود طبیعى شود‪ .‬کاپیتالیسم خداى جبّارىست محال است بگذارد ترامپ رئایس‬
‫جمهور شود یا قدرت دوباره دست احمدىنژاد بیفتد؛ این شیاطین را علم مىکند تا مردم بیچاره از شریشاان‬
‫به اپوزیسیونِ دست سازِ کاپیتالیسم که ظاهر فرشته دارند پناه ببرند؛ این فرشتهى بدطینت در امریکا هایالرىِ‬
‫مستر کلینتون است در ایران هم یکىست مثل روحانى‪ ،‬یا روحانى‪ ،‬یا همین روحانى‪.‬‬

‫مارس ‪3102‬‬
‫‪83‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ماهیت دمکراسى در جهان معاصر‬

‫ایرآنارشیسم منتقد سرسخت دموکراسی مبتنی بر انتخابات آزاد از نوع رایج در اغلب کشورهاى جهان است‪.‬‬
‫این انتقاد را میتوان در سه نکته خالصه کرد‪:‬‬
‫نخست‪ :‬دولت دموکراتیک باز هم دولت است‪ ،‬نحوهی کار کردنش نشاان دهنادهی هماان بای تاوجهی باه‬
‫نیازهای اجتماعی است که نهادهای سیاسی خودکامهتر نیز البته به نحوی بارزتر نشان میدهند‪.‬‬
‫دوم‪ :‬دموکراتها غالبن ادعا میکنند که آنچه دموکراسی مبتنی بر نمایندگی مظهر آن است اراده و خواسات‬
‫مردم است که خط مشى حکومت را میسازد و کنترل میکند‪ ،‬اما مفهوم ارادهی واحد و ثابت مردمی افسانه‪-‬‬
‫ای بیش نیست‪ .‬مردم از حیث عقاید خویش دچار تفرقهاند‪ ،‬افکارشان در حال تغییر است و عدهای آگاهتر از‬
‫عدهای دیگرند‪ .‬این فرض که نظر اکثریت‪ ،‬خواست مردم را نمایان میسازد فرض بااطلی اسات‪ .‬چراکاه در‬
‫دموکراسی‪ ،‬ناگزیر اکثریت تصمیم خواهد گرفت‪ ،‬آنگاه اقلیت در برابر یک انتخاب قارار مایگیارد؛ یاا باه‬
‫تصمیمی که گرفته شده سر میسپارد‪ ،‬یا در غیر این صورت‪ ،‬خود را پس میکشد و اجازه میدهاد اکثریات‬
‫اقدام کند‪ .‬هیچ آنارشیستی جایز نمیداند که اقلیت با زور و اکراه از تصمیم اکثریت پیاروی کناد‪ .‬اجباار باه‬
‫اطاعت همانا برقراری مجدد قدرت سرکوبگر است‪ .‬به خااطر ایان آنارشیساتهاا دموکراسای را اساتبداد‬
‫اکثریت میخوانند‪ .‬البته دموکراسی در نگرشهای آرمانی اکثر آنارشیستها جایی دارد‪ ،‬تنها به این شرط کاه‬
‫تابع اصل توافق آزاد و اصل اختیار باشد‪.‬‬
‫سوم‪ :‬آنارشیستها به مسألهی نمایندگی همگانی در مجالس قانونگذاری حمله میکنند؛ استدالل ایشان این‬
‫است که مردم‪ ،‬هنگامی که برای برگزیدن نمایندگانشان فراخوانده میشوند‪ ،‬به احتمال بسیار زیاد به کساانی‬
‫که ظاهرن تحصیل کردهاند و به عبارت دیگر به اعضای بلندپرواز از طبقهی متوسط رأی میدهند‪ .‬اماا حتای‬
‫اگر اعضای طبقه کارگر بخواهند نمایندگان را از میان گروه خود برگزینند‪ ،‬چندی نخواهد گذشت کاه ایان‬
‫نمایندگان به سبب موقعیت و مقام تازهى خود تا حد نوکران دولت تنزل خواهند کرد‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دموکراسی ا همانطور که امروز همه میدانند ا معنای تحت اللفظیاش حکومت ماردم بار ماردم اسات‪ .‬و‬
‫معمول است که دموکراسی را مترادف با آزادی میگیرند‪ .‬اما بگذارید از هماین اول تاکیاد کانم کاه از نظار‬
‫ایرانارشیسم‪ ،‬دموکراسی نه حکومت مردم بر مردم و نه به معنای آزادی است‪ .‬دموکراسی در واقع حکومات‬
‫طبقه سرمایهدار بر مردم است که معمولن از طریق انتخابات و حق رای و پارلمان اعمال میشود‪ .‬اما مردم به‬
‫هیچوجه حتی یک پای اصلی در روی کار آمدن حکومتهای دموکراتیک نیستند‪ ،‬بلکه مکانیزمی را درسات‬
‫کردهاند تا خیلی از مردم فکر کنند آنها دارند حکومتها را جابجا میکنند‪ .‬شما در آمریکا هر کار بکنید‪ ،‬یاا‬
‫حزب جمهوریخواه سرکار میآید یا حزب دموکرات‪ ،‬که هر دو نماینده و پاادو و ابازار دسات بزرگتارین‬
‫سرمایهداران شناخته شده آمریکا هستند‪ .‬در بریتانیا هم همینطور است‪ .‬حتی حزب کارگر که ظااهرن بایاد‬
‫طبقه کارگر را نمایندگی کند در واقع سیاست بورژوازی بزرگ انگلیس را پیش میبرد‪.‬‬
‫چندى پیش یک اسکاندال و افتضاح سیاسی رو شد و معلوم شد که یک سری رسانههای جنجالی که متعلق‬
‫به کنسرن عظیم مطبوعاتی روپرت مرداک هستند‪ ،‬تلفنهای افراد مختلف‪ ،‬از جمله خانوادههای کسانی را که‬
‫در جنایتی قربانی شده بودند‪ ،‬شنود کرده و پیامها را جابجا میکردهاند‪ .‬افشای این اتفااق باه یاک جنجاال و‬
‫آبروریزی تمام برای موسسه و شخص مرداک و خانوادهاش تبدیل شد و هنوز هم ماجرا ادامه دارد‪.‬‬
‫در جریان این جنجال معلوم شد روپرت مرداک که به عنوان سلطان مطبوعات شاناخته مایشاود و یکای از‬
‫بزرگترین سرمایهداران انگلیس و جهان است‪ ،‬تمام دولتهای چند دهه اخیار بریتانیاا را مساتقیمن تعیاین‬
‫کرده است؛ یعنی مرداک تصمیم گرفته تاچر سرکار بیاید‪ ،‬تصمیم گرفته نیل کیناک و حزب لیبر سرکار نیایاد‬
‫و بعد تصمیم گرفته تونی بلر و حزب لیبر به قدرت برسند و بعدها خواساته نخسات وزیار کناونی دیویاد‬
‫کامرون و حزب محافظهکار سرکار بیاید‪ ،‬حتی اینکه چه مالقاتهایی برای تعیین دولاتهاا صاورت گرفتاه‬
‫افشا شد‪ .‬اینها فاکت است‪ .‬این دموکراسی به مفهوم دقیق کلمه است‪.‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اگر ناسیونالیستها فاشیستند پس چرا سوسیالیستها نیستند!؟‬

‫آرمان سوسیالیسم انحالل مالکیت خصوصى بر ابزار تولید و استقرار مالکیتِ اجتمااعىسات و ایان نقطاهى‬
‫تالقى آنارشیسم و سوسیالیسم است‪ .‬از این جهت وقتى مىگویم فعالى سوسیال آنارشیستم یعنى با پاذیرش‬
‫این اصل اساسىِ سوسیالیسم به آنارشیسم رسیدهام‪ .‬یک عده گاهى با خواندن چهار تا مقالهى تحریف شاده‬
‫یک چیزهایى این روزها در ردِّ ناسیونالیسم مىنویسند که آدم مىماند اینهمه حکمت کج را در کدام ساینه‬
‫کشف کردهاند! سالها پیش‪ ،‬یعنى پیش از آنکه به طور مسلسل درباره آنارشیسم بنویسم‪ ،‬قریاب باه اتفااق‬
‫فعاالن سیاسى ایرانى وقتى مىخواستند یکى را تحقیر یا تنبیه کنند بهش مىگفتند آنارشیست! حاال ولاى باه‬
‫طور کامل عقبنشینى کرده‪ ،‬در مواردى حتى از آنارشیستها تبعیت مىکنند‪ .‬متاسفانه این روزها هم هماان‬
‫گروه حداکثرى تا یکى درباره ناسیونالیسم مىنویسد بهش مىچسباند که فاشیسات اسات و یاککااره او را‬
‫مىبندد به هیتلر و حزب نازى! این عده انگار نمىدانند که نازیسم مخففِ ناسیونال سوسیالیسم اسات پاس‬
‫چرا همانقدر که افراطىگرى نژادپرستهاى آلمانى را به ناسیونالیسم ربط مىدهند چیازى دربااره رویکاردِ‬
‫سوسیالیستىشان نمىگویند!؟ آیا حاال باید سوسیالیسم را سنگ کنیم چون هیتلر نیز چنین رویکردى داشته یا‬
‫ادعا مىکرده که دارد!؟ آیا باید کمونیسم را منحط بدانیم تنها به این دلیل کاه دیکتااتورى چاون اساتالین را‬
‫زاییده!؟ من هرگز به معناى واقعى کلمه نه ناسیونالیست بوده و نه هستم اما واقعن حالم باه هام ماىخاورد‬
‫وقتى عدهاى بى هیچ درک تئوریک‪ ،‬له و علیه ترمى سیاسى چون ناسیونالیسم مىنویسند! ایرانىها علىرغام‬
‫ادعاهاشان همه از دم به طور ریشهاى ضد زبان و نژاد و وطنشانند‪ .‬اتفاقن بد نیست کمى عرق ناسیونالیستى‬
‫داشته باشند تا هموطنشان را در داخل و خارج به ده شاهى نفروشند! آن عده‪ ،‬یعنى اکثریت‪ ،‬واقعن از چاه‬
‫مىترسند!؟ ماندهام اینها که نماز نمىخوانند چرا دم به ساعت غسل مىکنند و هى وضو مىگیرند! ناه ایان‬
‫است که فکر مىکنند حس وطنخواهى بعدها باعث مىشود مردم نخواهند مام وطن تکه پاره شود!؟‬
‫‪32‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫شوونیسم‪ ،‬جینگوییسم‪ ،‬ناسیونالیسم و انتخابات‬

‫"نیکوال شوون" هنوز اسم مستعار بسیاری از فرانسویهاست‪ .‬بسیاری از فرانسویها سربازانی هستند که در‬
‫خانقاهِ قلبِ خود هنوز دنبال بناپارت میگردند اما کسی باه آنهاا نمایگویاد شوونیسات! چاون فلسافهی‬
‫فرانسوی با بیان دلبرانه و سانتیمانتالِ خود توانست ناسیونالیسم را جانشین وطنپرستی افراطای کناد‪ .‬حااال‬
‫دیگر فرانسویها به عقد فرانسه درآمده و اصلن خودِ فرانسهاند نه وطنپرست! وطن که نمیتواند جار بزناد‬
‫وطنپرست است‪ ،‬بلکه در زبانپرستی شهرهی عالم میشود!‬
‫دریغا که روشنفکری شعاریِ ایرانی این تضاد را در فرانسه هرگز ندید و به تبعیت از همین پُزِ مکش مرگ ما‬
‫و تعالیم مارکس که وطنپرستی را مثل دین افیون جامعه میدانست از هزار جهت به ملیّت یورش برد‪ .‬این‪-‬‬
‫گونه ایرانیها هویتِ تاریخی خود از دست دادند و برای اینکه در نوستالژیای قدرت پیشینی در جا نزنند از‬
‫درون خالی شدند‪ .‬متاسفانه روشنفکری شعورى هم نمیتوانست یا اینکه تا خواست این خاالی ملای را پار‬
‫کند انقالب به اصطالح اسالمى آمد و جماعتی مرتجع که تاریخ اسالم را در جیب داشتند‪ ،‬آن را جاای ایان‬
‫خالی بزرگ گذاشتند‪ .‬حاال همانقدر که حکومت‪ ،‬تاریخى براى ایرانِ قبل از اسالم قائل نیسات‪ ،‬چاپهااى‬
‫قدیمى نیز به بهانه اینکه نمىخواهند در گذشته در جا بزنند شناسنامهشان را پاره کردهاند‪ .‬بیخود نیست کاه‬
‫روشنفکرىِ شعارىِ ایرانى در مواجهه با هر دستآوردِ غربى احساس حقارت ماىکناد‪ .‬شااعرانى خاارجى را‬
‫مىشناسم که آثارشان از کمترین استتیک هنرى برخوردار است اما ترجمه کتاابشاان در ایاران باا اساتقبال‬
‫مواجه شده‪ ،‬یا رمانهاى چیپى که مولفشان ایرانى نیست‪ .‬این درکِ کج‪ ،‬این عدم تشخیصِ ساره از ناساره‬
‫محصول چیست!؟ بى شک اینها همه نتیجه عدم خودباورىِ فرهنگى و سیاسى ماست‪ .‬همه دارناد ماا را از‬
‫درون خالى مىکنند تا در ایران و ایرانى جز آدمى پوشالى باقى نماند‪.‬‬
‫"جورج هالویوکا"‪ ،‬سیاستمدار رادیکال بریتانیایی‪ ،‬برای احیای حسّ وطانپرساتی‪" ،‬جینگاو" را کاه هماان‬
‫"اجی مجی" خودمان است در نامهای که سیزده مارچ ‪ 1838‬به دیلی نیوز نوشت‪ ،‬جانشین عیسی مسیح کرد‪.‬‬
‫جورجِ جادوگر خوب میدانست که مسیحیت هرگز به جنگ مسیحیت نمیرود‪ ،‬پس جینگوییسم را جانشین‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫عیساپرستی کرد تا عشق افراطی به وطن‪ ،‬سربازان را جلوی توپِ دشمن سینه کناد‪ .‬تااریخ عرصاهی تکارار‬
‫تکنیک است‪ ،‬بیخود نیست که اتاقهای فکر حکومت ایران حاال سعی میکنند ناسیونالیسم افراطاى را جاای‬
‫انقالبیگریِ اسالمی بگذارند‪ .‬آنها که از سال ‪ 13‬ملیگرایی را قتل عام کرده‪ ،‬به این اعدام تا چند سال پیش‬
‫ادامه داده بودند‪ ،‬حاال درک کردهاند اسالم و حس دینخواهی دیگر کارگر نیست‪ ،‬پس برای بسایج تاودههاا‬
‫راهی ندارند مگر از جورج هالویوکا درس بگیرند‪ .‬طی دورههاى ریاسات جمهاورى احمادىناژاد‪ ،‬جاورج‬
‫ایرانی‪ ،‬یعنی یکی از مکارترین سخنگویان اتاقهای فکر حکومت ایران‪ ،‬موفق شد باه راحتای روحانیات را‬
‫ی موعود قارار دهاد کاه احتماالن روزى در ماالء عاام بادل باه‬
‫دور زده‪ ،‬خود را در تماس مستقیم با مهد ِ‬
‫سوشیانت ایرانی خواهد شد‪ .‬آنها خوب میدانند که سوشیانت تنها پرچمیست کاه ساینهی ساربازان تاازه‬
‫جوان میتواند در آن باد بیندازد‪ ،‬پس چند سالیست که دستمالی سفید دستِ شعبدهبازی خبره دادهاناد کاه‬
‫فعلن دارد آن را در سرتاسر ایاران تکاان مایدهاد و دور نیسات روزی کاه از آن کباوتری در بیایاد و ناام‬
‫سوشیانت (مهدى موعود) را به خودش برگرداند! این وسط مردم هم از بس با خود غریبهاند‪ ،‬تشانهی تولادِ‬
‫دوبارهاند و منتظر تکنیکی عتیقه یا ققنوسی که باید از خاکسترش برخیزد و روز بیااورد‪ .‬حااال دیگار وقات‬
‫است که پروندهی اسالمِ انقالبی برای همیشه بسته شود چون ملت برای شادی بهانه میخواهد و دریغاا کاه‬
‫این شادی قهقاهِ ابلیس را در پی دارد‪ .‬حاال دیگر مردم خستهاند و مدام به آرامش فکر میکنند و همین فکار‬
‫پاپتی‪ ،‬همان نیمچه آرامشی را که دارند نیز از بین خواهد برد‪ .‬مردم وقتی که آرامش ندارند نگرانند‪ ،‬از چیزی‬
‫میترسند که دارد ایجاد مشکل میکند‪ .‬دنبال چاره هستند و اینجاست که سنیت مثل اژدها وارد میشود‪ .‬بی‬
‫شک اگر مشکلی نداشته باشند یا احساس کنند که ندارند‪ ،‬به سانیت کاه سیاساتمداری سودجوسات خیلای‬
‫میدان نمیدهند‪ .‬معمولن سنیت‪ ،‬ترسی را که دارند رفع نمیکند‪ ،‬بلکه بزرگترش میکند‪ ،‬چون میداناد تنهاا‬
‫وقتی که مردم از خطر بترسند سراغ این سیاستمدار میروند‪ .‬هیتلر در "نبرد مان" ماینویساد‪" :‬اگار خیاال‬
‫فرمانروایی داری همیشه باید مردم را در ترس و وحشت نگه دارى"‪ ،‬میگوید‪" :‬مادام بایاد خطار حملاهی‬
‫کشوری را به آنها گوشزد کنی"‪ ،‬چون فقط حضور یک دشمن فرضیست که به رهبر قدرت مانور میدهاد‬
‫و این همان درسیست که خامنهای آن را از جناب هیتلر به درستی فراگرفته و دست باردار هام نیسات‪ .‬در‬
‫واقع خامنهای هیچ نیست مگر کارخانه دشمنسازی! مالها خوب میدانند اگر به مردم خوش بگذرد‪ ،‬اگر در‬
‫آرامش و رفاه باشند منبر خود را برای همیشه از دست میدهند‪ ،‬مسجد میشود مثال کلیساا محال آراماش‪،‬‬
‫مالها این را نمیخواهند چون اهمیتشان را از دست میدهند‪ .‬مالها عاشق شهرتند و اساالم بهاناهای طباق‬
‫معمول است وگرنه هی سنگ جدال با قوم یهود را که جدّ خودشان است به سینه نمیزدند‪ .‬ایانهاا خاوب‬
‫میدانند که فقط جنگ نامىشان میکند‪ .‬چرچیل هام مثال هیتلار مشاهور اسات چاون جناگ جهاانی دوم‬
‫مشهورتر است‪ .‬در واقع آن پروژهی ملیسازی که توسط حکومت طرح مىشود پیشنیازِ جنگی بزرگ است‬
‫که زلزلههای اخیر نیز شرایطش را فراهم کردهاند اما روشنفکری شعاری کور است‪ ،‬باه جاای اینکاه اشاتباهِ‬
‫‪34‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تاریخیاش را رفع و رفو کرده‪ ،‬اتحاد را بین قومیّتهای تکه پاره شدهی ایرانی تبلیغ کند‪ ،‬در حال سوا کردن‬
‫عربها و بلوچها در جنوب و آذریها در شمال ایران است! روشنفکری شعاری ایرانای کاور اسات چاون‬
‫نمیبیند اینهمه فرهنگ و زبان و ملیت غربی را که طی سالهای اخیر بدل به کشوری واحد باه ناام اروپاا‬
‫شدهاند‪ .‬آنها اروپا را وطنِ واحدشان کردهاند و این اتحاد تا بدانجا پیش رفته که واحد پولشان نیاز یاورو‬
‫شده اما چرتىهاى چپ قدیمى هنوز سنگ ایدهى شکست خورده مارکس را به سینه مىزنند که دیگر هایچ‬
‫مارکسیستى بدان باور ندارد‪ .‬ماندهام چه طور اینهاا خاود را مارکسیسات و چاپ مایدانناد و لمحاهای از‬
‫مارکس که مخالف اکیدِ پروژهی بیگانهسازی بود نیاموختهاند و همانطوری که در دهاه پنجااه باا کژفهمای‬
‫مارکس‪ ،‬هویت تاریخی را از ایرانیها گرفتند‪ ،‬حاال هم سعی میکنند هویت جغرافیاییشان را از بین ببرند‪.‬‬
‫مسئله اصلن ساده نیست‪ .‬با اینهمه مدیاهای سادهلوح و سادهنویس ایرانی به تنها چیازی کاه نمایپردازناد‬
‫طرح الفبای همین فاجعهست‪ .‬دریغا که روشنفکری کم عدهی شعوری نیز‪ ،‬معاصرِ بالهات اسات و خارده‪-‬‬
‫هوشی نیست که به این دالیل وقت بپردازد‪.‬‬

‫آپریل ‪3102‬‬
‫‪31‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫کردهای ترکیه‬

‫هم شرق‪ ،‬هم جنوب شرقى‪ ،‬سى درصد از خاک ترکیه کرد است‪ .‬بیست و چند ملیون نفر از کردهاى جهاان‬
‫در کشورى زندگى مىکنند که تا بیست و چند سال پیش‪ ،‬بهطور رسمى آنها را ترکهاى کوهى صدا مىزد‪.‬‬
‫دیاربکر و وان و ارزروم‪ ،‬شرناق و اردهان و ارزنجان‪ ،‬ماردین و مالطیه و باتمان‪ ،‬و یازده استانِ دیگرِ ترکیاه‬
‫مال کردهاست که مثل اغلبِ شهرهاى کردنشینِ ایران‪ ،‬خاکِ ناتنى محسوب شده و حکوماتِ مرکازى عماد‬
‫داشته پیشرفتى نداشته باشند طورى که این روزها بیکارى در مناطق کردنشینِ ترکیه بیداد مىکند‪.‬‬
‫اردوغان در اوانِ نخست وزیرى به وضعِ فجیعى که کردها داشتند وعدهى بهبود داده بود‪ ،‬بیخود نیسات کاه‬
‫حاال قتل عامشان مىکند و این دقیقن درسىست که از امام اولشان آتاترک گرفته که هشتاد سال پیش‪ ،‬قاتلِ‬
‫هفتاد هزار کرد بوده در حالى که خود پیشتر اقرار کرده بود اگر کردها نبودند هرگزاهرگاز جناگ اساتقالل‬
‫ترکیه که خود رهبرىاش مىکرد به ثمر نمىرسید‪.‬‬
‫کردها مظلومترین مردم در چهار کشورى هستند که شقه شقهشان کردند‪ .‬تا دیروز جهانِ چپ از "روژآوا"ى‬
‫سوریه مىگفت و "کانتون کوبانى" را که مجرىٍ خودمدیریتى شده بود ستایش مىکرد اما ناگهاان باه خاود‬
‫وانهاده شد‪ ،‬چون دیگر براى هیچ نحلهاى ارزشِ تبلیغاتى نداشت‪ .‬حالِ کردهاى ایران [ایان مالکاانِ قادیمىِ‬
‫ایران] هم اصلن خوب نیست اما کردستانِ ترکیه در حالِ اغماست‪ ،‬کسى هم به آنها نمىپردازد چون ترکیاه‬
‫تختخوابِ گرم و نرمِ غرب است‪ .‬کردها از زمره مظلومترین مردمِ جهانند اما کردهاى ترکیه که نامشاان را‬
‫نیز دزدیدهاند نمىتوانند حتى مظلومیتشان را فریاد بزنند! ایان روزهاا هار روزِ هفتاه تاابوتِ زن و مارد و‬
‫کودکِ کردىست که دارند زیرِ چکمهى آهنىِ ارتشِ ترکیه له مىشوند؛ این روزها همه چیازى در کردساتانِ‬
‫ترکیه به طرز فجیعى هولناک است اما مدیاها دچارِ کورىِ عمدى شده‪ ،‬خود را باه کارى زده و از دم اللناد!‬
‫این روزها حال دیاربکر و اردهان اصلن خوب نیست‪ ،‬یادم بماند باز بروم اساتانبول‪ ،‬کماى باراى آدم گریاه‬
‫کنم‪.‬‬
‫‪35‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫من فارسیدوستم نه فارسنژاد‬

‫براى جنگ با یک پان پارسیست آمده بود‪ .‬نمىدانست که من فارسىدوستم نه فارسنژاد! او به طرز فجیعاى‬
‫یک کورد بود من اما هیچ! چه مىدانست جز آدم از من دیگر هیچ نمانده‪ ،‬حتى نمىدانست که یک گیلک از‬
‫لحاظ نژادى به کوردها نزدیکتر از فارسهاست‪ .‬چه مىدانست که از اسر نژادباز نبودهام‪ ،‬فارسى را دوسات‬
‫دارم چون بدان مىنویسم‪ .‬او از اهالى دردکشیدهى زمین بود و هیچ ربطى به شاعر آزاد و باى سارزمینى کاه‬
‫منم نداشت‪ .‬من براى یک مشت خاک هرگز نمىجنگم اما براى آزادى که چیزى جز بى بند و باارى اپادى‬
‫نیست جان مىدهم‪ .‬مىگفت سالهاست فکرها و شعرهام را مىخواند اما هنوز نمىدانسات کاه باراى مان‬
‫آمریکا همان شوروىست که تنها دمش چیده نشده! از مدینهى فاضلهى کوباانى ماىگفات‪ ،‬از تفااوتهااى‬
‫سیاسىشان با اقلیم کردستان و من به مقالهنویسهای سایهنشینى فکر مىکاردم کاه ایان روزهاا باا ساتایش‬
‫مقاومت کوبانى معروف شدهاند‪ .‬از فرق بین ایدهى سیاسى کوبانى و ایزدىها و ساکنان اقلیم کردستان ماى‪-‬‬
‫گفت‪ ،‬من اما صف کودکانى که در تلویزیون ذبح مىشدند از ذهنم مىگذشت‪ ،‬همهشان را کورد ماىدیادم‪،‬‬
‫خراسانی مىدیدم‪ ،‬ایرانى و انسانى مىدیدم‪ ،‬حاال دیگر اشک چشمهام را غرق کرده بود‪ ،‬دیگر نمىدیادم‪ ،‬او‬
‫براى جنگ آمده بود‪.‬‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مشکالت روشنفکرى ایرانى‬

‫پیش از آنکه درباره معضالت روشنفکرى ایرانى حرفى بزنم باید بگویم به عنوان یک سوسایال آنارشیسات‬
‫تعریف تازهاى از چپ ارائه دادهام که به طور مفصل به آن مىپردازم‪ .‬چپ و راستى که در ایاران از آن یااد‬
‫می شود‪ ،‬هر دو رویکردى سنتى دارند و بیشتر در پى قدرتند و فقط به دنبال جایگااه در دو سامت مجلاس‬
‫حکومت هستند‪ .‬احتمالن مىدانید که دو واژه چپ و راست ابتدا در انگلایس بااب شاده و باه دو گاروه از‬
‫نمایندگان مجلس انگلیس اطالق مىشد که مخالف هم بودند و در دو سمت مجلس مىنشساتند‪ ،‬ولاى مان‬
‫چپ را آن نیروى روشنفکرى مىدانم که به هیچوجه خواستار حکومت و در پى قدرت نیست و مدام منتقدِ‬
‫آن است‪ .‬من از بیست سال پیش شیفته آنارشیسم هستم چون با رییس و رهبر و حکومت مخالف است‪.‬‬
‫حال به بحث اصلی بپردازیم‪.‬‬
‫برای اینکه معضالت روشنفکری ایرانی را بررسی کنم‪ ،‬به طور کلی روشنفکری ایران را به دو دسته تقسایم‬
‫میکنم‪ :‬اول ا روشنفکری راست که سنگ سرمایهداری را به سینه میزند‪ .‬دوم ا روشنفکری چپ که نقشای‬
‫در بازیهای قدرت مرکزی ندارد و بیشتر درگیر نوستالژیست و همیشه در حال دفاع است تا نظریهساازی!‬
‫پس اجازه بدهید اول به روشنفکری معطوف به سرمایهداری ایرانی بپردازم‪.‬‬
‫سرمایهداری نوپا و ضعیف ایرانی هرگز از یک "هژمونی" واقعی‪ ،‬چه در سطح سااختاری و چاه در حیطاه‬
‫بورژوازی فرهنگی برخوردار نبوده است‪ .‬در نتیجه روشنفکری سرمایهداری هنوز به تسویهحساب با عوامال‬
‫پیشاسرمایهداری نپرداخته است‪ .‬این گروه از روشنفکران ایرانی همیشه به مذهب و کشورهای اساتعماری و‬
‫به خصوص قدرت مرکزی وابسته بودند به همین دلیل بیشتر الیق اسم لمپنهای بورژوا هستند تا روشانفکر‬
‫سرمایهداری‪ .‬البته بعد از فروپاشی شوروی و آغازِ یکهتازی سرمایهداری و ریزشِ بدنهی روشنفکری چاپ‪،‬‬
‫راستها توانستند تحت نام روشنفکری مذهبی خود را مطرح کنند و بی بضاعتی فکریشان را به الیاههاای‬
‫جامعه سرایت دهند‪ .‬طی بیست سال اخیر همه شاهد بودند این دسته که یکى از نمایندگانشاان عبادالکریم‬
‫سروش است‪ ،‬چقدر به عرصههای فکری لطمه زدند‪.‬‬
‫‪38‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫روشنفکری چپ هم طی این سالها بیشتر کنشی منفعل داشت‪ .‬متاسفانه روشنفکران چپ ما قبلن باه علات‬
‫هژمونی کمونیسم روسی هرگز به بومیکردن تئاوری نپرداختناد‪ .‬بعاد از ساقوط چاپ روسای هام‪ ،‬هناوز‬
‫عملکردی گیج و سردرگم دارند‪" .‬حقیقت" از نظر ایان "آوانگاردهاای" ساابق هناوز نیاازی باه باازنگری‬
‫تئوریک ندارد و اساسن هر نوع نوآوری را محکوم میکنند‪ .‬دربارهی ضعف پراتیک ا تئوریکِ این چپهای‬
‫قدیمی نیازی به توضیح واضحات نیست‪ .‬توجه به این نکته که همیشه روسها یا دیگران به تحلیل وضعیت‬
‫ساختاری و تاریخی ما ایرانیها میپرداختند‪ ،‬اساسیترین نشانه فقر فکری روشنفکری چپ ایرانیست‪.‬‬
‫نگاهی به تحلیلهای سیاسی کسانی مثل پتروشفسکی‪ ،‬هالیدی و خیلیهای دیگر‪ ،‬نشاان مایدهاد متاسافانه‬
‫روشنفکری چپ ما قبل از اینکه شناختی از جهان پیدا کند‪ ،‬در فکر تغییرش بود‪ .‬حتی زندگی در کشاورهای‬
‫غربی نتوانست بر ضعف اراده و خصلت نامدرن روشنفکری چپ ایران تاثیری داشته باشد‪.‬‬
‫تجربه چند دهه اخیر نشان داده است طی هر جنبش سیاسی‪ ،‬هر کس‪ ،‬هر کجا که هست‪ ،‬موضاع و جایگااه‬
‫خود را ترک میکند و مشغول سنگرسازی میشود‪ ،‬بدون اینکه توجهی به آتشبار فکری داشته باشد‪ .‬هناوز‬
‫هم میل به دخالت عملی باعث بازماندن افراد از کار نظری میشود‪ .‬ما میخواهیم ساختارهایی را تغییر دهیم‬
‫که خوب نمیشناسیم؛ ما میخواهیم طرحی نو و تاریخی تازه بسازیم‪ ،‬در حاالی کاه هناوز درک درساتی از‬
‫تاریخ خود نداریم و درباره گذشتهمان تئوریسازی نکردهایم‪.‬‬
‫گرامشی به درستی روشنفکر را سازماندهندهی آگاهی یک جامعه میداند‪ ،‬چون روشانفکران هماانقادر در‬
‫ایجاد یک بلوک تاریخی مترقی میتوانند نقش ایفا کنند که در سازماندهی سیستمی ارتجاعی! خالصه اینکاه‬
‫نقش اصلی روشنفکران‪ ،‬ایجاد پیوند بین زیربنا و روبناست‪ ،‬یعنی همان نقشی که مدرنیته در ایجاد رابطه بین‬
‫مدرنیسم و مدرنیزاسیون ایفا میکند‪.‬‬
‫حاال دیگر باید تاریخ و منطق را از هم تمیز داد‪ .‬باید بین مفاهیم ناب مجرد و واقعیات پیچیده تفااوت قائال‬
‫شد‪ .‬باید مراحل مختلفی از روششناسی را در تحلیل تئوریک پدیدهها لحااظ کارد‪ .‬بایاد باین روشانفکران‬
‫علمی‪ ،‬روشنفکران سیاسی و روشنفکران تبلیغی تقسیم کار کرد‪ .‬به جای تمرکز بیش از حد روی جنبشهای‬
‫کارگری یا جنبشهای مذهبی باید بیش از همیشه به جنبشی روشنفکری که آگاهیدهنده باشاد‪ ،‬میادان داد‪.‬‬
‫هنوز جامعه ایرانی درک درستی از روشنفکر ندارد و با عدم درک روشنفکری‪ ،‬آن را به نخبههای سیاسای و‬
‫فرهنگی که بیشتر رویکردی چپ دارند‪ ،‬محدود کرده است‪ ،‬در حالى که اینها تنها دساتهای از روشانفکری‬
‫محسوب میشوند که من به آنها نام روشنفکران انتقادی و مترقای را مایدهام‪ .‬اکثریات جمعیات ایاران را‬
‫جوانها تشکیل میدهند و اکثر آنها تحصیالت دانشگاهی دارند و همانطور که میدانید هر تحصیل کردهای‬
‫میتواند متعلق به یکی از گروههاى روشنفکری علمی‪ ،‬سیاسی یا تبلیغی باشد‪ .‬دلیل اصلی مخالفت منباری‪-‬‬
‫های حوزه علمیه قم با دانشگاه این است که آخوندها بهتر از همه ماهیت دانشگاه را شناسایی کردهاند‪ .‬آنها‬
‫بهتر از همه می دانند که کار اصلی دانشگاه تربیت روشنفکر اسات‪ .‬اصالن بارای هماین اسات کاه رهباران‬
‫‪33‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫جمهوری اسالمی هر ساله‪ ،‬حوزه فعالیت دانشگاهها را محدودتر میکنند‪ .‬با توجه به شیوع بیکاری طی چند‬
‫دهه اخیر‪ ،‬اغلب این تحصیلکردهها شغلی دارند که آنها را به طبقه کارگر نزدیک میکند؛ یعنای شارایط در‬
‫ایران طوریست که اکثریت جمعیت با روشنفکرهاست و حتی بخش بزرگی از طبقه کارگر را مایشاود در‬
‫این گروه قرار داد‪ .‬میخواهم بگویم که ما در حیطه مدرنیته از موقعیت خوبی برخورداریم و باا کماک ایان‬
‫جمعیت بزرگ میتوانیم هر چه سریعتر فاصله بین مدرنیزاسایون و مدرنیسام را از باین بباریم‪ .‬حااال بایاد‬
‫بخشهای سیاسی و تبلیغی روشنفکری چپ با استفاده از تئوریهای علمی به ایدهسازی و ترویج الگوهاای‬
‫عملی و البته رادیکال بپردازند‪ .‬با تکرار چند گزاره کلیشهای و شعار نخنما شده نمیتوان "زیربنا و روبنا" را‬
‫به هم پیوند داد و سرکردگی فکری و فرهنگی جامعه را به عهده داشت‪.‬‬
‫برای تعیین خصوصیات جامعه ایرانی اول باید جامعهی ناب سرمایهداری را بشناسیم‪ ،‬بعد هم مراحل تکامل‬
‫تاریخی سرمایهداری را بررسی کنیم‪ .‬بعد از این کار نظری‪ ،‬تازه میتوانیم ببینیم ایران در کادام یاک از ایان‬
‫مراحل به قافلهی سرمایهداری جهانی وصل شده است‪ .‬باید دید شیوهی تولید آسایایی در ایاران باا شایوهی‬
‫تولید سرمایهداری در غرب چه شباهتها و فرقهایی دارد‪ .‬باید به درک معنای بورژوازی ملی در جامعاهی‬
‫ایران پرداخت‪ .‬نمایندههای سیاسی و فکری و سازمانی آن را مشخص کرد‪ .‬باید دید روند رشد و تکاملش از‬
‫چه مسیری گذشته و چه نقشی در مراحل مختلف تاریخ "مدرن" ایران بازی کرده است‪ .‬اساسن چارا بایاد‬
‫لیبرالیسم اقتصادی یا بورژوازی صنعتی را برابر و معادل لیبرالیسم سیاسی که مادام سانگ دموکراسای را باه‬
‫سینه میزند‪ ،‬قلمداد کنیم؟ آیا شرط اساسی برای تحقق دموکراسی در ایران حاکمیت "باورژوازی ملای" یاا‬
‫صنعتیست؟ اگر اینطور است‪ ،‬کدام نمونهى تاریخی مصداق این فرضیه است؟ کدام نمونه ایان فرضایه را‬
‫انکار میکند؟ احزاب ما هنوز رهبرانی دارند که از طبقه کارگر میخواهند یا در امور "دخالت نکناد" یاا در‬
‫صورتی دخالت کند که نقشى هژمونیک به آنها واگذار شود‪ .‬اینها پیش از اینکاه تعریفای از طبقاه کاارگر‬
‫ارائه بدهند‪ ،‬بحث را اول تمام شده فرض میکنند و بعد از آخر شروع میکنند‪ .‬اصلن کدام طبقاهی کاارگر؟‬
‫کدام گروه را کارگری میدانید و کدام اقشار را غیرکارگری!؟‬
‫باید اول دید طبقهی کارگر ایران در چه شرایطی شکل گرفته است‪ .‬نقش آن در تاریخ مدرن ایران چیسات؟‬
‫چه کسانی متحد و هوادار این طبقه محسوب میشوند؟ چه کسانی دشمن آنها هستند؟ چرا؟ اساسن طبقاه‬
‫کارگر بر چه مبنایی باید نقش هژمونیک را بر عهده بگیرد؟ بر مبنای کدام قدرت و نیاروی ساازمانی‪ ،‬کادام‬
‫نیروی فکری؟ اصلن برنامه این طبقه چیست؟ آیا گرایشهای مختلف سیاسی که در درون طبقه کارگر قارار‬
‫دارند تا به حال توانستهاند حتی حول یک پالتفرم به توافق برسند؟‬
‫آیا طبقه کارگر و چپ ایران‪ ،‬با اینهمه ضعف تئوریک و مشکالت عملی و عملکردی‪ ،‬میتوانند به تنهاایی‬
‫موتور محرک اقتصادی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬فکری و فرهنگی جامعهی ایران باشند؟‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫متاسفانه خیلی از مسائل مثل مسئلهی دموکراسی وجود دارد که هنوز چپ ایرانی به درستی به آن نپرداختاه‬
‫است‪ .‬هنوز هم چپ قدیمی ایرانی در مدارهای قبلی و کالسیک حرکت میکند و نمیشود آنهاا را متحاول‬
‫کرد‪ ،‬مگر اینکه نقش کلیدی روشنفکری را دوباره به آن محول کنیم‪.‬‬
‫ما طی چند دهه اخیر مدام به روشنفکری حمله کردیم بدون اینکه آن را بشناسیم‪ .‬بدون آنکه درک درستی از‬
‫روشنفکر داشته باشیم‪ .‬دیگر راهی وجود ندارد مگر بزرگداشت روشنفکری و بازگرداندن حیثیت اصیلش به‬
‫نامی که در ایران بدل به فحش شده است‪ .‬وای به حال کشور و مردمی کاه کلماه روشانفکر را صافتی باد‬
‫قلمداد کند‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫این روشنفکرانِ شعاریِ دیروز و مذهبیِ امروز‬

‫آدم واقع بینیست‪ ،‬یعنی این طور نشان میدهد‪ .‬اخبار را دنبال میکند در روزنامهها‪ ،‬کاغذ را کاه از دساتش‬
‫بگیری یککاره جعبهی جادویی روشن میشود و میرود روی بی بی سی نیوز و بعاد هام فاالن تلویزیاون‬
‫خبری امریکا! اگر بگویی بیا دمِ پنجره یکی تصادف کرده محال است بشنود‪ ،‬چون سی ان ان دارد ماشینی را‬
‫نشان میدهد که وسطِ خیابان له شده! او خودش را در واقعیت دخیل میداند و نمیداند که تنها تفاوتش باا‬
‫شی این است که چشم دارد‪ .‬او وانمودهای از انسان قرن نوزدهم است‪ ،‬به او رُل تماشاچی در سینمایی داده‪-‬‬
‫اند که سرمایهداری تولید کرده‪ .‬او حتی نمیتواند زندگی خودش را تغییر دهد اما مدام از مارکس مایگویاد‬
‫که وقتی ازش دربارهی حزب سوسیال دموکرات فرانسه که خود را مارکسیست میدانست پرسیدند‪ ،‬گفات‪:‬‬
‫"خوب است که حداقل میدانم من مارکسیست نیستم‪".‬‬
‫او آدم واقع بینیست چون مدام در حال دیدن واقعیتیست که رسانههای سرمایهداری تولید میکنند‪ .‬برای او‬
‫صدّام و بن الدن میسازند و وادارش میکنند وارد جنگی شود که چیزی جز جنگ رسانهها نباوده و هماین‬
‫که درمییابد سرِ کاری بوده به یک عروسکِ دیگر نقشِ هیتلر میدهند تاا تارس همچناان در کماین باشاد‪.‬‬
‫متاسفانه آنچه او میبیند وجود ندارد ولی چون رلِ تماشاچی را به او دادهاند مجباور اسات ببیناد‪ .‬او شای‬
‫است و تنها تفاوتش این است که چشمی دارد به درشتی رسانه! مدیاها جای او میبینند‪ ،‬ژورنالیسم جای او‬
‫فکر میکند و تا به خودش میآید که بگوید "نه!" ژیژکی دست و پا میکنند که حارفِ دلاش را بزناد پاس‬
‫میشود مثل ژیژک که مثل خودشان است‪ .‬کاپیتالیسم گرچه خالق دمکراسیسات اماا هرگاز آری را باه ناه‬
‫ترجیح نمیدهد چون برای جوریِ بار هم که شده به هر دو احتیاج دارد‪ .‬درست است اکثریتی میخواهد که‬
‫آری بگوید اما همزمان نیاز مبرم به نه دارد که در برابر قرار دهد‪ ،‬پس اقلیتی تولید میکند شدیدن چپ! کاه‬
‫هر دو اویند؛ اویی که حتی نمیتواند زندگیاش را تغییر دهد‪ ،‬با اینهمه واقعبین اسات و هرچاه خاارج از‬
‫این مناسبات باشد جز ایدهای فراواقعی و ایدهآلیستی نیست! او انسان موفق امروز است‪ ،‬شاعر است‪ ،‬متفکار‬
‫‪112‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫است‪ ،‬کارگر است‪ ،‬مهندس و پزشک و مهمتر از همه واقعبین است؛ ما همه او هستیم‪ .‬برای همین است که‬
‫درماندهایم‪ ،‬ماندهایم حاال در برابر اینهمه ما که همه یک نفرند‪ ،‬من باید چه کار کند که خیال کنایم آرماان‪-‬‬
‫خواه و ایدهآلیست نیست‪.‬‬
‫من یک نهِ واقعی هستم‪ ،‬یک منِ به ستوه آمده‪ ،‬اما شما نمیفهمید و برایم پاپوش درست مایکنیاد‪ ،‬آن هام‬
‫فقط برای اینکه مثل اوی مهندس و کارگر و شاعر نیستم‪ .‬جنگ طبقاتی من جنگیست علیه تمام طبقات! باا‬
‫اینهمه‪ ،‬حتی به جنگ اعالن جنگ دادهام‪ ،‬چون نمیخواهم صرفن یک تئوریسین آوانگاارد سیاسای باشام‪.‬‬
‫من با نظام سرمایهداری اکیدن مخالفم اما آنقدر خار نیساتم کاه نادانم طارحهاای مارکسیساتی در مباارزه‬
‫اجتماعی نیز تک بعدیاند‪ .‬سرمایهداری کارش به جایی رسیده که حاال جز سکس‪ ،‬عشاق را هام دارد مای‪-‬‬
‫فروشد‪ ،‬اما چین که زاییده گاییدهی مرامی مائوئیستیست نیز اخیرن زنی تولید کرده سکسی ا ماشاینی کاه‬
‫انگار بازار خوبی هم در کشورهای عربی دارد‪ .‬تو اینها را نمیبینی چون فقط رسانهها را میبینی و نمیدانی‬
‫که این حرفها آرمانی نیست‪ ،‬وظیفهی منِ نوعی سات کاه روشانگری کانم حتای اگار فلسافهی سوساول‬
‫فرانسوی پیشتر مرگ مرا اعالم کرده باشد‪ .‬از مرگ روشنفکرِ لیوتار [ایان پادر پسات مدرنیسامِ عشاوهای‬
‫فرانسوی] تا مرگ مولف بارت فاصله چندان نیست‪ .‬از وقتی که بارت نوشت اگر زبان لب بااز کناد مولاف‬
‫میمیرد و تنها همین مرگ است که خواننده میزاید زیاد نگذشته اما همین زمان کوتاه کافی بود تا زبان زیار‬
‫سیطرهی نگاهی متنمحور بدل به متافیزیک شده‪ ،‬زبان ا خداییِ پست مدرنیستی مدِ روز شود‪ .‬لیوتار هم که‬
‫از مرگ روشفکر نوشت تنها به انهدام وجوهِ کالسیکِ روشنفکری که سوژهمحور بود نظر داشت اما اتاقهای‬
‫فکر حکومت اسالمی ایران این دو نظرگاهِ بیشتر تئوریک را با مرگ قهرمان اسامیت گاره زدناد و سانیت را‬
‫دوباره در میدان احضار کرده‪ ،‬روشنفکر رفته رفته بدل به ناسزایی شد که هنوزاهنوز به اهالیِ فکر نسبت داده‬
‫میشود‪ .‬این در حالی اتفاق میافتد که هم آلتوسر و دریدا‪ ،‬هم لیوتار و فوکو‪ ،‬هم "بدیو" و هام شاومنِ باه‬
‫ظاهر چپی چون ژیژک‪ ،‬همچون گرامشیِ کبیر روشنفکر را سازماندهندهی آگاهی یک جامعه میدانند‪ .‬نقش‬
‫اصلی یک روشنفکر‪ ،‬ایجاد پیوند بین زیربنا و روبناست؛ این همان نقشیست که مدرنیته در ایجاد رابطه بین‬
‫مدرنیسم و مدرنیزاسیون ایفا میکند‪ .‬تو اما اینها را نمیفهمی و تنها به اکسیونِ علنی و سیاسای معتقادی و‬
‫سیاست را سوراخی میدانی که اگر امشب قورت بدهد نُه ماه دیگر ثمر میدهد‪ .‬من همیشاه حاالم از شاما‬
‫شارالتانهای بیسواد و سیاستزده به هم خورده‪ ،‬پس چرا نگویم که آزادی کاپیتالیستی بوی استخوانهاای‬
‫سیاه آفریقا میدهد؟ یک آنارشیست واقعی پیش از مبارزه طبقاتی و گندهگوزیِ خفنی چون تغییر جهان‪ ،‬اول‬
‫باید بتواند زندگیاش را تغییر داده‪ ،‬سبکِ خودویژهاش را جانشین شیوهی ثابت زندگی همگانی کند؛ سابکی‬
‫بدون خشونت! بدون تلویزیون که جای تابلوی نقاشی را اشغال کرده‪ .‬او دیگر نباید نگران حرفهای ماردم‬
‫[این واژه مبهم و چندشآور] باشد که حاال منبع خوراک ارتجاع شده‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خیال کردهاید به شعور توده دل بستهام‪ ،‬فکر میکنم فرداست که ایران تغییر کند؟ اینهاا را ماینویسام کاه‬
‫خودم را تغییر بدهم تا شاید این انقالب را توی نوعی ببینی و در این تناظرهای یک به یکی که اتفاق میافتد‬
‫چیزی عوض شود‪ .‬تو به فرهنگ آن ایران و مردمش بدبینی اما من مطمئنم تاوی روشانفکرمآب‪ ،‬ساطحی و‬
‫بدوی و شعاریتری‪ ،‬البته من هم مثل توام‪ ،‬پس باید بنویسم که تغییر کنم‪ .‬درست است کار دارد‪ ،‬وقت می‪-‬‬
‫برد اما درست است‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪114‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫روشنفکران مذهبی‬

‫همسرش روسرىاش را برداشته‪ ،‬خودش هم خوب مىپوشد‪ ،‬خوب حارف ماىزناد‪ ،‬دیگار در او اثارى از‬
‫شکنجهگر نیست اما از نظر من وى در نهایت یکى از اکبرهاى گنجىست که آزادىخواهىاش هم بوى گند‬
‫و گُه مىدهد‪ .‬من وقتى خاتمى رئیس جمهور بود‪ ،‬یعنى وقتى اصالح طلبها [این حزباللهىهااى مخفاى]‬
‫حکومت دستشان بود از ایران فرار کردم‪ .‬خمینى و خاتمى و خامنهاى همیشه یک نفر بودند‪ ،‬هر ساه یاک‬
‫نفرند‪ ،‬یک حزباللهى حتى اگر خودش را با صابون گلنار بشورد نمىتواناد سامت چاپ مجلاس بنشایند‪.‬‬
‫حزباللهى عوضبشو نیست؛ تا ابد حزباللهى باقى خواهد ماند‪ .‬عقم مىگیارد وقتاى یکاى از ایان فااطى‬
‫کماندوهاى لندننشین خودش را اپوزیسیون مىخواند‪ .‬اینها حتى کلمات را خراب کاردهاناد! هایچ مالیاى‬
‫هرگز عوض نشده؛ تاریخ مىگوید که مالها مدام عوضىتر شدهاند‪ .‬هرگز صف از بین نخواهد رفت‪ ،‬صاف‬
‫هنوز وجود دارد‪ ،‬آنها فقط مىتوانند ادعا کنند حزباللهى بهترى شدهاند‪ ،‬مىتوانند در بى بى سى و صداى‬
‫آمریکا سکسى بپوشند‪ ،‬باد ولى چادرشان را همیشه ترجیح خواهد داد‪ .‬این روزها خود حکومت اعالم کرده‬
‫تنها پنجاه درصد مردم تهران در انتخابات شرکت کردهاند اما قریب به اتفاق نسل اصالح شدهى حزباللهى‪-‬‬
‫ها‪ ،‬آن پنجاه درصد را مردم حساب نمىکنند‪ .‬اینکه این بار خیمهشببازى نتوانسته نیمى از تهران را تحات‬
‫تاثیر قرار دهد اتفاق کوچکى نیست اما ندیدهام مدیایى از این رویداد بزرگ بگوید چون حزباللهىها مثال‬
‫کرم همه جا وول مىخورند‪ .‬آنها جهان را به اصولگرا و اصالحطلب تقسیم کردهاند‪ .‬موافق و مخاالف هار‬
‫دو خودشانند و الغیر! این روزها حزباللهىها دیگر پیرهن یقهمالیى نمىپوشند‪ .‬حااال کاراواتهاا‪ ،‬میناى‪-‬‬
‫ژوبها‪ ،‬حزباللهىترند‪ .‬دیشب وقتى زنگ زد نگفتم براى اینکه حزباللهىست‪ ،‬نگفاتم کاه باوى گناد و‬
‫شاش مىدهد‪ ،‬من آدم مبادىِ آدابى هستم‪ ،‬دوست نداشتم توى ذوقش بزنم‪ .‬گفتم مرا ببخش! با اینکه دیگار‬
‫چادر ندارى‪ ،‬هنوز کون خوبى دارى‪ ،‬ولى من حول و حوش سیاهکل بزرگ شادم‪ ،‬باا زن شاوهردار نماى‪-‬‬
‫خوابم‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫امام نوازی‬

‫سال ‪ 13‬است‪ ،‬خمینى مىآید و مردم او را در قرص ماه زیارت مىکنند و جمعى از اهالى کانون نویساندگان‬
‫ایران که میخواستند با مردم همراهى کنند‪ ،‬به دستبوسىِ امام مىروند تا نسخهشان پیچیاده شاود و امریاه‬
‫بگیرند که زین پس چنین و چنان بنویسند! روشنفکرى که مدام مردم را دنبال کند جاز ناامجویى نماىکناد‪.‬‬
‫روشنفکر کسىست که مردم را دنبال خود بکشاند‪.‬‬
‫هدایت در تمام زندگىاش نسبت به خطر مال و استعمار عربى هشدار داده بود‪ ،‬اما این عده از اعضاى کانون‬
‫که قریب به اتفاقشان شیفتهی ادبیات صادق بودند به پابوس مال مىروند و به اصاالحات او دل ماىبندناد!‬
‫چرا شاملو که خود آن زمان دبیر کانون نویسندگان بوده فریبِ پیشنهاد برخى از اعضاى کانون را که گرایش‬
‫به حزب توده و مجاهدین خلق داشتند نمىخورد و عالوه بر اینکه در این ضیافت مالیى شرکت نمىکناد؛‬
‫در تاریخىترین سرمقالهاش نسبت به یورش ارتجاع و آخوندیسم هشدار مىدهد!؟ نصرت کاه آن زماان در‬
‫تهران زندگى مىکرد چرا در این بالماسکه شرکت نمىکند!؟ دلیل مشخص است! چون امثالِ ایان هار دو از‬
‫دیدمان تاریخى و روشنفکرانه برخوردار بوده مستقل بودند و از لیدرِ هیچ حزبى سفارش نماىگرفتناد‪ .‬باین‬
‫اسامىِ حاضر در بیت امام‪ ،‬اسم ساعدى و مختارى هم آمده که در پاکیزگىِ سیاسىشان هیچ شکى نیست اما‬
‫چرا این هر دو نیز مرتکبِ آن اشتباهِ تاریخى مىشوند!؟‬
‫این مقدمه را نیاوردم تا اشتباهِ جمعى از اعضاى کانون را یادآورى کنم که این جز تُفِ سرباال نیست‪ ،‬اینهاا‬
‫را نوشتم تا کیچها و مدعیانِ کیچ به خود بیایند و اینقدر کیچیسم را رعایت نکنند‪.‬‬

‫دسامبر ‪3102‬‬
‫‪115‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫نسل بی تاریخ‬

‫گیرم که از تاریخ نداند ولى از همین دیروزِ نزدیک که باید بداند‪ ،‬پس چرا جشن مىگیرد!؟ چرا قاتلى را باه‬
‫قاتلِ دیگر ترجیح مىدهد!؟ او شاعر است‪ ،‬نویسندهست‪ ،‬هر ساله مرثیهاى براى مرگ مختاارى ماىنویساد‪،‬‬
‫روشنفکرى مبارز است‪ ،‬فکر مىکند که سالهاست دارد علیه حکومت مىجنگد و انتظار دارد تااریخ از ایان‬
‫توّهمى که او دارد قدردانی کند‪ .‬در حالى که خود از تاریخ هیچ نمىداند یا عمد دارد کاه فراماوش کناد‪ .‬او‬
‫مدیر و متفکر نیست چون به خاطر نمىآورد و حکومت اساالمى از هماین ضاعف او اساتفادههاا کارده؛ از‬
‫روشنفکرى ظاهرن مستقل‪ ،‬بى که بداند یا بخواهد سربازى جان بر کف مىسازد‪ .‬تعاداد ایان مازدوران کام‬
‫نیست؛ کم نیستند تعداد آنهایى که خوشحالند‪ .‬درى نجف آبادى قاتال روشانفکران دهاه هفتااد یاا ماالى‬
‫شکنجهگر محمدى رى شهرى از زمره هفت نفر اولى هستند که انتخاب کردهاند تا بروند خبرگان و نقشاهى‬
‫قتل بکشند‪ .‬مدیاها همه خوشحالند که جاى قاتلها عوض شده‪ ،‬نجف آبادى جاى یزدى نشسته رى شهرى‬
‫جانشین مصباح شده‪ .‬واى این گروتسک را تاریخ چه نام مىدهد جز بالهات!؟ دارم باه شاعور و شاجاعت‬
‫پوینده فکر مىکنم وقتى که فریاد برمىداشت بیشتر ما از زمره ناباورانیم پس چارا بایاد اساسانامهى کاانون‬
‫نویسندگان را خدا آغاز کند!؟ دارم به مختارى که مرگ او دارد هى بچه مىکند فکر مىکانم‪ ،‬باه ساامى باه‬
‫سیرجانى به دو بطرىِ خالى مشروب که روى مرگ مترجم بورخس‪ ،‬پاز‪ ،‬ملویل و کنراد و کوندرا انداختناد‪،‬‬
‫به احمد میرعالئى فکر مىکنم‪ ،‬به زالزاده و تفضلى‪ ،‬به غفار حسینى که صدایش فقاط در خاناه خفاه شاد‪.‬‬
‫دارم به دادگاهى که هرگز علیه رى شهرى و نجف آبادى تشکیل نشد فکر مىکنم‪ .‬یعنى روشنفکر اماروزینِ‬
‫ایرانى کسىست که جان مىگذارد تا جاى دادگاه‪ ،‬قاتل روشنفکران را بر کرسىِ مجلس خبرگان بنشاند!؟‬

‫فوریه ‪3102‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪1‬‬

‫من به ژورنالیست ایرانى مشکوکم؛ ژورنالیست ایرانى حقیقت ندارد؛ ژورنالیست ایرانى اثبات کرده کاه دالل‬
‫است؛ ژورنالیست ایرانى پرانسیپ ندارد‪ ،‬همه جا کار مىکند‪ ،‬همه جاور کاار ماىکناد؛ ژورنالیسات ایراناى‬
‫همکار سانسور است پس سانسورچىست‪ ،‬به خارج هم که مىآید جز سانسور هیچ کارى از او برنماىآیاد‪.‬‬
‫اول دنبال صف مىگردد‪ ،‬بعد دمِ سرحلقه را مىبیند‪ ،‬و حاال جاى مالى مثلن مخالف داخلى‪ ،‬مىشاود مریادِ‬
‫یک اشکولِ تا دیروز حکومتىِ خارجى‪ ،‬بعد هم سنگ حقوق بشر را به سینه مىزند‪ .‬اساسن این سالها پاول‬
‫فقط توى حقوق حشر است؛ پولهایى که کمپانىهاى امریکایى و اروپایى خوب مىدانند باین چاه کساانى‬
‫تقسیمش کنند‪ ،‬اخیرن هم ریال عربستان وارد بازار خبرى لندن شده و دارد کوالک مىکناد پدرساگ! دارناد‬
‫همه را از دم مىخرند‪ ،‬دیگر پوند و دالر و تومان ایرانى صرف نمىکند‪.‬‬
‫تلخ است اما واقعیت دارد‪ .‬همه هم از این بازار مکاره خبر دارند اما کسى دم نمىزند‪ ،‬چاون بالهات رحام‬
‫نمىکند‪ ،‬طورى برات پاپوش درست مىکند که خودت هم نمىفهمى از کجاا خاوردى‪ .‬ساکوت در چناین‬
‫شرایطى نام دیگرش خیانت است‪ .‬آیا اینهمه فعال سیاسى کمونیست نمىداند که دارد چه بر اوضااع ماى‪-‬‬
‫رود!؟ تکرار شعارهاى نخنما و تخمىِ سابق دیگر نه به کار مىآید نه کارىست‪.‬‬
‫طرف تا وقتى که ایران بوده کسى نبوده جز معاون وزیر یا عضو شوراى سردبیرىِ فاالن روزناماهى کثیاف‪،‬‬
‫همین که از ایران مثلن فرار مىکند‪ ،‬مىشود دبیر فالن بخش صداى امریکا‪ ،‬یا معاون بى بى سى‪ ،‬این دو جاا‬
‫که نشد مىرود رادیو فردا یا زمانه یا یکى دیگر از بنگاههاى خر رنگکنىِ خبرى‪ ،‬بعد هم یاد مىگیرند توپ‬
‫را چگونه بین هم پخش کنند‪ .‬اینهمه زندانى در ایران داریام‪ ،‬از بهاایى گرفتاه تاا کاارگر و معلام و فعاال‬
‫آنارشیست‪ ،‬کسى حتى اسمشان را نشنیده‪ ،‬اما نیاید آن روز که ژورنالیساتى اُردنگاى بخاورد آن وقات اسام‬
‫نداشتهاش در تمام مدیاها تیتر مىشود‪ ،‬تقریبن همهشان هم مثل هم کار مىکنند چون همهشاان از یاک جاا‬
‫پول مىگیرند‪ ،‬البته این وسط اینها یک فرقى هم با هم دارند‪ ،‬چون برخى به دالر و برخى پوند و تعادادى‬
‫هم یورو و این اواخر همه ریال مىگیرند‪.‬‬
‫‪118‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ژورنالیسم ایرانى این موجود کثیف و بیسواد وطنى طى این سالها تقریبن همه چیز را به گُه کشیده؛ ماثلن‬
‫در زمینه مسائل سیاسى اکبر گنجى با آن تحلیلهاى بندتنبانى همه جا هست‪ .‬در واقع او تحلیل نمىکند‪ ،‬تنها‬
‫اطالعات درست و غلطى را که توسط نوچههاى خبرنگار به دستش مىرسد سر همبندى مىکند؛ در حقیقت‬
‫کار او نه تحلیل سیاسى بلکه جز جاسوسى خبرى نیست‪ .‬امثال او کم نیستند‪ ،‬اسمهایى که شناسنامه نداشتند‬
‫و ناگهان مثل قارچ همه جا سبز شدند‪ .‬در زمینه مسائل فرهنگى علىالخصوص ادبى که اساسان رساوایى را‬
‫در زنبیل کردهاند‪ .‬تقریبن ما دیگر در ایران شاعر و نویسندهى مستقلى که در نشاریات فعاال باشاد ناداریم؛‬
‫ژورنالیسم کثیف ایرانى همه را خانهنشین کرده؛ اوضاع اصلن خوب نیست؛ جمهورى اسالمى اگار در تماام‬
‫زمینهها شکست خورده باشد از حیث صادرات ژورنالیسم واقعن موفق عمل کرده‪ ،‬در چنین بلبشویى محاال‬
‫است یکى کار خبرى کند و اندک استقاللى داشته باشد‪ .‬از یک مرید‪ ،‬از یک نوچه آیا کارى ساختهست!؟‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪2‬‬

‫کاش هیچ مدیا و رسانهى فارسى زبانى که سیاسى مىنویسد وجود نداشت‪ .‬این روزهاا حتاى آنهاایى کاه‬
‫واقعن مخالف حکومت اسالمىاند دقیقن آنگونه مخالفت مىکنند که دلخواه دیکتاتورىِ اسالمىسات! طاى‬
‫دو هفتهی گذشته حتى یک مدیا ندیدم که اختالف نظر یا دشمنىِ بین روحاانى و خامناهاى را تیتار نکارده‬
‫باشد!‬
‫حال ایران طبق معمول خراب است‪ ،‬اوضاع نفت خراب است‪ .‬توى این وانفسا عربساتان هام دسات باردار‬
‫نیست هى دارد خرابترش مىکند‪ .‬اوباما هم کارش را کرده شلوارش را کشیده باال دیگار کاارى باه وضاع‬
‫خراب دولت روحانى ندارد‪ .‬طفلىها مىخواستند هداهگیر کنند‪ ،‬دادند! اما نکردند! خوب هم دادند اما طرف‬
‫مقابل حتى مجالِ دید زدن بهشان نداد‪ .‬تقش هم اواخر همین فوریه درآمد و برخالف ادعاى تمام مادیاهاى‬
‫فارسى زبان‪ ،‬اختالف روحانى و خامنهاى کاملن صورىست‪ .‬مستر ظریف طى مذاکره طوالنىاش با همتااى‬
‫آمریکایىاش محال بوده بى رخصت و اجازهى امام خامنهاى حتى آب بخورد‪ .‬ایانکاه آقاا در خطاباههااى‬
‫نوروزىاش آنگونه به نتایج برجام و دولت روحانى توپید‪ ،‬به خاطر این بوده که باوى شکسات تاازهاش را‬
‫شنیده بوده‪ ،‬باز طبق معمول مىخواسته به امت شهیدپرور آدرسِ غلط بدهد که من نبودم و با ایانهاا یعناى‬
‫همان وطنفروشان آینده پا نیستم‪ ،‬نبودهام‪.‬‬
‫روحانى هم که حاال زیرش زاییده مدام دارد توپ را مىبرد به زمین سپاه یاا جنااح مقابال و باراى ایانکاه‬
‫مقبولیتش را نزد برخى به طور کامل از دست ندهد کم کم دارد سعى مىکند کارشکنىِ جناحِ ریش و پشم را‬
‫مسئول مستقیم از دست رفتنِ یک فرصت بزرگ (برجام) معرفى کند‪ ،‬در حالى کاه هرگاز فرصاتى در کاار‬
‫نبوده یا این مجال را همان زمان مذاکره که تنها درباره جاى ویرگولها در متن "نوترکمانچاى" بحاث ماى‪-‬‬
‫کردند از دست داده بودند‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫این روزها هواى ایران واقعن خراب است‪ ،‬فجیعتر هم مىشود! متاسافانه آنهاایى کاه در داخال مارگ بار‬
‫آمریکا مىگویند و در خارج منتش را میکشند تا دالرهاى به یغما رفتهى ایران آزاد شده در یمن و سوریه و‬
‫لبنان خرجش کنند باز کار دست ایران دادهاند‪.‬‬
‫همان زمان مذاکره یکى از خبرنگارهاى مکش مرگ ما که به بروکسل رفته بود‪ ،‬عکسهاى مساتر ظریاف را‬
‫وقتى که از روى بالکن براى خبرنگارها عشوه مىآمد نشانم داد‪ ،‬چند بار ازش پرسیدم چرا فقط از باالتناهى‬
‫مستر ظریف عکس انداختهاى!؟ گفت‪ :‬وا! حاال چرا اینقدر گیر دادى به عکاس تماام قاد! گفاتم کنجکااوم‬
‫بدانم وقتهایى که میز مذاکره را ترک مىکرد و مىآمده روى بالکن تا براى شما قمیش بیاید شلوارش پایین‬
‫بوده یا پاره!؟‬

‫آوریل ‪3102‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ژورنالیسم ایرانی ‪3‬‬

‫یک سیاستمدار فقط آنجا به هوش احتیاج دارد که بخواهد بالهتش را ترویج کند‪ ،‬براى همین تمام رؤساى‬
‫جمهورِ دنیا یا ژورنالیستند یا ژورنالیستى معاون اولشان است‪ .‬آقاى خامنهاى که واحد دشامنساازى را باا‬
‫هیتلر پاس کرده از وقتى که رییس جمهور شده بر این نکته واقف بوده و با اینکه از زبانشناسى هیچ نماى‪-‬‬
‫داند‪ ،‬سمیولوژیستى قهار است که از نشانههاى شمایلى بهترین استفادهها را مىکند‪ .‬این ژورنالیسات ژناى از‬
‫شیطنتى شیطانى برخوردار است که در فجیعترین وضعیت هم بىخیالش نمىشود‪ .‬آقاا ایان باار هاشامى را‬
‫خوب کوک کرده به او حال اصیل انگلیسى داده تا همه را براى رأى سلبى هم که شده پاى صندوق بکشاند‪.‬‬
‫هم هاشمى هم خاتمى از این لحاظ این بار در انجام مأموریتشان موفق بودند و باعث شادند ملات شاهید‬
‫پرور به داوطلبان خبرگان تهران لیستى رأى دهند تا امید از دست نرود اما شیطنتِ خامنهاى باالخره باید یک‬
‫جایى گل کند‪ .‬پس ناگهان جنتى تهِ لیست برگزیدگانِ خبرگان تهران مىنشیند تا نفارت سراسارى از او کاه‬
‫مردم را پاى صندوق کشانده احساس نکند به پیروزى رسیده امیدشان بدل به کشک شود! از طرفى خامنهاى‬
‫موفق شده توسط هاشمى‪ ،‬مصباحِ جاه طلب را که مىتوانست فردا مزاحم اصلى رهبرى مجتباى جوان باشد‬
‫از میدان خارج کند تا نرخ امید در بیت رهبرى صعودى باور نکردنى داشته باشد‪ .‬همیشه ملتى که امیدش را‬
‫از دست بدهد ترجیح مىدهد بخوابد‪ ،‬ایرانىها نخوابیدهاند‪ ،‬فقط خودشان را به خواب زدهاند‪ ،‬باراى هماین‬
‫محال است بتوانى بیدارشان کنى‪ .‬متاسفانه هر چه صدایت را باال ببرى صداى خر و پفشان بلندتر مىشاود‬
‫و همین بىخیالىِ مردمى ما نویسندههاى ایرانى را دچار افسردگى کرده است و جز تنهایى انجام نماىدهایم؛‬
‫البته هیچ نویسندهاى در هیچ کجاى جهان شاد و خوشبخت نیست اما وقتى واقعن احساس بدبختى مىکناد‬
‫که بدبختى را نتواند بفهماند‪.‬‬
‫حاال حکایت من است که هرگز مردم مخاطبم نبودهاند و جز خطاب به الیتِ ایرانى ننوشتهام‪.‬‬
‫هى شاعر دوست داشتنى! نویسندهى وطنى! اگر نمىتوانى بفهمى الاقل براى آنها که نمىفهمند هورا نکش!‬
‫‪112‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ژورنالیسم ایرانى ‪4‬‬

‫من کارى به چهار تا جوان که یک دو پنج سال است آمدند این طرف و هر را از بر تشاخیص نماىدهناد و‬
‫نمىدانند همکارى با فالن تلویزیون و رسانه خارجى فرقى با همکارى با صدا و سیماى ایران نادارد نادارم‪،‬‬
‫اما با تو کار دارم دوکاره! با توى تودهاى که حاال دارى چپ مىزنى و مدام پاچهى چناد پاچاه ورمالیاده از‬
‫جنس خودت را مىگیرى کار دارم! درک کج و ذهنیت عقب افتادهات را من یکى خوب مىشناسم آن هم از‬
‫ایران؛ یعنى از همان وقتى که در همان مجله یکى به میخ مىزدى دو تا به نعل! رادیکالیسم تو بوى گنادِ گُاه‬
‫مىدهد‪ ،‬ژست اخالقى و بى طرفانهات نمایه خارکسدگى منحط توست سردبیر سابق! تو از آن جنس حرام‪-‬‬
‫زادههایى که چند رأسه مى رقصد و مىرقصاند‪ .‬غیاب امثال تو از حضور امثال تو بهتر است که نه هنر دارند‬
‫نه سواد‪ .‬از این سو و آن سو مىگیرى و مونتاژ مىکنى و در تلویزیونهاى بى بى سى و صداى امریکا بلغور‬
‫مىکنى‪ ،‬براى هر چُسنالهى چهارصد کلمهاىات هم از سایتى مثل بى بى سى چهارصد هازار توماان ماى‪-‬‬
‫گیرى‪ ،‬پس نباید پاچهى همگنانت را که بسیار کمترش را از مدیاهاى مشابه داخلى مىگیرند بگیارى‪ .‬خااک‬
‫بر سرِ آن ملت گاو که زیرِ استاتوسهاى کثیفتر از خودت هزار الیک ماىکارناد‪ .‬مان یکاى مانادهام چارا‬
‫حرامزادهها باالخره یاد نمىگیرند نباید از حرامزادگى ایراد بگیرند‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫والذاریات‬

‫کشورهایى که دولتى دیکتاتور دارند به طرز فجیعى سیاست زدهاند؛ یعنى سیاست در چنین جوامعى خود را‬
‫در همه امور دخالت مىدهد و همین دخالت باعث مىشود که بیمارى پارانوئید ابتدا به شخصیتها و رفتاه‬
‫رفته به آحاد مردم سرایت کند‪ .‬سوءظن و بدبینى‪ ،‬عدم اعتماد به نفس و از همه مهمتر حساادت‪ ،‬از نشاانه‪-‬‬
‫هاى بارز این بیمارىست که این روزها اغلب ایرانیها به آن دچارند‪.‬‬
‫آنها که مرا از نزدیک مىشناسند مىدانند که مطلقن منفىباف نیستم اما چه کنم که این روزها شااهد باروز‬
‫معضلهایى در فضاى فرهنگى و سیاسىِ فارسىزبان هستم که اگر طرحشان نکنم هستىام بى دلیال خواهاد‬
‫بود و بى شک سکوت در برابرِ آن جز خیانت نامِ دیگرى نخواهد داشت‪ .‬متأسفانه طىِ دو دهه اخیار‪ ،‬تماام‬
‫سیاستهاى فرهنگىِ اتاقهاى فکر جمهورىِ اسالمى در نهایتِ تیزهوشى به اجراى کامل درآمده‪ ،‬طورى که‬
‫حتى روشنفکرهاى شعورىِ ایران نیز متر و میزانِ خود را از دست داده‪ ،‬فاقدِ قدرتِ تشخیصِ سره از ناسره‪-‬‬
‫اند‪ .‬حاال دیگر تمام مراکز میکروسکوپیک و ماکروسکوپیک روشانفکرى کاه پایشترهاا تاوانِ تاثیرگاذارى‬
‫داشتند‪ ،‬رویکردى انفعالى دارند و در برابر هر حرکتِ تازهاى که اتفاق مىافتد جز رُلى بازدارنده ایفاا نماى‪-‬‬
‫کنند‪ .‬کسى از اوضاعِ روز راضى نیست‪ ،‬همه مىنالند اما هیچکس کارى نمىکند‪ ،‬همین نااتوانى در تصامیم‪-‬‬
‫گیرى و ابرازِ وجود‪ ،‬باعث شده حسادت بر همه چیره شود‪ .‬حاال دیگر هم آنچه که مىگویند "عالىسات"‬
‫محصول سیاستگزارىِ قدرت است‪ ،‬هم آنچه طردش مىکنند‪ ،‬هیچکس هم خودش را در مواجهه باا ایان‬
‫"والذاریات" مسئول نمىداند‪ .‬این توپ لعنتى با پاى هیچکس جفت و جور نمىشود؛ هر که آن را یککااره‬
‫پاس مىدهد به دیگرى تا شاید هرج و مرج غایى شده‪ ،‬سوشیانتى ظهور کند!‬
‫دوستِ پیشتر فرهیختهاى دیروز مىگفت "تو که پاسپورت انگلیسى دارى چه کار دارى به ایاران؟ ولشاان‬
‫کن! فکر کن شاعرى انگلیسى هستى که انتشار کتابهایش در ایران با استقبال هام روبارو شاده‪ ،‬کساى در‬
‫ایران دیگر گوش ندارد‪ ،‬چشم ندارد‪ ،‬همه هم مستحقِ چنین وضعى هستند‪ .‬اینطور که مىنویسى فقط باعث‬
‫مىشوى باز ممنوعالقلمت کنند!" حاال که مىبینم چنین شخصیتى که تا دیروز احترام ویاژهاى بارایش قائال‬
‫‪114‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫بودم اینهمه منفعل شده‪ ،‬بیشتر نگران شدهام‪ .‬یکى باالخره باید آستین باال بزند‪ ،‬نقزدن باس اسات‪ ،‬باا آه و‬
‫ناله کارى درست نمىشود؛ باید کارى کرد‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خفه شو الدنگ‬

‫مثلِ مثل این شاعر محال است ادبیاتِ کمرىِ فارسى به این زودى بزاید نوچه! على عبدالرضایى بودن سخت‬
‫است بچه! تو را سنَنه که من حالِ اصیلِ انگلیسى در قسطنطنیه مىکنم! به تو چه!؟ کلماتات ورم دارد‪ ،‬حتاى‬
‫اگر خودشان را جر بدهند بر پوستِ هنوز صافِ من نمىنشینند‪ .‬چه کار دارى نگذاشتند و حتاى نخواساتند‬
‫بروم افغانستان که پاتوقِ شعرهاى من است‪ ،‬من که کم نیاوردم! تخیلى دارم هنوز خدا‪ ،‬اگر بخواهم همه جاا‬
‫ایران است‪ ،‬همه جا افغانستان! بیخود نیست که هرازگاهى مىروم ارمنستان‪ ،‬مىروم دبى‪ ،‬ترکیه‪ ،‬تاجیکستان‪،‬‬
‫به کوردستان و کوفت! تا در پیادهروهاى تهران قدم بزنم‪ ،‬دست خودم نیست‪ ،‬من هنوز دلم در وطنم مىتپد‪،‬‬
‫کلماتم مالِ آنجاست‪ ،‬لیالم هنوز آنجا واویالست‪ ،‬الکى که لنگرود اسم کوچک لندن نشده نفلاه! خیاالهاا‬
‫سرش خرجِ صفحه کردم تا مُد شد‪ ،‬مطمئنم حتى اگر خانهام را اینجا موزه کنند امثال تو باز گوز گوز ماى‪-‬‬
‫کنند‪ .‬درست است! متاسفانه انگلیسىام! اما با انگلیس و در انگلیس غریبه! غربت سرنوشت من اسات‪ ،‬درد؛‬
‫دار و ندارم! تو اما از دور دستى در درد دارى‪ ،‬دردمند نیستى و هنوز نمىدانى که درد در ندارد‪ ،‬در رو ندارد‪،‬‬
‫براى همین نمىتوانى که ببخشى‪ ،‬چون هویتى جز ایفاى رُلِ مخالف ندارى‪ ،‬مان اماا خاودِ مخاالفتم‪ ،‬خاودِ‬
‫خالف و نطفهى خالفهام در ایران بسته شد نه در جندهخانههاى آزادِ پاریس و اساتکهلم و ساوهو! هناوز‬
‫داستانهاى زندگىام در ایران نقل مجالسِ روشنفکرىست‪ .‬من آنجا نامى بودم‪ ،‬اینجاا علاى عبدالرضاایى‬
‫نشدم‪ ،‬مثل توها به مدیاهاى خارجى باج ندادم‪ ،‬به دایههاى مهربانتر از مادر بوس! علىرغم آنهماه دعاوت‬
‫از هیچ دولت جاکشى هم بورس نگرفتم‪ .‬درست است که پناهندهى سیاسىِ فرانسه باودم اماا تنهاا از ریاالِ‬
‫جیبم خرجِ پناه کردم ریالى به هیچ دولتى بدهکار نشدم تا این را هر وقت دلم خواست نشانشان بادهم‪ .‬باه‬
‫انگلیس هم که آمدم مهندسى کردم‪ .‬گیرم که در هتلهاى زنجیرهاى! من حتى بیگارى را به بىعاارى و بای‪-‬‬
‫کارى ترجیح دادم‪ ،‬حتى وقتى که از سقف افتادم و به خاک نشستم از پا ننشستم نوشتم! براى همین است که‬
‫‪115‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خالفکار و خیانتکار را نادیده مىگیرم‪ .‬تو اما آنجا در نهایات دانشاجو باودى‪ ،‬فعّاالکى پیاروِ یاک ابلاهِ‬
‫سیاسى‪ ،‬یا آدمکى معمولى مثل گمنام که اسمش حتى بر سر درِ یک مستراح نوشته نشد‪ .‬بى پولى کالفاهات‬
‫کرده بود‪ ،‬بى دولى عالف! براى همین زدى بیرون و اینجایى شدى و اینها همه یعنى تو ایانجاا تبعیادى‬
‫شدى‪ .‬راهت را اینجا پیاده کردى‪ ،‬نامت را اینجا پیدا‪ .‬تو در کشورت هیچ باودى؛ یاک هایچِ ناپیادا‪ .‬شااه‬
‫نبودى که در تبعید بیگارى کرده باشى‪ ،‬شاعر نبودى‪ ،‬پس خفه شو الدنگ!‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫آدمی اقیانوس است‬

‫اینها را وقتى ببین که بینِ ایرانىها نیستند‪ ،‬دو تا خارجى که مىبینند غش مىکنند‪ ،‬هى ضعف مىروند‪ ،‬آبرو‬
‫نگذاشتهاند براى ایران‪ ،‬این انیرانىها! بدجور سخت گرفتهاند در حالى که زندگى بسیار سادهست‪.‬‬
‫بسیارانى خودشان را جر مىدهند که پیچیدهاش کنند‪ .‬زندگى پیچیده نیست فقط انواع دارد؛ ماثلن رویاسات‬
‫براى آنکه مىداند که بیدار است؛ بازىست براى احمق جماعت؛ کمدىست براى شکم گندهى پولدارى که‬
‫جز قاه قاهِ خنده‪ ،‬سوارِ لبهاش نمىشود و در نهایت روایتِ بیچارگىسات باراى آدم بادبخت! فاردا فقاط‬
‫شانس است‪ ،‬زندگى گارانتى ندارد پس گولِ این انواع را نخور! جز عروسک پیدا نمىشود در چنین نظماى!‬
‫آدمى اقیانوس است‪ ،‬هر چه در خودش غوطه بخورد محال است به خود برسد‪ .‬از برخى که خیلى مثلن فکر‬
‫مىکنند وقتى مىپرسى چه مىکنى با پُزى مکش مرگ ما جواب مىدهند دارم دنبال خودم مىگردم یا هناوز‬
‫خودم را پیدا نکردهام! اینها متفکر نیستند و از دم کسخلند! هنوز نمىدانند زندگى نمىکنند تا خودى را کاه‬
‫پیشاپیش در کار نیست پیدا کنند بلکه زندگى مىکنند تا خودشان را طراحى کنند‪ ،‬تازه اینکه مىخواهناد از‬
‫خود چه بسازند مهم نیست‪ ،‬چه طور مىسازند مهم است‪ .‬طرف معروف است چون مجرىِ فالن تلویزیاونِ‬
‫قرشمال است‪ ،‬به این شهرتِ کذایى پُز هم مىدهد چون ملیونى گوسفند زیرِ هر عکسى که هوا مىکند الیک‬
‫مىکارند‪ .‬او خودش را ساخته اما زندگى را باخته چون خودش نیست؛ عروسکِ مدیاست!‬
‫زندگى آسان است اما بسیار سخت! سخت است؛ چون سادگىاش را درک نماىکنناد‪ ،‬چاون هماه دوسات‬
‫دارند براى هیچ و پوچ زحمت بکشند‪ ،‬هزینهى باال بدهند و این یک جور کالس است‪ .‬خوب نگاهشان کن!‬
‫جامعهى یکدست! همه مثل همند! برو جلوى آینه‪ ،‬خوب نگاه کن! دارى براى چاه خاود را جار ماىدهاى‬
‫مشنگ!؟‬
‫‪118‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫هیچ کس به مادر خود تجاوز نمیکند!‬

‫یک جاهایی تجربه بدل به علم می شود؛ مثلن وقتی نیوتن سقوط سیب را تجربه کرد‪ ،‬خانهتکانیِ بزرگاى در‬
‫فیزیک اتفاق افتاد‪ .‬یک وقتهایی ولی تجربه سنیت را پدید مىآورد و خیلیها عدم تبعیّات از آن را برنمای‪-‬‬
‫تابند و غافلند سنیت به دکترینی درزمانی وابستهست که با توجه به شرایط اجتماعی و سیاسیِ خاصى شاکل‬
‫گرفته‪ .‬متاسفانه اینها دکترین را با علام ایانهماان کارده‪ ،‬اغلاب دچاار سکتاریسام شاده‪ ،‬قاادر باه خلاق‬
‫تاکتیکهای تازه نیستند و گاردهاى سیاسی و اجتماعیشان به شدت کالسیک و سنتیست‪ ،‬برای همین تاازه‬
‫را برنمیتابند و چون از درک نو عاجزند جای تأمل و تعمق به مخالفت و هوچیگری پرداختاه‪ ،‬در ساکت‪-‬‬
‫هایی قرار مىگیرند که علی رغم شعار و ظاهر مدرنشان‪ ،‬آب در آسیاب ارتجاع میریزند‪ .‬روشنفکری ایرانی‬
‫از این رفتارزنىهاى سکتاریستی و فرقهای بیشترین ضربه ها را متحمل شده؛ ماثلن وجاود اناواع فرقاههاای‬
‫سیاسی سالهای اوایال انقاالب کاه باعاث تضاعیف نیاروى روشانفکرىِ شاعورى آن زماان شاد حاصال‬
‫سکتاریسمىست که در ایرانىها نهادینه شده! فرقههایى که علی رغم شعار مردممحورشاان تنهاا چیازی کاه‬
‫برای شان اهمیت داشته نه مردم بلکه خواست لیدر یا فرد بوده است‪ .‬متأسفانه این بینش و نگاه رهبرساالر به‬
‫نسل نو نیز سرایت کرده‪ ،‬حاال دیگر سکتاریسم تنها مانع اتحاد طبقات مختلف اجتماعیست‪ .‬در واقع مردم‪-‬‬
‫خواهی اینها جز بزکی اپورتونیستی نیسات و روشانفکریِ شاعارى هناوز دارد مشاقهاای قبلای خاود را‬
‫بازنویسی میکند‪.‬‬
‫سکتاریسم محصول جمود فرهنگی و دگماتیسمی سیاسیست که چون سرطانی مهلک روشنفکری ایرانی را‬
‫عقیم کرده‪ ،‬طوری که دیگر کسی برای مبارزه صنفی و سندیکایی تاکتیکی تازه ابداع نمیکند مبادا سکترها به‬
‫او حملهور شوند‪ .‬بیخود نیست که هر روزه بر تعداد روشنفکران شعاری و سکتاریست اضافه و از جمعیات‬
‫روشنفکران شعورى کاسته میشود‪ .‬این روزها دیگر کسی تولید فکر و تاکتیک تازه نمیکند و اگر معادودی‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خودشان باشند و از سنت روشنفکرى کالسیک سیاسای پیاروی نکنناد و شایوهی تاازه ای را بارای مباارزه‬
‫شعوری برگزینند به سرعت انگ خورده و محال است دستآوردهای شعورىشان در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫مدیاهاى سرمایه دارى نیز در این آشفته بازار بیشترین سود را مىبرند‪ .‬مدیا فکر و فرد را برنمىتابناد چاون‬
‫طرح این فکرِ تازه مىتواند منافع مراکز سرمایهدارى را که در بانکهاا مساتقرند باه خطار بینادازد‪ .‬مادیاها‬
‫سکوى پرتاب سکترهاست؛ با آنها مصاحبه مىکند چون مىداناد درکاى فراتار از باورهااى سیاساى ماردم‬
‫ندارند و سوژه ى مخالفتشان تکرارىست و واکسن مقابله با آن را پیشتر به اذهان مردمى تزریق کردهاند‪.‬‬
‫ادبیات و هنر فارسی را نیز همین سکترها به گند کشایدهاناد؛ سکتاریساتهاایی کاه چاون میماونی مقلاد‬
‫فکرهایت را به یغما میبرند‪ ،‬تکنیکها و خالقیت های هنریات را به نام خود سند می زنند و با یارى مدیاها‬
‫و تریبونهاى فرقهاىشان در داخل و خارج به شهرتی باورنکردنی می رسند‪ .‬با اینهمه باز دست برنمىدارند‬
‫و براى اینکه دزدىشان لو نرود بیش از یک دهه در داخل و خارج سانسورت می کنند تا صدایت به جاایی‬
‫نرسد و این وقاحت را به حدی میرسانند که اگر نسبت به بالهتی که چون سرطانی باه جاان نسال جاوان‬
‫افتاده اتخاذ گارد کنی و بخواهی الاقل در صفحهی فیسبوک و اینستاگرامت به روشنگری بپردازی باز دسات‬
‫از سرت برنمیدارند و پروندهسازی را در دستورِ کارِ خود قرار مىدهند‪.‬‬
‫واقعن این هراسِ فکرى از کجا نشأت مىگیرد!؟ اینها که در صانعت سانساور از جمهاورى اساالمى نیاز‬
‫پیشروترند با کدام کارنامه خود را محق مىدانند تا درباره نویسندهاى که ادبیاتش از آغااز تاابلوى اعتاراض‬
‫بوده قضاوت کنند!؟ آیا همکارى با مدیاهاى سرمایهدارى که از مخالفان به عنوان نیروى فشاار بهارهباردارى‬
‫مىکند تا به استعمار کمک شود معامالت اقتصادىاش را با سود بیشترى برگزار کند‪ ،‬از همکارى با ناشارى‬
‫خصوصى که خونِ دلها مىخورد تا شعر و شعورِ تازهاى را نشر دهد فجیعتر نیست!؟ ایانهاایی کاه حتای‬
‫یک بار مرا به تلویزیون ها و رادیوهاشان دعوت نکردهاند یا در وبسایتهاشان تاکنون اثاری از مان نباوده و‬
‫حتى خبرِ انتشار آثارم را به زبان های مختلف نادیده گرفتهاند‪ ،‬حاال چه اتفاقی افتاده که سنگ تبعیدی باودنم‬
‫را به سینه میزنند و لقب شاعر و نظریهپردازی سیاسی و مخالف حکومت را به من اعطا کردهاند؟ چرا مهم‪-‬‬
‫ترین کانال بى بى سىِ انگلیسى شعرهام را بارها پخش کرده اما بى بى سىِ فارسى تاکنون براى یک بار هام‬
‫که شده الاقل یادى از موفقیتهاى ادبىام نکرده است!؟ چرا خانم سارا دهقان از تلویزیاون صاداى امریکاا‬
‫تماس مىگیرد تا براى انتشار کتابهایم در نشر ناکجا گفتگو کند و مرا که در سفر بودم به لندن مىکشااند‪،‬‬
‫اما دقیقن دو ساعت قبل از قرار مصاحبه عذر مىخواهد و عنوان مىکند مسئولِ بخش فارسىِ صداى امریکا‬
‫مخالف گفتگو با شماست!؟ تاکنون کسى از خود پرسیده چرا در اینهمه رادیو و تلویزیون خارجى خبرى از‬
‫على عبدالرضایى که در هیئت نویسنده و نظریهپردازى مطرح که سالهاست ایران را ترک کرده نیست!؟‬
‫چرا باید حضور ده دقیقهاى من در صداى امریکا‪ ،‬آن هم در برنامهاى کاه باه معرفاى یکاى از کتاابهاایم‬
‫اختصاص داشته‪ ،‬چپ و راست سنیتى را وادار کند تماسهاا بگیرناد و از تماام قادرت خاود باراى حاذفم‬
‫‪121‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫استفاده کنند!؟ اینها که بیش از یک دهه در داخل و خارج به طور کامل سانسورم کردهاند‪ ،‬این اواخار چاه‬
‫اتفاقى افتاده که دایه مهربانتر از مادر شدهاند!؟ آیا جز این است که میخواهند با هوچیگری به اداره سانسور‬
‫ایران ندا دهند تا کتابهایی که تازه در ایران منتشر کردهام به طور کامل جمع شاود؟ نکناد معتقدناد اعتباار‬
‫سیاسیام به مراتب از براهنی‪ ،‬رویایی‪ ،‬خویی‪ ،‬معروفی و دیگر نویسندگان تبعیادی کاه هار سااله در ایاران‬
‫کتابهاشان منتشر میشود به مراتب بیشتر است که چنین به تکاپو افتادهاند؟ راستى آنها که تا دیاروز لقاب‬
‫ساد و ابلیس و هیوال و دون ژوان را پیشوندِ نامم کرده بودند و هر هفته یک کلک علیه من سوار می کردناد‪،‬‬
‫از چه ترسیدهاند که طى روزهاى اخیر اینهمه عزیز شدهام؟ همیشه عالوه بار حکومات‪ ،‬تاوده ایهاا و دوم‬
‫خردادیها دشمنِ شعرها و تفکراتم بودهاند و تالش ها کردند تا سر بر گردنم نباشد‪ ،‬حاال چه اتفااقی افتااده‬
‫که مقلدان و دوستانِ دیروزین نیز با این دو دسته متحد شدهاند؟ نکند می ترسند با طرح دوبارهی من بر همه‬
‫معلوم شود آبشخورشان کجا بوده!؟‬
‫من اگر تاکنون سکوت کردم و چشم بر تاراج فکرهایم توسط رفقا بستم‪ ،‬به خاطر همآرمانیشان بوده است‪.‬‬
‫خیال نکنند با حذف من به اهدافِ کوتولهوارشان مىرسند‪ ،‬کاافیسات چهاار تاا لیناک و آدرس بادهم تاا‬
‫مشخص شود دودى که این سالها بر فراز خانهشان بال بال مىزده محصول آتشىست که ساوختش را مان‬
‫مهیّا کردهام‪ .‬سکتاریسم‪ ،‬بیمارىِ مهلکىست که سالهاست به جان روشنفکرى شعارى و بزکى ایران افتاده و‬
‫حاال به نامهاى نوآمده نیز سرایت کرده است‪ .‬هى تو که هستىِ هنرىات را مدیونِ منى‪ ،‬حرف حساابى اگار‬
‫در چنته دارى شرافت کن و خود فریادش بزن‪ ،‬اینهمه نوچههاات را چاون گوسافندى زباانبساته قرباانىِ‬
‫خودخواهىهات نکن! دخترم‪ ،‬پسرم! عزیزکم! حواست را جمع کن! هیچکس به مادرِ خود تجاوز نمیکند!‬
‫‪121‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اینها و آنها همه رجالهاند!‬

‫به خاطر اینکه انقالب ‪ 13‬را فروختهاند نیست‪ ،‬به خاطر این نیست که به ایران و ایرانای خیانات کاردهاناد‪،‬‬
‫برای این نیست که شیوههای کثیف حکومت کردن را به تازه به دوران رسیدههای حوزوی آموزش دادهاناد‪،‬‬
‫بی شک برای اینکه بیش از سه دهه صف مخفیِ قدرت در ایران را تشکیل دادهاند نیست‪ ،‬به خاطر هیچکدام‬
‫از این بخاطر اینها نیست که از تودهایها متنفرم! از حزب توده انزجار دارم چون روشنفکری فرهنگی ما را‬
‫خاکریز کرده‪ ،‬چون در ادبیات ما سنگر گرفته‪ ،‬چون شعر و شعور ما را به گناد کشایده و دساتباردار هام‬
‫نیست! لعنت بر آنها که اینها را خوب میدانند و حتی دمِ مرگ هم در این باره چیزی نمینویسند؛ خائناان‬
‫واقعی اینهایند نه آنها که از این جاسوسخانهی مخفای هناوز مایترساند‪ .‬در اینکاه ایان حازبساازمان‬
‫جاسوسی توانسته از آغاز تأسیس نقش مباشر روشنفکری ایرانی را ایفا کند‪ ،‬فکر نمیکنم کسی شکیی داشاته‬
‫باشد‪ .‬بی شک هر چه روشنفکری ما خط قرمز پیش رو داشته و دارد‪ ،‬از توهمّاات تئوریاک هماین حازب‪-‬‬
‫سازمان جاسوسی بوده که برای نیل به اهداف پلید خود دست به انواع قتل میزند‪ .‬با اینهماه کام کام دارد‬
‫دست سانسور رو میشود‪ .‬این روزها چهره آنها که میدانند چه میگویم و خودشان را باه کاوری و کاری‬
‫زدهاند از همیشه کریهتر است‪ .‬دوباره باید کاری کرد؛ هیچ چیز غیرممکن نیست؛ نباید بایش از ایان هاراس‬
‫کرد‪ .‬در اینکه آنها قادرند یکی مثل بیژن الهی را تا ابد الل کنند هیچ شکی نیست‪ .‬بیژن نیاز ادبیات ما بود اما‬
‫بی آنکه چیزی بگوید رفت‪.‬‬
‫میگفت بار اول اسمت را از غزاله شنیدم‪ .‬میگفت انگار غزاله در بزرگداشتی که براهنی بارای ژورنالیساتی‬
‫که شعر هم مینویسد برگزار کرده بود شرکت کرده‪ ،‬آنجا جسارت و دیوانگیات مسحورش کرده بود‪ .‬می‪-‬‬
‫گفت شاعری که گاهی اوقات دیوانگی نکند شاعر نیست‪ .‬بعد از آن میگفت که شعرت را هماه جاا دنباال‬
‫کردم و پیگیر شدم تا اینکه میگفت داور مخفی مسابقهای شده فراپویان نام که قرار بوده بهترین کتاب شاعر‬
‫دهه هفتاد را انتخاب کند‪ .‬میگفت تو اولین انتخابم بودی اما آنها گفتند فالنی حاال فقط غزل ماینویساد و‬
‫‪122‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دیگر اعتقادی به شعر پیشرو ندارد و خانقاهی شده! میگفت بعدها وقتی کتاب جامعهی تو منتشر شاد و آن‬
‫را خواندم حیرت کردم‪ .‬میگفت اول مانده بوده چرا فالن داور که خانمی جوان بوده بهاش دروغ گفتاه آن‪-‬‬
‫همه تحریفم کرده و در حالی که داشت قاه قاه میخندید گفت خالصه خودم کم کم فهمیدم که تو هم مثال‬
‫دیگر نیاکانِ شاعرت سرطان تختخواب داری و ویروسِ این شایعات‪ ،‬همه از آنجا ناشای شاده‪ ،‬ربطای باه‬
‫ادبیاتت ندارد‪.‬‬
‫آن روزها فکر میکردم که بیژن اینها را بی دلیل بزرگ میکند چون مدام میگفت مواظب زیبارویانِ توده‪-‬‬
‫ای زاد باش ‪ !...‬و من ربطش را واقعن نمیفهمیدم! میگفت وقتی نگرانیام درباره تو از حد باال رفت ساری‬
‫به کتابفروشی آثار زدم و آدرس و شماره تلفنت را از مهرداد آبرومندی خواستم‪ ،‬البته نه برای اینکه ببینمات‬
‫بلکه بیشتر دلواپسِ شاعریات بودم‪ .‬میگفت این سالها در هیچ مجلس شاعرانهای شرکت نمایکناد مگار‬
‫منزل بانوی غزلساز معاصر و همان جا شاهد بوده برخی از قدیمیها با چه نفرتی از من حرف میزنند! می‪-‬‬
‫گفت این حزب‪ ،‬پدر ادبیاتِ پیشروی ما را درآورده نگذاشته گامی به پیش برداریم‪ ،‬من اما مانده باودم چارا‬
‫بیژن‪ ،‬مالها و حکومتشان را ول کرده هی میتازد به این جمع بی عبا! من زیاد بیژن را ندیدم اما هر بار که‬
‫دیدمش چیزی جز سینمای انزجار از تودهایها نبود‪ .‬الهی از تودهایها میترسید‪ ،‬از آنها متنفار باود و مان‬
‫نمیدانستم چرا!‬
‫من از جمعیت ریش و پشم فراری بودم‪ ،‬از مذهب پیشهگان‪ ،‬از بالهتی که به جان فکر افتااده باود‪ .‬مان از‬
‫اینها انزجار داشتم و او علیه آنها بود! چه میدانستم که اینها و آنها همه تودهایاند!‬
‫‪123‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دوباره فرمان دست خودمان است‬

‫هر وقت مىآیم به مسئلهاى بپردازم که چون دیوار بر سر راه فرهنگ و ادبیات قرار گرفته یک عده مىپرسند‬
‫چرا اینگونه!؟ چرا واکس ندارى؟ چرا اینهمه خشن!؟‬
‫رسوایى از این بیش دیگر در زنبیل جا نمىشود‪ ،‬کار از آرایش گذشته‪ ،‬خشونتى هم در کار نیست‪ ،‬من فقاط‬
‫وقتى مىنویسم که امکان دیگرى وجود نداشته باشد‪ .‬حاال دیگر مجبورم براى فردا هم که شده فریاد بزنم! از‬
‫طرفى رویکردهاى تیپیک روشنفکرى ایرانى حالم را به هم مىزند؛ یعنى با اینکه احترام ویژهاى براى سانت‬
‫روشنفکرى قائلم از رفتارزنىِ روشنفکرانه و آن ژست مکش مرگ ما کاه تماام بایساوادى و نااتوانىاش را‬
‫پشت اخالق پنهان مىکند‪ ،‬انزجار دارم و معتقدم ادبیات پیشروى فارساى همیشاه از ایان سامت ضاربههاا‬
‫خورده و آیینهى مهتر نماى سابق حاال فقط عنتر نمایش مىدهد‪.‬‬
‫سال هفتاد و هشت بود‪ ،‬ازش پرسیدم حاال چرا تن دادهاى به این سکوت معصومانه و بیاژن را دور انداختاه‬
‫اینقدر الهى شدهاى؟ گفت همین بال سرِ تو هم مىآید! شعر هفتاد هم سرنوشتِ دیگر اسات و پشات ایان‬
‫پیشروى یک پسروىِ بزرگ در کمین! از این بابت حق داشت‪ ،‬بیخود که غزل پست مدرن نشد‪ ،‬باالخره باید‬
‫سادهزیستى امامان به شعر هم سرایت مىکرد تا متن مردمى شود و تفکر جاى خود را باه بالهات بدهاد‪ .‬از‬
‫طریق تلویزیون و منبرِ هر مدیایى محکوممان کردند به بى معنایى‪ ،‬به معناساتیزى! قریاب دو دهاهسات کاه‬
‫میدان خالى کردهایم تا معنا بیاورند‪ ،‬چى شد!؟ یعنى همین بود معناشان!؟‬
‫اینکه در تقابل با هر کار تازه‪ ،‬پشت عینک ته استکانىشان سنگر گرفته ایراد اخالقى ا اساالمى ماىگیرناد‬
‫دیگر قابل تحمل نیست‪ .‬مىگویند شاعر شأن دارد نباید فالن کار را انجام دهد! و اینگونه در حالى که فکار‬
‫مىکنى دارند بهت احترام مىگذارند ناگهان مىبینى که محدودترت کردهاند‪ .‬مىگویناد در نمایشاگاه کتااب‬
‫تهران برخى از شاعرها در غرفهها حاضر مىشدند تا کتابشان بیشتر فروش بارود! مان واقعان نماىفهمام‬
‫اشکال این کار چیست‪ ،‬یکى آمده‪ ،‬کاالیى فرهنگى را که خودش تولید کرده تبلیغ ماىکناد‪ ،‬یکاى آماده تاا‬
‫‪124‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خوانندهاش ببیند که شاعر دیگر آن چنپلى برج عاجنشین سابق نیست‪ .‬لطفن یکى بگویاد اشاکال ایان کاار‬
‫چیست؟ چرا نباید جوان ایرانى با شاعرش که آیینهى شعور است رو در رو شود!؟ یعنى درست ایان اسات‬
‫که انواع و اقسام کوننشور‪ ،‬از خواننده و هنرپیشه گرفته تا فوتبالیست و کولکافیس به او خط فکرى بدهد!؟‬
‫یکى از دستآوردهاى مهم تبعید اشراف بر فرهنگ تنهایىست؛ در این تنهایىها یاد گرفتهام دوباره ببینم‪ ،‬بااز‬
‫بپرسم و هیچ مهملى را به عنوان یک اصل قبول نکنم‪ .‬هیچ چیز آنقدرها هم که فکر مىکنند صلب و ثابات‬
‫نیست‪ .‬اگر رفقا سعى کنند با چشمهاى درشت امروز ببینند دیگر نه خود اذیت مىشوند نه باه دیگاران آزار‬
‫مىرسانند‪ .‬در دهه هفتاد دوربینها را عوض کرده بودیم‪ ،‬حاال لنز را! چشم اگر ندارید الاقل الل شوید!‬
‫‪121‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی حزب توده‬

‫من بى بى سى فارسى نمىبینم‪ ،‬بى بى سى فارسى نمىخوانم؛ یعنى نشد که ببینم‪ ،‬که بخوانم‪ .‬هر وقت آمدم‬
‫تماشایش کنم حالم بد شد‪ ،‬بدجورى! نه اینکه مثل تصور رایج بگویم انگلیسىاند و فالن! ناه! اتفااقن هایچ‬
‫ربطى به ژورنالیسم اینجا ندارند‪ .‬ژورنالیست انگلیسى پر از حس مسئولیت اسات‪ ،‬حاذف نماىکناد‪ ،‬اهال‬
‫چهرهسازى نیست‪ ،‬محال است عامى و بیسوادى را استاد دانشگاه جا بزند‪ ،‬به سانسورچىِ سابق مسائولیت‬
‫نمىدهد! مىبینى!؟ لعنتىها نمىگذارند اللمانى بگیرم و وارد این بحث پر دردسر نشوم‪ ،‬سالهاسات دلام از‬
‫هرچه مدیاى فارسى زبان خون است! صف کردنِ اینهمه آدمِ بیسواد و بى رگ آن هم در چناد تلویزیاون‪،‬‬
‫واقعن مغزِ خرخاکى مىخواهد!‬
‫دیشب یک جایى بحث حزب توده و خدمتها و خیانتهاش پیش آمد‪ .‬ناگهان یکى از مهماانهاا پابرهناه‬
‫پرید وسطِ حرفهام و پرسید محمدرضا نیکفر را مىشناسى؟ گفتم هر وقت خواستم مطلبى از او بخوانم در‬
‫همان چند سطر اول ولش کردم‪ ،‬پس نمىشناسم! گفت خواهش مىکنم بعدن این مطلبش که حاال لینکش را‬
‫برات ایمیل مىکنم بخوان! گذشت‪ ،‬تا چند دقیقه پیش خواندمش‪ .‬لعنتى آنقدر عصبىام کرده که دستم هنوز‬
‫دارد مىلرزد‪ .‬عنوان مقاله از سختىِ قضاوت درباره حزب توده ایران مىگویاد اماا جاز چناد گازارهى کلاى‬
‫درباره اغتشاش فکرى در قرن بیستم و غسل ارتماسىِ حزب توده درش ندیدم‪ .‬نیکفر کار دساتم داده‪ ،‬حااال‬
‫مجبورم باز تا دو سال‪ ،‬حتى مواظبِ سایهام باشم! چرا باید تاوانِ بالهتِ امثالِ او را چون منى بدهد!؟‬
‫تودهاىها خود را مارکسیست ا لنینیست مىدانستند و مىدانند‪ .‬بعید مىدانم نیکفار حتاى کتااب "دولات و‬
‫انقالب" لنین را خوانده باشد یا اگر خوانده چیزى درباره عملکردِ دولتِ بلشویکها بداند‪ ،‬یا اگر این را هام‬
‫مىداند بى شک از مغز‪ ،‬از شرافتِ روشنفکرى‪ ،‬اپسیلونى برخوردار نیست! او محال است تاریخچاه احازاب‬
‫سیاسى ایران‪ ،‬الاقل در پنجاه سال اخیر را از نظر گذرانده باشد و ندیده باشد چقدر از این حزب لعنتى رکب‬
‫‪125‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خوردهاند‪ .‬او از تاریخِ پرشکستِ روشنفکرى شعورى ایرانى نیز هیچ نمىداند‪ .‬گویا نخوانده نابغهاى سیاساى‬
‫چون خلیل ملکى را چه طور له کردند‪ .‬این ژورنالیستِ تازه باه دوران رسایده شاک دارم باویى از ادبیاات‬
‫معاصر فارسى برده باشد و بداند که اگر کثافتکارىِ حزب توده نبود‪ ،‬آوانگاردهاى موج نو الاقل چند شاملو‬
‫ثمر مىدادند و همه از دم نفله و آواره نماىشادند‪ .‬امثاال او یاا هایچ نماىدانناد یاا باراى حفاظ موقعیاتِ‬
‫ژورنالیستىشان دروغ مىفروشند‪.‬‬
‫مىنویسد حزب توده سالهاست که دیگر فعال نیست؛ انگار کور است و اینهمه نوتودهاى را نمىبیناد کاه‬
‫هر چه مدیا را به اشغال خود درآورده در نقش مباشرانِ سیاسى‪ ،‬اقتصادى و فرهنگىِ حکومت مشغولند!‬
‫مالهاى سال ‪ 13‬از فنی حکومت دارى چه مىدانستند!؟ کدام سازمان‪ ،‬سازماندهىشان کرده؟ روزنامهاى مثل‬
‫کیهان تکنیک انگزنى را از کجا آموخته؟ اینهمه ریا و تفرقه و زیرآبزنى در روشنفکرىِ شعارىِ ایراناى از‬
‫کجا آب مىخورد؟ راستى شاغالنِ اتاقهاى فکر جمهورى اسالمى چگونه آموزش دیدهاند؟‬
‫تودهاىگرى تنها مرامى سیاسى نیست نیکفر! ویروسىست که اگر وارد مغز شود تا مرگ بدن به زنادگىاش‬
‫ادامه خواهد داد‪ .‬آخر چرا و به چه دلیل فکر مىکنى تودهاىها دیگر فعال نیستند؟ اگر نیستند پس چارا مان‬
‫اینجام!؟ چرا اینهمه سال دارم زجر مىکشم؟ اتحاد فعاالن کدام حزب باا مساجدىهاا موجاب سارکوبِ‬
‫جنبشِ شعرى ا شعورىِ هفتاد شد!؟ چرا دو کتابم که بعد از سیزده سال در ایران اجازه انتشار پیادا کردناد‪،‬‬
‫شش ماهه لغو مجوز شد!؟ نیکفر من حاال باید به جاى بچهپولدارهاى کله خر به نخبههاى شاعرىِ کشاورم‬
‫درس مىدادم! تو معناى این جمله آخر را بى شک نمىفهمى وگرنه الطائالت در مقالهات انبار نمىکردى!‬
‫مىدانى باید هزاران چپِ سودایى شبانه روز بخوانند تا سرآخر مثل مختاارى بادل باه چپاى ملاى شاوند و‬
‫سیاوشخوانى کنند!؟ مثلن فکر مىکنى یک مال مىتوانسته درکى از شجاعت فکرىِ پوینده داشته باشد و گرا‬
‫دهد!؟ مختارى یک نفر نبود؛ جریانى بود که تازه در چند سالِ آخرِ عمرش داشت ثمر ماىداد‪ .‬چاه کساانى‬
‫مىتوانستند از مقاله شاهکارش در مجله تکاپو که سرشتِ پلیدِ زبانِ حکومتى را برمال کرده بود درکى داشته‬
‫باشند!؟ راستى مگر مجرى بسیارى از پروژههاى عمرانى و اقتصادى در دورهى خشونتِ خندان‪ ،‬شرکتهاى‬
‫تودهاىها و اکثریتىهاى سابق نبودند؟ محمدرضا! چرا درباره چیزى مىنویسى که دربارهاش هیچ نماىداناى‬
‫یا خایه ندارى بنویسى!؟ چرا آن مسائولیت ژورنالیساى کاه انگاار الى پاتاان جاساازىاش کاردهایاد مادام‬
‫خوابیده!؟ البته شاید درست نوشتهاى‪ ،‬حتمن من اشتباه مىکنم‪ .‬تودهاىها دیگر فعال نیساتند‪ ،‬فعاالیتى علیاه‬
‫حکومت ندارند اما با حکومت هنوز همکارند و فعالیت دارند‪.‬‬
‫‪123‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ترسهای الهی‬

‫بیژن الهى دایىجان ناپلئونى بود که جاى انگلیس از حزب توده مىترسید‪ ،‬البته این هراس بى دلیل نبود‪ .‬آن‪-‬‬
‫ها را در اوج کارشان حذف کرده بودند‪ ،‬بعد هم فاجعه بهمنِ ‪ 13‬پیش آمد و بسااط کثیافِ زنادان و اعادام‬
‫باعث شد گروهشان متوارى شود‪ .‬مستعدترینشان که پرویز اسالمپور بود بعد از سالهاا اقامات در پااریس‬
‫هنوز شعر داشت اما هرگز شعور و گوش به زنگىِ دینامیکِ الهى را نداشت‪ .‬مان نظارم را دربااره شاعرهاى‬
‫منتشر شده و ناشدهى الهى طى سالهاى پایانىِ دهه هفتاد به خودش گفتم و فکر نمىکردم و نمىکنم دیگار‬
‫حضور شعرهاى ذهنى و آرشیوى که از ترس به عرفانِ اجبارى پناه برده بتواند دردى دوا کناد‪ .‬حااال دیگار‬
‫شعر فارسى رخ عوض کرده‪ ،‬از فاصله کهکشانىاش با شعر پیشروى جهان بسایار کاساته باود‪ .‬آن ساالهاا‬
‫شاعران جوانى آمده بودند که تمام قواعد شعرى را بههم زده و نظریات و تئورى شعرىشان را هم به کرسى‬
‫نشانده بودند اما تجربه سیاسى نداشتند؛ نمىدانستند که حکومت علىالخصوص ارتجااع شاعرى چگوناه از‬
‫این طریق‪ ،‬نومدرنیسمِ شعرى را از پا در مىآورد‪ .‬آن سالها بیژن الهى به ظاهر حضور نداشت اما تمام وقایعِ‬
‫ریز و درشت شعرى را رصد مىکرد‪ ،‬وقتى هم که در همان سالهاى پایانىِ دهه هفتااد اوضااعماان را پاس‬
‫دیده بود‪ ،‬گشته بود در کتابفروشىها و از طریق مهرداد آبرومندى که در کتابفروشىِ آثار کار مىکرد‪ ،‬مرا پیدا‬
‫کرده بود و هشدارهاى الزم را داده بود‪ ،‬من اما حرفهایش را جدى نگرفتم‪ ،‬به نظر متوهم بود‪ ،‬زیادى مى‪-‬‬
‫ترسید‪ ،‬ولى از اینکه مىدیدم یکى آنهمه شعرم را دقیق خوانده و برخالف همنسالنش دانشِ تئوریکش باه‬
‫روز است‪ ،‬به وجد آمده بودم‪ .‬بیژن الهى آدمِ کمى نبود اما براى شعر فارسى کم کرد چون به طرز فجیعاى از‬
‫حزب توده مىترسید‪ ،‬حاال هم فکر مىکنم خائنترین آدمها آنهایند که جاى درد را مىشناساند اماا گاامى‬
‫براى درمانش برنمىدارند‪ .‬او اسطورهى سکوت در تاریخ شعر معاصر فارسىست اما آیا این خاموشى به کارِ‬
‫شعرش آمده؟ دردى از شعر فارسى دوا کرده!؟ من حتى یکى مثل باباچاهى را با آن چشمِ ریز و رویکردهاى‬
‫اُپورتونیستىاش به مراتب به بیژن ترجیح مىدهم چون همیشه در هر صحنهاى درست یا غلط حضور دارد و‬
‫‪128‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مىخواهد کار کند‪ .‬شاعر‪ ،‬کسىست که شهامت داشته باشد اشتباه کند‪ .‬نمىشود سالهاا در کانج نشسات و‬
‫گفت فضا براى حضورم مهیّا نیست! خمینى مثلن شاعر بود حتى اگر ردِّ ادیت و زبان کالسیک حسین آهاى‬
‫را در غزلهاش ببینى! خامنهاى هم در شب شعرهاى رمضانش که در آن انواع گاوها حضور دارند نشان داده‬
‫هم لوکاچ خوانده در ‪ 32‬آیه‪ ،‬هم شاعرىست که میتواند به شعری که او را حتی اندکی به چالش مایکشاد‬
‫اخم کند! خب با این وجود یکى بگوید در کشورى که در آن زندانى و زندانبان شااعرند چگوناه ماىشاود‬
‫گوشه گرفت و سکوت کرد و منتظر ماند تا فضا براى کار مهیّا شود!؟ باید خودت آستینت را بزنى باال‪ ،‬نباید‬
‫بترسى که گُهى مىشوى‪ .‬این منزیهطلبى که بیشتر ریشه در کونگشاادىِ عارفاناهى شااعر ایراناى دارد حااال‬
‫باعث شده جاى هر شاعر اصیلى‪ ،‬چند دستساز اسمى شوند! وفورِ شاعر و منتقد و خبرنگار دستسااز در‬
‫ایران دارد کوالک مىکند‪ ،‬منتظر چه هستى!؟ طى این سالها با هر که چت کردم نوشت کااش ایاران باودى‬
‫على! همه مىخواهند یکى بیاید جاىشان فریاد بزند‪ ،‬جاىشان کتک بخورد‪ ،‬حذف شود! شاعرند دیگر! حال‬
‫ندارند!‬
‫جمع کنید این بساط را! شاعر امروز باید بداند هر چه بیشتر عقب بکشد آنها جلوتر ماىآیناد و در نهایات‬
‫تختخوابش را هم مال خود مىکنند‪.‬‬
‫این سرطان که به جان شعر فارسى افتاده تا همه را از دم نگاید دستبردار نیست! باید ابله باشى که نفهماى‬
‫آنجا همه چیز سیاسىست؛ اتفاقن براى همین هم که شده نباید نباشى‪ ،‬همه جا باید باشى کاه بازرگتارین‬
‫دفاع‪ ،‬بى شک این روزها حملهست‪ .‬اتاقهاى فکر در تمام اتفاقاتى که در شعر فارسى مىافتد دسات دارناد‬
‫چون آنها مىدانند اگر یکى مثل محمد مختارى شاعر نبود محمد مختارى نمىشد‪ .‬ایانهماه آدم مثال گال‬
‫پرپر شدند اما فقط یکىشان گلسرخى شد چون شاعر بود‪ .‬حال شاعر معاصار فارساى وخایم اسات چاون‬
‫شاعرانش مدام در حال عقب نشینىاند و سنگر به سنگر دارناد از دسات ماىدهناد‪ .‬در کشاورى کاه حتاى‬
‫روزنامه نگارهاى ادبىاش انتخاب مىشوند نباید توقع داشته باشى داورانِ مسابقه شاعرش منتخاب نباشاند‪.‬‬
‫طبیعىست که سیاست روى انتخاب شعر و شاعر برتر نیز دست دارد! این منزهطلبىِ شاعر ایرانى دهههاست‬
‫که موجب ضررِ شعر شدهست‪ .‬نباید بیش از این به مباشرانِ تودهاى میدان داد‪ ،‬نباید هر طور که آنهاا سااز‬
‫مىزنند برقصى‪ ،‬نترس از گهى شدن‪ ،‬پیشاپیش گُهى شدهاى‪ ،‬فقط خودت بى خبرى‪ ،‬کمى فکر کن! انفعاال‪،‬‬
‫مبارزه نیست‪ ،‬در غیاب نمىشود گفت "نه!" باید باشى و مىنیممها را بدل به فرصتى شعرى کناى! بناویس‬
‫شاعر! نترس از تنهایى که هر چه کرد تنها او کرد!‬
‫‪123‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫هنر‪ ،‬صنعت افشاست‬

‫هنر‪ ،‬فنی آندیگری بودن است‪ ،‬صنعت افشاست‪ ،‬اسم دیگر لختیست‪ .‬هنر‪ ،‬نمایاندن است و ما هناوز داریام‬
‫مخفی میکنیم‪ .‬سیاست ما مخفیست‪ ،‬دیانتِ ما مخفیست اما هنوز از رو نمیرویم و نمیدانیم هنار چیازی‬
‫جز خیانت به مخفیها نیست‪ .‬سیلویا مرا خوب دیده‪ ،‬چند سالی بود که هم را ندیده بودیم‪ .‬میگفت هماین‬
‫که نام تو را در برنامه دیدم آمدم ببینم خودتی! آخر امثال تو حق ندارند بیش از چهال ساال بمانناد‪ .‬خساته‬
‫نیستی!؟ خودکارم را نشانش دادم و با انگشت‪ ،‬ته ماندهی جوهرش را نشانه رفتم! گفت آها پیامبری هساتی‬
‫که تمامِ رسالتش را تمام نکرده!؟ پرسیدم چرا نگفتی شاعر!؟ گفت نه! تو بیشتر پیامبری‪ ،‬چاون بادون آنکاه‬
‫بخواهی شاعری! تو ناچاری که بنویسی و بمیری‪ ،‬رسالت تو افشای زندگیست‪.‬‬
‫دریغا حتی آنها که مرا خوب میدانند این را نمیدانند‪ .‬آنها شانس نداشتند خودشان باشند‪ ،‬سنیت خودشان‬
‫را کشته‪ ،‬از تازه سر درنمیآرند‪ ،‬البته خوب میتوانند از تازه بگویند اما خودشان را نمیگویناد‪ .‬آنهاا نمای‪-‬‬
‫خواهند که معمولی بنویسم اما توقیع دارند که معمولی باشم‪ ،‬مثل خودشان! شعار میدهند که از طبق معماول‬
‫بدشان میآید اما به طرز فجیعی معمولیاند! عمل آدمها را قورت دادهست‪ ،‬کسی فکر نمیکند‪ .‬شنیدهاند کاه‬
‫من بهشتی در برزخم! با اینهمه به آتش نزدیک میشوند چون گرمشان میکند‪ ،‬اما آنقدر توی آتاش مای‪-‬‬
‫مانند که میسوزند و این دادشان را درمیآورد! زن و مرد هم ندارد همه اینگونهاند و همین جهانِ مارا تنهاا‬
‫کرده است! تا بخواهی از نیچه میدانند‪ ،‬رمبو را ستایش میکنند‪ ،‬گاهی مثل ماریای ابرِ شلوارپوش نرم مای‪-‬‬
‫شوند اما مایاکوفسکی را ایرانی نمیخواهند‪ ،‬ایرانی باید مثل خودشان باشد معمولی! ما همه قبرستانی هستیم‬
‫در یک زندگیِ مرده! در این گورستان همه کمین کردهایم که زنده یا تازهای بیاید و او را بُکشیم‪ .‬چرا!؟ مگار‬
‫مرض دارید!؟ اینجا مرگ مولف را بدون آنکه بدانند میدانند‪ ،‬اما آنجا فقط مرگ مولف را میخوانند‪.‬‬
‫من عاشق ایرانیها هستم اما از همهشان میترسم‪ .‬آنها فقط مرا به یادم میآورند و دائم تصامیم مایگیرناد‬
‫بدون آنکه تکهای از مغز را در آن دخالت دهند چون فقط سنیت منطقیست‪ ،‬فقط مرگ منطقایسات‪ ،‬فقاط‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مخفی منطقیست‪ .‬ما به طرز فجیعی معمولی هستیم اما جر میدهیم خودمان را که غیرمعماول بنویسایم‪ .‬ماا‬
‫همهمان عملی هستیم اما به آنچه فکر میکنیم عمل نمیکنیم چون به سنیت معتادیم! سنیت ما را در خودماان‬
‫مخفی کرده و کسی نمیداند که دیروز نیست‪.‬‬
‫چند سالی بود که او را ندیده بودم‪ ،‬دیروز دیدمش! گفتم بروم در گودترین آغوشی که تاکنون داشتم دوبااره‬
‫غرق شوم‪ .‬خطوط بدنش بهتر شده بود‪ ،‬حرفهایش بهتر شده بود‪ ،‬آشپزیاش بهتر شده باود‪ ،‬اماا ایان کاه‬
‫دیگر او نبود‪ ،‬من عوض شده بودم! از این عوضی خواستم به او تجاوز کند‪ ،‬نشد! خواساتم او را بغال کانم‪،‬‬
‫نشد! یعنی دیگر نمیخواستم؛ یعنی میخواستم و نمیخواساتم‪ .‬خواسات از دیاروز برمایخاسات و دوری‬
‫دقیقن امروزین بود‪ .‬این شاید مشکل من است‪ ،‬سینمای ضربانِ دلِ من است اماا مان عوضای نیساتم فقاط‬
‫عوض میشوم‪ ،‬چون زمین مدام میگردد و میرود‪ ،‬نمیایستد تا آنجا که بودیم بماانم! حتای داد مایزنناد‬
‫سرم‪ ،‬باز پاریس در رنو میخواهند که یک دیروزِ وحشتناک است! من با آن غریبهام چرا بنویسم!؟ چرا حاال‬
‫را همانطوری که حاالست افشا نکنم!؟ هنر صنعت افشاست؛ اسمِ دیگر لختیسات‪ ،‬چارا بپوشاانم!؟ گااهی‬
‫زیادی لُختم‪ ،‬گاهی لَختی! چون همان لحظه میخواستم آنطور باشم که نوشتم‪ ،‬سیاستِ ما ولی مخفیسات‪،‬‬
‫دیانتِ ما مخفیست و هر دو ادبیات میخواهد‪ .‬بیخود نیست که ادبیاتِ ماا جاایی جاز گورساتانی مخفای‬
‫نیست‪ .‬پرفورمنس ما اداست‪ ،‬شعر ما اداست‪ ،‬هنر ما تقلیدیست و حتی همین تقلید را هم مخفی مایکنایم‪.‬‬
‫اگر از این زندان فرار کنیم‪ ،‬اگر همه خودمان باشیم همه چیز درست میشود‪.‬‬
‫پریروز در پاریس به خوانندهی جوانی برخوردم که در پیادهرو گیتار میزد و میخواند‪ .‬پرفاورمنسِ او پار از‬
‫ادا بود اما تنها ادای خودش! مثل خودش داد میزد‪ ،‬پوشیده بود و ادا درمیآورد و علیه خودش عصیان کرده‬
‫بود‪ .‬او اعتراضی علیه هجومِ وانمودههاست‪ ،‬شاعر ایرانی باید این دخترک را بفهمد تا بفهمد‪ .‬نقاش اماروزی‬
‫حتی رقصندهی ما باید این رقص را یعنی خودش را برقصد تا فقط شبیه خودش باشد نه مثل همه که جاای‬
‫رقص‪ ،‬زیرِ سیطرهی شباهتها‪ ،‬عمل به عادات میکنند‪.‬‬
‫این خواننده بدون آنکه خودش را لخت بکند لخت شده بود‪ ،‬اما ما حتی وقتی که لخاتِ لخات مایشاویم‪،‬‬
‫لختی را مخفی میکنیم‪ .‬سیاست ما مخفیست‪ ،‬دیانت ما مخفیست‪ ،‬حتی زندگی ماا مخفایسات‪ .‬ماا روی‬
‫زمین زندگی نمیکنیم؛ سنیت‪ ،‬ما را زیرزمینی کرده! ایران ایستگاه مترویایسات کاه فاوجی در آن منتظرناد‪،‬‬
‫منتظر قطاری که باید بیاید‪ ،‬بیاید و آنها را ببرد! هیچکس هم نمیبیند که این ایستگاه ریل ندارد تا ترن بیاید‪.‬‬
‫برای چه منتظرید؟ قطاری در کار نیست! این دخترک هرچه بیشتر میخواند به خودش نزدیکتر میشد‪ ،‬بعد‬
‫هم از خودش میزد بیرون و مدام خودش را بزرگ میکرد‪ .‬اگر او را ببینی نمیتوانی از او لذت نبری‪ ،‬نمی‪-‬‬
‫توانی او را دوست نداشته باشی‪ ،‬بی شک او را ستایش میکنی‪ ،‬چون فرانسویست‪ ،‬چاون آندیگاریسات!‬
‫خواهرت نیست که توی سرش بزنی بگویی خفه! پسرت نیست که او را از تازهاش بترسانی‪ .‬ما مجاز نیستیم‬
‫خیلی کارها را بکنیم چون فرهنگمان ایرانیست و نمیدانیم که اینگونه زندگیِ ایران را میکشایم‪ .‬زنادگی‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫فرهنگِ خودش را دارد‪ ،‬دم به دم تازه میشود‪ ،‬فرهنگِ خودش را هم با خودش میآورد اما تو آن را میبری‬
‫در سنیت که قاتل امروز است‪ .‬تو زندگی نمیکنی‪ ،‬سنیت جای تو میکند‪ .‬من اما اجازه نمیدهم که شعر مارا‬
‫بکند‪ ،‬فکر مرا بکند‪ .‬سنیت شعرم را دوست ندارد خب نداشته باشد! مرا چرا میکشد!؟ سنتییها مقالههاایم را‬
‫دوست ندارند چون در درکِ مخفیشان از آنارشیسم دست میبرد‪ ،‬چون دستشان را رو میکند‪ .‬جار مای‪-‬‬
‫زند که حقیقت را مخفی کردهاند‪ ،‬سیاست را مخفی کردهاند و در مخفیگاهی قرون وسطایی گیر کارده‪ ،‬پُاز‬
‫هم میدهند که دارند با امریکا میجنگند! سنیت همیشه از امروز باخته‪ ،‬زندگی زمینیست‪ ،‬ایران را زیرزمینی‬
‫کردهای سنیات! چرا دست از سرش برنمیداری!؟‬
‫‪132‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی سانسور‬

‫دیشب لینک مناظره دو تن دربارهی آزادی بیان برایم فرستاده شد‪ .‬یکیشان که تاکنون اسمش را نشنیده بودم‬
‫و احتمالن تازه از پستان پدر جدا شده‪ ،‬آنطور که خود نشان میداد جز مولوی باا روایات باباا و شاعرهای‬
‫سهراب سپهری که چند سطرش را از بر بود درکی از هنر نداشت و عجب اینکه چون مالیی بدون عمامه با‬
‫همان ادبیاتی که از آنها سراغ داریم دعوت شده بود تا برای جمع از آزادی بیان هنری بگوید‪ .‬از نفر دوم نیز‬
‫چند مقاله در رادیو زمانه خوانده بودم که همه طعم ترجمه ا تألیف داشت و از گفتمان خواجهای کاه ارائاه‬
‫میداد مشخص بود که او نیز فاقد درک هنریست و باز عجب اینکه به خود اجازه داده باود باا چناان فهام‬
‫فقیری درباره آزادی بیان هنری بگوید و در مناظره با آخوندزاده ناغافل نقش کیسه بوکس را ایفا کند‪ .‬این دو‬
‫نفر‪ ،‬دو نماینده از طیف آدمهایی هستند که به دلیل بیساوادی و بهارهمنادی از بالهات کالسایک از زماره‬
‫گردانندگان دو تلویزیون بی بی سی و صدای امریکایند‪ .‬اینان همان ریشوهای دیروزناد کاه تاازه از پساتان‬
‫حکومت اسالمی جدا شده‪ ،‬امروز ششتیغه کردهاند و رُل اپوزیسیون برونمرزی را ایفا میکنند‪ .‬در مناظرهی‬
‫مذکور مالزاده با همان رندی که در آخوندها سراغ داریم‪ ،‬یککاره پخمهی روشنفکرنما را به میدان ماذهبی‬
‫خود برد و چنان بر این لیبرال دموکرات امریکایی چیره شد که احتمالن به زور پمپ‪ ،‬چند کلماه از دهاانش‬
‫حرف ریخت بیرون! عجبا که مالزاده با همان ادبیات آخوندی در هر گردش زبان‪ ،‬بدون هیچ ربطی شش تاا‬
‫شش تا هابرماس میلُمباند و این طفلی هاج و واج مانده بود انگشت به آنجا و خالصه اینکه از تنها چیزی‬
‫که در مناظره مذکور گفته نشد‪ ،‬آزادی بیان هنری بود‪.‬‬
‫مرا ببخشید که نمیتوانم نام این هر دو نفر اینجا ذکر کرده از این دو ملیجک دو هیئت بسازم اما از آنجایی‬
‫که میدانم طرح چنین بحثهایی بی دلیل نبوده و دیر نیست که همین چرندیات را به کمک بی بای سای و‬
‫صدای امریکا در بوق و کرنا کنند‪ ،‬اشارهای به آزادی بیان میکنم تا آنهایی که خوب نمیدانند بعدها فریب‬
‫این تردستیها را نخورند‪ .‬ماده نوزدهم اعالمیه جهانی حقوق بشر که تاازه در تااریخ ‪ 11‬دساامبر ‪ 1348‬باه‬
‫تصویب رسیده مایگویاد "هار کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطالعات و افکار و در اخذ و انتشار آن با تمام وسایل‬
‫ممکن بدون مالحظات مرزی‪ ،‬آزاد باشد"‪.‬‬
‫در این ماده عبارت "بدون مالحظات مرزی" موکد شده؛ یعنی به ماده نوزدهم اعالمیه جهانی حقاوق بشار‪،‬‬
‫هیچ تبصره و محدودیتی را نمیتوان عالوه کرد؛ مثلن مثل مالزادهی مذکور نمیشود گفت کاه دامناه آزادی‬
‫بیان تا آنجاست که به کسی یا عقیدهای توهین نشود! زیرا پذیرش ایادهی ماالزاده یعنای قباول سانساور و‬
‫حدود قانونی دیگری که نیازمند تفسیر است و بازاستخدام چند مجتهد حوزوی که به نحو احسن آزادی بیان‬
‫را در ایران به اجرا درآوردهاند! تازه گیرم که آزادی بیان بدون طرح تهمت را بپذیریم‪ ،‬مصاداق ایان تاوهین‬
‫چیست؟ چه کسی باید مشخص کند که توهین و تهمتی صورت گرفته؟ چه طور میشود سنگ آزادی بیاان‬
‫را به سینه زد و انتظار داشت به کسی برنخورد!؟ آن هم در کشوری مثل ایران کاه تناوع آرا و عقایاد در آن‬
‫بیداد میکند؟ این کوتولههای تازه از پستان رها شده غافلند که ایجاد محدودیت برای آزادی بیان جز انکاار‬
‫آن‪ ،‬معنای دیگری ندارد‪ .‬اعمال آزادی بیان در جوامع سنتی و بسته ممکن است ابتدا موجاب باروز مشاکل‬
‫شود اما چنان آزادی سیاسی و اجتماعی را بسط میدهد که در ادامه‪ ،‬آستانه تحمل مردم نیز باال میرود‪ .‬یکی‬
‫از گاردها و شعارها ی کالسیک در جوامع در حال توسعه که تازه دارند آزادی بیان را تجربه میکنند احتارام‬
‫به نظر مخالف است‪ ،‬در حالی که حتی همین احترام به مرور‪ ،‬عامل بروز ریاکاریست و اماروزه در جواماع‬
‫پیشرفته تحمل صدای مخالف را جانشینِ آن کردهاند‪.‬‬
‫برای نیل به آزادی واقعی ما ناگزیریم آستانه تحمل خود را باال ببریم و در غیر ایان صاورت ممکان نیسات‬
‫گفتمان تازهای طرح شود و در برابرش اینرسی ایجاد نشود‪ .‬بی شک عده بزرگی که تولید کننده این اینرسی‬
‫هستند همان کسانی خواهند بود که ادعا خواهند کرد به آنها و عقیدهشان توهین شاده اسات‪ .‬مگار هماین‬
‫اینرسی در ایرانِ دهه شصت به مرور آزادی بیان را دچار تنگنا نکرد و هار روزه دایاره محاصارهی سانساور‬
‫تنگتر نشد؟ من ماندهام چگونه مالزاده و آن مترجم ا روشنفکر کتبی جرات میکنند بادون درک مادرن از‬
‫آزادی بیان‪ ،‬تازه از آزادی بیان ادبی ا هنری بگویند که پرداختن به آن بدون درک حرفهای ممکن نیسات‪ .‬در‬
‫بررسی هر اثر هنری و یا در خوانش متن ادبی ما با تنوع تأویل طرفیم و محال است اثری خالق پدید بیایاد‬
‫و یکی از سمتهای تأویلیاش توهین و تهمت به عقیده یا گفتمانی تلقی نشود‪ .‬طرح چنین بحثهای فقیار‬
‫و قرون وسطایی یعنی ایست دادن به ادبیات خالق! یعنی مرگ هنر و به تأخیر انداختن کشف حقیقت!‬
‫جالب اینکه در بخش پرسش و پاسخ این مناظره چند سوال درست توسط حضار طرح میشود اماا ماالزاده‬
‫که دکتر هم صداش میزنند لختی درنگ بر غلطهایی که کرده نمیکند و گرداننده که او نیز دکتار اسات در‬
‫نهایت بالهت صدای واقعی را اعدام میکند تا باز مالزاده با طرح چرند جان سالم به در برد‪ .‬این وسط مان‬
‫ماندهام که چرا مترجم ا ژورنالیستِ منگ که خود را لیبرال دموکرات نامیده لختی درنگ نمیکند و خاودش‬
‫را از خماری بیرون نمیکشد! بدبختی نویسنده خالق ایرانی که سانسور دارد لهش میکند این اسات کاه باا‬
‫‪134‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫چنین بالهتی معاصر است و سرمایهداری هم که در شناسایی ابله جماعت استادی دارد‪ ،‬تمام تریبونهاش را‬
‫در اختیارشان قرار داده است‪ .‬در مناظره مذکور به ظاهر دو نماینده از دو طیف شرکت کرده بودند که یکای‬
‫لقب روشنفکر دینی به خود داده بود و آن یکی هم احتمالن خودش را روشنفکر مایدانسات‪ .‬باا اولای مان‬
‫کاری ندارم او بی شک ژنِ همان سانسورچی معروف دارد که خود را بنیانگذار روشنفکری مذهبی میداناد‬
‫و کارگردان حذف روشنفکران از دانشگاههای ایران بوده اما با دومی کار دارم چون فکار نمایکانم تاا ایان‬
‫اندازه بیسواد و پخمه باشد‪ ،‬به نظر میرسد او سکوت کرده تا منافع ژورنالیستیاش را از دست ندهد‪.‬‬
‫در مناظرهی مذکور دالیل و سفسطههای مالزاده آنقدر نخنما و سطحی بوده که حتی نویساندهای تاازهکاار‬
‫میتوانست مچ او را بگیرد و نگذارد از این بیش مهمل ببافد‪ .‬مترجم ا روشنفکرمآبِ این مناظره بایاد بداناد‬
‫که سکوت در برابر بالهت و میدان دادن به ارتجاع‪ ،‬معنایی جز خیانت به روشنفکری ندارد و اینها همه در‬
‫پروندهاش ثبت خواهد شد‪.‬‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سانسور ‪1‬‬

‫همهى فرهنگها گذر از راههایى را قدغن کردهاند اما تعداد این راهها در فرهنگ ایرانى بسیار است‪ .‬متاسفانه‬
‫نامِ واقعىِ شجاعت در زبان فارسى جز انحراف نیست‪ .‬اگار از راهاى باروى کاه دیگاران نرفتاهاناد قاانون‬
‫خطاکارت مىخواند و دین گناهکار! در زبان فارسى دو واژهى خطا و گناه تقریبن مترادفناد! بادون ساعى و‬
‫خطا تقریبن هیچ پیشرفتى حاصل نمىشود اما ما از خطا مىهراسیم چون گناهکاران در نهایت مقایمِ جهانم‬
‫مىشوند! البته روشنفکرىِ چپِ ایرانى یک قدم از روشنفکرىِ مثلن مسلمان جلوتر است چاون اعتقاادى باه‬
‫گناه ندارد اما بالفاصله یک قدم عقب مىرود زیرا خطا را یککاره با خیانت اینهماان ماىکناد! اگار قصاد‬
‫دارى حرکتى بزنى و کارِ تازهاى بکنى اما دودلى! سرِ جات بتمرگ! تکان نخور! چون اگر خطا کنى خیانات‪-‬‬
‫کارت مىخوانند! براى همین ما در ایران روشنفکر رادیکال نداریم‪ ،‬در عوض یاک مشات سوساولِ فکارى‬
‫داریم که تنها با عشوههاى رادیکالیستى خودشان را شیک کردهاند؛ اینها خطر نمىکنند‪ ،‬به زندان ماىروناد‬
‫چون مشهورتر مىشوند؛ همهشان هم مدام سنگ آزادى را به سینه مىزنند اما فقط آنقدر آزادت مىگذارناد‬
‫که مثل آنها بروى‪ ،‬مثل آنها باشى و در نهایت خروج از رسومِ خود را خیانت مىدانند‪ .‬براى هماین اسات‬
‫که معتقدم اینها آزاد نیستند چون خطا نمىکنند و تنها به همین دلیل مطلقن روشنفکر نیستند‪ .‬کسى که خود‬
‫هیچ کار نمىکند اما فقط انگ مىزند حتى اگر کراوات بزند مالست! اینها حتى درکاى از درسات ندارناد‪،‬‬
‫فقط آن را طوطىوار از بر شدهاند چون سنیت یادشان داده به سنیت وفادار باشند‪ .‬متاسفانه اغلب غافلناد کاه‬
‫جاى بد و خوب مدام عوض مىشود‪ ،‬بسیارىشان هم آدمهایى هستند درست و اخالقى! اما هام درسات و‬
‫هم اخالقشان را باید گرفت گایید چون فکر نمىکنند؛ مدام همان قبلى هستند و تازه نمىشوند‪ ،‬یکى‪ ،‬دوتاا‬
‫‪ ...‬هزارتا!؟ تقریبن همهشان اینگونهاند‪ ،‬مشهورترینشان مذهبىتر از گمنامترین! بسیارىشان براى پاسدارى‬
‫از همین سنت سیاسى بارها رفتهاند زندان و قهرمان آزاد شدهاند‪ .‬ایرانىها تخصاص دارناد تنهاا بالهات را‬
‫مشهور کنند چون متفکر خطرناک است؛ متفکر مثل آنها فکر نمىکند؛ متفکر اصالن از آنهاا نیسات‪ ،‬پاس‬
‫تنهاش مىکنند و در نهایت حلقهى این تنهایى آنقدر تنگ مىشود که "خلیل ملکى" دق مىکند؛ هدایت از‬
‫‪135‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫بیف فرار کرده‪ ،‬مىرود بوفش را در هند دربیاورد‪ ،‬آن هم بیست ا سى نسخه! مسخره نیست!؟ هاى نگوییاد‬
‫فالنى قلمت عالىست‪ ،‬فقط بنویس! این حرفها ربطى به قلم ندارد‪ ،‬درد است که دارد ضجّه مىکناد‪ .‬آرى!‬
‫اگر آزاد نیستیم که آزاد باشیم‪ ،‬اگر آزاد نیستیم که اشتباه کنیم پس آزاد نیستیم‪ ،‬نخواهیم شد‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سانسور ‪2‬‬

‫تفکر‪ ،‬در هیجان‪ ،‬در شادى‪ ،‬در ارگاسمى دائمى شکل مىگیرد‪ .‬فقط در تنبخشى به فحشاست که ماىشاود‬
‫مخفى را فاش کرد‪ .‬یک عده از تن مىترسند‪ ،‬از تماشاى عریانى شرم مىکنند‪ ،‬کس را شرمگاه نامیدهاند‪ ،‬کیر‬
‫را کردهاند آلتِ شکنجه و عشقبازى را درست صرف نمىکنند‪ .‬از آن مىترساند و بارایش چنادین متارادف‬
‫ساختهاند تا لذت را طرد کنند‪ ،‬براى همین کردن و گاییدن حاال دیگر بارى دارد شدیدن مرداناه و تهااجمى!‬
‫در حالى که خشونت فقط در عشقبازىست که با مهرمانى اینهماان ماىشاود‪ ،‬چاون لاذتى دارد شادیدن‬
‫آسمانى! خدا مهربانى و خشونتِ توأمان است‪ ،‬خدا لذت است‪ ،‬آدرنالین است و تنها در ارگاسام اسات کاه‬
‫حضورى غایى دارد‪ .‬مالها خدا را نمىفهمند‪ ،‬خود را نمىشناسند و به من ایراد مىگیرند "چرا چناین ماى‪-‬‬
‫نویسى؟ چرا دائم از کلمات کافدار بهره مىگیرى؟ و تأکید دارند من هم این کلمااتِ عزیاز را از صافحاتم‬
‫تبعید کنم‪ .‬آنها هرگز تبعیدى نبودهاند‪ ،‬نمىدانناد چاه دردى دارد دورى از زباان‪ ،‬از ماادر‪ ،‬از وطان‪ .‬آنهاا‬
‫شکنجهگرند؛ زن و مرد‪ ،‬چپ و راست هم ندارد‪ ،‬همه مىخواهند کیر در متون فارسى نباشد‪ .‬از کاس شارم‬
‫مىکنند‪ ،‬کون را باسن مىخواهند و اینگونه تبعیدش کردهاند‪ ،‬براى همین سانسورِ بزرگ است کاه دائام باه‬
‫این سه کلمه فکر مىکنند‪ .‬مىگویند عبدالرضایى مدام پردهدرى مىکند در حالى که من فقط پردههاا را کناار‬
‫زدهام تا باد بیاید و نسیمى خنک زندگى بیاورد‪ .‬آنها معاصرِ مرگند! من زندگى مىخواهم؛ یک زندگى براى‬
‫همه‪ ،‬براى نسل تازهاى که دارد در عنفوانِ جوانى مىمیرد‪ .‬من حتى براى طلبهاى کاه در حجارهاش جاز باه‬
‫خودارضایى اشتغال ندارد دلم مىسوزد‪ ،‬حتى براى همین مال که پرواز را باا تماشااى تناى چناین تراشایده‬
‫تجربه مىکند‪ .‬امامِ زمان منم اما آنها امام را کنار مىزنند تاا زماانش بیایاد‪ .‬هایچ حاورى در کتابِ مقادس‬
‫حجاب ندارد؛ تنِ هیچ غلمانى شورت نکردهاند‪ .‬آنها اینجا بهشت را مىکشند تا به بهشات برساند و ایان‬
‫جز بالهت نیست‪ .‬من لخت مىنویسم تا ریا‪ ،‬تا مخفىکارى بیش از این تبلیغ نشود‪ .‬آنها کاه نماىخواهناد‬
‫این کلمات باشد‪ ،‬مجرى سانسورند‪ .‬آنها که اخالق را سانسور معنا مىکنند بویى از اخالق نباردهاناد‪ .‬ایان‬
‫روزها ایرانیانى را مالقات کردهام شدیدن ندید بدید! پسران خوشرویى که از آداب رقص هیچ نمىدانساتند‬
‫و چون ورزایى حشرى زده بودند به کالبها و دیسکوهاى ترکیه! اول از رفتارى که ترکها با آنها مىزدند‬
‫‪138‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫بدم آمده بود بعد ولى بهشان حق دادم؛ سانسور آن فرهنگ بزرگ را فلاج کاردهسات‪ ،‬مان دلام ماىساوزد‪.‬‬
‫سانسور یک ملت بزرگ را کشتهست‪ ،‬من غمگینم! در ترکیه پسران جوان ایرانى از دم عارب بودناد‪ ،‬کااش‬
‫مىتوانستم همیشه آنجا بمانم و براى جوانىِ ایرانىها جاکشى کنم‪ ،‬واقعن غم انگیز است! جواناانِ خاوش‪-‬‬
‫روى کشورم جز عربده‪ ،‬جز شیهه‪ ،‬جز خشونتِ جنسى حرفى براى گفاتن نداشاتند‪ .‬عشاق ورزیادن را یااد‬
‫نگرفتند‪ .‬دلم سوخت براى دختران وطنم که مجبورند یک عمر زیر اخالقى چنین بدوى بخوابند‪ ،‬پس ناچارم‬
‫چنین بنویسم‪ .‬عشق بازى طبیعىست‪ ،‬سکس بدیهىست‪ .‬دشمن من حاال دیگار فقاط ماال و اخاالق عرباى‬
‫نیست‪ ،‬از روشنفکرهایى که اخالق را حذف طبیعى و طبیعت و سکس معنا مىکنناد بیشاتر انزجاار دارم؛ از‬
‫آنهایى که مىخواهند کس حذف شود تا عجیب بماند‪ ،‬کیر نباشد تا عقدهاىتر شود‪ .‬از این سانسورچىهاى‬
‫بى شرف و وطنفروش متنفرم!‬
‫آنهایى که مىخواهند آوانگارد بنویسند‪ ،‬بدانند وقت است شدیدن کیرى بنویسند‪ ،‬تا مىتوانند کاسنویساى‬
‫کنند و محکم توى گوشِ سانسورچىهاى جاکشى بزنند که نمىخواهند این کلمات در صفحه زندگى کنند‪.‬‬
‫دیگر ور رفتنِ صرف با شکل و شمایل کلمات شدیدن کالسیک شده‪ ،‬باید به درون زد‪ ،‬به درونِ متن! حااال‬
‫دیگر جهان جاى دیگرىست‪ ،‬کلمات بیچارهتان را بیرون بکشید از اصطبلهاى بوگندو!‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سانسور ‪3‬‬

‫مدتی است هر جایى شعرخوانى یا سخنرانى دارم‪ ،‬دربارهی بیوگرافىام چیزى نمىگویم‪ .‬امروز که در "سیتى‬
‫یونیورسیتى" برنامه داشتم‪ ،‬یادم رفت به مجرى بگویم درباره گذشتهام چیزى نگوید‪ .‬ناکس قبال از ایانکاه‬
‫صدایم بزند یککاره گفت‪ :‬على شاعر ایرانیست‪ ،‬پانزده سال است که در تبعیاد باه سار مایبارد و انتشاار‬
‫کتابهایش در ایران سیزده سال ممنوع بوده‪ ،‬تا اینکه دو سال پیش از ممنوعیت درآمد و چهارتایش منتشار‬
‫شد و پس از سه ماه دوباره جمع شدند و حاال باز ممنوع القلم است!‬
‫آدم واقعن ضایع مىشود آن هم در قرن بیست و یکم! اینجور وقتها من باه جااى بوفالوهااى جمهاورى‬
‫اسالمی خجالت میکشم‪.‬‬

‫فوریه ‪3102‬‬
‫‪141‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫بسیجی فرهنگی‬

‫بسیجى چم و خم بسیار دارد اما پرچم ندارد؛ بسیجى پدر بىشمار دارد اما وطن ندارد؛ بسیجى عوض نمى‪-‬‬
‫شود‪ ،‬عوضىتر مىشود! سانسورچى‪ ،‬سانسورچى مىماند و تا دمِ مرگ‪ ،‬ویروسِ حذف همراهىاش خواهاد‬
‫کرد‪ .‬بسیجى عمرى خودش را سانسور کرده است‪ .‬اصلن عمرى یک نفر دیگر باوده و جاز فرصات طلباى‬
‫نبوده است‪ .‬بیخود نیست که هیچ مخالفتى را برنمىتابد؛ همه را سانسور مىکند‪ .‬پاس بااورش نکنیاد اگار‬
‫اخیرن مدعىِ آزادىست‪ ،‬واکس را باور نکنید! آیا کسى که فکرش‪ ،‬ذکرش‪ ،‬لحن و خیال و ساکناتش‪ ،‬حتاى‬
‫سایز ماتحتش بسیجىست مىتواند علیه بسیج و فرهنگ بسیجىها قیام کند!؟ بسیجى دیاروز نادارد‪ ،‬اماروز‬
‫ندارد‪ ،‬فردا هم نخواهد داشت‪ .‬بسیجی اگر وقتش سر برسد به آقاش انگ مىزند و مادرش را هم مىفروشد‪.‬‬
‫کسى که با مادرِ خود زنا کند با شماها چهها مىکند‪ .‬بسیجىِ او نشوید که فیک است‪ ،‬کیچى اسقاطىست که‬
‫در مدیاها روسپىگرى مىکند‪ .‬او تن به لواط مىدهد براى شهرت؛ جان مىدهد براى تریبون و در حالى کاه‬
‫مردم جز ماشینِ خودارضاییاش نیست مدام از آن مىگوید؛ چون فقط بالهت است کاه ارضااش ماىکناد‪.‬‬
‫بسیجى نابغهى فرصت طلبىست پس فرصت از دست ندهید! همانطورى که یک تودهاى تا دمِ مرگ توده‪-‬‬
‫اى مىماند‪ ،‬بسیجى هم بسیجى مىمیرد‪ .‬خیال نکنید که فاطى کماندو‪ ،‬ژاندارک مىشود‪ .‬بسیجىها مثل توده‪-‬‬
‫اىها هواى هم را همیشه و همه جا دارند‪ .‬این اواخر داشتم با یک بسیجىِ سابق که حااال چگاوارا شاده در‬
‫کاون گاردن قدم مىزدم که موبایلش زنگ خورد؛ چند دقیقهاى حرف زدند و بعد با من دسات داد و گفات‬
‫مىرود خانمى را که حتى در لندن به شغل شریف فاطى کماندویى مشغول است ببیند! من کارى به جاکشىِ‬
‫بسیجىها ندارم‪ ،‬به ریاکارىشان کار ندارم‪ .‬در جهان مدرن حتى به قاتل عفو مىخورد اماا باه سانساورچى‪،‬‬
‫این بسیجىِ بالفطره‪ ،‬فقط باید تجاوز کرد‪.‬‬
‫‪141‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ریخت و پاش فرهنگی‬

‫وقتى خواندم مال حسن روحانی در مراسم گشایش نمایشگاه کتاب امسال گفته "من بارها در دولت گفتهام‪،‬‬
‫به وزیر ارشاد هم گفتهام‪ ،‬نظر من این است باید کارها را به صاحبنظران واگذار کنایم‪ .‬ایان کتااب خاوب‬
‫است یا بد‪ ،‬قابل چاپ است یا نیست را به انجمن نویسندگان و ناشران واگذار کنیم" یککاره زیر لب گفتم‬
‫اى جاکش و بعد روى کاغذ نوشتم از روزى که آمده با حرف بى عمل و این قلم کسشعر همه را کیر کارده‬
‫اما بعد یادم آمد دیشب به عشقم قول دادم که دیگر کیرى ننویسم‪ ،‬پس رفتم سر سطر سراغ جااکش‪ .‬دیادم‬
‫جا ندارد جاکش آنجا تهِ اولین جملهى پرتابى خوب نشسته بود‪ ،‬ولش کردم پریدم دست کسشعر را محکم‬
‫گرفتم تا از جملهى چهارم بیندازمش بیرون‪ ،‬اما کیر از دو تا کلمه آن طرفتر محکم زد روى دساتم‪ ،‬داد زد‬
‫خجالت بکش پسر! فقط مانده بود تو هم سانسورچى شوى!‬
‫برخى کارها نشد دارد‪ ،‬نمىشود! خوشگلترین بهار دنیام! هر وقات رهبار و رئایس جمهاور و بااقىِ کاون‬
‫نشورها فقط قال نکردند و مردم را غال نگذاشتند‪ ،‬من هم قول مىدهم که فقط قول ندهم آن وقت کاوس و‬
‫کون و کیر که سهل است حتى جلوگیرى مىکنم از ورود کاف به متن و دیگر گاف نخواهم داد‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪142‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫من آدم خوبهى ماجرا نیستم‬

‫من یک لذت طلبم‪ ،‬کارى را مىکنم که از آن لذت مىبرم؛ برایم مهم نیست بقیاه چاه فکار کنناد‪ .‬باراى دل‬
‫خوشکنک نیست که مىنویسم‪ ،‬اگر حال نکنم محال است دست به قلم ببرم‪ .‬ایران که بودم سرم درد مىکرد‬
‫براى اینکه پوزِ نویسندگان مرتجع را بزنم‪ ،‬تخصصم هم خراب کردنِ جلسات شعر و دوئل کردن با شاعران‬
‫پیشکسوتى بود که حاال دیگر محافظهکار شده بودند‪ .‬از این جدلها واقعن لذت ماىباردم‪ ،‬حااال نماىبارم!‬
‫همین که مىبینم در این جهانِ سراپا زپِرتى یکى مىنویسد‪ ،‬در نگاهم مىشود محترم! هر کارى که از دساتم‬
‫بربیاید براش مىکنم‪ ،‬یک طورهایى این روزها هر که مىنویسد عضوى از خانوادهام مىشاود‪ ،‬باراى هماین‬
‫وقتى گالهاش را وا مىکند و مىریند‪ ،‬سکوت مىکنم‪ .‬با پوززنى و دل شکستن دیگر حال نمىکنم‪ ،‬بارعکس‬
‫اگر بتوانم به او کمک کنم یا سببِ شادمانىاش شوم حالِ اصیلِ انگلیسى مىبرم‪ .‬مهربانى حاال تنها آیینىست‬
‫که بدان باور دارم و اگر توى دهنِ یک مشت سوسولِ سیاسى نمىزنم که در برابرِ منِ کاارگر کاه در حاینِ‬
‫آچارکشى از سقف افتاد و تا پاى فلجىِ مطلق پیش رفت براى این است که ماىدانام چقادر قاقناد! مقابالِ‬
‫مالزادهاى نوتودهاى که پدرش سنگینتر از عبا هرگز بارى نکشید‪ ،‬من یکى دهان نیستم‪.‬‬
‫من تهِ انزلى محلهى لنگرود متولد شدم؛ جایى که بهش مىگفتند لیآن شامپو! تا هیجده ساالگى هام لینچاانِ‬
‫محلهمان بودم چون آنجا هر که بزن بهادرتر بود بیشتر ازش حساب مىبردند‪ .‬با ایانکاه درسام عاالى باود‬
‫مسئوالنِ مدرسه از دستم ذله شده بودند‪ .‬آب اکسیژن مىانداختم توى بخارىِ نفتىِ کالس و وساطِ تادریسِ‬
‫بینشِ اسالمى‪ ،‬منفجر مىشد و معلم تریاکىِ بیچاره هم مثل جت از کالس مىپریاد بیارون‪ ،‬خیاال ماىکارد‬
‫میگهاى عراقى حمله کردهاند‪ .‬واى چه حالى مىداد! گروهى تأسیس کرده بودم به اسمِ "فولیش بویز"‪ ،‬هار‬
‫که را به دسته راه نمىدادم مگر اینکه با موفقیت تست خفنش را پاس کند؛ مثلن مىگفتم برود در خیاباان و‬
‫کونِ التِ معروفى را بگیرد‪ ،‬بعد هم طرف خونین و مالین مىآمد و مىشد عضوِ گاروه! از ایان کاار واقعان‬
‫لذت مىبردم‪ .‬موتور کراسِ قراضهاى داشتم که وقتى روشنش مىکردم صداى هلیکوپتر مىداد‪ ،‬دقایقن دوى‬
‫بعد از ظهر سوارش شده‪ ،‬بعدِ گذر از هر کوچهاى‪ ،‬از تمام سرهایى که چرتشان پاره شاده باود و حااال از‬
‫پنجره زده بودند بیرون‪ ،‬فحش مىریخت‪ .‬خب از آن اکتِ سادیستى آن زمان واقعن لذت مىباردم‪ .‬هفتاهاى‬
‫‪143‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫الاقل دو بزنبزن راه مىانداختم و کارِ پدرِ بیچارهام هم این بود که پول خرج کند رضایت بگیرد‪ .‬بارِ آخارى‬
‫که دعوا کردم تازه در کنکور سراسرى قبول شده بودم و با بقیه آشخورهاى دانشگاه صانعتى خواجاه نصایر‬
‫رفته بودیم اردوى دانشجویى! یک رشتى هم در اردو بود که لهجهى غلیظى داشات‪ ،‬بچاههااى تهاران هام‬
‫دورهاش مىکردند و دستش مىانداختند و به او مىخندیدند‪ .‬من هم به مادرم که خداى جهان بود قاول داده‬
‫بودم در شهر غریب دیگر دعوا نکنم تا اینکه کوروش که بچهى نازى آباد بود و بعدها رفیق جاان جاانىام‬
‫شد‪ ،‬یک روز آن رشتىِ مظلوم را دست انداخت و جلوى چند دختر ترگل ورگلِ دیگر‪ ،‬مرا که داشاتم ماى‪-‬‬
‫گذشتم صدا زد و شروع کرد به لیچارگویى! نمىدانم چه شد که یکهو دماغِ پانج شاش نفرشاان شکسات و‬
‫پدرم پولها خرج کرد تا رضایت گرفت‪ .‬با اینهمه همان اول کار‪ ،‬کمیته انضباطىِ دانشگاه یک تارم تعلایقم‬
‫کرد‪ ،‬من هم دست از پا کوتاهتر برگشته بودم لنگرود و مادرم دیگر مرا نمىدید‪ .‬خالصاه مجباور شادم زیار‬
‫ورقه اى به جانش قسم بخورم و امضا کنم که اگر سرم هم برود دیگر کسى را نزنم‪ .‬بعد از آن قورباغهها هم‬
‫هفتیرکش شدند مثل این سالها که شاعرکها سرم را دور دیدهاند و هر چه دل تنگشان مىخواهد علیه من‬
‫مىنویسند‪ .‬یک وقتهایى نمىصرفد‪ ،‬حال نمىدهد! هى نپرسید چرا فالنى را لت و پار نمىکنى؟ حال نمى‪-‬‬
‫دهد‪ ،‬آدمها بزرگ و کوچکشان حقیرند‪ .‬زیادى جدى گرفتهاند‪ ،‬هنوز پى به عظمتِ بدبختىشاان نباردهاناد‪.‬‬
‫دلم براى همهمان مىسوزد‪ ،‬وگرنه عرفان سیخى چند!؟ من آدم خوبهى ماجرا نیساتم! فحاش خاورم دیگار‬
‫ملس شده‪ ،‬دیگر قبول کردهام عالم‪ ،‬عالمِ اسباب است‪ ،‬نمىخواهم مثل بقیه اسابابِ باازى شاوم‪ .‬بزرگتارین‬
‫دشمن من مدام حسادت بوده؛ حسادتى که بعدها منجر به وقاحت شده است؛ دوست و دشمن‪ ،‬پیر و جوان‬
‫هم ندارد‪ .‬من یاد گرفتهام دوستىهاى آبکى و دشمنیها را باور نکنم‪ ،‬یاد گرفتهام در غار تنهایىام بنشاینم و‬
‫روى کتابهام بخوابم‪ ،‬به تحقیق و تفکر و تمرین معتادم‪ .‬آنچه من امروز مىبینم‪ ،‬منظرىسات کاه باه ایان‬
‫زودىها به دیدِ آنها درنمىآید‪ .‬اگر نظرى مىدهم نتیجه سالها تنهانشینى و تحقیق است‪ ،‬روى هاوا حارف‬
‫نمىزنم‪ ،‬براى هر چه نوشتم مدرکها ارائه دادهام‪ .‬براى درکِ چیستایى‪ ،‬مثل خیلىهاا باه کاتاالوگى ویکای‪-‬‬
‫پدیایى رجوع نمىکنم‪ ،‬جان و جوانى گذاشتهام که بدَرکم! به جوانى گفتم به درک! تا بمانم! خیلىها مال این‬
‫زمانند‪ ،‬من اما ناگزیرم که بمانم‪ ،‬حاال هى سقلمه بزنند‪ ،‬هى با ایما و اشاره تیکه بیندازند‪ ،‬که چى!؟ اگر این‪-‬‬
‫طور است پس چرا هنوز از دریافتها و تفکراتِ من نشخوار مىکنند!؟ بى شک تنها مخالفتِ کسى را بااور‬
‫مىکنم که اول ایدههاش مالِ خودش باشد؛ یعنى ابتدا خودش را از دریافتهام مستقل کند‪ .‬به زحمت ماى‪-‬‬
‫شود الى پاى اینها یک دودول پیدا کرد‪ ،‬هنوز با کیرِ من جلق مىزنند! فکرى اگر ماالِ خاود دارناد بیایناد‬
‫وسط‪ ،‬در خانهى من که نمىشود مرا به خانهى من مهمان کرد‪ .‬دنیا آنقدر بزرگ است که دیگر محال است‬
‫کوچک شوم و به هر که پاسخ دهم‪ ،‬واقعن دلم به حالشان مىسوزد که نمىخوانند و مدام نمىدانمهاشان را‬
‫جار مىزنند‪ ،‬نه! عارفبشو نیستم! اطوارِ عارفانه ندارم ولى هر چه پیشتر مىروم از ادعام کاسته مىشاود و‬
‫تنها کار‪ ،‬کار‪ ،‬کار مىکنم مثل تراکتورى که بیابانى بایر پیشِ رو دارد‪ ،‬البته گاهى چون حلزونى که دور هایچ‬
‫‪144‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مىچرخد سر از الک در مىآورم و یافتههام را در چشمهاى جوان مىریزم چون دستِ خودم نیسات‪ ،‬معلام‬
‫آفریده شدهام‪ .‬جوانترها گناهى ندارند‪ ،‬دوست ندارم مثل من قربانىِ بالهت شوند‪ ،‬بعد از اینهمه سال کاار‪،‬‬
‫نیک مىدانم جز روشنگرى و پخش شعر و شعور هیچ اکسیونى کارساز نیست‪ .‬حاال آنها هاى بنالناد ولاى‬
‫شکى ندارم اگر مستقل باشند باید سالها بتازند تا به اینجایى که ایستادهام برسند‪ .‬من که در بالماسکههااى‬
‫تلویزیونى و با اظهارِ فضلهاى پاپتى اسمى نشدم‪ ،‬آنها خودشان را براى شهرتى جر مىدهند که من به نوعِ‬
‫شعورىا ش‪ ،‬در بیست و یک سالگى دست یافتم‪ ،‬تلخ بود! زندان بود‪ ،‬بیخاود نباود کاه بعاد از آن بادل باه‬
‫پارتیزانى شعرى شدم‪ ،‬مثل خیلىهاشان تازه امروز سر از تخامِ مخالفات درنیااوردهام‪" .‬جامعاه" و "جناگ‬
‫جنگ تا پیروزى" را در ایران نوشتم که هنوز بى مانند مانادهاناد‪ .‬خالصاه مان گاردهاام عاوض شاده‪ ،‬آدمِ‬
‫دعواهاى حقیر نیستم‪ ،‬واقعن نیستم‪ ،‬نیستم‪.‬‬
‫‪141‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫زندگی غیرمذهبیست‬

‫محمد و موسی‪ ،‬بودا و عیسی‪ ،‬شاید اینها همه پیشترها عشقشان را پخش میکردند‪ ،‬گلی بودند کاه باوی‬
‫خوش میداد‪ ،‬حاال ولی بی شک پالسیدهاند‪ .‬البته این خصلت قدیم است‪ ،‬باید دوباره عشقی تازه پخش کرد‬
‫و نفرت را کنار زد‪ .‬نفرت نشان بیمار و عشق عالمت سالمت است‪ .‬متاسفانه این روزها این هار دو باا هام‬
‫عجین شدهاند و معمولن آدمهای امروزی عشقشان را با نفرت نشان میدهند‪.‬‬
‫زندگی غیر مذهبیست‪ ،‬پر از سیب است‪ ،‬پس آزادی را تبلیغ میکند‪ .‬جامعه اما به شدت مذهبیست‪ ،‬نمی‪-‬‬
‫خواهد سیب را گاز بزنی‪ ،‬میگوید نگاهش کن تا پالسیده شود‪ ،‬وقتی که از شاخه افتاد ماال خاودت! دیان‬
‫آدمی را فقط الیق مرگ میداند و دیگر هیچ! محمد و موسی سادیست بودند‪ ،‬مسیح و بودا مازوخیست‪ ،‬پس‬
‫اینها هیچ فرقی با هم ندارند چون مسلمانها و مسیحیها‪ ،‬با اینهمه فرق‪ ،‬هر دو مازوخیستند! این هار دو‬
‫سیب را گناه میدانند و آدم را‪ ،‬آدمی را اینطور تحریف کردهاند‪ .‬به جرم عاشقی ما را از بهشت برین رانده‪-‬‬
‫اند که بر این جهنم که زندگیست برینیم! برده ا سربازانی به جنگ فرستادهاند با کونِ گُهی! این را من نمی‪-‬‬
‫گویم‪ ،‬اینهمه دین فریاد میزند! دین عشق را فقط الیق یک موهوم که هرگز حاصل نشود مایداناد‪ ،‬راهای‬
‫پیش پایمان گذاشته که مقصدش فقط نرسیدن است‪ .‬اگر ببیند که عاشق کسی شدهای برای اینکه باز بارده‪-‬‬
‫ات کند اول شیرت هم میکند‪ ،‬میگوید آفرین! تو استعداد زیباپرستی داری و زیبایی بزرگ‪ ،‬خداست! عشق‬
‫برای دین خطرناک است چون فقط عاشق است که میتواند عصیان کند‪ ،‬برای همین است که قدغنِ بازرگ‬
‫در ایرانِ اسالمی فقط عاشقیست‪ .‬میگویند برو زنی را برای نیم ساعت هم که شد صیغه کن و ایان فحشاا‬
‫نیست چون داری با اجازهى خدا میکنی! در واقع خدا را بهانه میکنند کاه عشاق را تخریاب کنناد‪ .‬عشاق‬
‫خطرناک است چون به آدمها فردیت میدهد‪ ،‬مسجد که فرد نمیخواهد‪ ،‬در مسجد اگر فرادا بخوانی پایش‪-‬‬
‫نماز شاکی میشود‪ .‬مسجد جماعت میخواهد؛ مردمی میخواهد مدام در رکوع و رکود!‬

‫مسجد شما را جمع میخواهد آن هم فقط در مسجد و برای خدا که در واقع هماان خطیاب ا سیاساتمدارِ‬
‫قدیمیست! بى شک باعث و بانیِ جداییِ آدمها فقط دین است‪ .‬چرا ما از عربها دل خوشی نداریم؟ تماام‬
‫‪145‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دولتها دینی هستند چون اگر دین نباشد مرزها از بین میروند و دیگر کشوری در کار نخواهد بود کاه بار‬
‫آن حکومت کنند‪ .‬چرا مردم هیچ دو کشور همسایهای با هم خوب تا نمیکنند؟ فرانسویهاا از انگلیسایهاا‬
‫حسابی شاکیاند چون مسیحیت این را میخواهد! دلیل دعوای هندیها و پاکستانیها فقط نزاع بین محمد و‬
‫بوداست‪ ،‬این یکی زیرشکم را فرخنده میکرد آن یکی هم شکم را گنده!‬
‫‪143‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی حکمت‬

‫حکمت خودش را ثابت نمىکند؛ حکم و حکومت نمیکند‪ .‬حکمت مثل رودخانهست؛ در یک نظر ثابت باه‬
‫نظر میآید اما دمى هم نمیتواند ثابت بماند‪ .‬قطعن اگر موسی دوباره بیاید دیگر آن ده فرماان را نمایدهاد‪.‬‬
‫حتی مرتاضی که در پریودی طوالنی نقش درخت ایفا میکند در هزار مکان ذهنی سیر دارد‪ .‬تغییار و تحاول‬
‫سرشت اصلی زندگیست‪.‬‬
‫آنوقتها که زبان میخواندم دختری پولیش در کالس داشتیم که به جد سکسی بود‪ .‬یک روز دلم خواسات‬
‫تانیا را به قهوهای دعوت کنم‪ ،‬پرسیدم بعد از کالس کجا میروی؟ گفت منتظرم مرا ببرند! جا زدم‪ ،‬با خاودم‬
‫گفتم عجب جندهای! او را فقط باد میتواند ببرد‪ ،‬پس بای باى کردم و گذشتم‪ .‬فرداش که درس تماام شاد‪،‬‬
‫داشتم کالس را ترک میکردم که تانیا پرسید برنامهات چیست؟ گفتم اگر خوششانس باشم باد مرا به خانهام‬
‫خواهد برد‪ .‬لبخندى زد و با من آمد‪ .‬هیچ چیز ثبات ندارد؛ نیاز به اثبات ندارد؛ ما همه تغییر مىکنایم‪ .‬طارف‬
‫فالن کتابم را که در فالن دورهى جنونم نوشته شد مىخواند و مىگوید على را خوب مىشناسم و ماىدانام‬
‫عجب فالن فالن شدهاىست‪ ،‬خیلىها بودند‪ ،‬دیگر نیستند‪ ،‬هستند‪ ،‬دیگر نخواهند بود‪ ،‬حاال بماند کاه دیگار‬
‫مؤلف مرده و هرگز تمام خود را در متن جا نمىگذارد‪ .‬نوشتن مثل اثاث کشىست‪ ،‬از ذهن به صفحه‪ .‬خیلى‬
‫وقتها خیلى چیزها را جا مىگذارم‪ ،‬فراموششان مىکنم‪ .‬بعضى وقتها هم بعضى چیزها مىشکنند؛ ماثلن‬
‫جابجایى کریستال اصلن آسان نیست‪ ،‬براى همین اغلب آنچه مىنویسام‪ ،‬چیازى نیسات کاه ماىخواساتم‬
‫بنویسم‪ ،‬پس محال است یکى مرا بخواند و خوب بشناسد! تازه آنکه مرا مىخواند‪ ،‬اینجا فقاط خاودش را‬
‫پیدا میکند؛ این کلمات را فقط عقل مینویسد در حالى که من بیشتر دلم! عقل تاجر است! حساب میداناد‪،‬‬
‫مدام میشمارد‪ .‬برای همین است که میترسد؛ هرگز به کازینو نمیرود چون دلاش را نادارد؛ مادام از کناار‬
‫خطر میگذرد‪ .‬دل ولی آیندهست که دربارهاش نمیدانیم زیرا که از حساب بیرون است و تنها با احتماالتش‬
‫میتوانی ور بروی‪ .‬به فردا زدن دل میخواهد که یعنی " ‪ "cor‬و این همان ریشه التاین کلماه "‪"courage‬‬
‫‪148‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫است‪ ،‬زیباست نه!؟ حاال آیندهای در کار نیست اما هنوز وجود دارد چون حاالست که بیاید‪ .‬دارد قطره قطره‬
‫بدل میشود به حال که ریختهاندش سر گذشته که بی هیچ حالی باخته شد‪ .‬همه میبازیم اماا یاک قماربااز‬
‫الاقل حالش را میبرد‪ .‬دل قمارباز است‪ ،‬دل آیندهست اما عقل دیروز است‪ ،‬چون فقط پریروز را میشناسی‪.‬‬
‫عقل اگر به کازینو برود که دیگر عقل نیست‪ .‬برخی علیه تاریکی میجنگند‪ ،‬علیه سایاهی مایجنگناد! ناور‬
‫نمیشوند‪ ،‬از نور دعوت نمیکنند‪ ،‬منتظرند خودش بیاید! نور و ظلمت‪ ،‬تاریکی و روشنی‪ ،‬همیشه وردِ زباان‬
‫دوآلیستهاست‪ .‬اینها البته دانش دارند اما هوش ندارند‪ ،‬هر چه خواندهاناد بای هایچ ساوالی داخال انباار‬
‫حافظه کردهاند‪ .‬سیاه را رنگ میشناسند؛ از آن متنفرند! سیاهی رنگ نیست بلکه برآیندى از تصادم و همهمه‬
‫ابلهانه رنگهاست‪ .‬تاریکی رنگ زمینه هستی نیست‪ ،‬ماهیت هستیست‪ .‬تاریکی وجاود نادارد‪ ،‬نمایتاوانی‬
‫حذفش کنی‪ .‬فقط باید نور را دعوت کرد‪ ،‬المپ را خاموش کن‪ ،‬اتاق تاریک نمیشود؛ تاریک باود‪ ،‬تاریاک‬
‫هست‪ ،‬خواهد بود! همه جا تاریک است؛ من‪ ،‬تو‪ ،‬او‪ ،‬همه تاریکیم‪ .‬برای همین مدام میترسایم! خطار کان!‬
‫المپ روشن میشود‪.‬‬
‫برخی علیه تاریکی میجنگند‪ ،‬به آن شلیک میکنند‪ ،‬تیر میخورد به دیوار‪ ،‬کمانه میکند و خود میمیرند! باا‬
‫چیزی که هرگز وجود نداشت‪ ،‬ندارد‪ ،‬نمیشود جنگید‪ .‬شکست میخوری! مشکل خودتی‪ ،‬خودت را کنترل‬
‫کن! کنتور را روشن کن‪ ،‬المپ روشن میشود‪ .‬زمین تاریک است‪ ،‬این سنگ بازرگ تقاریبن گارد‪ ،‬تاریاک‬
‫است‪ .‬فقط نور میتواند در آن نقب بزند و با تیشه به جانش بیفتد‪ .‬به نور اعتماد کن ولى باورش نکن! کسی‬
‫که اعتماد نمیکند شک هم نمیکند فقط رُلش را بازی میکند‪ .‬اعتماد امری کاملن شخصیست در حالی کاه‬
‫اعتقاد اجتماعیست‪ .‬اعتماد کن‪ ،‬حتمن پیشرفت میکنی‪ ،‬اعتقاد اما درجا زدن است‪ .‬فراموشش کن که شاک‬
‫بیاید و با خود ترس بیاورد‪ .‬ترس هم که آمد خطر کن‪ ،‬زندگیات آغاز میشود‪ .‬زندگی که آغاز شد‪ ،‬عشاق‬
‫هم با کله میآید‪ .‬مازیار فکر میکرد عاشق است‪ ،‬ورشکست که شد معشوقش رفت‪ ،‬دیگر نبود! ساناز پریود‬
‫شد‪ ،‬دلش درد میکرد‪ ،‬آنجاش را خاراند‪ ،‬دیگر نبود! بکتاش میگوید عاشق نیست من میگویم هست چون‬
‫نمیداند که هست‪ ،‬او فقط معشوقش مردهست‪ .‬معشوق میتواند نباشد اما عشق همیشه هست چاون خطار‬
‫زندهست‪ .‬پس اعتماد کن که زندگی بکنی‪ ،‬وگرنه شکى شدید پیرت مىکند‪ .‬مسلمانان مدام به آن دنیاا فکار‬
‫میکنند؛ زندگی را میکُشند که زندگی خوبی در آخرت داشته باشند؛ پرى و ملک و فرشته جهان را برداشته‬
‫اما اینها تالش میکنند که آنها را توی گور مالقات کنند‪ .‬مذهب بد نیست اما متاسفانه وجود ندارد‪ ،‬آنچه‬
‫وجود دارد فقط دروغ است‪ .‬اعتقاد زیباست اما کسی ندارد‪ ،‬چون عشق دوسات و حاالپرسات نیسات‪ .‬زن‬
‫مدام میخواهد مرد را به چنگ بیاورد اما نمیداند آنکه به دست میآورد فقط جسد است‪ .‬مرد را حسد کور‬
‫کرده چون هیچ زنی به دستآوردنی نیست‪ .‬همه دارند اعتماد را یاد میگیرند‪ ،‬به آن عقیده دارند اماا کسای‬
‫تجربهاش نمیکند‪ ،‬برای همین است که شک‪ ،‬دهن همه را صاف کردهست‪ .‬حمید میگوید به ساارا اعتمااد‬
‫دارم لخت هم که بفرستمش بیرون سالم برخواهد گشت! یعنی اگر سر کوچه یکى خاودش را بمالاد باه او‪،‬‬
‫‪143‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سالمتش را از دست خواهد داد!؟ پس تو مشکوکی حمید! فقط جای شک را با لفظ اعتماد عوض کاردهای‪.‬‬
‫اینها را عقل یاد این آدمها داده‪ ،‬کسی اهل دل نیست‪ .‬باید کمی دل کرد! عقل هوشیست کاه کاودن شاده‬
‫باشد‪ .‬در عصر ما عقل مردهست و دیگر به کار نمیآید‪ .‬حاال دیگر وقت دل اسات! اگار آن را داشاته باشای‬
‫عقلت هم به کار میآید‪ ،‬وگرنه تنها میتوانی خودت را تزئین کنی‪ .‬بگویی که دکتری‪ ،‬در حالی که قدر گااو‬
‫هم نمیفهمی‪ .‬مردم متاسفانه به دل تمرین نمیدهند‪ .‬دل خایه دارد و عقل از این فقدان چه رنجها که نمای‪-‬‬
‫برد‪ .‬دل یعنی خطر و عقل آنجا به کار میآید که خواسته باشی خطر را دور کنی؛ یعنی کاه زنادگی نکنای‪.‬‬
‫فقط زمانی که عقل برود‪ ،‬شعر میآید‪ .‬طرف چهار زانو مینشیند سر شعرم! مغزش را میگذارد سر صفحه تا‬
‫فهم کند‪ .‬ذکی! باباجان من فقط خواستم که حال کنی‪ ،‬دلت را حاضر کن! اینطور کاه تاو مایخاوانی فقاط‬
‫کارمند مىشوی‪ .‬سرودن حال کردن است! گاهی شعر که مینویسم حالش را پیشاپیش میبرم‪ .‬اصالن بارای‬
‫همین است که شاعرها اغلب دنبال حق تألیف نیستند‪ ،‬مزدشان را قبلن گرفتهاند‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫من مردمىام!؟‬

‫هنر نمایاندن است‪ ،‬اما ما هنوز داریم مخفی میکنیم‪ .‬تا کى!؟ سیاست ما مخفیست‪ ،‬اخالق و ادبیاات حتاى‬
‫دیانتِ ما مخفیست در حالى که هنر چیزی جز خیانت به مخفیها نیست‪ .‬تنها وقتى که فاش مىکنى زیبایى‬
‫به رؤیت مىرسد! خیلىها ولى این را نمىخواهند‪ .‬مردم تودهاى در حجابند‪ ،‬همه هم قربانش ماىروناد کاه‬
‫رأى بیاورند‪ ،‬خایهمالىاش مىکنند اما نمىدانند که مردم خایه ندارند‪ .‬آنها شانس نداشتند خودشاان باشاند‪،‬‬
‫سنیت خودشان را کشته‪ ،‬از تازه سر در نمیآرند‪ ،‬البته خوب میتوانند از تازه بگویند اماا خودشاان را نمای‪-‬‬
‫گویند‪ .‬آنها نمیخواهند که معمولی بنویسم اما توقیع دارند که معمولی باشم‪ ،‬مثل خودشان! شعار مایدهناد‬
‫که از طبق معمول بدشان میآید اما به طرز فجیعی معمولیاند! ریا‪ ،‬تظاهر‪ ،‬مخفىکارى‪ ،‬آدمها را قورت داده‪،‬‬
‫کسی فکر نمیکند‪ .‬البته اغلب سر در کتاب دارند‪ ،‬تا بخواهی نیچه میخوانند‪ ،‬رمبو را ستایش میکنند‪ ،‬گاهی‬
‫مثل ماریای ابرِ شلوارپوش نرم میشوند اما مایاکوفسکی را ایرانی نمیخواهند‪ .‬ایرانای بایاد مثال خودشاان‬
‫باشد معمولی! آنها همه قبرستانی هستند در یک زندگیِ مرده! در این گورستان هنوز کمین کردهاند تا زناده‬
‫یا تازهای بیاید و او را بُکشند‪ ،‬براى چى!؟ مگر مرض دارند!؟‬
‫من عاشق ایرانیها هستم اما از همهشان میترسم‪ .‬آنها فقط مرگ را به یادم میآورند و دائم قضااوت ماى‪-‬‬
‫کنند بدون آنکه تکهای از مغز را در آن دخالت دهند‪ ،‬چون فقط سنیت منطقیست‪ ،‬فقط مارگ منطقایسات‪،‬‬
‫فقط مخفی منطقیست‪ .‬آنها به طرز فجیعی معمولی هستند اما جار مایدهناد خودشاان را کاه غیرمعماول‬
‫بنویسند‪ .‬سنیت همه را در خودشان مخفی کرده کسی نمیداند که دیروز نیست‪ .‬قریابِ یاک سادهسات کاه‬
‫دارند تالش مىکنند حکومت را عوض کنند‪ ،‬نمىدانند تنها چیزى که باید تغییر کند خودشانند‪ ،‬از بقیال سارِ‬
‫کوچه بگیر تا سیاستمدار و آرتیست و روشنفکرشان‪ ،‬همه وقتى کم مىآورند سنگ مردم را به سینه مىزنناد‬
‫چون عین خودشانند و این نهایت بالهت است‪ .‬اینها همه مردم را دوست دارند در حالى کاه باراى وضاع‬
‫فالکتبارى که دارند باید از آن متنفر باشند! مردم قدیم است‪ ،‬قدیمىست‪ ،‬ربطى به فردا ندارد؛ مردم همیشه‬
‫موجب انحراف اکثریت بوده‪ ،‬مدام باعث شده دیکتاتور قدرت بگیرد؛ مردم مادرِ اکثریت اسات! ماردم قاتال‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اقلیت است‪ .‬هنرمند مردمى‪ ،‬شاعر مردمى جز شارالتان نیست‪ ،‬او دهان چاله مىکند علیه ادبیااتِ اقلیّات‪ ،‬در‬
‫حالى که مدام حق با اقلیت بوده‪ ،‬همیشه اقلیت کارى تازه کرده‪ ،‬از مردم هرگز جز قدیم برنیامده است‪.‬‬
‫باید به طرز فجیعى فردایى بود؛ هر آنچه هست آنجاست‪ ،‬آن روبرو! در پشتِ سرت هیچ نیسات‪ ،‬برنگارد!‬
‫برو جلو! فقط وقتى که به مانع برخوردى‪ ،‬ببین آن دیروزى در مواجهه با آن چه کار کرده؛ اگار پیاروز باوده‬
‫پیشنهاد بگیر اگر نه ول کن! هیچ چیز مهمتر از فردا نیست‪ ،‬نگذار سنیت دمارت را دربیاورد‪ .‬اگار پایشترهاا‬
‫یک ایسم‪ ،‬یک اسم الاقل پنجاه سال زندگى مىکرد حاال یک سال هم تاب نمىآورد و به سارعت کالسایک‬
‫مىشود‪ .‬ما در خطرناکترین دوره زندگى مىکنیم؛ اگر زود نباشى و هر لحظه خودت را نو نکنى‪ ،‬کهنه مى‪-‬‬
‫شوى‪ ،‬به همین سادگى! حاال دیگر فقط کسى مىماند که در این ماراتنِ جانفرسا دوام بیاورد‪.‬‬
‫من عاشقِ تازهام‪ ،‬یک جفت چشمِ تنوّع طلب دارم که در خواب هم باز است‪ ،‬در حالِ بازىست‪ ،‬براى همین‬
‫است که براى تحققِ آزادى حتى در کشورى آزاد چون انگلیس مىجنگم‪ .‬باید آزاد باشى‪ ،‬بازىِ دلخواهت را‬
‫بکنى؛ این عصارهى دریافتِ من از آنارشیسم است‪ .‬اخیرن شنیدهام که نوتودهاىها مدعى شدهاند آنارشیسامِ‬
‫فالنى من درآوردىست؛ آنها حق دارند چون نمىدانند که من یک ایرانارشیستم! خوشحالم که تودهاىها و‬
‫نوتودهاىها که طى سالیان‪ ،‬آنارشیسم را در ایران تحریف کردهاند‪ .‬این روزها نگرانِ تعریفِ من از آنارشیسم‬
‫هستند‪ ،‬البد مىخواهند خیانتِ خود را جبران کنند‪ ،‬این عالىست! هر چند اصلن خوشبین نیستم! آنها فقط‬
‫ترسیدهاند؛ ترسیدهاند چون مىدانند اگر ویروسِ آنارشیسم بین مردم پخش شود از فارد فاردِ آدمهاا اُباژهاى‬
‫اندیشنده مىسازد و دیگر نمىتوانند آنها را رمه بینگارند‪ .‬محمد مختارى آنارشیست نبود اما "شبان ا رمگى‬
‫و حاکمیّتِ ملى" او متنى به شدت ایرانارشیستىست‪ ،‬چون همانقدر بر فردیت تأکید دارد که ملیّت را مؤکد‬
‫مىکند‪ .‬آنها که این جستارِ او را نخواندهاند خوانشِ این فکرِ شدید را از دست ندهند‪.‬‬
‫‪112‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خدای تنوعطلب‬

‫من خدای اسالم را از نزدیک میشناسم‪ ،‬خودخواه و باهوش است‪ ،‬بیش از دو میلیارد نوکر و چاکر دارد که‬
‫باید به درد دل و مشکالت همهشان برسد‪ .‬سرش شلوغ است‪ ،‬با اینهمه به هر که او را آغاز کند گوش می‪-‬‬
‫دهد؛ مثلن برای بار اولی که در نمازش میایستی برایت وقت میگذارد و با اینکه میداند این حرفها را آن‬
‫دیگری و دیگران پیشتر گفتهاند‪ ،‬تو را تا به آخر میشنود و دربست قبولت میکند!‬
‫اما تو احمقی‪ ،‬فرداش هم نماز میخوانی؛ در واقع نماز نمیخوانی‪ ،‬ضبط صوتی میگذاری و همان حرفها‬
‫را باز تکرار میکنی‪ .‬خدا که مثل تو نیست‪ ،‬او واقعن احمق نیست‪ ،‬این حرفهاا را پایشتار شانیده‪ ،‬بارای‬
‫همین است که دیگر تو را نمیشنود‪ .‬گفتگو زیباست‪ ،‬درد دل کردن خالیات میکند اما حرف دلت را بازن‪،‬‬
‫این کلمات عربی را نه تو میفهمی‪ ،‬نه دیگر خدات قبول میکند‪ .‬احمق نباش! او را صدا بزن‪ ،‬اگر پاسخ نداد‬
‫ولش کن! اصلن برای یک بار هم که شده خودت را جای او بگذار‪ .‬ترانه محبوبت را بنشین به گوش‪ ،‬هازار‬
‫بار تکرارش کن‪ ،‬سرسام گرفتهای نه!؟ تو با خدات داری همین میکنی‪ ،‬کالفهاش کردهای‪ ،‬برای همین است‬
‫که هرچه با آن زبان احمقانه صداش میزنی‪ ،‬تحویل نمیگیرد‪ .‬بیخود نیست که خیلىها از خدا متنفرناد اماا‬
‫هنوز کافر نیستند‪ ،‬نفرت وارونه عشق است اما در تضاد با عشق نیست‪ .‬نقطه مقابل عشق ترس است‪ .‬تاو از‬
‫خدا متنفری چون میترسی‪ ،‬برای همین است که هرگز خطر نمیکنی‪ ،‬تسلیم مىمانى‪ ،‬مسلمانی! زندگی کان‬
‫که ترست بریزد‪ .‬به من مینویسند که داری اسالم را میگایی! اشتباه میکنند‪ ،‬من هرگاز چیازى را نگاییادم‪.‬‬
‫کسی که عاشق است فقط به عشقبازی اعتیاد دارد‪ ،‬نمیگاید! گاییدن یک طرفهسات‪ ،‬مان هرگاز باا جساد‬
‫طرف نمیشوم‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫خراسانِ بى شبان‪ ،‬ایرانِ بى چوپانم آرزوست‬

‫عنتر و منتر کردن چهار تا آدمِ عامى شقالقمر نیست! هم خراسانى‪ ،‬هم ایرانىها همه از دم شاهوتِ پرساتش‬
‫دارند‪ ،‬بیهوده نیست وجود آنسهمه بقعه و امامزاده و سیّدسرا در گوشه گوشهى سرزمینهامان‪ ،‬مردمى داریم‬
‫به شدّت مقلد‪ ،‬اینکه یکى جاىشان فکر کند خوراکشان است‪ ،‬بیخاود نیسات کاه جاان ماىدهناد باراى‬
‫شارالتان پنبهاى که رُلِ قهرمانشان ایفا کند‪ .‬کافىست دو تا قرِ پهلوانى بدهى در زورخانه‪ ،‬آنوقت مىتاوانى‬
‫زردمان بزنى بر سر و کلهى مردمان و همچنان عزیز و قهرمان باقى بمانى!‬
‫مچل کردنِ خیل مُنگل و اساسن دیوانه بازى یکى از شگردهاى تمام رجال ایران ا خراسانىمان از اسر بوده‪-‬‬
‫ست‪ .‬باالخره باید یک جایى کوتاه بیاییم‪ ،‬باید یاد بگیریم که اعالم کنیم فقط در همان بارهاى مىدانیم که کار‬
‫کردهایم و شیزوفرنىِ هنرىمان را که از پیامبران خود به ارث بردهایم بیش از این اپیدمى نکنیم‪.‬‬
‫سى سال است که دارم مىنویسم‪ ،‬قریب بیست سال است که به طور خصوصاى و عماومى کارگااه شاعر و‬
‫داستان برگزار مىکنم‪ ،‬از دل این کارگاهها خیلىها نام و نامى شدند‪ ،‬پس چرا حتى یکىشان سنگ اساتاد را‬
‫به سینه نمىزند؟ اولین چیزى که درونىِ آنکه با من کار مىکند مىشود‪ ،‬مرادستیزىست‪ .‬بیخود نیسات کاه‬
‫حتى یک نفر وجود ندارد که وقت یورش بالهت از من دفاع کند‪ ،‬آیا سیاههلشگرسازى کار سختىست!؟ آیا‬
‫نمىتوانم خیل آدمهایى را که هر روزه برایم کار مىفرستند گروه کرده کم کم باه پاچاه خاوارى معتادشاان‬
‫کنم!؟ اگر این کار بکنم آنوقت چه فرقى با خامنهاى خواهم داشت!؟ مگر نه این است که آنوقت به فدائیان‬
‫هر دوى ما مىگویند بسیجى!؟ مطمئنم که بین فالوئرهاى همین صفحه اینستاگرام‪ ،‬حتى یک نفر نماىتوانیاد‬
‫پیدا کنید که مرا دربست قبول داشته باشد‪ ،‬چه بسا کسان که از این مطلبم خوششان بیاید و از بعدى اعاالم‬
‫انزجار کنند‪ ،‬پس هى! تازه به دوران رسیدهى ندید بدید! نگو که من بى تقصیرم و آنها خود قالدهى مریدى‬
‫و بردِگى به گردن انداختهاند‪ ،‬تو خود نوچهبازى! در مالء مىنویسى یعنى شعار مىدهى خودتان باشاید کاه‬
‫من هم چون یکى از شمایانم اما دقیقن در همان زمان به تک تکِ بسیجىهات مأموریت مىدهاى هار کادام‬
‫دهها آى دىِ فیک بسازند و تبلیغِ امام یا دفاع از مراد کنند‪ ،‬تو حتى جى جىساز نیساتى تاا فکار کانم فمان‬
‫یعملات کار دستت داده و مىخواهى حال اصیل بسترى ببرى‪ ،‬بلکه تنها یک بسایجىساازى و بالهتاى کاه‬
‫‪114‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دارى ترویج مىکنى از قتل نفس فجیعتر است‪ .‬اگر برسد آن روز که نوچهگرى و مریدبازى از مُاد بیفتاد و‬
‫دیگر دورِ کونِ کسى خیل بسیجى موس موس نکند‪ ،‬شک ندارم که هم در ایران و هم خراسان شعر و شعور‬
‫اتفاق مىافتد و دیگر اینهمه از بالهت اجتماعى خسارت نمىبینایم‪ ،‬مشاکل فقاط خیال مریاد و نوچاه و‬
‫بسیجى نیست بلکه ما بیشتر از خدعهى مال و مراد و مرشد مىکشیم‪.‬‬
‫‪111‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مدافعان حرام‬

‫حتى اگر بپذیریم این دروغ بزرگ را که مىروند براى مردهها مىمیرند‪ ،‬یعنى تأیید کردهایام فرهناگ مارده‪-‬‬
‫پرستى را‪ .‬مرگ افسران عالىرتبهى پاسدار را نمىشود الپوشانى کرد‪ ،‬اما چرا هرگزاهرگز نشنیدهایم از مرگ‬
‫فوج سربازان ایرانى در سوریه!؟ مگر مىشود سردارى بمیرد و صدها سارباز پایشِ پاایش قرباانى نشاوند؟‬
‫سردار سلیمانى این محبوب قلبهاى ایرانى با سورىهاى حکومتستیز همان مىکند که مزدوران حزب اهلل‬
‫لبنان طى جنبش سبز با جوانان ایران کردند‪" .‬مدافعانِ حرم" نامیدهاى که باب شده تا خون تشیع باه جاوش‬
‫بیاید و ظلم حکومت ایران در سوریه توجیه مذهبى داشته باشد! مدافعان حرم! همه دارند از این نام حمایت‬
‫مىکنند بى که بدانند این قاتالن انسان مىمیرند تا دیکتاتورىِ اسد پابرجا بماند!‬
‫چو انداختهاند اگر سردارانِ سپاه در شام نجنگند داعش به ایران حمله خواهد کرد و این لطیفاه دیگار نقال‬
‫مجالس است و حتى یکى نیست دربارهى غبنى بنویسد که بر مردم سوریه مىرود‪.‬‬
‫چند سال است که با تحمیق و تطمیع هزارههاى خراسان [این مردمانِ در وطان غریاب کاه از شارِّ تبعایض‬
‫نژادى به ایران پناه آوردهاند]‪ ،‬سنگرهاى مرگ را در سوریه پر مىکنند و اینگونه زندگىشاان را ماىکشاند!‬
‫مردمى که مثلن آمده بودند نزد خواهران و برادران هم مسلکشان در ایران روى خوشِ زنادگى ببینناد! اماا‬
‫اقامت نمىگیرند مگر که اول در سوریه بمیرند و با پولى که عایدشان مىشود هم شکم خانوادهى در قرنطینه‬
‫ماندهشان سیر شود هم مرگشان موجب صدورِ ویزاى اقامتشان در ایران! تاراژدىِ مهلکاىسات؛ ایانکاه‬
‫ناگزیرى در سوریه بمیرى تا در جهنمى چون ایران زندگى کنى! آیا سزاست که ایرانى و خراسانى بمیارد تاا‬
‫دیکتاتورىِ خونخوارِ اسد زنده بماند!؟ ظلمى که جمهورى اسالمى دارد بر مردمِ سوریه مىکند تااوان دارد‪.‬‬
‫سرانجام این ورق برخواهد گشت و مردمانِ شام به خواستهشان خواهند رسید و آن وقت نه تنها از حکومت‬
‫ایران‪ ،‬بلکه از هرچه ایرانى انزجار خواهند داشت و ما همه بى آنکه در غبنى که بر آنان مىرود دخیل باشیم‬
‫بعدها تنها به جرم سکوت ناگزیر خواهیم بود که تاوان بدهیم‪ .‬سیاستهاى خارجى جمهورى اسالمى آبارو‬
‫براى ایرانىِ از اسر صلحجو باقى نگذاشته‪ .‬در نقطه نقطهى جهان ما را مقصّر مىشناسند؛ در شرق و غارب‪،‬‬
‫علىالخصوص در سوریه حتى در خراسان این وطن زبانىمان منفوریم‪ ،‬براى چه!؟‬
‫‪115‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫مرا نصیحت نکن!‬

‫نصیحت کردن مثل تجاوز کردن است‪ .‬آمده بود اینجا نصیحتم کند؛ وقتی آن بااال بار منبار نشسات دساتِ‬
‫خودم نبود یککاره کودک شدم‪ ،‬زُل زدم به لبهایی که هی باال و پایین میرفت‪ ،‬مثل یک کودک! و دقایقن‬
‫وقتی که فکر کرد تا ته فرو کرده یککاره گفتم خسته شدم‪ ،‬درِ خانه را باز کاردم و گفاتم بارو! اماا نرفات!‬
‫نشست بر کاناپهی صورتیِ چرکتاب و گفت در نوشتههای تو یک انباریست که مهمّااتش ساکس اسات؛‬
‫مواظب باش که منفجر نشود که اگر چنین شود تو اولین قربانیاش خواهی بود! گفت چرا اینهماه ساخت‬
‫میگیری؟ سکس که دیگر سخت نیست پسر! تو در انگلیس زندگی میکنی که مردمش قرنیسات دیگار باا‬
‫پدیدهی سرکوب جنسی مواجه نیستند‪ .‬با خودم گفتم چه ابلهی! نمیدانست کاه ساکس یعنای پروبلماتیاک‬
‫یعنی حل ناشدنی!‬
‫گفت سعی کن عاشق شوی که سکس را تا همیشه با عشق نگهداری و نمیدانست که سکس یعنی نزدیکای‬
‫با ناشناس‪ ،‬با ناشناخته‪ ،‬با یک دور که اگر نزدیک شود بیابانی که آن میان وجود داشته ذوب شده هر دو داغ‬
‫میشوند و این گرما بعدِ پریودى کوتاه از دست میرود‪ .‬گفت وقت اسات کاه دیگار ازدواج کنای و نمای‪-‬‬
‫دانست که دقیقن فردای شبِ ازدواج‪ ،‬پیِ هیجان یک رابطهی آزاد خواهم رفت‪ ،‬پس رفاتم و فیلمای پورناو‬
‫گذاشتم که ببیند‪ .‬گفت تو دیوانهای علی! گفتم ببین! فقط نگاه کن! ببین چاه مونگاولهاایی دساتانادرکارِ‬
‫صنعت پورنواند! تو کارگردانی! چرا به جای تولید مکرر وانمودههای سینماییِ اندوهناک‪ ،‬پایِ تولیادِ شاعف‬
‫نمیروی!؟ برو فیلمی پورنو بساز که فیلم باشد و امثال من دست از خیانت بردارند! برو تولیدِ حیله کان تاا‬
‫زوجها یاد بگیرند رابطه را گرم نگه دارند و به تکرار بدنهای لخت در چند وضع کسالتباار پایاان دهناد‪.‬‬
‫اینهمه پورنوى فاقد رُمانس و حسِ انسانی واقعن قابل تحمل نیست‪ .‬برو کاری کن کاه ماذهب و سارمایه‬
‫بیخیال شوند و اینهمه بین زن و مرد درّه نیندازند‪ .‬برو استعارهای تازه جانشین این دوآلیسامِ ضاد انساانی‬
‫کن! دوتاییهای آتش و بنزین‪ ،‬آتش و پنبه والبته شعله و جنگل‪ ،‬استعارههایی هستند که مدام در گفتمانهای‬
‫روحانیت شیعه‪ ،‬جانشینِ زن و مرد شده و برای حفظ ناموس و ایمان‪ ،‬همیشه سعی بر این بوده زن و مرد را‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تا میتوانند از هم دور کنند و با وجود تشابه بسیارِ سکس و دین‪ ،‬هر چه کاه اولای را در پساتوی خاناههاا‬
‫مخفی کردند‪ ،‬دومی را در صحنه به اکران گذاشتند‪.‬‬
‫در حالی که مقدم بهشت را در آنى به دست میدهد‪ ،‬با وعدهی بهشت در آیندهی دور‪ ،‬تالی را تبلیغ کردهاند‪.‬‬
‫همیشه مذهب به عنوان مهمترین تولید سرمایهداریِ کالسیک‪ ،‬زندانبانِ عشق و سکس بوده و در حاالی کاه‬
‫تماس با محبوب چه باالیی (خدا) و چه پایینی (زن ا معشوق) میتوانسته به طاور مساتقیم و ارزان برقارار‬
‫شود‪ .‬روحانیت با سیطره بر نقشِ داللی‪ ،‬هزینهی این ارتباط را باال برده‪ .‬شاهانِ ایرانی همیشاه ساکس را در‬
‫انحصارِ خود میخواستند پس با استخدامِ روحانیت‪ ،‬آن را برای همیشاه در اساتخدامِ خاود درآورده‪ .‬ایناک‬
‫بیش از سه دههست که با اینهمانی شاه و روحانی‪ ،‬سیاست نیز رویکردی مشابه مذهب و سکس دارد‪.‬‬
‫چرا همیشه مردها مالک بنگاههای سکس و مذهبند؟ در طول تاریخ متقاضی سکس و ماذهب فقاط مردهاا‬
‫بودهاند و زنها از این هر دو برای اغوا و کنترل جنس مخالف بهره بردهاند‪ .‬در اشتغال سکس‪ ،‬فردِ شاغل در‬
‫آنی واردِ بهشت میشود‪ ،‬مذهب اما تنها وعده میدهد‪ .‬هر دو را وقتی شعف میداناد کاه در خلاوت انجاام‬
‫شود؛ مگر نه اینکه نماز جماعت نیز به مثابهى یک عرجى یا سکس گروهی تنها در محلای خااص شادنی‪-‬‬
‫ست؟‬
‫‪118‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی سوسن تسلیمی‬

‫هرگز نشد فیلمى از آنجلو پلوس ببینم و بالفاصله شعرى ننویسم‪ .‬بعد از تماشاى بزرگراه گمشدهى لینچ هم‬
‫شعر بلند "جنگ جنگ تا پیروزى" را نوشتم‪ .‬آندرگراندِ امیر کاستاریکا هم برام شعر آورد یا اغلب کارهااى‬
‫سردِ فیلمساز کرهاى‪ ،‬پارک چان ووک که وقت تماشا در گورت مىنشاند و زندگى ماىدهاد‪ .‬باا فایلمهااى‬
‫ایرانى ولى حال نمىکنم فیلمسازهاى ایرانى در صنعت نگاه فقیرند؛ بازیگرهاشان انگاار از فکارِ فایلم هایچ‬
‫ذهنیتى ندارند مگر اینکه کارگردانى چون حاتمى یا بیضایى دستاندرکار باشد‪ .‬شعر سانسور که در ایران با‬
‫عنوانِ "مادرد" منتشر کردهام‪ ،‬کادوى مادرِ فیلمساز کالسیک ایرانى حاتمى بود؛ نقاشىهاى بیضایى را هم در‬
‫فیلمهاش به شدت دوست دارم‪ ،‬بازیگردانىاش هم غریب است؛ ماثلن باازىِ ایان زن در "باشاو‪ ،‬غریباهى‬
‫کوچک" حیرتآور است‪ .‬سوسن تسلیمى که مىگویند لنگرودى هم هست هر کارى را که باید در این فیلم‬
‫کردهست‪ ،‬هر بار هم که خواستم این فیلم را شعر کنم به محاصرهى بغضاى عمیاق درآمادم و نشاد شاعرى‬
‫بنویسم‪ ،‬گرچه بزکهاى رفتارىِ بیضایى را دوست ندارم اما نمىشود براى کارهاى مهمى که کرده دوساتش‬
‫نداشت‪ .‬بى شک او تنها فیلمسازِ روشنفکر ماست که ترس نمىنویسد‪ .‬البته وقتى ایران باودم هار وقات باه‬
‫ذهنیتِ اکبرِ از دست رفته در نمایشنامههاش گیر مىدادم‪ ،‬بیضایى را هم بى نصیب نمىکردم‪ .‬واى چقدر دلم‬
‫براى نثرِ مردافکنِ رادى تنگ شده است‪.‬‬
‫‪113‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی ابراهیم گلستان‬

‫من سالهاست در لندن زندگى مىکنم‪ .‬بارها پا داد ابراهیم گلستان را ببینم اما ندیدم‪ ،‬نخواستم! دست خودم‬
‫نیست‪ ،‬از بس خطاى باصره دارند ژنتیکى با نسل گذشته حال نمىکنم‪.‬‬
‫این چند جمله را هم مقدمه کردم که بگویم نه رابطهاى با گلستان دارم نه دوست دارم داشته باشام‪ .‬غارض‬
‫تاختن به قضاوت اخالقىست‪ ،‬هدف اعالم انزجار از اینهمه فیلم و سریالِ درِپیتىست که هر وقت کم مى‪-‬‬
‫آورد یکى از نامهاى ادبیات را خراب مىکند‪ .‬فیلمسازى که نفهمد یک تار موی آوانگاردیسم ایرج میرزا باه‬
‫هزار شاعرِ خود فروخته مىارزد و مىرود سریال شهریار را مىسازد که در مدیایى حکومتى ایرج را بزند به‬
‫درد لعنت هم نمىخورد! سینماگر ایرانى مخنیث و منفعل است؛ سینماى ایرانى جاز تاابلوى انفعاال نیسات‪.‬‬
‫ترسوها آنقدر عقبنشینى کردهاند که نیمچه تئاترى را هم که داشتیم به گند کشیدهاند‪ .‬گفتار بدنی و حرکت‬
‫هندسىِ اندام نقشی اساسی در سینما و تئاتر دارد؛ زیر مقنعه و مانتو و لباسهای مسخرهای که اینها معمولن‬
‫وقت نمایش و فیلمبردارى میپوشند‪ ،‬بدن‪ ،‬یک تبعیدیست‪ ،‬یک نفرین شدهست‪ .‬هیچ دهانی هرگاز پشات‬
‫حجاب کاری نبوده‪ .‬در واقع ما در نمایشهای ایرانی زن نداریم‪ .‬زنانی داریم کاه مارد یاا اساتتیکی کااملن‬
‫مردانه را به اجرا درمیآورند‪ .‬اگر از منظر یک "تماشاگر مخالف" با توجه به تئوری "مخاطب مقاوم" به این‬
‫نمایشها نگاه کنی میبینی که تئاتر ما به طرز فجیعی ضد اجراست‪ ،‬ضد نمایش است؛ چاون جاایی کاه زن‬
‫نباشد‪ ،‬اشاره موکدی دارد به غیبت جان و جهان متنی! میخواهم بگویم که تئاتر ایرانی صرفن اجرای قرائت‬
‫تازهای از تعزیهست و با توجه به شناختی که از تئاتر داریم‪ ،‬ربطی به آن ندارد؛ چون یک تماشاگر مخالف را‬
‫به عنوان یک مخاطب در متن مشارکت نمیدهد‪ .‬آنچه در ایران اجرا میشود نمایشنامه نیست‪ ،‬سیاستنامه‪-‬‬
‫ست‪ .‬موکد کردن ادبیات مذکر است و هدف اصلیاش دهنکجی به زن و تحقیرِ اوست؛ زنی هام کاه مثال‬
‫ابژهای اسقاطی در سینماى ایرانى بازی میکند صرفن فاحشهای عقیم است که از حداقل امکانات برای عقیم‬
‫کردن دید مردانه برخوردار نیست‪ .‬سینماى ایرانی فن اخته کردن نگاه است و به زنها یاد میدهاد مادام باه‬
‫مردها نگاه کنند‪ ،‬مردانه نگاه کنند و در نهایت خود نیز زن ستیز باشند‪ .‬چنین ماشینى که از درون و بیرون به‬
‫‪151‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫استقبال سانسور مىرود‪ ،‬چگونه جرآت مىکند خودش را به روشنفکرى که با سیلى صورت سرخ کرده‪ ،‬تاا‬
‫خودش را از دست ندهد‪ ،‬بچسباند!؟ از این سینما‪ ،‬حتى اگر خودش را چاک دهد‪ ،‬محاال اسات روشانفکر‬
‫دربیاید آقایان! ابراهیم گلستان با نگاهى پیشامدرن به روشنفکرى فیلمهایى ساخت که مىتوانست در ادامه به‬
‫شکلگیرى سینماى روشنفکرى منجر شود‪ .‬اما ما هنوز در ایران نه ساینماگر روشانفکر داریام ناه ساینماى‬
‫روشنفکرى! اگرچه بعدها بهرام بیضایى گامهایى در اینباره برداشت‪ ،‬در ادامه ساختار معنایى آثاارش را آن‪-‬‬
‫قدر درگیر آرمانخواهىِ شیعى و مبتذل کرد که هر چه بافته بود پنبه شد‪ .‬مسعود کیمیایى نیز چند پله پایین‪-‬‬
‫تر از بیضایى قربانى کیچهاى رفتارى شد و هرگز موفق نشد فراتر از رویکردى نازى آبادى به روشانفکرى‪،‬‬
‫دیدمانى ارائه دهد‪ .‬داریوش مهرجویى نیز‪ ،‬با اینکاه نیاک از پاسِ گااو برآماد و در هاامون مادعىِ ناوعى‬
‫رمانتیسیسم روشنفکرانه شد‪ ،‬در ادامه نشان داد که او هم جز قرائتى شبه عرفاانى از ساینما در چنتاه نادارد‪.‬‬
‫آوانگاردیسم خودویژهاى که عباس کیارستمى در اغلب فیلمهاش ارائه داده ریسکهایى که در ساختارسازى‬
‫کرده اگر همراه مىشد با زیرساخت ذهنىِ قدرتمندى و فقر مطالعاتىاش برمال نمىشد و اگر رادیکالیسام او‬
‫تنها صورى نبود و در ساختارهاى معنایى نیز دخالت مىکرد حاال ما سینماگرى داشاتیم روشانفکر و نماى‪-‬‬
‫توانستیم ادعا کنیم سینماى روشنفکرى نداریم‪.‬‬
‫بهمن فرمانآرا هم در "یک بوس کوچولو" که چند دقیقه پیش در "یوتیوب" تماشاش کردم مشتش وا شاد‬
‫و با آنهمه ادا اطوار روشنفکرانه نشان داد در این حیطه آنقدر پیادهست که با هیچ فنى نماىشاود ساوارش‬
‫کرد‪ .‬او در این فیلم بعد از ‪ 38‬سال ابراهیم گلستان را به ایران مىبرد و در برابر اسماعیل شبلى که احتماالن‬
‫ترکیبىست از ابوالحسن نجفى و اسماعیل فصیح‪ ،‬قرار مىدهد تا در ساناریویى درِپیتاى‪ ،‬طاى دیاالوگهااى‬
‫سانتى مانتالیستى ایفاى نقش کنند‪ .‬در واقع ناخودآگاهِ فرمانآرا پیش فرضى را در این فیلم لحاظ کرده کاه از‬
‫اساس نادرست است‪.‬‬
‫او با توجه به ارادتى که به گلشیرى دارد و احترامى که هوشنگ براى ابوالحسن نجفى قائل باود خواساته در‬
‫این فیلم‪ ،‬شعر و داستان معاصر روبروى هم قرار گیرند و گفتگاویى ساینمایى داشاته باشاند اماا در نهایات‬
‫چیزى جز گفت و گند عاید نشد! دو استاد‪ ،‬دو نویسنده و شاعر معاصر یعنى نجفى و گلستان در "یک بوس‬
‫کوچولو" چنان رسوایى را در زنبیل کردهاند که بیننده مىماند اینهمه احساس نادامت و خیانات نشاأت از‬
‫کدام سوراخ مىگیرد! یعنى ابراهیم گلستان که هر فصل بین ویالیى در سارى لندن و ویالیى در نیس فرانسه‬
‫ییالق قشالق مىکند هدیه ندیدهست!؟ ابوالحسن نجفى ماتحت پاریس را چاک داده؛ چارا کاارگردان فکار‬
‫مىکند منتظر یک بوس کوچولوست تا تمام کند؟ آخر این چه استعارهاىست که خرج فیلم کرده؟! از لحاظ‬
‫سمیولوژیک چگونه کارکردى دارد که هدیه هر ده دقیقه مثل اجلى سکسى در فیلم سبز مىشود!؟ مان فکار‬
‫مىکنم در "یک بوس کوچولو" فرمانآرا فیلم نمىسازد بلکه باا دیادمانى دهااتى‪ ،‬تنهاا اباراهیم گلساتان را‬
‫قضاوت اخالقى مىکند‪ .‬قرائت سینمائىِ او از کاراکترِ ابوالحسن نجفى هم سراسر کشاک اسات! دو زنادگىِ‬
‫‪151‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫پر ثمر از دو شخصیتِ خودویژه در ادبیات معاصر‪ ،‬تمهیدِ این فیلم بوده اما فرمانآرا باا کلاهاى کلیشاهاى و‬
‫مغزى گردویى نشان داد نه گلشیرى را فهمیده نه فروغ را‪ ،‬پس هام نجفاى را باه فناا داده هام گلساتان را!‬
‫"برداشت مضحک از روشنفکرى ایرانى" مىتوانست نام دیگر این فیلم باشد‪ ،‬علىالخصوص با آن شعارهاى‬
‫بندتنبانى دربارهى کورش کبیر و ایران باستان که آن هم از دهان کسانى چون نجفى و گلستان مىپرد بیرون!‬
‫خالصه هجمه عرفانِ کاپیتالیستى و انفعال در برابر قرائتهاى دهاتى از روشانفکرى موجاب شاده ساینماى‬
‫روشنفکرمآبانهى ایرانى با یک بوسهى کوچولوى جمهورىِ اسالمى گاهى به رسم هدیاه و گااهى باه رسام‬
‫نیکى هم خودش هم شلوارش را خرابتر کند‪.‬‬

‫مارس ‪3102‬‬
‫‪152‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دربارهی فیلم قصهها‬

‫پس سینماى خواجه و مخنیثِ ایرانى یکى دارد که درد داشته باشد‪ ،‬که حرف حساب بزند‪ ،‬که واقعان خایاه‬
‫کند‪ .‬اگر رخشانِ بنى اعتماد زن است پس چرا مىگویند که خانمها خایه ندارناد!؟ اواخار دهاهى هشاتاد از‬
‫رخشانِ بنى اعتماد‪ ،‬فیلم "زیر پوست شهر" را دیده بودم که جز نام تقلیدىاش‪ ،‬سرشار از خالقیت و ایدهى‬
‫تازه بود‪ .‬همان زمان هم درباره این فیلم در مجلهاى مفصّل نوشته بودم‪.‬‬
‫بیش از یک ساعت از دومین فیلم نابى که از او دیدم مىگذرد اما هنوز اعصابم پا ندارد! فیلمى که رابطاهاى‬
‫بینامتنى با کارهاى قبلىاش دارد؛ بنى اعتماد در فیلم "قصهها"‪ ،‬قصاههااى قبلاىاش را در شارایط پساسابز‬
‫بازنویسى مىکند؛ از دختر همسایه که در "زیر پوست شهر" از خانه فرار کرده باوده و حااال روساپى شاده‬
‫بگیر تا صیغهى حاجى در "روسرى آبى" که حاال مادر دو فرزند است‪ ،‬همه انگار زیر شکنجهى سالیان از پا‬
‫در آمدهاند‪ .‬در این فیلم مىتوانى نبض واقعى درد را اندازه بگیرى؛ "قصهها" همچنان که زیار خاط فقار راه‬
‫مىرود از درد آمار مىگیرد‪ .‬فیلمى که لحظه لحظهى آن را روى پوستم راه رفتم‪ .‬کارگردان از همان آغاز کاه‬
‫دوربین را مىدهد دست حبیب رضایى تا آینهگردانى کند‪ ،‬تیزهوشانه دست به غریبنمایى مىزند‪ .‬در واقاع‬
‫فیلم مستندى در کار نیست‪ ،‬در کشورى که چشمها آنقدر دیدهاند که دیگر نمىبینند بنى اعتمااد تنهاا ماى‪-‬‬
‫خواهد از درد آشنازدایى کند‪ .‬او در چندین سکانس اعتیاد به مواد مخدر را بهانه کرده تا مردمى را به اکاران‬
‫بگذارد که عادت به بالهت کردهاند‪ .‬اعتیاد در "قصهها" استعارهى عادت است؛ عادت به حقارت‪ ،‬به کاورى‬
‫و البته بالهت! در واقع آنچه در آغاز فیلم‪ ،‬کارگردان دست حبیب رضایى مىدهد دوربین نیست بلکه آینه‪-‬‬
‫ست؛ او تک تک هنرپیشهها را اول با آدمهاى کفِ خیابان اینهمان مىکند‪ ،‬بعد جلوى آینه قرار مىدهد تا با‬
‫خودشان روبرو شوند‪ ،‬با خودشان حرف بزنند‪ ،‬خودشان را ببینند‪ ،‬ببینند که در چه بااتالقى گیار افتاادهاناد‪.‬‬
‫بازنمایى و دوباره دیدن شگردِ اصلىِ "قصهها" است‪ .‬کارگردان به درستى دریافتاه کاه ایراناىهاا چناان باه‬
‫زندگى زیرزمینىشان خو گرفتهاند که فقر را‪ ،‬که حقارت را‪ ،‬که بدبختى را طبیعى تلقى مىکنند و آنقدر باه‬
‫آنچه در اطرافشان مىگذرد عادت کردهاند که دیگر نمىبینند‪ .‬گاهى دوربین حبیب رضایى بدل به آیناهاى‬
‫قدى مىشود تا آدمها تمام قد‪ ،‬بدبختىهاشان را براى خودشان روایت کنناد‪ .‬بناى اعتمااد در ایان فایلم باا‬
‫‪153‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫شگردهاى بدیع سینمایى شقالقمر نکرده‪ ،‬با بزکهاى روشنفکرانه ببیننده را فریب نمىدهد‪" .‬قصهها" واقعن‬
‫فیلم آسانىست اما بسیار سخت! فیلمنامهاش فاقد شخصیتپردازىست اما تیپسازى هم نمىکند‪.‬‬
‫خوشحالم که دقیقن در سالهایى که کارگردانهاى ریش و سبیلدار‪ ،‬در فیلمهاشان افسردگى و انفعالشان را‬
‫به اکران مىگذارند تا منشى متنى به اراجیف تکرارىشان بدهند‪ ،‬یک زن خایه کرده و سینمایى به دست داده‬
‫رادیکال و روشنفکر و خالق!‬
‫اگر مىخواهید خودتان را دوباره و دقیق نگاه کنید حتمن "قصهها" را ببینید!‬
‫‪154‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫شعر شجاع‬

‫هر روزه بسیارانی برایم شعر مىفرستند یکى از یکى خواجهتر‪ .‬روزانه بسیارانى مىخواهند شاعرى را معرفى‬
‫کنم در حالى که دیگر شعرى نوشته نمىشود‪ .‬خیلىها فکر مىکنند شعر کیرخایهدار یعنى شعرى که سیاساى‬
‫باشد و گیرِ سه پیچ داده باشد به قدرت! اتفاقن شعرهاى سیاستزده فارسى خواجهتر از انواع دیگرند‪ .‬شاعر‬
‫کیرخایهدار متنىست که از هر سمت آن زده باشد کیر بیارون‪ ،‬از سااخت و زباان و فارم گرفتاه تاا تخیال‬
‫فرهیختهاش‪ ،‬تا تم و موتیف و رویکرد درونمتنى و در نهایت نیت مولفش‪ ،‬تا فضاى تازهاى که تولید کارده‪،‬‬
‫تا اجراى خودویژهاش‪ .‬شعر کیرخایهدار متنىست که در همه سمتش عربده گل کرده باشد‪ ،‬وگرنه باا فارم و‬
‫زبان الکن و ساختى کالسیک تندترین فکرها را هم که صدا بزنى رسمن ریدى! مدتىسات سامت و ساوى‬
‫شعر معاصر فارسى حالم را به طرز فجیعى بههم زده! طرف کیر ندارد بشاشد آن را حوالهى متن مىکند! هار‬
‫چه خواجهى متنى و کلهگرد و چُسنفس این روزها شده شاعر معترض‪ ،‬شاعر سیاساى! بعاد هار چاه الى‬
‫کلماتشان مىگردى تخم پیدا نمىکنى‪ ،‬مخاطب اینترنتى هم که سر تا پا قاق! خودشاان کاه نماىفهمناد و‬
‫تشخیص نمىدهند هیچ! بقیه را هم اول تشویق و بعد تهدید مىکنند از عالقههااى تخماى ا سیاساىشاان‬
‫حمایت کنند‪ .‬این روزها شهرتِ اینترنتى شده معیار ادبى‪ ،‬همه قبل از کلماه دنباال پرونادهدار شادنند‪ .‬ایان‬
‫ویروس قرون وسطایى بعد از تجربهى جنبش یشمى ا پشمى به هنر و ادبیات ایرانىها سارایت کاردهسات‪.‬‬
‫گوش نمىدهند طرف چه مىگوید‪ ،‬چگونه مىگوید‪ ،‬کافىست علیاه سیّدشاان ماال علاى باشاد‪ ،‬ماىشاود‬
‫چگوارا! یکى هم نیست بپرسد چگوارا که اُبنهاى نبود‪ ،‬عشوه نمىکرد‪ ،‬چگوارا از آوانگاردترینهاا در روزان‬
‫و شبانى بود که داشت طى مىشد‪.‬‬
‫‪151‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دروغ مثل آچار فرانسه‬

‫اگر شعور‪ ،‬اگر آگاهى و اگر دانش فرهنگى‪ ،‬رادیکالیسم را همراهى نکند‪ ،‬قدرت تخریبىاش بسیار فراتار از‬
‫گروههاى فشارِ و بنیادگراى حکومتى خواهد بود‪ .‬هرگز در هیچ دورهاى فرهنگ در ایران باه مرضاى چناین‬
‫مسرى و خطرناک مبتال نبوده؛ اوضاع اصلن خوب نیست و اگر همه عاشقانِ شاعورىِ فرهناگ آساتین بااال‬
‫نزنند تمام دستآوردهاى صدسالهى روشنفکرىِ شعورى بر باد خواهد رفت‪ .‬حااال دیگار دروغ چاون آچاار‬
‫فرانسهاى دستِ همه هست! حسرتا که هر که رشادت دارد خرجِ حسادت مىکند‪ ،‬آب آنقدر گلآلاود شاده‬
‫که دیگر تشخیصِ سره از ناسره ممکن نیست‪" .‬سیاست فرهنگى" عنوان کتابىست شامل نوزده مقاله منتشر‬
‫نشده‪ ،‬که اى کاش توى این بلبشو در ایران منتشر مىشد! در این کتااب باه نقاد سیاساتگاذارىِ فرهنگاى‬
‫قدرت از دهه چهل تا امروز فکر پرداخته اشتباهاتى را که در هر دوره تکرار شده گوشزد کردهام‪ ،‬بدون آنکه‬
‫حتى فرد یا شخصیتى را زیر سوال ببرم به نقد شیوههاى غلطى پرداختاهام کاه بدناهى رفتاارىِ روشانفکرىِ‬
‫ایرانى را تشکیل مىدهد و حاال دیگر بدل به سنیت شاده! "سیاسات فرهنگاى" ثمارِ سایزده ساال تفکار در‬
‫گوشهست‪ .‬دلم خوش بود به انتشارِ این کتاب اما حیف! حیف که به خاطر شعر و شعور فارسى فعلن نمى‪-‬‬
‫توانم بنویسم طى همین چند ماهى که از انتشار کتابهایم در ایران مىگذرد چه بر آنها گذشاته! اگار شاعر‬
‫معاصر فارسى حال نزارى نداشت محال بود هنوزاهنوز کتابى آن هم شامل مىنیممهااى شاعرىام در ایاران‬
‫منتشر کنم‪ .‬اتحاد جماعت حمق در داخل و خارج گرچه موفق شدند با هوچىگرى دورِ " عاشق ماشاق" و‬
‫کتاب بزرگِ "مادرد" را بگیرند اما باز منتظر مىمانم کوتولهها چون سگانِ در حالهِ له له "خدایا مرا بابخش‪،‬‬
‫حاال نه!" و "گاز دنده گاز" را نیز گاز بگیرند‪ ،‬آنوقت است که دیگر به بوزینهها و رجالههایى که پشت نام‪-‬‬
‫هاى مستعار مخفى شده و در اینترنت و محافل لجنپراکنى مىکنند امان نخواهم داد‪ .‬جماعتِ بالهات بایاد‬
‫بداند که من هرگز اهل بازى نبودهام تا از قواعدشان پیروى کنم‪ ،‬از این بیشتر اگر خشم بردارم براى شعر و‬
‫شعور هم که شده بى شک تمام قواعدشان براى همیشه دود خواهد شد‪.‬‬
‫‪155‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اخالق مذهبی‬

‫موفقیت هر مذهبى مدام با تحقق ریاکارى همراه بوده‪ ،‬از این لحاظ مذهبها به تنها چیزى که رباط ندارناد‬
‫اخالق است‪ .‬آنچه مردم بدان نام اخالق مىدهند چیزى جز موعظه و تالوت ریاکارى نیست در کودکى باه‬
‫شما مذهب و خرافه خوراندهاند نه اخالق! در خانه و مدرسه با خزعبالتى باه اسام اخاالق یادتاان دادهاناد‬
‫چگونه با گله همزیستى داشته باشید‪ ،‬در حالى که اخالق خودویژهست و خلقى منحصر به فارد دارد‪ .‬آنکاه‬
‫مثل گله رفتار نمىکند لزومن بى اخالق نیست‪ ،‬احتمالن خالقتر است‪ .‬فلسفه اخالق هیچ ربطى به لفااظى‪-‬‬
‫هاى مذهبى ندارد‪ ،‬پس اخالق چیست!؟ از اینجا تازه مىشود آغاز کرد؛ ماثلن باه شاما یااد دادهاناد باراى‬
‫احترام هم که شده هر که را استاد بخوانید و این عین ریاکارىست‪ ،‬ربطى به ادب و اخاالق نادارد‪ .‬اخاالق‬
‫واقعى هرگز شما را تحقیر نمىکند مذهب نیست که بندهات بخواند و او را خدا! تقاریبن ایان روزهاا تماام‬
‫رفتارهاى موجه آدمهایى که ادعاى اخالق دارند غیراخالقىست‪ .‬اخالق مىگوید خاودت بااش‪ ،‬خاودت را‬
‫رعایت کن تا دیگران را نیز رعایت کرده باشى در حالى که رفتارزنىهاى مذهبى مدام متوجاه تقابال تاو باا‬
‫اوست و مداد آن دیگرىست که اهمیت دارد‪ ،‬بیخود نیست که مذهبىها وجود ندارند‪ ،‬آنها از درون خاالى‬
‫شدهاند‪.‬‬
‫‪153‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫این پسوند فجیع‬

‫شما همه در حوزه درس خواندهاید درست! جاى فارسى هم عربى به خوردتان دادهاند قبول! اما خراسان که‬
‫قم نیست! گیرم تاکنون اسم ملکالشعراى صبورى را هم ندیده باشید یا پسارش ملاکالشاعراى بهاار را در‬
‫سریال شاعر حکومتى شهریار حسابى مالیده باشید‪ ،‬بمالید! خیالى نیست! شعورتان به از این بیش نمىرساد‪،‬‬
‫وگرنه اجراى نقش یک الشىِ ادبى را در آن بالماسکهى تلویزیونى به ایرج میرزاى شورشاى واگاذار نماى‪-‬‬
‫کردید‪ .‬کارى هم به مهدى اخوان ثالث که مثل من اسمش آفساید است ندارم‪ ،‬گیارم میارزا حبیاب و عمااد‬
‫خراسانى اصلن فول! مختارى و سعید سلطانپور هم که فعلن در کُرنرند‪ ،‬ولشان کن! اما الاقل از آقااى گُالِ‬
‫شعر فارسى عالیجناب فردوسى خجالت بکشید که عمرش گذاشت تا فارسى سلیس و خالص باقى بماند!‬
‫حتى استان فارس که نامش به فارسى مىآید از لحاظ زبانى هرگز به پاى خراسان که دروازهى زبان فارسى‪-‬‬
‫ست نمىرسد! این سرزمین الاقل معدنى زیر بالِ شرقىاش افغانستان دارد که فارسىاش هنوزاهنوز دسات‪-‬‬
‫نخوردهست‪ .‬خجالت هم خوب چیزىست!‬
‫پدربزرگِ فقیدم همیشه مىگفت اگر مىخواهى دروغت باور کنم تنها به امام هشتم قسام بخاور! پیرمارد باا‬
‫اینکه یک ماردنژادِ گیلک بود و هنوز دل پیشِ میرزا کمونیست کوچک داشت‪ .‬هر وقت به مشهد مىرفتایم‬
‫همه را مىفرستاد حرم تا وقتشان حرام شود و مرا با خود مىبرد پیشِ فردوسى!‬
‫ماندهام شماها چرا از فردوسى خجالت نمىکشید! مسلمانید!؟ باشید! امام رضاتان را دوست داریاد!؟ داشاته‬
‫باشید! اصلن به من چه که یک عربِ حَشرى و الکلى امامتان است‪ ،‬اما هشتم مگر چه مرگش بود کاه ایان‪-‬‬
‫همه ثامن ثامن مىکنید!؟ هتل بزرگ ثامن مشهد‪ ،‬تیم بسکتبال ثامن مشاهد‪ ،‬دانشاگاه فناى و مهندساى ثاامن‬
‫مشهد‪ ،‬مرکز آموزش عالى ثامن مشهد‪ ،‬کارخانجات بزرگ ثامن مشهد‪ ،‬مسابقات ثاامن مشاهد‪ ،‬منطقاه ثاامن‬
‫شهردارى مشهد‪ ،‬پارک بزرگ ثامن مشهد‪ ،‬مسکن سازان ثامن مشهد‪ ،‬پیسات بازرگ ثاامن مشاهد‪ ،‬موسساه‬
‫اعتبارى ثامن مشهد‪ ،‬اردوگاه ثامن مشهد‪ ،‬مرکز بهداشت ثامن مشهد‪ ،‬بیمارستان بزرگ ثامن مشهد‪ ... ،‬اصالن‬
‫‪158‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اسم سوراخ کونتان را هم بگذارید ثامن! به من چه! اما نام ورزشگاهى کاه در آن اناواع و اقساام مساابقات‬
‫بینالمللى برگزار مىشود دیگر چرا!؟ مشهد مقدس است!؟ اوکى! الاقل اسم ورزشگاه بینالمللىاش را ماى‪-‬‬
‫گذاشتید "امام هشتم" که دیگر حتى امامش را فارسى کردهایم‪ ،‬ثامن دیگر چه صیغهاىست که داریاد باا آن‬
‫خود را اماله مىکنید!؟ حاال یک بار قافیه تنگ آمد و شاعرِ اهل بیتى در وصف امام رضاا‪ ،‬ضاامن و ثاامن را‬
‫قافیه کرد‪ ،‬این که دلیل نمىشود فارسى را سرِ دروازهى فارسى اینگونه به گُه مىکشید!‬
‫‪153‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫فائزه و بهایی‬

‫واقعن زور دارد‪ .‬همین آقای عراقی‪ ،‬یعنی همین رییس فعلی قوهی قضائیه‪ ،‬شش ماه تمام‪ ،‬فاائزه هاشامی را‬
‫فرو میکند توی بند و سلول یکی از رهبران بهایی‪ ،‬یعنی همو این دو خانم مسلمان و بهایی را مجبور مای‪-‬‬
‫کند شش ماه آزگار کنار هم بخوابند و هم کاسه و هم صحبت شوند‪ .‬حاال که خانم بهایی رخصتی یافته و از‬
‫زندان به مرخصی آمده‪ ،‬فائزه هاشمی هم میرود به دیدار هم سلولیِ سابق! بعد دیروز همین عراقای‪ ،‬یعنای‬
‫همین رییس فعلی قوهی قضائیه که خود باعث رفاقت و نزدیکیِ این دو خانم شده‪ ،‬علیه فاائزه اعاالم جارم‬
‫کرده که چرا به دیدار یک بهایی رفته!‬
‫این فقط نامش ظلم علنی نیست بلکه گروتسکی سیاسیست که تنها در ایران روی میدهاد یعنای فقاط در‬
‫ایران ‪...‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫روز بوفالو مطهری‬

‫همیشه وقتى شاه کم مىآورد‪ ،‬مال دست به کار مىشد و به دادش مىرسید‪ .‬مالها در طاول تااریخ‪ ،‬همیشاه‬
‫کارچاق کنِ حکومتها بودند‪ .‬از این لحاظ نزاع بین مال و معلم که آزادىساز است تااریخىسات‪ .‬معلام از‬
‫نظر مال کسىست که شغلش را گرفته‪ ،‬مکتبخانهاش را بدل به مدرسه کارده‪ .‬معلام از نظار او کارخاناهى‬
‫روشنفکرسازىست و مالها همیشه از او واهمه داشتند‪ ،‬وگرنه روشنفکر در ایرانِ اسالمىشان بدل به فحاش‬
‫نمىشد‪ .‬غبن کوچکى نیست براى معلم؛ اینکه روز مرگ یک مال یعنى بوفالو مطهرى را روز او نامیادهاناد‪،‬‬
‫اسالم و مال و معلم!؟ دریغا که این روزها در ایران معلمکُشان است‪.‬‬
‫«دیروز آقای صلواتی (رئیس شعبه پانزدهم دادگاه انقالب تهران) حکمم را به مان اباالغ کارد‪ .‬چهاار ساال‬
‫زندان به اتهام "اجتماع و تبانى علیه امنیت ملی"‪ ،‬یک سال زندان به اتهام "تبلیغ علیاه نظاام"؛ باا احتسااب‬
‫چهار سال حبس تعلیقی جمعن میشود ‪ 3‬سال زندان‪ ،‬به همین راحتی‪».‬‬
‫محمود بهشتى لنگرودى‪ ،‬سخنگوى کانون صنفى معلماان ایاران‪ ،‬از اول اردیبهشات در اعتصااب غذاسات‪.‬‬
‫خانوادهاش نیز از دوازده اردیبهشت اعتصاب غذا کردهاند‪ ،‬سیصد و شصات معلام در سراسار ایاران‪ ،‬باراى‬
‫آزادى بهشتى لنگرودى طى روزهاى سیزده و چهارده اردیبهشت اعتصاب غذا کردند‪ .‬شما چه کردید!؟‬
‫این بار سوم است که درباره محمود بهشتى مىنویسم‪ .‬حکایت او از همه جور بند و دربندى جداست‪ ،‬او را‬
‫فقط براى فکر‪ ،‬براى آموزش‪ ،‬فقط براى معلم حبس کردهاند‪.‬‬

‫می ‪3102‬‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫کدام فرهنگ؟‬

‫فقط یک بار دیدمش؛ شاعر و نویسندهى شاخص سبک نیویورک‪ ،‬پدر شعر معاصر امریکا‪ ،‬جاان اشابرى را‬
‫مىگویم؛ شاعرى ‪ 83‬ساله که آن شب از فرط خستگى ناى حرف زدن نداشت اما وقتى فهمید ایرانىام چهل‬
‫سال جوان شد‪ .‬انگار زمانِ شاه‪ ،‬وقتى چندان عددى نبود دعوتش کرده بودند به جشن هنار شایراز و آنجاا‬
‫حال اصیل فارسى کرده بود‪ ،‬حاال چى!؟ اینهمه پول خرج مشتى شلوار پارهى عرب مىکنند و به اسم شاعر‬
‫در دههى زجر مىآورندشان ایران تا ادبیات را زجر بدهند‪ .‬شاعرانى که حتى در کشورشان کسى اسمشان را‬
‫نشنیده! با اینهمه عالىست‪ ،‬خوب است‪ .‬این پولها که در مقایسه با آن پولها (که فهرست برخاىشاان در‬
‫ذیل مىآید) چیزی نیست که به جیب دار و دستهى شامپانزه قزوه و بوفالو على معلم دامغانى برود‪ ،‬تا اینها‬
‫که جز مرده شورى هیچ تخصصى ندارند‪ .‬نمایهاى از اقتصاد مقاومتى را که این پایین مىآید و توسط مجلس‬
‫حکومت ایران منتشر شده مىبینید‪ .‬من که مىگویم بخورند‪ ،‬به جهنم! اما چرا اسم فرهنگ را باه گناد ماى‪-‬‬
‫کشند!؟ یک تریلیون و چهارصد میلیارد تومان به حوزه علمیه اختصاص دادهاند که کار فرهنگى کناد! کادام‬
‫فرهنگ!؟ یکى هم نیست بگوید شاخص اصلىِ کار فرهنگى در هر کشورى ترویج و احیاى زبان ملاىسات!‬
‫حوزههاى علمیه با ترویج زبان عربى آیا جز زیان به زبان فارسى مىرسانند!؟ من از اقتصاد زیاد نمىدانم اماا‬
‫از آنجایى که مازوخیستم‪ ،‬هر ساله وقت تصویب بودجهى سال آتى در مجلس ایران‪ ،‬لیست مباالغى را کاه‬
‫به فرهنگ تعلق مىگیرد‪ ،‬دنبال مىکنم و زجر مىکشم‪.‬‬
‫بخشی از جدول ‪ 13‬از مجموعه جدولهای تقسیم بودجه فرهنگی مجلس اسالمی ایران برای سال ‪:31‬‬
‫‪ )1‬شورای عالی حوزه علمیه قم ‪ 311‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )2‬شورای عالی برنامه ریزی حوزه علمیه خراسان ‪ 1/81‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )3‬نمایندگی رهبری در دانشگاهها ‪ 111‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )4‬دفتر تبلیغات اسالمی حوزه عملیه قم ‪ 112‬میلیارد تومان؛‬
‫‪132‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫‪ )1‬مرکز خدمات حوزه علمیه ‪ 412‬میلیارد تومان؛‬

‫‪ )5‬جامعهی المصطفی ‪ 215‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )3‬مجمع جهانی اهل بیت ‪ 1/38‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )8‬شورای سیاستگذاری حوزه علمیه خواهران ‪ 213‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )3‬شورای سیاستگذاری ائمه جمعه ‪ 38‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )11‬مؤسسه پژوهشی و فرهنگی انقالب اسالمی ‪ 14‬میلیارد تومان؛‬
‫‪ )11‬مرکز الگوی اسالمی ایرانی پیشرفت ‪ 1/5‬میلیارد تومان‪...‬‬
‫شماری دیگر از مراکز و افراد دریافت کننده بودجه فرهنگی مجلس‪:‬‬
‫ا سید محمد خامنهای برای "بنیاد حکمت اسالمی صدرا" ‪ 3/4‬میلیارد تومان؛‬
‫ا محمود هاشمی شاهرودی برای "دانشگاه عدالت" ‪ 1/4‬میلیارد تومان؛‬
‫ا غالمعلی حداد عادل برای "بنیاد سعدی" ‪ 1/3‬میلیارد تومان؛‬
‫ا محمدتقی مصباح یزدی ‪ 38‬میلیارد تومان‪...‬‬

‫آپریل ‪3102‬‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫زندان‬

‫دلم لک زده براى زندان‪ ،‬حیف که تاب و تحملِ حبسِ طوالنى ندارم‪ ،‬کاش مىشاد آنجاا سالولى انفارادى‬
‫اجاره کرد و مثل مار براى ساعتها توى خود لولید‪ ،‬بعد هم وقت تنفس زد بیرون‪ ،‬پرید توى جمع خالف‪-‬‬
‫ها‪ ،‬گاهى موازى‪ ،‬و گاهى خالفِ مسیرشان پا برداشت‪ ،‬شرورترین را زیرچشمى پایید و با نحیافتارین پاا‬
‫شد‪ .‬فرهنگها را فقط وقتى رفاقت و خشونت سرِ یک میز مىنشینند مىشود شناخت‪ .‬سالهاست که آزادى‬
‫در تمام فرهنگها تحریف شده! بدونِ زندگى در خطرناک دیگر زندگى ممکان نیسات‪ .‬آناان کاه تجرباهى‬
‫زندان ندارند تنها الفِ آزادى مىزنند‪ .‬همانقدر که انقالبِ مالهاى زندان ندیاده باا طارح شاعارهایى مثال‬
‫استقالل آزادى جمهورىِ اسالمى‪ ،‬واژهى آزادى را از آزادى تهى کرده‪ ،‬لیبرالیسم هم لیبرتر را به گُه کشایده‪.‬‬
‫کاش مىشد در زندان اتاقى اجاره کرد و وقت نفستنگى زد بیرون‪ ،‬رفت توى شلوغىِ خیابانها و پشتِ میزِ‬
‫کافهاى شلوغ نشست یا سرى به بارى زد و از آبجو باردار شد! دلم لک زده براى زندانِ اینترنشنالِ بیرمنگام‪،‬‬
‫برلین و حتى سیدنى‪ ،‬براى جستجوى خرد توى کلههاى سیاهِ ابورجین بى تاابم! اجتمااعِ اباورجینهاا [ایان‬
‫قدیمىترین ساکنانِ زمین] و لبنانىهاى قالتاق‪ ،‬یونانىهاى قاچاقچى‪ ،‬روسها و چینىهاى سر به زیر تنها در‬
‫زندان دیدنىست‪ ،‬آنجا دیگر کلهها نه سیاهند نه سرخ و زرد و سفید! لیبرتر فقط در این اتوپیاى آنارشیستى‬
‫دست نخورده باقى مانده پس زندان یک آغاز است براى لیبرترِ واقعى شادن‪ .‬دیگار حاالم از آزاد و آزاده و‬
‫آزادیخواه بههم مىخورد از بس که این کلمات را دستمالى کردهاند و دستمایه فریب شدهاند‪ .‬باید باه طارز‬
‫فجیعى فقط لیبرتر بود‪.‬‬
‫‪134‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دهاتىها ‪1‬‬

‫یک کدامشان حتى یک شعر‪ ،‬یک مقالهى سیاسی ندارد‪ .‬حاال شعر و مقاله و سیاست بخورد تاوى سرشاان‪،‬‬
‫حتى چهار کلمه ننوشتهاند که در آن با خطرناکى مخالفت کرده باشند اما ادعاشان کون عالم را پاره مىکناد‪.‬‬
‫یک مشت خنثاى منفعلِ خواجه که دائم منتظرند یکى حرکتى کند تا براش حرف دربیاورند‪ ،‬شاخ و دم هام‬
‫ندارند ها! دست کم نیمى از شما از همین قماشید! مشتى تماشاچى که حتى از تماشاى زیباا هام جاز زجار‬
‫نمىکشید! یک عمر نوشتم‪ ،‬جنگیدم‪ ،‬سیزده سالِ آزگار هم به طور مطلق حذف شادم اماا حتاى یکاىشاان‬
‫حاضر نشد طى این سالها یادى مختصر از من داشته باشد‪ ،‬تا اینکه تقیى به توقیى خورد و پارسال چند کتابم‬
‫بعد از سیزده سال حذف مطلق در آن بالدِ سراسر کیرى منتشر شد‪ .‬همه دادشان درآمد که شااعر معاروف و‬
‫مخالف تبعیدى با سیستم کنار آمده و آنجا کتابیده! جاکشهایى که حتى در مدیاهاى برونمارزى طاى ایان‬
‫پانزده سال جز علیه من ننوشته بودند حاال خیانتِ یک مخالفِ مهم را جار مىزدند‪ ،‬خالصه کاوننشاورهاى‬
‫اسقاطى در داخل و خارج آنقدر ضرِ مفت زدند و به وزارت ارشاد و اطالعات نامهنگارى کردند تا کتااب‪-‬‬
‫هام لغوِ مجوز شد اما باز صداى یکى از این چلغوزها در نیامد‪ .‬کار را به جایى رساندهاند که دیگر حتاى باه‬
‫کتابهاى نظرى و تئوریکم مجوز نمىدهند‪ ،‬حاال شعر و داستان بخورد توى سرشان!‬
‫فکر نکنید از کرهى مریخ آمدهاند‪ ،‬خیلىهاشان با همین صفحه دوستى دارند‪ ،‬ایان جماعات گمناام نیساتند‪،‬‬
‫ارواح کونشان شاعرند‪ ،‬نویسندهاند‪ ،‬منتقدند‪ ،‬مسلمان هم نیستند‪ ،‬ظاهرن با حکومت مخالفند‪ ،‬ریش و پشام‬
‫هم ندارند ها! فقط تا بخواهى حسادت دارند! دهاتىهایى که زاییده گاییدهى شهرند‪ ،‬شهرىاند اماا باویى از‬
‫حقوق شهروندى نبردهاند‪ .‬کتاب "دهاتىها" را علیه این جماعتِ جاکش نوشتم که بخشى از آن را ایانجاا‬
‫مىآورم تا فردا بداند جز با جاکشى معاصر نبودم‪.‬‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫دهاتیها ‪2‬‬

‫شعر شعورىترین ژانر در هر زبانىست‪ .‬شاعران؛ سرآمدِ روشنفکرىِ هر کشورند‪ .‬دهاه هفتااد هام یکاى از‬
‫مهمترین دورههاى تاریخ شعر معاصر فارسىست و خوشبختانه قریب به اتفاقِ شااعران مطارح ایان دهاه‬
‫کیرِخرآبادى بودند یعنى همهشان متولدِ دهات بودند اما هیچکدامشان دهاتى نبودند‪ .‬دهات بد نیست‪ ،‬دهاتى‬
‫اما فاجعهست‪ ،‬یکى ممکن است مال و مالیدهى تهران باشد‪ ،‬متولدِ دهات نباشد اما به طارز فجیعاى دهااتى‬
‫باشد‪ ،‬دهاتى یعنى نفهم‪ ،‬یعنى بیسواد‪ ،‬بى فرهنگ!‬
‫فرهیخته پیرمردى را مىشناختم که رئیس یا نایب رئیسِ فالن ساازمانِ هنارى در زماانِ شااه باود‪ .‬طاى دو‬
‫نشست با او خداتا چیز یاد گرفته بودم اما دو تا توله داشت یکى از یکى گاوتر‪ ،‬هر دو هم تازههنرى بودناد؛‬
‫یعنى پدرِ فرهیختهشان این هر دو کودن را از اوانِ کودکى فرستاده بود کالس موسیقى‪ ،‬زبان‪ ،‬نقاشاى ‪ ...‬بعاد‬
‫هم که قد کردند از تمامِ نفوذش بهره برده و پسرها را فرو کرده بود توى ماتحتِ جماعت روشنفکرى اما بى‬
‫فایده بود‪ .‬دور و برِ این دو جوان باالى شهرى هم دوستانى بودند از جنسِ خودشان‪ ،‬همهشان بى برو برگرد‬
‫دهاتى! اغلبشان هم در نهایت هنرى شدند اما از دم کولکافیس! از برخىشان ایران که بودم خوب کار مى‪-‬‬
‫کشیدم‪ ،‬در باغى که داشتم پارتى مىگرفتم و اغلب دمِ غروب با جفات ماىآمدناد و تاهِ شاب تاک و تنهاا‬
‫برگشت مىخوردند و زیبایىشان در باغ جا مىماند چون با فرض اینکه خانه جاکش است مىآمدند و بدون‬
‫آنکه بدانند یا بخواهند کلبه جاکششان مىکرد! اینها ظاهرن بچه زرنگ بودند‪ ،‬دهاتى نبودناد اماا باه طارز‬
‫فجیعى دهاتى بودند‪.‬‬
‫این روزها خیلىها از آن طرفِ بام افتادهاند‪ ،‬تبلیغِ دهاتىگرى مىکنند‪ ،‬آن را بد نمىدانناد در حاالى کاه باى‬
‫فرهنگى فاجعهست‪ .‬من همیشه از دهاتىها بد گفتم و همین باعث شد خیلىها بورژوازاده بخوانندم‪ .‬پاانزده‬
‫سال پیش که تازه از ایران خارج شده بودم‪ ،‬مهمانِ منتقدى فرانکفورتى شدم که برایم سنگِ تماام گذاشات‪،‬‬
‫همو مىگفت چند سال پیش براى اولین بار اسمت را از هوشنگ گلشیرى که آمده بود آلماان شانیدم‪ ،‬ماى‪-‬‬
‫‪135‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫گفت‪" :‬فئودالزادهاى جنجالى در شعر ظهور کرده که حوالىِ میدان ونک باغى بزرگ دارد و آنجا پارتىهاى‬
‫آنچنانى مىگیرد!" حقیقتش همه جور آرتیست و شاعر و نویسندهاى به باغى که درش کلبهاى داشتم رفات‬
‫و آمد داشت جز گلشیرى‪ ،‬احتمالن شنیدههاى پدرخواندهى سابق نویسندههاى ایرانى دساتکارى شاده باود‪.‬‬
‫خالصه این جور حرف و حدیثها و البته ضدیّتم با هر چه دهاتى باعث شده این روزها جماعاتِ هاوچى‬
‫بگویند بورژوازادهام! در حالى که من در خانوادهاى بسیار معمولى توى یکى از محلههاى فقیارِ لنگارود کاه‬
‫خود دهاتى پیشرفتهست بزرگ شدم‪ .‬پدرم سوادِ چندانى نداشت اما حکمتِ ساینه داشات‪ .‬از او بسایار یااد‬
‫گرفتم؛ مثلن آموختم چنان با سیلى صورت سرخ نگه دارم تا کسى نفهمد در جیب پولى ندارم‪ .‬اجراى همین‬
‫آموخته باعث شد خیلىها دربارهام خیالِ واهى در سر بسازند‪ .‬پریروز متارجمِ اسپانیشام ماىگفات تااکنون‬
‫ندیدهام یکى اسم فامیلت را درست تلفظ کند‪ ،‬چرا عوضش نمىکنى!؟ پرسیدم چه بگذارم!؟ جواب داد مثلن‬
‫"لى عبدو"! گفتم من على عبدالرضایى نیستم! در اصل تا هیجاده ساالگى اسامى داشاتم کیلاومترى‪ ،‬یعناى‬
‫رمضانعلى عبدالرضایى بازاردهى بودم‪ ،‬تازه اول و آخرش را زدم شدم اینى که هستم‪ ،‬باز هم اگار از خاودم‬
‫کم کنم دیگر چیزى نمىماند!‬
‫اینها را بر پیشانىِ کتاب "دهاتىها" نوشتم تا بدخواهان بدانند متولد دهاتم‪ ،‬دهاتىزادهام و باه ایان افتخاار‬
‫مىکنم‪ .‬نود و چند درصدِ فرهنگسازانِ ایرانى دهاتى بودند اما دهاتى نبودند‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تواب‬

‫در تمام فرهنگها آنان که از جانشان گذشتهاند باراى حفاظِ وطان یاا دفااع از ماذهب و ایادئولوژىشاان‬
‫قهرمانند! چپ و راست هم ندارد حتى اسالم به آنها مىگوید شهید! اینها همه اینگونه مرگ را تبلیغ مى‪-‬‬
‫کنند تا منافع خودشان مصون بماند و چنانچه یکى نخواهد بمیرد مىشود منفور‪ ،‬ترسو‪ ،‬تواب!‬
‫پناهندهى منفورى را مىشناسم در پاریس که اولتراکمونیستهاى ایرانى هنوز تواب صداش مىزنناد‪ ،‬طارف‬
‫حوالىِ سال ‪ 51‬تا دم جوخهى اعدام رفته و از مرگ ترسیده و گفته غلط کردم‪ ،‬گیرم که بعد هم اسرار گروه‬
‫را لو داده باشد تا بماند‪ ،‬او فقط خودکشى نکرده‪ ،‬آخر چرا هنوز از او نفرت مىکنند!؟ فقط زندگىسات کاه‬
‫خطرناک است وگرنه مردن که شجاعت نمىخواهد‪ .‬من فکر مىکنم قهرمان واقعى اوست کاه ماىخواسات‬
‫زندگى کند‪ ،‬فقط آنها که مردهاند از مرگ نمىترسند‪.‬‬
‫‪138‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫استعمار چین‬

‫کثیفتر از استعمار چین‪ ،‬خودِ استعمار چین است‪ .‬طى سالهاى اخیر‪ ،‬دولاتهااى کاوننشساتهى ایاران و‬
‫افغانستان‪ ،‬چنان چینىها را خوراندهاند که فکر مىکنند هر که فارسى حرف مىزند قاق است! چندی پیش با‬
‫یکى از رفقاى ایرانى که عشق خرید دارد و استاد صدام مىزند و الاقل تا همین چندی پایش فکار ماىکارد‬
‫یکى از مؤدبترین علىهاى عبدالرضایىِ جهانم‪ ،‬در فروشگاهِ ویترُس کنار خانهام بودیم که دوساتم متوجاه‬
‫تخفیفِ ویژهاى شد که به یکى از اجناس خورده بود و فورى برش داشت‪ ،‬ناگهان یک چینى که از کراواتش‬
‫کوتاهتر بود‪ ،‬کاالى مربوطه را از دستش قاپید و با لحن آمرانهاى به فارسى گفت‪" :‬من اول آن را خواسات و‬
‫تو بعد از من اینجا بود"‪ .‬انگار طرف از گفتگویى که با هم داشاتیم فهمیاده باود ایراناى هساتیم‪ ،‬باا لحان‬
‫مهربانى به چینىِ مربوطه گفتم آن کاال را پسش بده و طرف یککاره گفت‪" :‬من شش سال در ایاران رئایس‬
‫بود و هزار کارگر ایرانى داشت"‪ .‬نمىدانم چرا ناگهان قات زدم‪ ،‬مچش را چنان محکم گرفتم کاه انگشات‪-‬‬
‫هاش وا شد و کاالى مربوطه از دستش افتاد‪ .‬طفلى چنان ترسیده بود که چشمهاش زده بود بیرون و با لحنى‬
‫سوسککننده گفتم آن کارگرها عربهایى هستند که دولت عرب ایران از لبنان و سوریه به ایران بارده تاا از‬
‫گرسنگى نمیرند‪ ،‬وگرنه ایرانىهاى واقعى هر کدامشان در خانهشان چند کلفتِ چینى دارناد‪ ،‬ماا دو تاا هام‬
‫همین االنه داریم از سوهو برمىگردیم که پاتوقِ جندههاى چینىست و بازارشان به خاطر حضور ما ایرانىها‬
‫در لندن داغ است‪ .‬حاال دیگر صدایم بى آنکه حواسم باشاد بااال رفتاه باود کاه ناگهاان ماأمورِ ساکیوریتىِ‬
‫فروشگاه که مرا هم مىشناخت با لبخندى سررسید و پیش از آنکه سوالى کند داد زدم این نژادپرستِ کثیف‬
‫را از جلوى چشمم دور کن!‬
‫‪133‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫باز بازى از نو‬

‫دیگر ایدهای درباره درست یا غلط ندارم‪ .‬در جهان من دیگر نا‪ ،‬دیگر نه‪ ،‬حتی بی وجود ندارد‪ .‬چندی پیش‪،‬‬
‫از قضاوتهای بقیه‪ ،‬بقیه غذاها‪ ،‬و از قضا از خودم که فکر میکرد دوآلیسات نیسات باه تناگ آماده باودم‪.‬‬
‫تصمیم گرفتم تکلیفم را با اینهمه بد‪ ،‬با خوب‪ ،‬برای همیشه انجام بدهم‪ ،‬پس به دوستانم گفتم از امروز من‬
‫یکی دیگر حرف نیستم‪ ،‬بیایید اینجا سفارش میدهم غذا بیاورند بخوریم‪ ،‬اگر خواستید بعد بروید اگار ناه!‬
‫بمانید به من چه! در گوشهای بگیرید بتمرگید یا تلویزیون ببینید فقط کاری به کار من دیگر نداشاته باشاید‪.‬‬
‫همه چند باری آمدند اما بعد برای همیشه رفتند! شاید برای اینکه دیگر کسی نبود تاییدشان کند‪ .‬غام انگیاز‬
‫است نه!؟ متاسفانه ما حتی زمانی که به هم "نه" میگوییم همدیگر را تایید میکنیم‪ .‬خالصه چند ماهی طول‬
‫کشید تا مغزم از گُه خالی شد‪ ،‬دیگر در سرم انبار اطالعاتی که کار مهمّات میکرد درکار نبود‪ .‬هماه را تُاف‬
‫کرده بودم‪ ،‬دیگر نمیدانستم کی چه کسیست‪ ،‬حتی مادرم دیگر خوب نبود‪ ،‬بد نبود! طفلی زنگ کاه مایزد‬
‫فقط میگفتم خُب! بعد هم میگفت باز هم که زده به سرت! و قطع میکرد‪ .‬دیگر فقط باید ساعی مایکاردم‬
‫کمی هوشیار باشم‪.‬‬
‫شروعی تازه بود‪ ،‬هیچ پاسخی پیشاپیش آماده نبود‪ .‬حاال فقط آن چیزهایی را که با زندگی همخوانی داشات‬
‫درست میدانستم‪ ،‬با اینهمه نادرستی نیز درکار نبود‪ .‬با اینکه موسای من هنوز حضور داشت اما دیگر کاری‬
‫به ده فرمان نداشت‪ .‬فرمان فقط من بودم که پشت فرمان بود‪ .‬دیگر حتی به شکم شک داشتم‪ ،‬به عدم‪ ،‬و من‬
‫که اینهمه حاضر بود‪ .‬یک روز هم گیر دادم به خط راست که تعریفش را اصل قرار دادهایم‪ ،‬یککاره دیادم‬
‫کدام راست! اصلن خطی درکار نیست‪ .‬کافیست کمی میکروسکوپیک نگاه کنی همه خم میشوند‪ .‬بعاد باه‬
‫ریاضیاتم سر و سامان دادم‪ .‬دیگر بسطها‪ ،‬سریها حتی انتگرالهای چند گانهى نپاری جلاوهای در ساادگی‬
‫نداشت‪ ،‬همه چیز ساده بود اما بسیار سخت!‬
‫حاال فقط با انتگرالهایی که حد ابعادشان به بی نهایت میل کند حال میکنم‪ .‬در فضایی که دارم دیگر بعادی‬
‫درکار نیست‪ .‬با اینکه ماتریسهای شعریام را هنوز سی و دو حرف ساده میسازند اما لحنهاشاان فضاایی‬
‫تشکیل میدهد که هر مغز سادهای اگر فقط ساده لوح نباشد بدل به بعدی تازه میشود در خوانش‪.‬‬
‫‪181‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫طول و عرض و ارتفاع و زمان فقط قراردادند که تازه در عهد عتیق بسته شد‪ ،‬اینها تنها برای گشت در یک‬
‫البیرنت به کار میآیند‪ .‬خالصه اینکه با اینکه مغزم را خالی کرده بودم‪ ،‬حسابی پر شده بودم‪ .‬حاال هم دیگار‬
‫قدیس نیستم‪ ،‬از آن گُهتر شدهام! با اینهمه بی شک از محمد قدیسترم‪ ،‬از مسایح هام! باه شادّت یکای از‬
‫علیهای عبدالرضایی هستم چون واقعن سختتر است‪.‬‬
‫‪181‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫ماهیتِ آدرنالیسم‬

‫وقتى یکى در خطرناک زندگى مىکند‪ ،‬در مواجهه با خطر‪ ،‬هورمونى به خاونش تزریاق ماىشاود کاه او را‬
‫آمادهى ستیز یا گریز مىکند‪ .‬این هورمون که آدرنالینش مىخوانند در فعالساازی سیساتم خودمختاارِ بادن‬
‫نقشى کلیدى دارد‪ .‬آدرنالین عصارهى جامعهى بدنىست و آدرنالیسم پیشنهادى کاه در شارایطِ اساترس‪ ،‬در‬
‫ازدحامِ ترس‪ ،‬تولید سلول ایمنی خواهد کرد‪.‬‬
‫تنِ ایران آکنده از سمّ است‪ .‬دیگر ناله و گریه و زنجموره کارساز نیست‪ ،‬تنها با تزریق آدرنالینِ فرهنگاى باه‬
‫آن تنِ اشکزده مىتوان انرژی تازهاى برای مقابله با اتمسفرِ عزا تولیاد کارد‪ .‬دوازده روز شاعفِ فکارى در‬
‫ایرانِ بعد از اسالم‪ ،‬بدل به دوازده عزاى واگیردار شده و هنوز زیر سیطرهى فرهنگِ نوحه و گریهایم‪ .‬بیخاود‬
‫نیست که اعتراضمان مرثیهست‪ ،‬فریادمان شیون! و شادى غریبهاى که حتى یک روز از تقویمِ ایراناى نماى‪-‬‬
‫گذرد‪ ،‬کارناوالى هم اگر دایر باشد عاشوراست‪ .‬در چنین بلبشویى معلوم است که فکر متوارى مىشود‪ .‬براى‬
‫تولید فکر‪ ،‬دیگر راهى نمانده مگر تزریق هورمونِ آدرنالین به آن جامعه بدنىِ دردمند!‬
‫آلبوم آدرنالیسم واکسنِ تازهاىست که پس از پشت سرگذاشتنِ ترسهاى هالووین در شبِ تاسوعا باه رگ‪-‬‬
‫هاى اینترنت تزریق شد تا ویروسهاى عزا را که چون مینى در زیرساخت فرهنگىمان کار گذاشتهاند خنثاى‬
‫کند‪ ،‬آدرنالیسم اعتراضىست علیه آناتومى سیاسىِ تن در فرهنگى که باا تحریاف عشاق‪ ،‬بادن را محاصاره‬
‫کردهست‪ ،‬پاسخىست به ترسها و استرسهایى که دست از سرِ ما برنمىدارند‪ .‬در آن مجید کااظمى جاور‬
‫دیگرى عاشقانه مىخواند‪ ،‬دیگر لیلىساز و شیرینباز نیست‪ ،‬معشوق را مریم مقدس نمىخواهاد‪ ،‬زماین زنِ‬
‫اوست‪ ،‬زنِ او زمینىست‪ ،‬پس طبیعىست خیانت کند‪ ،‬خیانتى که سمتِ دیگرِ عشق است‪ ،‬خودِ عشقباازى‪-‬‬
‫ست‪ .‬ترانههاى آدرنالیسم با غم غریبهست اما تا بخواهى اندوهباز و شعفساز است‪ .‬ماجراجویىِ زبانىِ ترانه‪-‬‬
‫هاش‪ ،‬اینهمانىِ ووکال و نتهایى که هیجانآورند خون از چهره به ماهیچه مىبرند تا فقط وقتاى کاه ماى‪-‬‬
‫ترسیم رنگ از صورتهامان نپرد! قرار نیست در آدرنالیسم فقط گالیدر برانیم‪ ،‬گاهى صعود‪ ،‬همان حاالى را‬
‫مىدهد که سقوطِ آزاد! آزادى در موومانى سینوسى از اندوه تا شعف!‬
‫‪182‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫اندوه و شعف در آدرنالیسم‪ ،‬جانشینِ غم و شادى شده‪ ،‬اندوهى که عمق دارد و شعفى که ارتفااع! ارتفااعى‬
‫که براى خودکشى باال نرفته بلکه پریدن از این باال سمت مىدهد به فکر تا زندگى باا چشامهااى تنادترى‬
‫رؤیت شود‪ .‬در این آلبوم دیگر زمان طبقِ تعریفِ فیزیکىاش کمیتى ایستایى نیست و مرز باین دو لحظاه در‬
‫دو وضعِ ناهمگون مدام تغییر مى کند‪ .‬گاهى ترسِ حاصله از مرگ‪ ،‬سرعت ذهن را چناان ماىبارد بااال کاه‬
‫سرتاسرِ زندگىِ آدمى در لحظهاى مرور مىشود‪ .‬براى همین خیلىها مىروند باالى برجى بلند تا پر باز کرده‬
‫و اساسن خودکشى از طریق سقوطِ آزاد را به انواعِ دیگر ترجیح مىدهند! مىگویند که اینان در حینِ سقوط‪،‬‬
‫یک بار دیگر زندگى مىکنند چون تصویرِ مهمترین رویدادهاى عمرشان از ذهنشان مىگذرد‪.‬‬
‫تراکهاى آلبوم آدرنالیسم پارههایى از همین تصاویرند؛ تصویرهایى از اندوه و شاعف کاه در مارگ آگااهى‬
‫ثبت شده‪ ،‬زمانِ خطى و برگسونىاش با هم اینهمانى دارند تا گاور گام شاود‪ ،‬گاورى باینِ دو نامحادود‪،‬‬
‫میکروسکوپیک و ماکروسکوپیکى شنوایى از پیشاراک تا پسایش! اینجا یکى مىگردد تا خودش را در کسى‬
‫که نیست پیدا کند‪ ،‬زنى در کلمه که لبهاش رُژِ نه داشته باشد‪ ،‬مردى که تازه آغاازِ صادا باشاد و فارداش‬
‫فکرهاى مغزخراشترى را فریاد بزند‪ .‬من در آدرنالیسم کلمات را شمردهام‪ ،‬نُتها را هجّى کرده مجید‪ ،‬پاس‬
‫بدونِ گذشته ممکن نبود‪ ،‬معلق میماندیم‪ .‬گذشته جاییست که درش لنگر انداختاهایام تاا از آنچاه بودناد‬
‫سوی آنکه ماییم برویم‪ .‬فردا ولى متن را‪ ،‬صدا را خواهیم شکست تا صداى صدا دربیاید و از هار چاه آوازِ‬
‫مألوف دژانره شود‪ .‬بارى‪ ،‬مینىمالیسم و ماکسىمالیسمِ واقعى در آدرنالیسم‪ ،‬با اندوه و شاعف گاره خاورده‪-‬‬
‫ست‪.‬‬
‫‪183‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫آیا خدا وجود دارد؟‬

‫برخى از من مدام می پرسند به خدا معتقدی؟ وجود دارد یا نه!؟ اینها در واقع خود وجود ندارند‪ ،‬وجاودش‬
‫را هم ندارند چشم وا کنند! برخى هم برای تحقیر هم که شده مدام بی خدام میخوانند! جهان کشتی نیسات‬
‫که حاال من ناخدایش شده باشم‪ .‬من میگویم خدای شما وجود ندارد اما نمیگویم که بی خادا هساتم اگار‬
‫اینطور بود هرگز عاشق نمیشدم‪ .‬فکر میکنم چارواکا‪ ،‬مارکس‪ ،‬اپیکور و خیلیهای دیگر شابیه مان باوده‬
‫باشند مگر اینکه هرگز با عشق‪ ،‬بازی نکرده باشند‪ .‬من منکر خدا نیستم‪ ،‬انکار راوی دانای کل ایان داساتان‪-‬‬
‫های احمقانهام‪ .‬اگر خدا این جهان را خلق کرده باشد‪ ،‬حتمن باید خدایی باشد که این خدا را خلق کارده و‬
‫بی شک خدای بعدی یک خدای دیگر هم دارد‪ .‬میبینی؟ هیچ پاسخی نهایی نیست‪ .‬خالصه من با خادا باه‬
‫عنوان آن پاسخ آخر مخالفم چون در این صورت خدا غیر ممکن است‪ .‬یکی هم پرسید چرا از مسیح بادت‬
‫میآید‪ ،‬آخر چرا باید از آن بینوا بدم بیاید؟ من فقط کمی برایش متاسفم‪ ،‬نباید آنقدر فجیع کشاته مایشاد‪.‬‬
‫مسیح فقط کمی خل بود‪ ،‬یک خل بامزه‪ ،‬مثل خودم! در واقع خاخامها با مصلوب کردن مسیح‪ ،‬مسایحیت را‬
‫خلق کردند‪ .‬همه پیامبران در اصل خلهایی بودند که کمی پیچشان شُل بوده اما به جای اینکه درماان شاوند‬
‫آنقدر این پیچها را سفت کردند که بریده شد‪ ،‬بعد هم مثل اسبی که طناب پاره کرده باشد یاغی شادند! ماا‬
‫لیاقت نداشتیم غیرطبیعی را تحمل کنیم‪ ،‬هنوز هم نداریم‪ ،‬برای همین است که آنها را تبعید میکنیم‪ .‬تبعیاد‬
‫شیوه فجیعی برای مقدسسازیست‪ ،‬حاال مرا قدغن کردهاند تا فردا بیشتر ستایشم کنند؛ این غیرطبیعیتارین‬
‫رفتار با یک غیرطبیعیست‪ ،‬برای همین سالهاست که دارم از مقدس یک معمولی میسازم‪.‬‬
‫چرخهای دوچرخهات را جدا کن‪ ،‬زینش را دور بینداز‪ ،‬حاال تنها تنهاش بااقی ماناده‪ ،‬دو چرخاهای در کاار‬
‫نیست‪ .‬دوچرخه تنها یک ترکیب بوده یک محصول جانبی و این تمثیل همان بحثیست که ماارکس دربااره‬
‫"پدیده فرعی" بودن معرفت دارد و این یعنی کشک! هیچ چیز فرعی نیست اما همه چیاز فارع اسات چاون‬
‫اصل انسان است‪ .‬البته من وقتی میگویم خدا نیست با مارکس و اپیکور که میگویند نیست‪ ،‬همانقادر کاه‬
‫محمد و موسی و مسیح میگویند هست مخالفم! این هر دو طرف در له و علیه خدا به او شخصیت می دهند‬
‫‪184‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫و اینگونه بیشتر تبلیغش میکنند! خدا یک ایدهست‪ ،‬ایدهای برای بندی شدن نه آزادی! من خدایان را تبلیاغ‬
‫میکنم‪ ،‬زیرا تنها با این تنوع میتوانم بسترم را همیشه تازه نگه دارم‪.‬‬
‫‪181‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سیطرهى کپىها‬

‫عصر ما عصر کپىهاست؛ همه شبیهِ همند‪ ،‬شبیهِ خود را مىخواهند‪ .‬بیخود نیست که جز شباهت دیگر هایچ‬
‫مُدى اپیدمى نمىشود‪ .‬در چنین عصرى شعر ممکن نیست‪ ،‬شاعر غیرممکن است و شعور تنها با متار قاانون‬
‫که پسرخواندهى اخالق است تعریف مىشود‪ .‬البته هنوز هستند معدودى که برخالفناد اماا تنهاا ظاهرشاان‬
‫خالف است و هنوز از اخالقى تبعیت مىکنند که ادعا دارند علیه آن مىجنگند‪ .‬این عده خوب مىدانناد در‬
‫جهان کپىها تنها تفاوت است که معروف مىشود‪ ،‬اما نمىدانند نمىشود متفاوت باشى و باز هماه را داشاته‬
‫باشى‪ ،‬تفاوت را تنها تنهایى ممکن مىکند که صعب است‪ .‬این متفاوتها مدام تفاوت را از روى دست یاک‬
‫واقعن متفاوت کپى مىکنند‪ ،‬براى همین اطوارها دارند و رفتارهاشان مدام فرصتطلبانهست‪ ،‬اینهاا خلاوتى‬
‫دارند شبیهِ همه و جز براى جمع و جمعیت متفاوت نیستند‪ .‬نمىشود مثل همه رفتار بزنى و خود را صاحب‬
‫فرق بدانى‪ ،‬بعد هم بیایى کنارم بایستى و بگویى ما! من از شما نیستم چون جز علیه شاباهت ننوشاتم‪ ،‬تنهاا‬
‫براى تفاوت بود که مىنوشتم‪ ،‬کار سختى نبود فقط سعى مىکردم فراموش کنم‪ ،‬اگر از یاد ببرى همه چیز نو‬
‫مىشود‪ .‬عادت سرطانِ ادبیات است مثل اعتیاد که اگر به جانِ کسى بیفتد بایرش مىکند‪ .‬من عاشاقم اماا ناه‬
‫مثل شماها! زنهاى زیادى در زندگىِ من بودهاند اما هیچکدامشان عشق من نبودهاند‪ ،‬فقط باعث شدهاند کاه‬
‫عاشقانه بنویسم! نوشتن عاشقى مىخواهد‪ ،‬عشقى که در آن پاى هیچ زنى در میان نباشاد؛ خاودت موضاوع‬
‫عشق خودت باشى اما عاشق خودت نباشى؛ عاشقِ عشق باشى که نامش نوشتن است؛ نوشتن عاشاقى ماى‪-‬‬
‫خواهد اما تو عاشق نیستى پسر! گرچه خوب مىنویسى اما نمىسوزانى‪ ،‬براى همین نمىمانى چون نسوخته‪-‬‬
‫اى؛ نوشتن عاشقى مىخواهد؛ عاشقى که بازى کند براى باخت اما ببرد‪ ،‬بماند؛ یعنى دقیقن از همان وقتى که‬
‫مىمیرد بماند‪ .‬تو خوب بازى مىکنى‪ ،‬اما هرگز بازى نکردهاى که ببازى‪ .‬خوب هم مىبارى اماا فقاط باراى‬
‫اینکه مردم فقط براى برندهها کف مىزنند‪ .‬مردم [این دروغِ بى شمار] در نهایت مىمیرند‪ ،‬مىروند و شهرت‬
‫‪185‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫تو را هم با خود مىبرند‪ .‬شاعرانِ مشهورى را مىشناسم که در مدیاها زندگى ماىکردناد‪ ،‬وقتاى کاه مردناد‬
‫دیگر نبودند! کاش مىدانستى فقط آنها که مدام مىبرند شکست مىخورند‪.‬‬
‫‪183‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫پسر‪ ،‬پدر‪ ،‬و روحالقدُس‬

‫یکى از انتقادهای پربسامدى که از من مىشود این است که چرا اخالق نوشتار را رعایت نمىکنم و بسیار از‬
‫کلمات کافدار استفاده مىکنم؛ مثلن مىگویند چرا به جاى کیر نمىنویسى آلت! به جاى کوس چرا شرمگاه‬
‫نمىآورى؟ آیا بهتر نیست کون را باسن بنویسى!؟ من پاسخى براى چنین پرسندگانى ندارم‪ ،‬اینان اساسن در‬
‫عهد بوق زندگى مىکنند! اما دسته دیگرى هستند که بسیار پرسیدهاند چرا به جاى کُس مىنویساى کاوس!؟‬
‫در پاسخ به این سوال کلیدى باید عنوان کنم در زبان اصیلِ گیلکى که از هر زبانى به فارسىِ باستانى نزدیک‪-‬‬
‫تر است کُس را دقیقن کوُس مىخوانند‪ ،‬ضمنن یکى از معجزات زبان فارسى این است که سه واژهى مهم و‬
‫مقدس هر زبانى در زبان فارسى سه حرفىست‪ .‬کُس نوشتن خیانت به نظمى تثلیثىست که بین کوس و کیر‬
‫و کون وجود دارد‪ .‬پسر‪ ،‬پدر‪ ،‬روحالقدُس! براى همین است که من روى کوس تأکیاد دارم‪ ،‬اساتراکچر ساه‬
‫حرفىِ این واژه در زبان فارسى را نباید دفرمه کرد‪ ،‬آنهایى هم که کوس را کُس مىنویسند یک مشت عقده‪-‬‬
‫اىِ کوس ندیدهاند‪.‬‬
‫‪188‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سیاست من صداقت من است‬

‫همیشه اکراه داشتم اداى آدم خوبه را در بیارم‪ ،‬اگر به کسى خوبى کردم براى خودم بود‪ ،‬حالش را مىباردم‪،‬‬
‫اگر هم با کسى بد بودم براى طرز فکرش بود‪ ،‬نانش‪ ،‬راهاش را نماىبریادم‪ ،‬حاذفش نماىکاردم‪ ،‬جناگ و‬
‫دوستى من با همه رو در روست‪ ،‬پشت و پسله ندارد‪ ،‬این رفتارزنىها را سیاست نماىدانام‪ ،‬زیارآبزناى و‬
‫ریاکارى سیاست نیست‪ .‬بسیارى از رفقا معتقدند که من سادهام‪ ،‬سیاست ندارم‪ ،‬متاسفانه اینها همه خاود را‬
‫سیاسى مىدانند در حالى که ماده گاوِ جعفر نُقلى از اینها بیشتر سیاست مىفهمد‪.‬‬
‫این روزها دست خیلى از دایههاى عزیزتر از مادر برام رو شده‪ ،‬طرف هر سه ماه یک باار‪ ،‬صاداش را نااز‬
‫مىکرد و زنگ مىزد‪ ،‬همیشه هم شاکى بود چرا ازش بد گفتم‪ ،‬وقتى مىپرسیدم کجا؟ به کى!؟ اللمانى ماى‪-‬‬
‫گرفت‪ .‬این روزها ولى فهمیدم اینکه آن تماسها را مىگرفته خود داشته طى تمام این سالها زیرآب مىزده‪.‬‬
‫تازه مىفهمم چرا بسیارى از رفقاى نزدیکم غیب شدهاند‪ .‬من آدمِ دفاع نیستم‪ ،‬یاد گرفتهام فقط حملاه کانم‪.‬‬
‫طرف هم خوب مىدانست محال است جاى محکوم بنشینم‪ ،‬اگر هم بنشانندم‪ ،‬مطمئن باود آنقادر ساکوت‬
‫مىکنم تا همه را از رو ببرم‪.‬‬
‫دیشب این طور بودم و چون اینجا ایران نبود و اینها ایرانى نبودند‪ ،‬دست این به اصطالح ایرانى باه طارز‬
‫فجیعى رو شد‪ .‬زُل مىزند توى چشمم‪ ،‬هر چه دلِ تنگش مىخواهد‪ ،‬جلوى جمعى از نویسندههاى خارجى‬
‫مىگوید تا کاندیدِ رقیب رأى بیاورد‪ .‬وقتى موفق نمىشود و با وجودِ تمام زیرآبزنىها و رایزنىهاشان‪ ،‬من‬
‫را انتخاب مىکنند‪ ،‬باز بیکار نمىنشیند‪ ،‬شلوغ مىکند که در انتخابات تقلب شده‪ ،‬بعد براى تخریبم هر چاه‬
‫بد را به من نسبت مىدهد‪ .‬وقتى اینها هم کارگر نمىشود و تک تکِ دبیران‪ ،‬انتخاب شدنم را تبریک ماى‪-‬‬
‫گویند‪ ،‬حاال که داریم با رفقا جشن مىگیریم و مىنوشیم‪ ،‬مىآید کنارمان و در نهایت وقاحت مىگوید "على‬
‫تو خودت مىدانى که تاجِ سرِ همهى مایى! من فقط مىخواستم فالنى رئیس شاود چاون تاو سارت خیلاى‬
‫شلوغه"‪ .‬من هم فقط نگاه کردم به آنهمه بالهت! جاى او دکتر فروشان از شرم‪ ،‬عرق بر پیشانىاش نشساته‬
‫بود‪ .‬وقتى رفت دوست دختر ایرلندىِ ابول با پوزخندِ زیباش گفت حتمن اسم این رفتارها را هم ماىگاذارد‬
‫‪183‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬

‫سیاست! حتى او که سرطان ایرانى ندارد مىداند که خارکسدهبازى سیاست نیست‪ .‬خالصه اینکه من مطلقان‬
‫ساده نیستم‪ ،‬انتخاب کردهام این طور باشم‪ ،‬سیاستِ من صداقتِ من است‪.‬‬
‫‪131‬‬ ‫آنارشیست ها واقعی ترند‬