‫هبانم خدا وند داان و تواان‬

‫افغانستان چگونه تشکیل شد؟‬

‫زکریا اصولی‬

‫بهار ‪ 0011‬خورشیدی‬
 ‫اصولی‪ ،‬زکریا؛‬
‫افغانستان چگونه تشکیل شد؟ ‪ /‬زکریا اصولی‬
‫کابل ‪ -‬افغانستان‬
‫‪ 108‬صفحه‪ ،‬قطع رقعی‪.‬‬
‫موضوع‪ :1‬سیاست‬
‫موضوع‪ :2‬تاریخ‬

‫افغانستان چگونه تشکیل شد؟‬

‫پژوهنده‪ :‬زکر یا اصولی‬
‫برگآرا‪ :‬ذکر یا محمدی‬
‫چاپ نخست‪ :‬بهار ‪ 0011‬هجری خورشیدی‬
‫شمارهگان‪ :‬هزار نسخه‬
‫محل چاپ‪ :‬کابل‪-‬افغانستان‬

‫حق چاپ برای پژوهنده محفوظ است‬

 ‫فهرست‬
‫سخن نخست ‪ /‬یادواره ‪7...........................................................................‬‬
‫افغانستان چگونه شکل گرفت؟ ‪11..............................................................‬‬
‫پیشینه نام جغرافیایی افغانستان ‪53..............................................................‬‬
‫افغانستان پنجهزار سال تاریخ ندارد! ‪11........................................................‬‬
‫تاریخ قوم «افغان» را با تاریخ کشور «افغانستان» مخلوط نکنیم!‪15......................‬‬
‫تنها ما نمی گوییم که "افغان" نیستیم؛ تاریخ میگوید! ‪14...................................‬‬
‫از تغییر نام کشور تا تغییر هویت تباری ‪33.......................................................‬‬
‫افغانستان به عنوان یک دولت حائل ‪11.........................................................‬‬
‫چگونگی ایجاد کشوری به نام افغانستان ‪13...................................................‬‬
‫موسس افغانستان کی بود؟ ‪74...................................................................‬‬
‫شکلگیری مرزها و ایجاد کشوری به نام افغانستان‪11.......................................‬‬
‫مرزهای روسیه و بریتانیه (بخارا‪ -‬افغانستان) ‪13......................................‬‬
‫مرزهای هند بریتانیوی و افغانستان ‪49..................................................‬‬
‫مرزهای ایران و افغانستان ‪43.............................................................‬‬
‫مرزهای چین و افغانستان ‪44.............................................................‬‬
‫مملکت افغانستان؛ گستره امارت کابل شکل گیری حدود افغانستان نوین ‪191.........‬‬
‫رشد و سیطره پشتونیزم تحت نام افغان یا افغانستان ‪194....................................‬‬
‫پیدایش قبایل افغان(پشتون) در خراسان افغانستان ‪127....................................‬‬
‫افغانستان کشوری که استقالل گرفت‪ ،‬اما درقرن ‪ ۱۲‬استقالل و روز استقالل ندارد!‪113 ........‬‬
‫مرزهای سیاسی امروز‪ ،‬مرزهای فرهنگی وزبانی نیستند! ‪135.............................‬‬
‫افغانستان؛هویت ملی وسرزمین مشترک‪137..................................................‬‬
‫نمونههایی از معامله ارضی درتاریخ که بهوسیله سران قبایل پشتون(افغان) صورت گرفته است‪113.....‬‬
‫خصوصیات مناطق مرزی افغانستان ‪114......................................................‬‬
‫واحد پولی افغانستان روپیه است افغانی نیست ‪175...........................................‬‬
‫خطاب به فراریهای کوه سلیمان ‪177.........................................................‬‬
‫سرچشمه ها‪174.................................................................................. :‬‬
 ‫سخن نخست ‪ /‬یادواره‬
‫‪ -‬سال هلی متملدی اسا ه یوسسات گسن مستد ‪ ،‬مستقل‪ ،‬علمی و‪...‬‬
‫تکرار میهنم اینه قلنسن اسالسی اغالنستلن منترر ددید رسمی ‪818‬‬
‫سال ‪ 1881‬هجری خسرشاودی دلل شد اس ‪ .‬در این ممون منحوث‬
‫یک شهروند این هرسر اقداملت المم غرهنگی را انجلم داد ام‪:‬‬
‫‪ .1‬نساه الالی قلنسن اسالسی م س ‪ 11‬ددی ‪1881‬هااا‪ . .‬را چلپ‬
‫هرد ام و اهنسن د هال نسااها در هتال غروشاایهل و مراهز تحقوقی‬
‫دسترس هم قرار دارد‪.‬‬
‫‪ .1‬در رسالن هلی ت اسیری‪ ،‬چلیی‪ ،‬لاستی و‪ ...‬اشتراک هردم و رای مردم‬
‫اطالعرسلنی هردم ه قلنسن اسلسی اغالنستلن دلل شد اس ‪.‬‬
‫‪ .8‬دزو ای تح عنسان «دللهلران قلنسن اسلسی» منترر نمسدم‪.‬‬
‫‪ .1‬مجمسع ی مقلالتی تح عنسان «قلنسن اسلسی اغالنستلن دللی اس »‬
‫منترر نمسد ام‪.‬‬
‫‪ .5‬در س ا ش شااهر هل ل گسن انفرادی ل لسح نسشااتلری «قلنسن اساالساای‬
‫اغالنستلن دللی اس » گر مدم‪.‬‬
‫چندین سل اس ه رنج میهرم‪ ،‬اندو دارم‪ ،‬تهدید میشسم‪ ،‬تحقور میشسم‬
‫و‪ ...‬امل مسسولو شهروندی خسد دانست ام در را ر دلل‪ ،‬تحریف و ت بوق قلنسن‬
‫اسالسی دللی در دد تسان لیستم‪ .‬ام نسل دسان و ییند نگر م ران میطلبم ه‬
‫هلرنلم هلی غرهنگی و یژوهری من را نقد هنند و نظر دهند تل غضلی روشنگری‬
‫یوسست استمرار یل د‪.‬‬
 ‫‪ | 8‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪ -‬در مسرد اینه مرم ون المللی دیسرند یک مرم رسمی و ملضل ین یلیلن‬
‫یژوهش هتل‬ ‫یلغت اس ‪ ،‬در رسلن هل ا رام نظر هرد و سرانجلم دس‬
‫«مرم ونالمللی دیسرند ام دیدگل یژوهرگران» مدم‪.‬‬
‫‪ -‬وشتر ام هراا قلنسن اساالساای ه ساال هلی قبل در دد طرحهلی‬
‫ً‬
‫یورنهلدی سد را دو لر ل دفظ دقسق ملنسیاش مجددا چلپ نمسدم‪.‬‬
‫‪ -‬ل تأساای ام شااساهد تلریت دسا نهسرد در رساالن هلی دملی مساضا‬
‫روشن گرغتم و ولن داشتم ه نلم اغالنستلن هم شمس نوس ؛ ملو هلی‬
‫غوریرااتسن در را ر این نالم ااغاالنا انتقلد دارند؛ گزین دیل این نلم را‬
‫نلم تمدنی «خراسالن» میدانند تل چتری رای هم لشد‪ .‬در‬ ‫رگرا‬
‫این ممون منحوث یک دانراجس ارر یژوهریای را چلپ رسلندم تح‬
‫عنسان «نالم اغاالنسااتلن ام دیدگل یژوهشگران»‪ .‬در مقلالت متلدد در‬
‫رساالن هلی دملی گفت ام ه نلم اغالنسااتلن یک نلم اسااتلملری اس ا ‪،‬‬
‫هملنگسن ه مرمهل‪ ،‬سالختلرهلی ساولسای و سااولسا یرتسنوز سلمی‬
‫اساتلملری سا و نوز تحمول هسی یک قسم ااغالن یرتسنا ر ملو‬
‫غوراغالن درایم ضااد رااریساا ‪ ،‬خولن ملیساا و دفلی زر‬
‫تالریهیساا ‪ .‬مردم در مجبسری قرار گرغت اند این هسی تکقسمی و‬
‫تحمولی را پاییرناد‪ .‬امود اساا رومی غرا رسااد ه ملو هل‪ ،‬اقسام و‬
‫طسایف ام شاار این رتریدسیی نجالت یال ناد‪ .‬ایندال نوز یالدیوری‬
‫مینمالیم‪ ،‬اینها یالدوار هلی غسق تظلهر‪ ،‬خسدنملیی و خسدشااوفتگی‬
‫نوساا ‪ ،‬لک ادای رساالل شااهروندی‪ ،‬غرهنگی و موهنی اساا ‪ .‬در‬
‫یژوهش مسدسد ه تح عنسان «اغالنسااتلن چگسن ترااکول شااد؟»‬
‫ادام هلرهلی قبلی خسیش نوز منل متلددی را دم یوری هرد خدم‬
‫همگلن قرار دادم؛ امود اس ل ارای نظریلت سلمند تلن در غنلمندی ین‬
‫مللون غرمسد ممنسن ساالمید‪ .‬در یلیلن ام همکلری و مللون اسااتلد‬
‫غالممحمد محمدی‪ ،‬عزیزادمد هسشنگ «عثملنی»‪ ،‬لنس شموم سلدات‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪9‬‬

‫و‪ ...‬اظهلر سپلس و امتنلن میهنم و ام لرگل خداوند رایشلن لح و‬

‫سالمتی یرمو دارم‪.‬‬
‫مهریل السلی‬
‫استلن ینجرور‬
‫شهرستلن رخ – خلنخول هشخول‬
‫رسر ‪1111‬‬
 ‫افغانستان چگونه شکل گرفت؟‬
‫روشان اسا گساتر هراسری ه اهنسن نلم اغالنساتلن یلد میشسد‪ ،‬در درامای‬
‫تالریات‪ ،‬هامسار یالر ای ام هش خالوری غالت زر ویهنالور ایران‪ ،‬یلنی‬
‫ایرانساتلن اایران زر ا سد اسا ه ل هراسرهلی یسولی مولن ‪ ،‬یلهستلن وایران‬
‫هنسنی‪ ،‬تلریت مرترک دارد‪.‬‬
‫درگیشات تلریهی‪ ،‬نلم اغالنساتلن لرچ چسنلن یک من ق ان یک هرسرا‪،‬‬
‫یراون داشات و رای گساتر یراتسننراونی ه اهنسن ورون ام نسارمرمی هرسر مل‬
‫دریلهساتلن قراردارد‪ ،‬اطالق میگردید اسا ‪.‬طرغ این ه شهرهلی ورتریرتسن‬
‫نرااونی چسن قندهلر‪،‬غزنی‪ ،‬گردیز‪ ،‬دال ی لد ودتی یراالورایسرشاالیسرا دریغلم‬
‫ورتر تلدوکنرون سد اند ه ل گیش مملن یرتسننرون گردید اند‪.‬‬
‫هتل ددود اللللم ه مسلف ین تل امروم گمنلم ملند اساا ‪ ،‬نهسااتون‬
‫ارری اسا ه در ین امقسمی نلم اغالن ایراتسنا وگستر میس سم اغالنهل‬
‫ایراتسن هلا نلم رد شد اس ‪ .‬این هتل ه دردس ودسش سل ‪ ۸۲۹‬موالدی‬
‫نگلرش دریمد اس ‪ ،‬دلی مندگی اغالنهل را در سلو درهندوستلن‪ ،‬در یک‬
‫دهکد ل ی وهسای خسش گسار ومیبل ه رغرام هسهی قراردارد‪ ،‬خساند اس ‪.‬‬
‫تلریت یمونی درضمن دنگهلی محمسد‪ ،‬اماغالنلن ومحل سکسن ینهل در‬
‫اطراچ هس هلی ساالوملن درهند خبر میدهد‪ .‬ورونی درساال هلی ‪ ۰۱۰۱‬درهتل‬
‫خسد ا نلم تحقوق ملللهمند مینسیسااد ه در هس هلی مرم غر ی هند تلوادی‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫ساند قبلیل مهتلف اغالن مندگی میهنند وسلو شلخ غر ی ین اس ‪ .‬مسقلو‬

‫این گستر همچنون در روض ال فل محمد ن خلوند شل لهی یلد شد اس ‪.‬‬
‫هم چنون درتل لسی مسمایوک نقلشاای شااد الکساالندر مقدونیامکدونیا ه‬
‫هنگلم هلوشهلی ویران هلی یسمپی یلغ شاد‪ ،‬لحظ یسرش اساکندر رسپلهولن‬
‫داریسش ساسم در گسگلمول دید میشاسد‪ .‬دراین نبرد‪ ،‬سسار نظلم اغالنیایرتسنیا‬
‫مجهز ل ساالحهلی سانگون در راس سپل ایران در رهل داریسش‪ ،‬یلدشل خسد‬
‫میدنگودند‪.‬‬
‫شاالید این یکی امنهسااتون یلد یوریهل ام این قسم دردهلن خلرج لشااد‪ .‬این‬
‫تل لس نرلن میدهد ه یرتسنهل درین ره میرغرملن داریسش سسم و سرممون شلن‬
‫دزو امپراتسری یلرساای ههلمنرااولن سد اساا ل این هم ‪ ،‬روشاان نوساا ه‬
‫یرتسنهل دراین تل لس چ نلمی یلد شد اند‪.‬‬
‫درشالهنلم غردوسی‪ ،‬سرممون وگستر اغالنهل درداستلن سرگیش رستم ل‬
‫هک هسهزاد ه هک هزاد‪ ،‬شال و سردار ینهل خساند شد اس ‪ .‬ورون ام دسم‬
‫سوستلناما ل‪ ،‬قندهلر و س ا ه س روم را ام ما ل دوراس ‪.‬‬
‫ل گیشاا مملن‪ ،‬نلم اغالنسااتلن رغت رغت ‪ ،‬ورااتر رگسااتر یورامسن هس هلی‬
‫ساالوملن اطالق میگردید اساا ‪ .‬درهتل یلد داشاا هلیی در لر اغالنسااتلن‬
‫و لسچسااتلن هنری دسرج راورتی درلاافحلت ‪ ۰۲۸‬تل ‪ ۰۰۱‬ددود اغالنسااتلن‬
‫اللی شرح داد شد اس ‪:‬‬
‫این رشاات هس هلی زر اساالوملنا ه درمولن قندهلر ودیر دلت قراردارد‪،‬‬
‫درامی ین ام در خوبر ودال ی لد در شاامل تل سااوسی و دارد و در دنس ددود‬
‫‪ ۰۱۱‬هرو سد ‪ ،‬ویهنلی ین نزدیک ‪ ۰۱۱‬هرو می لشد‪.‬‬
‫دراین گسااتر ها ساارممون یهنلوری را در ر میگورد‪ ،‬در ودلگ هلی ی‬
‫شملری هس ‪ .‬درهمون دل و ویژ در همسلیگی و یورامسن هلسی غر‪ ،‬ل شوسا‬
‫سد ه قبلیل اغالن م ل ق روایلت شالن نهس دلگزین گردید وسپس هم‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪18‬‬

‫دهلت گساترش یلغتند‪ .‬همون محدود یلد شاد ‪ ،‬اغالنسااتلن الالی اسا نلم‬
‫الالی من ق اغالن امنق ای نلم تورا و هلسای غرایجلد شاد اس ‪ ،‬دلیی ه‬
‫میلرت دضارت سالوملن قراردارد‪ .‬هس هل سولر لند سد ویوسست یسشود ام رچ‬
‫اس ‪.‬‬
‫درمسااورهلی همساالی ین سااسی لختر‪،‬دنس وخلور ونزدیک ساالدلت‬
‫یسشاانگ‪ ،‬شاال ‪ ،‬سااوسی‪ ،‬و دیر دلت ی سااولر همیل ‪ ،‬هراالورمی همرنگ و‬
‫الشاانادگالن ین هم می الشااد مسلف تایهرالملسک طسر دقوق میگسید ه‬
‫اغاالنسااتالن امهالساای غر تال مرمهالی والی قندهلر وساال دارد‪ .‬طسری ه‬
‫درترااکوالت ساال نا لاافسی قرارداشاا وا اغالنسااتلن دسنلن نلم یکی‬
‫اماسااتلنهلی مر سط ی هرت هرات یرااون نزدیک هف لااد ساال دارد و‬
‫لرنهسا در تلریتنلم هرات تللوف سوف هروی گستر یورامسن هس هلی‬
‫سالوملن هلر رغت اسا ‪ .‬دراین ارر چند لر نلم اغالنستلن هلر رغت اس ‪ .‬این‬
‫هرااسر درمولن هلی سااد نسمدهم در سااوملی یک دول درچهلرچس مرمهلی‬
‫هنسنی و ال نالم امرومی اغالنسااتلن ام مولن یلرچ هلی ردل ملند ام امپراتسری‬
‫درانی سر ریورد اس ‪.‬‬
‫امپراتسری درانی نس خسد‪ ،‬یس امغرویلشای امپراتسری زر نلدرشل اغرلر‬
‫دو هش خلوری و لختری ام سسی ادمد شل درانی مولن یمد سد‪.‬این گسن ‪،‬‬
‫اغالنسااتلن درسااوملی امرومین و درچهلرچس مرمهلی ون المللی هنسنی‪ ،‬یک‬
‫هراسرنس اسا ه درواق دریخرین رومهلی املرت دوس محمد خلن و ل یغلم‬
‫املرت امورشاورعلی خلن‪ ،‬ل یوسند یل ی ساردارنرونهلی هل ل‪ ،‬قندهلر وهرات ل‬
‫هلرگردانی انگلوساایهل ویرااتوبلنی ینهل ام اموردوساا محمد خلن در دور دوم‬
‫امالرت او نل اقتضاالی وق ‪ .‬منلغ امپراتسری ریتلنولی هبور و روسااو تزاری‬
‫چسنلن یک من ق دلیل درمولن مت رغلت یسولیی این دو امپراتسری ظهسرنمسد‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫در دور املرت امورعبدالردملن خلن ل امضاالی مللهد دیسرند شااهرت یلغت‬
‫اس ‪ ،‬ونوز تثبو مرمهلی ین ل هرسریلرس اایرانا در لختر امسسی انگلوسیهل و‬
‫مرمهلی شاامل ین ل روسااو تزاری وانگلوس‪ ،‬تسااجول گردید‪ .‬یودا اس ا همون‬
‫گسن ‪ ،‬امپراتسری درانی را ه یس امغرویلشاای امپراتسری نلدر اغراالر دو هش‬
‫خالوری و الختری یادیاد یمد‪ .‬نوز نمی تسان اغالنسااتلن خساند‪.‬درواق ‪ ،‬مرمهلی‬
‫امپراتسری درانی وراتر ل مرمهلی خراساالن تلریهیاهرچند هم ن گسن هلملا‬
‫همهسانی داشاا ‪ .‬درساال ‪ ۰۹۱۰‬موالدی هنگالمی ه غتش علی شاال قلچلر ل‬
‫انگلوساایهل نهسااتون قرارداد سااولساای را امضاال هرد‪ ،‬وقرارشااد غتش علی شاال‬
‫محمسد و ومیرغتش خلن همک هند تل مملن شاال را امته هل ل هنلر زنند‪ ،‬مملن‬
‫شال ه تل ین دم ل شال قلچلر ام م لن مور ساهن میگف نلگهلنی متسد شد ه‬
‫درلب ی یرتگل تبلهی قرار گرغت اس ‪.‬‬
‫امهمون رو‪ ،‬طر لمخلن اغالن رای گف وگس تهران غرستلد درهتل تلریت‬
‫التساریت دراین ممون چنون یمد اسا ‪ :‬امطرچ دیگر‪،‬طر لمخلن اغالن نزد شال‬
‫مملن رساود‪ ،‬ملرو داشا ه درمملک مل مسامسع اغتلد ه شهریلر یهنگ‬
‫خراسلن غرمسد ‪ ،‬هملنل سفر شهریلر خراسلن مسدب یشفتگی ویریرلنی ام لر‬
‫و لدان اس ‪ .‬اگر سفرخراسلن دیگر وق اغتد‪ ،‬اماشفلق شلهلن لود نبلشد‬
‫غتش علی شاال نوز دریالساات او مکتس ی هرد ها مل را امطلب ملک مسروری‬
‫وتسهور خراسلن تقلعد نهساهد رغ واگر هسی را دراین هلرسهنی لشد ام میلن‬
‫شمرور دسا خساهد گرغ ‪ .‬گسن ه دید میشسد‪ ،‬هرسر مملن شل درانی نلم‬
‫دیگری دز خراسالن نداشات اسا ‪ .‬درغورین‪ ،‬اگر اغالنستلن خساند میشد‪ .‬لید‬
‫طر لمخلن وهم غتش علی شل ین را اغالنستلن میخساندند‪.‬‬
‫امساسی دیگر‪ ،‬یس امغرویلشای امپراتسری درانی ل ر اغتلدن مملن شل ا دالی‪،‬‬
‫سرممونهلی ردل ملند اماین امپراتسری‪ ،‬چند خلن نرون و سردارنرون و‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪15‬‬

‫امورنرون تقسوم گردید ه در اد ولت سولسی دهلن ورتر نلم سردارنرونهلی‬

‫اغالنی شنلخت میشسند‪.‬‬
‫اغالنسااتلن هم چسن نلم یک من ق در تلریت ملللاار‪ ،‬رای نهسااتون لر‬
‫سال ‪ ۰۹۸۹‬موالدی امساسی انگلوسایهل در ارری ه ‪ .‬غسرساتر نسشت سد‪،‬‬
‫هلررغت اس ‪.‬‬
‫یروغوسسر یسری گلنکسغسکی غقود در لفح ‪ ۰۰‬هتل گرانسنگ امپراتسری‬
‫درانی خسد ه درسال ‪ ۰۸۹۹‬موالدی امسسی انترلرات اد ولت خلور مسکس‬
‫چلپ رساود و دراغالنساتلن امسسی اهلدمی علسم یرتس هم تردم شد اس ‪،‬‬
‫اماین ارر نلم رد اس ‪.‬‬
‫یوش اماین‪ ،‬هلم اغالنستلن دراد ولت ارویلیی چرم نمی خسرد‪ .‬یسلن تر‪،‬‬
‫ا گسنا ای ه روان شاالد محمسد محمسد درلاافحلت ‪ ۰۰‬و‪ ۰۳‬امهتل ومین‬
‫تلریت روا ط سولسی ایران وانگلوس یورد اس ‪ ،‬درمتن یلرسی قرارداد سولسیای‬
‫ه سر دلن ملکم درمل دنسری سل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی ل دول غتش علی شل قلدلر‬
‫امضاال رساالند‪ ،‬درملد هلی دوم‪ ،‬سااسم وچهلرم هلم یلدشاال اغالنسااتلن رای‬
‫دول مملن شاال درانی هلر رغت اسا ‪ .‬درظلهر‪ ،‬این نهسااتون سااندی م لن‬
‫یلرسای اسا ه نلم اغالنستلن رای امپراتسری درانی در دور مملن شل م لن‬
‫یلرسی هلر رد شد اس ‪.‬‬
‫روان شلد غبلراین متن قرارداد را نقل ام روان شلد محمسد محمسد در هتل‬
‫اغالنساتلن درمسورتلریت یوردند ودر هرسر چنون یییرغت شد ه هلم اغالنستلن‬
‫رای نهسااتون لر در ساال ‪ ۰۹۱۰‬در قرارداد مولن ایران وانگلوس رای امپراتسری‬
‫درانی هلر رغت اس ‪.‬‬
‫روان شاالد غرهنگ نوز درهتل اغالنسااتلن درینج قرن اخور چنون چوزی را‬
‫تأیود مینملیند‪ .‬سااسگمندان ‪ ،‬روان شاالد محمسد محمسد متن انگلوس قرارداد را‬
‫درهتل خسد نولورد اند تل دید شسد ه درمتن انگلوسی نوز هلم اغالنستلن هلر‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫رد نراد اسا ‪ .‬هم چنون روشن نوس ه ایرلن متن اللی قرارداد را م لن‬
‫یلرساای ام لیگلنیهلی دول ایران رگرغت اند یل این ه ین را امانگلوساای تردم‬
‫هرد اند؟‬
‫امهمون رو‪ ،‬ملدامی ه متن اللی قرارداد م لن یلرسی دید نرسد‪ ،‬نمی تسان‬
‫ضارس قلط درمسرد ین چوزی گف ‪ .‬شالید متن الالی یلرسی این قرارداد در‬
‫یرالر ایرانی المتال یالغتا الشااد‪ .‬مگر‪ ،‬چنون رمی ییاد ها تال اهنسن هساای‬
‫امیژوهراگران اغالنساتلنی چنون سندی را ندید لشد‪ .‬دس هم ند تل اهنسن‬
‫ین رنهسرد ام در لیگلنی ومارت خلرد ایران هم این سند مسدسد نوس ‪.‬ین‬
‫درسااال ‪ ۰۸۸۱‬موالدی درساافری ها همرا ال اسااتالد نالظمی درلنادن‬
‫داشاتماعزیزیریلنفرا چلشاتی همرا ل روان شالد استلد ورنگ هسهدامنی مهملن‬
‫روان شاالد اسااتلد دلوید درخلن شاالن سدیم‪ .‬سااهن اماین درمولن یمد ه رای‬
‫نهسااتون لر نلم اغالنسااتلن رای هرااسر مل درهدام مملن ودرهجل هلر رغت سد‪.‬‬
‫استلد ورنگ گف ه در قرارداد ملروچ سل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی مولن ایران وانگلوس‪.‬‬
‫استلد دلوید غرمسدند ه من متن اللی قرار داد را م لن انگلوسی درهتل‬
‫خلن لندن دید ام‪ .‬درقرارداد م لن انگلوساای هلملت شاال درانی و ساارممون‬
‫اغالن هلاهرااسراغالن هلا هلر رغت اساا ‪ .‬چنون ر مییید ه درمتن یلرساای‬
‫قرارداد درظالهر متردم ایرانی یال هنادی یل اشااتبل یل ر ساابول علدت ملمس‬
‫ایرانیهل ه هر سرممونی را ل یسسند ‪ ...‬ستلن یلد میهنند هلم اغالنستلن را‬
‫هلر رد اس ‪.‬‬
‫ویل هم خسد روان شالد محمسد محمسد دلی شال درانی‪ ،‬شال اغالنستلن را‬
‫هلر رد اس ا ‪ .‬لور من‪ ،‬نهسااتون لر هلم اغالنسااتلن عنسان نلم هرااسر مل‬
‫درضاموم قرارداد سال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی هلر رغت اسا ‪ .‬همون گسن ‪ ،‬درلفح‬
‫‪ ۰۱۹‬هتال ؛ تالریت روا ط سااولساای ایران وانگلوس در قرن نسمدهم موالدی‪،‬‬
‫می ونوم ه در ند هفتم مللهد یی ه مولن ساارهلر غسرد دسنس امسااسی دول‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫انگلساتلن ومورما محمد شافو ‪ ،‬لادراعظم ودلدی دساون خلن امسسی دول‬
‫ایران تلریت ‪ ۰۲‬مل ملرچ سال ‪ ۰۹۱۸‬موالدی درتهران منلقد شد سد‪ ،‬درمتن‬
‫یلرسای هلم اغالنستلن یمد اس ‪ .‬ه درمتن انگلوسی چنلن گفتوم اغالن هل‬
‫یمد اس ه لمهم چنون ر مییید ه روان شلد محمسد محمسد ین را امانگلوسی‬
‫تردم نمسد لشند‪.‬‬
‫همون گسن درلافح ‪ ۰۲۰‬ولفح ‪ ۰۲۲‬تلریت روا ط سولسی ایران وانگلوس‬
‫یمد اس ا ‪ :‬دول انگلسااتلن نملیند گی الفنسااتن قراردادی رضااد مملک‬
‫ایران و غرانسا ‪ ،‬ل اغالنستلن منلقد هند و عهد نلم ای ل یلدشل هل ل درتلریت‪۰۹‬‬
‫مل دسن سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی منلقد نمسد ه خالل ین اماین قراراس ‪.‬‬
‫دراین ساند ه روان شالد محمسد محمسد ام م لن انگلوسی تردم نمسد اند‪،‬‬
‫سا لر نلم اغالنساتلن یمد اسا ‪ .‬مگر درالل قرارداد ه در لفح ‪ ۹۹‬سراج‬
‫التساریت یمد اس و روان شلد دهتر محمسد اغرلریزدی نوز ین را درلفحلت ‪۱۳‬‬
‫تال ‪ ۱۹‬دلد دوم اغالن نلم یورد اساا ‪ ،‬نلمی ام اغالنسااتلن دید نمی شااسد‬
‫ودرعس یلدشل در دران‪ ،‬یلدشل سپهر لرگل هل ل ویلدشل ممدوح یمد اس ‪.‬‬
‫چنون ر مییید ه روان شاالد محمسد محمسد رای یساالنی هلر خسانندگلن و‬
‫دلسگوری امدادن تسضوحلت ورتر تردوش داد لشند‪ ،‬یلدشل اغالنستلن ولورند‬
‫ویل شلید هم درهتل انگلوسی نسشت سردلن ویلولم هی ه محمسد محمسد ام ین‬
‫هر گرغت سد‪ ،‬چنون هلری شد لشد‪.‬‬
‫درلاافحلت ‪ ۰۰۹‬تل ‪ ۰۰۹‬همون هتل ‪ ،‬درعهد نلم ای ه تلریت ‪ ۰۳‬ملرچ‬
‫سال ‪ ۰۹۰۲‬موالدی سارگسراوملی ل یلرس امضال رسلند‪ ،‬درملد ینجم طلیف‬
‫اغلغن یمد اس ‪ .‬دردللی ه درملد شرم درلفح ‪ ۰۰۹‬تنهل هلم اغالن ذهر‬
‫شاد اس ‪ .‬همون گسن درلفحلت ‪ ۰۸۹‬تل ‪ ۲۱۲‬درسساد لسرت عهد نلم ای ه‬
‫نملیندگی مساتر مسریر ومستر هنری الوس در ‪ ۲۹‬نسامبر سل ‪ ۰۹۰۳‬موالدی ل‬
‫دول ایران ساات شااد و رنگلر شااد اس ا ‪ ،‬درغ اال هرااتم ل طلیف اغلغن‬
 ‫‪ | 18‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫ودرغ ل نهم ین ل هلم اغالن ر میخسریم‪ .‬الفنستسن درهتل گزارش سل ن‬

‫هل ل ه امسااسی یقلی غکرت م لن یلرساای رگردان و ساال ‪ ۰۰۹۱‬هجری‬
‫خسرشااودی درایران چلپ شااد اساا در لاافح ‪ ۰۱۳‬مینگلرد‪ :‬اغالنهل نلم‬
‫ً‬
‫عمسمی رای هرسرشلن ندارند‪ .‬امل اغالنستلن ه محتمال نهس درایران هلر‬
‫رد شد ‪ ،‬مکرر در هتل هل یمد اس واگر هلر رود‪ ،‬رای مردم ین سرممون نل‬
‫یشانل نوسا ‪ ،‬نل راین‪ .‬مناالفنستسنا این نلم را رای هرسر هلر خساهم رد ه‬
‫هم اهنسن ددود ین را شرح داد ام‪.‬‬
‫دللب این اسا ه ین چ الفنسااتسن عنسان ددود هرااسر یوچود اغالنهل‬
‫شارح داد اسا انگل شاسد لافح ‪ ۰۱۳‬هملن اررا شالمل شامل اغالنستلن‬
‫هنسنی و الختر ین نمی گردد او درلاافحا ‪ ۰۹۹‬مینگالرد‪ :‬ینالن[اغالن هل] نلم‬
‫عمسمی رای هرسرخسیش ندارند؛ ولی گلهی نلم اغالنستلن را هلر می رند‪.‬‬
‫دهتر لوادن نالم یرااتسنهسا را یالد هرد ‪ ،‬ولی من هر گز هلر رد ین را دردلیی‬
‫ندید ام‪.‬‬
‫گلهی هم هلم سااردد یلد شااد اساا ‪ ،‬امل این نلم ردلگ هلی شاارق‬
‫هس هلی سلوملن اطالق نمی شسد‪ .‬این هلم درواق چوزی دز سردسور غلرسی‬
‫نوسا ‪ .‬نلمی ه تسساط سالهنلن سرممون رتملم هرسر اطالق میشسد‪ ،‬خراسلن‬
‫اس امل واضش اس ه هلر ردن این نلم درس نوس ‪.‬‬
‫میرا ام یک سس تملم اغالنلن درمحدود خراسلن داخل نوستند وام سسی دیگر‪،‬‬
‫در هش مهمی ام ین ایلل اخراسلنا اغالنلن سلهن نوستند‬
‫ل تسد این ه نلم اغالنسااتلن چسنلن نلم رساامی هرااسر تل نوم هلی سااد‬
‫نسمدهم دراسانلد رسمی لمتل نولغت سد ومردم نوز ل ین یشنل نبسدند‪ ،‬ام همون رو‬
‫هم هلر رد نداشا ‪ .‬ل ررسی اسنلد ومدارک دس داشت میتسان گف ه هلم‬
‫اغالنساتلن رای نهستون لر درسهنرانیای ه مک نلتن در مراسم تلج یسشی شل‬
‫شااجلع درانی درقندهلر یس ام اغتلدن این شااهر دس ا نوروهلی انگلوساای در‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪19‬‬

‫‪ ۰۹۰۹‬موالدی ایراد هرد‪ ،‬یلد شاد ومتن این ساهنرانی دراسانلد انگلوسی یوسس‬
‫مللهد الهسر اه مولن انگلوسایهل ورنجو سنگ تلریت ‪ ۲۱‬میسل ‪۰۹۰۹‬‬
‫موالدی امضل رسود سد شل شجلع نوز ین را امضل هرد سداضم گردید اس ‪.‬‬
‫ل تسد داشا ه درین هنگلم یرلور ومضلغلت ین ه ام سسی رنجو سنگ‬
‫اهم یوملن انگلوسا اشااال شااد سد‪ ،‬ل تسد اسااتراتوژی انگلوس در ین ره‬
‫نمی تسانس دزو اغالنستلن درتلریف مک نلتن شملر رود‪.‬‬
‫همچنون هراسرهرات در ین ره لمهم ل تسد سولس هلی وق انگلوس‬
‫ورون اماغالنسااتلنی سد ه الفنسااتن درنظر داشاات سد‪ .‬همون گسن منلطق شاامل‬
‫هنادوهش ها دراد ولت سااولساای دهلن در ین ره نلم ترهسااتلن دنس ی یلد‬
‫میگردید‪ ،‬نمی تسانس شلمل اغالنستلنی ه مک نلتن مد نظر داش ‪ .‬سد لشد‪.‬‬
‫این اغاالنسااتلن تنهل شاالمل گسااتر ای ام قندهلر تلغزنی وهل ل و دال ی لد‬
‫ویروان وهسهستلن میگردید‪.‬‬
‫ً‬
‫تالدلیی ه ند اعزیزیریلنفرا هلوش نمسد ام‪ ،‬ظلهرا نهسااتون لری ه در‬
‫یرلر انگلوساای م لن‪ ،‬هلم اغالنسااتلن چسنلن نلم هشهلیی ام ساارممون مل هلر‬
‫رد شد اس ‪ ۲۹ ،‬اگس سل ‪ ۰۹۰۲‬موالدی سد اس ‪.‬درلفح ‪ ۰۲۳‬دلد‬
‫او تلریت روا ط ساولسای ایران وانگلوس چنون میخسانوم‪ :‬در ‪ ۲۹‬اگسا سل‬
‫‪ ۰۹۰۲‬رومنالم مسسااسم گلمت مبئی چنون مینگلرد‪ :‬عبلس مورما دکم هرد‬
‫سای هزار قرسن ایران طرچ هرات واغالنستلن دره نملیند واین مقدم دمل‬
‫هندوستلن می لشد ه همک دول روس عمل خساهد یمد‪ ....‬درمراسالت‬
‫دیپلمالتوک ایران ل انگلوساایهل‪ ،‬هلر رد این نلم در اواخر نوم نهساا سااد‬
‫نسمدهم‪ ،‬هرچند هم درمللنی گسنلگسن ملمس سد اساا ‪ .‬رای نمسن ‪ ،‬درنلم ای‬
‫ه مورما ا سالحسان خلن شورامی ومیرامسر خلرد ایران تلریت ‪ ۰۸‬ذیقلد سل‬
‫‪ ۰۲۳۹‬هجری قمری عنسانی میرمهتلر انگلوس نسشت اس ادرلفحلت ‪ ۸‬تل ‪۰۱‬‬
‫هتل گزید اسنلد سولسی ایران واغالنستلن دلد او ‪ ،‬چلپ ومارت خلرد ایران‪،‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪۰۰۹۳‬ا چنون میخسانوم‪ :‬غور امسم قندهلر وهل ل و هرات وطرچ اغالنستلن‬
‫ا هر طرچ ه هساهود روند‪ ،‬مهتلر لشااند وم لق اللنلن خساهند سد خسا‬
‫والی ایران ولیند یل سلیر دلهلی دیگر ه دخل وخلک هرات واغالنستلن وهل ل و‬
‫قندهلر نداشت لشد‬
‫چنلنی ه اماین نلم رمی یید‪ ،‬منظسر ام اغالنستلن گستر یرتسننرون مرمی‬
‫ااهنسن مولن هرااسر مل ویلهسااتلنا اساا ه هرات‪ ،‬هل ل وقندهلر ورون ام ین‬
‫دانست شد اس ‪ .‬درهمون هتل درلفحلت ‪ ۰‬و‪ ۲‬در نلم ه الکسلندر رنس‬
‫ساال ‪ ۰۲۳۰‬در ل هل ل نسشاات اس ا ‪ ،‬میخسانوم‪ :‬ام دمل چهلرمملکتی ه‬
‫اغالنسااتلن ام ینهل ترهوب یلغت اساا ‪ ،‬یک د اا تل ینجل اساا امنظسر‬
‫امیرلوراس ا وس د دیگرین تل ایرانامنظسر امهل ل‪ ،‬قندهلر وهرات اس ا‬
‫ونوز غهمود ایم ه ریوس هل ل مردی اساا دانراامند و دوراندیش و دروغلت‬
‫رنجود ارنجو سانگا قلدر خساهد سد ه در هم این مملک تسلط هلی یودا‬
‫هناد و‪ ...‬اماین نالما چنون دانسااتا میشااسد ه در تلریت نگلرش ین یراالور‬
‫وساارممونهالی مر سط ین تال ینجل وهرااسرهل ل اه هش زرگی اممنلطق‬
‫مرهزی وشامللی اغالنستلن اهنسن را در ر میگرغ ا وقندهلر وهرات ل تسا ین‪،‬‬
‫تل ایران قلدلری سد اساا درلاافحلت ‪ ۹۲‬تل ‪ ۹۰‬همون هتل در نلم ای ه‬
‫الوا دارساای تالد‪ ،‬ومیر مهتالر انگلوس ا تالریت ‪ ۲۳‬ایریل ‪۰۹۰۹‬موالدی‬
‫ومیرخالرد ایران نسشاات اساا چنون میخسانوم‪ :‬نل ر این مدام ه محب‬
‫لاادق و راسااتی اظهلر ساالمد ه در ساانسات ساال ق امنلی دول هو انگلوس ل‬
‫یلدشالهل ن سلف اغالنستلن عهدی دوستلن نبست و شرطی محبلن هرد اند‪...‬‬
‫گسن ای ه دید میشااسد‪ ،‬دراین هنگلم دیگر هلم رد نلم اغالنسااتلن رای مجمسع‬
‫سااردار نرااونهلی اغالنی دریلداش ا هلی دیپلملتوک انگلوساایهل دل اغتلد سد‪،‬‬
‫دللب این اس ه دراسنلد این هتل سرداران اغالنی اعم ام مهرد خلن‪ ،‬ههند‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫خلن و‪ ...‬هوچ هدام درنلم هلی شاالن ام اغالنسااتلن نلمی نمی رند وانی گسا رین‬
‫اس ه این نلم هلر رد چندانی نداشت اس ‪.‬‬
‫تنهل یک لر ههند خلن‪ ،‬ین هم درنلم ‪ ۰۲۱۸‬موالدی خسد عنسانی نللرالدین‬
‫شال قلدلرام شاش ده اغالنساتلن یلد هرد اس ‪ .‬روشن اس درین هنگلم‪،‬‬
‫دیگرنلم اغالنسااتلن دل اغتلد سد‪ .‬تنهل در نلم هلیی ه اموردوساا محمد خلن‬
‫در لر ایران نسشات اس ‪ ،‬دو یل س لر ام اغالنستلن نلم رد اس ‪ .‬ین هم ل تلل ور‬
‫گسنلگسن رای مثل ‪ ،‬او دریک دل هل ل را یلیته اغالنساتلن خساند اس ‪ .‬ل این‬
‫ه منظسر او ام اغالنساتلن روشن اس گستر میر غرملنروایی خسدش سد اس‬
‫ه در ین ره شلمل قندهلر وهرات و هشهلی دیگری ملنند ترهستلن‪ ،‬دخرلن‬
‫و‪ ...‬نمی گردید اس ‪.‬‬
‫درلفحلت ‪ ۲۰۲‬تل ‪ ۲۰۰‬هتل اغالنستلن وایران نسشت دهتر یسسف دقوقی‪،‬‬
‫ایران گسشا ای ام نلم امور دوسا محمد خلن یورد شد اس ه متن هلمل ین‬
‫درهتل امورهبور و ایران یمد اس ‪.‬‬
‫یقالی یوروم مجتهاد ماد در الر این نالما درهتال اموران مرمدار ومرمهلی‬
‫خلوری ایران مینسیسااد ه این نلم در یرشااوس ومارت خلرد انگلسااتلن ودسد‬
‫دارد‪ ،‬محمد دساون خلن دومون سافور دوس محمد خلن در لر ایران در سل‬
‫‪ ۰۹۰۹‬موالدی ا تهران رسااود ونلم دوساا محمد خلن را ام نظر شاال ایران‬
‫گیرانود‪ .‬او در نلم خسد نسشاات سد‪ :‬ام ین دل ه اوقلت قدیم زرگلن خلنساد این‬
‫ند لااداق ودرسااتی مر سط ومتسساال دودملن غلک نولن اعلی دضاارت‬
‫شالهنرلهی سد اند‪ ،‬این ند نوز خسد را یکی ام متمسکون ومتسسلون دودملن ین‬
‫سل ن عظمی انگلشت ‪ ،‬چنلن داشت ایم ه این والی اهل ل ومضلغلت ین ا هم‬
‫تللق مملک ایران دارد‪ ...‬سابب عریض نگلری دراین وق ‪ ،‬ه اعلوحضرت‬
‫قسی شااسه یلدشاال اسااالم اس ا ‪ ،‬دردمو این والی غتن وغساالد واغتراالش‬
‫امطلئف شقلوت نژاد سوک اس ‪ ،‬اگر چ چهلرلد هزار خلنسار اغالن وام طسائف‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫این خورخسا لاامومی اند‪،‬‬ ‫دس ودسش وهمساالی هل‪ ،‬یرلر وعالملت اطلع‬
‫ولوک ده عدم قدرت وتسانلیی من ام رای مارس سلختن ومنظم نمسدن این‬
‫وس هزار سسار درار و رشود‬ ‫چنون گرو عظوم‪ ،‬قرسن من منح ر شد اس‬
‫وخس ود هزار یوالد وینجال عراد تسپ و‪ ...‬تال دال مالس ین طلئف ی دین‬
‫نرد ام‪.‬‬
‫شاهر قندهلر ه اشاراچ الد اس و شهرهل ل ه یلیته اغالنستلن اس و‬
‫الد ونسادی ه ل خراساالن هم سااردد هسااتند‪ ،‬وهمچنون مملک خراساالن و‬
‫مضالغلت والیلت مف ال غسق هال دزو ممللک محروسا ایران اس ودردمو‬
‫ممللک محروسا شلهنرلهی‪ ،‬نوک و د این والیلت نوز ام نوک و د سلیر ادزای‬
‫مملک ایران نبلید ددا وسسا لشد و نبلید ام منلغ دول علو ایران محروم و ی‬
‫ن وب ملنند‪.‬‬
‫همون اموردوساا محماد خلن درنلم ای ه شاالید ساال ‪ ۰۲۹۰‬هجری‬
‫خسرشاودی دلدی مورما یقلسای لادراعظم ایران نسشت اس ه در لفحلت‬
‫‪ ۲۲۹‬تل ‪ ۲۲۹‬هتل ایران واغالنستلن نسشت همنی قلدلر‪ ،‬چلپ ومارت خلرد‬
‫ایران‪ ،‬سال ‪ ۰۰۹۱‬هجری خسرشاودی یمد اس ام این نلم رمی یید ه هنگلم‬
‫نگلرش نلم ‪ ،‬اغالنستلن ورون ام سل ن هل ل ویرلور سد اس ‪.‬‬
‫میرا درین هنگلم یرالور میر ساو ر سوکهل سد اس ‪ .‬شلیلن یلدیوری اس‬
‫ه شاهر یرالور در گیشات تلریهی یک شاهر یرتسننرون نبسد اس ‪ .‬این شهر‬
‫یسالنهل ت ارچ یراتسن هل دریمد اس ‪ .‬درهتل گزید اسنلد سولسی ایران‬
‫واغالنسااتلن درلاافح ‪ ۰۲۱‬درنلم ای ه ومیرخلرد ایران تلریت ‪ ۲۹‬دملدی‬
‫االولی ساال ‪ ۰۲۹۳‬هجری قمری ال عنسان مورما دلفرخالن‪ ،‬غرسااتلد ایران‬
‫عثملنی نگلشت یمد اس ‪:‬‬
‫خساسااتند ددود اغالنسااتلن ه امقدیم ملک دول علو سد اس ا را ام مل‬
‫منحرچ وساردارهلی این ملک را ل هم متفق هنند تل تأمون مل وهند ساادی سدید‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪18‬‬

‫لشااد اگر هتل سااولد اسااکندر رنس را یودا هنود‪ ،‬درین دل خساهود دید‪.‬‬
‫نسشت اس ه ‪ :‬دوستی ایران ام رای مل ی غلید اس واین هم خردی ه هرد‬
‫ومی هنوم وهسد ‪ ،‬اگر دولا مال دوساا محمد سااردار هل ل را تقسی نملید‪،‬‬
‫خردش همتر خساهد شاد ونفلش ورتر‪ .‬مل خساستوم ملک قدیم خسد را ت رچ‬
‫نملیوم‪ ،‬شامل هنسم در اردو تراریف داشتود ودیدید ه امهل ل وقندهلر غرستلد هل‬
‫رسود وعریض هل یورد اند ه مل نسهر قدیم شمل هستوم‪...‬‬
‫دراین ساند امددود اغالنستلن نلم رد شد ه منظسر امهم سردار نرونهلی‬
‫اغالنی سد اسا ‪ .‬درلفح ‪ ۰۹۳‬این هتل درنلم ای ه شول نلیب ومیرمهتلر‬
‫انگلوس درتهران ومیر خلرد ایران تلریت ساسم رمضالن سل ‪ ۰۲۹۳‬هجری‬
‫خسرشااودی نسشاات اساا ‪ ،‬میخسانوم‪ :‬هرگل ق ل ممونی امخلک اغالنسااتلن را‬
‫امدکم سرهلر اعلوحضرت شهریلری ت رچ نگ دارند‪...‬‬
‫در نلم ای ه درذیقلد ساال ‪ ۰۲۱۱‬قمری نسشاات ودر لاافح ‪ ۲۰۱‬همون‬
‫هتل یمد اساا ‪ ،‬او را امورهل ل خ ل نمسد اساا اموردوساا محمد خلن‬
‫درنلم ای ه در سال ‪ ۰۹۰۱‬موالدی تزار روساو نسشاات اسا ‪ ،‬هرسر خسد را‬
‫مملک اغالن خساند اس ‪.‬‬
‫و امل امورشورعلی خلن‪ ،‬نهستون غرملنروایی سد اس ه درنلم تلریهی ینج‬
‫شنب ‪ ۰۲ ،‬شهر شسا سل ‪ ۰۲۸۱‬قمری خسد تزار روسو ‪ ،‬هرسر خسد را چند لر‬
‫اغالنساتلن خساند اسا ‪ .‬یوش ام او هسای ام اموران هرسر مل را در چهلردس‬
‫مرمهلی هنسنی اغالنستلن نهساند سد‪.‬‬
‫دراین نلم چنون ر مییید ه دیگر در دور امورشااورعلی خلن اغالنسااتلن نلم‬
‫رسمی هرسر مل گردید سدانگل شسد هلرگسن‪ :‬سورتلریهی ریه یل ی سوملی‬
‫روساو دراغالنستلنا در یرلر روسی نوز چنون نلمی تل مولن هلی سد نسمدهم دید‬
‫نمی شااسد در رخی ام مراسااالت دیپلملتوک مولن ایران و انگلوس در اواخر نوم‬
‫نهس سد نسمدهم نوز هلم اغالنستلن چرم نمی خسرد‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫تل دلیی ه مناعزیزیریلنفرا دریرلر روساای م للل هرد ام‪ ،‬شاالید نهسااتون‬
‫سااندی ه در ین هلم اغالنسااتلن درملنلی هم سااردارنرااونهل ومورنرااونهلی‬
‫اغالنی یلد شااد لشااد‪ ،‬در لیگلنی مرهزی دولتی تلریت در یتر سر ‪ ،‬نولد دغتری‬
‫ویژ ومارت دارایی‪ ،‬هش محرملن ‪ OR1‬یروند شاملر ‪ ،۰ ۰‬غهرس ‪ ۲۰‬لشد‬
‫ه یروغوساسر موهلیول ولسدارساکی در لر ین درلافح ‪ ۰۹‬هتل شسرویهل و‬
‫همساالی هلی دنس ی شاالن ایران واغالنسااتلن تردم من اعزیزیریلنفرا م للبی‬
‫نسشت اس ‪.‬‬
‫درلاافح ‪ ۰۳۰‬دلد یکم تلریت روا ط سااولساای ایران وانگلوس‪ ،‬درمراساال‬
‫رسمی امطرچ ویسکسن یللمراستسن مستر الی سفوردول انگلوس مقوم سن‬
‫یترم سر تلریهی ینجم سااپتلمبر ساال ‪ ۰۹۰۳‬موالدی یمد اس ا ‪ :‬ل اعتراچ‬
‫ولاس مراسال مسرخ شارام اگسسا شمل راد امسر ایران واغالنستلن المم‬
‫می لشااد شاامل دسااتسر دهم ه یک مسق منلسااب دساا یورد دول‬
‫امپراتسری روساو رضالی دول اعلوحضرت یلدشلهی انگلستلن را ت مومی‬
‫ه شاالهنراال ایران رای تلوون محمد مورما مقلم ولولهدی مملک ایران گرغت‬
‫اس خلطرنرلن هنود‬
‫یس امین ها سااواکهل‪،‬یراالور ودیگر ممونهلی یرااتسننرااون را گرغتند‪،‬‬
‫انگلوسهل رین شاادند تل این ساارممون را همرا ل ساارممونهلی لسچنرااون‬
‫مت ارغلت هندی خسد یوسسا نملیند ام این رو‪ ،‬نلم اغالنساتلن را رای هرااسری‬
‫نسی ه مولن مت رغلت هندی خسد‪ ،‬ایران ومت رغلت یسولیی روسو تزاری چسنلن‬
‫گستر دلیل مولن یورد سدند‪ ،‬درنظرگرغتند‪.‬‬
‫درهتال دوالت اغالنی ه در ساال ‪ ۰۹۱۹‬موالدی خلم محمد دولت‬
‫خلن هب م لن یلرساای دری نسشاات شااد ودرساال ‪ ۰۹۹۳‬موالدی نسشاات شااد‬
‫ودرسل ‪ ۰۹۹۳‬موالدی ان گلوسی رگرداند شد اس ‪ ،‬ددود اغالنستلن چنون‬
‫شارح داد شاد اسا ‪ :‬مرمشامللی ین هندوهش اسا ه ین را امترهستلن ددا‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪15‬‬

‫میهند درغر ین ایران قراردارد دنس ین لسچساتلن اس ودرشرق ل رود سند‬

‫ام ینجل ددا شااد اساا مساالد ین ‪ ۰۱۱‬هزار مول مر ونفسس ین ددود‬
‫هر مولوسن و چهلرهزارانوزا نفراس هزار شلمل اغالنستلن نوس‬
‫روشن اس ه این هتل درهنگلم دور دوم املرت اموردوس محمد خلن‬
‫رشات نگلرش هراود شاد اسا ‪ .‬دور ه هنسم اغالنساتلن محدود شهرهلی‬
‫هل ل‪ ،‬دال ی لد‪ ،‬غزنی ویروان میگردید وشامل وهزارساتلن هنسم شلمل گستر‬
‫اغالنساتلن نگردید سد در لفح هر هتل اغالنستلن گزید مقلالت مسکس‬
‫سال ‪ ۰۸۲۳‬موالدی میخسانوم‪ :‬لیست اس ‪ ،‬هر دل مولن مفهسم اغالنستلن‬
‫واغالن تفکوک قلیل شااد‪ .‬اغالنهل در ورون قلمرو اغالنسااتلن میساا سم دارند‬
‫رعکس‪ ،‬درمولن لشندگلن اغالنستلن غوراغالنهل میس سم داند‪ .‬اغالنهل عبلرت‬
‫اند ام قسم ه م لن ویژ ایرانی سهن میگسیند‬
‫درلاافح یلمدهم همون هتل یمد اساا ‪ :‬اغالنهل م لن یرااتس یل یهتس‬
‫ساهن میگسیند ه شلخ ام م لنی ایرانی اس مگر در در لر امور‪ ،‬سرشنلسلن و‬
‫در عرل نسشتلری و لمرگلنی امروم م لن یلرسی ملللر چورگی دارد‪ .‬در لفح‬
‫ساوزدهم میخسانوم اهرگل هریا اغالنهل در ورون ام قلمرو اغالنستلن میس‬
‫سم دارند‪ ،‬ام سااسی دیگر درخلک ین اقسام غوراغالن مندگی میهنند ه اماغالنهل‬
‫امنگل توپ‪ ،‬م لن وخلستگل غرق دارند‬
‫ینچ سولر دللب اس ه دتی در دور غرملنروایی املن الل خلن سولری ام‬
‫لشاندگلن منلطق دوراغتلد هراسر شامس منلطق یراتسننرون ل نلم اغالنستلن‬
‫یشاانال نبسد اناد‪ .‬رای نمسنا در لاافحا نسمدهم هتال ساال ‪ ۰۸۲۳‬موالدی‬
‫میخسانوم‪ :‬شلیلن یلد یوری اس ه درک یگلنگی ملی یل سولسی تل همون اهنسن‬
‫ین یوملن در مولن اغالنهل دید نمی شاسد ه ینهل ل سهن گفتن ام موهن خسد‬
‫هوچ گال وا اغاالنسااتالن را ا هالر نمی گورناد و ا نلمهلی نل سمی چنگ‬
‫میاندامند‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫شاملر هل گسیندگلن م لن اغالنی نل یخرین داد هل ه در دسااترس اس‬

‫ً‬
‫ایماد در دانراانلم دایرالمللرچ اسااالما تقریبل ‪ ۰5۹‬مولوسن نفر تهمون مد‬
‫میشسد ه امدمل دو مولوسن ین در املرت اغالنی میس سم دارند‪.‬‬
‫درلاافح ‪ ۰۱۰‬امقس ‪ Imperial Gazetteer of India‬میخسانوم‪ :‬ل ر‪،‬‬
‫تنهل نسادی میسا سم قبلیل اوغلن دردنس من ق هل ل را اوغلنستلن میخساند‬
‫در لفح ‪ ۰۰۲‬یمد اس ‪ :‬اغالنستلن هری امایران را ترکول میدهد هر رو‪،‬‬
‫یرتسنهل یل اغالن هل‪ .‬لرچ نظر ام هم چوزام الول ترین نسد هلی ایرانی اند ه‬
‫ل تلدوکهل ویلرسهل ام یک تور وتبلر ونژاد اند‪.‬‬
‫درلافح ‪ ۲۱۳‬دلد یکم هتل س دلدی تلریت شرق‪ ،‬خلور ممون درعهد‬
‫قدیم چلپ دانراکد ی خلورشانلسای یژوهراگل علسم روسو ‪ ،‬ل ویرایش دهتر‬
‫ر لهسچ‪ ،‬مسااکس ‪ ۲۱۱۱‬در غ اال شاالنزدهم میرعنسان هرااسرهلی یراات ایران‬
‫ودنس یساولی مولن در‪ ...‬میخسانوم‪ :‬تسد هلی ایرانی م لن غالت ایران مرتمل‬
‫اناد ریلرسهل‪ ،‬اغالنهل‪ ،‬هردهل‪ ،‬گوالنیهل‪ ،‬ملمندرانیهل‪ ،‬لسچهل و‪ ...‬اغالنهل را‬
‫تسد هلی همسالی ل این نلم ام اوایل قرون وس ی می شنلسند‪ .‬مگر نلمی ه خسد‬
‫ینهل خسیش را دان یلد میهنند‪ ،‬یرتسن ایران لستلن یرسس ایلرسسا میرسد‪.‬‬
‫این نلم تبلری ام مولن هلی نوم دوم هزار نهس موالد ی رای منلطق میس سم‬
‫ههن اغاالنهال در دنس خلوری ساارممون اغالنسااتلن هنسنی اطالق میگردید‬
‫اس‬
‫ام این نبرات هل چنون رمی یید ه یراتسنهل یکی امالول ترین ودیرین ترین‬
‫تور هلی ایرانیایلرسایا هساتند و خلساتگل نلم ایرلن یرسس ایلرسسا اس ‪ .‬ل‬
‫تسد ین چ ه در لال یمد‪ ،‬میتسان نتوج گوری هرد‪.‬‬
‫یک ‪ :‬اغالنسااتلن عنسان یک هلم واساام مکلن‪ ،‬یورااون تلریهی داشاات‬
‫ودرگیشت رای گستر یرتسننرون وا ست مضلغلت استلن یرلورا ورترمنلطقی‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫ه اهنسن درایلل یراتسنهسا یلهساتلن اندا شملری ام منلطق یرتسننرون هرسر‬

‫در ددود هس هلی سلوملن اطالق میگردید اس ‪.‬‬
‫دوم ‪ :‬شالید نهستون میس سم یرتسنهل مستنگ یل مستسنگ اس ه اهنسن‬
‫در لسچسااتلن یلهسااتلن واق اساا ‪ .‬درهل میتسان گف ه اغالنسااتلن واقلی و‬
‫راساتون درگساتر یلهستلن قرار دارد و ین چ ه امروم اغالنستلن خساند میشسد‪،‬‬
‫هوچ ر ی این نلم ندارد‪.‬‬
‫ساسم ‪ :‬امپراتسری درانی ه ام ساسی ادمدشل درانی نولد گیاری شد‪ ،‬این‬
‫نلم خساند نمی شد اس ‪.‬‬
‫چهلرم ‪ :‬هلم اغالنساتلن رای نهساتون لر در یرلر انگلوسی در ارر غسرستردر‬
‫سال ‪ ۰۹۸۹‬موالدی رای هرای ام گساتر یراتسننرون امپراتسری درانی هلر‬
‫رغت اس ‪.‬‬
‫ینجم ‪ :‬این نلم ام سااسی ایرانولن نل روا ملمس اممولن هلی سااد نسمدهم‬
‫رای هراایهلیی ام ساارممون لمملند ام امپراتسری درانی گسن غور رساامی‬
‫هلر رغت اس ‪.‬‬
‫شارام ‪ :‬ام روی هتل تلریت روا ط سولسی ایران وانگلوس روان شلد محمسد‬
‫ً‬
‫محمسد ظالهرا چنون رمی ییاد ه رای نهسااتون لر هلم اغالنسااتلن درمتن‬
‫یلرساای قرارداد ساال ‪ ۰۹۱۰‬موالدی مولن روس وانگلوس هلر رغت لشااد‪ .‬این‬
‫دردللی اس ه درمتن انگلوسی این قراردادهل چنون هلم ای هلر نرغت اس ‪.‬‬
‫گملن غللب روان شالد محمسد محمسد الال قراردادهل را در دسترس نداشت و‬
‫ین را ام متن انگلوسای تردم نمسد اسا ‪ .‬شاالید ایرالن رای یساالنی هلر ویل ر‬
‫سابول علدت ملمس ایرانیهل ه هر سارممونی را ل یساسند استلن یلد میهنند‪.‬‬
‫هلم اغالنستلن را هلر رد اس ‪.‬‬
‫هفتم ‪ :‬الفنساتسن اغالنساتلن را نلمی منلساب رای سال ن هل ل دانست‬
‫اسا و ین را درهتل گزارش سل ن هل ل خسد هلر ست اس دراین دل او‬
 ‫‪ | 18‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫مینسیسد ه این نلم را شلید ایرانیهل رسرممون اغالنهل گیاشت اند‪ .‬روشن اس‬
‫درین ره ه الفنساتسن هتل خسد را نسشات سد‪ ،‬هرات ومنلطق شمل هندوهش‬
‫شلمل گستر سل ن هل ل نبسد اس ‪.‬‬
‫هرااتم ‪ :‬درسااال هالی ‪ ۰۹۰۲‬تال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی هلما اغاالنسااتالن رای‬
‫سردارنرونهلی اغالنی در یغلم دریغلم دریرلر انگلوسی و رغت رغت در یرلر ایرانی‪،‬‬
‫اغالنی ویسلن تر روسی رواج یلغت اس ‪.‬‬
‫نهم ‪ :‬درنوم نهسا سد نسمدهم تل سل ‪ ۰۹۰۹‬موالدی اطالق اغالنستلن‬
‫رمجمسع سردارنرونهلی اغالنی لمملند ام امپراتسری درانیاهرات‪،‬قندهلر‪،‬هل ل‬
‫ویرالورا ونوز خلن نراونهلی شمل ملنند مومن ‪ ،‬لت‪ ،‬خلم‪ ،‬هندم و‪ ...‬ه ورون‬
‫امقلمرو درانی سدند‪ ،‬در داخل سارممون مل رواج نداشت ودر اسنلد رسمی هلر‬
‫نرغت اس ‪.‬‬
‫دهم ‪ :‬در اواخر ده ساسم این ساد دو یل سا لر ام سسی اموردوس محمد‬
‫خالن‪ ،‬ین هم ن رای هم سااردارنرااونهل‪ ،‬ل تنهل هراای ام ین ه میر غرملن‬
‫خسدش سد ‪ ،‬هلر رغت اس ‪.‬‬
‫داللب این اساا ه دوساا محمد خلن یس ام ین ه انگلوساایهل هلم‬
‫اغالنستلن را درهند رای تسلوف والیلت هل ل وقندهلر هلر ردند‪ .‬این ال الح‬
‫را هلر گرغت اس ‪.‬‬
‫یلمدهم ‪ :‬دراسانلد دیپلملتوک ایرانی‪ ،‬این هلم دراواخر ده سسم سد نسمدهم‬
‫هرات دید شااد اساا ه درمفلهوم گسنلگسن هلر رغت اساا ‪ .‬گلهی ریل‬
‫تسلاوف هم سردارنرونهل وگلهی هم ملنند مفهسم گیشت رای هری اممن ق‬
‫یرااتسننرااون ه شاالمل هرات‪ ،‬قندهلر وهل ل نمی شااد اس ا ‪ .‬مگر هردل‬
‫عمسمو چندانی نداشت اس ‪.‬‬
‫دوامدهم ‪ :‬دریرلر روسی گملن نمی رود ه یوش امسل ‪ ۰۹۰۹‬موالدی هلر‬
‫ً‬
‫رغت لشد‪ .‬روسهل ق لل تنهل یس امانگلوسیهل این هلم را هلر رد اند‪ .‬ل این‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪19‬‬

‫هم‪ ،‬لید دراین راساتل هلر وراتری انجلم شااسد تل دید شاسد ه درهدام سااند رای‬
‫نهستون لر این نلم و در هدام مفهسم هلر رغت اس ‪.‬‬
‫ل این هم اگر قس ولسدارساکی استنلد هنوم‪ ،‬اغالنستلن لید رای نهستون‬
‫لر درسال ‪ ۰۹۰۰‬موالدی در روساو هلر رد شد لشد‪ .‬ین هم روشن نوس‬
‫درچ مفهسمی‪.‬ین چ روشاان اس ا ‪ ،‬ل قلطلو میتسان گف ه شاامل هرااسر‬
‫وهرات نمی تسانسات در ین هنگلم داخل مفهسم اغالنساتلن سد لشد‪ .‬چ در هم‬
‫یرلر روساای ویسااولی مولن ای ام ین نلم ترهسااتلن دنس ی یلد شااد اس ا ه‬
‫یسلنهل ترهستلن اغالنی خساند شد‪.‬‬
‫سااوزدهم ‪ :‬این نلم رای هرااسرمل درسااوملی هنسنی و در چهلرچس تقریبی‬
‫مرمهلی هنسنی یس ام املرت رسااودن شااورعلی خلن در داخل هرااسر علم شااد‬
‫ویس امین در هما اساانالد دیپلملتوک اامدمل نلم شااورعلی خلن عنسانی تزار‬
‫روسا هلر رد یودا هرد‪ .‬دراین دل هنسم درمولن عسام شهرت یودا نکرد سد‪.‬‬
‫این درداللی اساا ها دریغلم‪ ،‬انگلوساایهل این نلم را تنهل رهل ل وقندهلر‬
‫گیاشتند و در دور اموردوس محمد خلن لر دوم‪ ،‬یس ام گرغتن شمل هندوهش‬
‫شالمل ین شاد وسرانجلم هم دریخرین رومهلی مندگلنی اموردوس محمد خلن‬
‫هرات هم شلمل ین شد‪.‬‬
‫چهلردهم ‪ :‬این نلم رای نهسااتون لر دراوایل نوم دوم سااد نسمدهم روی‬
‫نقرا هلی ساولسای دهلن رای هرسر مل درسوملی هنسنی هلر رد شد اس ‪.‬‬
‫این نلم درنوم نهس سد نسمدهم تنهل در رخی ام هشهلی یرتسننرون گستر‬
‫لمملند ام امپراتسری درانی هلر رد داشت اس ‪.‬‬
‫یلنزدهم ‪ :‬مهندسای سولسی ظهسرچنون هرسری ام سسی انگلوسیهل لسرت‬
‫گرغت سد ه رای دفظ مت رغلت هندی خسد‪ ،‬نولم داشتند مولن مت رغلت یسولی‬
‫مولن ای روسو تزاری و ایران من ق ای دلیل ایجلد هنند‪ .‬ام این رو‪ ،‬این نلم را هم‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫در واق انگلوساایهل رای هرااسر گیاشااتند ه لر نهساا ین را الفنسااتن ین را‬

‫یورنهلد نمسد سد‪.‬‬
‫ین چ مر سط میگردد مرمهلی خلوری ودنس ی هرااسر‪ ،‬این مرمهل گسن‬
‫نهلیی ل هنسانسااوسن هل ل ه نلدرسا درهرااسر مللهد دیسرند شااهرت یلغت‬
‫اساا ‪ ،‬ساال هلی ‪ ۰۹۸۰‬موالدی تلوون گردیدند‪ .‬مرمهلی شاامللی وشاامل‬
‫خلوری هرااسرهمون گسن ‪ ،‬مرمهلی لختری هرااسر ل ایران ام سااسی انگلوساایهل‬
‫تلوون گردید‪.‬‬
‫شلنزد ‪ :‬شملری ام یژوهرگران چنون مییندارند ه ل تسد یورون تلریهی‬
‫وغرهنگی‪ ،‬این نلم م انسعی وتحمولی اسا ه ریک هرااسر م نسعی گیاشت‬
‫شاد اس ونمی تسان ملرچ و لمتل گرهلو هسی ملی وغرهنگی مل لشد و ل‬
‫گیشات یر لر مل یوسند ارگلنوک ندارد ولرچ نلم هری ام هرسر اس ‪ ،‬ن هل ین‬
‫ه امساسی انگلوسایهل نل ر دالیل ساولسای رین گیاشت شد اس این هم نلم‬
‫سارممونی را ه اهنسن ورون ام مرمهلی ین قراردارد ه درس مردل ر این هرسر‬
‫گیاشاتند‪ ،‬ه در واق یک نلم للدراتی اس ا و رشت هلی مل را ل گیشت تلریهی‬
‫وغرهنگی مل واغتهلرات مل واررو زر غرهنگی وتمدنی مل می رد وسردرگمیهلی‬
‫سولری مییغریند‪.‬‬
‫اماین رو‪ ،‬طبولی ترین نلم رای هرسرمل ایران خلوری می لشد و لیست اس‬
‫تل درییند این نلم تاوور یل د‪.‬‬
‫هفدهم ‪ :‬ل تسد این ه اغالنستلن درگیشت نلم یکی ام استلنهلی سرممون‬
‫ایران زر سد و لشندگلن ین‪ ،‬اغالنهل ایرتسن هلا یکی ام اقسام زر ایرانی ه‬
‫م لن شالن یراتس‪ ،‬یکی ام م لنهلی شاورین ایرانی وخساهر م لن یلرسای اس ‪ ،‬ل‬
‫ساالیر لشااندگلن این مرم و سم هم ریر ا ‪ ،‬هم تبلر‪ ،‬هم ساارممون‪ ،‬هم تلریت‪ ،‬هم‬
‫سرنسش وهم سد اند‪ ،‬این نلم رای مل عزیز وگرامی اس ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪81‬‬

‫ل این هم‪ ،‬این نلم را سااولری ام یژوهرااگران رای هرااسر مل منلسااب نمی‬
‫ً‬
‫یندارند‪ .‬روشان اسا خسد یراتسنهل سنتل خسد را اغالن ن ‪ ،‬ل یرتسن وسرممون‬
‫خسد را یرتسن خسا میخساند اند‪.‬‬
‫اغالن واغالنساتلن نلمهلی هستند ه یلرسی م لنلن ینلن وسرممون شلن داد‬
‫اند‪ .‬سرممون اغالنهل هرچند ام دیدگل داراغولیی در گستر ایران واق اس ‪ ،‬ل ین‬
‫هم ام دیدگل داراغولی سااولساای در درامای تلریت گلهی درگسااتر سااولساای هند‬
‫وگلهی درگستر ایران سد اس ‪.‬‬
‫گسن مثل درع ار شالهپسر یکم سالسالنی من ق ایگلن ویرلور مرمخلور‬
‫شالهنرالهی یهنلور ایران شانلخت میشاد اسا ‪ .‬لیست یک نکت سولر مهم‬
‫تسد داشاات لشااوم ه دردهلن مدرن‪ ،‬مل ل مفلهوم نس سااروهلر داریم‪ .‬نظلم ون‬
‫المللی ملللاار ر دول هلی ملی اهرااسر‪ -‬مل هلا اسااتساراس ا ‪ .‬هرااسر‪-‬‬
‫مل هل یل دول هلی ملی ر دو الاال قلمرو اساارممونا ودلهمو ملی اسااتسار‬
‫اند‪ .‬تجر مل سلمی و دول سلمی در ارویل گسا ر ین اس ه رخالچ ارویل‬
‫ه در ین نهسا مل هل شکل گرغتند وسپس دول هل را ترکول دادند‪ ،‬در یسول‬
‫این روناد وارون و ل گسن روندی ملکسس را یومسد‪ .‬یلنی نهساا هرااسرهل را‬
‫سالختند وساپس ین را وارد هد مل سلمی م نسعی گرانودند درهرسرمل مفلهوم‬
‫مدرن در دور غرملنروایی دبوب الل ل لمگر محمسد طرمی امترهو گسن نوم‬
‫ند وارد گردید‪.‬‬
‫ساپس در دور املن الل خلن یس ام انقال هبور در روسو ‪ ،‬را اغتلدن دنبش‬
‫خالغ درهند ودنبش مرروطو در ایران ورتر م رح گردید‪.‬‬
‫ل تسد این ه اغالنساتلن درس در دور املن الل خلن سد ه چسنلن یک‬
‫هرااسر مسااتقل تبلرم نمسد‪ ،‬میتسان گف ه یوش ام ین در گردون نظلم دهلنی‬
‫چسنلن یک هرسر مفهسم مدرن ین دلیگلهی نداشت اس ‪.‬‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هر رو‪ ،‬چوزی ه ام دیدگل تلریهی روشن اس ‪ ،‬این اس ه نلم اغالنستلن‬

‫رهراسری ه درنوم ساد نسمدهم در هرای امسارممون خراسلن اایران شرقیا‬
‫سالخت شاد گیاشات شد‪ .‬یک گزینش طبولی نبسد اس ه خسد لشندگلن این‬
‫ساارممون ر ین گیاشاات لشااند‪ ،‬ل نلمی اس ا ه انگلوساایهل ل تسد منلغ‬
‫وم لم اسااتلملری خسد ر ین گیاشاات اند‪ .‬یلنی در واق نلم دزیی اسا ه ر‬
‫یک هل گیاشت شد اس ‪.‬‬
‫این نلم یلنی اغالنساتلن‪ ،‬لور سااولری ام هلرشانلساالن یوچودگیهلیی را ام‬
‫دیدگل غرهنگی وتلریهی یغرید و هم یوسندهلی مل را ل گیشت هل گسوهت اس ‪.‬‬
‫ا گسن نمسن ‪ ،‬درساا نهساهد سد‪ .‬هرگل گسیوم مردشاا یولمبراغالنی یل‬
‫مسالنل وغردوساای و ‪ ...‬سااهنسران اغالنی اند‪ .‬امسااسیی هم حران هسیتی مولن‬
‫یورد اس ا ‪ .‬چ ‪ ،‬هرگل پییریم ه اغالن نلم یک قسم اس ا ‪ ،‬اغالن خساندن اقسام‬
‫چسن ام وک‪،‬ترهمن‪ ،‬قرغوز و‪ ...‬امسااسی سااولری امهساالنی مر سط این اقسام‬
‫یییرغتنی نوساا ‪ .‬ل این هم ‪ ،‬تاوور نلم اغالنسااتلن ایران خلوری یل خراساالن‬
‫دراوضلع و ادسالی هنسنی دشساراس و هنسم ممون رای ین غراهم نگردید اس ‪.‬‬
‫درغردلم لید گف ه این اندیراا ه گسیل نلم هرااسرمل درگیشاات خراساالن‬
‫ویوش ام ین یریلنل سد اسا ‪ ،‬ام ریرا نلدرسا اس ‪ .‬میرا خراسلن ویریلنل انلم‬
‫یسنلنی گستر یریلهل اس ا هردو نلم یک سرممون اس ‪ .‬دردللی ه اغالنستلن نلم‬
‫یک هرسر نس اس ‪.‬‬
‫روشن اس مولن یک هرسرچسنلن یک وادد سولسی ویک گستر داراغولیی‬
‫تفلوت ساولر هسا ه دراین ادعل سنجش گرغت نرد اس ‪ .‬نلگفت یوداس‬
‫ها هم تلریت ساالمیهل وتلریت یردامیهلی رنگلرنگ‪ ،‬یگلهلن یل نل یگلهلن این‬
‫هدچ نلمقدس اسااتلملری را یملج دارند تل مولن هرااسرهلی هم ساارنسش ا ‪ ،‬هم‬
‫غرهناگ‪ ،‬هم ساارممون‪ ،‬هم تالریت‪ ،‬هم تبلر وهم م لن اغالنسااتلن وایران ودیگر‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪88‬‬

‫هرسرهلیی هم سرممون گستر ایران زر ددایی تلریهی وندامند و لشندگلن این‬

‫یک دیگر وگلن نملیند‪.1‬‬ ‫سرممونهلی یرگهر را ام سپود دم تلریت نسب‬

‫‪. 1‬آریانفر‪،‬عزیز‪ ،‬هفته نامه تندر‪ ،‬شماره سوم‪ ،‬ص ‪ 14‬تا ‪.25‬‬
 ‫پیشینه نام جغرافیایی افغانستان‬
‫وا اغالنسااتلن مفهسم وطن اغالنهل‪ ،‬لحلظ داراغولیی دو مردل را یراا‬
‫سرگیاشت اس ؛ او ‪ ،‬اغالنستلن مفهسم یک مکلن داراغولیی ملنند لسچستلن‪،‬‬
‫عر ستلن‪ ،‬یرتسنستلن‪ ،‬هردستلن و‪ ...‬دوم‪ ،‬اغالنستلن مفهسم نلم یک هرسر‪ ،‬ملنند‬
‫تلدوکساتلن‪ ،‬ترهمنساتلن‪ ،‬ارمنساتلن و‪ ...‬هردل این مبحث یورون و تلریت‬
‫ً‬
‫اغالنساتلن مر سط نوس ‪ .‬لرغل یورون نلم داراغولیی اغالنستلن مسرد حث اس‬
‫ه یورون ین استنلد روای هلی تلریهی وداراغولیی‪ ،‬اندهی ورتر ام هف لد‬
‫سل اس ‪.‬‬
‫هلم داراغولیی اغالنستلن رای نهستون لر در هتل تلریتنلم هرات سوفی‬
‫هروی‪ ،‬ذهرشد اس ‪ .‬او دراین هتل میگسید‪ :‬اولوجلیتس خلن‪ ،‬خ هرات را تل‬
‫اق االی اغالنسااتلن و رود یمس ساال لن غولن الدین هرت تفسی هرد سااوفی‬
‫هروی در دلی دیگری ام این هتل یورد اس ا ه ‪ :‬شاامس الحق والدین هرت‬
‫طل ررا ام اغالنستلن تگون ی لد یمد و ام را خوسلر واسفزار هرات لمگر‬
‫چسن در ین مملن تگون ی لد من ق ای اطالق میشد ه در دسالی قندهلر هنسنی‬
‫واق سد‪ ،‬ام این روای ساوفی هروی می تسان استنبلط هرد ه اغالنستلن ین مملن‬
‫در دنس قندهلر هنسنی واق سد‪ .‬هتل تلریتنلم هرات راد ددود اغالنستلن‬
‫ین ممالن هم اطالعالت مسرق ومفوادی غراهم میهناد و ام ین چنون ر مییید ه‬
‫سرممون اغالنستلن نلدو ای ون سوستلن درغر ‪ ،‬غسر وممون داور وما لستلن‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫در شامل ‪ ،‬مکران دردنس وسانداهندوستلنا درشرق اطالق میشسد و مرهز ین‬
‫هم دردس ودسش مستسنکاهسیت ا اس ‪.‬‬
‫اممحتسای م للب هتل تلریتنلم هرات ر مییید ه منظسر سوفی هروی ام‬
‫هالر رد وا داراغولیی اغالنسااتلن‪ ،‬هرااسر امرومین اغالنسااتلن نبسد لک وی‬
‫ساارممون محلل سااکسن اقسام یرااتسن را ه منلطق مراارق و دنس اغالنسااتلن‬
‫وشمل غر یلهستلن را در ر میگرغت ‪ ،‬در نظر داشت اس ‪ .‬این اغالنستلن در ین‬
‫روم ن یک هرااسر لک یک محدود داراغولیی ملنند لسچسااتلن‪ ،‬غردسااتلن ویل‬
‫هردسااتلن ویرااتسنسااتلن سد اسا ‪ .‬عبدالحی دبوبی نوز این لور سد ه رای‬
‫اولون لر هنگلم دمل چنگوز خلن نلم اغالنستلن وارد هتب تلریهی شد اس ‪.‬‬
‫وی تأهود داش ه اغالنستلن ع ر ماس در رگورند سرممون ون قندهلر وغزنی‬
‫تل در سند یلنی نلدو سکسن یرتس م لنهل سد ومنلطقی ملنند هل ل‪ ،‬لت وهرات‬
‫را شلمل نمی شد اس ‪.‬‬
‫علی رغم روای شاالدروان عبدالحی دبوبی‪ ،‬اغالنسااتلن ع اارماس ن تنهل‬
‫منلطقی ملنند هل ل‪ ،‬لت وهرات را شلمل نمی شد ؛ لک راسلس روایلت مستند‬
‫تلریهی‪ ،‬اغالنستلن ین مملن در رگورند سرممونهلی قندهلر‪ ،‬غرا ‪ ،‬غزنی‪ ،‬لاملن‪،‬‬
‫ننگرهالر ویراالور نوز نبسد اساا ‪ .‬روایالت تلریهی تساتر نراالن میدهد ه‬
‫داراغولی اغالنساتلن ام قرن چهلردهم تل اواساط قرن نزدهم موالدی شلمل هش‬
‫هسچکی ام ساارممونهالی مراارق ودنس اغالنسااتلن هنسنی دردنس والیلت‬
‫قندهلر‪ ،‬غزنی‪ ،‬هل ل وننگرهلر سد اس ‪.‬‬
‫همل الدین عبدالرماق ساامرقندی ساافوردکسم شاالهر تومسری هند‬
‫ومسلف هتل م ل السلدین درهتل خسد هنگلم رشمردن غتسدلت امور تومسر‪،‬‬
‫تحا عنسان ذهرتسدا لاالدبقراناامورتومسرگسرهلنا سااوسااتلن وقندهلر و‬
‫اغالنستلن ام والیلت سوستلن‪ ،‬غرا ‪ ،‬س وقندهلر لسرت والی هلی مستقل‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪81‬‬

‫و امته سلوملن عنسان من ق ای درمحدود اغالنستلن لسرت دداگلن نلم‬

‫می رد‪.‬‬
‫اماین عنسان و نسشت واضش میشسد ه تل عهد مسلف م ل السلدین‪ ،‬قندهلر‪،‬‬
‫هلمند‪ ،‬غرا وساوستلن هم دز اغالنستلن نبسد وتنهل هملن ته سلوملن ونسادی‬
‫ین اغالنستلن نلم داشت اس ‪ .‬چنلنچ غبلر نوز نل ر روای مسلف م ل السلدین‪،‬‬
‫قندهلر را ورون ام داراغولی اغالنستلن ین مملن دانست اس ‪.‬‬
‫مورخسند مسلف تلریت ملروچ روضااةال اافل وملللاار امورعلی شااورنسایی‪،‬‬
‫دردالیی ام این ارر ملتبرش روایتی دارد ها هال ال‪ ،‬غزنون وقنادهالر را ورون ام‬
‫داراغولی اغالنساتلن نرلن میدهد‪ ،‬در روضةال فل روای شد اس ‪ :‬لیسنقر‪،‬‬
‫مورما قندو را در ند هرد یوش یدر رد‪ .‬شلهر او را در قلل اختولرالدین محبسس‬
‫هرد وتملم والیلت او را ام هل ل وغزنون وقندهلر واغالنساتلن رساام سوسرغل‬
‫غرمناد خسد سااوسر غتمش داد اماین روایا مورخسناد چنون نتوج میشااسد ه‬
‫اغالنستلن در ین مملن والیتی در هنلر والیلت هل ل‪ ،‬غزنون وقندهلر سد اس ‪.‬‬
‫امون ادمادرامی ها در سااد هفادهم موالدی ا هناد ساافر هرد ‪ ،‬هتل‬
‫داراغولیی هف اقلوم خسد را ساال ‪ ۰۱۸۰‬موالدی تللوف هرد اساا ‪ .‬در ین‬
‫هتل ل تلوون ددود هل ل؛ این م لب نوز روشاان میشااسد ه خولی ام والیلت‬
‫مراارق اغالنسااتلن هنسنی مثل ننگرهلر‪ ،‬لاملن‪ ،‬هنر ونسرسااتلن شاامس یراالور‬
‫یلهسااتلن همون ترتوب منلطق مرهزی وشاامل اغالنسااتلن درهر دو طرچ هس‬
‫هندوهش‪ ،‬در ین مملن ورون ام داراغولی اغالنسااتلن قرار داشاات اساا ‪ .‬درهتل‬
‫هف اقلوم یمد اس ‪ :‬ددود شرقی هل ل یرلور‪ ،‬لاملنلت و لضی والیلت هند‬
‫اسا وغر ی ین هسهستلنلت اس وقسم تکسدری وهزار در ین دل سکسن دارند‬
‫وشاامال ین قنادوم وانادرا اساا و هس هندوهش ودد دنس ش غرمل و فرد‬
‫اغالنستلن اس‬
 ‫‪ | 88‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫طبق نظری شاارمن‪ ،‬در مملن ل ر الاا الح اغالنسااتلن هنسم رای تسلااوف‬
‫داراغولی محدودی دردنس غر ی هلر رغ ه ساالهنلن ین اغالن هلایرااتسن‬
‫هالا سدناد‪ .‬دتی منالطقی ام دنس هل ل نلمهلی غرمل‪ ،‬نار و نس نوز شاالمل‬
‫داراغوالی اغاالنسااتالن نبسد‪ .‬ال ر در دالیی ام خالطرات خسد درهتال ل رنلم‬
‫میگسید‪ :‬دردنس هل ل‪ ،‬منلطق غرمل‪ ،‬نار‪ ،‬نس واغالنستلن مسقلو دارد‬
‫راسلس روای هلی داراغولیی وتلریهی‪ ،‬داراغولی اغالنستلن تل نوم نهس‬
‫ساد نزدهم موالدی ام محدود دامن هس سالوملن وغزنی غراتر نرغت سد‪ .‬مرضی‬
‫دسااون لگرامی داراغوال نسیس قرن نزدهم موالدی درهتال داراغوالی ددیق‬
‫االقللوم خسد وقتی ددود سااوسااتلن را مرااه میهند نراالن میدهد ه تل نوم‬
‫نهسا سااد نزدهم‪ ،‬اغالنسااتلن درهمساالیگی غزنون مسقلو داشاات اسا ‪ .‬او‬
‫میگسید‪ :‬ساوساتلن والیتی اس ه ددودش خراسلن وهرملن تل غزنون واطراچ‬
‫اغالنساتلن اسا ویگن ه طی نوم او سااد نزدهم اغالنساتلن ساافر هرد و‬
‫مملنی در در لر اموردوساا محمد خلن ساار می رد اساا ‪ ،‬هتل خسد را‬
‫داستلن سفر غزنی‪ ،‬هل ل واغالنستلن نلم گیاری می هند‪ .‬عنسان هتل ویگن‬
‫وضااسح این مسضااسع اشاالر دارد ه تل اواسااط سااد نزدهم موالدی والی‬
‫ً‬
‫اغالنساتلن داراغولی محدودی داشات ولارغل منلطق اطراچ هس هلی سلوملن‬
‫ودسالی ین دردنس هل ل وغزنون اطالق میشد اس ‪.‬‬
‫راد این ه قلمرو دکسم ا دالیهل ام چ مملنی اغالنسااتلن نلمود شد‬
‫واغالنساتلن عنسان نلم رسامی هراسر یییرغت شد‪ ،‬تساغق نظر هلی ودسد ندارد‪.‬‬
‫نهلدهلی وا سات مقلملت رسمی اغالنستلن نوز گزارش مسرقی ارائ نکرد اند ه‬
‫قلمرو ا ادالیهال ام چا مملنی‪ ،‬ام سااسی چ هساالنی و ل درنظر داشاا هدام‬
‫اولسی هل رای نهساتون لر اغالنساتلن نلمود شاد‪ .‬لضی روای هلی تلریهی‬
‫دلهی ام این اسا ه رای نهستون لر ادمدشل ا دالی قلمرو غرملنروایی خسد‬
‫را هراسر یل مملک اغالنساتلن نلمود‪ .‬چنلنچ هتل ساراج التساریت ه دستسر‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪89‬‬

‫اموردبواب اللا خلن قلم وقلی نگلر ملروچ‪ ،‬هلتب غو محمد هزار تللوف‬
‫شاد اس ‪ .‬راد نلم گیاری اغالنستلن اشلر ای این مضمسن دارد‪ :‬در مملن‬
‫سال ن اعلی دضرت ادمد شل ه لد ام انقرا سل ن اعلی دضرت نلدر‬
‫شال در سل ‪ ۰۹۳۹‬موالدی راریک سل ن دلسس نمسد‪ .‬این مملک میلد تر‬
‫مسسسم اغالنستلن شد‬
‫ولی ل ولااف این روای سااراج التساریت‪ ،‬مدارک وشااساهد تلریهی مسرق و‬
‫انکلر نلیییر مملن ادمدشل ا دالی وضسح نرلن میدهد ه قلمرو امپراتسری او‬
‫تل قرن نزدهم موالدی‪ ،‬اغالنساتلن نلمود نرااد اسا ‪ .‬درهوچ یک ام یرلر‪ ،‬اساانلد‬
‫وهتب مملن ادمد شاال ا دالی ویژ درهتل دجوم تلریت ادمد شاالهی ه میر‬
‫نظر مساتقوم شاه شل و دس منری مه سا او محمسدالحسونی دلمی‬
‫تحریر یلغت ‪ ،‬نلم اغالنساتلن ذهر نراد اسا ‪ .‬رب نرادن نلم اغالنساتلن در تملم‬
‫این ه تل ین مملن هرسری‬ ‫نسشت هلی قرن هجدهم موالدی دلول محکمی اس‬
‫نلم اغالنسااتلن ودسد نداشاات اسا وداراغولی اغالنسااتلن هنسنی تل قرن نزدهم‬
‫موالدی نلم سالسال هلی یلدشلهی ل دودملنهلیی ملنند غلجلییهل‪ ،‬ا دالیهل‪،‬‬
‫ً‬
‫سدوماییهل‪ ،‬محمد ماییهل‪ ،‬غسریهل‪ ،‬غزنسیهل وغور یلد میشد اس ‪ .‬ملمسال‬
‫نلمهلی تلریهی منسس داراغولی اغالنستلن ملنند یریلنل‪ ،‬خراسلن و غور تح‬
‫الراللع نلمهلی دودملنی غرامسشای ساپرد میشاد ونلم اغالنستلن شلید تل ین‬
‫مملن مجل ین را نولغت سد ه م رح شسد‪.‬‬
‫هلما اغاالنسااتلن عنسان قلمرو دکسم ا دالیهل رای نلمودن داراغولی‬
‫اغالنستلن هنسنی رای اولون لر در مساغق نلم ون ایران و ریتلنول در سل ‪۰۹۱۰‬‬
‫موالدی مسرد استفلد قرار گرغ دراین مساغق نلم ه منظسر دفظ یل تحکوم‬
‫روا ط دلنبون‪ ،‬یلنی ایران و ریتلنول امضال شد سد‪ .‬دول مردان دکسم ا دالی‬
‫ویل اغالنساتلن ین روم نقرای نداشاتند‪ .‬چنون نظر میرسد ه در مملن امضلی‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫این تساغق نلم ‪ ،‬دتی نملیند دول ا دالی دضااسر نداشاات اسا ‪ .‬هردل این‬
‫نهستون لری اس ه اماغالنستلن عنسان هرسری نلم رد میشسد‪.‬‬
‫‪ ۰۹‬ساال لد‪ ،‬رای دومون لر لرد اوهلند غرملنروای انگلوساای هندوسااتلن‬
‫دریلسات نلم شاجلع در ‪ ۰۱‬اگسا سال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی اسم اغالنستلن را‬
‫لاسرت مردم والی اغالنساتلن عنسان یکی ام والیلت مستلمر هند ریتلنولیی‬
‫نالم می رد‪ ،‬این م لب در لاافح ‪ ۲۱۱‬دلد سااسم دایرالمللرچ یریلنل نوز یمد‬
‫اس ‪ .‬اگر ام موای ای دیگر دان نگریست شسد‪ ،‬این نهستون لر اس ه دردلشو‬
‫مکالتبلت خلردی و مللهدات رساامی دول ا دالی نلم اغالنسااتلن دریک نلم‬
‫رسامی رب می شاسد‪ .‬قل ل یلد یوری اس ه درقسمتی ام این نلم یمد اس ‪:‬‬
‫اخالا گزین را خسشی و رغب مل االهالم‪ ،‬این ملنی منظسر اس ه درمولن‬
‫لالدبلنایلنی انگلوسای هلا ومردم والی اغالنستلن چ ام سپل وچ ام رعو ‪،‬‬
‫دون مرضی ولالح انهالل خلندان غزو علی‪ ،‬امری وقسع نولید‬
‫ً‬
‫متللقبل انگلوسهل ل همولری شال شجلع قندهلر مسلط شدند‪ .‬دراین مملن‬
‫مللهد دیگری در ‪ ۹‬میسال ‪ ۰۹۰۸‬موالدی ل شل شجلع امضل هردند ه در دو‬
‫ملد ین نلم اغالنساتلن ذهر شد اس ‪ .‬ملد سسم این مللهد چنون میگسید‪ :‬شل‬
‫محترم الو اشل شجلعا گلهی اددی را امقسم واهل غرنگ‪ ،‬در ممر نسهران منتظم‬
‫ملک‬ ‫ومنساالاک نهساهناد هرد‪ ،‬وهساای را ام اهل غرنگ ادلمت اسااتقلم‬
‫اغالنساتلن دون اطالع واساترضالی سارهلر انگلوسی اع ل نهساهد غرمسد دین‬
‫ترتوب ام مملن شاال شااجلع یلنی ساال هلی ‪ ۰۹۰۹‬و ‪ ۰۹۰۸‬موالدی لد نلم‬
‫‪1‬‬
‫رسمی هرسر‪ ،‬اغالنستلن گفت شد‪.‬‬

‫‪ . 2‬نعیمی‪ ،‬شاه محمود‪ ،‬افغانستان به روایتی دیگر‪ ،‬ص ‪ 77‬تا ‪.12‬‬

 ‫افغانستان پنجهزار سال تاریخ ندارد!‬
‫در اغالنساتلن مردم اشتبل میگسیند ه ادمدشل ا دالی دلهم وق اغالنستلن‬
‫در ساال ‪1111‬م نلم «خراساالن» را «اغالنسااتلن» تبدیل هرد اس ا ‪ .‬این گفت‬
‫لح و سند ندارد‪ .‬نلم اغالنستلن در مملن شل شجلع مزدور انگلوس در قراردادی‬
‫رد و د شد و نلم رسمی هرسر گردید‪.‬‬
‫قبل ام ‪ 1111‬ین طرچ خط دیسرند را «ساردد» علم‪ ،‬سردد یماد‪ ،‬یلغستلن و‬
‫سالوملنو یلد میهردند‪ .‬لد ام سل ‪ 1911‬ین طرچ خط دیسرند را یرتسنستلن یلد‬
‫میهردند و سل ق یرتسنهسا و یرتسنستلن لد ام ‪1911‬م می لشد‪.‬‬
‫‪ 111 =1111-1119‬سل لد ام ادمدشل ا دالی تلهنسن‬
‫‪ 111 = 1888-1119‬سل ام نلم اغالنستلن تلهنسن‬
‫اغالنستلن یورون وشتر ام ینجهزار سل دارد‪:‬‬
‫‪ 8111‬سل قبل ام موالد نلم «یریلنل»؛‬
‫ً‬
‫‪ 811‬سل لد ام موالد نلم «یریلنل» ه مجمسعل ‪ 8811‬سل نلم یریلنل یلد‬
‫میگردید اس ‪.‬‬
‫ام سل ‪ 811‬موالدی تل ‪ 1889‬موالدی در ددود ‪ 1589‬سل نلم «خراسلن»‬
‫یلد میگردید اس ‪.‬‬
‫ام ساال ‪1889‬م تلهنسن ا‪1119‬ما در ددود ‪ 111‬ساال نلم اغالنسااتلن یلد‬
‫میشسد‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫خالصه‬
‫اغالنستلن ینجهزار سل تلریت ندارد!‬
‫‪ .1‬یریلنل ‪ 8811‬سل‬
‫‪ .1‬خراسلن ‪1589‬سل‬
‫‪ .8‬اغالنستلن ‪111‬سل‬
‫‪8‬‬
‫در مجمسع‪ 5119 :‬سل ‪.‬‬

‫‪ .5‬یوسف‪ ،‬عمر‪ .‬کشف تاریخ‪ ،‬ص ‪.17‬‬

 ‫تاریخ قوم «افغان» را با تاریخ کشور «افغانستان» مخلوط نکنیم!‬
‫وقتی ام هراسر اغالنساتلن لاحب میهنوم؛ چرا هم هلس وهسم را ر سر قسم‬
‫اغالن میشااکنوم وینهل را مالم میهنوم؟ چرا ام ‪ ۰۹۳۹‬موالدی شااروع هرد‬
‫و لد چند غحش و دشنلم نثلر ادمد شل ا دالی و اوالدای او میهنوماچسن تبلوغ‬
‫نمسد اند ه ادمد شل ا دالی مسسس هرسراغالنستلن اس ا چرا غقط اغالنهل را‬
‫دلسااسس و مزدور خلردیهل دانساات و لر مالمتی و ی مسااسولوتی خسد را لالی‬
‫اغالنهل وخلردیهل میاندامیم؟‬
‫درداللای ها ا گاساهی تمالم اساانالد تالریهی‪ ،‬ادمااد خاالن ا اادالی‪،‬‬
‫یسارشاتومسرشال ا ونساسا هلیشاشال مملن‪ ،‬شل محمسد وشل شجلعا خسد را‬
‫شاالهلن خراساالن نلمود اند ویرمو داشااتن ه رومی شاال ایران شااسند چنلنچ نوز‬
‫تلریت واقللت ‪ ۰۹۰۹‬موالدی خسد را مسرخلن خراساالن اهدا هرد اس ‪ .‬امل‬
‫ین داراغول ل داراغولی اغالنستلن امرومی تفلوت غلدش دارد‪.‬‬
‫امپراتسری درانی یس ام نوم قرن تجر ا میشااسد ساال هالی ‪ ۰۹۱۱‬موالدی‬
‫دکسم هلی محلی‪ ،‬والیتی ومستقل نوم مستقل در شمل هندوهشا دخرلن‪،‬‬
‫ق ان و لتا ودنس یناهال ال‪ ،‬قنادهالر وهراتا ودسد داشااتا و ال ایجالد‬
‫میشاسداچنلنچ هلغرساتلن هرگز تل هوچ دکسمتی نبسد اس ا سپس‪ ،‬این سر‬
‫ممونهل ل یورروی هند ریتلنوسی و روسو تزاری و در دریلن لمی زر در ون‬
‫دو امپراتسری من ق دلیل در ون ینهل تبدیل یم شااسد تل ل یک دیگر شاال‬
‫شال نراسندا یوش ام ین‪ ،‬این سارممونهل ام اوایل سد شلنزد تل نوم سد هژد‬
‫یلنی ددود ‪ ۲۹۱‬سال در دس امپراتسریهلی لفسیلن‪ ،‬ماسالن هند وشوبلنولن‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫تقسوم سد اس ا؛ تل این ه ریتلنو عبدالردملن خلن را در سل ‪ ۰۹۹۱‬موالدی‬

‫ام هالرا روسااوا در خساساا نمسد و او را در روس دولا دالیال در هل ل‬
‫میگمالرنادا‪Buffer State‬ا ودتی قندهلر وهرات را رایش نمی دهداشاامل‬
‫هندوهش خسد مهتلر اساا ا امل عبدالردملن خلن ل این مرد یهنون شااهلم‬
‫ودسلرت خسد را در دریلن عمل نرلن داد ‪ ،‬تملم دلهملن و قدرتهلی محلی را‬
‫ل مور و شمرور سرهس نمسد ودلهمو سراسری ایجلد میهند‪.‬‬
‫هملن اس ه ریتلنو و روسو ‪ ،‬مرمهلی این من ق دول دلیل را خط هری‬
‫نمسد و عبدالردملن را دوث یلدشال اغالنساتلن رسامو میشنلسند ه در‬
‫امسر داخلی یماد سد و در امسر خلردی تل ساولس ریتلنو اس ؛ تل این ه در‬
‫مملن املن الل در ساال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی مسااتقل میشااسد‪ .‬لید متسد سد ه امور‬
‫دبوب الل در سراج التساریت هلتب هزار در سل ‪ ۰۸۰۰‬موالدی یلدشل اغالنستلن‬
‫دنس هندوهش وترهساتلن شامل هندوهش نلمود می شسد؛ یلنی نلم اغالنستلن‬
‫غقط در مملن املن الل خلن نلم عمسمی هرسر میشسد‪.‬‬
‫لیا وقتی ام هرسر اغالنستلن لحب میهنوم‪ ،‬هتر اس ام عبدالردملن خلن‬
‫‪ ۰۹۹۱‬تل ‪ ۰۸۱۰‬موالدی ویل املن الل خلن ‪ ۰۸۰۸‬تل ‪ ۰۸۲۸‬موالدی شااروع هنوم؛‬
‫چسن مرمهلی هرسری نلم اغالنستلن در مملن امورعبدالردملن خلن تلوون گردید‬
‫و اساتقال ین در مملن املن الل دللل شد اس ‪ .‬یوش ام ین هرسری نلم در‬
‫تالریت من قا و ل این مرمهل در داراغولی سااولساای دهلن ودسد داشاات وتملم‬
‫دالهملن وامرای محلی و والیتی دتی در مللهد ل خلردیهل دلهملن منلطق یل‬
‫والیلت شلن نلمود شد اند‪.‬‬
‫اچنلنچ ریتلنو ل شل شجلع در سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی نلم هل ل‪ ،‬ل هلمران در‬
‫سال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی نلم شال هرات و ل دوسا محمد در سل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی و‬
‫‪ ۰۹۹۹‬موالدی نلمهلی والی هل ل ودلهم هل ل مللهد هل ل امضل هرد اس ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪15‬‬

‫یس ام ایجلد هرااسر اغالنسااتلن در مملن امورعبدالردملن خلن رای اولون لر‬
‫مفکسر رتری خساهی قسمی‪ ،‬م لنی و‪ ...‬تسساط محمد طرمی در مملن اموردبوب‬
‫الل خلن یسار امورعبدالردملن خلن م رح گردید ‪ ،‬در مملن املن الل خلن نساس‬
‫امورعبدالردملن خلن ل لدور غرملن نظلم نلم نلقلون سم ق ان دنب عملی‬
‫یسشااواد و در ممالن نالدرشاال ل ایجلد انجمن اد ی هل ل و نسشااتن مقلل هلی‬
‫اغالنسااتلن ونگلهی تلریت ین وتلریهچ مهت اار اغالنسااتلن تسسااط مورغالم‬
‫محمد غبلر ویساارش ظلهرشاال ل ایجلد یرااتستسلن وانجمن تلریت رساامی وملی‬
‫ساالمی م لن یرااتس ودر رقل ل غرهنگ م لن یلرساای وهرااسر ایران هب گسن ی‬
‫یورااون ای در لاادد اغالن ساالمی یرااتسن ساالمی ویرااتس ساالمی تلریت‪ ،‬هسی‬
‫وغرهنگ م لن تملم اقسام نلم قسم اغالن وهرااسر اغالنسااتلن میشااسند‪ .‬ام همون‬
‫دلس ه یت خزان هل سلخت میشسد‪ ،‬ماللی هل ایجلد میشسد‪ ،‬نلمهلی منلطق‬
‫تلریهی تاوور داد می شاسد‪ ،‬یورون قسم اغالن تلریت هرودوت ایکتول ویکتوکلا‬
‫وهتوب هلی سال سلنیای گلن یل ییگلنا رد شد و رای هرسر اغالنستلن تلریت ینج‬
‫هزار سلل دللی سلخت میشسد‪.‬‬
‫دردللی ه غرهنگ و م لن غلرساای در درامنلی یک هزارساال و در دور ادمد‬
‫خلن ا دالی ویوش ام ین دتی در در لرهلی ماسالن هند‪ ،‬لفسیلن ایران‪ ،‬شوبلنولن‬
‫هالرا ودتی عثملنولن انلتسلی تل مملن نلدرشاال وظلهرشاال غرهنگ وم لن در لر‪،‬‬
‫ساولسا ‪ ،‬تجلرت واد ولت سد اس ‪ .‬وتملم شلعران وادیبلن قسم اغالن شمس‬
‫خسشااحل ختک‪ ،‬ردملن ل ل وغور وساالیراقسام ااقبل الهسری‪ ،‬غللب هرااموری‬
‫وغور ا ل داشاتن غرهنگ وم لن یلرسای اغتهلر هرد ‪ ،‬ل ین للود و ل ین ساارود و‬
‫سرایود اند‪.‬‬
‫نل ر ین وقتی ام هرسر اغالنستلن لحب میهنوم‪ ،‬هتر اس ام عبدالردملن‬
‫خلن یل املن الل خلن شروع هنوم؛ ن ام ادمد شل ا دالی ویل اوالد اواچسن ینهل‬
‫دتی وا اغالنسااتلن را درتلریتهلی خسد ذهر نکرد اندا مل نبلید تلریت قدرت‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫رسااودن قسم اغالن را منراالی ایجلد هرااسری اغالنسااتلن دانوم؛ در غور ین لید‬
‫هستکیهل‪ ،‬سااسریهل‪ ،‬لسدیهل و‪ ...‬رسااوم؛ امل وقتی در لر قسم اغالن لااحب‬
‫میهنوم‪ ،‬میتسان ام هستکیهل‪ ،‬سااسریهل‪ ،‬لسدیهل و‪ ...‬نوز سااهن گف وتلریت‬
‫تلریت قسم اغالن ر ط داد‪ ،‬امل ن تلریت هرااسر اغالنسااتلن‬ ‫ینهل را در نهلی‬
‫چسن ینهل نلم اغالن مراهسر شاد اند‪ ،‬دردللی ه اسنلد و شساهد تلریهی نرلن‬
‫میدهد ه ینهل‪ ،‬وتلداد میلدی ام قبلیلی ه امروم م لن اغالنیایرااتسا سااهن‬
‫میگسیند‪ ،‬منرلی اغالنی نداشت ولرچ م لن شلن اغالنیایرتسا شد اس ‪.‬‬
‫هستکیهل منرالی ماسلی ترهی داشت و سسری لسدیهل منرلی تلدوکی دارند‬
‫لیا مل نبلید تلریت قدرت رسودن اقسامی نلم اغالن را ل تلریت هرسری اغالنستلن‬
‫و ل تلریت قسم اغالن را ل تلریت هراسری اغالنستلن مهلسط هنوم اشتبلهی ه غبلر‬
‫در هتل اغالنسااتلن درمسااورتلریت غرهنگ درهتل اغالنسااتلن درینج قرن اخور‬
‫ودتی محتلط در تلریت تحلولی اغالنساتلن مرتکب شد اند‪ .‬یلنی قسم اغالن را ل‬
‫تلریت هرسر اغالنستلن و یل رعکس ین مه سط هرد اند‪.‬‬
‫امطرچ دیگر ام سل هلی ‪۰۹۱۱‬موالدی دین سس لمیگران اللی واسلسی در‬
‫سااولساا ودلهمو این ساار ممونهل در ارتبلط ل خلردیهل ویژ در دنس‬
‫هندوهش غقط ساارداران اغالن سد اند‪ .‬یلنی تنهل ساارداران اغالن سدند ه رای‬
‫دالهموا درهال ال‪ ،‬قنادهال وهرات ال یک دیگر ویل ل خلردیهل دنگود و در‬
‫منلسبلت ل شلهلن یلریس‪ ،‬ایران‪ ،‬هند ریتلنوسی و‪ ...‬در ارتبلط سد و ل یک دیگر‬
‫رقل نمسد اند‪ .‬در دللی ه ساالیر اقسام تلدوک‪ ،‬هزار ‪ ،‬اوم وک و‪ ...‬مثل امروم‬
‫در رهل ینهل قرار داشت ؛ نقش سر لمان‪ ،‬ادوران ومزدوران[!؟] ینهل را لمی نمسد‬
‫وادعلی مللکو ‪ ،‬هسااب قدرت‪ ،‬معلم ‪ ،‬ودلهمو نکرد اند‪ .‬اسااتثنلی دو‬
‫دور هستال اموردبواب الل خلدم دین رسااس الل و دور یروغوسااسر رهلن الدین‬
‫ر لنی‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫یس تل مملنی ه مل دروت وشااهلم ادعلی مللکو ‪ ،‬معلم ودلهمو در‬

‫ساارممونهالی خسد را نداشاات ؛ در رهل اغالنهل قرار داشاات و در ساار لمی‪،‬‬
‫مزدوری‪![،‬؟] وهسااب مقالم ملالونو ل یکدیگر رقل هنوم‪ ،‬نبلید قسم اغالن را‬
‫مالم نملیوم؛ ویژ تلدادی ام دوسااتلن مل ه ادعلی رهبری ودانراامندی نوز‬
‫دارناد‪ ،‬الر مالمتی و وکالرگی خسد را ا گردن اغالنهل وغر یهل انداخت و ادعل‬
‫میهنند ه غر یهل طرغدار اغالنهل و دشمن تلدوکهل وسلیراقسام اند‪.‬‬
‫ینهال رای تسدو این ادعلی خسد‪ ،‬تهم و هتلن دیگری نوز راغالنهل ساات‬
‫میهنند ه گسیل غقط اغالنهل دلسسسلن ومزدوران خس ی رای خلردیهل سد اند‬
‫وسلیراقسام دلسسسی ومزدوری را یلد ندارند؛ دردللی ه همون رهبران و زرگلن مل‬
‫در ده هلی یخر نرالن دادند ه در دلساسسی ومزدوری اغالنهل مزدور مزدور‬
‫ساریک دیگر را میشاکنلنند‪ ،‬چ رساد دردلسسسی و مزدوری خلردیهل اگر‬
‫‪1‬‬
‫رای شلن مورشسد‪.‬‬

‫‪ . 1‬لعل زاد‪ ،‬تاریخ "افغان" را با تاریخ " کشوری افغانستان" مخلوط نکنیم‪،‬ص ‪ 1‬تا ‪.2‬‬
 ‫تنها ما نمی گوییم که "افغان" نیستیم؛ تاریخ میگوید!‬
‫هنری والتر ولوس‪ ،‬یژوهش گر نلمدار انگلوس ‪ ۰۲۹‬ساال یوش هنگلمی ه ام این‬
‫دنجل هلی ساولسای خبری نبسد ودر ساراسار هرسر استبداد عبدالردملن خلنی‬
‫دلهم سد ‪ ،‬ن شاانلساانلم هلی رقی سد‪ ،‬ن انتهل لت مینسیسااد‪ :‬من ررساای‬
‫وسا سالترایی امپراتسری داریسش‪ ،‬نلم گیاری شاد واس هورودوتس را‬
‫یلیلن رسالندم؛ ینهلیی را ه در محدود یریلنل لساتلن‪ ،‬خراساالن یل هری ام ین‬
‫اغالنسااتلن هنسنی ام نوم قرن ینجم موالدی تل هنسن ترااهو هردم و ام دمل‬
‫نلمهلی قدیمی قبلیل اغالن را ررسی نمسدم‪.‬‬
‫در ون نالمهل ونژادهلی متنسع نلمهلی دقوقی‪ ،‬ل وضاالد وقل ل مالدظ‬
‫دس یمد‪ ،‬در والنس هلمل نلمهلی من ق ‪ ،‬ه دلال مردملن یک من ق و یک قسم‬
‫هم را نلم خسد دمل میهنند؛ مل رد قلمرو یریلنل هوچ قبول و طلیف ای یل هری‬
‫را نولغتوم ه نلم اغالن یل دتی نلم مرل ین داشت لشد‪.‬‬
‫در یهلسی این دقوقا یک مسضااسع ل اهمو دیگر ودسد دارد و ین این ه‬
‫قسم زرگی ام نژاد رادپستهل در تملم سلدلت قلمرو شرقی یریلنل‪ ،‬میر دی لت‬
‫اسااالمی‪ ،‬دین و ییون خسد را ام دساا داد‪ .‬ارر غلب یسنلنیهل و غلب یلرسااولن‬
‫نقالط مرااترک میالدی ا ودسد یوردناد ها تمدن عللی یسنلنیهل و تمدن عللی‬
‫یلرسیهل وسول امدواج وهمزیستیهل طی سد هل دفظ شد اس ‪ ،‬یوررویهل‬
‫مودی خراساالن را تل دسالی‬ ‫وهلمول یهلی ساری عر هل شااگف انگوز اسا‬
‫اهسسس واندوس ه یخرین قلیلی رادپستهل و یسنلنیهل اسالم گرایودند ه در‬
‫دریلن سااد یلمدهم دین اسااالمی وسااول غلتحون خراساالن چسن‪ :‬غزنسیهل‪،‬‬
 ‫‪ | 51‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫غسریهل و‪ ...‬هند انتقل و در قرن ساوزد موالدی دوث میهب و دین دولتی‬
‫مستقر گردید‪.‬‬
‫اغالن هلایرتسن هلا عقود وددانو رسلل محمدااا را دوث غرستلد‬
‫خداوندج مییییرند‪ ،‬دردللی ه اغالنهل ادعلی یهسدی یل اوالد اس ارایولی سدن‬
‫داشاات و نلم نی اس ارایول اغتهلر هم میهنند‪ ،‬چسن اساالساالت هر دو دین یکتل‬
‫یرستی و یل وددانو اس ‪.‬‬
‫قراری ه خسد اغالنهل یل یرتسنهل اظهلر میدارند‪ ،‬تل مملن ظهسر محمدااا‬
‫وگسترش اسالم منلطق شلن‪ ،‬این مردملن تسرات خسان سد ‪ ،‬قسانون ین را رعلی‬
‫میهرد اند‪ .‬یس ینهل لید یهسدیلن سد لشاند‪ .‬هنسم هم لضی اغالنهل طسر‬
‫خراامگونی مفکسر اوالد یهسدی را رد نمسد و ادعلی اساارایولی سدن یل ردیل ی‬
‫شجر ینهل سلرو اسلو یلدشل اسرایولیا‪ ،‬یسر قوس را دارند‪.‬‬
‫ینهل اوالد قوس را ام یلقس ‪ ،‬الل اسرایولادلهس اسرایول خدا ا را ردیل ی‬
‫میهند‪ .‬تملم شااجر اغالن هلایرااتسن هلا در هتل مهزن اغالنی ه در مملن‬
‫ساال نا دهالن گور امپراتسر مال میر دملی خلن دهلن خلن لسدیادرددود‬
‫سال ‪ ۰۱۲۱‬موالدیا تألوف شاد ‪ ،‬مسدسد می لشاد‪ .‬این نسشت ‪ ،‬ت دیق شد‬
‫وسول خسدشلن اس ‪.‬‬
‫این هتل دو لاد سال لد ام سل ‪ ۰۹۲۱‬موالدی وسول یروغوسسر دورن‬
‫‪ Dorn‬تردم شاد ومنب ملتبری اس ه اغالن هلایرتسنهل یل یهتسن هلا خسد‬
‫شلن در مسرد منب تبلری خسد میگسیند‪ .‬این نهستون گزارش رسمی و هتل ی خسد‬
‫اغالنهل اس ه تلریت خسد را رب هرد اند‪ ،‬هسی نمی تساند ام ین گریز نملید‪.‬‬
‫گزارش اغالن هلایراتسن هلا ام دلهس ایلقس ا عوساال ومسسی ومهلردرت‬
‫اسارایولیهل امملک شالن وتساهور غلسا ون وسول ه ن ر انوپسهدنوزرا‪،‬‬
‫طسر واضش ام هتل انجول‬ ‫لاندوقچ ‪ ،‬موثلق و انتهل سالو سال ن‬
‫گرغت شااد و نراالن دهند دانش نسیسااند ام هتل یرلر عموق اسا ‪ ،‬ه دداقل‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪51‬‬

‫مسیاد ادعلی این اساا ه ‪ ،‬اغالنهل ایهتسن هلا ام خسانندگلن هتل ینج گلن‬
‫عهد عتوق تل مملن ظهسر محمدااا سد اند‪ .‬اینهل خسد مسسل را مسسلی هلوم‬
‫الل مینلمند‪.‬‬
‫وقتی لرخول وارامول دسان شادند‪ ،‬داوود اولی را دوث لدراعظم و دومی را‬
‫دوث غرملند هل تلوون ومقرر نمسد‪ ،‬لرخول یک یسار نلم یلف وارامول یک‬
‫یسر نلم اغالن داش اه اوالد همون اغالن امروم الی دلن مل شد ‪.‬ا‬
‫وقتی سلوملناعا سسلسمسن دلنرون داووداعا گردید‪ ،‬یلف واغالن دلنرون‬
‫مسقلوا یادران خسد ا الراخول وارامولا شاادند‪ .‬سااسلسمسناساالوملنا اغالن را‬
‫سااریرساا اعملر ملبد دور وساالوم ااورشاالوما ساالخ ه هلر ین واساا‬
‫داووداعا یغلم شد سد‪.‬‬
‫یلاف هژد یسار واغالن چهل یسر داش ه اوالدهلی ینهل سبب ودسد‬
‫یمادن قبالیال میالد اساارایولی شااادناد‪ .‬وقتی ها الن اارانوپسهااد نوزرا‬
‫دوروسالومااورشلوما را تسهور وتهریب هرد‪ ،‬شلم را تل خسد سلخ ؛ قسمتی‬
‫ام اسارایولیهل سرممون عر ستلن مهلدر شدند‪ .‬درهملن دل نوز عر هل ینهل را‬
‫نی اس ارایول و نی اغالن مینلمودند ه ‪ ۰۹۱۱‬ساال لد امساارلسمسناساالوملنا‬
‫محمدااا یولمبرااا اسالم ظهسر نمسد‪.‬‬
‫ام همون قبالیال غراری ومتساری یهسد ا سااسی شاارق مهالدر شاااد در‬
‫هسهساتلنهلی غسر[؟] ل مردملن اطراچ خسد رای قل وگساترش میس سم خسد‬
‫دنگودند وتلدادی تل مملن سال لن محمسد غزنسی وسل لن شهل الدین غسری‬
‫خسد را دفظ نمسدند‪ .‬اسلس همون روایلت خسد اغالنهل‪ ،‬قوس ام زرگلن همون‬
‫قبول اساارایولی غسر عر سااتلنامدین ا رغت ‪ ،‬یولمبرااا نلم اساارایولی او را‬
‫عبدالرشود تبدیل ولقب او را یتلن داد‪.‬‬
‫یتلن خسد یک وا سریلنی اس ‪ ،‬ملنلی سکلن ا چسن محکم میر هرتیا‬
‫وقوس یل عبدالرشود هملن یتلن ‪ ،‬یهتسن‪ ،‬یرتسن یل اغالن اس ‪.‬‬
 ‫‪ | 51‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫نسشت ولوس امقس خسد اغالنهل‪ ،‬در مملن سل لن محمسد غزنسی اغالنهل در‬
‫خادما لرااکر وی قرار گرغتناد‪ .‬درهمون ممالن ام منلطق سمی شاالن ریمد ‪،‬‬
‫مسکسن هلیی دراطراچ هس هلی سلوملن هند اعزام شدند وطی دنگهل مسرد تسد‬
‫محمسد غزن قرار گرغتند‪.‬‬
‫غسریهل نوز این یتلنهل تسد نمسد تملم این قبلیل را ام غسر ورون یرود ‪ ،‬ل‬
‫خلنساد هل‪ ،‬رم وگل شالن در هس هلی سالوملن ام لدسر درشمل تلهورلنازاهس‬
‫هلساای غریل هلشاای غرا در دنس دوث محلغظلن مرم هندوسااتلن مسااکسن‬
‫سالختند یلنی هورالنار اولون مکلنی سد اس ه اغالنهل یل یرتسنهل یل یتلنهل‬
‫در ین دلهل مسااکسن شااد اند ه ام ین دل تهلدم دوام دار لالی قبلیل ومنلطق‬
‫اطراچ نمسد اند‪.‬‬
‫مل دیگر ضرورتی تلقوب تلریت اغالن هلایرتسن هلا نداریم‪ .‬این نسشت هل ام‬
‫گزارشلت دره هل ویوررویهلی خسد ینهل اس ‪.‬‬
‫یلنی تلریت نرلن میدهد ه اغالن هلایتلنهل یل یهتسن هلا اللی ا تدا غسر‬
‫یمد ‪ ،‬ام ین دل اطراچ هس هلی ساالوملن هسچ هرد اند ه امروم مر سط قلمرو‬
‫یلهسااتلن میشااسد‪ ،‬ام ددود قرون یلمدهم و دوامدهم تل شاالنزدهم موالدی یک‬
‫دز‬ ‫ودب ام اغالنسااتلن امرومی میس ا سم یرااتسنهلی الاالی نبسد اس ا‬
‫تلدادی ه یراتسن ش د هستند یل گفت مردسم اغضل خلن ختک‪ ،‬یرتسن هلی‬
‫ولاالی هسااتند‪ .‬و ساارممون اغالنسااتلن امرومی ه در ساال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی‬
‫درمللهد سا دلنب الهسر وسول انگلوسهل نلم خراسلن را اغالنستلن تبدیل‬
‫وشل شجلع ا دالی را یورد یلدشل ین سلخت اند‪.‬‬
‫اغالنساتلن امرومی در الال سار ممون اللی اغالنهل یل یرتسنهل نوس ؛ ی‬
‫رسااد این ه هم مردم این هرااسر اغالن لشااند‪ .‬یخر هالم این ه یرااتسنهل یل‬
‫اغالنهل یک ملو ام ملو هلی ساالهن این هرااسر و رادر مل در شاارایط هنسنی‬
‫هساتند ونلم اغالن یل اغالغن یک وا تلریهی اسا ‪ ،‬امل مرهسر ترین میس سم‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪58‬‬

‫شالن در اطراچ هس هلی سالوملن اس ه اهنسن تملم ین اغالنستلن تلریهی دزو‬

‫قلمرو یلهسااتلن می لشااد‪ .‬ام ین اغالنسااتلن یل اوغلنسااتلن تلریهی یک ودب ین‬
‫‪5‬‬
‫شلمل قلمرو اغالنستلن امرومی منحوث یک هرسر نوس ‪.‬‬

‫‪ . 3‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬ما همه افغان نیستیم‪ ،‬ص ‪ 212‬تا ‪.217‬‬
 ‫از تغییر نام کشور تا تغییر هویت تباری‬
‫هسی راندامی در هرسر ام تاوور نلم خراسلن اغالنستلن درقرن نزدهم موالدی‬
‫یغلم گردید‪ .‬درنلم گیاری هرسر مردم سمی نقری نداشت ‪ ،‬لک نلم تحمولی اس‬
‫ها انگلوسهال ل تسد منلغ اسااتلملری خسد راین هرااسر گیاشااتتند‪ .‬مرم‬
‫ندیهلی ینهل نوز خساسا مردم این خ لسااتلنی نبسد هرااسری اس ا ه‬
‫ً‬
‫تسسااط انگلوس و روس م اانسعال دوث یک من ق دلیل ساالخت شااد ‪،‬‬
‫ً‬
‫داراغوالی ین ال ایجالد مرمهالی ملون عمدتل در مملن عبدالردملن خلن ‪۰۹۸۰‬‬
‫موالدی ودسد یمد واستقال ین دوث هرسر مستقل در مملن املن الل خلن‬
‫در ‪ ۰۱‬عقر ساال ‪ ۰۰۱۱‬هجری خسرشااودی دللاال شااد اساا ‪ .‬قبل ام‬
‫عبادالردمالن خالن؛ هرااسری نلم اغالنسااتلن درتلریت و شااکل امرومی ین‬
‫درداراغو خراسلن ودسد نداشت ویل هم مرهسر نبسد اس ه سلمملن ادتملعی‬
‫وسولسی قسمی خسد را در ین داشت لشند‪.‬‬
‫قبل ام این ه این نلم لالی این سارممون اغالنستلن امرومی گیاشت شسد تل‬
‫اواخر ساد نزدهم رنسادی هس هلی سلوملن درشمل مار یلهستلن امرومی‬
‫هلر رغت اساا ه خساسااتگل الاالی یرااتسنهل دانساات میشااسد‪ .‬لر او وا‬
‫اغالنستلن نلم مکلن امطرچ سوف هروی مسلف تلریتنلم هرات استلمل گردید‬
‫اساا ه دردلیی میگسید‪ :‬ملکی شااهر هرات دمو عن االغلت وتسا ین‬
‫چسن غران وساجساتلن وتگونل لد وهل ل وتورا و او وسااوستلن واغالنستلن تل سند‬
‫وهند غرسااتلدیم هم چنلن عبدالرماق درهتل م ل الساالدین خسد ام اغالنسااتلن‬
 ‫‪ | 51‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫یالانی همالن عالقا ونسادی هس ساالومالن یالد هرد میگسیااد‪ :‬ذهر تسدا‬
‫امورتومسرگسرگلن سوستلن وقندهلر واغالنستلن نظر اسنلد ذهر شد اغالنستلن‬
‫الاالی نسادی هس ساالوملن دتی دز والیلت دنس ی اغالنسااتلن هنسنی هم نبسد‬
‫اسا ‪ .‬دراین لر مردسم غالم محمد غبلر مینسیسد‪ :‬درهمون قرن نزدهم سد ه‬
‫درنلم دسا و الرد اهلند وایسرای هندوستلن مسر ‪ ۰۱‬اگس سل ‪ ۰۹۰۹‬موالدی‬
‫عنسان شل شجلع المک یلدشل غراری وغورقلنسنی اغالنستلن لد امعهد نلم س‬
‫دلنب الهسر ون شال شجلع مهلسع و رنجو سنگ یلدشل ینجل و دول هند‬
‫انگلوسی رای لر او نلم اغالنستلن درعس اسم خراسلن ذهر گردید اس ‪.‬‬
‫تل ین هنگلم یلدشالهلن درانی ودتی خسد شال شاجلع نلم شلهلن خراسلن یلد‬
‫شد اند ه دراین لر شساهد میلدی ودسد دارد امدمل منری محمسد الحسونی؛‬
‫نسیساند تلریت ادمدشالهی چنون گفت اسا ‪ :‬ه ادمدشاال وسالطون لدی‬
‫ااموردوسا محمدخلن‪ ،‬شورعلی خلن‪ ،‬واموراغضل خلنا درغرامون دولتی‪ ،‬خسد‬
‫را سل لن خراسلن ملرغی میهرد اند‪.‬‬
‫گفت غسقف امم اارچ شاالری هم ه درمهر امورمحمد اغضاال خلن دک‬
‫گردید اس ‪ ،‬خس ی روشن میگردد‪.‬‬
‫قشون مشرق ومغرب بهم موصل شد‬
‫امیرملک خراسان محمد افضل شد‬
‫مرما عبدالهلدی؛ منری در لر ادمدشل در ولف وی میگسید‪:‬‬
‫شه توران وهندو هم خراسان‬ ‫به حکم ثانی محمود احمد‬
‫درمسرد شل شجلع درسفرنلم یمد اس ‪ :‬خبرشل شجلع المک انترلر یلغ‬
‫ه یوش محمد لالدق خلن اس ام ین دل در دیر غلمی خلن یمد ‪ ،‬ترتوب اغساج‬
‫نمسد ه ام سبب نبسد یلدشل درخراسلن خسد را یلدشل سلمد‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪51‬‬

‫این نلم وارداتی تسساط روی ونظر عمسمی ویل تسساط هدام شسرای قلنسن گیار‬
‫ت اسیب نرد ا س لک تسسط استلملرگران ودس نرلند گلن داخلی شلن‬
‫هدچ خللی نلم گیاری شد اس ‪ .‬امل این نلم اغالنستلن تل مدتهل در ون مردم‬
‫ودلهملن هراسر ملمس نراد سد‪ .‬درهتل تبلرشنلسی اغالنستلن نسشت شد یی‬
‫سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی چنون میخسانوم‪ :‬نلم اغالنستلن لسرت علم تسسط مردم ین‬
‫ن شاانلخت میشااسد ون هلر رد داردان درمجمسع ون درقساام امینا این نلمی‬
‫اسا ه ل این منلطق تسسط همسلی گلن و وگلن گلن ارتبلط نلم قسم غللب در‬
‫ین داد شاد ‪ ،‬خراسالن نلمی اسا ه مردملن این من ق رای هرسر شلن هلر‬
‫می رند‪.‬‬
‫ً‬
‫همون نسیسااند درلاافح ‪ ۲۰۸‬هتل خسد لمهم تکرارا میگسید‪ :‬مل تملم‬
‫من ق ای را ه اغالنساتلن نلمودیم‪ ،‬ررسای نمسد و درهوچ دلیی‪ ،‬هوچ قسمتی را‬
‫نولغتوم ه واس نسیسندگلن قدیمی یل غللی ویل دتی واس لشندگلن غللی‬
‫ین اغالنساتلن نلمود شاد لشاد‪ .‬نلمی ه این من ق واس لشندگلن ین گفت‬
‫وشنلخت میشسد‪ ،‬خراسلن اس‬
‫هراسر هم تل مدتهل مرمهلی مره نداش ‪ ،‬گلهی سلد میلدی را در ر‬
‫میگرغا وگلهی محدود چند شااهر میشااد‪ .‬درهرگسشاا وهنلر هرااسر هم‬
‫دکسم هلی محلی خسرد و زر ودسد داشا ه یس ام شاکس شل محمسد‬
‫سادومایی وقدرت یل ی لرهزاییهل درهل ل‪ ،‬قندهلر‪ ،‬یرالور وهلمران سدومایی در‬
‫هرات ودسد یمد سدند‪ .‬هم چنلن درساام شاامل هرااسر نوز دکسم هلی‬
‫محلی امقبل نلمهلی اموران دخراالن‪ ،‬را ‪ ،‬شااانلن‪ ،‬وق اناتهلرسااتلنا ودسد‬
‫داش ا ه تسسااط تلدوکلن واوم وکهل ادار میشااد‪ .‬مملنی ه امورعبدالردملن‬
‫خلن غرمند اموراغضال خلن در سل ‪ ۰۹۹۱‬موالدی یس ام یلقس خلن ل یییرش‬
‫ش ارایط مللهد ننگون گندمک و واگیاری سااولس ا خلردی هرااسر دس ا‬
‫انگلوسهل لاالدب تلج وته هل ل گردید‪ .‬ل امضاالی مللهد هل ل قدرتهلی‬
 ‫‪ | 58‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫اسااتلملری و ساارهس دکسم هلی محلی‪ ،‬هرااسری را شااکل امرومی نلم‬

‫اغالنستلن ایجلد هرد‪.‬‬
‫اسااتلملر و دساا نراالند هلیش تاوور نلم تلریهی خراساالن ه هسی‬
‫غرهنگی وتلریهی یک ونوم هزارساالل این مرم سد سد و در یوش ام د هزار دلد‬
‫هتل ‪ ،‬سافرنلم ‪ ،‬داراغو ‪ ،‬تلریت وتیهر هل اشااهلا یلد شد اس ؛ هم قنلع‬
‫ً‬
‫نکردد‪ ،‬لادا در یی رانادامی ونال سدی نالمهلی تلریهی وغرهنگی در داخل این‬
‫قلمرو شاادند‪ .‬دهل ولسااسالی‪ ،‬دلد وغور را در هرااسر نلم قبول هل واغراد قبول نلم‬
‫گیاری هردند‪ .‬دلال گپ دلیی هراود ه ل چرم سفودی وسرتنب گی ودلل‬
‫درتالش محس هردن هسی تبلری اقسام دیگر رخلساات اند وتالش میهنند تل غرق‬
‫ون وا اغالن ویرااتسن و اوغلن واغالن ایجلد هنند و ل این هلر‪ ،‬هلر ردن وا‬
‫اغالن را ر تملم لشااندگلن هرااسر دون در نظرداش ا م لن‪ ،‬تبلر ونژاد امر مسد‬
‫ً‬
‫دلس دهند‪ .‬و درج شاانلساانلم هلی رقی ساالمند‪ .‬درلااسرتی ه این هلر هلمال‬
‫نلدرس ا اس ا ‪ ،‬چسن ه وا اغالن یل الاا الح علمولن اوغلن لمتل دهند‬
‫هسی یک قسم خلا یراتسن اسا و هوچ ود هسی تملم مردم هراسر شد‬
‫نمی تساند‪ .‬این گرو هل در نهسا نلم هراسر را خساس استلملر تاوور دادند‪.‬‬
‫لد ام چند مدتی نلم م لن یلرسی را عس نمسدند ونلمش را دری اغالنی گیاشتند‬
‫و غلرسی را م لن ایرانی گرغتند‪ .‬امروم هس ی تبلری را تاوور میدهند‪ .‬ممکن اس‬
‫ه یوروان همون گرو یس امچند ساال لمهم ادعل هنند ه شاامل اغالن هسااتود و‬
‫م لن اغالنهل یراتس اس یس لید یرتس درچ زنود مثلی ه یلنترهوس هل چنون‬
‫هردناد‪ .‬او ون تالدوکلن در یسااولی مولن تبلوغ هردند و ینهل را این لورمند‬
‫ً‬
‫سلختند ه گسیل شمل ترک هستود‪ ،‬لدا اوم وک خساندند‪ .‬اگر امروم لد نورنگ‬
‫و هالنا هالطر ودادت ملی واین ین‪ ،‬اغاالن و اغاالنوا را راقسام غوریرااتسن‬
‫قبسالندند‪ ،‬دانود ه چند نسال لد لالی غرمندان شالن م لن یرتس را نوز خساهند‬
‫قبسالند‪ .‬مملنی ه غرمندان ونساسا هلی شالن دیدند ه در شنلسنلم خسد ویدران‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪59‬‬

‫شالن اغالن نسشت شد اس ‪ ،‬ین مملن ینهل ضرورت منلن اغالنی یودا میهنند‪.‬‬
‫در ین هنگلم لم هزار سااند ومدرک تلریهی رل میشااسد ه م لن اغالن یرااتس‬
‫اس ‪ .‬این دلس ه تلدوک‪ ،‬هزار و‪ ...‬غلرسی م لن ودیگر اقسام اتسملتوک قسم‬
‫ددیدی نلم یرتسن تبدیل میشسند‪.‬‬
‫گسن مثل ؛ درهتل م لن واد ولت دری لاانف هرااتم چلپ ساال ‪۰۰۸۲‬‬
‫هجری خسرشاودی اغالن چنون تلریف شاد اس ‪ :‬اغالن هسی گفت میشسد‬
‫ه اغالنساتلن و ددت مردم ین‪ ،‬ادترام‪ ،‬عرق وعالق داشت لشد ودر عمل ین‬
‫را رعلی هند‬
‫ل چنون تلریف دانش یمسمان غورمساتقوم تلقون میهنند ه گسیل اگر هسی‬
‫خسد را اغاالن ناداناد وخسد را تلدوک‪ ،‬هزار و‪ ...‬نلمد وی رضااد وددت ملی‬
‫ومنالغ ملی اساا و ا وطن ومردم ین عرااق وعالقا نادارد‪ .‬دانش یمسمان ه‬
‫امدول هلی این گرو ی خبراند‪ .‬این تلریف را ل چراام وگسش ساات قبس هرد ‪،‬‬
‫ت ااسر میهنناد ها هتل رساامی مکتب‪ ،‬درچ دقوق را ولن هرد اساا ‪.‬‬
‫تلدوکلن‪ ،‬هزار و‪ ...‬دین وطن ومنلغ ملی هرسر خسیش ادترام داشتند ودارند؛‬
‫امل اغالن سدن ینهل ن اغتهلری دارد و ن امتولمی غهر هردن قسم ونسااب در‬
‫‪1‬‬
‫دین اسالم هوچ دلیی ندارد‪.‬‬

‫‪ . 1‬خراسانی‪ ،‬نجیب الله‪ ،‬نقش استعمار در براندازی هویت تاجیکان‪ ،‬ص‪ 24 ،‬تا ‪ .57‬با تخلیص‬
 ‫افغانستان به عنوان یک دولت حائل‬
‫ام یغلم قرن نزدهم موالدی یلنی اندهی لد ام ت اموم مراترک غرانسا رهبری‬
‫نلیلئسن وتزار روساو رای دمل رهند در سال ‪ ۰۹۸۸‬موالدی ولرکرهری مملن‬
‫شال رای غتش دهلی‪ ،‬یک دل ل این شلیللت ه مملن شل ل نلیلئسن منظسر غتش‬
‫یکی هرد وتل الهسر رسود اس ‪ ،‬انگلوسیهل را هراس اغتلدند و‬ ‫هند دسا‬
‫دیپلملساای ددیدی مدند‪ .‬نتوج این دیپلملساای‪ ،‬ددا شاادن‬ ‫الغللاال دسا‬
‫خراسلن اغالنستلن و یوسستن ین ایران شد در سل ‪ ۰۹۱۱‬موالدی واین نهستون‬
‫ضار غور مساتقوم انگلوس اغالنساتلن یغلم شد‪ .‬سی وهف سل لد روسو‬
‫ً‬
‫نهسااتون چل سااولساای خسد را ل یوش هردن ایران در این لمی رساامل یغلم هرد‬
‫وایران ترسیق روسو رهرات دمل هرد ویلمد مل ین را شدت هس ود؛ مگر ل‬
‫مقلوم غدارهلران مردم رو رو شااد وس ارانجلم دون غتش هرات‪ ،‬سااپل ایران‬
‫تهران لمگرا ‪ .‬دوسال لد نس دول انگلوس غرار رسود وانگلوسیهل در سل‬
‫‪ ۰۹۰۸‬موالدی نهساتون تجلوم نظلمی خسد را هلن اعلد تلج وته ام دس‬
‫رغت شاال شااجلع ر اغالنسااتلن عملی هردند‪ .‬مگر سا ساال لد در ساال ‪۰۹۳۰‬‬
‫موالدی ل قولم عمسمی مردم اغالنستلن رو رو شدند وقرسن هف هزار نفریاش‬
‫دز یک غرد نوم دلن‪ ،‬تل یخرین غرد ام دم توغ اغالن هل[اغالنستلنی هل] گیاشتند‪.‬‬
‫چهل ساال لد ام تجلوم او ‪ ،‬انگلوساایهل رای لر دوم اغالنسااتلن تجلوم‬
‫هردند در سال ‪ ۰۹۹۸‬موالدی و ل سرنسش مرل تجلوم نهستون خسد رو رو‬
‫شاادند‪ .‬ل ین ه در هر دو تجلوم‪ ،‬خسد انگلوساایهل سارانجلم رارر مقلوم مردم‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫اغالنستلن رضد تجلوم و سل وگلنگلن مجبسر ترک این هرسر شدند‪ ،‬امل در‬
‫هر دو مرتب ‪ ،‬دس خللی ام اغالنستلن رنگرتند‪ .‬در مرتب او تملم سرممونهلی‬
‫اغالنساتلن را ه شل شجلع قبل ام رسودن ته شلهی هل ل مسدب مللهد‬
‫اتحلد مثلث در سال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی ساوکهل واگیار شاد سد ملنند‪ :‬هرمور‪،‬‬
‫یرلور وعالق دلت ین شمس ملتلن ودیر دلت وغور ‪ ،‬طسر دایم ام اغالنستلن‬
‫دادا و در ت اارچ انگلوس القی مالناد‪ .‬درمرتب دوم‪ ،‬رارر مللهد گندمک در‬
‫میسال ‪ ۰۹۹۸‬موالدی ل امور محمد یلقس خلن‪ ،‬سارممونهلی سوبی‪ ،‬یرون‪،‬‬
‫هرم‪ ،‬ساسات‪ ،‬لدسر‪ ،‬چترا ‪ ،‬لشاکل‪ ،‬ومیرستلن‪ ،‬دارو و چلگی‪ ،‬شمس هسیت‬
‫چمن در دسا انگلوس لقی ملند ودر قرارداد نسامبر ساال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی ل امور‬
‫عبدالردملن خلن ر ین ددایی مهر قلنسنی مد شد‪.‬‬
‫عالو رین‪ ،‬انگلوسایهل یس ام هر دو تجلوم تسالط خسد رسولس خلردی‬
‫اغالنستلن را دفظ هردند و درتملم مللهدات خسد ل اغالنستلن این م لب را تکرار‬
‫هردند ه اموراغالنساتلن دق ندارد ل دول دیگری غور ام انگلستلن داخل روا ط‬
‫ساولسای شسد؛ وهر چند انجلم میدهد‪ ،‬می لیستی ل مرسر انگلوسیهل لسرت‬
‫گورد و دوسا و دشامن انگلوس را دوس و دشمن خسد رملرد‪ .‬همون دلول‬
‫اس ا ه اغالنسااتلن تل روی هلر یمدن املن الل خلن‪ ،‬غلقد اسااتقال سااولساای و‬
‫خلردی سد ودنگ ساسم اغالنساتلن وانگلوس خلطر استرداد استقال سولسی‬
‫علم وتلم لسرت گرغ ه یورومی انجلمود‪.‬‬
‫ساارانجلم اغالنسااتلن یس ام یک رقل طسالنی لااد ساالل مولن دو زر‬
‫اساتلملری قرن نزدهم یلنی روساو وانگلوس‪ ،‬دوث یک هرسر دلئل در مولن‬
‫مت ارغلت انگلوس در دنس ومستملکلت روسی در شمل در اواخر قرن نزدهم‬
‫واوایل قرن وساتم تحدید شد‪ ،‬مگر لمی هنسم خلتم نولغت سد‪ .‬لمیگران زر ‪:‬‬
‫روسااو وانگلوس ل عقد یوملنی در ساال ‪ ۰۸۱۹‬موالدی مبنی ر تقسااوم غلرس‬
‫دسم نفسذ خسد‪ ،‬لمی زر را گسن رسمی یلیلن رسلندند‪ .‬روسهل اغالنستلن‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪18‬‬

‫را ساالد نفسذ ریتلنول واگیار هردند‪ ،‬ولی شاارط گیاشااتند ه نبلید ریتلنول این‬
‫هرسر را اشال ودتی هوچ هری ام خلک ین را خسد ملحق ویل در امسر داخلی‬
‫ین مداخل هند‪ ،‬یس میتسان گف ‪ :‬داراغولیی ساولسای مسدسد اغالنستلن نتوج‬
‫چلن منی وهرامکشهلی لاد سالل دو قدرت رقوب یلنی انگلوس و روسو در‬
‫من ق اس ‪.‬‬
‫اغالنسااتلن در دور لمی زر تأرورات مهمی را تجر هرد ه در طس دولت‬
‫سولسی اغالنستلن ورترین تأرورات را ردلی گیاش ‪ .‬در نتوج ‪ ،‬دنگهلی او و‬
‫دوم اغالنستلن وانگلوس لعث شد ه علی رغم مقلوم ومبلرم ی دریغ و دلوران‬
‫مردم اغالنساتلن دس یوردهلی مبلرم هلم یلدشلهلن اغالنستلن و ضرر مردم‬
‫هرسر لشد‪ .‬اغالنستلن تح الحملی ریتلنول قرار گرغ ویلدشلهلن اغالنستلن در‬
‫مقال ال‪ ،‬تضاامون ساال نا مسروری خسد ودمالیا ام این هرااسر در مقل ل‬
‫شاسرشهلی داخلی وخلردی را طلب هرد این ساولس ه مسرد دملی ریتلنول‬
‫نوز سد‪ ،‬لعث ددایی مردم ام دکسم و د ونی دول شااد‪ .‬ساال قسمی در‬
‫هراسر ر ارر این ساولس تثبو شد ودیگر اقسام هرسر ام منلسبلت سولسی دور‬
‫ملندند‪.‬‬
‫ترسااوم مرمهالی سااوالساای اغاالنسااتالن دراین دور تالریهی ودر ممالن‬
‫امورعبدالردملن خلن لااسرت یییرغ ‪ .‬این طرح ه وسااول ریتلنول و روسااو‬
‫م رح شاد‪ ،‬در راساتلی منلغ ایرالن شاکل گرغ و مساغق امور مستبد امل ی‬
‫هفلی اغالنساتلن را نوز دس یورد‪ .‬درنتوج ترسوم مرمهلی سولسی اغالنستلن‬
‫س نتوج منفی ذیل دللل شد‪:‬‬
‫‪ ‬اغالنساتلن هراسری مح اسر درخرکی شد ه رای همور‬
‫وا ست همسلیگلن خسیش قرار گرغ ‪.‬‬
‫‪ ‬شاوس ترساوم مرمهل دون نظرگرغتن شارایط انسلنی دو سسی‬
‫مرم‪ ،‬اغالنستلن را درملر تنشهلی گسنلگسن داخلی و ون المللی قرار‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫داد ه لدهل رونمل شدند‪ .‬منلمع دیسرند[مرم ون المللی دیسرند] یکی‬

‫ام غسری ترین اررات این طرح استلملری سد‪.‬‬
‫‪ ‬اغاالنسااتالن ون منلغ اسااتلملری دو قدرت دو لمی زر‬
‫تقسوم شد و ام دلمل دهلنی‪ ،‬تجرید ومنزوی شد‪ .‬این سولس انزوا‪،‬‬
‫اغالنستلن را ام مسور تسسل و رشد دهلنی دور هرد و همسار در ملر‬
‫یسوبهلی ون المللی قرار داد‪.‬‬
‫دریالیالن لمی زر ‪ ،‬اغالنسااتلن هرااسری ضاالوف ومنزوی سد ه ل یغلم‬
‫دنگهلی او ودوم دهلنی‪ ،‬امکلن تلم ای رای تلوون ساارنسش ا سااولساای این‬
‫‪1‬‬
‫هرسر در دور غرار و غراهم میشد‪.‬‬

‫‪ 7‬رحیمی‪ ،‬سردار محمد‪ ،‬ژئوپلیتیک افغانستان درقرن بیستم‪ ،‬ص ‪ 49‬تا ‪ 42‬و ‪.114‬‬
 ‫چگونگی ایجاد کشوری به نام افغانستان‬
‫طسری ه دید میشسد هنسم هم حثهلی داغی ر سرچگسنگی ایجلد اغالنستلن‬
‫هنسنی‪ ،‬تالریت تلوون مرمهال وساال ق تلریهی وداراغولیی ین ادام دارد‪ ،‬گروهی‬
‫سلی میهنند تل ر نولد ادسلسلت ویل عساطف شه ی‪ ،‬گروهی ویل قسمی لمهم‬
‫تلریت سالمی ودلل تلریت درمسرد سل ق تلریهی‪ ،‬نلم هرسر وچگسنگی ایجلد‬
‫ین ادام دهند‪.‬‬
‫این ارتبلط هسشااش میگردد تل در یرتس اساانلد تلریهی ومدارک داراغولیی‬
‫نراالن داد شااسد ه هلملت اغالن و یتلن نلمهلی تلریهی یکی اماقسام این مرم‬
‫سم اس ه امروم خسد را یرتسن مینلمند درگیشت ن چندان دور‪ ،‬مسکن اللی‬
‫ینهل دراطراچ هس هلی س الوملن نوز همون نلمهل سد اس ا ‪ .‬هم چنلن خساهوم‬
‫دید ه همون دهکد هلی اغالن و یتلن تدریج اغالنسااتلن نلمود شااد و‬
‫تملم محدود اغالنستلن هنسنی اطالق‬ ‫سرانجلم در اواخر قرن نزد و قرن وس‬
‫میگردد‪.‬‬
‫قبل ام ورود مسضاسع اگرلفحلتی امتلریت گیشت این قلمرو را ورق زنوم‬
‫ً‬
‫درمی یال وم ها ممالمداران نلمدار وتلریهی این خ ‪ ،‬اهثرا هساالنی سد اند ه‬
‫منلطق ورتری را اشال ویل غتش هرد ‪ ،‬خسنهلی ورتری را ریهتلند وهسی انلم‬
‫قاسم‪ ،‬قاباوالا و‪...‬ا خسیش را الالی دیگران تحمواال نمسد و ا این ترتوااب‬
‫امپراطسریهلیی را زور سرنوز وشمرور ایجلد نمسد اند ه عن راسلسی یوسند و‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫استحکلم ین خرسن ‪ ،‬شکنج ‪ ،‬م لن ریدنهل وهل منلرسلختنهل تح نلم دفظ‬

‫وددت ملی وتملمو ارضی سد اس ‪.‬‬
‫امل این امپراطسریهل هوچ وق دارای مرمهلی مره ی مفهسم امرومی ین‬
‫نبسد اند‪ ،‬ولی ساالد نفسذ ودلهمو ایراالن درقلمروهلی ددید ل تحمول ساا‬
‫شرط ذیل تلوون میگردید‪:‬‬
‫یک‪ :‬گرغتن نلم امور ویل یلدشل درخ ب ؛‬
‫دوم‪ :‬ترویج یس امور ویل یلدشل درمن ق ؛‬
‫سسم‪ :‬دادن لج ویل دزی ؛‬
‫اغزون ر ین دراهثری مسارد تل لو ویرامش نساابی این قلمروهلی ددید نوز‬
‫میلد داومدار نبسد اسا ‪ ،‬یس ام رغ هجسم ویل در لااسرت قسی شاادن یل دو لر‬
‫خسد مهتلر شد اند‪ ،‬یل اشال گر دیگری تبدیل‬
‫ویال همدساا گراات اند ویل امدلنب نوروهلی قسی تر دیگری مسرد هجسم‬
‫وغلرت قرار گرغت اند‪.‬‬
‫این سااریل رد و لدار شاادن و یل لمیهلی رد و لخ ‪ ،‬ساارنسشاا دایمی‬
‫قلمروهلی این من ق درطس تلریت سد ه ر نولد الل دق سدن مور استسار و‬
‫تل اهنسن ادام دارد‪:‬‬
‫برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی‬
‫که در نظام طبیعت ضعیف پا مال است‬
‫ده اربلت این مسضسع میتسان عنلوین دسادن وشهکلریهلی مملمداران‬
‫هراسر ام اغالنساتلن ا دالی تل امور عبدالردملن درتلریت لدیق غرهنگ نظراغگند‬
‫ومحلساب هرد‪ .‬ه هرمن ق چند لر لراکرهری لسرت گرغت وهرمن ق چند‬
‫لر غتش گردید اس ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫یک ‪ :‬ادمدشال ا دالی وتراکول امپراطسری امسل ‪ ۰۹۳۹‬موالدی تل ‪۰۹۹۰‬‬

‫موالدی‬
‫ساالممالندهی دول ددید‪ ،‬غتش هل ل ویراالور‪ ،‬لکراارهراای او هند‪،‬‬
‫لراکرهرای دوم‪ ،‬تسطئ نسرمحمد خلن موراغالن‪ ،‬لراکرهرای هرات ومرهد‪،‬‬
‫لراکرهرای سسم هند وغتش ینجل وهرمور‪ ،‬مر مورمنس ولرکرهری چهلرم‪،‬‬
‫قتل علم وتلراج دهلی‪ ،‬لراکرهری ینجم ودنگ یلنی ی ‪ ،‬شسرشهلی ددید در‬
‫داخل‪ ،‬لراکرهرای هفتم هند‪ ،‬لراکرهرای لت و دخراالن‪ ،‬لرکرهری‬
‫مرهد و‪...‬‬
‫الفنساتسن درمسرد ادمدشال ا دالی میگسید‪ :‬سولری ام قبلیلی ه یسلنی‬
‫تسلوم نمی شدند هسای غنلیم او مییوسستند‪.‬‬
‫دوم‪ :‬تومسرشاال درانی ودفظ امپراطسری ام ‪ ۰۹۹۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی‬
‫رقال ا دو رادر ونقش اشااراچ السمرا‪ ،‬اعادام ومیر و مهللف ساارداران‪ ،‬غلیل‬
‫عبدالهللق‪ ،‬تبدیل یلیته ا قس الفنستسن عل ترس و ی لوری ام درانولن‬
‫هنادهلر وانتهل هل ل مسااکن تلدوکلن یلنی یرام ترین و رد لرترین قسم درمولن‬
‫رعلیلا‪ ،‬دنگ ل سوکهل‪ ،‬دنگ هرمور‪ ،‬لرکرهری‪ ،‬مرهد ونورلیسر‪ ،‬دنگ ل‬
‫یلدشل هلرا و‪...‬‬
‫سووم ‪ :‬یساران تومسرشال وام ون رغتن امپراطسری یل ادام دنگ خلنملنساسم‬
‫داخلی در ون رادران سااادومایی و الرهزایی درتمالم طس قرن نزدهم‪ :‬مجالدلا‬
‫دلنراونی‪ ،‬مهللف شاهزاد هملیسن لمملنرالن وهسرشاادن او‪،‬ساارهری شهزاد‬
‫محمسد‪ ،‬لراکرهراای مملن شال هند‪ ،‬تسطئ ساارداران واعدام ایرالن‪ ،‬شااسرش‬
‫یساران یلیند خلن ویلیلن هلر مملن شال ام سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی‬
‫یلدشلهی شل محمسد لر او ‪ ۰۹۱۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی شسرش غلجلیولن‪،‬‬
‫لسای ضااد شااول وسااقسط شاال محمسد لر دوم ‪ ۰۹۱۸‬موالدی تل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی‬
‫درهل ل‪ :‬نل ونل سالختن ومیر وقولم رادران او‪ ،‬انقرا سالساال ساادومایی‪ ،‬انقسلم‬
 ‫‪ | 18‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هرسر در ون رادران محمد مایی‪ ،‬ام دس رغتن ملتلن‪ ،‬هرمور‪ ،‬دیر دلت‪ ،‬یرلور‬
‫و‪ ...‬ام دس دادن هل ل و هندهلر‪ ،‬غرار هرات وادام دکسم درین دل‪.‬‬
‫دلهملن هرات‪:‬شاال محمسد ‪ ۰۹۰۹‬موالدی تل ‪ ۰۹۲۸‬موالدی‪ ،‬شاال هلمران‬
‫‪ ۰۹۲۸‬موالدی تل ‪ ۰۹۳۰‬موالدی دکسم رتلنو ل مسلااسچ منحوث شاال هرات‬
‫مللهد امضل نمسد اس ‪ ،‬یلر محمد ‪ ۰۹۳۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی سود محمد‬
‫‪ ۰۹۹۰‬موالدی تال ‪ ۰۹۹۹‬موالدی‪ ،‬محمد یسسااف وعوساای خلن ‪ ۰۹۹۹‬موالدی‬
‫تساهور هرات تسسط غلرسهل ‪ ۰۹۹۱‬موالدی س لن ادمدخلن ‪ ۰۹۹۹‬موالدی تل‬
‫‪ ۰۹۱۰‬موالدی وتسهور هرات تسسط دوس محمد خلن درسل ‪ ۰۹۱۰‬موالدیږ‬
‫دلهملن قندهلر‪ :‬یرد خلن ‪ ۰۹۰۹‬موالدی تل ‪ ۰۹۰۸‬موالدی‪ ،‬شاال شجلع لر‬
‫دوم ‪ ۰۹۰۸‬موالدی تال ‪ ۰۹۳۰‬موالدی‪ ،‬ههناد خالن ‪ ۰۹۳۲‬موالدی تال ‪۰۹۹۹‬‬
‫موالدی و دوس محمد خلن ‪ ۰۹۹۹‬موالدی تل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی‪.‬‬
‫دلهملن هل ل‪ :‬محمد عظوم خلن‪ ۰۹۰۹‬موالدی تل ‪ ۰۹۲۲‬موالدی دبوب الل‬
‫خالن ‪ ۰۹۰۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۰۱‬موالدی دوساا محمد لر او ‪ ۰۹۲۱‬موالدی تل‬
‫‪ ۰۹۰۸‬موالدی شال شجلع لر دوم و دنگ او اغالن وانگلوس ‪ ۰۹۰۸‬موالدی تل‬
‫‪ ۰۹۳۰‬موالدی مملن خلن ‪ ۰۹۳۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۳۲‬موالدی غتش دنگ سل ‪۰۹۳۲‬‬
‫موالدی و‪...‬‬
‫این ها در طس این مادت درشاامال هندوهش واطراچ ین چند وادد خسد‬
‫مهتلر ویل تل املرات هلرا الی اشال ترهستلن در ‪ ۰۹۹۹‬موالدی و هلغرستلن در‬
‫‪ ۰۹۸۹‬موالدی تسسااط امورعبدالردملن خلن ودسد داشاات ملنند شاالهلن دروام‪،‬‬
‫موران دخرالن و‪ ...‬قل ل ررسای دداگلن اسا ‪ ،‬چنلنچ اسلس گزارش یک‬
‫خبرنگلر ی ی ساای در ساال گیشاات ‪ ،‬مردملن منلطق یلمور این غکر سدند ه‬
‫هنسم ظلهر خلن یلدشال اغالنستلن اس ‪ ،‬دردللی ه دردریلن همتر ام سی سل‬
‫گیشات ‪ ،‬وش ام د لر یلدشل گردشی دراین هرسر لسر گرغت ومردملن این خ‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪19‬‬

‫انساع ر یمهلی سار ‪ ،‬سفود وسول را قوم گسش ‪ ،‬یسس وخسن خسد تجر‬
‫هرد اند‪.‬‬
‫ل ودسدی ه مملمداران اغالنی را لضاال خسدشاالن ویل دیگران‪ ،‬شاال اغالن‬
‫ً‬
‫خساند اند‪ ،‬ولی مردملن این سر ممون‪ ،‬ایرلن را اهثرا شلهلن خراسلن نلمود اند‪.‬‬
‫در مسرد ادمدشل ‪:‬‬
‫دمی که شاه شهامت مدارا احمدشاه‬
‫بواسووتواری هموت بنوای شووهربناد‬
‫جمال ملک خراسان شد این تازه بناه‬
‫زحوادثواز زمواند خودا نرهودارد‬
‫در مسرد تومسرشل ‪:‬‬
‫گل باغ اقبال تیمورشاه‬ ‫خدیو خراسان دارا سپاه‬
‫در مسرد محمد اغضل خلن‪:‬‬
‫دو فوج مشرق و مغرب زهم مفصل شد‬
‫امیر ملک خراسان محمد افضل شد‬
‫تحقوقالت ا عمل یمد تل اهنسن نراالن میدهد ه هلملت اغالنسااتلن و‬
‫اوغلنسااتلن رای لر او ددود هف لااد ساال قبل در تلریتنلم هرات تللوف‬
‫سوفی هروی محدود هسچکی دراطراچ هس هلی سلوملن اطالق گردید اس ‪.‬‬
‫هلم اغسانستلن ددود دونوم لد سل قبل دریک تلداد نقر هلی قدیمی‬
‫همون منالطق در اطراچ هس هالی ساالومالن ا هلر رد اساا ‪ ،‬وهمون منلطق‬
‫درنقراا هلی ساال هلی قبل ام ین نلمهلی اوغلن ‪ ،‬اغسان و یتلن یلد شااد‬
‫اس ‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دسمج غسرسااتر سااولح انگلوساای درساال ‪ ۰۹۹۲‬موالدی تل ‪ ۰۹۹۳‬موالدی‬

‫درسافری ام نگل تل انگلساتلن امطریق قسام شمللی هند‪ ،‬هرمور‪ ،‬اغالنستلن‪،‬‬
‫غلرس و روساو عبسر نمسد وخلطرات این سفر خسیش را ل همون عنسان در سل‬
‫‪ ۰۹۸۹‬موالدی درلنادن ا چلپ رساالنود ه دلوی مللسملت نهلی دللبی در‬
‫مسرد تلریت وغرهنگ مردملن این منلطق می لشد‪.‬‬
‫مسلسچ درسل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی ام شهرهلی یرلور‪ ،‬دال ی لد‪ ،‬هل لا هنگلم‬
‫سل ن تومسرشل ا‪ ،‬غزن ‪ ،‬هندهلر‪ ،‬وهرات عبسر میهند‪ .‬ام اغالنستلن نلم می رد‪،‬‬
‫ولی ددود ین را ذهر نمی هن د‪ ،‬ولی مساورمنلطق هرمور‪ ،‬یرلور‪ ،‬هل ل‪ ،‬هندهلر‪،‬‬
‫وهرات را مر سط دکسم اغالن میخساند‪ .‬هل ل را یلیته امپراطسری اغالن ذهر‬
‫نمسد و لت را یلیته ام وکهلی ترهسااتلن میگسید ه تل اندام تل تومسرشاال‬
‫سد ومراودات علم ل هل ل را نگهداشت اس ‪.‬‬
‫غسرساتر نقرا دللبی اممسور سفرخسیش ترسوم میهند ه در ین هرسرهلی‬
‫هلرا‪ ،‬غلرس وهندوساتلن دون مرم ندی ل خ سط ردساات نرلن داد شد اند‪.‬‬
‫درنقرا ‪ ،‬منلطقی نلم اغالن‪ ،‬غسر‪ ،‬الهسر وخراسلن دید میشسد ه در رگورند‬
‫هرامور وهل ل ین رومی اس ‪ .‬ل ودسدی ه در متن‬ ‫سالدلت زر تر نساب‬
‫هتل درچندین دلی نلم اغالنستلن یلد یوری شد ‪ ،‬امل چنون مکلنی درنقر نرلن‬
‫داد نرااد و عس من ق اغالن نراالن داد شااد اس ا ‪ .‬ه درشاارق هندهلر‬
‫ودنس هل ل قرار دارد‪.‬‬
‫درسل ‪ ۰۹۱۹‬موالدی دکسم هند ریتلنوسی ت موم میگورد‪ ،‬تل یک هوأت‬
‫زرگی تح سااریرسااتی مسن اسااتسارت الفنسااتسن‪ ،‬امدهلی نزد شاال هل ل‬
‫فرساتد‪ .‬الفنستسن در هلر سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی در یرلور در لر شجلع الملک‪،‬‬
‫شال هل ل میرساد و عالو این ه شالهد شاکسا مسلسچ دردنگ هرمور‬
‫وسقسط سل ن وی درین سل تسسط رادرش می لشد‪ ،‬گزارش سفرخسیش را‬
‫نلم گزارش سل ن هل ل وملحقلت ین درغلرس‪ ،‬ترهستلن وهند تهو نمسد ودر‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫ساال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی درلندن نراار میسااپلرد‪ .‬گزارش الفنسااتسن نوز نهلی‬

‫دلچسااپ سد ودر رگورند مللسملت سااولر ارمشاامندی درمسرد تلریت وغرهنگ‬
‫مردملن این سرممون می لشد‪.‬‬
‫الفنسااتسن نوز نقراا دللبی اممحدود تهمونی ساال ن هل ل وهرااسرهلی‬
‫مجلور ین چلپ رسالنود ه خولی دلچسپ سد ونرلن دهند منلطق هلشار‪،‬‬
‫هلرا‪ ،‬دخرلن‪ ،‬لت‪ ،‬خراسلن‪ ،‬اغالنستلن ‪ ،‬سوستلن وینجل اس ‪.‬‬
‫درمسرد مبدا نلم اغالن میگسید ه اغالنهل یل یرااتسن هل این نلم را امطریق‬
‫رسلن هلی م لن غلرسی گرغت اند‪ .‬ینهل خسد را یرتسن می نلمند ه دملش یرتلن‬
‫میشسد‪ .‬یهتسن ودملش را یهتلن تلفظ میهنند‪ .‬شلید نلم یتلن ه رای اغالنهل‬
‫درهند کلر میرود‪ ،‬امهمون هلم گرغت شد لشد‬
‫مسلاسچ سال ن هل ل را شالمل اغالنساتلن وسوستلن‪ ،‬هری ام خراسلن‬
‫ومکران‪ ،‬لت ل ترهساتلن‪ ،‬هوالن‪ ،‬هتسر‪ ،‬هل ل‪ ،‬قندهلر‪ ،‬سند‪ ،‬هرمور ل هری ام‬
‫الهسر وملتلن میداند مسلسچ عالو میهند‪ :‬اغالنهل یلایرتسن هلا نلم عمسمی‬
‫ً‬
‫رای هراسر شالن ندارند‪ ،‬امل اغالنساتلن ه ادتملال نهس در غلرس هلر رد‬
‫ً‬
‫شااد ومکررا درهتل هل یمد ‪ ،‬رای ساالهنون ین یشاانل نوساا ‪ .‬لیا من این نلم‬
‫اغالنساتلن را رای این هرسر می گیارم ه ددود ین را شرح دادم‪ .‬مسلسچ دلول‬
‫این نلم گیاری را این طسر ولن میهند‪ :‬ینلن یرااتسنهل نلم عمسمی رای هرااسر‬
‫خسیش ندارند‪ ،‬ولی گلهی نلم غلرسی اغالنستلن را هلر می رند‪ .‬نلمی ه تسسط‬
‫سالهنلن این سارممون ر تملم هراسر اطالق میشاسد خراسالن اس ‪ .‬امل طسر‬
‫واضااش هلر رد این نلم نلدرساا اساا ‪ .‬میرا امیک طرچ تملم ساارممون اغالن‬
‫هلایراتسن هلا درمحدود خراسلن قرار ندارد‪ .‬وامطرچ دیگر در قسم زر ین‬
‫ایلل خراسلن‪ ،‬اغالن هلایرتسن هلا سکسن ندارند‬
‫عالو شااساهد غسق‪ ،‬اساانلد مسدسد در یرشااوف هند ریتلنوسی ه امطریق‬
‫انترن نوز قل ل دساترس اس نرلن میدهد ه قسم اعظم مرمهلی اغالنستلن‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هنسنی در ون ساال هلی ‪ ۰۹۹۹‬موالدی تل ‪ ۰۹۸۱‬موالدی و در مملن عبدالردملن‬

‫خلن تلوون وتثبو گردید اس ‪ .‬این اسنلد نرلن دهند ین اس ه القل والی‪،‬‬
‫ومیر‪ ،‬امور وشاال امطرچ دکسم ریتلنو و تح چ شارای ی این مملم داران‬
‫اع ل گردید ولالدو ایرلن چگسن سد اس ‪.‬‬
‫هم چنلن نراالن میدهد ه تلوون وتثبو مرمهل درقلمرو اغالنسااتلن هنسنی‬
‫رای او در سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی در ع ر امورشورعلی خلن در میاهراتی مق د‬
‫تلوون سارددات در ون دکسم ریتلنو و روساو یغلم میگردد‪ .‬در سل ‪۰۹۹۲‬‬
‫موالدی سافور ریتلنو در روساو ‪ ،‬یورانهلداتی را درمسرد سارددات شمللی ارای‬
‫میهند‪ .‬امل ل یورانهلدات متقل ل روساو در سل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی مساد میشسد‪.‬‬
‫ً‬
‫این یوراانهالدات ه لدا نلم مللهد هالریندون‪ -‬گسرتچلهسچ ساال ‪۰۹۹۲‬‬
‫موالدی تل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی نلمود میشااسد‪ .‬و دون هوچ گسن مرادل مملمداران‬
‫وق لااسرت گرغت اس ا ‪ ،‬اساالس مرمهلی مسدسد درشاامل هرااسر را در مملن‬
‫امورعبدالردملن ترااکول میدهد‪ .‬ه تلقوب یک ساالساال رخسردهلی مرمی‬
‫در ون ساال هالی ‪ ۰۹۹۳‬موالدی تل ‪ ۰۹۸۲‬موالدی تسسااط نملیندگلن دکسملت‬
‫ریتلنو و روساو ل رخی تلدیالت والالدلت تلوون وتثبو میگردد‪ .‬مرمهلی‬
‫شارقی و دنس ی هراسر در ون سل هلی ‪ ۰۹۸۰‬موالدی تل ‪ ۰۹۸۱‬موالدی تسسط‬
‫نملیندگلن دکسملت ریتلنو وهل ل تلوون وتثبو میگردد‪.‬‬
‫قبل ام این در هلر سال ‪ ۰۹۹۲‬موالدی مسضاسع رخسردهلی سااوستلن در دو‬
‫دلنب دریلی هلمند رای لر او عنسان یک مسااأل مرمی تسسااط دکسم‬
‫هل ل وغلرس دکمو دکسم ریتلنو واگیار وغو ل میشسد ه غو ل هلیی‬
‫دکسم ریتلنو مسرد تساغق دلنبون اس ‪.‬‬
‫این ترتوب اغالنساتلن هنسنی تل اندام میلدی مح س امپراطسری ریتلنو‬
‫غر عدم تقل ل و رویل رویی ل امپراطسری روساو اسا ه منحوث یک هرسر‬
‫دلیل در مقل ل یوررویهلی روسو در دور امورعبدالردملن خلن سلخت میشسد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪18‬‬

‫همالن طسر ها دکسم ریتلنو در ساال ‪ ۰۹۰۸‬موالدی مللهد ای را ل هلمران‬

‫منحوث شاال هرات امضاال نمسد وهدچ ین ایجلد هرااسردلیل در ون من ق‬
‫تح نفسذ خسدش درمقل ل دکسم غلرس سد اس ‪.‬‬
‫ده اربلت این مسضسعلت‪ ،‬میتسان مللهدات وسلیر اسنلدی مرادل هرد‬
‫ه تسسط نملیندگلن دکسم ریتلنو تل سل ‪ ۰۸۰۱‬موالدی ل مملمداران مهتلف‬
‫این قلمرو ا نلم شاال ‪ ،‬امور و‪ ...‬امضاال نمسد ودر قساام یرشااوف مر سط‬
‫اغالنستلن قود گردید اند‪.‬‬
‫یک‪ :‬مللهد دوسااتی ل شاال شااجلع شاال هل ل در ‪ ۰۹‬دسن ساال ‪۰۹۱۸‬‬
‫موالدی‪.‬‬
‫دوم‪ :‬یلد داشاا خساهراالت وتسقللت ل یلر محمد خلن ومیرهلمران شاال‬
‫هرات در ‪ ۸‬دسن سل ‪.۰۹۰۸‬‬
‫ساسم‪ :‬مللهد دوساتی ل شال هلمران شل هرات در ‪ ۰۰‬اگس سل ‪۰۹۰۸‬‬
‫موالدی‪.‬‬
‫چهالرم‪ :‬مللهد دوسااتی ل اموردوساا محمد خلن والی هل ل وممللک‬
‫اغالنستلن در ‪ ۰۱‬ملرچ سل ‪.۰۹۹۹‬‬
‫ینجم‪ :‬قرار داد ل اموردوسا محمد خلن دلهم هل ل وممللک اغالنستلن‬
‫در ‪ ۲۱‬دنسری سل ‪.۰۹۹۸‬‬
‫شرم‪ :‬مللهد گندمک ل امورمحمد یلقس خلن اموراغالنستلن وملحقلت‬
‫ین در ‪ ۲۱‬می‪.۰۹۹۸‬‬
‫هفتم‪ :‬یروتسهس ل روسهل رای عالم گیاری مرم ون هریرود واهسسس در‬
‫‪ ۰۱‬سپتلمبر‪.۰۹۹۹‬‬
‫هرتم‪ :‬یروتسهس ل روسهل رای عالم گیاری خ سط مرمی تل دوهچی در‬
‫‪ ۰‬سپتلمبر‪.۰۹۹۱‬‬
‫نهم‪ :‬یرتسهس نهلیی تثبو مرمهلی شمل غر ی در ‪ ۰۱‬دسالی ‪.۰۹۹۹‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دهم‪ :‬یروتسهس ل روسهل رای تثبو مساأل ی هلی هرااک در ‪ ۰‬سپتلمبر‬

‫‪.۰۹۸۰‬‬
‫یلمدهم‪ :‬نلم امورعبدالردملن خلن اموراغالنسااتلن وملحقلت ین در لر‬
‫تضمون منلطق هنگلم تلدگیاری ‪ ۰۹۹۱‬موالدی ومنلطق شمل اهسسس‬
‫در ‪ ۰۰‬نسامبر ‪۰۹۸۰‬موالدی‪.‬‬
‫دوامدهم‪ :‬قرار داد ال امورعبادالردملن خلن اموراغالنسااتلن وملحقلت ین‬
‫رای ترک منلطق شمل اهسسس در ‪ ۰۲‬نسامبر سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی‪.‬‬
‫سااوزدهم‪ :‬قرار داد ل امورعبدالردملن خلن اموراغالنسااتلن وملحقلت ین‬
‫در الر مرمهناد اغاالن در ‪ ۰۲‬نسامبر سااال ‪ ۰۹۸۰‬موالدیادر الر مرم ون‬
‫المللی دیسرندا‬
‫چهلردهم‪ :‬قرار داد در لر سرددات اغالن در ‪ ۲۰‬نسامبر سل ‪ ۰۹۸۳‬موالدی‪.‬‬
‫یالنزدهم‪ :‬قرارداد در الر مرمهالی هندوهش تل هستل نلو در ‪ ۸‬ایریل ساال‬
‫‪ ۰۹۸۹‬موالدی‪.‬‬
‫شالنزدهم‪ :‬قرارداد در لر مرم اغالن‪ -‬لسچ تل مرمغلرس در سل ‪ ۲۱‬غبروری‬
‫سل ‪ ۰۹۸۹‬موالدی‪.‬‬
‫هفدهم‪ :‬نلم ایر همبری ساافور روسااو در لندن در لر عالم گیاری‬
‫یلمور ‪ ۰۰‬ملرچ ‪.۰۹۸۹‬‬
‫هژدهم‪ :‬نلم ام‪ .‬دیسلتل سفور روسو در ‪ ۰۰‬ملرچ ‪.۰۹۸۹‬‬
‫نزدهم‪ :‬قرار داد در لر تلوون مرم لسچ‪ -‬اغالن تل غلرس در ‪ ۰۰‬می‪.۰۹۸۱‬‬
‫وس ‪ :‬عالم گیاری مرم سوستلن در ‪ ۰‬غبروری ‪.۰۸۱۹‬‬
‫وسا ویک‪ :‬مللهد ل اموردبوب الل خلن اموراغالنستلن وملحقلت ین‬
‫در لر قرارداد مسدسد ل امور متسغی در ساال ‪ ۲۰‬ملرچ ‪ ۰۸۱۹‬موالدی اتلیود‬
‫مرم ون المللی دیسرندا‬
‫وس ودوم‪ :‬مللمل ی سوستلن در ‪ ۰۱‬ایریل ‪.۰۸۱۹‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪15‬‬

‫وسا ساسم‪ :‬مللهد للش در راولپندی در ‪ ۹‬اگس ‪ ۰۸۰۸‬اتلیود مرم ون‬

‫المللی دیسرندا‬
‫وسا وچهلرم‪ :‬مللهد در لر روا ط دوسااتی وتجلرت در ‪ ۲۲‬نسامبر ساال‬
‫‪۰۸۲۰‬اتلیود مرم ون المللی دیسرندا‬
‫وس و ینجم‪ :‬هنسانسوسن تجلرتی در ‪ ۹‬دسن سل ‪.۰۸۲۰‬‬
‫وس وشرم‪ :‬تبلدل یلد داش ل ومیر اغالن در لندن در ‪ ۱‬میسل ‪۰۸۰۱‬ا‬
‫تلیود مرم ون المللی دیسرندا‬
‫هم چنلن درمللهد دکسم ریتلنو ل رنجو ساانگ درالهسر در ‪ ۲۱‬دسن‬
‫سل ‪ ۰۹۰۹‬موالدی نلم وامضلی شجلع الملکاشل مهلسع هل لا نوز ودسد دارد‬
‫ه درقسم یرشوف مر سط ینجل قود گردید اس ‪ .‬نلم اغالنستلن رای اولون‬
‫لر درهمون مللهد ذهر گردید ه میتسان ین را نهساتون لسرت رسمی این نلم‬
‫درمللهدات خلردی خساند‪.‬‬
‫درملالهاد دکسم ریتلنو و شاال غلرس درساال ‪ ۰۹۱۰‬موالدی و ‪۰۹۱۸‬‬
‫موالدی هلملت شل اغالن و اغالن هل هلر رد شد وهلم اغالنستلن ودسد‬
‫نادارد‪ .‬ا این ترتواب قبل ام امورعبدالردملن خلن‪ ،‬هرااسری نلم اغالنسااتلن‬
‫منحواث یک وادد سااولساای ل مرمهلی مرااه دولتی در مملن هوچ یک ام‬
‫مملمداران قبلی در مر سطلت این مرم و سم ودسد نداشات اس ‪ .‬البت مملمدارانی‬
‫نلمهلی خلن‪ ،‬دکمران‪ ،‬والی‪ ،‬امور‪ ،‬شل و یل امپراطسر طسر خسد مهتلر‪ ،‬نوم‬
‫خسد مهتلر ویل لدگیار در محالت ومنلطقی نلمهلی دخراالن‪،‬تهلرسااتلن‪،‬‬
‫هندم‪ ،‬لت‪ ،‬هلرا‪ ،‬غسران‪ ،‬هرات‪ ،‬هل ل‪ ،‬غزن ‪ ،‬هندهلر‪ ،‬خراسلن‪ ،‬ایران‪ ،‬سوستلن‪،‬‬
‫ما لساتلن‪ ،‬هلغرستلن‪ ،‬هل لستلن‪ ،‬ترهستلن‪ ،‬اغالنستلن و‪ ...‬ل مرمهلی غورمره‬
‫وداراغوالی متاور در طس تالریت ودسد داشاات ه محدود امرومی این نلمهل ل‬
‫داراغولی دیرومی ینهل هلمال غرق دارد‪.‬‬
 ‫‪ | 11‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫طسری ه دید میشسد منلطق اغالنایرتسنانرون دراطراچ هس هلی سلوملن‬

‫ه نلم اغالن یلد میگردد‪ ،‬قس الفنساتسن مدتهل قبل در قرن سوزدهم تسسط‬
‫غلرس م لنلن اغالن‪ -‬سااتلن نلمود میشااسد و لدهل در قرن هژد منل خلردی‬
‫را مییال د‪ ،‬یس ام قدرت گرغتن اغالن هلایرااتسن هلا درنوم قرن هژد وتل نوم‬
‫قرن نزدهم این هلم منلطق وسو تری در دنس هرسر هل ل اطالق گردید و‬
‫در اواخر قرن نزدهم دالنرااون هلم هل ل میگردد‪ .‬غکر میشااسد اسااتدال‬
‫الفنستسن درقسم نلم گیاری قلمرو واموران هل ل ین رومی نلم اغالنستلن‬
‫درگزارش دلم او رای ساارنسش ا ساالمان ییند این قلمرو اانگلوسهل واغالنهل‬
‫یرتسنا سه مسرر سد اس ‪.‬‬
‫م ل ق اسانلد غسق‪ :‬شاجلع الملک درمللهد سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی شل هل ل‬
‫هلمران درمللهد ‪ ۰۹۰۸‬موالدی شاال هرات و دوساا محمد خلن درمللهد‬
‫ساال ‪ ۰۹۹۹‬و ‪ ۰۹۹۹‬موالدی والی ودالهم هل ل وممللک اغالنسااتلن خساند‬
‫میشااسناد‪ .‬در مهر محماد اغضااال خالن در سااال ‪ ۰۹۱۱‬و ‪ ۰۹۱۹‬موالدی‬
‫امورخراسالن درج اسا ‪ .‬رای اولون در مللهد گندمک درسال ‪ ۰۹۹۸‬موالدی‬
‫محماد یلقس خالن اموراغالنساالن وملحقلت ین نلمود میشااسد واین نلم در‬
‫ملالهادات لادی ل امورعبدالردملن خلن واموردبوب الل خلن تکرار میگردد‪.‬‬
‫غقط در مملن املن الل خلن اساا ه هلم ملحقلت ین دیچ گردید وهلم‬
‫اغالنساتلن دون هوچ گسن نظرخساهی ویل ت ااسیب مردلی منحوث نلم رساامی‬
‫هرسر لقی میملند‪.‬‬
‫طسری ه دید میشاسد علمل مهمی ه دیروم این هرسر را ودسد یورد‬
‫ومردمالن ین را هم یوسند داد ‪ ،‬مور سد اساا ‪ ،‬امل امروم ه ع اار وداری‬
‫مل هل وگسااسااتن منجورهلساا ودر هم دل غریلدهلی یمادی‪ ،‬را ری وعدال‬
‫ادتملعی طنون اندام اسا ‪ ،‬دیگر نمی تسان این هراسرهلی م انسعی را تسسط‬
‫امورهلی یهنون ویل سولس هول عظم خساهلن والحلق طلبلن نگ داش وام‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪11‬‬

‫غرویلشاای ین دلسگوری هرد‪ ،‬دیگر طرحهلی نژاد عللی تر‪ ،‬قسم رتر و رادر زر‬
‫تر‪ ،‬قلن هنند ومسرد قبس علم نبسد ‪ ،‬مملن ویل تلریت م رچ ینهل گیشت اس ‪.‬‬
‫تجلر غرویلشای اتحلد شاسروی‪ ،‬چکسسلساهول‪ ،‬یسگسسالویل و‪ ...‬یوش روی‬
‫چرام ملس ‪ :‬طالق ی رومندان هتر ام منل شسیی دل ران ! غرویلشی هرسرهلی‬
‫زر ارویلیی اررمنلسبلت ظللملن وایجلد اتحلدی ارویل ارر منلسبلت علدالن‬
‫مثل مند ای دیگر این دداییهل ویک دلییهل اس ‪ :‬ددایی ی رومندان هتر ام‬
‫یکجلیی ظللملن اس ‪.‬‬
‫عقود مناللل مادا یگلن چوزی ه ام غرویلشی هرسرمل دلسگوری خساهد‬
‫هرد ومردملن مل را هم یوسند خساهد داد‪ ،‬غقط وغقط تبدیل انساع لمیهلی قسمی‬
‫رد لخ دلری درهراسر لمیهلی رد رد ام طریق تأمون دمسهراسی‪ ،‬عدال‬
‫ادتملعی ودقسق شاهروندی رای هم سالهنون و لشاندگلن این سرممون لرچ‬
‫نظر ام هرگسنا تللقالت قسمی‪ ،‬م النی‪ ،‬دنساای‪ ،‬غرهنگی‪ ،‬میهبی‪ ،‬و‪ ...‬درعمل‬
‫می لشد‪ .‬و س!‬
‫دسا این سااسا ه مل در هجل قرار داریم‪ ،‬هدام ده مورویم و ییند چ‬
‫خساهاد شاااد لاارچ نظر ام عسامال خالردی مر سط ا عقال‪ ،‬خرد و عملکرد‬
‫سولستمداران و دول مردان اغالن واغالنستلنی درانتهل این دو مسوراس ‪.‬‬
‫یک ‪ :‬ادام منلساابلت ههن دیرومی؛ دوام غرهنگ مور‪ ،‬تحمول‪ ،‬عدم تحمول‬
‫وخسنریزی!‬
‫دوم ‪ :‬یغلم منلسابلت ددید امرومی؛ ایجلد شارایط المم نظری اعتملد سلمی‪،‬‬
‫تحمل وعدم تحمول امطریق گیشاا ‪ ،‬دلجسیی‪ ،‬اعتراچ وملیرت خساهی ام ین‬
‫چا درتالریت اتفالق اغتالد وعملی انتهال ی نمسدن ارگالنهلی والیتی و‪ ...‬رای‬
‫یکجلی علدالن ویل ددایی ی رومندان !‬
‫قاراردادهالی مارم روس‪ -‬اغااالن ومارم انگلوس‪ -‬اغاالن تسسااط دیسرنااد‬
‫وعبدالردملن خلن در یک روم ‪ ۰۲‬نسامبر سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی در هل ل امضل شد‬
 ‫‪ | 18‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫اس ‪ .‬امل عد سولس مداران و دول مردان‪ ،‬مل یکی را قبس دارند ودیگری را ن !‬
‫ً‬
‫اگر مرمی را ه مملمدار وق عبدالردملن خلن امضال نمسد و لدا س شل دیگر‬
‫دبوب الل ‪ ،‬املن الل ونلدرخلن ین را تأیود رسمی هرد اند تحمولی وغورقل ل قبس‬
‫ادانوم‪ ،‬مرمهلی دیگرملن را ه هوچ مملمدار این قلمرو امضاال وتأیود نکرد ‪ ،‬چ‬
‫‪8‬‬
‫نلموم؟‬

‫‪ . 1‬لعل زاد‪ ،‬افغانستان امروزی درنقشههای دیروزی‪ ،‬ص ‪ 155‬تا ‪.114‬‬

 ‫موسس افغانستان کی بود؟‬
‫ام تلریت محمسد الحساونی مسر در لر ادمدشل ومدارک دیگر این نکت غهمود‬
‫می شاسد ه ‪ :‬ادمدشل ا دالی مسسس هرسری نلم اغالنستلن نبسد اس ؛ دتی‬
‫نلم اغالن یل اغالنسااتلن درهتل محمسد الحسااونی رای یک لر هم ذهر نگردید‬
‫اس ‪ .‬امپراطسری وسولی را ه ادمدشل ترکول داد نلم خراسلن ویل دکسم‬
‫درانی یال دکسما ادمادشاالهی یالد میشااد اساا ‪ .‬درداللی ها در مملن‬
‫دکسما هالی ی یحی هتال تالریت ها درمکلتب رساامی تدریس میشااد‪،‬‬
‫ادمدشال ا دالی را ادمدشال ل ل مسساس هرسراغالنستلن یلد میهرد؛ واین ادعل‬
‫هوچ یرااتسان تلریهی ندارد؛ میرا یکی امواضااحلت تلریت چند سااد اخور دهلن‬
‫این اسا ه اساتلملر انگلوس ویل دهلن سرملی داری رای ام ون ردن عظم‬
‫تالریهی‪ ،‬اغتهالرات تالریهی‪ ،‬غنلی غرهنگی واعتقلدی مل هلی دیگر درتالش‬
‫سد اند و هسشااولری و مرنگی خلا ه داشااتند‪ ،‬مل هلی زر و غرهنگهلی‬
‫غنی را یالرچا یالرچا نمسدند‪ ،‬تل امینهل مل هلی هسچک ومردم محتلج و گدا‬
‫سلمند‪.‬‬
‫در ده هلی اخور‪ ،‬دریلنهلی مرمسم ونهلی خ رنلک نلم روشاانفکری ل‬
‫ود خداساتوزی درغلللو اس تل همگلم ل تهلدملت غرهنگی ونررتکنسلس ی‬
‫ه ل یرااتوبلنی دول هل درس ا ش دهلن درغلللو اس ا ‪ ،‬این گرو منکر خداج‬
‫میهسشااند تل مازانساالنهل را ام اعتقلدات و لورهلی دینی خللی نمسد وینهل را‬
‫چسن ملشون یالت درخدم هلر وتسلود گورند ودلیگزین هردن نلم اغالنستلن‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دلی خراساالن زر نوز ام همون دساالیس اسااتلملر انگلوس سد ه تسسااط‬

‫عبدالردملن خلن رای تضالوف مل ‪ ،‬وایجلد غتن درمولن مردم شاریف خراسلن‬
‫یولد گردید‪.‬‬
‫تلریت ادمدشلهی ومدارک مرل ین نرلن دهند این نکت اس ه ادمدشل‬
‫درانی در طس دولت خسد‪ ،‬دز هراتن ویل هرات دادن لدهل هزارانسلن ویتوم‬
‫ً‬
‫نمسدن لادهل هزارانسالن دیگراعمدتل مسلملنا وتلراج‪ ،‬چپلو ویرانی شهرهلی‬
‫ی لد‪ ،‬ایجلد نظلم طبقلتی‪ ،‬تبلو درهرسر وهمسارسلمی‪ ،‬را استلملر درشرق هوچ‬
‫دستل وردی دیگر رای مردم داخل امپراتسری وسو اش نداشت اس ‪.‬‬
‫امین هم یس ورروت وسااولی را ه ادمدشاال ا دالی ام را چپلو وغلرت‬
‫دسااا یورد‪ ،‬رای عمران وا الدانی علمی‪ ،‬غرهنگی واقت ااالدی امپراطسریاش‬
‫اسااتفالد نکرد؛ خادا میداناد ین رروت هنگفا ا هجل رغ وچگسن هملنند‬
‫‪9‬‬
‫رچهلی هلری غرق ریگستلن شد؟‬

‫‪ . 4‬زاهدی‪ ،‬محمد تقی‪ ،‬حکومت فدرالی واصالحات درافغانستان‪ 22 ،‬تا ‪،51‬‬

 ‫شکلگیری مرزها و ایجاد کشوری به نام افغانستان‬
‫ام چندی دین ساس عالق داشاتماللل مادا درمسرد شاکل گوری مرمهلی هرسر‬
‫نسیسم‪ ،‬ل دستجس درانترن مسغق شدم چند مقلل یودا هنم ه تسسط نسیسندگلن‬
‫هراسر دراین مسرد نسشت شد اس ‪ .‬امل این مقلل هل شلید عل عدم دسترسی‬
‫منل مهم و یل علل دیگری‪ ،‬اساتنلد تلریتهلی رسامی در لر نسشات شد ه‬
‫هراسر را اسالس هملن اشاتبل مراهسر اغالنساتلن‪ -‬خراسلن‪ -‬یریلنل للدب‬
‫تلریت ینچ هزار ساالل مودانند وتلریت اغالنهل را نلم تلریت اغالنسااتلن وتلریت‬
‫اقسام را نلم تلریت هرسر تدریس میهنند‪ .‬لیا المم دانستم تسضوحلت ورتری‬
‫استنلد منل ملتبری دراین مسرد ارای نملیم‪.‬‬
‫مرمهال عبالرت ام خ سط تلوون هنناد ددود قلمرو دلهمو ومللکو یک‬
‫هرااسر یل دول می لشااد یل خ سطی ه هرااسرهل یل دول هل را ام یک دیگر ددا‬
‫میسلمد‪ .‬درگیشت هل مرم لسرت خط مفهسمی نداشت و دول هل تسسط منلطق‬
‫یهنلوری ام یک دیگر ددا میشاادند ه نلم سااردد یلد میشااد‪ .‬این ساارددات‬
‫ً‬
‫ملمسال نسادی ساولسی داراغولیی سدند ه درملورای قلمروی یک وادد سولسی‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫قرار داشت ولزومل تفکوک هنند دول هل نبسدند‪ .‬این نسادی درضمن این ه غللبل‬
‫قلمرو دول هل را امهم ددا میهردند‪ .‬طم دول هل را نوز تحریک نمسد واشال‬
‫میشادند‪ ،‬سارددات گلهی شلمل مسان و یدید هلی طبولی ملنند رود خلن هل‪،‬‬
‫هس هل‪ ،‬دش هل‪ ،‬دنگلهل‪ ،‬وغور سدند ه دوث مسان طبولی عمل میهردند‪.‬‬
‫وگلهی هم شاالمل منلطق یهنلوری میشاادند ه دوث دلیل عمل هرد وملن‬
‫تملس و رخسرد دول هلی مجلور میشدند‪.‬‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫مفلهوم هراسر یل دول مل در ساد هفد وانقال لنلتی درسد هژد در‬
‫ارویال ا ودسد میییناد‪ .‬امل مرم مفهسم خط در سااد نزدهم در ارویل شااکل‬
‫میگورد‪ .‬میرا گساترش رقل هلی امپریللوستی در اواخر سد هژد ‪ ،‬یدیدار شدن‬
‫اقت لد دهلنی وتسسل ارتبلطلت در نوم او سد نزد ‪ ،‬نولم تلوون نقلط وخ سط‬
‫دقوق موالن دکسما هال رای تسااهوال تمالس در ون نمالینادگالن سااوالساای‬
‫و لمرگلنیاتأسااوس گمرک خلن هلا‪ ،‬ضاارورت ترسااوم خ سط مرمی درنوم دوم‬
‫سد نزدهم را ودسد مییورد‪ .‬این ترتوب‪ ،‬مرمهلی اغالنستلن امدمل نهستون‬
‫مرمهل مفهسم هنسنی ین خط دردهلن شااملر میرود‪ .‬ه در نوم دوم سااد‬
‫ً‬
‫نزدهم تلوون شاد اند‪ .‬یوش ام ین الا الح سردد ودسد دارد یلنی نسار نسبتل‬
‫یهنلوری در ون دول یل دکسم ه درعمل نقش من ق یی رخسرد در ون ینهل‬
‫را لمی میهند‪.‬‬
‫امپراتسری درانی ه در یک انفجلر انر ی قبولسی و ر نولد غلرت درنوم سااد‬
‫هژد ایجلد میشااسد‪ ،‬در اواخر سااد ام هم یلشااود وتل ساال هلی ‪ ۰۹۲۱‬موالدی‬
‫محدود شهرهلی هل ل‪ ،‬غزنی‪ ،‬یرلور وقندهلر میگردد‪ .‬شمل هندوهش عرل‬
‫تلخ وتلم اوم وکهل و خلنلت هلرا‪ ،‬هرات مسااتقل ودنس هندوهش عرلاا‬
‫رقل سارداران سادومی‪ ،‬لرهزی و ساوک هل میشسد‪ .‬دراین دوران دو ا ر قدرت‬
‫مملن نوز سااسی ین دردره اند‪ ،‬انگلوسهل ه م ااروچ اشااال هند در ون‬
‫ساال هالی ‪ ۰۹۹۹‬تل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی اند و روسهل ه ام دلل عدم مداخل و‬
‫مق ااد دلسگوری ام گسااترش ریتلنو مداخل رو اغزایش‪ ،‬تجلرت و رشااد‬
‫مسااکسنا هالی روساای در یسااوالی موالن اخلنلت هلرا وخوس ا روی مو ورد‪.‬‬
‫انگلوسهل دنبل شالیل تهلدم غرانس اامطریق غلرسا هند‪ ،‬در سل ‪۰۹۱۸‬‬
‫موالدی هوأت تح ریلس الفنستسن در لر شل شجلع یرلور غرستلد و ل او‬
‫مللهد دوساتی امضل میهند‪ .‬سولس یورروی اشلمل سلختن هل ل وهندهلر‬
‫ً‬
‫دوث هرای ام ساوساتم دغلع هند ریتلنوسیا ه الال تسسط دکسم محلغظ‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪88‬‬

‫هلر م رح شااد ‪ ،‬یس ام دسا یوردهلی روسهل در یلرس وترهو امللهد ساال‬
‫‪ ۰۹۰۰‬موالدی روساو وترهو ا ونولم مقل ل ل نفسذ روسااو مسرد تسد یللمرستسن‬
‫اومیرخلرد لوبرا انگلوسا قرار میگورد‪ .‬او یک گلم غراتر رغت و ن تنهل در ده‬
‫هلر یم شسد‪ .‬یس ام ‪۰۹۰۰‬‬ ‫تسقف روسهل‪ ،‬لک در وجل سلمی نفسذ ینهل دس‬
‫موالدی تاوورات زرگی در اغکلر مردم انگلوس ودسد یمد و روسو زر ترین‬
‫خ ر درمقل ل لالش دهلنی ینداشات میشاسد‪ .‬لر دیگر شالیللت اتحلد دوس‬
‫محمد خلن ل روسهل در ساال ‪ ۰۹۹۰‬موالدی و ظهسر هپتلن ویکسویج در هل ل‬
‫لعث ارسال هوئ دیگری تح ریلسا رنز هل ل میشسد؛ امل نتوج مثب‬
‫نمودهد‪ .‬لیا انگلوسهل در ساال ‪ ۰۹۰۸‬موالدی یک نوروی دوامد هزار نفری‬
‫هل ل غرسااتلد ‪ ،‬او را خل وشاال شااجلع را رته هل ل میشاالنند تل یک قدرت‬
‫متحد در هل ل و اولون خط دغلع مقل ل یورااروی روسهل داشاات لشااند‪ .‬امل‬
‫مجبسر میشاسند ه در سال ‪ ۰۹۳۲‬موالدی عقب نرونی نمسد و دوس محمد‬
‫خالن را لر دیگر هل ل رگردانند‪ .‬ل ودسدی ه سااولساا لندن یس ام تالش‬
‫نالغردالم ساال ‪ ۰۹۰۱‬تل ‪ ۰۹۳۰‬موالدی رای میر قومسمو یوردن هل ل و یس ام‬
‫تسااهور سااناد وینجال در ساال ‪ ۰۹۳۸‬موالدی عبالرت ام عادم مداخل در‬
‫سرممونهلی ملورای اندوس اس ‪ ،‬در سل ‪ ۰۹۹۸‬موالدی هنترو قلمرو اغالنهل‬
‫در ون سااند وهندوهش شاامس لسچسااتلن را در اختولر دارند‪ .‬امل دراواخر ده‬
‫اس ه یورروی روسهل اتسهور تلشکند در سل ‪ ۰۹۱۹‬موالدیا لعث‬ ‫ش‬
‫نگرانی شدید انگلوسهل وتقل ل سولسی ل ینهل میشسد‪.‬‬
‫لیا ریتلنو در سال ‪ ۰۹۱۸‬موالدی میاهراتی را مق د تلوون مرمهل در ون‬
‫دکسم هلی ریتلنو و روساو یورانهلد نمسد و در سل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی مسغق‬
‫تساغقلت لفظی درمسرد تلوون مرمهل در ون یک دیگر میشسند‪ .‬انگلوسهل در سل‬
‫‪ ۰۹۹۹‬موالدی عل ورود یک هوئ روسی در لر هل ل وعدم یییرش هوئ‬
‫انگلوساای‪ ،‬لر دیگر هل ل دمل نمسد و ل غرار شااورعلی خلن‪ ،‬دکسم میر‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دملی خسد درهل ل را ایجلد میهنند‪ .‬انگلوسهل در نظر داشااتند ه اغالنسااتلن را‬
‫م ل ق نظری سرددات علمی ضم خسد سلمند‪ ،‬امل ل ایجلد یک دکسم تح‬
‫الحملی وهنترو اقت الد و ساولس خلردی ین اهتفل میهنند‪ .‬همون حرانهل یل‬
‫تقل ل ساولسی و دیپلسملتوک در ون انگلوس و روس در دریلن سد نزدهم ر سر‬
‫اغالنساتلن نلم لمی زر یلد میشسد تل این ه دسم نفسذ هر دو ا ر قدرت در‬
‫مساغق نلم ساال ‪ ۰۸۱۹‬موالدی انگلوس و روس نهلیی میشااسد‪ .‬یژوهش وکر‬
‫میر نلم قومسمو هلی روساو در یساولی مولن در لر منلسبلت‪ ،‬تنشهل‪ ،‬تلوون‬
‫مرمهل‪ ،‬در ون انگلوس و روس و سرنسش خلنلت یسولی مولن ل ارمش ترین منب‬
‫در این مسارد اس ‪.‬‬
‫همون المی زر ل رقل در ون ریتلنو و روسااو در یسااولی مولن لعث‬
‫میشااسد ه ریتلنو خلطر دلسگوری ام یورااروی روسااو طرچ هند‪ ،‬لالی‬
‫ایجلد یک من ق ی طرچ یل دول دلیل یل دسم نفسذ ولندیرد‪ .‬امل یوش ام سل‬
‫‪ ۰۹۹۰‬موالدی امکلن ایجلد یک دول دلیل ودسد ندارد‪ .‬دردللی ه سااولساا‬
‫یوراروی شالمل ساولس دلیل یل ن ب یک دس نرلند قسی و میر هنترو‬
‫ریتلنو اس ‪ ،‬میرا در ون سل هلی ‪ ۰۹۱۸‬موالدی تل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی ه انگلوسهل‬
‫غقط هل ل وهندهلر را نلم اغالنستلن مینلمند‪ ،‬ن دول مرهزی دارد و ن مرمهلی‬
‫ملوناغدراساوسن قبلیل نوم مساتقل ومتهللما درهل ل وهندهلر وهرات غقط در‬
‫وقا امورعبدالردملن خلن اساا ه انگلوسهل مرمهل را تلوون وعالم گیاری‬
‫نمسد و یک دول مرهزی در هل ل ودسد مییورند‪ .‬ل مسااکسن ساالمی نلقلون‬
‫یرااتسن در شاامل هندوهش‪ ،‬ساارهس هزار هل‪ ،‬دادن چراگل هسچولن یرااتسن‬
‫واشال هلغرستلن لد‪ ،‬در مللهد سل ‪ ۰۸۱۹‬موالدی انگلوس و روس اغالنستلن‬
‫را دوث یک دول دلیل شانلخت میشسد ه در ین روسو و انگلوس ام ادعلی‬
‫ارضاای الالی ین لاارچ نظر نمسد و ین را ا دواث دسم میر نفسذ ریتالنوا‬
‫مییاییرناد‪ .‬ا این ترتواب هرااسر اغاالنسااتالن ال مرمهالی مسدسد در ممالن‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪85‬‬

‫امورعبدالردملن ایجلد میشسد ه مح س لمیهلی دوساستراتوژیک انگلوس و‬

‫روس سد و در ایجلد ین‪ ،‬دکسم یل مردم هرااسر هوچ نقراای ندارد‪ .‬تلوون تملم‬
‫مرمهال یاک یروساا خالردی سد ودتی نقش امورهل ل دوث تح الحملی‬
‫ریتلنو درساولسا خلردی ام سل ‪ ۰۹۹۸‬موالدی تل سل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی هلمال‬
‫محدود اس ‪ ،‬تل این ه استقال ین در سل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی دللل میشسد‪.‬‬
‫دلچساپ این ه ‪ ،‬ل درنظرداشا نولمهلی دوساسااترتوژیک دور استلملری‪،‬‬
‫مرمهلی هنسنی اغالنستلن یکی ام ههن ترین نمسن هلی مرمهلی م نسعی شکل‬
‫سارددات اس ه در ینهل مسوردریلهل یل قل هلی هس هل استفلد شد وتملم این‬
‫مرمهال گرو هالی قسمی و م النی را ام هم دادا هرد ه در گیشاات دارای تلریت‬
‫وغرهنگ مرترک سد اند‪.‬‬
‫مرزهای روسیه و بریتانیه (بخارا‪ -‬افغانستان)‬
‫یوراروی روسهل درنوم دوم سد نزدهم در یسولی مولن اتسهور تلشکند در سل‬
‫‪ ۰۹۱۹‬موالدی ایجلد دکسم نظلمی ترهسااتلن روساای در ساال ‪ ۰۹۱۹‬موالدی‬
‫ً‬
‫ومتللقبل قرار داد روسو هلرا در سل ‪ ۰۹۱۹‬موالدیا لسرت قل ل مالدظ ای‬
‫لعث نگرانی مقلملت ریتلنوسی در هند میگردد‪ .‬این عل تلوون مرمهل در ون‬
‫روسااوا و هناد ریتالنوسی درمحراق تسد ریتلنو قرار میگورد‪ .‬هر دو دکسم‬
‫میاهرات خسد را در ملرچ سال ‪ ۰۹۱۸‬موالدی در مق ااد مرم ندی در منلطق‬
‫میر نفسذ خسدا هلرا واغالنسااتلنا یغلم میهنند‪ .‬ریتلنو در سااپتلمبر ساال ‪۰۹۱۸‬‬
‫موالدی دریل یمس را دوث مرم اغالنستلن و هلرا یورنهلد میهند‪ .‬روسو یس ام‬
‫میاهرات طسالنی وتبلد نلم هل در ون ومرای خلرد ریتلنو و روسااو اگرانسیل‬
‫وگسرچلهسچا در سال ‪ ۰۰‬دنسری ‪ ۰۹۹۰‬موالدی مرمهلی یورنهلدی ریتلنو در‬
‫الالی یمس دریل امدهول مرقس ویکتسریل تل خساد ساالالر لااللش طس ددود‬
‫‪ ۰۰۱۱‬هولسمتر را ل درک این ه اغالنسااتلن یک دسم ی طرچ اس ا ‪ ،‬مییییرد!‬
 ‫‪ | 81‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫امل وقتی روسو درمقل ل واهنش ریتلنو در عملولت قسقند در غبروری سل ‪۰۹۹۱‬‬
‫موالدی نگران میشاسد‪ ،‬تسالوم نظر لندن میگردد ه اغالنساتلن هری ام دسم‬
‫نفسذ ریتلنو لشاد‪ ،‬هملن طسری ه هلرا دسم نفسذ روساو اس ‪ .‬این ترتوب‬
‫مایاهرات انگلوس و روس منجر تساغق نلم در لر مرمهلی اغالنسااتلن و هلرا‬
‫میشااسد‪ ،‬دون این ه دلهملن هل ل و هلرا دردریلن لشااند‪ .‬هر دو ا ر قدرت ل‬
‫درنظرداشاا ساالد نفسذ یک دیگر متلهد میشااسند ه این مرمهل مسرد تجلوم‬
‫هلرا واغالنستلن قرار نگورد‪.‬‬
‫امال ایجالد قومسموا روسهال الالی خوس درمل هلی یس ام مساغق گرانسیل‬
‫گسرچلهسچ واشااال تدریجی ترهملنو ی اعتملدی وسااسی تفلهملت را یشااکلر‬
‫می سلمد؛ لیا عالم گیاری هش شمل غر در ون دریلی یمس وهریروداتجنا‬
‫ضروری ینداشت میشسد‪.‬‬
‫عدم مسدسدی مساد غزیکی ه در لالی ین خط تلوون شااسد‪ ،‬مقلملت روسااو‬
‫و ریتلنو را ام غبروری سل ‪ ۰۹۹۲‬موالدی تل دنسری سل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی مراس‬
‫نگ میدارد‪ .‬امل زودی مساغق میشااسد ه مرمتل دد ممکن نزدیک داراییهل و‬
‫چراگل هلی مردم محلی دنبل شااسد‪ .‬درنسامبر ساال ‪ ۰۹۹۳‬موالدی هموسااوسن‬
‫ریتلنوسی تح ریلس لمزدن یلیگل خسد را در ههسلن در غر هرات ایجلد و‬
‫هالر یغالم میهناد‪ .‬امل هوئ روساای ینهل یک دل نمی شااسد‪ .‬دکسم تزار‬
‫میگسید ه مرم او لید لسرت دقوق تلریف شسد‪ ،‬یوش ام این ه عالیمی در‬
‫لالی ممون گیارد شسد‪ .‬دردللی ه دیولسملتهل مراس میاهر در این نقلط اند‪،‬‬
‫ارتش روسو ل عجل وتحکوم مسقلو هلی خسد در مقل ل همورنرهلی ریتلنوسی‬
‫در ‪ ۰۱‬ملرچ سل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی اشال یل خلتسن وهستل ذوالفقلر مییردامند‪،‬‬
‫دو محل تقلط در سااسادل راساا هریرود و تسااهور مرغزار هسچک ینجد در‬
‫تقالط مرغل وخرااک رود‪ .‬لیا روسهل خسد را در مسقلو قسی یلغت و مرم را‬
‫ً‬
‫سااولر یلیون ام ین دلیی دیکت میهنند ه قبال یوراانهلد شااد سد‪ .‬این مسضااسع‪،‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪81‬‬

‫یروتسهس امضال شاد در لندن در سپتلمبر سل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی می لشدږ روسهل‬

‫دردللی ه ینجد را در اختولر دارند‪ ،‬هستل ذوالفقلر را اغالنسااتلن داد و مرم تل‬
‫شامل ین تلوون میشسد‪ .‬لسرت علم‪ ،‬مرمهل طسری ه طرچ شرق یوش‬
‫میرود‪ ،‬ل عدم دق ورتری تلوون میشسد‪.‬‬
‫لد هموراانرهلی مرمی روس میر ریلس ا هلبور ل هموراانرهلی ریتلنوسی‬
‫یک دل میشاسند؛ وقتی لمزدن در مل می لندن خساسات میشاسد‪ ،‬همورنرهلی‬
‫ریتلنوسی میر ریلس ا ریجسی درمردل یخری میاهرات سااهم میگورد‪ .‬قلضاای‬
‫ساالاد الادین دلهم ییند هرات ام منلغ اغالنسااتلن نملیندگی میهند‪ ،‬امل هوچ‬
‫سهمی در گف وگسهلی رسمی ندارد‪ .‬اولون یلی مرمی در ‪ ۰۲‬نسامبر سل ‪۰۹۹۹‬‬
‫موالدی در شمل هستل ذوالفقلر گیاشت شد و عملولت طرچ شرق ل یهستگی‬
‫یوش مورود‪ ،‬چسن هموسااوسن ل منلطقی مساد میشااسد ه در لر ین یروتسهس‬
‫لندن مبهم اس ‪ .‬منلقر در لدغوس مرکل میشسد‪ ،‬دلیی ه شبک هلی ی ولری‬
‫مرکالت غورقل ل دل داشت و در دش قراقسم دلیی ه روسهل ام مفلد تلخ و‬
‫تالمهالی مساغقلن اخور ترهمنهل اسااتفلد میهنند تل هنترو تلداد میلد چل هل را‬
‫تقلضل هنند‪ ،‬تل نگهبلنی ومراقب ییند در امتداد مرمهل سهل لشد‪.‬‬
‫عملوالت مرم نادی عل دسادن غوریوش ونی شااد تلسیق میاغتد‪:‬‬
‫ساسا این ه خساد سالالر انتهل شد در مساغق سل ‪ ۰۹۹۲‬موالدی دوث‬
‫نق یخری مرم یمس دریل‪ ،‬قبر مقل ل هرااتی رانی ندر دون اسااتفلد واق در ‪۲۰‬‬
‫هولسمتری لالی خم نزدیک قرقسن اس ا یل نلدو امتدادی ام هلف تل خم‬
‫ه دون منلقرا هری ام اغالنستلن اس ا عدم تساغق در لالی یک سلد وسو‬
‫ه دارای ‪ ۰۸‬چل و ‪ ۰۰۱۱۱‬لشاند اسا ا همورنران رای دل این مسضسع هلر‬
‫خسد را در ‪ ۰۹‬سااپتلمبرساال ‪ ۰۹۹۱‬موالدی در شاامل اندخسی تسقف میدهند‪.‬‬
‫مردلا ددید میاهرات در ساان یترم سر در ‪ ۲۰‬ایریل ساال ‪ ۰۹۹۹‬موالدی‬
‫شاروع شاد وتساغقی در ‪ ۲۲‬دسالی دللال میشاسد‪ :‬در ون نسامبر سل ‪۰۹۹۹‬‬
 ‫‪ | 88‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫موالدی ودنسری سل ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هموسوسن الالدلتی در مرم در ون خرک‬

‫رود و مرغال وهم چنالن در تلوون مرم در هراای شاارقی تال یمس دریل عمل‬
‫مییورد‪ .‬در ‪ ۲۱‬دنسری ساال ‪ ۰۹۹۹‬موالدی یروتسهس نهلیی درخم ی امضاال‬
‫ً‬
‫شااد و تمالم عملولت یلیلن میرسااد‪ .‬مجمسعل ‪ ۹۸‬یلی مرم در امتداد ‪۱۰۱‬‬
‫هولسمتر این مرم سولر دسلس تلوون میشسد‪.‬‬
‫م ال ق هموسااوسن ریتالنوسی‪ ،‬این مرمهل لاارچ یک خط اختولری وتل‬
‫دلالت غللی اسا ‪ ،‬ن این ه ر نولد طبولی ودایمی لشد ولیا نمی تسان تسق‬
‫داشا ه دایمی لشد امل درطس یک سد لرچ لعث مسلیل دزیی گرید و‬
‫یساالنی دل شااد اسا ‪ .‬مرااکل اولی در ‪ ۰۹۸۰‬موالدی مملنی ر مودهد ه‬
‫لضای مساکسنون یرتسن یک تلداد هلنل هلی ی ولری در سلدل چپ هش ون‬
‫المللی خرااک رود در دنس قر تپا ادال تسرغندیا دفر میهنند‪ .‬این عمل‬
‫دون شااک مهللف تساغقلت ‪ ۰۹۹۹‬موالدی اساا ه تملم انراالل لت ی دریل‬
‫دراین هش را من می هند تل ذخور ی ینجد تأمون شسد‪ .‬یک هموسوسن مرترک‬
‫انگلوس روس ا ساارداد دیادن نمسد وچنادین یلی مرمی را ترموم میهند ه‬
‫تهریب شااد اند؛ ریوس ریتلنوسی هموسااوسن دا ز اسا یس ام انقال ساال‬
‫‪ ۰۸۰۹‬موالدی روسااو ‪ ،‬دکسم اغالنسااتلن ل اسااتفلد ام وق ‪ ،‬ادعلی مللکو‬
‫رینجد را تلم نمسد و ارتش اغالنساتلن تل مرو یوراروی میهند‪ .‬مللهد دوستی‬
‫شسروی واغالنستلن در ‪ ۲۹‬غبروری سل ‪ ۰۸۲۰‬موالدی دق تلریهی اغالنستلن در‬
‫من ق را رساامو میشاانلسااد‪ ،‬امل اعلد قلمرو را رغرندم در ون مردم محل‬
‫واگیار میهند ه هرگز رگزار نمی گردد‪ .‬امل غقر مر سط تسسااط یک یروتسهس در‬
‫تساغق سرددی شسروی واغالنستلن در سل ‪ ۰۸۳۱‬موالدی ملال میشسد‪.‬‬
‫یخرین هش مرم روس اغالنساتلن‪ ،‬انجلم شاارقی ین اسا ‪ .‬تساغق انگلوس و‬
‫روس در سال ‪ ۰۹۹۲‬موالدی در مسرد دخرلن و خ سا در مسور لالیی یمس‬
‫ین چ دیپلسملتهل غکر میهردند‪ .‬در واقلو نمی تساند یک مرم‬ ‫دریل نسااب‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪89‬‬

‫طبولی الشااد‪ .‬تمالم روسااتلهلی محلی تلدوکهل ادروام تل املرت هلرا و و‬

‫روشاالن وشااانالن تال اغاالنسااتلنا در هر دو طرچ دریل قرار دارند‪ .‬رعالو ‪،‬‬
‫امورعبادالردمالن خالن ال گرغتن الریک واخلن ادرامتداد دخراالنا مهللف‬
‫میهند ه مساغق قبلی‪ ،‬ین را هراای ام قلمروی او شاامرد اس ا ‪ .‬ام دید او این‬
‫هش غورقل ل دغلع سد و در رگورند منلغ اقت االدی نمی لشااد‪ .‬در یغلم ساال‬
‫‪ ۰۹۹۱‬موالدی ریجسی تمدید هلر هموسوسن خسد دراین هش را ا رام میهند‪ ،‬امل‬
‫در دقلیق اخری متسقف میشااسد‪ .‬غقط در ساال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی اساا ه دیسرند‬
‫نمالیناد خالا ا هال ال میتساناد این ن ساا را تسسااط یک تساغق نلم ل‬
‫امورعبدالردملن خلن دساا یورد‪ .‬ه تملم ادعلهل ر هشهلی دلنب روشاالن‬
‫وشااانلن دلنب دیگر رود یمس را در مقل ل هشهلی دنس ی دروام ودخس واخلن‬
‫در قلمروی خسد در مقل ل اغزایش ینجل هزار رویو در مسااتمری ساالالن و وعد‬
‫هماک ریتالنوا در لااسرت دمل روسهل ریلمورهل پییرد‪ .‬این ترتوب‪ ،‬یمس‬
‫دریلی علول وسا ساال یس امتساغق اولی‪ ،‬مرم قلنسنی شامل شاارقی اغالنسااتلن‬
‫میگردد‪.‬‬
‫مرم واخلن در شارق دهول مرقس در تساغق نلم ساال ‪ ۰۹۹۲‬موالدی نلمللسم‬
‫می لشااد‪ .‬لیا میاهرات انگلوس و روس در ساال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی شااروع شااد و‬
‫تساغق نلم در ‪ ۰۰‬ملرچ سل ‪ ۰۹۸۹‬موالدی دللل میگردد‪ .‬هر دو ا ر قدرت یک‬
‫هموسااوسن مرااترک‪ ،‬تلوون میهنند ه تسسااط دورارد و یسالس شااسیکسغسااکی‬
‫ریلسا میشسد‪ .‬ینهل در تل ستلن لدی ‪ ۰۲‬یلی مرمی را در لالی ‪ ۰۹۲‬هولسمتر‬
‫امدهول مرقس تل قل قسقراس قس تلوون میهنند ه اغتهلر هموراانر روسی نلم‬
‫گیاری میشسد‪ .‬این قل نرلن دهند یغلم یلمورهلی چون اس ‪.‬‬
‫لضای تف والت نهلیی مرمهلی شمللی اغالنستلن تسسط تساغق نلم شسروی‬
‫واغالنسااتلن در ‪ ۰۰‬دنسن ساال ‪ ۰۸۳۱‬موالدی تلوون میشااسد ه مرم لید وسااط‬
‫دریلن یمس دریل ینداشات شسد‪ .‬این مسئل خلطر تاوور مسور دریل در هشهلی‬
 ‫‪ | 91‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫همسار وتلداد میلد شاالخ هلی متقلط ین ه دزایر خسرد و زر را میساالمند‪،‬‬

‫ً‬
‫نهلی مهم اس ‪ .‬زر ترین ینهل در قد در تقلط قز سس اس این دزیر قبال‬
‫مر سط املرت هلرا سد ‪ ،‬امل در یلیلن ساد نزدهم تسسط اغالنستلن اشال شد و‬
‫دو لر تسساط روسهل در سال ‪ ۰۸۲۹‬موالدی تسهور میشسد‪ .‬میرا این دزیر‬
‫دوث مرهز تهلدم لسامچیهل قلمروی شاسروی اساتفلد شاد و سرانجلم در‬
‫تساغق نلم سل ‪ ۲۱‬غبروری ‪ ۰۸۲۱‬موالدی اغالنستلن داد میشسد‪ .‬امروم درقد‬
‫ل چندین دزایر ن چندان مهم یک نلدو مر سط تهلر ویگلن دزیر اغالنساتلن‬
‫اس ‪.‬‬
‫مرزهای هند بریتانیوی و افغانستان‬
‫ریتلنو هل رای مدت میلدی ت موم قلط نداشتند ه اشال خسد در شمل غر‬
‫هناد را در هجال نگا دارناد‪ ،‬این ا هلم طسر خللاای در لالی مردملن قبولسی‬
‫لسچسااتلنا لسچ و راهسیا وهس هلی ساالوملنایرااتسن هلا ارر گیار سد ه در‬
‫ً‬
‫امتداد ساارددات وعمدتل ل هزین امپراتسریهلی زر من قسی مندگی نمسد و‬
‫ً‬
‫شااوس منادگی ینهال هالمال رتهالدمالت ق الع ال ریقی متمرهز سد اسااا ‪.‬‬
‫ً‬
‫ریتالنوسیهال ال رو رو شاادناد ل یک من ق تقریبل دلیل در ون امپراتسریهلی‬
‫لفسی وماس دو گزین داشتند‪.‬‬
‫گزین او ؛ اشاال ین منظسر غورغلل سلمی لشندگلن ه لعث ایجلد مرم‬
‫در هشهلی غر ی هس یلی هلی سالوملن میشاسد‪ ،‬خ ی ام دال ی لد تل قندهلر‬
‫وعبسر هنناد ام هال ل وغزنی امتداد قل هندوهش؛ یل دتی در لالی یمس دریل‬
‫سااردد علمی هند ه مسرد عالق اغراطوسنی چسن سااند یمن سد اساا ‪ .‬گزین‬
‫دیل‪ ،‬محدود ساالمی تملسهل وعسامل الاا لک ل یرااتسنهل و لسچهل امطریق‬
‫تلوون مرمهل در خلرج قلمروی ینهل امتداد خ ی ام یرلور تل نس ویلقس ی لد و‬
‫مسامی اندوس یل دتی خسد اندوس ایگلن سردد طبولی در شمل غر هندا‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪91‬‬

‫مرم نزدیک یورانهلد شد تسسط وایسرا الرنس‪ ،‬یس ام درنگهلی میلد یک را‬
‫دل سلمشیاوس یا انتهل میشسد‪.‬‬
‫تهلدملت رو اغزایش یرااتسنهل در لالی دلگ هلی اندوس لعث مسغقو‬
‫مسقتی طرغداران را دل اولی میگردد‪ .‬ساولسا یوراروی لعث یوررغ هلی‬
‫قلط ریتلنوسیهل طرچ شمل غر میشسد؛ ایجلد قومسمو در لالی خلنلت‬
‫قالت در ساال ‪ ۰۹۹۱‬موالدی همرا ل اشااال هسیت وگیرگل سالن‪ ،‬و در ساال‬
‫‪ ۰۹۹۹‬موالدی اشااال چندین قلمرو مر سط اغالنسااتلن در وسااط وادی هرم تل‬
‫ً‬
‫گایرگال یوسار‪ ،‬من قا یغریادی در گایرگال خوبر ومتلالقبل ادردریلن دنگ دوم‬
‫انگلوس اغالنسااتلنا هش هلمل دنس شاارقی اغالنسااتلن هنسنی ل ودسدی ه‬
‫تهلو اغالنسااتلن در ساال ‪ ۰۹۹۰‬موالدی لعث مر سااولس ا سااردد اعظمی‬
‫میشااسد‪ ،‬در عون مملن لعث مند شاادن ادعلهلی ارضاای اغالنهل در هس هلی‬
‫سالوملن و لسچسااتلن میگردد‪ .‬دکسم ریتلنو خلطر سابق دسااتن دردل‬
‫حران مرمی وتضاامون دایمی دساات وردهل‪ ،‬یک مرم س المشاای مساغق میهند‪.‬‬
‫دیسرند ه در ین مملن ساکرتر دیپلرتمن خلرد هند اسا ‪ ،‬مسسو میاهر این‬
‫مرمهل ل امورعبدالردملن خلن میشسد‪ .‬ملمسری او هل ل ه در ‪ ۰۹۹۹‬موالدی‬
‫تلوون شد وتل سپتلمبر ونسامبر سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی لسرت نمی گورد‪ .‬مرم تلوون‬
‫شد تسسط مساغق نلم ‪ ۰۲‬نسامبر سل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی ه ام یغلم نلم خط دیسرند‬
‫نلم گیاری شااد ‪ ،‬تل هنسم هلر رد دارد‪ .‬این مللهد رای ریتلنو ‪ ،‬چترا وهنترو‬
‫هستلهل در مسورهلی عمد هند را لسرت عمسمی اخوبر و سالنا یل قسمیا‬
‫یوسارا تضاامون میهند‪ ،‬امل وادی مولن هنر در اسااملر‪ ،‬ومیرسااتلن غر ی انسادی‬
‫رملا وشااوبهلی شاامللی هس هلی چالی دریلسچسااتلن را رای هند‪ ،‬امل وادی‬
‫مولن هنر در اساملر‪ ،‬ومیرساتلن غر یانسادی رملا وشوبهلی شمللی هس هلی‬
‫چالی در لسچساتلن را رای اغالنستلن واگیارمی هند‪ .‬یک تلداد دریلهل‪ ،‬هس هلی‬
‫عمد وقلمروهلی قبولسی تسسط مرمهلی م نسعی ق میشسد‪.‬‬
 ‫‪ | 91‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دیسرند در مرم ندی دقوقی ساهم نمی گورد‪ .‬قسم عمد هلر ام ایریل سل‬
‫‪ ۰۹۸۳‬موالدی تال می‪ ۰۹۸۱‬موالدی انجلم میشااسد‪ ،‬امل تلداد مساالیل نلدل‬
‫موملند‪ .‬مساغق هل ل چنلن غور دقوق ونقرا ضموم ل چنلن مقولس هسچک اس‬
‫ه تفلوتهل وتفسورهلی ی شملر و درام مدت را در ر میگورد‪ .‬این مرم خلطر‬
‫طس ین ا چهلر هش تقسااوم و رای هر هش یک هموسااوسن دداگلن تلوون‬
‫میشسد‪.‬‬
‫هموساوسن هندوهش میر ریلس ادنی وغالم دودرخلن چرخی زر ترین‬
‫مراکالت مساد میشاسد‪ .‬میرا ام سلد یلمورهل تل هستل چر او ایل دو را ا یک‬
‫مسااور عنلنسی در ون هند واغالنسااتلن شاامللیاامطریق وادی ساانگوچا‪ ،‬دون‬
‫تفتوش ممون رای ترسوم مرم امتداد قل هلی هندوهش مساغق میگردد‪.‬‬
‫ها دسم یی یمس دریال ام اندوس را ددا میساالمد‪ .‬دریلیون تر ام ین در دسم‬
‫وساط هنر اولون عدم تساغق در لالی وادی لساگل مولن مییید‪ :‬در تساغق سل‬
‫‪ ۰۹۸۰‬موالدی مر سط هند ینداشت شد ‪ ،‬امل اغالنهل واگیاری ین را قبل ام امضلی‬
‫یروتسهس نساالگلما‪ ۸‬ایریل ساال ‪ ۰۹۸۹‬موالدیا میخساهند‪ .‬این یروتسهس‬
‫لسرت دقوق مرم در ون چرخلو و هستلهلی نلو را تلوون میهند‪ .‬در یگلن دلیی‬
‫ک ل توا ی ی ت بوق نمی هند تقلط دریلهلی هنر و لسگل اس ‪ ،‬این مرم تل ‪۰۰‬‬
‫دسالی ساال ‪ ۰۸۰۲‬موالدی عالما گایاری نمی شااسد؛ ام طرچ دیگر تفلوت‬
‫در الالی منلطق دساالس ویلئونی رود هل ل ونزدیک هستل خوبر در دنس هستل‬
‫نلو ی شااملر اساا ‪ .‬اغالنهل رتملم قلمرو قبول مهمند ادعل دارند‪ ،‬دردللی ه‬
‫ریتلنو یک هش ین را یورانهلد میهند‪ .‬مرم دراین هش تل اگسا سل ‪۰۸۰۸‬‬
‫موالدی غوردقوق ومسرد منلقرا اسا ‪ ،‬رومی ه مللهد راولپندی دنگ سسم‬
‫انگلوس واغاالن یلیلن داد ومرااکل م ل ق تقلضاالی اولو ریتلنو هل غو اال‬
‫میگردد‪ .‬همورانر انگلوس‪ ،‬ملغی اغسار ساولسی والی لس سردد لسرت‬
‫غسری ساالد رغت و سااوزد یلی مرمی ام قل سااپون غر تل یللسهی در لالی رود‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪98‬‬

‫هال ال تلوون میهند‪ .‬یس ام ین نق در ون یللسهی ونلو ‪ ،‬گفت میشااسد ه مرم‬

‫تسسط مسور ی دنبل میشسد‪ ،‬ل ودسدی ه هوچ سروی در نظر گرغت نمی شسد‪.‬‬
‫در وادی رود هل ل مللهد انگلوس اغالنسااتلن در ‪ ۲۲‬نسامبر ساال ‪ ۰۸۲۰‬موالدی‬
‫یک تلداد الالدلت مرمی را مفلد اغالنستلن در نظر میگورد‪.‬‬
‫در هشهالی دیگر خط دیسرناد‪ ،‬هلر مرم ندی یساالن تر‪ ،‬ولی دون دنجل‬
‫نبسد اسا ‪ .‬هموساوسن تح ریلسا دونللد وسردار شور د خلن میتساند هلر‬
‫خسد را در چند مل تکمول هند‪ :‬یروتسهس قست گلی سل ‪ ۲۰‬نسامبر ‪ ۰۹۸۳‬موالدی‬
‫یلی را در ون قل سااوکلرام‪ ،‬لند ترین نق در سااپون غر وقل الرومی در دنس‬
‫شاارق خسساا عالم گیاری میهند‪ .‬خط مرمی در این دل تقسااوملت عمد‬
‫میهبی وقبولسی را رعلی میهند‪ :‬این خط ددا هنند قبلیل شول یرتسن در شرق‬
‫اتسرن و نگشا امهمسلیگلن سنی ینهل در غر ادلدی منگل وغور ا اس ‪.‬‬
‫ً‬
‫هموساوسن و میرساتلن تقلضالی امورعبدالردملن خلن هلمال تح ریلس‬
‫اغسار انگلوسی‪ ،‬روس اس تل ددا سلمی را انجلم دهد ه ددا هنند و میرهلی‬
‫رمل اغالن ام هم قبلیلیهلی شاارقی ینهل اساا ‪ .‬این هموسااوسن ل نظر داشاا‬
‫مرااکالت وظوف ‪ ،‬دو هموسااوسن غرعی تقسااوم میشااسد‪ .‬درشاامل ‪ ،‬در ون قل‬
‫الرمی غر وقل خساد خضاار مرم دسم ی یلری تسچی را ق میهند؛ اندرس‬
‫ین را ل سای وهرا یلی عالم گیاری میهند‪ .‬دردنس در ون خساد خضر و‬
‫دومندی در تقلط گسمل وهندر‪ ،‬وای هونگ ‪ ۰۰‬یلی در لالی مرم غللاال ن‬
‫ورتر ام ‪ ۹۰‬هولسمترن ب میهند‪ .‬هلر در ملرچ ایریل سل ‪ ۰۹۸۹‬موالدی تکمول‬
‫میشسد‪.‬‬
‫سرانجلم هموسوسن لسچستلن مسسولو تملم مرم دنس ی اغالنستلن را عهد‬
‫میگورد ه ام دومندی تل مرمهلی سااوسااتلن اسا ‪ .‬تح ریلسا یک هموراانر‬
‫ریتالنو نلم مکمهسن و دو هموراانر اغالنی نلم سااردار گل محمد خلن رای‬
‫هش ون دومنادی و هالمالن‪ ،‬نق ا ای ها مرمهال دلد قندهلر و هسیت را ق‬
 ‫‪ | 91‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫میهند‪ .‬ومحمد عمر خلن نسرمی رای لقوملند اساا ‪ ،‬ددود ‪ ۰۸۱‬یلی مرمی‬
‫ضرور اس ‪ .‬یروتسهس یخر درسل ‪ ۰۰‬می‪ ۰۹۸۰‬موالدی امضل میشسد‪.‬‬
‫مساغق نلم در سال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی انگلوس اغالنستلن ایجلد خط دیسرند را‬
‫دوث مرم در ون سالد نفسذ اغالنستلن و ریتلنو هبور تسلوف میهند‪ ،‬ن یک‬
‫مرم رساامی ون المللی در ‪ ۲۰‬ملرچ ساال ‪ ۰۸۱۹‬موالدی نوز مللهد ای تسسااط‬
‫دکسم ریتلنو ل امور دبوب الل امضل میرسد ه ادام تساغقلت قبلی در ون‬
‫دکسم ریتلنو وعبدالردملن خلن اسا ‪ .‬امل اغلد مرم هند واغالنسااتلن رای‬
‫لر او در مللهد ‪ ۹‬اگساا ساال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی و ‪ ۲۹‬غبروری ساال ‪۰۸۲۰‬‬
‫موالدی طرغون دید میشسد‪ .‬این مرمهل رای یخرین لر در یلداش ‪ ۱‬می‪۰۸۰۱‬‬
‫موالدی ه در ون دکسم ریتلنو و سافور اغالنستلن در لندن امضل میرسد‪،‬‬
‫ل ت اادیق مللهدات ساال ‪ ۰۸۰۸‬و ‪ ۰۸۲۰‬موالدی مسرد تأیود قرار میگورد‪ .‬امل‬
‫قلمروی قبلیل در شرق خط دیسرند در تملم دوران استلملر ام یمادی وسو داخلی‬
‫در میر ادار ریتلنو رخسردار اسا ‪ .‬اغالنستلن نوز میتساند نفسذ دوامدار خسد در‬
‫لالی ینهل را ل ارساال غرسااتلد هل ودعست نملیندگلن قبول هل ل نگ دارد‪ .‬لیا‬
‫درچهلی ودسد دارد ه ملن مهللف دکسم اغالنسااتلن در یروس ا ضااموم‬
‫سلمی من ق یلهستلن در ‪ ۰۸۳۹‬موالدی نمی شسد‪.‬‬
‫ریفراندوم ه ریتلنو هل در ادنساایهلی قبولسی در یخرین لحظلت یوراانهلد‬
‫هند ل یلهسااتلن این ریفراندوم امکلنلت‬ ‫میهنناد‪ ،‬دو گزینا دارد‪ :‬شاامسلو‬
‫استقال یل الحلق اغالنستلن را نمی دهد‪ ،‬چوزی ه هل ل خساستلر ین اس ‪ .‬در‬
‫این اوضاالع دکسم اغالنسااتلن قضااو را طرغداران محلی یک یتلنسااوتلن یل‬
‫یرتسنستلن مستقل در نظر میگورد‪ .‬اغالنستلن ه عضس ملل متحد اس ‪ ،‬رخالچ‬
‫شمسلو یلهستلن در سل ‪ ۰۱‬نسامبر سل ‪ ۰۸۳۹‬موالدی ریی داد و همی لد تر‬
‫لاسرت رسامی تملم تساغقلت مرمی انگلوس اغالنساتلن را لاس میهند درسل‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪95‬‬

‫لد مرمهلی یلهساتلن اغالنساتلن رسمو‬ ‫‪ ۲۱‬دسالی ‪ ۰۸۳۸‬موالدی ام ین‬

‫شنلخت نمی شسد‪.‬‬
‫ً‬
‫قضاو یرتسنستلن منلسبلت اغالنستلن ویلهستلن را دایمل مسمسم سلخت ودتی‬
‫العث تنشهلی ددی در ساال هلی ‪ ۰۸۳۸‬و ‪ ۰۸۹۱‬و ‪ ۰۸۹۹‬و ‪ ۰۸۹۸‬موالدی‬
‫میشسد ه لعث انسداد مرم مرترک وتاوور تجلرت خلردی در مسورهلی ددید‬
‫میگردد‪ .‬امضاالی اولون مللهد تجلرتی در ون اغالنسااتلن وشااسروی ساال ‪۰۹‬‬
‫دسالی ‪ ۰۸۹۱‬موالدی وایران در ساال ‪ ۰‬دساامبر ‪ ۰۸۱۱‬موالدی مر سط دور‬
‫تنشهلی دلد مرمی ل یلهسااتلن اسا ‪ .‬این حران لعث ق روا ط دیپلسملتوک‬
‫وانسداد مرمهل ام ‪ ۰‬سپتلمبر ‪ ۰۸۱۰‬موالدی تل میسل ‪ ۰۸۱۰‬موالدی میشسدا‬
‫اسااتثنلی هراا هفت ام دنسری تل ملرچ ساال ‪ ۰۸۱۲‬موالدی و رود همکهلی‬
‫امریکل اغالنستلنا این دور نرلن یک مردل قلط در انکرلچ تجلرت خلردی‬
‫اغالنستلن ل شسروی وهلهش مهلدرت هسچیهل در امتداد مرمهل می لشد‪.‬‬
‫لور ویسللی وغوتز دورالد انگلوسهل خلطر تحکوم دست وردهلی خسد در‬
‫ساال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی خط دیسرناد را ا طس ‪ ۰۹۱۱‬مالیل در ون هند ریتلنوسی‬
‫واغالنساتلن میهراند تل درس یوردهلی ارضی یورون خسد را دایمی سلمند‪ .‬این‬
‫مرم در سل ‪ ۰۸۱۹‬موالدی اغالنستلن دوث یک دول دلیل لقی میملند‪.‬‬
‫مرزهای ایران و افغانستان‬
‫مرم در ون اغالنستلن وایران ه لسرت علم در ده شمل دنس دریلن دارد‪،‬‬
‫ً‬
‫غالت ایران را تقریبل دو نوم میسالمد‪ .‬تقساوم سولسی این وادد زر داراغولیی‪،‬‬
‫غرهنگی ا سااد هژد ر میگردد‪ .‬وقتی ه ام خرا هلی امپراتسری لاافسی دو‬
‫قدرت متهللام درانی در شارق وقلدلر درغر ایجلد میشسد‪ .‬یس ام نسسلنلت‬
‫دراممدت در ساالد نفسذ هریک‪ ،‬دوساا محمد امورهل ل هرات را در میساال‬
‫‪ ۰۹۱۰‬موالدی میگورد‪ .‬ال ودسد طس هستل این مرم ‪ ۸۳۹‬هولسمتر یروساا مرم‬
 ‫‪ | 91‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫ندی ین ساولر طسالنی ام ‪ ۰۹۹۲‬تل ‪ ۰۸۰۹‬موالدی سد اس ‪ .‬این یروس در س‬

‫مردل و در س هش تسسط هموسوسنهلی انتهل ی ی طرچ تلوون میشسد‪.‬‬
‫دسم ی ی ساوساتلن ه مهرج رود هلمند وچند رود دیگر اس ‪ ،‬یگلن سلد‬
‫یرنفسس در مرم ون ایران واغالنساتلن اس ‪ .‬لیا ام اهمو استراتوژیک رخسردار‬
‫سد و در اواسااط سااد نزدهم مسرد منلقرا ارضاای قرار میگورد‪ .‬دلیی ه هل ل‬
‫وتهران ر سار اطلع روسلی محلی رقل مییردامند‪ .‬ایرانولن ل هر رداری‬
‫ام سل هلی هرج ومرج یس ام مر دوس محمد خلن در سل ‪ ۰۹۱۰‬موالدی‬
‫ین من ق یوراروی نمسد ‪ ،‬در سل ‪ ۰۹۱۹‬موالدی سلدل راس هلمند ودر سل‬
‫‪ ۰۹۱۹‬موالدی نلدعلی را اشااال میهنند‪ .‬وقتی شااورعلی خلن در ساال ‪۰۹۱۹‬‬
‫موالدی رته هل ل مینراوند‪ ،‬تهدید او نللرالدین شل را متقلعد میسلمد تل ام‬
‫ریتلنو تقلضلی داوری هند ه م ل ق مللهد یلریس سل ‪ ۳‬ملرچ سل ‪۰۹۹۹‬‬
‫موالدی او را مکلف میساالمد‪ .‬رای تنظوم ادارات دوسااتلن ودل هراختالغی در‬
‫ون غالرس وهرات یال اغاالنسااتلن ریتلنو مرادل هند لیا هموسااوسن داوری‬
‫ساوساتلن مرهب ام اغساران ریتلنوسی میر ریلس هسلدسمو ا هسی ه مرم در‬
‫ون ایران و خلنلت هالن را در سال ‪ ۰۹۹۰‬موالدی تکمول هرد ا در غبروری سل‬
‫‪ ۰۹۹۲‬موالدی ام سلد لمدید میهند‪ .‬امل عل مهللف نملیندگلن شل ‪ ،‬غقط‬
‫‪ ۳۰‬روم در ساالد ملند ویلغت هلی خسد را در مل اگساا تساالوم تهران میهند‪.‬‬
‫قساام زرگی ایران و هش هسچکی اغالنسااتلن داد میشااسد‪ .‬ددود ‪۰۱۱‬‬
‫هولسمتر سردد تلوون میشسد امل عالم گیاری نوم هردد‪ .‬شورعلی خلن تل اهتس ر‬
‫سل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی راضی نمی شسد تل این ه یکنوم ملوسن رویو عنسان دبران‬
‫دس ا مییورد‪ .‬یس ام ین منلساابلت شااورعلی خلن ل ریتلنو تدریج ساارد و‬
‫متراانج گردید ودر ساال ‪ ۰۹۹۹‬موالدی لعث دمل دو لر انگلوسهل هل ل‬
‫میشسد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪91‬‬

‫یسالنتر مللسم میشاسد ه داوری گلسلدسامو در سلد رای عالم گیاری‬

‫نلهلغی اسا ‪ ،‬میرا سلد ام نگل داراغولیی نلیلیدار و در امتداد مسور دریلی دلتل‬
‫ساالم یل سااسادل دهولی قرار دارد ه در هر مسساام تاوور میهند‪ .‬این انتهل‬
‫تنهلیی لعث ت االدملت ساارددی میشااسد‪ ،‬دون ذهر منلقراالت درتقسااوم ی‬
‫هلمند ه سل هلی خرک سللی طسر خللی تردید میشسد‪.‬‬
‫درسال ‪ ۰۹۸۱‬موالدی ساوال هلی استثنلیی تاووراتی در مسور عمد دلتلی‬
‫هلمند ایجلد می هند‪ ،‬امشلخ سوکسلر شرقی تل هلنل ههن ی یلری‪ ،‬رود یریلن‬
‫ً‬
‫واق در غر ها هلمال در قلمرو یلرسااولن قرار داشاات و لعث تهدید ی یلری‬
‫سوستلن اغالنستلن میگردد‪ .‬در او مقلملت محلی مسغق دل مرکل میشسند‪:‬‬
‫اعملر یک ند خلهی در رود یریلن خلطر ذخور دریلن در سااوکساالر‪ .‬امل در‬
‫خرک سللی سل ‪ ۰۸۱۲‬موالدی همبسد ی لعث دنجل در ون مردم سرددات‬
‫سااوسااتلن گردید و ت االدملت نظلمی لااسرت میگورد ه دنبل ین لم هم ام‬
‫ریتلنو هل تقلضال میشسد دوث داور در تلوون دو لر مرمهلی مبهم عمل هرد‬
‫و یک غلرمس دقوق رای تقساوم ی هلمند غراهم هند‪ .‬هموسااوسن مرمی سوستلن‬
‫مکمسهن ایجلد میشاسد ه مرمهلی دنس اغالنستلن را‬ ‫میر ریلسا شاه‬
‫خس میشانلساد‪ .‬هموساوسن ورتر ام دوسل در سلد میملند ام غبروری سل‬
‫‪ ۰۸۱۰‬تل ایریل ‪ ۰۸۱۹‬موالدی توم مکمسهن یلغت هلی گسلدساامو را الااالح و‬
‫‪ ۹۸‬یلی در امتداد مسور ن ب میهند‪ .‬سرانجلم هموسوسن یک سسم ی هلمند را‬
‫در مدخل ساوستلن ایران داد و دو دول را رای ذخور منلسب رای شبک ی‬
‫یلری مسدسد الرچ نظر ام تاوور درشلخ هلی دلتلا مسسو میسلمد‪.‬‬
‫این تادا ور نوز رای ممالنلا ام اختالچ در لالی مرمهل وهلرهلی ی یلری‬
‫زر در الالی رود هلمند یس ام ‪ ۰۸۳۱‬موالدی اه لعث ذخور ی رای تملم‬
‫سااوسااتلن میشااسدا هلغی نمی لشااد‪ .‬یس ام نلهلمی میاهرات دودلنب ‪ ،‬درساال‬
‫‪ ۰۸۹۰‬موالدی یک هموسااوسن س ا دلنب ی طرچ دریل هلمند اهموسااوسن دلتلی‬
 ‫‪ | 98‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هلمندا ل اعضالی ام هلنلدا‪ ،‬چولی وایلالت متحد امریکل تراکول میشااسد‪ .‬این‬
‫هموسااوسن دجم ی را مرااه وسااهمو تلوون میهند‪ .‬اغالنسااتلن سااهمو را‬
‫مییییرد‪ ،‬امل ایران ین را ن یییرغت و ورتر تقلضل میهند‪ .‬لیا منلقر رای دوسل‬
‫ادام مییل د تل این ه در خراکسللی سل ‪ ۰۸۹۰‬موالدی تردید میشسد‪ .‬دراین‬
‫وق میاهرات دو دلنب در یک غضالی دوستلن دل میشسد‪ :‬مللهد ی هلمند‬
‫اغالنستلن وایران در سل ‪ ۰۰‬ملرچ ‪ ۰۸۹۰‬موالدی در هل ل امضل شد وایران سهم‬
‫ورتری ام ی هلمند للدب میشسد‪ .‬ت سیب مللهد عل سقسط دکسم‬
‫شل در دسالی تلسیق میاغتد تل این ه در ‪ ۹‬دسن سل ‪ ۰۸۹۹‬موالدی در تهران‬
‫ت سیب رسود و یک منلمع مرمی یک لد سلل یلیلن میدهد‪.‬‬
‫مرم ندی هشهلی دیگر مرکالت همتری دارد‪ ،‬میرا شلمل لشندگلن دایمی‬
‫نبسد و در ممساتلن دوث چراگل هلی هسچولن و دون ارمش اقت لدی استفلد‬
‫میشااسد‪ .‬نلدو مسرد منلقر ا دش ا هرااتلدان در دنس گردش هریرود ا ه‬
‫خلطر مهرو هلی هرتلد قنلت این نلم یلد میشسدا ام طریق داوری مکلون در‬
‫دسلمبر سل ‪ ۰۹۹۸‬موالدی تلوون میشسد‪ .‬او در سل ‪ ۰۹۸۱‬تل ‪ ۰۹۸۰‬موالدی‬
‫تلداد ‪ ۰۸‬یلی مرمی را در امتداد ‪ ۱۱‬هولسمتر ن اب میهند‪ .‬ستر لالتر هریرود‬
‫یکی ام یلیدار ترین مرمهل در تملم یسااولی مولن اساا ‪ .‬هوچ یلی در طس ‪۰۹۹‬‬
‫هولسمتر ه مرم ون ایران واغالنستلن را میسلمد‪ ،‬ودسد ندارد‪.‬‬
‫در هش مرهزی‪ ،‬مرمهلی ون هراتلدان و سوستلن رای مدت طسالنی تلوون‬
‫ً‬
‫نرد و لضل لعث منلقرلت میشسد تل این ه در دسن سل ‪ ۰۸۲۹‬موالدی ایران‬
‫واغالنستلن تساغق نلم ای را رای دل مسللم یموز امضل نمسد وترهو را دوث‬
‫داور انتهل میهنند‪ .‬این هموسااوسن ترهی میر ریلساا غهرالدین التلی در ون‬
‫اهتس ر سل ‪ ۰۸۰۳‬و می‪ ۰۸۰۹‬موالدی یک مرم ددود ‪ ۳۱۱‬هولسمتری را ل ن ب‬
‫‪ ۳۹‬یلی مرمی تلوون میهند‪ .‬همون هموسااوسن ‪ ۹‬یلی مرمی دیگر را در سااسادل‬
‫چپ هریرود ن ب میهند ه ‪ ۳۹‬سل یوش مکلون ن ب هرد اس ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪99‬‬

‫مرزهای چین و افغانستان‬

‫سارددات اغالنستلن دردنس قل یسالس شسیکسغسکی امطریق یلمورهلی هسچک‬
‫تل ‪ ۲۲‬نسامبرساال ‪ ۰۸۱۰‬موالدی تلریت امضاالی تساغقنلم مرمی در یکن در ون‬
‫دوهراسر‪ ،‬تثبو نمی لشاد‪ .‬تل ستلن لدی یک هموسوسن مرترک سلد رغت ‪،‬‬
‫مرم را تلوون ویک یروتسهس نهلیی در ملرچ سال ‪ ۰۸۱۹‬موالدی درهل ل امضل‬
‫میرسدږ‬
‫الاس تلقوب شاد ساولر سلد اس ‪ :‬سرددات ا‪ ۹۱‬هولسمتریا در ارتقلع‬
‫اضاالغ ام ‪ ۹۱۱۱‬متر ادام مییل د‪ ،‬یکی ام عمد ترین توا ی ی در قلر اسااول ه‬
‫دسم امس دریل در غر را ام دسم تلریم در شارق ددا میسلمد‪ .‬این ارتفلعلت در‬
‫چندین گیرگل ق میشسد ه مهم ترین ینهل هستل وادور ا‪ ۳۸۲۰‬مترا غقط در‬
‫تل سااتلن قل ل عبسر سد و تل ساال ‪ ۰۸۳۸‬موالدی تسسااط هلروانهلی هلشااار و‬
‫دجلج چونلیی ه عزم مک داشتند‪ ،‬مسرد استفلد سد اس ‪.‬‬
‫ایجلد هراسرهل ر نولد مرمهل مح اس نوم دوم سد نزد واغالنستلن یکی ام‬
‫اولون هرااسرهلی اساا ه ادرنتوج لمی زر در ون ریتلنو و روسااو ا راین‬
‫نولد ایجلد میشااسد‪ .‬امل شااکل گوری یل تلوون مرمهل وعالم گیاری تسسااط‬
‫ریتلنو در مملن امورعبدالردملن خلن لسرت میگورد واستقال ین در مملن املن‬
‫الل خلن دللال میشاسد‪ .‬عبلرت دیگر اغالنساتلن هنسنی لبلسای اس ه در‬
‫یلیلن سااد نزدهم م ل ق مول ریتلنو تسلود وخولطی گردید و نلم اغالنسااتلن‬
‫‪11‬‬
‫رقلم امورعبدالردملن خلن یسشلنود میشسد‪.‬‬

‫‪ . 19‬لعل زاد‪ ،‬عبدالخالق‪ ،‬شکل گیری مرزها وایجاد کشوری افغانستان‪ ،‬ص ‪ 1‬تا ‪7‬؛ اکتوبر سال ‪ 2911‬میالدی‪.‬‬
 ‫مملکت افغانستان؛ گستره امارت کابل‬
‫شکل گیری حدود افغانستان نوین‬
‫ام گفتن این مقدم نلگزیریم ه لااس هل ل ‪ ،‬نلم یکی ام ایلل هلی یلنزد گلن‬
‫ع ر گسرهلنی اس ‪ .‬مرهز این ایلل شهرهل ل هنسنی سد؛ مضلغلت ین ام لمولن تل‬
‫ساسادل ساند را در ر میگرغ ‪ .‬این هش را نلدر اغرالر در سل ‪ ۰۰۹۲‬موالدی‬
‫یس امیسرش هند وتسااهور دهلی‪ ،‬طبق مللهد ام دن هند گسرهلنی ددا هرد‬
‫خراسلن ملحق‬ ‫و قس مورما مهدی خلن اساتری لدی نسیساند هملن مللهد‬
‫سلخ ه ام ایلم قدیم این خ مر سط سد‬
‫امل الا الح املرت هل ل ه شلمل هملن قلمرو میشد‪ ،‬وقتی شلی گردید‬
‫ه دوسا محمد خلن لد امتسااهور هل ل خسد را امور خساند‪ .‬رای لر نهسا‬
‫درهرساا غقر مللهد دمرود ه در ساال ‪ ۰۹۹۳‬موالدی مولن انگلوس وسااردار‬
‫غالم دودرخلن یسار دوسا محمد خلن امضال رساود‪ ،‬دوس محمد خلن‬
‫امورهل ل خساند شد‪.‬‬
‫دنرا را رتس یکی ام هسالنی اسا ه ال الح املرت هل ل را در هتل‬
‫خسیش نلم چهل ویک سال درهند هلر رد‪ .‬درسنساتی ه مسرد نظرملس‬
‫‪ ۰۹۹۸‬تل ‪ ۰۹۹۱‬قندهلر تسسط سرداران قندهلری ادار میشد‪ .‬ق ان و دخرلن‬
‫را اموران خسد مهتلر در دسا داشاتند‪ ،‬ترهساتلن اغالنی درنقر هلی ین مملن‬
‫رنگ مرد نرلن گیاری شد سد‪ .‬قل ل یلد یوری اس ه لد ام ورود عبدالردملن‬
‫خلن ق ان و دخرالن‪ ،‬یلدشال هلرا ل غرستلدن هدایلیی مور ل ل وک دلهم‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دخرلن ام او خساس ه در دستگوری عبدالردملن خلن وغرستلدنش هلرا ل‬

‫دنرا غالم دوادرخالن همکلری هند؛ چ اخور الیهر امهسا خساهی ل من یوملن‬
‫هرد ه والی لت را ضموم مملک سل ن هلرا هند‪.‬‬
‫ً‬
‫دونی ه امور محمد یلقس خلن محبسساال هند غرسااتلد شااد؛ انگلوسهل‬
‫هال ال وقنادهالر را در ت اارچ داشااتند‪ ،‬سااردارمحمد ایس خلن غرمند دیگر‬
‫امورشورعلی خلن ه درمرهد میمیس ‪ ،‬قسایی تدارک دید هرات را مسهر هرد‪،‬‬
‫و در لادد لم یس گوری قندهلر ام ت رچ انگلوسهل ریمد‪ .‬سرداران دیگری ه‬
‫درغزنی مسااتقر سدند‪ ،‬در غکر دم یوری قسا رای دمل رانگلوسهل ریمدند‪.‬‬
‫انگلوسهل میدانسااتند ه مردمی ل ادساالساالت دینی عموق وعرچ ملی مفرط را‬
‫ادار نمی تسانناد‪ .‬ام این رو ا غکر ین شااادناد تال رای ییناد قلمرو دکمروایی‬
‫لرهزاییهل‪ ،‬نقرا ای ترسوم هنند ه ضرورتی لرکرهری مجدد درمولن نبلشد‪.‬‬
‫ینلن س را را دریوش نهلدند‪:‬‬
‫یک‪ :‬تجزی هرسر؛‬
‫دوم‪ :‬انتهل یکی امسرداران مقتدر اغالنی رای املرت؛‬
‫س ‪ :‬واگیاری این سرممون مردم ین؛‬
‫یوک‪ :‬درطرح نهساا نال سد هرات را ایران واگیار شااسند؛ دراین ل ‪،‬‬
‫درسل ‪ ۰۹۹۸‬موالدی ل ایران میاهر لسرت گرغ ‪.‬‬
‫این ادعل را لرد هرمن وایساارای انگلوس درهند‪ ،‬وساارهنری راولپنسااسن تأیود‬
‫میهنند‪ .‬دنرا گردوهسچ در هتل دنگ درساارممون ترهمن دزیولت میاهر ل‬
‫دول ایران را در این خ سا ولن میهند‪.‬‬
‫‪ ‬هرات تسلوم دول ایران گردد‪.‬‬
‫‪ ‬یک نفر ملمسر انگلوسی در ین دل مقوم خساهد سد‪.‬‬
‫‪ ‬لاالدب من اابلن انگلوساای ادلم ساانگر ندی را درهرات‬
‫خساهند داش ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪118‬‬

‫‪ ‬نملیند سولسی هوچ دولتی در ین دل اقلم نمی تساند‪.‬‬

‫‪ ‬غقط دولا انگلوس مجلم خساهد سد درمسق دمل رقلمرو‬
‫ایران‪ ،‬ین دل قراسن وارد هند‪ .‬هل ون انگلوس این مسضسع را در نسامبر‬
‫سل ‪ ۰۹۹۸‬موالدی ت سیب رسلنود و میاهر ل ایران یغلم شد‪.‬‬
‫ایرانیهل ادسلم السل ن را ه در این وق دکمران هرملن شل سد‪ ،‬رای ادار‬
‫هرات در نظر گرغتناد‪ .‬امال در ساال ‪ ۰۹۹۱‬موالدی هل ون انگلوس عس شااد؛‬
‫سااللز ری در تالریت دولت خسیش مینسیسااد ه او قبل ام هنلر رغتنش ام مقلم‬
‫ومارت خلرد ‪ ،‬راین عقود سد ه ل سااپردن هرات ایران‪ ،‬ین هرااسر را در را ر‬
‫روسو ایستلد هند‪ ،‬او هم چنلن ل الحلق قندهلر وتنگ یی خوبر قلمرو انگلوس‬
‫ً‬
‫مهللف سد‪ .‬یلنی دراین مسرد سااللز ری ل دنرا را رتس ا ه نظر او را لدا ذهر‬
‫میهنوما هم عقود سد‪.‬‬
‫در رنالم تجزی اغالنسااتلن‪ ،‬انگلوسهل مساغق هرد سدند ه دلگ مرو را‬
‫روسهال واگیار هنند‪ .‬نوکسالس دی گورس ومیر خلرد روسااو ‪ ،‬ومیر مهتلر‬
‫دولا انگلوس در ساان ی رم سر گفت سد ه دلگ مرو در ددود ساال ن‬
‫مرروع دول روس واق شد اس ‪ ،‬و روسهل تل ین دل دلس خساهند رغ ‪.‬‬
‫ادزای دیگر طرح انگلوس رای تجزیا این سد ها هال ل را یکی ام امرای‬
‫اغالن ساپلرند؛ امل قندهلر را ه ملبر قراسن خلردی هلس رای خسد نگهدارند‬
‫وضموم قلمرو دکسم هندوستلن سلمند‪.‬‬
‫دو ‪ :‬در واق ‪ ،‬ل یوداشاادن ساارو هل عبدالردملن خلن در لااحن سااولس ا‬
‫من قا ‪ ،‬انگلوسهال طرح تجزیا قلمرو الرهزایی ا اسااتثنلی وادی مرو را هنلر‬
‫گایاشااتناد‪ .‬عبادالردمالن خالن درساا هملن شااه اای سد ه انگلوسهل‬
‫میخساستند‪:‬‬
‫مهاللف روس‪ ،‬مهللف ایران و مرد منضااب ی ه میتساند مرمهلی شاامل‬
‫غر ی انگلوس را ام مزادم هلی قبلیل اغالن م سن نگهدارد‪ .‬هملن سد ه ل ردو‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫د هردن مکلتبلتی‪ ،‬تساغق مولن طرغون دللل شد‪ .‬انگلوسهل دراین مسرد سولر‬
‫عجل داشتند؛ چسن ام اغترلش مجدد میترسودند‪ ،‬و میهسشودند هرچ مود تر‬
‫قرسن خسد را ام هل ل ونسادی ین ورون هنند‪.‬‬
‫ولی نکتا دللب این اساا ه انگلوسهل در ا تدا عبدالردملن خلن را غقط‬
‫رای امالرت هال ال در نظرگرغتا سدناد‪ .‬لرد را رتس مینسیسااد‪ :‬یس ام ین ه‬
‫عبادالردمالن خالن یوراانهالد انگلوس رای امالرت هل ل را یییرغ ‪ ،‬دکسم‬
‫انگلوس مساترگریفون نملیند سااولساای خسیش دسااتسر دلم راد انتهل‬
‫ً‬
‫امور مز سر هتبل للدر هرد ودر ین ت ریش هرد ه امور عبدالردملن خلن گسیود‬
‫ها دولا انگلوس نقلطی را ه مسدب مللهد گندمک ام امورمحمد یلقس‬
‫خلن گرغت اس ‪ ،‬یس نهساهد داد‪.‬‬
‫عالو ر این‪ ،‬قندهلر ونسادی ین را نوز امدکسم هل ل مجزا هرد ودکسم‬
‫ین را سردارشورعلی خلن‪ ،‬والی غللی قندهلر واگیار خساهند هرد ه تح اوامر‬
‫غرملنفرملی هندوساتلن ادار شاسد؛ ویک عد قرسن دول انگلوس نوز در ین دل‬
‫مساتقر خساهد سد‪ .‬راد هرات دساتسرداد شااد ه ل امورعبدالردملن خلن‬
‫هوچ ود دراین ل میاهر نراسد‪ ،‬چسن ه دول انگلوس نظر مه سا ین‬
‫دل دارد‪.‬‬
‫درخلتم این دساتسر گفت شد‪ ،‬هرگل امورعبدالردملن خلن شرایط مل را دون‬
‫قود وشرط قبس هند‪ ،‬دکسم اغالنستلن او تللق خساهد گرغ ‪ ،‬و مل نوز قرسن‬
‫خسد را شاامال اغاالنسااتالن ورون خساهوم رد‪ .‬هرگال رال ا هند ه امنو را‬
‫درمملک اغالنساتلن رقرار خساهد هرد‪ ،‬یقون داشت لشد ه همور همراهی‬
‫ومسلعدت مل را خساهد داش ‪ ،‬و در هر وق مل همک او دلضر خساهوم سد‪.‬‬
‫ذهر دو تب ر در لر این غقر ضروری مینملید‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪115‬‬

‫‪ .1‬اممحتسای این نالم درمی یل وم ه دراین مملن تلبور مملک‬

‫اغالنستلن هنسم ل املرت هل ل مرادچ سد اس ؛ قندهلر وهرات دراین‬
‫هوأت شلمل نبسدند‪.‬‬
‫‪ .1‬ذهرشامل اغالنساتلن دراین نلم ‪ ،‬هملن شامل هل ل اس تل‬
‫هس هلی هندوهش‪ ،‬ه قرااسن انگلوس در ین دل شااهرچلریکلر هنسنی‬
‫مسااتقر سد‪ .‬چنالن ه میدانوم درشاامل هندوهش نوروهلی انگلوس‬
‫مستقر نبسدند‪.‬‬
‫سووه‪ :‬دنرا را رتس این عقود سد ه خسد اغالنهل را گیاریم یمادان رای‬
‫خسد شلن امورانتهل هنند‪ ،‬ومل قرسن خسد را ام اغالنستلن ورون بریم‪.‬‬
‫لرد را رتس استدال میهرد ه درس اس ه دملی ملدی وملنسی انگلوس‬
‫ام اموری ه رته هل ل نرالند شاسد‪ ،‬او را م و می سلمد؛ ولی یس اممر او‬
‫چنالن ه لد اممر دوساا محمد خلن یوش یمد‪ ،‬غرمندانش یغلم مهللف‬
‫هرد ‪ ،‬لر دیگر اسبل مدم دول انگلوس را غراهم مییورند‪.‬‬
‫هال ونا لنادن ال تجزیا قلمرو الرهزایی مساغق سد؛ ولی ا خ رات ذیال‬
‫میاندیراود‪ :‬واگیاری هرات ایرانی ه راو اعتملدی نوس ام یکسس‪ ،‬و این ه‬
‫اگر هرات را روسو امت رچ ایران ورون ولورد ام سسی دیگر‪ ،‬ل این دل ‪ ،‬غقط ل‬
‫عس شدن هل ون لرد وکلنزغولد‪ ،‬دول انگلوس امتجزی من رچ شد‪.‬‬
‫ضمن مکلتب ای ه را رتس ل سرداران غزنی داش ‪ ،‬ینلن خساهلن لمگردانودن‬
‫یلقس خلن ر اریک سل ن شدند‪ .‬انگلوسهل ل این یورنهلد مساغق نبسدند‪.‬‬
‫قس را رتس‪ ،‬هنسم قللااد اوامسااتسغی هل لا ام غزن رنگراات سد ه خبر‬
‫ورود امورعبادالردمالن خالن ا هندم را دریلغ هرد‪ .‬را رتس اطالع دادند ه‬
‫عبدالردملن خلن یوراانهلد ایس خلن را رای دنگ ل انگلوس ن تنهل رد هرد‪ ،‬ه‬
‫او تسلااو نوز هرد ه خسد را تساالوم انگلوسهل هند‪ .‬این اطالع ام طریق ملدر‬
‫امورعبدالردملن خلن انگلوسهل رسود سد‪.‬‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫امل تدریج نظر انگلوسهل ورتر متملیل امورعبدالردملن خلن شد‪ .‬چنلن‬
‫ه مودی را رتس قندهلر را رهملن سل ‪ ۰۹۹۱‬موالدی عمل امورعبدالردملن‬
‫خلن ساپرد؛ یلنی دراین سال قندهلر درهوأت داراغولی سولسی اغالنستلن شلمل‬
‫شد‪ .‬هرچند لد اممدتی سردار ایس خلن ه هرات را دس داش ‪ ،‬قندهلر را‬
‫ام دساا ملمسرین امورعبدالردملن خلن ورون هرااود‪ ،‬ولی این یورومی رای او‬
‫شااگسن دی دنبل داشاا ؛ امورعبدالردملن خلن خسد علمم قندهلر شااد و‬
‫دلهم ترهستلن اغالنی دستسر داد ه هرات را ه ی دغلع ملند سد‪ ،‬اشال هند‪.‬‬
‫این ترتوب هرات یورتر ام قندهلر دس عبدالردملن خلن اغتلد‪.‬‬
‫این گسنا سد ها ساا املرتنرااون مجزای هل ل‪ ،‬هرات وقندهلر‪ ،‬یکی یی‬
‫دیگری هوأت هرااسری ددیدی نلم اغالنسااتلن یوسسااتند‪ .‬عبدالردملن خلن‪،‬‬
‫قبل امامضاالی مللهد دیسرند خط مرمی هرااسرخسد ل هند ریتلنوسی را درشاارق‬
‫ودنس ‪ ،‬م ال ق مللهدات راولپندی وگندمک ترسااوم هرد سد امورعبدالردملن‬
‫خالن ال هنلر گیاشاات شاادن طرح واگیاری هرات ایران ام سااسی انگلوس‪،‬‬
‫عبدالردملن خلن درمسرد مرمهلی غر ی و مسااأل هرات‪ ،‬دملی هلمبل ریتلنول را‬
‫ل خسد داش ‪ .‬لرد هرمن مینسیسد ه ل این ه سولس شرقی انگلستلن ضلوف‬
‫وغوررل اسا ‪ ،‬امل دراین مسرد یلنی هرات خ سا اراد محکم وعزم رل‬
‫خسد را نرالن داد ‪ ،‬همور ل یک لدا ویک نساخ سدن سولس خسد را در هر‬
‫مسق ه امطرچ شال ایران تجلوم اغالنستلن شد ‪ ،‬نرلن داد اس ‪ ،‬و ل لدای‬
‫لند غریلد مد گفت اس دس درامی مسقسچ‪ .‬تجلوم قلمرو اموراغالنستلن این‬
‫غکر ل نلدرشل دغن شد و دیگر مند ‪ ،‬نهساهد شد و دس نهساهد یمد‪.‬‬
‫را رتس ل تأیود مسضااسع لال‪ ،‬مسقف ریتلنول در را ر روسااو را درقبل مساائل‬
‫هرات این طسر مینسیسااد‪ :‬الرد دوغرین ا امورعبادالردملن خلن اعالم هرد ه‬
‫انگلساتلن این ت اموم رساود سد ه یوراروی روسو سسی هرات ل اعالن‬
‫دنگ رو رو شاسد وسپس رای تحقق ین ت موم یملد گیهلی المم گرغت شد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬
‫ً‬
‫اینک اعلی دضاارت ق لل نولم دارد تل ت ااموم گورد هدام یک ام دو همساالی‬
‫نورومند خسد را عنسان متحدش رمی گزیند‪.‬‬
‫دادود شاامللی هرااسر امورتل ساال ‪ ۰۹۸۰‬موالدی نلملون لقی ملند سد‪،‬‬
‫اموریک لر در واهنش در را ر شمل ینجد امسسی روسهل‪ ،‬اممجلری علولی رود‬
‫یمس گیشت ‪ ،‬یلمورهالن را اشال هرد‪ .‬امل ل وسلط انگلوس عقب نرس ‪ ،‬تل این‬
‫ه ساارملرتومسردیسرند‪ ،‬این مرم را امچون تل محل ات اال هسهچ ل یمس‪ ،‬درساال‬
‫‪11‬‬
‫‪ ۰۹۸۰‬موالدی مره هرد‪ .‬این سند‪ ،‬مللهد دوم دیسرند خساند میشسد‪.‬‬

‫‪ . 11‬مهدی‪ ،‬محیی الدین‪ ،‬احمدشاه مسعود آرمان گرای واقع بین‪ ،‬ص ‪ 114‬تا ‪.173‬‬
 ‫رشد و سیطره پشتونیزم تحت نام افغان یا افغانستان‬
‫هملنطسر ه یلدیوری شااد یرااتسنهل ااغالنلنا لد ام ماد و ولد و امدیلد دملو‬
‫در هس سالوملن قدرتمند میشاسند‪ .‬میرا نوروی انسلنی ر دنگ و اشاللگری در‬
‫ین ممالن ام اهموا خالا رخسردار سد اسااا ‪ .‬یلنی هر گروهی ها دارای‬
‫دملو و انساجلم وشتر سد قدرت سولسی و نظلمی من ق را در دس داش ‪.‬‬
‫نوالم ا اربلت و تسضااوش وش ام این ندارد‪ .‬این دقوق در ر هلی تلریت درج‬
‫اسا ‪ .‬سااردمداران شااسونوسا و سااتمگران هسرد رای اینه قدرت و سااو ر‬
‫وشتری را یودا هنند‪ ،‬دنبل گسااترش ساالد میسا خسد شااد اند‪ .‬ینهل امهس‬
‫ً‬
‫ساالوملن یلیون میییند و تدریجل ممونهلی دون سااکن اطراچ خسد را ت االدب‬
‫هرد و تسشاا ای ا دساا یورد مسقلو و دلیگل خسد را تثبو میهردند‪ .‬این‬
‫ساو ر دسییهل غرورشالن وشتر میاغزود‪ .‬لالخر ممونهلی اقسام ضلوف را‬
‫مور ت لدب میهردند و وسل قلمرو خسد‬ ‫ه در اطراچشالن قرار داشا‬
‫میاغزودند‪ .‬ام سسیی در لدد انکرلچ وشتر رمییمدند‪ .‬البت یورومی این قسم‬
‫در وددت و یکپلرچگی ینهل سد‪ .‬این خ ااو اا ینهل ساابب شااد دملی‬
‫یکدیگر قدرت منسااجمتری را ترااکول دهند و رای خسدشاالن خلن و هلشاالن و‬
‫لالخر قری ‪ ،‬شاهر‪ ،‬ولساسالی و والی ترکول دهند و در نهلی قلمرو میلدی را‬
‫در اختولر داشت لشند‪.‬‬
‫اغلغن و یرتسنهل نل ر مالدظلت قسمی ه در ون خسدشلن دارند‪ ،‬مهللف هل‬
‫و درگوریهلی شاادید قسمی در ون ینهل در دریلن سد اس ا ه لضاای اوقلت‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫لعث خسنریزیهلی غورقل النتظلر در قبول هل و یل قبلیل میشااد اس ‪ .‬دتل این‬

‫مهللف هل در ون سااران قبلیل لحلظ غ ااب قدرت لعث دنگهلی خسنون‬
‫شااد اساا ‪ .‬در این مسرد در تلریت اتفلقلت میلدی رب شااد اساا ام دمل‬
‫دناگهلی ساادوماییهل و محمدماییهل را میتسان ذهر هرد ه انگوز هسااب‬
‫قدرت سولسی مسدب خسنریزیهلی میلد شد‪ .‬لالخر شکس یکی ام طرغون‬
‫انجلمود اسا ‪ .‬البت این دنگهل انگوز و دنب هلی سولسی داشت اس ‪ ،‬دس‬
‫وگلنگلن و ا رقدرتهلی خلردی دخول سد اساا ‪ .‬این دنگهل در ملهو امر‬
‫رای تلسی رهبران قسمی اس ا ه در الاال شااه مسردنظر و انتهل شااد‬
‫ا رقدرتهلی دهلن سد ه در روس این مل قرار میگورند‪ .‬در نتوج ‪ ،‬اوضلع‬
‫نف ا رقدرتهل یوش میرود و د هتی و محرومو ن وب مردم میشسد‪.‬‬
‫یرااتسنهالیی ها ملتقاد ا اغالغنا یل اغالن هسااتند تح یک نلم ددا ام‬
‫یرتسنهلی ین طرچ سردد ل قدرت یورتلمان خسد ام مسقلو اللیشلن طرچ‬
‫شاامال هجسم یورد و ل اسااتفلد ام خالی قدرتهلی محلی قساام هلیی ام‬
‫اغالنسااتلن هنسنی را ت اارچ خسد درمییورند‪ .‬قل ل ذهر اساا یرااتسنهلی‬
‫ینطرچ سااردد هوچگل خسد را اغالن یل اغلغن نمیدانند و یرااتسن سدنشاالن‬
‫اغتهلر میهنند‪ .‬دیهی اساا ینهل هوچگل تح سااو ر اغالنهل قرار نهساهند‬
‫گرغ ‪ .‬ینهل در لدد یرتسنستلن مستقل در ینسسی خط دیسرند هستند ولی م لن‬
‫قبلیل دو طرچ دیسرند دارای ود اشاتراک اسا ؛ هر دو طرچ م لن خسد را یرتس‬
‫مینلمند‪ .‬این ود اشااتراک م لنی مسدب اتحلد و همدلی ون ینهل شااد اسا ‪.‬‬
‫اگر خ ری ددی متسد این قبلیل شسد ام همدیگر سرسهتلن دملی میهنند و‬
‫تل یلی دلن ل قلطلو و لااداق ام یکدیگر یرااتوبلنی میهنند‪ .‬عل غقدان‬
‫اعمل هنتر هلی مرمی در این منلطق غور ام خسد این اقسام هساای دیگر نمیداند‬
‫در ون دو طرچ چا میگیرد و ینهل چگسن ام یکدیگر دملی میهنند‪ .‬هم ی‬
‫سری لقی میملند‪.‬‬‫دادوستدهل و مللمل هل‪ ،‬نزد خسد ینهل محفسظ و ّ‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫اگر خ ر و یال غراالری ام دلنب دکسم یلهسااتلن و یل اغالنسااتلن ده‬

‫ییگوری و تلقوب مجرمی در این منلطق لااسرت گورد دلول غقدان هنتر هلی‬
‫مرمی مجرمون دلنب یکدیگر ینل می رند و ینل یوردن مجرم در قبول یرااتسن‬
‫هملنند دوثو و نلمسس ین قبول اعتبلر دارد‪ .‬رسم اس تل قبول ام ون نرود مجرم‬
‫دراملن خساهد سد‪ .‬این عرچ یکی ام خ ال هلی یرتسنسالی ینهل اس ‪ .‬در این‬
‫لااسرت مجرم ام تلقواب دولتی خلرج میشااسد و هر دو دول ااغالنسااتلن و‬
‫یلهساتلنا نل ر مالدظلت مرم سولسی یل نوروهلی ارتش و یلوس خسد نمیتسانند‬
‫ً‬
‫وارد عمل شااسند‪ .‬دلول اینه مرم سااولساای عمال ودسد دارد‪ ،‬نمیتسانند رای‬
‫دستگوری مجرم ام مرم سولسی عبسر هنند و داخل خلک یکدیگر شسند‪ .‬ام دلنب‬
‫دیگر‪ ،‬در هر دو طرچ خط دیسرند اهثری مردم غلقد تیهر اشنلسنلم ا هستند و‬
‫هسی نلمراه دارند یلنی تراهو هسی یلهستلنی و اغالنستلنی سدن ینهل‬
‫ممکن نوساا ‪ .‬ا همون دلول ام مملن ایجلد خط دیسرند تلهنسن دو طرچ منلطق‬
‫یرااتسننرااون من ق امن و ینل گل م مئن رای ق لعال ریقهل و تروریساا هل‬
‫دساال مییید‪ .‬مثل لرم ین هملن طللبلن اسا ه در ده اخور م ااداق این‬
‫ادعل اسا ‪ .‬در ارر ضلف و امنو مرمی در این منلطق هوچگل للش و امنو ن‬
‫دلنب اغالنستلن و ن دلنب یلهستلن تأمون میشسد‪ .‬در لسرت تسقف دنگ‬
‫و تأمون للش و امنو نسبی لم هم غضلی دیگری رای هر و تسلود مساد مهدر‬
‫و قلچلق مسالعد میشسد‪ .‬همچنلن ام همون مرم دیسرند سنگهلی قومتی ادنلس‬
‫میر خلهی تلریهی و چس ارچ و غور ل دس لم دون یگلهی دول اغالنستلن‬
‫تسساط مرمنراونلن دنس ی یلهستلن و ام ین طریق هرسرهلی دیگر لسرت‬
‫قلچلق انتقل یودا میهند‪ .‬این اقدام زر ترین ضاار اقت االدی را در طس چند‬
‫ده اخور اغالنسااتلن وارد هرد اساا ‪ .‬مرم دیسرند یکی ام مرمهلی نلامن ادر‬
‫طس تلریتا ون اغالنسااتلن و یلهسااتلن شااملر مییید‪ .‬مملنی امنو در این دو‬
‫ً‬
‫هراسر تأمون خساهد شاد ه اوال سارنسش خط دیسرند مره و روشن شسد‪.‬‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫گرچ روشنشدن ملضل خط دیسرند یک ململی الینحل تبدیل شد اس ‪ .‬در‬

‫دل ملضال خط دیسرند دسا ادلنب در تأمون منلغ سااردمداران شسونوس و‬
‫سااتمگران هسرد محسااسس اساا ‪ .‬چرا ه خط دیسرند در من ق ملنند یک‬
‫رودخالنا گالیلسد اساا ‪ .‬هرگال ه ا رقدرتهلی دهلنخسار اراد هنند ام این‬
‫ی هالی گالیلسد ا نف خسد ملهی میگورند‪ .‬یوچود نگ داشااتن این ملضاال‬
‫هالنا ای رای دالی یال گیاشااتن ا رقدرتهلی اسااتلملرگر در من ق اساا ‪.‬‬
‫اساالسگیاری خط دیسرند رنلم ایلس ا ه ام قبل تنظوم شااد و همون منظسر‬
‫رنلم ریزی شاد اس ‪ .‬را مثرر و یوشگوری دیگر در دل این مسئل و ق امود‬
‫ا رقدرتهل ام من ق و دره در ده تأمون امنو و لاالش در منلطق مرمی و‬
‫دنس هرسر در شرایط غل لی غقط ل استقرار سوستم غدرالوسم در منلطق مهتلف‬
‫مندمل در مون دنس شرقی هرسرمیتساند این هم خرسن هل و نلامنیهل و‬
‫قلچلق خلتم دهد‪ ،‬میرا منفل ‪ ،‬ضاارر و مسااسولو در دو دلنب خط دیسرند‬
‫واضااش و مرااه میشااسد‪ .‬یلنی ضاارر را هوچ طرچ نمیتساند پییرد هردو‬
‫طرغبلتسد مساسولو و منفل خسدشلن گلم رمیدارند و غقط سرنسش خسد‬
‫را در نظر میگورند‪ .‬دیگر اینه سااسا اسااتفلد ام خط دیسرند و مردم این منلطق‬
‫ً‬
‫رای سردمداران غلشوس و شسونوس مقدور نهساهدشد و تقریبل این ململ رای‬
‫همور خلتم یودا خساهد هرد‪ .‬قل ل ذهر اس ملضل خط دیسرند نزد یرتسنهلی‬
‫قسام دنس روشان و دل شاد اس میرا ینهل در سرممون اددادی و قلمرو‬
‫خسدشلن قرار دارند و للدب دول خسدمهتلری اغدرا ا در من ق خسد هستند‪.‬‬
‫ینهل در این مسرد هوچگل اظهلر نظرنکرد و عالق هم ندارند ه ل شااکستن خط‬
‫دیسرند خسد را یهسی هنند و میر سلی اغالنهل قرار گورند چرا ه ینهل خسد را‬
‫یراتسن میدانند و هرگز خسد را اغالن نمیدانند‪ ،‬ینهل خساهلن یرتسنستلن مستقل‬
‫هستند و این سردمداران شسونوس و غلشوس ه در سم شمل خط دیسرند در‬
‫دلهمو قرار دارند مسئل خط دیسرند دامن میمنند و سر و لداهلی یکدلنب‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪118‬‬

‫این ساار و‬ ‫ام خسد ساار میدهند امل یرااتسنهلی ین طرچ خط دیسرند نسااب‬
‫لااداهل یتفلوت سد و اهمو قلئل نوسااتند‪ .‬این نسااب گلهوهم ساارمداران‬
‫شسونوس و غلشوس اغالنهل سرممون اددادی و اللی خسد ین طرچ خط‬
‫دیسرند ل دسرت و یرمو لخت نگل میهنند‪.‬‬
‫اغالنهل ام طرغی هم قلی خسد را در شااکساات شاادن خط دیسرند ت ااسر‬
‫میهنند‪ .‬ل این دل میخساهند ل ادغلم اقسام و قبلیل دو طرچ خط دیسرند خسد را‬
‫در هرااسر اهثریا تثبوا هنند ه این طرم تفکر و ونش در دنس خط دیسرند‬
‫طرغدار ندارد و رای همور ا این مسضااسع طسر یکدلنب ام سااسی سااردمداران‬
‫اغالنهل ایرتسنهلا شمل خط دیسرند م رح سد اس ‪ .‬نکت قل ل تسد دیگر این‬
‫اسا ه در مسرد خط دیسرند سلیر مل هلی اغالنستلن عالق و یل تسدهی ندارند‬
‫و ینرا دلشد میدانند‪ .‬این دلول ه استقرار دول غدرا محلی تلوونهنند ی‬
‫ساسد و میلن اهثری مردم خساهد سد و سرنسش مردم و مسسولو یییری متسد‬
‫خسدشاالن خساهد شااد‪ .‬ینگل دساا عنللاار سااسا اسااتفلد دس‪ ،‬مارضااون‪،‬‬
‫قلچلقچیهل و تروریساا هل هستل میشااسد و خسد مردم امنو را تأمون خساهند‬
‫هرد‪.‬‬
‫اهنسن مسضااسع اسااتقرار اغالنهل یل یرااتسنهل در محدود داراغولیی غللی‬
‫اغالنستلن امروم را یی میگوریم‪:‬‬
‫« قس مسرخون لد ام قتل نلدرشاال اغراالردر شااب یلمدهم دملدیالثلنی‬
‫‪ 1111‬هجری ‪1111‬م ادمادخلن ا دالی ام مقلم و دلیگل خلا نزد نلدرشاال‬
‫اغرلر رخسردار وللدب لرکر چهلر هزار نفری سد اس ‪ .‬او در لبش یک روم‬
‫یکرانب ل اغساج اوم وک و اغالن ل هدچ خسنخساهی نلدرشل ل اغساج اغرلر لد‬
‫ام یک درگوری و مد و خسرد نتوج ای نمیرساد و ل استفلد ام غرل مقداری‬
‫ام امسا اردو را غلرت هرد و الملس هس نسر را دس مییورد و ل عجل طرچ‬
‫قنادهلر دره میهند»‪ .‬لد ام ت اارچ قندهلر در هملن ساال دکسمتی نلم‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫«ادمادشاالهی» نولن نهلد ه این دکسم لدهل تح ادار ادمدخلن ا دالی‬

‫نلم خراسالن و تسرهساتلن نلمگیاری شاد اسا ‪ .‬مدتهل لد اساام خراسلن را‬
‫دیچ و دلی ین اسم «اغالنستلن و تسرهستلن» نلمگیاری شد‪ .‬لدهل در ا تدای‬
‫دکسم دکسم املنالل خلن نلم تسرهساتلن نوز دیچ شد و تنهل نلم اغالنستلن‬
‫دفظ شاد ه تل هم اهنسن لقی اسا ‪ .‬الالو ادمدشال ا دالی ه لدهل اسم‬
‫درانی را خسد گرغ ‪ ،‬قس اهثر مسرخون نولهلن او سالهنملتلن یلهستلن سد و‬
‫تسلد وی نوز درهملندل سد اساا ‪ .‬ویدر هسدهی ساابب لضاای دسادن‪ ،‬ل‬
‫یدرش محمد مملنخلن وارد قندهلر و ام یندل وارد هرات شااد و سااکنل گزید‬
‫اس ‪.‬‬
‫نل قس مسرخون ادمدشل در اتحلد و یکیلرچگی اغالنةا نقش مهمی ایفل‬
‫هرد اساا ‪ .‬امروم اغالنهل ام او نلم « ل ل» یلنی ادمدشاال ل ل یلد میهنند‪ .‬او‬
‫تسانساا ام قبالیال یراهناد اغالنهل یک مل وادد ایجلد هند ه تل امروم لقی‬
‫اس ‪.‬‬
‫اهنسن منظسر نگلرند طرح مبلدث تلریهی نوس میرا ام دسلل این نسشتلر‬
‫ً‬
‫خلرج اسا ‪ .‬مسضسع حث غللی لرغل روشنشدن هلم «اغالن» سد ه چگسن‬
‫این اسم علید هرسر مل شد اس ‪.‬‬
‫علیالقلعد انتهل نلم یک هراسر ستگی گیشت هلی ل اغتهلر ین هرسر‬
‫دارد اگر ا گایشااتا این خ ا مرادلا شااسد مللسم میشااسد این من قا نلم‬
‫اغتهلریموزی داشاات اس ا ه مر سط هم اقسام و مل هلی ساالهن در ین سد‬
‫اس ‪ .‬قس لضی ام مسرخلن ه گسیل خسد را یریلیی و یل یریلیینژاد میدانند ام‬
‫ً‬
‫دملا همون اغاالنهل ایرااتسنهلا سد اند‪ .‬اگر واقلل این مسضااسع در دق ینهل‬
‫لاالدق لشااد لید اغتهلرات گیشاات را مند میهردند یلنی اساام این هرااسر را‬
‫«یریلنل» میگیاشاتند‪ .‬لد ام این نلم‪ ،‬اسلمی تسران و خراسلن نوز اولسی داش ‪.‬‬
‫اینهل اساالمی تلریهی این خ ههن در تلریت اساا ‪ .‬هملنطسر ه در لال ذهر‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪115‬‬

‫شاد اگر انتهل نلم اغالن تسسط وگلنگلن رای این مل سد اس عنسان یک‬
‫تحقور دساال مییید‪ .‬این نظری نوز دور ام واقلو سد و هی دانساات شااد‬
‫اساا ولی ام شااساهد عونی غهمود میشااسد ه تنهل این اساام خسد اغالنهل‬
‫ایرتسنهلا تللق میگورد‪ .‬ینهل تح لسای این هلم ادسلس اغتهلر و سر لندی‬
‫میهنند‪ .‬نسشااتلر غسق این واقلو را میرساالند ه هلم ی اغالن اغتهلر خسد این‬
‫مل اساا ه عبلرت ام هملن اغلغن ااغالنا دد اغالنهل یل یرااتسنهل اساا ؛‬
‫الالو ینهل هملن اغلغن دوران دضارت سالوملن میرسد و میتساند اغتهلر‬
‫این ملا لشااد‪ .‬ینهل ل این نلم خسد می للند و تل ملدامی ه این خ م رح‬
‫اس مسدب اغتهلر تلریهی ینهل خساهد سد‪ .‬ینهل یرمو داشت اند در نهلی این‬
‫خ ا را ا نلم ددشاالن نلمگیاری هنند‪ .‬امل تل هی میتسانند این هم دملو‬
‫مردم سمی این خ ا غقط یک نلم عمسمی خ ل هنند‪ .‬این ترتوب میخساهند‬
‫میر سالی شاسونوزم تک ملتی‪ ،‬هسی سلیر اقسام سمی این خ لستلنی را تح‬
‫تأرور قرار دهند و تدریج در خسد اسااتحلل هنند رای خسد و دد الاا الح‬
‫اعالی شالن اغتهلر ا دی هساب هنند‪ .‬این شاوس یکی ام خ رنلکترین م لیب‬
‫سلیر اقسام این‬ ‫نلشای ام تل ب نژادی و رتریدسییهلی قسمی ینهل را نسب‬
‫دیلر نرالن میدهد ه خ رنلک تر ام ساولسا هوتلری انلمیسما اس ‪ .‬نظور ین‬
‫تلهنسن در هوچ یک ام نقلط دهلن ل چنون ساولسا خرن و هسی راندام اتفلق‬
‫نوفتلد اسا ‪ .‬این سولس مالیر ل تلللوم قرینی و مللر ل مبلنی دقسق رر و‬
‫انسالنو اسا لید ام دیدگل قلنسنی این مسضاسع رساودگی شسد تل دیگران‬
‫هسی شلن ه دق مسلم و طبولی هم انسلنهل اس دس یل ند‪.‬‬
‫ام دلنب دیگر‪ ،‬هلم اغالن را در ملد چهلرم قلنسن اسلسی م س ‪ 11‬ددی‬
‫ساال ‪1881‬هاااا‪.‬ش‪ .‬چنون ذهر هرد اند‪« :‬دلهمو ملی در اغالنسااتلن مل‬
‫تللق دارد [در ایندل مل هوس ؟] ه طسرمستقوم یل تسس نملیندگلن خسد ین‬
‫را اعمل میهند‪».‬‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫مل اغالنسااتلن عبلرت اساا ام تملم اغرادی ه تل لو اغالنسااتلن را دارا‬

‫لشاند‪ .‬امل هلی سمی نفیشاد ینهل را تل و شاکسا خسرد خسد میدانندا‬
‫مل اغالنستلن مترکل ام اقسام یرتسن‪ ،‬تلدوک‪ ،‬هزار ‪ ،‬اوم وک‪ ،‬تسرهمن‪ ،‬لسچ‪،‬‬
‫یر ا یی‪ ،‬نسرسااتلنی‪ ،‬ایملق‪ ،‬عر ‪ ،‬قرغوز‪ ،‬قزلبلش‪ ،‬گسدر‪ ،‬راهسی و ساالیر اقسام‬
‫اس ‪ .‬امالدظ میشسد چگسن رسر این هم مل هل یرد سول هرود اند و ینهل‬
‫را غرد یل شاه خ ل میهنند‪ .‬لم هم در یخر چگسن چل لمی شد در قلنسن‬
‫یمد اساا ‪ ].‬ر هر غردی [مل هل نفی میشااسد] ام اغراد مل اغالنسااتلن هلم‬
‫اغالن اطالق میشسد [ لالخر ام هم مل هل هسی شلن گرغت شد و میر یک نلم‬
‫ه عبلرت ام دد اعالی یرااتسنهل و ملی اغتهلر یک مل اساا قرار میگورد و‬
‫ً‬
‫دیگر مل هل تدریجل در یک مل نلم اغالن استحلل میشسند‪].‬‬
‫در این ملد قلنسن ام هلم اغالن دلول تحقق سااولساا دراممدت و امال ی‬
‫ً‬
‫هسی تدریجی ام سالیر مل هل نلم رد شد اس ‪ .‬الال تلریفی ام هلم اغالن‬
‫ً‬
‫نرد اس و مللسم نوس چ ملنل و مفهسم و یل چ اغتهلراتی دارد‪ .‬اوال لید الل‬
‫هلم رای مردم روشن شسد لد هم مردم ل یی ردن اغتهلرات و قدم هلم ‪،‬‬
‫ینرا قبس هنند‪ .‬امل تل هنسن ام این هلم ملنی خ سلی ارای نرد اس تل الل‬
‫هلم و مفهسم ین رل شاسد چ رساد قبسلی ین! هلم اغالن یک اسم تحمولی‬
‫رای مل هلی ساالهن در این من ق اساا ‪ .‬ام دلنب دیگر در اغالنسااتلن مل‬
‫وادد ودسد ندارد‪ .‬چگسن میتسان ین را میر یک نلم مسهسم گیاش ه گیشت ین‬
‫ً‬
‫یوروان یک دین یل مردم یک هرااسر ه ام یک‬ ‫مللسم نوس ا ‪ .‬ملمسال لفظ مل‬
‫نژاد لشااند اطالق میشااسد و یل هم شااه یل گرو نسعی ام اشااکل ام دمل‬
‫ینلهندگی سولسی و غور لسرت داوطلبلن تل لو یک هرسر را قبس هرد لشند‬
‫میتسانناد دزو ملا هملن هرااسر محسااس شااسند امل نمیتسان هم مردم‬
‫اغالنسااتلن نلم یک مل وادد را خ ل هرد‪ ،‬این دلول ه هرااسر مل دلمل ای‬
‫اسا ه ام ادیلن مهتلف‪ ،‬میاهب متنسع و چندین مل ترااکول شد اس ‪ .‬ام‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫لحلظ دینی اهثری مردم اغالنساتلن مسالملن هستند و مل ا راهوم خلولالل‬

‫مرتبط میشاسند ن اغالن! اگر نلم اغالن مجهس نبلشاد یس این درس خساهد‬
‫سد ه دد اعالی یراتسنهل هملن اغلغن نی اسارائول اسا ه ذهر شد‪ .‬در این‬
‫لسرت غقط نلم این هرسر تنهل مل اغالن تللق دارد ن هم مل هلی ین‪.‬‬
‫در این خ اسا لید مدارک مرادل شاسد تل مللسم شاسد ه دانرمندان و‬
‫نسیساندگلن چ دیدگل هلیی دارند‪ .‬یقلی سود مهدی غر نسیسند و سولس مدار‬
‫ایرانی مینسیساد‪« :‬یسالم مر نلدرشل اغرلر اغالنستلن غللی ام خلک خراسلن و‬
‫ساوساتلن و قسمتی ام هندوستلن ودسد یمد و هلم اغالن یک طلیف اطالق‬
‫میشد اس ‪ .‬لدهل هم این قسم نلم اغالنستلن را ذهر هرد اند‪».‬‬
‫همچنلن در هتل مجمسع مقلالت «اغالنساتلن و نظلم ساولسی ییند » چنون‬
‫ذهر شاد اسا ‪« :‬اغالنستلن ملنلی مسکن و دلیگل اغالنهل اس ‪ .‬وا اغالن‬
‫در عرچ مردم اغالنساتلن‪ ،‬را ر اس ل قسم یرتسن‪ .‬نل راین‪ ،‬اغالنستلن دراین ملنل‬
‫یراتسنساتلن نوز هسا ه گسیل دلیی رای اساکلن سالیر اقسام اغالنستلن نبسد و‬
‫نوسا ‪ .‬ام اینرو‪ ،‬ساالیر اقسام هرااسر ملنند هزار ‪ ،‬اوم وک‪ ،‬تلدوک و غور خسد را‬
‫اغالنی نمیدانند‪ .‬هرچند قلنسن اسالسای اغالنستلن م س سل ‪1818‬هااا‪.‬ش‪.‬‬
‫تلریف ددیدی ام این وا ارای هرد و هلو هسلنی را ه تل لو اغالنستلن داشت‬
‫لشاند‪ ،‬اغالن دسال یورد اس ‪ ،‬امل متأسفلن در داخل اغالنستلن این ملنلی‬
‫ّ‬
‫خسد نپسشااود و دیگر اقسام ین هرااسر‪ ،‬ین را‬ ‫ملی «اغالن» هنسم دلم واقلو‬
‫عنسان هسی ملی خسد نپییرغت اند‪ ،‬لک ین را تسطئ ای رای نل سدی هسی هلی‬
‫قسمی خسد دانست و ام «اغالن» دانستن و «اغالن» سدن خسد ا ل ورمید اند‪».‬‬
‫ام دالناب دیگر اغاالنهال ایرااتسنهالا در من ق ‪ ،‬یک قسم اقلو هسااتند‪.‬‬
‫ساردمداران شاسونوس ین دون یرتسان قسی نمیتسانند در من ق دلهم لشند و‬
‫سااولساا هلی سااو ر دسیلن خسد را تحقق دهند‪ .‬اگر تلریت مرادل شااسد‬
‫ساردمداران شاسونوسا و ساتمگران ههن د همورا ام دلنب سولس مداران و‬
 ‫‪ | 118‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫قدرتمندان زر دهلنخسار در روس ینهل انگلوس مسرد دملی و یرتوبلنی قسی‬

‫قرار گرغت اند‪ .‬چنلنچ رویهلریمدن اهثری سااردمداران اغالنهل خ ااسا ام‬
‫دور محمدماییهل چسن یلدشلهی شل شجلع‪ ،‬امور عبدالردمن یلدشل دل ر وق ‪،‬‬
‫نلدرشل ایدر ظلهرشل ا و رای یخرین لر دول یقلی دلمد هرمی م للل شسد‬
‫وضسح مللسم میشسد ه چگسن قدرت رسود اند‪ .‬قدرت اینةا دز ام دملی‬
‫یدریغ سااولساا هلی یهسدی و دلمولن ینهل و در روس ینهل انگلوس و یمریکل‬
‫نبسد اساا ‪ .‬ینهل ل مساالعدتهلی مللی و نظلمی این دو ا رقدرت و همیوملنلن‬
‫ینهال رویهالر یماد اناد‪ .‬ینهال دو لر و هملن مرخریدهلی خسد را در این خ‬
‫دلهم هردند و در تحکوم و استقرار هرچ وشتر این مل تل یلی دلن ایستلد اند‪.‬‬
‫ییل دهلنولن و سالمملن ملل متحد و سالمملن دقسق رر ام این سولس لمیهلی‬
‫غلشااوسااتی خبر ندارند؟ ییل نمیدانند غور ام مل اغالن‪ ،‬مل هلی دیگری هم‬
‫اه دملو شالن همتر ام اغالنهل نوساتندا در این هرسر سلهن هستند؟ البت ه‬
‫خبر دارند! ولی هم مل هلی مهتلف ساالهن این هرااسر را میر نلم هلم وادد‬
‫ااغالنا میشانلساند ه این طرم ونش دور ام ارمشهلی دقسق رر می لشد ه‬
‫ام شانلخ دیگر مل هل ه ریرا و یوسند وسو در من ق دارند طفر رغت اند‪ .‬ام‬
‫دالناب دیگر‪ ،‬ا رقادرتهلی دهلنخسار میدانند ه در ودسد ساالیراقسام هدچ‬
‫غلییشلن ریورد نهساهد شد همون دلول ام سردمداران اقلو یرتسن یل اغالنهل‬
‫یراتوبلنی و دغلع میهنند و یل مدرنترین سالحهلی روم ینهل را تجهوز هرد و در‬
‫من ق عنسان نوروهلی دلغظ منلغ خسد میدانند‪ .‬این روند یک نسع سااولساا‬
‫خولی میرهالن و هنرمندان ام سااسی ا رقدرتهل سد اساا ه انگوز اخال‬
‫وضالو و نوز رای دسا یوردن لضی ام رمز و رامهلی استراتژیک در من ق‬
‫سد اساا ها تحقق ینهل مدت مملن وشتری نولم دارد‪ .‬یرااتسنهل یل اغالنهل‬
‫لحن سولس‬ ‫هسشولر لشند‪ ،‬اشهلا و اغرادی ه در طس تلریت ام این مل‬
‫ً‬
‫هراود شااد اند عمدتل دسا نراالند ا رقدرتهلی دهلنخسار و اسااتلملرگر در‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪119‬‬

‫من ق سد اند ه تسسااط ینهل‪ ،‬اغرادی وا ساات و مزدور ام ون این مل تر و یل‬

‫انتهل شاد و اریک قدرت نرست اند‪ .‬ینهل ل نو تحقق اهداچ ا رقدرتهل‬
‫در روس قدرت ساولسی و نظلمی هرسر قرار میگورند‪ .‬ل این عمل ام یک طرچ ل‬
‫سرنسش مل غوسر اغالن ایرتسنا مللمل میشسد و ام دلنب دیگر ل لمیهلی‬
‫سااولساای خولی ملهران و ام قبل رنلم ریزیشااد خسد‪ ،‬این مل ااغالنهلا را‬
‫رعلو دیگر اقسام ساالهن این ساارممون نسعی ام اشااکل تحریک میهنند و در‬
‫دنگ و دشاامنی ل ساالیر مل هل قرار میدهند‪ .‬معم خسدشاالن ی را گلیلسد‬
‫میهنند و نف خسد ملهی میگورند‪ .‬ل این وضاالو دید میشااسد ه ام مل‬
‫یراتسن در ده ریورد شادن اهداچ خسد سسا استفلد هرد اند‪ .‬ینهل منظسر‬
‫دفظ مقلم و دلیگل خسد هر عملی را ه در من ق نف لدارانشلن لشد انجلم‬
‫میدهند‪.‬‬
‫چنالنچ رهبران ل روی رگزید مل انتهل نرااسند و هر مل رهبر خسد را‬
‫ون خسد انتهل نکند و ین رهبر یل رهبری امخلرج تلوون و تحمول شااسد‪ ،‬دون‬
‫شااک در ین هرااسر امودی یوراارغ ‪ ،‬تسساال و وددت نهساهد سد‪ .‬رهبران‬
‫دس ا نراالند ‪ ،‬مل هل را شااکل مرمسمی در دهل نگ میدارند تل یل سااسی‬
‫تمدن نگیارند‪.‬‬
‫خساننادگلن عزیز م ل هسااتند ه چنلنچ هرااسر مل در مقلیساا ل ساالیر‬
‫هرسرهلیی ه در لد سل اخور استقال رسود اند ن تنهل هوچگسن دس یوری‬
‫نداشت اس و دتل داشت هلی این مملک نوز لد غنل رغت اس ‪.‬‬
‫مل هلی هرسر اعم ام یرتسنهل‪ ،‬تلدوکهل‪ ،‬اوم وکهل‪ ،‬هزار هل و‪ ...‬هسشولر‬
‫و یگل لشاند اگر سولس هلیی ه تل دل دریلن داشت اس در ییند نوز دین‬
‫منسا ادام یودا هند ساارنسش ا این مل هل لم هم این اس ا ه لمیچ دس ا‬
‫وگالنگالن خساهناد سد و ساارانجلم و علقب مل ةای این خ ی لسااتلنی در‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫تلریکی غرو خساهد رغ و هوچگل مل شلهد للش‪ ،‬ترقی و یوررغ در این هرسر‬
‫نهساهوم سد‪.‬‬
‫رهبران شااسونوساا تراان رروت و قدرت دلول اغرا شااه اای خسد و‬
‫لدارانشالن‪ ،‬ملن وددت مل هلی هراسر میشسند؛ در ون ینهل نفلق و نلامنی‬
‫ایجلد میهنند‪ .‬در نتوج ‪ ،‬دنلمی ین ا تدا متسد مل یراتسن و لد ن وب سلیر‬
‫مل هل میشسد‪.‬‬
‫لید هسشولر سد اگر دس وگلنگلن در هرسر همچنلن درام لشد‪ ،‬سردمداران‬
‫شااسونوساا و سااتمگران ههن د لم هم غالملن مرخرید ا رقدرتهلی دهلن‬
‫خساهناد سد و ملا همچنالن ذلول ینهل لقی خساهد ملند‪ .‬لیا لید ل اسااتقرار‬
‫دکسم غدرا شاگردهلی سولسی ینهل خلتم داد شسد و را سسی وددت‬
‫مل هل‪ ،‬ترقی و یوررغ گرسد شسد تل سللدت ن وب هرسر مل رسد‪.‬‬
‫مسضااسع دیگر این اس ا ه لرااکرهراایهل و اشااال ساارممونهل ام دلنب‬
‫ا رقدرتهلی مملن در طس تلریت میلد اتفلق اغتلد اس ا امل تحمول نلم و نراالن‬
‫قسم غلتش ر سر هرسرهلی استلملرشد واق نرد اس ‪ .‬طسر مثل ‪ ،‬ل رشل یک‬
‫تسرکتبلر سد در ساارممونهلی یهنلور هندوسااتلن و اغالنسااتلن غللی ه مرهز ین‬
‫دهلی سد اس نظلم شلهنرلهی زرگی را نولن گیاشت سد ه وشتر ام دو قرن‬
‫دوام یورد‪ .‬الالو ل ر ام غرغلن سد ه یکی ام اقسام اوم وکهلی امرومی اس ‪.‬‬
‫او اختولردار یک امپراتسری زر سد‪ .‬ل رشاال و نسادگلن او هرگز هندوسااتلن و‬
‫تسا ین اساام تسرهی و یل اساام ادداد خسد را در خ ای ه قلمرو خسد ینهل سد‬
‫تحموال نکردناد‪ .‬مگر اینها مردم نلهلی تلریهی ه ایراالن ساالخت اند یلد‬
‫میهنند ولی ل ر اسملی تلریهی محالت درم میگیاش اگر تاوور اسم‬
‫محالت مبلدرت میهرد اقتدار المم را داشاا امل سااولساا هلی وی راساالس‬
‫عدال ادتملعی و ادترام لورهلی دینی و ملی مردم سد‪ .‬خساست هل و لورهلی‬
‫ردق مردم و هسیا هلی ملی ینهل را نفی نمیهرد‪ .‬امل رعکس ین سااردمداران‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫دل طلب شاسونوسا نوز ام ین طرچ ساردد اغالنستلن هنسنی رخلست ‪ ،‬هملنند‬
‫ل رشال اغالنستلن هنسنی را اشال هرد اند و نلم ددشلن را در این من ق لستلنی‬
‫ایریلنل – خراساالنا رب و تحمول هرد اند‪ .‬وشتر ام دو قرن اساا ه دکسم‬
‫ایرالن ر سر مردم مظلسم این من ق ل انساع ظلمهل ادام دارد‪ .‬در طس این مدت‬
‫ینقدر هلم اغالن ااغلغن ا ر سر مل هلی سمی این منلطق تحمول شد اس ه‬
‫دیگر این مل هل یتفلوت شد اند‪ .‬دتل خسیرتن خسیش را غرامسش هرد اند‪ .‬این‬
‫یک واقلو اس شلید یلدیوری وقلی تلت گیشت رای قدرتمندان دلهم دریور‬
‫لشاد‪ .‬وقتی یرد ام روی دقلیق رداشات میشاسد رای ینهل خسشلیند نوس امل‬
‫ً‬
‫لید دقوق هل و واقلو هل تن دردهند‪ .‬طبلل رام مسغقو مردم در یگلهی ینهل‬
‫ام واقلو هلساا ‪ .‬دکلم امروم ه ادعلی دمسهراساای دارند لید این واقلو را‬
‫پییرند و دق و دقسق مردم این خ را اعلد هنند‪.‬‬
‫قل ل ذهر اسا ساردمداران شسونوس و ستمگران ههن د در طس دکسم‬
‫خسد مردم هراسر اغالنساتلن دز ام ویرانی و نسالهری‪ ،‬ظلم و ستم و استبداد‬
‫هوچ هلری را تلهنسن انجلم نداد اند ه لعث اغتهلر خسد و یل اغتهلر هرسر لشد‪.‬‬
‫غکرشاالن در دفظ قدرت و دلهمو ر ساار مل هلی مظلسم این ساارممون سد‬
‫اسا ‪ .‬هر شال یل سردمدار شسونوس و ستمگر ینچ گنجون هلی تلریهی ه در‬
‫این هراسر ودسد داشا تل دلیی ه تسانستند ویران هردند و یتش هرودند ویل‬
‫اینها تاوور نالم دادناد‪ .‬ام دملا میتسان ا تهریب یرلر تلریهی و سااسماندن‬
‫هتل هلی تلریهی و علمی این خ در مملن نلدر غدار و یسر ین ظلهرشل اشلر‬
‫هرد‪ .‬همچنالن در دکسما م لقاللنالن و تاکملتی طاللبلن ام دلنب یمریکل و‬
‫متحادانش دمالیا و همک مللی و نظلمی میشاادند‪ .‬طللبلن ل درهتی ه در‬
‫من ق انجلم میداد اندارم من ق تبدیل شااد سد ه هم ی مل هلی ساالهن‬
‫هرسر و دتل همسلی هلی همجسار مل را ومنلک هرد سد‪ .‬طللبلن دز ام اغراطگری‬
‫تحمل هلی لمولن را اه تمدن و‬ ‫غلشااوسااتی دساات ورد دیگری نداشاا ‪ .‬دتل ّ‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هسی دیرین این خ را نراالن میدادا نداشااتند‪ .‬منهدمهردن ینهل و د هل اقدام‬

‫دیگر ام ویرانیهلی این ساردمداران شاسونوسا و ستمگران سول د در ر هلی‬
‫تلریت هرااسر رب اس ا ‪ .‬سااسا ایندلس ا ه ییل سااردمداران سااولس ا هلی‬
‫شسونوستی این خ ‪ ،‬ی دات تلریهی و مردم سمی ین وغلدار و ذهنشل خللی ام‬
‫ً‬
‫تل ب خساهد سد‪ .‬طبلل اینطسر نوس ‪ ،‬میرا ام نسع سولس هلی دلری ینهل در‬
‫هرااسر روشاان اس ا ‪ .‬تل مملنی ه هساای یل ملتی نلم تلدوک‪ ،‬اوم وک‪ ،‬هزار ‪،‬‬
‫عر ‪ ،‬یرا یی‪ ،‬تسرهمن و غور مسدسد لشد سولس ینهل دین منسا ل خ ل‬
‫تنگنظری و تل ااب ادام خساهد یلغ ‪ .‬ولی این دیگر یک خسا و خول و دور‬
‫ام امکلن اساا ‪ ،‬میرا دهلن هنسنی‪ ،‬دهلن مملن امور عبدالردمن خلن ساافلک و‬
‫طللبلن یغرهنگ نوس ‪ .‬دز اینه سولس مداران و سردمداران شسونوس هم‬
‫مل هلیی را ه در این هرااسر ودسد دارند لید رساامو راانلسااند دق و‬
‫دقسق و هسی ملیشاالن ادترام گیارند‪ ،‬چلر ی دیگری ندارند؛ لید رای هم‬
‫مل هلی سلهن هرسر‪ ،‬ل نلم و نرلن‪ ،‬دق و دقسق قلیل شسند چ سل ل این شوس‬
‫مل هل تسانند در یک غضلی همزیستی مسللم یموز ل شراه واقلی و دقوقی‬
‫دس هم دهند و هرسری را ه در‬ ‫ان غریب و نورنگهلی هموراگیا دس‬
‫مساور نل سدی اسا ادول هنند و این هرسر ل تمدن گیشت اش دو لر ادول شسد و‬
‫دلی خسد را در من ق لمیل د‪.‬‬
‫اهنسن هم ساولسا مداران و سردمداران غلشوس و شسونوس ل اندیر هلی‬
‫شااسم خسد ق ااد ادغالم هم مل هل تح نلم «اغالن» را دارند تالش ینهل در‬
‫یهسی هردن سلیر مل هلی سلهن ل ددی در دریلن اس ل این روش خسد‬
‫میخساهند دو لر الن ویرانی دیگری را ل یک سااولس ا ددید و مبتنی رخفقلن‬
‫عملی هنند‪ .‬امروم هم مل هل این غریبهل را میشانلسند و میدانند ه اینگسن‬
‫نورنگهل و سولس هل ام قبل تنظوم شد اس و مسرد یییرش مردم قرار نمیگورد‪.‬‬
‫امل لید هسشااولر سد تالش و مبلرم همچنلن ادام دارد هم اهنسن نلم هسچیهل و‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪118‬‬

‫یل نلم خلنساد مهلدر و یسرینل ل یالن و رنلم ددید دق داد شد اس تل در‬
‫ساارممونهالی هزار هال‪ ،‬اوم واکهال و تالدواکهال الم هم ال یوروی ام هملن‬
‫سااولس ا هلی شااو لنی و ام قبل طرادیشااد خسد دو لر شااکلی ام اشااکل‬
‫اقسامشاالن را دل دل هنند و لد ل اعمل غراالر و مور‪ ،‬مردم سمی محالت را ام‬
‫خلن و هلشالن شلن طرد و یوار هنند و امالک ینهل را لر دیگر اشال و ت لدب‬
‫هنند‪ .‬البت این ساولس هل خولی میرهلن و در عون دل خرسن یموز اس ‪ .‬یرام‪،‬‬
‫یرام یوش میروند‪ .‬البت دورنملی ام یوش تلوونشد را رای خسد ترسوم هرد اند‬
‫مثل ی ند میملند ه یهست یهست ام میر ممون لال مییید و نفسگور میشسد‬
‫و لالخر مندگی را نوستی میهرلند‪.‬‬
‫دیگر ملا هالی هزار ‪ ،‬تالدوک‪ ،‬اوم وک‪ ،‬عر هل‪ ،‬تسرهمنهل‪ ،‬یراا ییهل‪،‬‬
‫نسرساتلنیهل‪ ،‬هندوهل‪ ،‬ایملقهل و قز لشهلی سالهن هرسر غهمود اند ه خ ر‬
‫زرگی هسی هم اینهل را تهدید میهند و نل سدی ا دی خساهد رد‪.‬‬
‫یرااتسنهل ااغالنهلا هملنند ساالیر مل هلی این هرااسر ل غرور و غورت و‬
‫لورهلی لاحوش‪ ،‬شاجلعلن وغلدار عهد هستند امل سولس مداران ینهل ام این‬
‫خ ال و ام نوروی انسالنی و ادسالسالت ملیشالن نف خسد ساسا اسااتفلد‬
‫میهنند و در دقوق سارنسشا این مل را میر ساسا رد اند‪ .‬ساولس مداران‬
‫استلملرگر لداق این مل را در نظر نگرغت اند لد ام رسودن قدرت تسدهی‬
‫مندگی ادتملعی این مل نکرد اند و تسد ندارند ه هملنند سولری ام اقرلر‬
‫دلمل در غقر مندگی میهنند‪.‬‬
‫اهنسن مل هل یمادی انساالنهل لور دارند و اندیراامندان و دس ا اندرهلران‬
‫سااولساا دهلن نس نوز این عقود اسااتسار هسااتند‪ .‬ایدئسلس ی مل این اساا‬
‫انسلنهلیی ه در هر ی ممون مندگی میهنند لید ل هم را ر و ملنند اعضلی یک‬
‫خلنساد لشااند‪ .‬رومی را در انتظلر داریم ه دیگر نل را ریهل و تبلو هل در ون‬
‫هراسرهلی دهلن نبلشاد مرمهلی دوساتلن ل للش سراسری دور ام تل ب‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫روی ممون قرار راسد‪ .‬ممون منز گل مرترک هم انسلنهلس هر نق ین خلن‬

‫راار اساا ‪ .‬انساالنهل لید تسانند در هر دلیی ه دوساا دارند مندگی هنند‪.‬‬
‫دول هل مثظف تأمون ملورا و هلر ینهل هستند تل دهلن هس لید هم ی‬
‫دساا یوردهل و هم خدملت علمالمنفل در اختولر هم ی انساالنهل قرار گورد‪.‬‬
‫دیگر لور هوچهس تسهون نرسد؛ مردم دق قضلوت یماد داشت لشند و ینچ در‬
‫دد درک خسد دارند و ین ملتقد هساتند ادترام گیاشات شاسد دیگر شاامرورهل‬
‫خلطر عقود هل و نژادیرساتیهل ر یکدیگر هرود نرسد‪« .‬من ق» دلیگزین‬
‫«شامرور» و «سالح» شسد‪ ،‬دق دیگران تجلوم نرسد دق هم ی مل هل اعلد‬
‫شاسد و دهلن در ییند یک غدرا دمسهراسای واقلی رساد‪ ،‬ل ترریک مسلعی‬
‫هم مل هلی دهلن‪ ،‬هر ممون ه خلن مرااترک انساالنهل اس ا ی لد شااسد و ام‬
‫مزایلی ین هم انسلنهل طسر یکسلن استفلد هنند‪.‬‬
‫مل انسالنهلی سالهن هراسر خسد اعم ام تلدوک‪ ،‬تسرهمن‪ ،‬یر یی‪ ،‬اوم وک‪،‬‬
‫یراتسن ااغالنا‪ ،‬هزار ‪ ،‬عر ‪ ،‬نسرساتلنی‪ ،‬هندو و ساالیر مل هلی سلهن در این‬
‫خ لستلنی متحد و همیوملن هستوم تل تل بهل و نل لوریهل را هنلر گیاریم و‬
‫ل وددت و اتفلق ملی ر علو نل را ریهل مبلرم هنوم تل تل ااب و ع بو را ه‬
‫ساردمداران دکسم ‪ ،‬روشتکملتی را نلم اغالنوسم ااغالن مل ا گسترد اند‬
‫یلری خدا رچونوم‪ .‬لید مردم ساالهن این هرااسر دق داد شااسد و مردم ام دق‬
‫مسلم خسد رخسردار شسند‪ .‬دیگر در این هرسر استبداد دکسم نکند‪ ،‬تل ب و‬
‫شکنج رودی هوچ هسی را تهدید نکند‪ ،‬للش و مسلوات یلیدار علید مردم شسد‪.‬‬
‫در این اواخر سارولاداهلی دقطلبی ام هر نق هرااسر لند شااد اس و‬
‫تلدادی ام ادزا و روشانغکران همعقود هساتند ه رسودن للش و عدال‬
‫ادتملعی ام طریق اساتقرار دول غدرالوسام موساار اسا ‪ .‬دید شسد ه سوستم‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪115‬‬

‫غدرالوسم چ شوس ای دردهل را ه سل هل دامنگور مل هلی مظلسم مل سد اس‬

‫التولم می هرد و چگسن را هلی رسودن یرملن مل هل را ارمالن مییورد‪.11‬‬

‫‪ .12‬شارق‪ ،‬بهرالدین‪ ،‬فدرالیسم و افغانستان‪ ،‬صص ‪.44-64‬‬

 ‫پیدایش قبایل افغان(پشتون) در خراسان افغانستان‬
‫ام شاگفتیهلی تلریت خراسلن زر ‪ ،‬یکی هم ورود تدریجی قبول هلی یرتسن‬
‫در اسلس منلسبلت تنگلتنگ عرور ای وقبولسی و را یلغتن ینهل سل سولسی‬
‫در تلریت ملللار ین در قرن هجدهم موالدی می لشد‪ .‬ین گسن ه منل تلریهی‬
‫اذعلن میدارند‪ ،‬دضااسر ادتملعی‪ ،‬غرهنگی وتلریهی این قبلیل در مولن د هل قسم‬
‫وقبول دیگر در سر ممون خراسلن زر یوش ام قرنهل چهلردهم وشلنزدهم قس‬
‫ادرساای مسر عر هم رناگ دلس میهناد‪ .‬راساالس رخدادهلی ادتملعی‬
‫وتالریهی رای اولون لر دلهمو ینهل درین داراغول در یی رقل هلی من قسی‬
‫دول هلی همساالی ویلیلن اقتدار نلدر اغراالر خراساالنی شااکل گرغ ‪ .‬ل تسد‬
‫نالهم خسانیهلی تلریهی در ممون تکلمل ادتملعی در مسدسدی نظلمی قبولسی‬
‫مساالط در مولن ایراالن‪ ،‬ل دسااتول ی اقتدار دولتی در قندهلر در ساال ‪۰۹۳۹‬‬
‫موالدی در یی دمالت ادمد شال ا دالی مسسس اقتدار دودملنی ینهل در یهنلی‬
‫قبض نمسدن دلهمو هلی سولسی محلی وادمل قدرت‬ ‫هندو خراسلن‪ ،‬دس‬
‫رمساکسنلن و طسایف هم دسار ه سل هل و سد قبل ام ینهل ام مردل منلسبلت‬
‫مند گی قبول ای گیشات اند؛ مدند و ل قرار گرغتن در مسند قدرت و هلر گوری‬
‫خ االیل وساالوق هلی قبولسی ن ساا هل وچللشهلی ادتملعی‪ ،‬اقت االدی‬
‫وغرهنگی را روی اقسام همزیسا وهم دسارشلن مسبب گردیدند‪ .‬ل این ترکول‬
‫هراسری نلم اغالنسااتلن ل یک نسع دلهمو ساتوز گران دنگ ساالالر قبولسی‬
‫وانالرشااوساام نالشاای ام مجمسع تضاالدهلی قبولسی و دود ملنی سااالطون و‬
‫سرداراناسدومایی‪ ،‬لرهزایهل ومحمد مایی هلا یل لحن قدرت وتلریت گیاشت‬
 ‫‪ | 118‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬
‫ً‬
‫اساا ‪ .‬نا ریالیا تکالمال تالریهی و دساا یوردهل وهلرهرد غرهنگی ه غللبل‬
‫دودملنهلی دیگر دول سلم را لحن تلریت یورد اس ‪.‬‬
‫یروغوسااسر مسرگنسااترن در مسرد منراالی قبالیال اغاالن نسشااتا اساا ‪:‬‬
‫یکتسهی ااولون را تسسط هردودت هلر رغت ا یکی ام یلمد قبول یریلیی سد ه ام‬
‫دنس دشاا هلی یسااولی مولن دره هرد ‪ ،‬ساالساال هندوهش را عبسر و در‬
‫دامن هلی هس هلی سلوملن دلیگزین شدند‪ .‬طبق اسنلد تلریهی ه خسد مسرخون‬
‫اغالنایرتسنا ارائ هرد اند‪ ،‬اغالنهل ا تدا در نسادی غسر هنسنی وغر ین سلهن‬
‫ً‬
‫شد و لدا نسادی دنس رغت اند چسن این طلئف ام لدم قتل وغلرت ه‬
‫الن ر ل لی هلدانی ام ممللک شلم و و المقدس دالی وطن گردید و دبل‬
‫غسر رسود و در دسار مردم غسر ه ام نسل ضحلک تلم سد اند‪ ،‬سکسن اختولر‬
‫هرد اند‪ .‬مرور ایلم غرق غسری دلوفی و رادری اغلغن اختولر نمسد نوکی و دی‬
‫ترویج امدواج وغور ل اغلغن گرت ملروچ اغلغن شدند‪.‬‬
‫مسرخون اساارائولی عقود دارند‪ :‬دضاارت مسساایاعا دون خروج ام م اار‬
‫لدوماد قبول ام نی اسرائول خلرج شد و در غلس ون مسکن گزین شدند ه این‬
‫دوماد قبولا نی اساارائوال نلمهلی ا نولمن‪ ،‬رو ون‪ ،‬الوی‪ ،‬یهسدا‪ ،‬دلد‪ ،‬اشااور‪،‬‬
‫م سلسن‪ ،‬سالعر‪ ،‬یسسف‪ ،‬نفتللی‪ ،‬دان وشملسنا یلد میگردیدند‪ ،‬و امین دمل دو‬
‫ً‬
‫قبول ینهل ا نولمن ویهسداا در دنس غلس ون دل جل گردیدند ه لدا ام ین دل‬
‫منلطق دیگر مهلدر شدند و نلم قبلیل گمرد یهسدی مسمی گردیدند‪.‬‬
‫الور دیگر ین اساا ها اغالن ام لفظ اغلغن یل اغان ه ام دودملن نی‬
‫اسرائول می لشد گرغت شد اس ‪ .‬مسن استسرات الفنستسن در ممون مینسیسد‪:‬‬
‫راسلس این عقود ینلن ام دودملن اغالن‪ ،‬یسرامول ‪ Irmia‬یل رهولن ‪Berkia‬ا رخولا‬
‫یسرسلئس ‪ Saul‬یلدشل نی اسرائول اند‪ ،‬وهم تلریتهلی این مل ام موثلقهلی‬
‫یهسد‪ ،‬ام ا راهوم تل رومگلر اسلرت یغلم میگردد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪119‬‬

‫در هتل مقدس تسرات ام شالوو اسالئس ا منحوث اولون یلدشل یهسدی در‬
‫سارممون غلسا ون نلم رد شد اس ‪ .‬درهتل نژاد نلم اغالن نوز لهمی تفلوت‬
‫میخسانوم‪ :‬وراقم مهزن اغاالنی این طالئفا را ام اوالد اغانا نالم یساارارمول‪،‬‬
‫یساریرمولساپ دارقراسن دضارت سالوملناعا رساابول خسد تراشی رب ومقلم‬
‫گزیدند شالن را یس ام استوالی ه الن ر ر و المقدس وانترلر نی اسرائول‬
‫ام ین دل در هس غسر وغوروم هس ودبل خراسلن‪ ،‬مرتسم وام اوالد قوس ا ن عو‬
‫ه یکی ام ینهل اس ‪ ،‬ذهر هرد اس‬
‫درهتل مهزن اغالنی ه در قرن هفتم تألوف گردید اس ‪ ،‬یمد اس ه‬
‫دد اعلی یرتسنهل شه ی نلم اغالن سد ه در عهد داوود نبیاعا موزیس ‪.‬‬
‫اغالن درهنگلم یراگند گی ونساال هراای یهسدیلن‪ ،‬ل اوالد خسد دبل غسر ینل‬
‫رد ‪ ،‬در ین دل اقلم گزید‪ .‬یس ام اعالن دین مبون اسالم‪ ،‬رئوس این طلئف ه‬
‫قوس نلم داشا ‪ .‬دین ددید را یییرغ و در را نرر وتبلوغ ین دهلد یرداخ ‪.‬‬
‫قوس مملنی ه مدین رغ تسسااط خللد ن ولود سااردار ملروچ عر ه ل او‬
‫وا ستگی قسمی داش ‪ ،‬دضسریولمبر زر اسالمااا مررچ گردید‪ .‬دضرت‬
‫یولمبرااا نلم او را عبدالرشود تبدیل نمسد و عل خدملتش در را اسالم‬
‫او را یتهلن ه مسدب این روای در ملنی تور چسپ میرین هرتی می لشد‪،‬‬
‫ملقاب ساالخ امل دراین ه یهتسن و یتهلن هملن یرااتسن میدانند‪ .‬هتب‬
‫تلریهی چسن اغالنسااتلن در ینج قرن اخور و تلریت تحلولی اغالنسااتلن ل این‬
‫مساائل اشاالر دارند ه یتهلن یکی ام رادران گمرااد یکی ام قبول هلی یهسدی‬
‫سد اساا ‪ .‬این نالم در منال اولو اسااالمی چسن ددود اللللم‪،‬یرلر ا سریحلن‬
‫ورونی‪ ،‬غردوساای‪ ،‬وهقی‪ ،‬منهلج السااراج دسمدلنی‪ ،‬تلریتنلم هرات وغور‬
‫اغالن و اوغلن دریمد ودر شاانلخ ین تف ااوالتی ودسد دارد مبنی ر این ه ‪،‬‬
‫اغالن نلم یکی ام یسران سلم اسلو ا یهسدی االلل سد اس ‪.‬‬
 ‫‪ | 181‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫البتا ی نوالم ام اربلت خساهد سد ه منظسر ام هلم اغالن همون یرااتسن‬

‫اسا ه اغالن شانلسالن هر دو نلم را مترادچ خساند اند‪ .‬هلنی شلهر یروهرگر‬
‫عر در رسلل اغالنستلن ومحمسد شلهر درمسرد اغالن غکر مرل ای دارد‪ ،‬امل‬
‫عس نلم داوود یولمبر درهم یوسندی ریر ا ای این قسم‪ ،‬نلم یلقس یولمبر را هلر‬
‫رد اسا منظسر امهلم اغالنستلن سرممون مردم اغالن اس وا اغالن م ل ق‬
‫ین چ ه ملروچ شاد ومردم نسل اندر نسل نقل ین علدت هرد اند‪ ،‬منسس‬
‫نلم شاه ی اس ه اغالنل نلم داش ‪ .‬او ه نساد نولمون غرمند یلقس اعا‬
‫سد اسا ‪ ،‬همرا ل چهل تن ام غرمندان خسیش‪ ،‬در رومگلری ه غرلر وغمهل ر‬
‫نی اسرائول چور شد سد سم شرق هجرت هرد‪ ،‬ودر من ق شرقی سرممون‬
‫غلرس متسطن شاد‪ ،‬وسلهنون غللی این سرممون ادعل دارند ه نسل هملن نولمون‬
‫هستند واغسلن هل و روایلت واسلطور شلن نوز مسئود این گفت اس ‪.‬‬
‫عتبی مسر عر درتالریت یمنوی اغاالن را ملر نلم اوغلن میشااملرد‪،‬‬
‫گفت میشاسد ه اغالن یل اوغلن در دنگهلی نسال هری ه الن ر را رادران‬
‫خسد ام اس ارائول غرار هرد در دامن هس هلی ه نلم قبول او ساالم ‪ ،‬ساالئس و‬
‫ً‬
‫لدا سلوملن ملروچ گردید ‪ ،‬مند گی دون و هس نرونی را اختولر هرد‪.‬‬
‫درمسرد منراال قسمی یرااتسنهال نظری دیگری هم ودسد دارد ه میلد مولن‬
‫گیاشات نرد اس ‪ .‬دردللی ه تبلرشنلسلن یرتسنهل را دللل یموزش چندین‬
‫گرو قسمی ام نژادهلی هندو ارویلیی در طس تلریت میدانند‪ ،‬ینلن نسب شلن را‬
‫قوس یکی ام الحل دضرت محمدااا یولمبر اسالم میرسلنند و دین ترتوب‬
‫خسد را ام نژاد سااالمی تلقی میهنناد ا گساهی اساانالد تالریهی دضاارت‬
‫یولمبراسالمااا نلم قوس را عبدالرشود رگرداند‪ ،‬وام ین یس قوس عبدالرشود‬
‫مرااهسر گردید‪ .‬تل دلیی ه مللسم اس ا ه هلم اغالن لر او در سااد شااراام‬
‫موالدی تسسااط منجم هندی وره مهور درهتل هلرت سااوم هل ذهرشااد‬
‫اس ‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪181‬‬

‫در دور اسالمی هتل ددود اللللم من المررق الی المار ام قسمی نلم‬
‫اغالن نلم رد و محل مندگی ینلن را درضاامن رشاامردن شااهرهلی هندوسااتلن‬
‫دسالی ورونی در قلنسن مسلسدی یورد‬ ‫درشهر سس در ددود اللللم‪ ،‬نهس‬
‫اس ه دردلد گردیز تل ملتلن‪ ،‬یس ام گردیز غرمل یل یرمل واق اس ؛ انی نلدو‬
‫نلم مردم تلدوک ه در ین مند گی میهنند‪ ،‬شهرت یلغت اس و در هنلر دلد ای‬
‫ه ام غزنون نس یلنی من ق سااندمی رود‪ ،‬واق شااد اساا ‪ .‬غرمل نگهرا‬
‫تحریر ل ر نارا نس و سرممون اغالنلن دردنس هل ل واق اند‪.‬‬
‫نظر تلریفی ه ام خراسلن شرقی دارد‪ ،‬یرلور و تسا ین درین ددود شلمل‬
‫اسا ‪ :‬نلدوتی اسا ه شاارق وی هندوسااتلن اسا ‪ ،‬ودنس وی ول لن سااند‬
‫و ول لن هرملن وشامل وی ددود غردساتلن و گسمگلن وتهلرستلن تلریت یمونی‬
‫هم ضاامن محلر لت ساال لن محمسد ام اغالنلن ومحل سااکسن ینلن در اطراچ‬
‫هس هلی سلوملن در هند نلم رد اس ‪ .‬ا سریحلن در هتل تحقوق ملللهند نسشت‬
‫اسا ‪ :‬قبلیل اغالن در هس هلی غر هندوستلن سر می ردند وتل ددود رود‬
‫خلن ساند مورساند هس هلی سالوملن در محل سس دو شلخ شرقی وغر ی‬
‫تقساوم میشاسد‪ ،‬سس شلخ غر ی ین اس ه در مملن دلضر قبول و میر در ین‬
‫دل سااکسن دارند‪ .‬مسلف تلریتنلم هرات سااوفی هروی در قرن هرااتم هجری‬
‫ساارممون مولن سااردد قندهلر غللی تل رود سااند را اغالنسااتلن خساند اسا ‪ ،‬امل‬
‫وراترین محقوقون نهستون هلنسن ظهسر و شنلسلیی یرتسنهل را هس هلی سلوملن‬
‫در شامل غر ی یلهستلن هنسنی در مرهزی شهرمستنگ ارائ نمسد اند‪ .‬منلطق‬
‫شامل هس سلوملن شلمل نسادی اطراچ یرلور درین نلم گیاری اغالنستلن شلمل‬
‫نوس ا چنلن ه منل خبر میدهند اغالنلن در اواسااط قرن یلنزدهم ل این منلطق‬
‫دسا یلغت اند‪ .‬در یلد داش هلی منل غسق نلم گیاری اغالنستلن رسمی نبسد و‬
‫در اساانلد تلریهی وداراغولیی ع اار ماس هلی هسرگسنی هند چسن یئون اهبری‬
‫ه تسضاوحلتی یورامسن قلمرو ساولسی ینهل ودسد دارد‪ ،‬چنون اسمی مالدظ‬
 ‫‪ | 181‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫نمی رسااد؛ در تلریت غرشاات نلم اغالنسااتلن را ام م لن مردم هل ل وخلج دلی‬

‫هسهساتلن‪ ،‬ه هملنل محل میسا اغالنلن در هس هلی سلوملن لشد هلر گرغت‬
‫اساا ‪ .‬قس تلریت ساال لنی اغالنهل رای اولون لر ادلم شاالهر مورماا ام‬
‫امرای تومسریا در اطراچ قندهلر سلهن شدند‪.‬‬
‫رخی اممنل وشه و هل چسن دمل الدین عقود ر ین دارند‪ .‬ه اغالن‬
‫یک هلم غلرسی اس ه ملنی نلل وماری را میرسلند‪ .‬مردملن غلرس ینهل را‬
‫اغالن نلمود اند‪ ،‬وعلتش را این مودانند ه در ارنلی اسااورشاادن دساا ه‬
‫الن اارنلل وغریلد مینمسدند‪ ،‬نلل وغریلد را در غلرساای اغالن گسیند؛ گسیندگلن‬
‫عسام م لن غلرساای ینهل را اوغلن خ ل می نملیند ومردم هندوسااتلن ینهل را‬
‫ینهلن مینلمند‪ ،‬هراای ام قبلیل اغالنی ه در قندهلر میس ا میهنند‪ ،‬خسد را‬
‫یرتسن و یرتلن مینلمند‪.‬‬
‫هلملت یرااتس و یرااتسن ه اغالنهل م لن و قسم خسد اطالق مینملیند تل‬
‫سااد هفادهم تنهال در محلور م لنی ون مردم ملمس سد و در یرلر هتبی نظر‬
‫ً‬
‫نرسااود اس ا ‪ ،‬هم چنلن هلم یتهلن ه غللبل شااکل هندی هلم یرااتلن دم‬
‫یراتسن می ل شاد و در نوم قلر هند مروج اسا ‪ .‬نوز در یرلر مکتس گیشت دید‬
‫نرااد و ا دلی ین هملن هلم اغالن هلر رغت اساا ‪ .‬هرچند لضاای ام‬
‫مسرخون هلم اغالن را عنسان یرااتسنهلی غر ی دانساات اند‪ ،‬ه در ددود هرات‬
‫وقندهلر ساکسن دارند‪ ،‬وهلم یراتسن را درمسرد قبلیل منلطق هسهستلنی سردد‬
‫مولن اغالنسااتلن ویلهسااتلن هلر رد اند‪ ،‬ه نظر یگلهلن چنون تقسااوم ندی‬
‫نولد علمی ندارد‪ .‬میرا ام مملن وارد شادن م لن یرتس مردل هتل وخط هلم‬
‫اغالن و یرتسن در یرلر نسیسند گلن وشلعران این قسم در ترادچ هم هلر رغت اند‪.‬‬
‫ه غلرسی م لنلن تل هنسم هلم اغالن را درمسرد ایرلن استفلد میهنند‪.‬‬
‫درتلریت هرات اغالن هل یخرین دساات مهلدرین هتلسی قسمی خراساالن‬
‫هستند‪ .‬متسن غلرسی دور او اسالمی دضسر ینلن را در دساشی شرقی اغالنستلن‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪188‬‬

‫هنسنی مللسمالت داد اند‪ .‬قس تلریتنلم هرات تل یغلم ده سااسم قرن هرااتم‬
‫هجری قمری اغاالنهال ام ساالد اغالنسااتلن تلریهی دلنب خراساالن یلنی‬
‫اغالنستلن هنسنی گسترش نولغت سدند‪.‬‬
‫ساوفی هروی شاهرهل‪ ،‬محالت و قالع ذیل را درمحدود اغالنستلن رشمرد‬
‫اساا ؛ مسااتنگایلیته اغالنسااتلنا ههورا‪ ،‬دوهی‪ ،‬ساالدی‪ ،‬توری‪ ،‬خلسااک‪،‬‬
‫دلو ادرا نا محل اقلم قسمی سااسرنل سااروانی یل سااتریلنی هنکلن ونهران‬
‫درهفتلد غرسهی دنس دوهی قلضی گهلر واق در غر هس هلی سلوملن مهتر یل‬
‫هس سول ترکول هنند دیسار غر ی رود سند‪.‬‬
‫ً‬
‫منل عر ی یراتسنهل را سلوملن میخسانند ه ود تسمو ین مسلمل ام محل‬
‫سااکسن او این قسم درهس هلی ساالوملن منراال میگورد‪ .‬نظری ساالوملنی سدن‬
‫اغاالنهال ها در قادیم ترین تساریت ملنند تلریت خلن دهلن یل مهزن اغالنی‬
‫تللوف خساد نلم الل هروی ن خساد دبوب الل درج اس ا و در ون اقسام‬
‫اغالن طرغداران میلدی دارد‪ .‬هم ادمد شل وهم مملن شل خسد را سلوملنی خساند‬
‫اند و مملن شل در نلم ای سل لن ترهو یس ام نلم خسد هلم سلوملنی را یورد و‬
‫ام امور شااورعلی خالن تال امرای لادی ال این عقود یلی ند سدن اند‪ .‬ام وقلی‬
‫تلریهی چوزی ه دللب تسد ساردار ادمد شال خلن و میر در لر اغالنستلن در‬
‫دجالم گردیاد سد‪ ،‬یکی عملرت دلدی خلن اغالن سد‪ .‬یلونی هتوب ای ه در‬
‫دلدی خلن قدیم ملروچ ر لط ساالوملنی واق در مک ملظم سد اس ا و‬
‫ین یلدی ام هلرنلم هلی شاالن دارد یلدشاال ملروچ اغالنسااتلن ادمد شاال درانی‬
‫میدهد‪.‬‬
‫این ر لط امر شالهنرل درانی در لد مقدس محلی اعملر گردید و در ین‬
‫درانی وغور درانی هراغالنی ه وارد گردد‪ .‬دون هرای دتی یسم الحرر سلهن شد‬
‫میتساند‪ .‬ودر ین دو تن درانی نسرمایی نلمهلی دلدی محرا دیندار خلن درانی‬
‫نسرمایی و دلدی عبدالکریم خلن درانی لرهزایی خدم تسظوف شد اند‪.‬‬
 ‫‪ | 181‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دریلن ام ون رغتن نظلم همسن اولو اغالنهل وتراکل طبقلت هم ستوز دلمل‬
‫غوسدالی ام قرن ساوزد تل چهلرد موالدی دین ساس گسن یشکلر تبلرم هرد ‪ ،‬ه‬
‫نل را ری ددی نلشاای ام این انکراالغلت نزد قبلیل دداگلن یرااتسن ام ویژگیهلی‬
‫روند میهسر اس ‪.‬‬
‫گساترش ودل جلیی اغالنهل در شارق اغالنستلن هنسنی ل دسادن دور ماس‬
‫وامورتومسر یوسند مییل ند‪ ،‬ل این ه ماس هل تسهور هندوستلن نپرداخت اند‪ ،‬امل‬
‫تل دنلح راس رود سند وینجل غر ی یوش رغتند و دنگ ل هندوهل یرداختند‪.‬‬
‫این منلطق در طس قرون سوزد وا تدای قرن چهلردهم مودان نبردهلی طسالنی‬
‫مولن غرملن روایلن ماس وسالطون دهلی مبد گرت سد‪.‬‬
‫ارر رخدادهلی استوالگران غسق من ق نولد تمدنی مراعتی درچلر ضلف‬
‫ونلتسانی گردید و دیگرن تسانسا ی لدی شهرهل‪ ،‬رونق اقت لد وتجلرت را شوس‬
‫گیشات متسغر سالمد‪ .‬ممونهلی المزروع ت رچ قبلیل خلن دوش ومللدار و‬
‫هسچی یراتسن در یمد‪ ،‬ینهل ل ادلم یل ی ادلم مللکلن اللی این سر ممونهل ه‬
‫ً‬
‫ت رچ ردند‪.‬‬ ‫اسلسل تلدوکلن سدند دس‬
‫ایگسرموهلئولسیچ ریساانر مینسیسااد‪ :‬ممونهلی همسار تهلو شااد درقرون‬
‫سااوزد تال هفاد ه اهللی سمی یلنی تلدوکلن ین را در دامن هلی شاامل غر ی‬
‫ً‬
‫هس هلی سلوملن واقسام مهتلف هندی در قسم دنس شرقی همون دبل هلمال‬
‫ً‬
‫یل قسمل ترک نمسدند تدریج تسسط اغلغن اشال شدند‬
‫ررسیهلی دسادن خراسلن میرسلنند ه مهلدرتهلی گسترد تر یرتسنهل‬
‫ام دامن هلی هس سالوملن مقلرن هجسم ماسالن و لرااکرهریهلی امورتومسر‬
‫دلنب خراساالن ورااتر گردید اساا ‪ .‬این واقلو دکلی ام ین دارد ه در ارر‬
‫غلرت گری وهراتلر سول ماس اهثر دهقلنلن و ممون داران خراسلن مثل ستسن‬
‫غقرات دالملا ومرااتالون امسر هراالورمی ام ون رغت اند ومنلطق مسااکسنی‬
‫ودلیدادهلی مراعتی ایرالن روی ساکن ددید خللی گردید اس ‪ .‬یرتسنهل ام‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪185‬‬

‫این ممونهلی خرااکود و لیر شااد در ا تدا دوث چراگل و لد تر شااکل‬

‫ممونهلی مراعتی ومسکسنی خسد استفلد هرد ودر ینهل متسطن شد اند‪.‬‬
‫یس ام نسشات هلی ساوفی هروی در تلریتنلم هرات نلم یراتسنهل ورتر در‬
‫ً‬
‫یرلر مسرخلن لدی دید شد ‪ ،‬مه سلل مملنی ه این طلیف ام هس هلی سلوملن‬
‫ونسادی ین هسچهلی دساات دملی را طرچ هند و خراساالن یغلم هرد اند ودر‬
‫قسم هلی دنس خراسلن وشمل شرق لسچستلن دل جل شد اند‪.‬‬
‫ساال لن محمد لرهزایی در تلریت ساال لنی دل دل شاادن ا دالیهل را در‬
‫منالم همسار قنادهلر مر سط قرن یلنزدهم موالدی دانساات ونسشاات اساا ‪:‬‬
‫ا دالیهل یس ام گرغتن این والی ر سرتقسوم ممون دنجل و دعسا هردند‪ ،‬تل این‬
‫ه عمر نلم را یورااسایی خسد انتهل نمسدند و اختولر تسمی ممون خلنساد هل‬
‫را او تفسی نمسدند‪ .‬در دنگهلی ه ون لفسیلن ایران وهسرگلنولن هند ر سر‬
‫ت ارچ قندهلر دریلن یلغ ‪ ،‬ملک سدوخلن یسیلزایی هالنتر شهر قندهلر دلنب‬
‫هندوهل را گرغ و ل تساالط دو لر لاافسیهل در ساال ‪ ۰۱۳۸‬موالدی ر قندهلر‬
‫ملک ساادو خلن و قسمش هند ینل ردند و ام سااسی اورنگزیب در ملتلن رای‬
‫شلن دلیگورا ممونا داد شد‪.‬‬
‫ینجل سل ل د دول خلن ا دالی ام اخالچ ملک سدو خلن دس گرگون‬
‫والی لفسی قندهلر هرت شد و هش اعظم ا دالولن را لحرای هرملن در ایران‬
‫تبلود نمسد‪ .‬در دنگهلی خسرو خلن رادرماد گرگون‪ ،‬عبدالل خلن سدومایی ه‬
‫نوز ام نساس هلی ملک سدو سد ام ملتلن لمگر و در غرا قسای ایرانی یوسس‬
‫تل ر ضااد مورویس خلن جنگد‪ ،‬امل ل شااکس ا ارتش ایران هرات غرار هرد و‬
‫رهبری ا دالیهل را عهد دار گردید‪.‬‬
‫یس ام یمادی قندهلر تسسط قسای مورویس خلن‪ ،‬هرات دس ا دالیهل اغتلد‬
‫وهساخساهلن ایران را ام هرات اخراج نمسد واغالنهلی ل دی نرون و هسچی اطراچ‬
‫ساابزواراشاانودندا را لاالدب ملک وملوای ینلن ساالختند‪ .‬قس ل ر تل قرن‬
 ‫‪ | 181‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫شالنزدهم طسایف اغالن در منلطق دنس شرق مستسلی نبسد اند‪ ،‬چسن سر ممون‬
‫ینلن طسر مجزا ام نسادی تلدوک نراون‪ ،‬غرملینراون و ترکنرون ملرغی شد‬
‫اسا ‪ .‬راورتی ننگرهلر را دوث یکی ام شااش نلدو یلساار ممونی ه تلدوکهل‬
‫درشامل سافود هس اسپون غرا میس دارند تسلوف نمسد و گفت اس ه درن‬
‫در ننگرهالر یلنزد هزار خلنساد تلدوک مندگی دارند وشااال شاالن ممون داری‬
‫اس ‪ .‬در ین دلهل تلدوکهل ودملو قلولی ام اغالنهل سد و لش دارند‪.‬‬
‫غو محماد هالتاب هزار درملرغی غرقا ترهالنی امطسایف اغالن در لدسر‬
‫نسشاات اس ا ‪ ... :‬و ینج هزار نفر قسم لاالغی وساای هف هزار وینج لااد امقسم‬
‫تلدوک وینج هزار ام قسم شونسار ومجمسع چهل وهف هزار و ینج لد نفر در هر‬
‫دو هنلر نهر ل دلور مقلم ومقر دارند و در اطلع انگلوس روم اغتراق قسمی ساار‬
‫می رند‬
‫همون ترتوب غرق نسچی یل ل نسمایی را ه ام اغلغن گرانی هسااتند وشاالمل‬
‫چناد قبولا ایاک‪ ،‬غر مایی‪ ،‬منداخول وهسااوبکا سد ه ل غرق هلی مروت‪،‬‬
‫ً‬
‫عوسی خول‪ ،‬تلدوک‪ ،‬ومیری دملل ‪ ۲۸۹۰۹۲‬نفر نفسس را در دو هنلر رود تسچی‬
‫ترکول مودهند‪ ،‬نلم می رد‪ .‬دل یس ام گیش چهلر لد سل ام این نسشت ل ر‬
‫ترهوب قبولسی در والیلت ملورای سردد اغالنستلن هنسنی تاوور نولغت ‪ ،‬امل نفسذ‬
‫ادتملعی یکی ام هالن ترین اقسام این ساالد یلنی تلدوکهل دوث قسم عمد‬
‫متسطن درین سر ممون هلادر ملورای سرددا یلیلن داد شد اس ‪.‬‬
‫دنگهلی درام مدت تومسریلن هند ل لفسیلن ایران خسد یکی دیگر ام عسامل‬
‫گساترش طسایف اغالن در قلمرو خراسلن شرقی وتملک قندهلر سد‪ .‬تومسریلن ام‬
‫اغراد دنگ دسی ادور اغالن دردنگهلی شاالن اسااتفلد میهردند‪ ،‬وتلدادی ام‬
‫خالنساد قبلیل ا دالی ل اسااتفلد ام این مسقلو در اطراچ شااهر قندهلر دل جل‬
‫شادند‪ ،‬ل این ه قندهلر ام مرهز سل ن دهلی غللل میلدی داش ‪ ،‬اماین سبب‬
‫قندهلر ورااتر دردسم اقتدار لاافسیلن ایران قرار گرغ ‪ ،‬ولاافسیلن در تقسی‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪181‬‬

‫دلل و مسقلو ادتملعی واقت الدی اغالنهل همک سزایی هرد اند‪ .‬مورما ل ر‬
‫در ساد شلنزدهم م لن اغالنایرتسا را ام دمل م لنهلی میشملرد ه در والی‬
‫هال ال رواج داشاا ‪ .‬همالن طسری ه ادریساای وعتبی ام مسرخون عر و رود‬
‫یرااتسنهال را هرات در قرن شاالنزدهم و هل ل در قرن چهلردهم تأیود نمسد‬
‫اس ‪.‬‬
‫نهساتون دره هلی ساولسای وادتملعی ه یس ام روستلنرونی ودل جلیی‬
‫قبلیل یراتسن دردنس خراسلن لسرت گرغ ‪ ،‬تسسط شه رودلنی نلم لیزد‬
‫مسساسم یورروشالن سد‪ ،‬یور روشلن ه ملدرش ام شهر دللندهر ینجل سد‪،‬‬
‫در ین دل تسلد یلغ واین خلنساد لیسرشهلی گسرگلنولن خ سا شه ل ر‬
‫ً‬
‫ا هناد ا هالنگرم مهالدرت هردناد‪ ،‬امال لیزد مجددا هند لمگراا وخسد‬
‫مرکالت غراوان مندگی را تجر هرد‪.‬‬
‫لیزد در الاال خسدش ام لحلظ قسمی یرااتسن نبسد‪ ،‬و قسم اورمریا رهیا‬
‫تللق داشا ه ام سکن محلی خراسلن سدند‪ ،‬و در هنلر تلدوکهل ویرتسنهلی‬
‫ً‬
‫مسااکسن عمدتل در دنس هرااسر ساار می ردند و م لن مسااتقل گسیراای خسد را‬
‫ً‬
‫داشتند‪ .‬این قسم تدریجل م لن محلی خسد را ام دس داد و ورتر در مولن دملو‬
‫تلدوکلن منحل گردیدند‪.‬‬
‫در دنبش روشاالنولن‪ ،‬م لن واد یرااتس در هنلر اد ولت یر لر غلرساای تح‬
‫شارایط ملونی ترااکول و رشااد خسد یغلم هرد‪ ،‬ه نمسن ین میتسان در تللوفلت‬
‫الیزد روشاالن ومال درویز دال ی الدی م للل نمسد‪ .‬در دنبلل این روند مکتب‬
‫نظمی خسشااحل خلن ختک‪ ،‬دمود مسمند‪ ،‬ردملن ل ل‪ ،‬عبدالقلدر خلن ختک‪،‬‬
‫هلظم خلن شودان شلر واد یرتس وارد شدند‪.‬‬
‫گسیند لیزد روشلن ام نهستون هسلنی سد ه رای نگلرش خط در م لن یرتس‬
‫ً‬
‫سالختلر الفبل مد‪ .‬هتل خورالبولن ه عمدتل م لن یرتس نگلشت شد‬ ‫دسا‬
‫امنهستون هتب درین م لن دانست شد اس ‪ ،‬ه یور روشلن در ین اهداچ خسد را‬
 ‫‪ | 188‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫ر شمرد اس ‪ .‬یرلر دیگر لیزد روشلن هتل هلی چسن لراط المستقوم م لن‬
‫غلرسای وعر ی مق اسد المسمنون م لن عر ی‪ ،‬غهرال للبون م لن غلرسی‬
‫دری وعر ی و دللنلم م لن غلرسی دری می لشد‪ .‬ام این رو شلیست اس ه‬
‫لیزد روشلن را مسسوسن هتل واد ولت در م لن یرتس خساند‪.‬‬
‫یور روشلن لورود هند ل خلنساد ماسالن هند ودکسم هلی محلی ینهل‬
‫مهللف رخساس ا ‪ ،‬هرچند دره انقال ی یور روشاالن منجر هستل ساالختن‬
‫دسا ماسالن ام خراسالن نگردید‪ ،‬امل ام او دوث یکی ام مبلرمین دنبشهلی‬
‫خراسلن نلم رد میشسد‪ .‬ادام دنبش سولسی لیزد روشلن در مبلرم علو ماسالن‬
‫هند‪ ،‬عنللاار تلم دم یرااتسن رهبری دلدی مورویس خلن هستکی غلجلیی‬
‫انجالمواد‪ ،‬ها منجر اسااتقال قندهلر وت اارچ الاافهلن و رخی ام منلطق‬
‫ایراناغلرسا تسسط سلسل هستکولن اغالن شد‪.‬‬
‫تالریت دالغظ ردما خلنی ملتلنی ه ام رهبران روهول القبی ه مردملن‬
‫شمل هند یتهلنهل داد اندا ملتلن سد‪ ،‬تسسط یور ملظم شل تألوف گردید وام‬
‫نساه قدیمی نلم تساریت اغالنو ه م لنهلی غلرسی و یرتس در یموهت و در‬
‫ساال ‪ ۰۹۱۱‬تکمول گردید ‪ ،‬نسشاات اساا ‪ :‬یسسااف مایی هلدراو نرااکی‪،‬‬
‫ً‬
‫وغسریل خلوهل خ اسلل عرور خلول در ترنگ و‪ ...‬سکسن داشتند‪ ،‬یس ام ین‬
‫قتل رساالنود‪،‬‬ ‫ه مورمالغ وک در ساال ‪ ۹۱۱‬نفر ام ملکلن ینهل را در خولن‬
‫ینهل سسی یرلور وهسهلت هسچودند‪ .‬یسسف ماییهل منلطق میهسر را ام دهقلنهل‬
‫ادهگلن هل‪ -‬تلدوک هلا گرغتند و ریوس دهقلنهل نزد هفلر ینل رد‪.‬‬
‫درگزارش مسن اساتسارت الفنساتسن یمد اسا ه ‪ :‬در ون یسسف ماییهل‬
‫تلداد یرتسنهل ورتر اس ‪ .‬اینهل مرهب‬ ‫تلداد غقوران یل همسالی گلن‪ ،‬نسب‬
‫اندام ساساتیهل ه یوش ام یمدن یراتسنهل در ین دل سااکسن داشتند‪ .‬دهگلنلن‪،‬‬
‫هندهیهل‪ ،‬هرااموریهل‪ ،‬هندوهل و دتی اعضاالی قبلیل یرااتسن در هتل تلریت‬
‫مرلا تللوف اغضال خلن ختک ام مهلدرین قبلیل ام هس سلوملن قندهلر در‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪189‬‬

‫ع ار شالهر والغ وک وام ین دل هل ل و یرالور و دلنرون شدن شلن دراین‬

‫دلهل حث نمسد و مینگلرد ه مسمندهل واغریدیهل لد تر ام یسسف مایی هلادر‬
‫ع ر ل را در شمل یرلور دل دل شدند‪ .‬ام قرن یلنزدهم لد قبلیل یرتسن در‬
‫اطراچ قندهلر دل گزین شادند‪ ،‬ام ین دمل غلجلئولن در شامل شهر در قسم‬
‫غزنی وعرلیر ا دالی در دنس وغر شهر سکسن اختولر نمسدند؛ در دللی ه‬
‫هر دو وادی دللل خوز ارغندا نظر دوخت سدند‪.‬‬
‫هر دل ‪ ،‬قولم مورویس خلن هستکی در سل ‪ ۰۹۱۸‬موالدی‪ ،‬ه دملی‬
‫دنلدی در دکسم لفسی در الفهلن‪ ،‬ود س غتسای دهلد ر ضد گرگون خلن‬
‫دلهم یذری لاافسی ایران در قندهلر درهنگلم ساافردج مورویس خلن ام سااسی‬
‫علملی دجلم‪ ،‬همکلری متنفیین اقسامایرتسن‪ ،‬تلدوک‪ ،‬هزار ‪ ،‬ام ک و‪...‬ا رعلو‬
‫مظاللم گرگون لااسرت گرغا ‪ ،‬ودکسما محلی قندهلر ام گرگون خلن دلهم‬
‫لافسی سالب گردید‪ .‬هرچند در روس این دکسم در دوام سای وشش سل در‬
‫چلرچس یک املرت محلی منزوی ه ل هراامکشهل وسااسقولت نظلمی دکلم‬
‫ایران و هسرگلنیهلی ماس تبلرهندی در گور سدند‪ ،‬تلداد ینج تن ام سران قبلیل‬
‫یرااتسنامورویس خالن ‪ ۰۰۲۰‬تل ‪ ۰۰۰۱‬مورعبدالل ‪ ۰۰۰۱‬تل ‪ ۰۰۰۰‬شاال محمسد‬
‫‪ ۰۰۰۰‬تل ‪ ۰۰۰۹‬شال اشرچ ‪ ۰۰۰۹‬تل ‪ ۰۰۳۲‬و شل دسون ‪ ۰۰۳۲‬تل ‪۰۰۹۰‬ا هجری‬
‫قمری ‪ ،‬عنسان ریوس قبول خسد دکسم هردند‪ ،‬امل دلول اختالغلت شدید ل‬
‫قبلیل ا دالیاغلزایی و درانیا وقرار گرغتن س اران ینهل در خدم دکلم لاافسی‬
‫ایران و هسرگلنی هند‪ ،‬نتسانسا سلد نفسذ خسد را گسترش دهد و عنسان دول‬
‫قندهلر را هملیی هند‪ ،‬و در دوام همچس دللتی ل دمل سنگون نلدراغرلر در سل‬
‫‪ ۰۹۰۹‬موالدی سلقط گردید‪.‬‬
‫در سل ‪ ۰۹۰۹‬موالدی نلدراغرلر خراسلنی غرمند املم قلی سل ن ایران را در‬
‫خراساالنامرااهدا ادرام نمسد‪ ،‬و ساالط اقتدار هستکولن اغالن را ام ایران رچود‪.‬‬
‫ودکمرانی ا ادالوالن رهرات را رانداخ ‪ ،‬نلدرشاال شااهر نلدری لد در دنس‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫قندهلر را نل نهلد وشااهر قدیم قندهلر را ت اارچ ومنهدم نمسد‪ .‬مسلااسچ درساال‬
‫‪ ۰۹۰۹‬موالدی منلطق شامللی خراسلن را تل دنس دریلی یمس ام دخرلن تل لت‬
‫ومومن ت رچ خسد در یورد‪.‬‬
‫این ه درید مرالل دمسهراسی نسشت یکی ام اعضلی رهبری اغالن مل را‬
‫چلپ رسلنود ه در ین ادعل شد سد‪ :‬ه گسیل م لن دری را نلدر اغرلر مور‬
‫مردم اغالنستلن[خراسلن] تحمول هرد‬
‫ام هم اطالعی نسیسااناد ‪ ،‬مقالل گساهی مودهد‪ .‬رعکس‪ ،‬ر طبق شااساهد‬
‫تلریهی ام مملن نلدراغرلر سد ه شهر قندهلر من ق یرتسننرون مبد گردید‪،‬‬
‫و ین ترتوبی سد ه اهللی غلرساای م لن قندهلرااعم ام هزار ‪ ،‬قزلبلش‪ ،‬تلدوک‬
‫و‪...‬ا علی رغم تجلنسهلی م لنی ومیهبی ه ل نلدراغراالر داشااتند‪ ،‬در را رش‬
‫مقالوما هردناد‪ .‬نلدر یس ام اسااتوال رقندهلر‪ ،‬ینلن را هسچ داد ویرااتسنهل را‬
‫چلنرون ینلن سلخ ‪ .‬هری ام یرتسن هلاقبول الکسمی رهبری عبدالانی خلن‬
‫خالن یال اململا ادمد شاال ا دالیا ل نلدر علو دلهمو هستکی همکلری هرد‪،‬‬
‫ً‬
‫نلدر در امای خدم عبدالانی خلن ممونهلی سااولری ام او داد‪.‬عالوتل نلدر او‬
‫را نلیب الحکسم قندهلر مقرر نمسد‪.‬‬
‫نلدرشاال یس ام اشااال قندهلر ممونهلی واد قندهلر را ه تلدوکلن در ین‬
‫ساالهن سدناد‪ .‬ملاک دولا اعالن نمسد و ون دناگ دسیالیی اغاالنی امنظسر‬
‫ا دالولنا ه در سپل او خدم میهردند‪ ،‬عنسان توس تقسوم نمسد‪ .‬تلداد ممونی‬
‫ه در ساال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی در قندهلر ام هراالورمان تلدوک ساالهن ین دیلر گرغت‬
‫شااد و دنگ دسیلن اغالن واگیار گردید شااش هزار قلب سد‪ .‬یس ام نلدر‪ ،‬طبق‬
‫اعتراچ یقلی انسرالحق اددی‪ ،‬ادمد شاال ا دالی اراضاای قندهلر را ون عراالیر‬
‫درانی تقساوم نمسد ومللولت اراضی خرکلن را در قندهلر ونسادی مجلور ین رای‬
‫درانیهل تهفوف داد‪ ،‬دردللی ه مللولت میهسر رای دهقلنلن غور یرااتسن اغزود‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫گردید و وظوف دم یوری ین را خلنلن درانی سااپرد و شاال انلدرا اغالنهل را‬
‫میغرستلد تل در هم دل مبللغ شل گفت را ام مردم گورند‪.‬‬
‫نلدر ینلن را هسس غنلیم دنگی علو مردم خسدشلن هلر میگرغ ‪ ،‬و ینلن‬
‫را دین وسااول شااره در مبلرم نف خسیش واموداش ا ‪ .‬این امر خلنلن‬
‫مسق داد تل تدریج امالک دهقلنلن غوراغالن را ا تملک هنند‪ .‬این اشاراچ قبلیل‬
‫ل غلرت مردم شمل غر ی هندوستلن واغالنستلن ویسولی مولن رروتمند شدند‪.‬‬
‫و در امر ادار مملک نوز قبلیل اغالنی تسد گر ‪ ،‬دین ملنی ه نلدرشل‬
‫اغرلر‪ ،‬اشراچ نظلمی قبلیل اغالن را مقلم دکسم ایلالت نوز من س میهرد؛‬
‫ً‬
‫ملکهلی ه قلمرو دول درانیهل شلمل میگردیدند عمدتل س دست تقسوم‬
‫میگردیدند‪:‬‬
‫ً‬
‫دساات او والیلتی شاالمل میشاادند ه مسااتقومل ام طرچ شاال واس ا‬
‫دلهملن ادار میشدند وشل درین والیلت م لق اللنلن سد وسلهنلن ین ام مردملن‬
‫غوراغاالن سدناد وشاالمل والیلت ذیل سدند‪ :‬قندهلر‪ ،‬هرات‪ ،‬غرا ‪ ،‬غرنی‪ ،‬هل ل‪،‬‬
‫لمولن‪ ،‬غسر ند‪ ،‬لت‪ ،‬مومن ‪ ،‬دال ی لد‪ ،‬یراالور‪ ،‬دیر غلمی خلن‪ ،‬دیر اسااملعول‬
‫خلن‪ ،‬شکلریسر‪ ،‬هرمور‪ ،‬ملتلن‪ ،‬الهسر وسرهند‪.‬‬
‫دست دوم شلمل‪ :‬خراسلن‪ ،‬سوستلن‪ ،‬لسچستلن‪ ،‬سند‪ ،‬هلولپسر وغور ه والولن‬
‫ایراالن ادمادشاال را ا لااف دلهم اعلی اعتراچ میهردند وام طرچ نلیب‬
‫الحکسم هل مسااتقالن ادار میشاادند‪ .‬ینهل یک مقدار اندامامللو ا میدادند ودر‬
‫هنگلم لرکر هریهلی شل یک ق ل عسکر سسار را اعزام میهردند‪.‬‬
‫دساات سااسم ایلالت قبلیل اغالن تللق میگرغ ه ام دلنب خلنهلی ینهل‬
‫ادار میگردیادناد وقالنسن ینهال عرچ قبولسی سد و ا دکسما مرهزی تبلو‬
‫ً‬
‫شفلهی داشتند‪ ،‬امل هلمال خسد مهتلر سدند وام امسرقبلیل غوراغالن نوز سریرستی‬
‫مینمسدند‪ .‬عزیز الدین وهولی غسغلزایی این لااالدو س اران قبلیل اغالن را تأیود‬
‫نمسد و مللغو مللو را شلمل دل تملم اغالن هلایرتسن هلا میداند‪.‬‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫عقود مسرخلن‪ ،‬نلدراغرالر دارای ساولسا منح ر خسیش سد همور‬

‫ضاال ا و دسااتسر او چنون سد ها درموالن هرایل وطلیف ای ه هموراا زر‬
‫وللدب اسم واعتبلر می سد اند‪ ،‬در نظرهلی ی وق و ی قر ومنزل داشت ‪،‬‬
‫مردم ی یل و ساار و ی نلم ونراالن را مولن هلر یورد شاالخ وملتبر ساالمد ه‬
‫همور ا زرگی خسد را ام دول او دانساات ساار ام ر ق خدم وغرملن رداری ن‬
‫یوچد‪.‬‬
‫تدبیر کی موافق تقدیر آمده‬ ‫با حق بساز و سرز کمند قضا میپچ‬
‫در تلریت سل لنی میخسانوم‪ :‬نلدر شل ‪ ،‬خلنی ایل ا دالی را عبدالانی خلن‬
‫الکسمی ه مرد هسشااولر واخالا هوش سد‪ ،‬داد‪ .‬واهثر روساالی ا دالی را روی‬
‫هرااود وساالن دید ‪ .‬ساارهرد گی او مالمم خسد هرد‪ ،‬وعبدالانی خلن میهسر‬
‫شااش ساال هلمل در خدم نلدرشاال درهمل اخالا شااللر ساار رد و در اهثر‬
‫محلر لت دلن غرلنیهل هرد غتش نلم او ختم شد‪ .‬چنلنچ در داغستلن قولم ضد‬
‫نلدرشل اغرلر را‪ ،‬همون ا دالولن سر هردگی عبدالانی خلن خسا لندند‪ .‬و خزین‬
‫و دغون ساارخلی خلن لکزی داغسااتلنی در ساال ‪ ۰۰۳۱‬هجری قمری دس ا‬
‫خدم نلدرشل رسلنود ترریفلت‬ ‫عبدالانی خلن اغتلد و دمل را اور تلر‬
‫منلسب ل دملی ام اقر لی خسد سرغرامگردید‪.‬‬
‫در ادام همون دلنفراالنی ساارداران اغالن شاالهنراالنی ساارداران اغالن‬
‫شاالهنراال ایران سد ه ا دالولن سااپل عثملنلس را شااکس ا داد و قولم ر ضااد‬
‫نلدرشاال را در اداد غرونراالندند‪ .‬رارر همون خدملت سد ه ا دالولن قس و قرار‬
‫نلدر را دردملی ام خسیش در استوالی قندهلر دس یوردند‪.‬‬
‫ال این دل ‪ ،‬یودایش اولون دکسم غوسدالی قبولسی اغالنهل ل شااکل گوری‬
‫دکسم ختک هل در قرن شاالنزدهم وقسع یوسساات اساا ‪ ،‬ه قلمرو اندهی‬
‫مرهزی ساولسای قبلیل اغالن مبد شااسد‪ .‬قس ریسنر‬ ‫داشا ونتسانسا‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪118‬‬

‫دولا عمد غوسدالی اغالن هلادرانی هلا دو قرن لد تر ام ختک هل ویک ده‬
‫یس ام هستکی هل در اواسااط قرن هژدهم تسسااط ادمدشاال درانی یک تن ام‬
‫غرملندهلن لراکر نلدرشال اغرالر خراسلنی در ‪ ۰۹۳۹‬موالدی یدید یمد‪ ،‬وقلمرو‬
‫دکسم خسد را تنهل منلطق مسااکسنی اغالنهل‪ ،‬لک ساارممونهلی اقسام‬
‫همسلی نوز گسترش داد‪.‬‬
‫درمنال تالریهی هردلی ه نلم اغالن مالدظ مورسااد‪ ،‬مراد یرااتسن‬
‫هلس ا ‪ .‬هنسم درمولن اقسام هرااسر‪ ،‬هلم اغالن قسم یرااتسن اغالنسااتلن اطالق‬
‫میگردد‪ ،‬ن هم لشاندگلن هراسر این مسضاسع را سد هل قبل یوش ام نلم گیاری‬
‫اغالنستلن‪ ،‬خسشحل خلن ختک ل لراد ولن نمسد اس ‪:‬‬
‫ننریالی درزمانی خوشحال ختک یم‪03.‬‬ ‫دافغان په ننگ میوتلله توره‬

‫‪ . 15‬مرادی‪ ،‬صاحب نظر‪ ،‬افغانستان جغرافیای بحران‪ ،‬ص ‪ 17‬تا ‪.59‬‬

 ‫افغانستان کشوری که استقالل گرفت‪ ،‬اما درقرن ‪ ۱۲‬استقالل و‬
‫روز استقالل ندارد!‬
‫درغلساف تلریت یمد اسا درهرنق ای امتلریت مندگی اس وتلریت غراگورند‬
‫هرگسن مندگی درهرشرایط مندگی انسلن‪ ،‬مملن ومکلن دو ستسن اسلسی تلریت رر‬
‫هستند‪ ،‬اگر مملن ومکلن را ام تلریت گورند‪ ،‬دیگر تلریهی ودسد نهساهد داش‬
‫روی این الل‪ ،‬تلریت علمی اس ه رویدادهل ودسادن دسام رری‪ ،‬تاوورات‬
‫وسورتحس وتکلمل ینهل را ل را شلن‪ ،‬درقود مملن ومکلن ل هرف را عل‬
‫ومللس ‪ ،‬یولمد ونتلیج ینهل‪ ،‬مسرد تحقوق وم للل قرارمی دهد‪.‬‬
‫امغلساف تلریت ه تحلول عقالنی سورتلریت می لشد یمد اس مملن دل‬
‫ملبرتلریت اسا ه ییند ام ین عبسر میهند و گیشت مییوسندد‪ .‬دون تلریت‪،‬‬
‫انساالن ودلمل انساالنی امقلمرو انساالنو خلرج میگردد وملنند قلمرو دوسانلت‬
‫چوزی رای گفتن القی نمی مالند؛ نل راین هم دل قلمرو تلریت اساا وتلریت‬
‫درس اس ه همسار لید ین را یمسخ ‪.‬‬
‫مردسم مند یلد یروغوساسرداهتردال الدین لدیقی هنگلمی ه در دانرگل‬
‫هل ل دانرجس[غالم محمد محمدی] سدیم دریلست یرسری غرمسدند‪:‬‬
‫مردمی‪ ،‬گروهی وملتی ها مبالرم ‪ ،‬دهالد‪ ،‬مقلوم ‪ ،‬دنگ وغداهلری رای‬
‫اساتقال شالن مینملیند‪ ،‬اگر درختم هلرمار‪ ،‬لالدب استقال ‪ ،‬دلهمو ملی‪،‬‬
‫تملمو ارضای‪ ،‬ادار ملی وسارنسش خسیش نرسند وهرسر خسیش را نتسانند‬
‫ترقی وتلللی ساسق دهند‪ ،‬دنگ شلن مثل دنگ انداختن دوغسچ دنگی اس‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫دز شال هلی شالن رکنند وهل هلی شلن مخمی شسد‪ ،‬دیگر سسدی نکرد‬ ‫ه‬
‫اند‬
‫درواقلو امر مردم اغالنسااتلن ل گرغتن اسااتقال یس ام ساا دنگ در ‪۲۲‬‬
‫نسامبر سال ‪ ۰۸۲۰‬موالدی رای مدتی للدب سرنسش واراد ملی شدند ه ین‬
‫هم خ ر عقب نرونی وشکس مساد گردید‪ .‬لد امین نلم گیاری هردلدر ای‬
‫نلم دنبش اسااتقال ‪ ،‬دنب علمی و واقلی نداشاات ‪ ،‬متللق گرو هلی خلا‬
‫ادتملعی‪ ،‬ساولسی ومیهبی هستند ه تلبور وتفسور ین مر سط هملن گرو خلا‬
‫می لشد‪ ،‬تملم مردم اغالنستلن تللق ندارند‪.‬‬
‫امل دلی تأسااف و اندو این اساا ه روم واقلی اسااترداد اسااتقال ‪ ،‬ملنند‬
‫دلق ای در ول لن دسادن مفقسد اسا ‪ .‬اندو لر تر این ه ‪ ،‬هسای در دستجسی‬
‫این دلق گم شد ه هملنل روم واقلی استرداد استقال هرسر ام استلملر انگلوس‬
‫می لشاد نوس ‪ .‬هرسری ه تلریت استقال خسد را گم هند‪ ،‬نلم تقلبی و مملمدار‬
‫تقلبی داشات لشد‪ ،‬دا ر ی مهری‪ ،‬نلمهر لنی ی لوری مردم و ذل مملمداران‬
‫ین اس ‪.‬‬
‫اسااتقال دلمل شاارچ‪ ،‬عزت‪ ،‬وقلر‪ ،‬غرور و ام خسد گیری دسام رااری‬
‫اس ‪ ،‬دلمل دون استقال ادسلس دقلرت و همبسد میهند‪.‬‬
‫اگر علمی تر حث هنوم‪ ،‬رای د ااس اسااتقال اغالنسااتلن در ین مملن یک‬
‫تفکر مراترک سولسی ودسد یمد سد‪ ،‬اگر اراد ملی گسیوم دچلر همی اشتبل‬
‫خساهوم شاد‪ ،‬چسن تل هنسن ه ددود لاد سل میگیرد‪ ،‬ملتی ودسد نولمد و‬
‫مل دول ملی ن تنهل نداریم‪ ،‬لک اتحلد ملی مل سااولر خدشاا دار گردید و در‬
‫مساردی ادتملعی انجلمود اساا ؛ یلنی دز وا عسام غریبلن ملی چوزی‬
‫لقی نملند اس ‪.‬‬
‫میرا دلال ن اراد ملی ودسد دارد؛ ن تفکر مرترک سولسی‪ ،‬دتی استقال ه‬
‫غرامسشی رغت مللسم نوس ‪ ،‬در وس وهر اسد چ‬ ‫خسن هلی مردم اسا‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫منالساابتی دارد‪ ،‬شاالیاد خلنساد یحوی خلن خلطر دوسااتی دیرین ل انگلوس‬
‫میخساساات اند اغتهلرات مردم اغالنسااتلن وشااکساا دقلرت لر انگلوسهل را‬
‫اممازهل رنسند‪.‬‬
‫سااسگمنادان دالرهلی امریکلیی ویسندهلی انگلوساای طی چند ده ویژ‬
‫دور ای اخور‪ ،‬دول مردان وسااولس ا مداران شااریک دلهمو هلی نل مرااروع‬
‫هرااسرمل را ددی ذلول ساالخت اساا ه هوچ غکری درین عرلاا هل نکرد و‬
‫ضرورتی هم ندارند‪ ،‬وقتی ام ره دضسرامریکل وانگلوس‪ ،‬مسترهلی شور سول ‪،‬‬
‫ق رهلی غرعسنی‪ ،‬دلیدادهل‪ ،‬همپنیهل‪ ،‬سفرهلی تفریحی وتفریش گل هل در داخل‬
‫یقون ه نولمی چسپودن‬ ‫وخلرج دارند ومقلمهلی دولتی شلن محفسظ اس‬
‫وا استقال ‪ ،‬ندارند‪.‬‬
‫اگر ا تلریتهل وهرونسلس ی وقلی تلریهی تسد هنود‪ ،‬هوچ هدام ام رومهلی‬
‫میر ل منلساب هلی ینهل‪ ،‬م الدچ ل ‪ ۲۹‬اسد یل روم استرداد استقال اغالنسلن‬
‫نوستند؛ طسرمثل ‪:‬‬
‫‪ ۲۰‬غبروری سل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی اعالم یلدشلهی املن الل خلن‪.‬‬
‫‪ ۲۳‬غبروری ساال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی املن الل خلن دردم شااهریلن هل ل اعالم‬
‫استقال هرد‪.‬‬
‫‪ ۲۹‬غبروری سل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی سردار ن رالل خلن ام یلدشلهی من رچ و‬
‫مردم تکثور گردید‪.‬‬ ‫املن الل خلن ول هرد واعالمو هلی چلیی خ ل‬
‫‪ ۰‬ملرچ سال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی دنگ مولن اغالنساتلن وانگلستلن در دبه شرق‬
‫یغلم شد‪.‬‬
‫‪ ۲۹‬میسل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی دردبهلت دنگ یتش س رقرار گردید ‪.‬‬
‫‪ ۰‬دسن سل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی متلره دنگ ون دو طرچ اعالم گردید ‪.‬‬
‫‪ ۹‬اگساا ساال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی مللهد لاالش روالپندی مولن اغالنسااتلن‬
‫وانگلستلن امضل شد ‪.‬‬
 ‫‪ | 118‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪ ۲۱‬دنسری ساال ‪ ۰۸۲۰‬موالدی ملالهاد هل ل مولن محمسد طرمی وهنری‬

‫دا س درهل ل یغلم شد‪.‬‬
‫‪ ۲۲‬نسامبر سل ‪ ۰۸۲۰‬موالدی هنفرانس هل ل یلیلن یلغت ومللهد چهلرد مولن‬
‫محمسد طرمی وهنری دا س امضل گردید اغالنستلن مرم دیسرند را ادام گیشت‬
‫رسمو شنلخ وانگلوسهل استقال هلمل اغالنستلن را اعالم هردند‪.‬‬
‫درین لاسرت رومی ه اساترداد استقال اغالنستلن منلسب دارد ‪ ۲۲‬نسامبر‬
‫سااال ‪ ۰۸۰۸‬موالدی او قسس یال ‪ ۰۱‬عقر اسااا ‪ ۲۳‬غبروری ‪ ۹‬دست ‪۲۹‬‬
‫غبروری ‪ ۰۲‬دست ‪ ۲۹‬ملرچا‪ ۹‬غروردینا یل ‪ ۹‬اگس ا ا‪ ۰۹‬اساادا هوچ منلساابتی‬
‫رای ین ودسد ندارد‪ ،‬مگر این ه روم تسلد هدام شهزاد لشد‪.‬‬
‫امل نسشات استلد عبدالرکسر دکم ‪ ۲۹‬اسد رومی اس ه شل املن الل ‪،‬‬
‫هتوب اساتقال را نلم خسدشک دک و رونملیی هرد‪ .‬اموردبوب الل خلن خلدم‬
‫دین رسااس الل ‪ ،‬نلم املن الل خلن را دیچ و دلی نلم املن الل خلن مل را‬
‫نسشا ‪ ،‬امل وقتی نلدر خلن یمد نلم مل را دیچ هرد ‪ ،‬نلم خسد را نسش ‪ .‬ون‬
‫این س ا تن در واق ونی چقدر تفلوت اساا ‪ ،‬رونملیی یک تل لسی ساانگی نمی‬
‫تساند روم استرداد استقال لشد‪.‬‬
‫در دوران یلدشلهی املن الل خلن روم ‪ ۸‬دست م ل ق ‪ ۲۹‬غبروری یلنی رومی‬
‫ه سااردار ن ارالل خلن ام یلدشاالهی ان اراچ نمسد املن الل خلن ول هرد‬
‫دران گرغت میشاد ه ین هم منلسب خس ی رای رگزاری درن استقال سد‬
‫نمی تساند؛ نل نسشاات وهولی یسیلزایی در دوران املن الل خلن دو روم دراان‬
‫گرغت میشاد ‪ ۸‬دست نلم درن خ سلی و ‪ ۲۹‬اسد درن عمسمی در یاملن؛‬
‫ل ین هم ‪ ۲۹‬اسد هدام منلسب علمی وتلریهی رای درن استقال ندارد‪.‬‬
‫در مملن دکسم نلدرخلن ‪ ۱‬دسما رومی ه دردنگ اسااتقال گسیل نلدرخلن‬
‫من ق تل را امانگلوس گرغ ‪ ،‬درن گرغت میشد ه تل اوایل دکسم ظلهر شل‬
‫ادام یلغ ‪ ،‬غقط در اواخر دور سال ن ظلهرشال ه عل ین مللسم نوس در‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪119‬‬

‫‪ ۲۹‬اسد انتقل داد شد‬ ‫سانبل درن گرغت میشد‪ ،‬لدهل روم درن استقال‬
‫اس ‪.‬‬
‫دران اساتقال لد امهسدتلی محمد داوود خلن ‪ ۲۱‬سرطلن و لد امهسدتلی‬
‫دز دمسهراتوک خلق ‪ ۹‬رسر و لد ام یورومی گرو هلی دهلدی ‪ ۹‬رسر منتقل‬
‫گردید وگرو طللبلن یس ام یورومی واشااال هل ل ‪ ۹‬موزان ساال ‪ ۰۰۹۹‬هجری‬
‫خسرشاودی نلم و نرالن دران واستقال را‪ ،‬هملن طسری ه انگلوس ودلمولنش‬
‫یرمو داشتند منهدم نمسدند‪ .‬ل سقسط طللبلن وغرار ام هل ل ‪ ۲۲‬عقر سل ‪۰۰۹۱‬‬
‫هجری خسرشودی لمهم ‪ ۹‬رسر عنسان درن یورومی مجلهدین تجلول گردید‪،‬‬
‫ین هم لد امس دمل طللبلن در روم رگزاری این مراسم‪ ،‬یک سل مثل تجلول‬
‫خلنگی داخل ار ریلس دمهسری رد شد و لد ام ین ملنند ته دملی‬
‫عروسای خلنم هل دیگر نرالنی ام استقال واستقال طلبی در ‪ ۹‬رسر مرلهد‬
‫نمی رسد‪.‬‬
‫رای این ه اغالنسااتلن ورااتر ام این ی هسی و ذلول نرااسد‪ ،‬هترین اس ا‬
‫هملن ‪ ۲۲‬نسامبر ساال ‪ ۰۸۲۰‬موالدی ه انگلوسهل اسااتقال هلمل هرااسر را‬
‫رساامو شاانلختند و یس ام ‪ ۹۲‬ساال ‪ ۰۹۰۸‬موالدی تل ‪ ۰۸۲۰‬موالدی ساال‬
‫سولسی انگلوس یلیلن یلغ ویل هم ‪ ۲۳‬غبروری ا‪ ۹‬اسفند مل سل ‪ ۰۲۸۹‬هجری‬
‫خسرشاودیا رومی ه املن الل خلن ل ساساری اساپ و شامرور رهن و همر‬
‫یویهت مودان مراد خلنی یمد در مولن تجم شااهریلن هل ل اسااتقال ‪ ،‬یمادی‪،‬‬
‫را ری و رادری را اعالم هرد درن گرغت شسد امل الل وقل ل اعتبلر روم اس ه‬
‫انگلستلن استقال اغالنستلن را رسمو شنلخت اس ‪.‬‬
‫هر چند املن الل خلن ملنند ساالیر مبلرمان را یمادی نجنگود وخسد مودان‬
‫مبلرم مسالحلن نرغ امل رودو مبلرم را منحوث دلمی مبلرمان مند سلخت و‬
‫شسر وهوجلن یورد‪.‬‬
 ‫‪ | 151‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫مسضسع قل ل دق این اس ه املن الل خلن در ت موم گوری رای استقال‬

‫تنهل نبسد‪ ،‬مبلرمان و روشنفکران دملو مرروطو دوم او را یلرو یلور سدند؛ امل‬
‫دلی تأسااف این اساا ه نسشاات مردسم مورمحمد لاادیق غرهنگ عل‬
‫منلغق ردل عقب گرای قبولسی ومهللف الااالدلت در در لر‪ ،‬ساالمشهلی‬
‫ینهل ل مهللفون داخلی وخلردی نظلم دسان وهم چنلن دلول گورملندن شه‬
‫شال در ون قسم دوساتی و وطن دوستی نتسانس انقال و الالدلتی را ه روی‬
‫دس گرغت سد انجلم رسلند‪.‬‬
‫املن الل خلن ل همراهی روشانفکران ومبلرمان دنبش مرروطو دوم قس‬
‫مردم اغالنسااتلن قلنسن‬ ‫گرو یژوهراای مالیر ویالوالدا در اوایال قرن وساا‬
‫اساالساای[نظالم نلم ]ای را اع ل هردند‪ .‬ه تل هنسن علی رغم قضاالوتهل‪ ،‬روح‬
‫وملنلی تملم قسانون لدی اغالنستلن را شکل داد اس ‪.‬‬
‫امالن الل خلن ل ودسد خ لهل وهمبسدی هلیش‪ ،‬یولم و ایجل لت مملن خسد را‬
‫و نوالم قرن را درک هرد سد‪ ،‬امهمون رو ال شااوفتگی ی نظوری خساهلن تاوور و‬
‫دگرگسنی درهرااسر سد‪ .‬قس گرو ملیر ه طسر دقوق الااالدلت دور املنی را‬
‫در مسرد قالنسن ارمیل ی هرد اند تدوین نظلم نلم هل دور املنی را ون هفتلد تل یک‬
‫لد متن تهمون مد اند ه در م بل سنگی هل ل چلپ میشدند‪.‬‬
‫شال املن الل در شاوفتگی استقال و یمادی هرسر‪ ،‬سریمد هم سرداران و‬
‫ساالالران تل مملن خسدش سد ‪ .‬این ساابب نلم وی تل دلودان لر اغتهلر خساهد‬
‫سد‪ ،‬او غرمند راستون وعلشق سون چلک موهن ومردم سد ل ودسد ین ه خ لهلی‬
‫میلدی را مرتکب شد‪.‬‬
‫دریاال ها امروم نالمی ام اسااتقال وساار لندی لقی نملند دول مردان و‬
‫سااولس ا مداران دلهم‪ ،‬غلرت گری‪ ،‬مراندومی و وگلن یروری میاندیرااند‪ .‬ن‬
‫رای اسااتقال هرچند سااولری ام مردم دتی اشااهلا تح ااول هرد ‪ ،‬ت ااسر‬
‫میهنناد ها دول دسان املن الل خلن را امور دبوب الل خلدم دین رسااس الل‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪151‬‬

‫ساقسط داد اس ‪ ،‬دردللی ه عسامل اللی سقسط دول املنی چوزهلی دیگری‬
‫اس ه تل هنسن طسر عمدی یگلهلن هتملن شد اند‪ .‬واقلو این اس ه ‪ ،‬لر‬
‫نهس همر دول دسان شل املن الل خلن را درسل هلی ‪ ۰۰۱۰‬و ‪ ۰۰۱۳‬هجری‬
‫خسرشودی مردم سراسر دنس ی شکستلند ام الالدلت من رچاش سلخت اند‪،‬‬
‫لر دوم؛ گردن دول املن الل خلن را مردم سااراساار مراارقی شااکسااتلند ‪ ،‬ام‬
‫الااالدلت من اارچاش ساالخت ‪ ،‬اسااتلفلی خسدش‪ ،‬طالق خلنماش ملک رریل‪،‬‬
‫رهنلری ولولهدش نلم الل خلن و اخراج محمسد طرمی ام هرااسر را خساساات‬
‫اند‪ .‬اموردبوب الل خلدم دین رسس الل ‪ ،‬دلن درد نلک دکسم اش را گرغت و ام‬
‫‪11‬‬
‫عیا ی ه قسم خسدش لالیش تحمول هرد سد نجلتش داد اس ‪.‬‬

‫‪ . 11‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬خدمات وخطاهای شاه امان الله‪ ،‬ص ‪ 214‬تا ‪.241‬‬
 ‫مرزهای سیاسی امروز‪ ،‬مرزهای فرهنگی وزبانی نیستند!‬
‫غلرسای م لنهل ه دارای غرهنگ‪ ،‬مدنو و م لن ههن سال هسااتند ل داشتن‬
‫اغکلرعللی سااولساای وغرهنگی‪ ،‬متسد این هم هسااتند ه مرمهلی سااولساای دور‬
‫استلملر واستبداد داخلی‪ ،‬مرمهلی دقوقی مل نوستند‪ .‬هرچند ه امروم تکنسلس ی‬
‫دهلن را دهکد مبد هرد اسا ‪ ،‬مرمهلی سولسی مل در دل دلضر مرمهلی‬
‫اقلم ‪ ،‬لمرگلنی‪ ،‬وادد یسلی‪ ،‬گیرنلم سولدتی ونظلیر ینهل هستند‪.‬‬
‫اعتقلدات دینی‪ ،‬گساتر م لنی و دستلوردهلی علمی مرم ندارند‪ .‬هوچ هسی‬
‫دین عراقی‪ ،‬دین یلهسااتلنی یل دین ایرانی اعتقلد ندارد‪ .‬ام م لن انگلوساای در هم‬
‫نقلط دهلن اساالس ضاارورت اسااتفلد میهنند و دنبل علم هرهجل لشااد‬
‫میروند‪ .‬دنجل رسر مفلخر اد ولت ههن وهسد اس مل هوچ ود گفت نمی‬
‫تسانوم ه اشللر خسشحل ختک یل اقبل الهسری را نهسانود‪ ،‬چسن ینهل یلهستلنی‬
‫هسااتناد‪ .‬مهم این نوساا ه غالن دانراامند امهجل سد در هجل مندگی هرد یل‬
‫گسرسااتلنش هجلساا ‪ ،‬مهم این اساا ه او چگسن غکر هرد ‪ ،‬چ یرلری خلق‬
‫هرد ‪ ،‬چ چوزی اختراع نمسد و چ هرااف ددید دارد ومل ام ین چگسن اسااتفلد‬
‫هنوم‪.‬‬
‫وق مرمهل شکس ونگل هل یملن م لن علم‪ ،‬هنر واعتقلدات غراتر رغ ‪ ،‬ام‬
‫ساولسا مدگی نوز رهلیی مییل وم‪ .‬مرمهل انساع متفلوت دارند‪ ،‬مرمهلی سولسی‪،‬‬
‫مرمهالی م النی ومرمهالی عقودتی‪ ،‬دلغظ مرم اعتقلدی علملی دین اند‪ ،‬دلغظ‬
‫مرم دانش دانراامندان و دلغظ مرم م لن اهللی علم واد می لشااند‪ .‬هم چنلن‬
‫مرمهلی سولسی دول مردان ارتبلط دارد‪.‬‬
 ‫‪ | 151‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫هملن طسری ه دون ادلم علملی دینی هسی دق ندارد غتسای غقهمی للدر‬
‫هناد‪ ،‬در مرمهالی م لنی نوز نبلید دول مردان دخلل دلنب داران هنند و ملنند‬
‫دول مردان قبول ای اغالنسااتلن دلی تسد مرمهلی سااولساای‪ ،‬مرمهلی‬
‫م لنی یسرش رد در لدد خرکلندن سرچرم هلی م لن لحلظ سولسی شسند‪.‬‬
‫ین چ سل هل یوش یقلی هلظم هلظمی شلعر و م لن شنلس گران قدر یورنهلد‬
‫هرد سد تل رای م لن غلرسای یک مرهزی غورساولسی ودسد یید‪ .‬تل س هرسر‬
‫تلدوکسااتلن‪ ،‬ایران واغالنسااتلن در ین سااهم مساالوی داشاات لهم همکلری و‬
‫هملهنگی رای یوسستگی این م لن نملیند‪.‬‬
‫هر چند در ایران غرهنگستلن م لن واد غلرسی مسدسد سد ریلس ین را یقلی‬
‫دداد علد عهد دارد و یقلی یروغوسسر دهتر محمد دسون یمون استلد دانرگل‬
‫هل ل قرار م الدب خسدش‪ ،‬عضس یوسست ای این غرهنگستلن اس ‪ ،‬امل اغالنستلن‬
‫دضااسر یررنگ و محسااسس ندارد یل متأساافلن دوسااتلن ایرانی مل‪ ،‬خسد را یک تلم‬
‫مودان این م لن میدانند‪ .‬اگرهسای هساهد رای گسااترش ارتبلطلت مولن غلرسی‬
‫م لنلن دو هراسر ایران و اغالنساتلن سالی وتالش هند دو گرو انسلنهل مساد‬
‫میشسد‪.‬‬
‫یکی گرو انح الر طلب و متل اب ایرانی ودیگری گرو متل ب و د ون‬
‫اغالنساتلنی‪ ،‬هم درایران وهم در اغالنساتلن [یوراتر در تلدوکسااتلن] قراار وسو‬
‫غرهنگی واق ون و روشاان نگر‪ ،‬در ممون گسااترش ارتبلطلت م لنی تالش هرد و‬
‫میهند‪.‬‬
‫دراغالنساتلن هم دول وهم گرو هلی متل اب شریک دلهمو غورمردمی‬
‫تالش داشاات اند غلرساای م لنهلی هر ساا هرااسر را هر وسااول ممکن‪،‬‬
‫دورنگهدارند و وا هلی الل م لن غلرسی ملمس در لهج ای ایرانی یل تلدوکستلن‬
‫را وا هلی وگلن نلمود مردم را ام استلمل ینهل یرهوز هرد اند‪ .‬وتلهنسن نوز این‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪155‬‬

‫دهلل دلهم اس ‪ ،‬وقتی وا هلی دانرگل ‪ ،‬وملرستلن‪ ،‬دانرکد ‪ ،‬دادستلن و‪...‬‬

‫را در اغالنستلن هلر گورند در را ر ین دسلسو نرلن میدهند‪.‬‬
‫امل ام دسالی ده شا ا خسرشاودی دین سس نسیسندگلن‪،‬شلعران و قلم‬
‫دساتلن هراسر مل‪ ،‬این یرهوز را شاکسات اند‪ .‬گسترش رسلن هل‪ ،‬دضسر مولوسنهل‬
‫مهالدر اغالنسااتلنی در ایران وعسامل دیگر نزدیکی م لن غلرساای اغزود قسس‬
‫دوری وانزوا سور نزولی مییوملید‪.‬‬
‫اگر در دوران ههلمنریهل ایران سولسی مراتب زر تر ام ایران غرهنگی‬
‫ً‬
‫سد‪ ،‬در دور هلی ساالساالنی ایران سااولساای وغرهنگی تقریبل یکساالن؛ امل یس‬
‫اماسالم ایران غرهنگی همسار زر تر ام ایران سولسی سد اس ‪.‬‬
‫ایران در دبها هالی دناگ همسار دریف وزانساروم شاارقیا سد‪ ،‬ولی‬
‫ارمنیهل و ساسریلنیهلی ایران ایریلنلا یک دنگ درونی رضاد ایران ریل سلخت‬
‫سدند‪ .‬دراین مملن اگر قدرت و نفسذ این مزد یسانلی مردشتی ه ام مملن اردشور‬
‫ل کلن رساامی شااد سد‪ -‬نبسد‪ ،‬مردملن ایران مسااوحی میشاادند‪ .‬چنلن ه اهثر‬
‫همسلیگلن ایران مسوحی شدند‪.‬‬
‫ههلمنراولن دول دهلنی داشاتند‪ ،‬هرچند سالساالنیهل قلمروهلی میلدی را‬
‫ضااموم خلک خسد ساالختند‪ ،‬امل دول شاالن دهلنی نبسد‪ ،‬یلنی هشهلی غنی‬
‫ورروتمند دهلن در دس ا رقدرت روم سدند‪.‬‬
‫ساولر شاگف انگوز اسا ه اردشاور ل کلن نولن گیار ساالسل سلسلنی‪،‬‬
‫دلمی دین مردشا ودلمی یکتل یرستی دردهلن در سد سسم موالدی سک مر‬
‫ضار مد ‪ ،‬ضار سک را ه تل ین مملن در انح لر روم سد ام انح لر دریف‬
‫خسد رون یورد اعالم داش ا ه دیگر دهلن تک ق بی را نمی یییرد شاالهپسر‬
‫یکم ه ام او را لید دار یسش سالسالنی نلمود‪ ،‬شهرهل و نلهلی زر و لشکس در‬
 ‫‪ | 151‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫قلمروش اعملر هرد‪ ،‬ململری را اوج ترقی رسلند وارتش قسی و درغسی ترکول‬
‫‪15‬‬
‫داد روم اخ لر هرد‪.‬‬

‫‪ . 13‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬شکوه وپهنه زبان پارسی‪ ،‬ص ‪ 117‬تا ‪.114‬‬
 ‫افغانستان؛هویت ملی وسرزمین مشترک‬
‫هسی ملی دارای ویژگیهل ومسلف هلی اسا ه دون ین ن میشااسد‪ ،‬رداش ا‬
‫دلم ام هسی ملی داشات لشوم‪ .‬ویژگیهلی هسی ملی در واق هسی دهند‬
‫هسی ملی می لشاد‪ .‬راد ویژگیهلی هسی ملی نوز در ون للدب نظران‬
‫ادملع نظر ودسد ندارد‪ ،‬تلداد این مسلف هل ام نظر دانراامندان متفلوت سد و ام‬
‫طرچ دیگر راد هر ویژگی سابک و ساانگونی نوز مسدسد اسا ه هر هس‬
‫معم خسدش ین را ولن نمسد و ام ین سسد می رد‪.‬‬
‫دمز واعظی رای هسیا ملی هف ویژگی قلیل شااد اساا ‪ :‬ساارممون‬
‫مراترک‪ ،‬یوراون مراترکاتلریت مراترکا‪ ،‬م لن مرااترک‪ ،‬غرهنگ مرترک‪ ،‬دین‬
‫ومیهب مرترک‪ ،‬سوستم سولسیانحس دکسم ا و ادسلس مرترک‪.‬‬
‫ولی عبدالل نظری رای هسی ملی غقط ینج ویژگی قلیل اساا ‪ .‬ساارممون‪،‬‬
‫تلریت‪ ،‬غرهنگ‪ ،‬دین وسالختلر ساولسی‪ .‬مل رای سهسل غقط سرممون مرترک‬
‫حث میهنوم‪.‬‬
‫در ونش دهالنی هرااسر یال ساارممون مرااترک زر ترین هسیا دهناد‬
‫هسی هلی ملی شااملر مییید‪ .‬مل شاالهد هسااتوم ه در سااولری ام هرااسرهلی‬
‫دهلن اتبلع هراسر من اس هراسر خسد سد ‪ ،‬وهسی ینهل راسلس هرسرش‬
‫تلریف یم شااسد‪ ،‬چسن امریکالیی‪ ،‬انگلوساای‪ ،‬درمنی‪،‬یالهسااتالنی وغور امال‬
‫هرسرهلی هستند ه راسلس نژاد‪ ،‬دین وقسم خسد هسی سلمی میهنند‪ .‬البت ه‬
‫نلم این دسا امهراسرهل راسالس قسم ونژاد شالن هستند‪ .‬ملنند هندی‪ ،‬تلدوک‪،‬‬
‫درمنیاه نلم هرسرش رگرغت ام نژادش اس ا ایرانی وغور ‪.‬‬
 ‫‪ | 158‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫محدود داراغولیی هنسنی ه مردم اغالنستلن در ین مندگی میهنند شهلدت‬

‫مراتب‬ ‫تلریت‪ ،‬تلریت چند هزار ساالل دارد‪ .‬این محدود داراغولیی وساال‬
‫ورتر ام اهنسن در قدیم نلم یریلنل مسمی سد‪ .‬یریلنل هرسر مردم نجوب وشریف‬
‫را ملنل میدهد‪ .‬قس مردسم مور غالم محمد غبلر قدیم ترین نلم اغالنسااتلن ه‬
‫ام عهد اویسااتلاهزارساال قبل ام اسااالما تل قرن ینجم موالدی در طس یک ونوم‬
‫هزار سال راین مملک اطالق میشاد‪ ،‬نلم یریلنل سد ه مفهسم امسکن یریلا را‬
‫داش‬
‫لد هم در دور هلی ه اولون یمسم هلی دین اسااالم در یسااول یدیدار گراا‬
‫هلم خراساالن این ساار ممون اطالق گردید‪ .‬گرچ تلریت مرااه و وادد را‬
‫نمی تسان دریلغ ه در هدام قرن طسر هلمل راین سرممون نلم خراسلن رگزید‬
‫شاد‪ .‬نل رقس نسیساند هتل اغالنساتلن در مسور تلریت لد امقرن سسم موالدی‬
‫هلم خراساالن ه درملنی مراارق وم ل یغتل اس ا یودا شااد و ام قرن ینجم‬
‫موالدی تل قرن نزدهم موالدی در طی یک ونوم هزارساال نلم مملک خراساالن‬
‫شااملر میرغ ‪ .‬شاالدروان مورمحمد لاادیق غرهنگ این نظر اس ا ه لد ام‬
‫گراسد شادن اغالنستلن این روما دس مسلملنلن نلم خراسلن راین سرممون‬
‫گیاشاات شااد‪ .‬گرااسد شاادن اغالنسااتلن دس ا مساالملنلن دگرگسنی رغی را‬
‫درساالختملن غرهنگی‪،‬ادتملعی واقت االدی این ساارممون ه ام این لد نلم‬
‫خراسلن یل سرممون مررق شنلخت شد‪ ،‬وارد نمسد‪.‬‬
‫درگیشاات هلی دور نوز هملن قساام ه تبوون گردید این ساارممون‪ ،‬مرااکالت‬
‫وچللشهلی خلا خسدش را دارا سد اس ‪ .‬ولی ام دلنب دیگر این چللشهل ل‬
‫تسد ل وضلو امرومی ه مل هلی متلدد عر ودسد هردند و تسانستند رای‬
‫خسدش هسیتی را تلریف هنند سنگون نوس ‪.‬‬
‫امل ین چ حث مل را درمسرد حران هسی ملی سالملن میدهد‪ ،‬سر ممون‬
‫نلم اغالنستلن اس ‪ .‬میرا ه هم در دور ای ه نلم اغالنستلن یریلنل سد وهم در عهد‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪159‬‬
‫ً‬
‫نظر ن میرسود‪ .‬مثال در‬ ‫ه هراسر نلمش خراسالن سد چنون یشافتگی هسی‬
‫دور دول یسیلن لختری مردسم غبلر مینسیسااد‪ :‬چوزی ه واقلو اساا این‬
‫اساا ه در ون تملم این ملدراهل و در طس چندین هزار ساال مردم اغالنسااتلن‬
‫ً‬
‫اساالساال هسیا خسد را دفظ هردناد‪ ،‬وهوچ ملا دیگری قالیم مقالم ینهل در‬
‫اغاالنسااتلن نگردید‪ .‬لک مهلدمون نورومند را ل م لن ینهل واگر غرهنگ وتمدن‬
‫داشت اند‪ ،‬ل تمدن وغرهنگ شلن‪ ،‬در هلضم قسی خسیش تحلول هرد اند‪.‬‬
‫امل مملنی ه ادمدشل ا دالی هردلول ه داش نلم اغالنستلن را راین مرم‬
‫سم گیاشا [ادمد شال ا دالی نلم اغالنساتلن را ن گیاشت ادمد یلدشل خراسلن‬
‫اس ] ن تنهل تضلدهلی مسدسد هلهش نولغ ل تردید گردید‪ .‬واین حرانهل هم‬
‫در دوران اقسام یغلم گردید وهم ون قسمهل در رخسرد ل یک دیگرش‪ .‬ادمد شاال‬
‫ا دالی ملقب ل ل مسساس سالسال سادومایی وغی الساق نولد گیار اغالنستلن‬
‫هنسنی اسا نسیساند هتل هزار هلی اغالنستلن مینسیسد‪ ،‬نکت دللب درمسرد‬
‫اغالنسااتلن این اساا ه ‪ ،‬این هرااسر ددید یل هرااسر ه رمبنلی هسی اغالنی‬
‫اسااتسار گردید‪ ،‬در طس یک قرن دتی رای نولن گیارش ادمدشاال ا دالی دون‬
‫نلم لقی ملند‪ .‬ادمد خلن نوزخسدش را یلدشال خراسالن میخساند ن اغالنستلن‬
‫هرو این منل این نکت اذعلن دارند ه نولنگیار اغالنسااتلن ادمد خلن ا دالی‬
‫می لشااد‪ .‬دراین حث منظسر این نوساا ه وا اغالنسااتلن واغالن را ام لحلظ‬
‫تلریهی هم دلس داد شاسد‪ .‬امل این ه نلم اغالنستلن منحوث نلم هرسر در واق ل‬
‫شلهی ادمد شل ورتر عجون شد اس ‪ ،‬یک امر یییرغت می لشد‪.‬‬
‫این ه ود تسامو اغالن منحوث یدید یورند نلم هرسر تل چ اندام میتساند‬
‫وتسانست ادسلس سرممون مرترک را مردم اغالنستلن رسلند‪ .‬لید مسرد تحقوق‬
‫و یژوهش قرار گورد‪ .‬دیهی اسا ه نلم هراسر اغالنستلن ام وا اغالن اخی شد‬
‫وخسد هلما اغاالن ام هم هرد چللش رانگوز سد ونولممند یرسااشهلی ددی‬
‫می لشد‪ .‬در ود تسمو این سرممون درچهلی غراوانی گفت اند‪ .‬قبل ام قدرت‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫رساودن اغالنهل‪ ،‬نلم اغالنستلن ودسد داش ‪ ،‬ولی هرسری نلم اغالنستلن ودسد‬
‫نداش ‪ ،‬طلئف اغالن طبق اسنلد تلریهی ه خسد مسرخون این طلئف ارائ داد اند‪،‬‬
‫ً‬
‫ا تادا درنسادی غسر هنسنی وغر ین ساالهن شااد و لادا نسادی دنس رغت‬
‫اند‪[.‬امل این روای را سلیریژوهش گران رد مینملیم این ه اغالنهل ارتبلط غسر‬
‫داشت لشند]‬
‫هراسر اغالنساتلن ه رگرغت ام لفظ اغالن اس ‪ ،‬واغالن منحوث هسی مردم‬
‫اغالنستلن چ می تساند ل مردم مسکسن دراین سرممون داشت لشد‪ .‬این هلم لید‬
‫الگس ویئون تملم نمل رای تملم اقسام ومردم سلهن دراغالنستلن لشد‪.‬‬
‫درمسرد وا اغالن گپ و گفتلرهلی ساولر شاد اس رخیهل هلم اغالن را‬
‫دری یل غلرسی دانست ه ملنی نلل و غالن را میرسلند دست دیگری این نلم را غقط‬
‫نلم قسم خلا دانست یلنی مللد یرتسن میدانند همزملن املحلظ ارتبلط لاسی‬
‫این دو وا را نمی تسان خس ی دم س ولی ام دلنب دیگر طسری ه شلهد‬
‫هستوم ویژ مردم علم اغالنستلن خ سا اقسام غوریرتسن‪ ،‬یرتسنهل را اغالن‬
‫یل اوغلن می گسیند‪ .‬دراین مسرد لید تلمق نمسد‪ ،‬ه این نقل وقس سون سون ام‬
‫هدام تلریت این سس ادام دارد‪ .‬مهندس داوود قندهلری نوز این نظر اس ه‬
‫هلم اغالن هوچ ارتبلطی ل هلم یرتسن ندارد‪ ،‬ل این وا دری یل غلرسی سد ه‬
‫هملن نلل وماری را میرسلند‪.‬‬
‫امل درمسرد این ه اغالن امهلم یراتسن یل یهتلنایهتلن ا تحریف شااد لشد‬
‫ً‬
‫نوز دالی تأمل میلدی ودسد دارد وتلمق ورااتری را میطلبد چرا ه اوال این دو‬
‫هلما اغالن ویرااتسن یل یهتسن دو م لن ددا گلن تللق دارد یلنی اولی م لن‬
‫دری و دومی م لن یرتس تللق دارد‪.‬‬
‫ً‬
‫رالنوال هلم اغالن مفهسم مسااتقلی دارد و امنظر ملنلیی هوچ ارتبلطی ل هلم‬
‫یرتسن ندارد‪ .‬هلم اغالن ام ریر غالن اس ه در م لن دری ملنلیی نلل وغریلد‬
‫را میدهد ویرتسن هرگز چنون ملنلی ندارد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬
‫ً‬
‫رللثل در ون دروچ این دو هلم ام نظر سلختلری نوز هوچ گسن ترل هی ودسد‬
‫ندارد‪ ،‬مودانوم ه دروچ ان و ون عالم دم هسااتند و در م لن یرااتس در‬
‫یخر هلم منظسر نسب مکلنی نوز هلر مورود مثل یسهنتسن ه ملنلی محل‬
‫علم ودانش ادانرااگال ا ویال ننادارتسنانمالیرااگل ودرملنگل ا ام این رو ون‬
‫درهلملت یرااتسن ویهتسن دز دروچ الاالی هلم نوس ا واگر این دروچ را ام‬
‫انتهلی این هلملت رداریم مولن مل قی دروچ یلنی هلملت یر ا و یه یل‬
‫هلم اغالن هوچ گسن تراال هی لقی نمی ملند‪ .‬خ ااسا ام ین ده ه ان‬
‫درهلم اغالن دز الالی دروچ هلم اس ودر ملنلی مفرد نوز همون لسرت‬
‫اغالن واغالن هلر مورود وعالم دم نوس ‪.‬‬
‫درمسرد هلم اغالن ه رمردم یرااتسن اغالنسااتلن دراطراچ هس هلی ساالوملن‬
‫اطالق میشد نظریلت غراوان مسدسد اس ‪ .‬سولری این لور اس ه دتی این‬
‫هلما اغاالن رعالو ه ر مردم این منلطق اطالق میشااد ام دنب تحمولی نوز‬
‫رخسردار سد‪ ،‬مردسم غبلر مینسیسد‪ :‬امل نلم اغالن ه تل قرن چهلردهم امطرچ‬
‫نسیسندگلنی چسن الفی وغرشت وا ن سط در مسرد قبول یل قبلیلی ام یرتس م لنلن‬
‫ذهر میگردید لدهل ورتر و وسو تر واد ی شد میرغ تل دلیی ه علی الرغم‬
‫ت سر ین یرتس م لنلنی ه در اوایل این نلم را رخسد تحمولی ام دیگران میدانستند‪،‬‬
‫خسد نسیساندگلن یرتس م لن در یرلر خسیش این نلم را کلر ردند‪ ،‬ام ین دمل سد‬
‫خلن دهلن لسدی متسغی سل ‪ ۰۱۰۱‬موالدی‬
‫اورادمد دول ی لدی نوز درم الدب ل غ لنلم علمی وغرهنگی طرح نس‬
‫والن میهناد ها هلما اغاالنسااتلن ام دلنب ایرانیهل در قرارداد انگلوس راین‬
‫سارممون گیاشت شد اس او لر در قرارداد مولن ایران وانگلوس در مملن شل‬
‫شااجلع وا اغالنسااتلن م رح شااد یلنی ساارممون اغالنهل در واق مبتکر این نلم‬
‫خسد اغالن نبسد لک ایرانیهل سد اس‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫مورمحمد لدیق غرهنگ درمسرد هلم اغالن این لور اس ه این هلم ام‬
‫دمل هلملت اساا ه در تلریت خراساالن نوز مسدسد سد‪ .‬قس غرهنگ هلم‬
‫اغالن دز ام وا هلی اس ا ه درتلریت خراساالن هم مسدسد سد اس ا ‪ .‬وی در‬
‫ممون لشاندگلن خراسالن مینسیسد‪ :‬درعون دل دردنس وشرق خراسلن مل‬
‫دیگری ام لشااندگلن قدیمی ه خسد را یرااتسن مینلمودند و در نزد دری م لنلن‬
‫ً‬
‫اغالنستلناادتملال هلرر اشتبل تلیپی اغالن‪ ،‬اغالنستلن نسشت شد اس ا شهرت‬
‫داشتند طسر غلل تر ام سل ق وارد تلریت شدند‪ .‬دراین دل لید گف ه هر چند‬
‫هلما اغالنسااتلن عنسان نلم رساامی هرااسر لر او در ساال ‪ ۰۹۱۰‬موالدی‬
‫درمللهد ون انگلسااتلن وایران در لر دول درانی هلر رغت اساا ‪ ،‬امل هلم‬
‫اغالن مثل نلم یک قسم وهتل نژادی وغرهنگی واغالنستلن عنسان محل سکسن‬
‫ین درتلریت خراسلن سل ق درام مدت دارد‪ .‬تل دلیی ه مللسم اس هلم اغالن لر‬
‫او در سااد شااراام موالدی تسسااط منجم هندی وره مهور درهتل هلرت‬
‫سوم هل ذهر شد اس‬
‫لالخر ین چ مبرهن اس ا این اس ا ه هلم اغالن رمردم یرااتسن اطالق‬
‫میشد اس و این نوز ممکن اس ه تحمولی سد لشد‪ .‬طسری ه دتی امروم‬
‫این مردم ورااتر خسد را یرااتسن یل یرااتلن ‪ ،‬یهتسن یل یهتلن میخسانند‪ .‬امدلنب‬
‫اغالن دارد‪.‬‬ ‫دیگر سولریهل این نظر اند ه هلم یرتسن قدام ورتر نسب‬
‫واین هلم را ارتبلط میدهد ل رخی ام هلملت هتل اوسااتل‪ ،‬چسن وا یکتوسس‬
‫لالخر این نلم رغت رغت تل قرن هژدهم رتملم مردم یرتسن اطالق شد تل این ه نل‬
‫ر نظری ل دول ددید ا دالی رتملم مردم خراسالن‪ ،‬اغالن من س گردید و نلم‬
‫خراسلن اغالنستلن تبدیل شد‪.‬‬
‫الفنسااتسن دیپلمالت وق انگلوس درهتل اغالنلناگزارش ساال ن هل لا‬
‫مینسیساد‪ :‬در مسرد الال نلم اغالن ه اهنسن لسرت علم ر ین مل اطالق‬
‫میشسد‪ ،‬اطالعلت دقوق و مره در دس نوس وشلید ه نلمی ددید لشد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪118‬‬

‫این نالم را ینلن امطریق م لن غلرساای گرغت اند‪ .‬ینلن خسد را یرااتسن مینلمند ه‬
‫دملش یرااتلن میشااسد‪ .‬ردرانولن ین را یهتسن ودملش را یهتلن تلفظ‬
‫میهنند‪ .‬شلید نلم یتلن ه ر روی اغالنلن هند نهلد شد ‪ ،‬مأخسذ ام همون هلم‬
‫لشد‪.‬‬
‫یلردوهس ه در ولنلت الفنساتسن مرالهد میرساد این اس ه وی ا تدا‬
‫راین لور اس ه اطالعلت دقوق درمسرد ه این نلم ام هجل منرأ گرغت در دس‬
‫ً‬
‫نوس ولی لدا اذعلن نمسد ه این نلم ام طرچ م لن غلرسی ر ینهل اطالق شد‬
‫اس ا ‪ .‬هر رو لمهم ام این گفت چنون اسااتنبلط میشااسد ه منظسر الفنسااتسن‬
‫هملن ایرانیهل اس ‪ ،‬امل نسب دسلسو مسضسع ه دول ی لدی ین اشلر‬
‫هرد سد نهساست ه واضش تر ولن نملید‪.‬‬
‫این ه چرا رمردم یرااتسن هلم اغالن اطالق گردید هم چنلن ل امل واگرهلی‬
‫رو رو اس ‪ .‬سولریهل این نظر اس ه اغالن ام لفظ اغلغن ه امدودملن نی‬
‫اسرائول می لشد گرغت شد اس ‪ .‬الفنستسن دراین مسرد مینسیسد‪ :‬راسلس این‬
‫عقود ینلن ام دودملن اغالن ‪ Afghaun‬یساار ارمول ‪ Irmia‬یل رهول ‪Berkia‬‬
‫یساار ساالئس ‪ Saul‬یلدشاال اسارائول اند‪ .‬وهم تلریتهلی این مل ام موثلقهلی‬
‫یهسد‪ ،‬ام ا راهوم تل رومگلر اساالرت یغلم میگردد درمسرد منرااأ قسمی یرااتسنهل‬
‫نظری ساسمی هم مسدسد اس ه میلد م رح نرد اس ‪ .‬نسیسند هتل طللبلن‬
‫مینسیسد‪ :‬دردللی ه تبلرشنلسلن یرتسنهل را دللل یموزش چند گرو قسمی ام‬
‫نژادهلی هندو ارویلیی در طس تلریت میدانند‪ ،‬ینلن نساب شلن را قوس‪ ،‬یکی‬
‫ام الاحل دضارت محمد یولمبراسالم میرسلنند و دین ترتوب خسد را ام نژاد‬
‫سلمی تلقی میهنند‪.‬‬
‫دون شاک نلم هراسری اغالنستلن ددا ام وا اغالن سد نمی تساند‪ .‬این نلم‬
‫هرااسری اس ا ه در ین اقسام مهتلف‪ ،‬هسی هلی مهتلف و م لنهلی مهتلف‬
‫دارد دولتش را سار می رند‪ .‬تلمق درمسرد وا اغالن خلطر سرممون مرترک‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫اغالنستلن اس ‪ ،‬تل تسانست لشوم ه هدام سنهو را میتسان ون این نلم ه دلال‬
‫هسی شد و ل هسی هلی دیگری ه دراغالنستلن ودسد دارد رقرار سلخ ‪.‬‬
‫دالال ا هر دید ه این لفظ را در نظر ی گوریم و ین را پییریم‪ ،‬هلم اغالن‬
‫چ مفهسم را می تساند رای مردم اغالنساتلن اغالنستلن ارائ دارد‪ .‬ام لحلظ دلمل‬
‫شنلسی ییل سلخ هل و واقلو هلی ادتملعی تبلسر این هسی می لشد؟ متأسفلن‬
‫تل هنسم تلریف تلریف دقوق و در خسر هسی هلی متلدد ام این وا نرااد و ین‬
‫چنلن ه تساند یلست گسی هسی مردم اغالنستلن لشد‪ ،‬ن می لشد نل راین یک‬
‫مرکل سر ممون مرترک و وادد ام همون وا نرأت میگورد‪.‬‬
‫مسائل سرممون مرترک درهمون دل خالل نمی شسد لک ام هملن یوان نوز‬
‫در ساولری مسارد وقتی ه راین سارممون نلم اغالنساتلن گیاشات شااد‪ ،‬رداش‬
‫هملن نلم هرااسری سد ه داشاات هملن قسم ر ین دکسم میهرد‪ .‬دتی غراتر ام‬
‫یگلهی این هراسر مر سط یک قبول دانست میشد‪ .‬وقتی ه در مملن تومسرشل ‪،‬‬
‫عبدالهللق نلم شاسرش میهند و لد شاکسا میخسرد‪ ،‬الفنساتسن مینسیسد‪:‬‬
‫عبادالهاللق شااکساا خسرد ‪ ،‬ونل ونل گردید و زودی یرامش هرااسر درانی‬
‫لمگر نل راین این هرسر را چسن دکسم ام درانیهل سد ودرانیهل ونلن گیار‬
‫ین سد یس ام خسد میدانساتند‪ .‬در این لاسرت این ساارممون مرترک تملم مردم‬
‫اغالنسااتلن شاامرد نمی شااد‪ .‬یل این ه تومسرشاال وقتی شاال مراد هلرا نلم‬
‫میغرسااتد مینسیسااد‪ :‬ادمدشاال یوسساات ل دول هلرا روا ط دساان داشاات‬
‫وتومسرشال نوز میخساهد این روا ط را دفظ هند ومدتی اسا شل مراد رقلمرو‬
‫درانولن تجلوممی هند و ل یلست قلط والفلظ مالیم سلی شد دنگی ر ندهد ‪.‬‬
‫گرچ در تلریت اغالنسااتلن مملنی ه این ساارممون مسرد تهلدم واق میشااد‬
‫اسا ‪ ،‬مردم این سرممون ام هرقرر وقسم ه سد اند‪ .‬دلنلن دغلع رخلست اند‬
‫ً‬
‫امل این دغلع واقلل ام سارممون مرترک نلم اغالنستلن سد یل ام محدود داراغولی‬
‫قسمی‪ ،‬قبول ای ومیهبی؟ طسری ه نظر میرسااد این نبردهل ل ودسد داشااتن‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪115‬‬

‫یرااتسان دین و یمسم هلی ین ورااتر مقلوم و دغلع ام مرم قسمی سد تل هرااسری‬
‫لمهم متأساافلن وددت ساارممونی مل در این ممون نوز دچلر حران می لشااد‪ .‬اگر‬
‫یتش دریک نق اغالنستلن شلل ور شسد وتملم مردم اغالنستلن ادسلس هنند ه‬
‫در ین یتش میسااسمند‪ ،‬مل گفت میتسانوم ه ساارممون مل دساا هم ام این منظر‬
‫مرااترک اسا ‪ .‬دردللی ه مل شاالهدیم ه اگر یکی ام ولسااسالیهلی یکتول مسرد‬
‫تجلوم قرار میگورد‪ ،‬مردم در دیگر منلطق اغالنستلن چسن دخرلن و لمولن ین چ‬
‫ه در خسر یک مل اسا وادسلس مرترک سرممون اس ‪ ،‬ادسلس هم وطنی‬
‫ن میهنند‪ .‬لک ت اسر غللب این اسا ه این تجلوم در من ق مل نوس ‪ .‬دتی‬
‫گلهی غراتر ام این مسائل مرلهد میشسد ه سولری ام هم وطنلن میگسیند ه‬
‫گیار چنون لشاد‪ ،‬تل این مردم عقب ملند ودیگر ل ونش سل گرایلن اش تملم‬
‫سهن دیگر این‬ ‫مردم اغالنستلن را قهقرا نکرلند‪ .‬البت ه قضو دودلنب اس‬
‫طرم ونش در نزد اهثری مردم اغالنسااتلن مراالهد میرسااد ددا ام این ه‬
‫مر سط هدام قسم اساا ‪ .‬در اغالنسااتلن مل ل وطنهلی مهتلف رو رو هسااتوم‪،‬‬
‫درگسیشهلی مردم شلهدیم ه مردم هرمن ق ‪ ،‬من ق وقری خسدش وطنش اس ‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫همور میشنسیم ه میگسیند وطن رغت سدم یل ام وطن یمدم‪.‬‬

‫نمونههایی از معامله ارضی درتاریخ که بهوسیله سران قبایل‬

‫پشتون(افغان) صورت گرفته است‬
‫‪ ‬اساتلد خراسالن سل انتزاع ‪ ۰۹۱۲‬موالدی هرسر انتزاع هنند‬
‫دول قلدلری ایران در دور شل محمسد ا دالی‪.‬‬

‫‪ . 11‬مشرقی‪ ،‬دیدار علی‪ ،‬بحران هویت ملی درافغانستان‪ ،‬ص ‪ 22‬تا ‪.24‬‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪ ‬قللا اتاک درهنالر دریلی سااند ساال انتزاع ‪ ۰۹۰۲‬موالدی‬

‫رهبری رنجو سنگ در دور شل‬ ‫هرسرانتزاع هنند سکهلی ینجل‬
‫محمسد ا دالی‪.‬‬
‫‪ ‬اسااتال ملتلن ساال انتزاع ‪ ۰۹۰۹‬موالدی هرااسرانتزاع هنند‬
‫رهبری رنجو سنگ در دور شل محمسد ا دالی‬ ‫سکهلی ینجل‬
‫‪ ‬اساتلن هرمور سل انتزاع ‪ ۰۹۰۸‬موالدی سکهلی ینجل‬
‫رهبری رنجو سنگ در دور محمد عظوم خلن محمد مایی والی هل ل‬
‫و رادر او‪.‬‬
‫‪ ‬استلد دیر غلمی سل انتزاع ‪ ۰۹۲۰‬موالدی هرسر انتزاع هنند‬
‫رهبری رنجو ساانگ در دور محمد عظوم خلن‬ ‫سااکهلی ینجل‬
‫محمد مایی والی هل ل و رادر او‪.‬‬
‫‪ ‬اساتلن یرالور سل انتزاع‪ ۰۹۰۱‬موالدی سکهلی ینجل‬
‫رهبری رنجو ساانگ در دور دوساا محمد خلن محمد مایی والی‬
‫هل ل و رادراو‪.‬‬
‫‪ ‬اسااتلن سااند ساال انتزاع‪ ۰۹۲۹‬موالدی الی ‪ ۰۹۳۲‬موالدی‬
‫هرسر انتزاع هنند انگلوس در دور اموردوس محمد خلن‪.‬‬
‫‪ ‬استلن لسچستلن سل انتزاع هنند ‪ ۰۹۹۳‬موالدی الی ‪۰۹۹۱‬‬
‫موالدی هرااسر انتزاع هنند انگلوس در دور اموردوساا محمد خلن‪،‬‬
‫امورشورعلی خلن‪ ،‬امورمحمد اغضل خلن وامورمحمد اعظم خلن‪.‬‬
‫‪ ‬در هل استراتوژیک خوبر‪ ،‬هرم‪ ،‬سالن وهستل هول هس ک و وسار‬
‫سااال اناتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هرااسر انتزاع هنناد انگلوس در دور‬
‫امورمحمد یلقس خلن‪.‬‬
‫‪ ‬شهرلندی هستل سل انتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هرسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورمحمد یلقس خلن‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫‪ ‬عالق دلت شمل ‪ ،‬غسشنج وهس ک سل انتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی‬

‫هرسر انتزاع هنند انگلوس در دور امورمحمد یلقس خلن‬
‫‪ ‬شااهرهسیت ساال انتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هرااسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورمحمد یلقس خلن‪.‬‬
‫‪ ‬شهرهلی سوبی ویرون سل انتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هرسر انتزاع‬
‫هنند انگلوس در دور امورمحمد یلقس خلن‪.‬‬
‫‪ ‬اساتلن ساسات سال انتزاع ‪ ۰۹۸۰‬موالدی هرسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورعبدالردملن خلن‪.‬‬
‫‪ ‬اسااتلن لدسر ساال انتزاع ‪ ۰۹۸۰‬موالدی هرااسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورعبدالردملن خلن‬
‫‪ ‬اسااتلن چترا ساال انتزاع ‪ ۰۹۸۰‬موالدی هرااسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورعبدالردملن خلن‪.‬‬
‫‪ ‬عالق دلت ارنلوی‪ ،‬ومیری وداوروچلهی ساال انتزاع ‪۰۹۸۰‬‬
‫موالدی هرسر انتزاع هنند انگلوس در دور امورعبدالردملن خلن‪.‬‬
‫‪ ‬شااهرچمن ساال انتزاع ‪ ۰۹۸۰‬موالدی هرااسر انتزاع هنند‬
‫انگلوس در دور امورعبدالردملن خلن‬
‫‪ ‬اسااتلن مرو ساال انتزاع ‪ ۰۹۹۳‬موالدی هرااسر انتزاع هنند‬
‫دول تزاری روس در دور امورعبدالردملن خلن‬
‫‪ ‬اساتلن ینجد وشهرهلی یقتوپ ‪ ،‬چمن ود وچرم سلوم سل‬
‫انتزاع ‪ ۰۹۹۹‬موالدی هرااسر انتزاع هنناد دولا تزاری روس در دور‬
‫امورعبدالردملن خلن‪.‬‬
‫‪ ‬عالق یلمور در ملورای دریلی یمس ساال انتزاع ‪ ۰۹۸۹‬موالدی‬
‫هرسر انتزاع هنند دول تزاری روس در دور امورعبدالردملن خلن‪.‬‬
 ‫‪ | 118‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪ ‬قسم اعظم استلن سوستلن سل انتزاع ‪ ۰۹۹۲‬موالدی هرسر‬

‫انتزاع هنند ایران در دور امورشورعلی خلن‪.11‬‬

‫‪ . 17‬اصولی‪ ،‬زکریا‪ ،‬معاهده مرزبین المللی دیورند ازدیدگاه پژوهشگران‪،‬چاپ اول‪ ،‬ص ‪.151‬‬
 ‫خصوصیات مناطق مرزی افغانستان‬
‫خ سلولت منلطق مرمی هرسر عبلرت ام‪:‬‬
‫الف‪ :‬دوری از مرکز‪ :‬یکی ام ویژگیهلی اللی منلطق مرمی‪ ،‬دوری ام مرهز‬
‫هرسر اس ‪ .‬این مسئل داراغولیی ه ام طبول منلطق مرمی سرچرم میگورد‪.‬‬
‫یولمدهلی نلم لس ی رای منلطق مرمی همرا دارد‪ .‬مهم ترین یولمدهلی ین ه‬
‫ام دوری ام مرهز ت اموم گوری سولسی‪ ،‬اداری‪ ،‬قضلیی وادرایی نرئ میگورد‪،‬‬
‫ضلف اطالع مسسولون مرهزنرون ام مرکالت منلطق دور ام مرهز وعدم تسد‬
‫ینهل اسا ‪ .‬طسالنی سدن مساور رغ و رگرا ‪ ،‬عدم ادساالس امنو قضلیی‬
‫وادتملعی دلول طسالنی شاادن مسااور ت ااموم گوری‪ ،‬رسااودگی مرااکالت‬
‫ومسلئل مردم را دشسار میسلمد؛ نمسن هلمل ین را میتسان منلطق مرمی دخرلن‬
‫ونومروم ونسرستلن دانس ‪.‬‬
‫ب‪ :‬انزوای جغرافیوایی‪ :‬ان بالق یدید دلشااو ای سدن ل دوری ام مرهز در‬
‫اغالنساتلن اغلب این دلول اسا ه مرمهل دراغالنستلن ودر یوش تر هرسرهلی‬
‫مراال ا ‪ ،‬ا طسر تقریبی ام نقالط داراغوالیی دور دساا ه دارای منل هم تر‬
‫اقت االدی ودملو یراهند می لشااند‪ ،‬عبسر داد شااد اس ا ‪ .‬همون امر لعث‬
‫گردید در غرییندهلی لدی تسساال ین منلطق‪ ،‬دلول هم تسدهی وعدم لاارغ‬
‫اقت االدی در هر رداری ام منل محدود‪ ،‬ینهل ام دیگر منلطق عقب تر ملنند‪.‬‬
‫نمسنا ین مرم والی قندهلر‪ ،‬هلمند‪ ،‬هرات ونومروم می لشااد ه خط مرمی ام‬
‫منالطق وال النی ه دارای دملو هم و یراهند می لشااند عبسر نمسد اساا ‪.‬‬
‫درهمون را امورعبدالردملن خلن‪ ،‬در یغلم دلهمو خسیش ارتفلعلت یلمور را‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫چنون‬ ‫ا هند ریتلنوسی واگیار هرد‪ .‬او‪ ،‬راد این ه روی چ علتی دساا‬
‫اقدامی مد‪ .‬نسشاات اس ا ‪ :‬در ل والی واخلن ه دز مملک من گردید سد‪.‬‬
‫قرار دادم ه تح محلغظ دول انگلوس لشااد‪ .‬چرا ه والی میهسر ام هل ل‬
‫سااولر دور و ام مملک من غرد اغتلد سد؛ و ام این ده خولی مرااکل سد ه‬
‫والی میهسر را خس ی مستحکم نملیم‪ .‬در ل خط سرددی قرار داد شد ه‬
‫خط میهسر را ام چترا گردن روغول تل یرالور هراود مره نملیند وام ین‬
‫دل هم تل هس ملک سول ملون نملیند‬
‫ج‪ :‬نواپایداری سووکونت‪ :‬مرمهل ام نظر دملو و سااکسن نلیلیداراند ه‬
‫عل ین را میتسان این گسن رشمرد‪:‬‬
‫‪ .1‬تسسال نولغتگی ودلشو ای سدن‪ :‬درشرای ی ه مرمهل محل‬
‫تدریج ام منلطق‬ ‫نلیرامیهلی نظلمی‪ ،‬امنوتی وسولسی لشد‪ ،‬دملو‬
‫مرمی ا محالهالی امن تری هسچ میهناد و لر دیگر تراهم دملو‬
‫درمنلطق مرمی هم تر ونلیلیداری دملو وش تر میگردد‪ .‬این یدید‬
‫در غرییناد تسساال وامنو منلطق ساارددی تأرور منفی میگیارد‪ .‬این‬
‫یدید در مرمهلی اغالنسااتلن در منلطق مرمی شاارق ودنس شاارق در‬
‫مرم مرترک ل هرسر یلهستلن مرهسد اس ‪.‬‬
‫‪ .1‬رونق مبالدالت اقت االدی‪ :‬ا دلول تفلوت ساا ش تسساال‬
‫اقت لدی‪ ،‬غن یوری‪ ،‬تسلود لنلتی وهرلورمی در دو سسی مرم‪ ،‬منلطق‬
‫مرمی دو هرسر محل مبلدالت اقت لدی‪ ،‬غن یوری وانساع تسلودات هلال‬
‫وخادملت ون دو هرااسر اساا و این دلول‪ ،‬دملو منلطق مرمی‬
‫نلیلیدار وساول می شسد‪ .‬این یدید اغزون رنلیلیدار دملو در منلطق‬
‫مرمی تأرورات عموقی روی امنو منلطق مرمی نوز میگیارد‪ .‬ضاالوف‬
‫سدن ادسالس تللق ممون و سرممون‪ ،‬امکلن سس استفلد ام دملو‬
‫مرمنراون تسسط دشمن و هلرگوری اغرادی ام ینلن در عملولت خرا‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪111‬‬

‫هلران ویل عبسر ام خرا هلران در یسششهلی گسنلگسن وهم چنون عبسر‬
‫اسلح و اطالعلت در سولری ام منلطق را منجر میشسد‪.‬‬
‫د‪ :‬تبادالز مرزی‪ :‬ت سیر غضلهلی منلطق مرمی‪ ،‬دلهی ام ین اس ه این‬
‫غضالهل طسر الاسلی لم‪ ،‬یوسست ومحل مبلدالت وتللمل غضلیی ون دو هرسر‬
‫هم دسار و یل منجور ای ام غضالهل ه ل یک دیگر ارتبلط وتللمل دارند‪ ،‬می لشد‪.‬‬
‫لیا دریلن مبلدل هلال‪ ،‬نوروی انساالنی‪ ،‬اطالعلت‪ ،‬هلال وارم ام طریق غضاالهلی‬
‫منالطق مرمی ون هرااسرهالی مهتلف‪ ،‬امری طبولی و ام ملهو و ویژگیهلی‬
‫منلطق مرمی نراائ میگورد‪ .‬ام این رو‪ ،‬هرگسن اقدامی در خالچ این ویژگی ام‬
‫دمل انسااداد غوزیکی مرمهل تنهلیی ن تنهل ضااد ویژگی طبولی منلطق مرمی‬
‫لک امری مرکل‪ ،‬نلهلغی و اغلب امکلن نلیییر اس ‪.‬‬
‫س‪ :‬تفواوزهوای فرهنری‪ :‬یکی ام ویژگیهالی نسااب عمسمی ودهلن‬
‫شاامس منلطق مرمی‪ ،‬داشااتن تنسع قسمی‪ ،‬ادتملعی وغرهنگی اساا ‪ .‬این یدید‬
‫نلشی ام قلنسن تراوش یل نرر وانترلر ون منلطق داراغولیی مجلور اس ‪ .‬راسلس‬
‫این قالنسن‪ ،‬مقاداری ام دملوا یاک من قا منلطق مجلور مهلدرت هرد و‬
‫ویژگیهلی خسد را ین سسی مرم می رند‪ .‬این یدید ل مرور مملن لعث ترکول‬
‫گرو هالی قسمی‪ ،‬ادتمالعی وغرهنگی درمنالطق مرمی میگردد ها درنهالی ل‬
‫ویژگیهالی قسمی‪ ،‬ادتمالعی وغرهنگی دملوا ین سااسی مرم مرااال ا و ال‬
‫ویژگیهالی دملوا مرهز هرااسر متفالوت اناد‪ .‬مهم ترین مساائل تنسع قسمی‬
‫وغرهنگی در منالطق مرمی ها تأرورات مسااتقومی ر روند و رنلم هلی تسساال‬
‫وامنو در ین منلطق میگیارد‪ ،‬مساائل واگرایی وهم گرایی قسمی و غرهنگی این‬
‫‪18‬‬
‫گرو هلی ادتملعی مرمنرون ل دول مرهزی اس‬

‫‪ . 11‬عظیمی‪ ،‬محمد عظیم‪ ،‬مدخلی برجغرافیای سیاسی افغانستان‪ ،‬ص ‪ 217‬تا ‪.239‬‬
 ‫واحد پولی افغانستان روپیه است افغانی نیست‬
‫تحقوق میلدی درمسرد تلریت‪ ،‬سولس ‪ ،‬غرهنگ و‪ ...‬اغالنستلن لسرت گرغت اس‬
‫خسشابهتلن ل ولاف مراکالت میلدی امنوتی‪ ،‬اقت لدی‪ ،‬سولسی وغرهنگی ه‬
‫هنسم هم ودسد دارد‪ .‬امال اموادهالی میالدی نوز گسن روم اغزون ییند مترقی‬
‫گیشت‬ ‫ویلیدار ودسد دارد‪ .‬د هل دانرگل دولتی ودانرگل هلی خ سلی نسب‬
‫ممون هلی گفتملن‪ ،‬گف وگس ومبلدث عمد را درمولن دلمل را لم هرد اس ا ‪.‬‬
‫منامهریل الاسلیا عنسان دانرجسی دقسق‪ ،‬تحقوق علمی ومستدلی را درمسرد‬
‫نلم اغالنسااتلن انجلم داد و در رج عقر ساال ‪ ۰۰۸۹‬موالدی تح عنسان نلم‬
‫اغالنستلن ام دیدگل یژوهرگران ل اخی شملر شل ک ام ومارت محترم اطالعلت‬
‫غرهنگ و یمری محترم هلیی رای منتراارساالخت ام‪ ،‬مللسم اس ا ه این اساام‬
‫گیاری هدام مبنلی تلریهی‪ ،‬غرهنگی وتمدنی ندارد‪.‬‬
‫نلم اغالنستلن ام مملن شل شجلع راین سر ممون گیاشت شد اس خساستگل‬
‫الالی این نلم‪ ،‬هس هلی سالوملن اس ه اهنسن دز خلک یلهستلن اس ‪ ،‬هستل‬
‫سااهن این ه نلم اغالنسااتلن گسن رساامی در مساغق نلم س ا دلنب ون شاال‬
‫شاجلع‪ ،‬رنجو سانگ والرد اهلند درسال ‪ ۰۹۰۹‬موالدی گیاشاات شد اس ‪.‬‬
‫دراین نسشت هستل گسن ویژ و هرنسلس یک مییردامیم این ه ام چ مملنی وادد‬
‫اغالنی تبدیل شااد‪ .‬هملن گسن ه مردم این ساارممون در‬ ‫یسلی نلم رویو‬
‫اسم گزاری هرسرشلن سهم تلریهی‪ ،‬غرهنگی وسولسی نداشت اند در وادد یسلی‬
‫شاالن نوز نقش چنادانی ناداشااتا اناد این دکسما هلی گیشاات سدند ه ل‬
‫سااولساا هلی نلسااوسنللوسااتی مردم وتلریت را نلدید میگرغتند وتک قسمی غکر‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫میهردند‪ .‬همون دلول امروم هم مساالیل ام چراام اندام قسمی دید میشااسد‪.‬‬
‫امتولم وسهو ندیهل اسلس همون مسئل قسمی لسرت میگورد‪.‬‬
‫یاک‪ :‬در مسااکسهلت غلزی دور ادمدشاال ا دالی ‪ ۰۹۳۹‬تل ‪ ۰۹۹۰‬موالدی‬
‫اشاکل شامراور‪ ،‬ستلر وخسش گندم نقر شد سد ومسکسهلت نقر نلم رویو‬
‫قنادهلری در ومن دومثقل و چند نهسد‪ ،‬ارمش ینجل غلسس رایج سد و م لن‬
‫یلرسی نگلشت شد سد‪.‬‬
‫دوم‪ :‬در مسکسهلت غلزی دور عبدالردملن خلن‪ ۰۹۹۱‬تل ‪ ۰۸۱۰‬موالدی یکی‬
‫نلم اشسرم هرینسگرا در سل ‪ ۰۹۹۱‬موالدی ام‬ ‫ام مساتهدملن غرانسسی دول‬
‫ارویل غل ریک خریداری هرد ه درهل ل هلر اغتلد و نلم ملشااون خلن مرااهسر‬
‫شد‪ .‬دراین غل ریک درهنلر تسلود اسلح وسلیر مساد ضروری دیگر‪ ،‬مسکسهلت نوز‬
‫ضار میشاد ه ل این هلر رای اولون لر منب وادد ضار ساک در هرسر‬
‫ودسد یمد‪ ،‬در وق امورعبدالردملن خلن درهل ل اسللر خلردی نوز مسرد استفلد‬
‫ً‬
‫قرار داش ه این گسن مبلدل یم شد یک رویو هندی تقریبل نوم رویو هل لی‪ ،‬در‬
‫قندهلر ‪ ۳۱۱۱‬مللد هر رویو قندهلری‪ ،‬طالیی هلرایی در هلرا غی دان د‬
‫رویو هل لی ودر هل ل غی دان ‪ ۰۳‬رو یو هل لی داد و سااتد میشااد وسااک لدم‬
‫لسمی روسی درهل ل ‪ ۰۱۱‬رو یو هل لی میشد؛ و م لن یلرسی نگلشت شد‬
‫سد‪.‬‬
‫سسم‪ :‬درمسکسهلت غلزی دور اموردبوب الل خلن ‪ ۰۸۱۰‬تل ‪ ۰۸۰۸‬موالدی در‬
‫هشهلی اقت الدی‪ ،‬مللرچ وتسسال تجلرت گلمهلیی رداشت شد‪ .‬دراین دور‬
‫سااک در ملشااون خلن ضاار میشااد ه نلم سااک هلی هل لی یلد میشااد‪.‬‬
‫اموردبوب الل خلن در سک هلی ه ضر میهرد ام طرحهلی منبر ومحرا ونلم‬
‫خسدش اسااتفلد میهرد وادد یسلی دراین دور نلم رویو یلد میشااد و م لن‬
‫یلرسی نگلشت شد سد‪.‬‬
‫اغالنستلن چگسن ترکول شد؟ | ‪115‬‬

‫چهالرم‪ :‬در مسااکسهالت غلزی و النک نستهلی دور املنی ‪ ۰۸۰۸‬تل ‪۰۸۲۸‬‬
‫موالدی در دور املن الل خلن تالش لسرت گرغ تل هش اعظم مللمالت وداد‬
‫ساتدودهل نقدی شسد‪ .‬املن الل خلن دلی سک هلی ههن هل لی سک هلی طال‬
‫ونقر املنی ضر مد‪ ،‬سک هلی طال ینچ املنو مسلوی ‪ ۹۹‬رویو دو املنو ‪۰۱‬‬
‫رو یو یک املنو ‪ ۰۹‬رو یو ونوم املنو هف ونوم رویو سد‪ .‬دارین دور مسکسهلت‬
‫غلزی نقر و مس هم ضر مد میشد‪.‬‬
‫اولون یس هلغیی در سل ‪۰۸۲۱‬موالدی در دور املن الل خلن ارمش یک‬
‫رویو هل لی چلپ شد‪ .‬ه لد ام لنک نستهلی ینج‪ ،‬وس وینج‪ ،‬ینجل و لد‬
‫نوز نرر گردید‪ .‬درسل ‪ ۰۰۱۳‬خسرشودی اولون یسلی اغالنی ارمش ینج اغالنی‬
‫هلدار‬ ‫منترر شد در وق املن الل خلن ارمش لد رویو هل لی مسلوی ش‬
‫هنادی سد؛ میرا ومن رویو نقر هلدار‪ ،‬دونوم مثقل وام رویو نقر هل لی دومثقل‬
‫سد‪.‬‬
‫در متن اولون یس هلغیی در دور املن الل خلن م لن یلرساای نگلشت شد‬
‫سد در دم خزان هلی دول نست هیا مبلغ مندرد اش منظسراس‬
‫ینجم‪ :‬در مسکسهلت غلزی دور دبوب الل خلدم دین رسس الل ام دنسری تل‬
‫اهتس ر ساال ‪ ۰۸۲۸‬موالدی مسااکسهلت ل مهر دبوب الل و ل عبلرت خلدم دین‬
‫رسااس الل ضاار مد شااد‪ .‬دراین دور لنک نست تلم چلپ نرااد‪ ،‬امل لنک‬
‫نستهلی دور املنی ل مهر دبوب الل خلدم دین رسس الل در دریلن مبلدل قرار‬
‫گرغ ‪.‬‬
‫دید میشااسد ه ام دور ادمدشاال ا دالی تل دور املن الل خلن تملم وادد‬
‫یسلی م لن یلرسای نگلشات شاد و وادد یسلی رویو سد اس یلنی در ددود‬
‫وراتر ام ‪ ۰۹۱‬سل ام دور املنی خلن دین سس متن سک هلی غلزی م لن یرتس‬
 ‫‪ | 111‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫شاد و وادد یسلی اغالنی تبدیل شاد ورتر ام ‪ ۹۹‬وهمتر ام ‪ ۸۱‬سل اس ه‬

‫‪19‬‬
‫این تاوور در وادد یس اغالنستلن یمد اس ‪.‬‬

‫‪ .14‬هفته نامه تحول‪ ،‬شماره ‪ ،11‬شنبه ‪ 24‬جدی ‪.1547‬‬

 ‫خطاب به فراریهای کوه سلیمان‬
‫مهالطب این متن غراریهلی هس ساالوملن هسااتند‪ ،‬لید دسا دهند و یل‬
‫رگردند ساارممون اددادیشاالن‪ .‬نملدهلی ملی هر هرااسر مرااه اسا ه‬
‫قدام تلریهی هملن هراسر را نرلن میدهد‪ .‬تملم ارر لستلنی ه در مسمیم ملی‬
‫اغالنستلن مسدسد اس و تل دل هرف شد اس ‪ ،‬تلریت و زرگی این داراغول را‬
‫نراالن میدهد‪ .‬تملم نملدهلی تلریهی هراافشااد م لق مردملن سمی این‬
‫سرممون اس ‪ ،‬دز قسم شریف «اغالن یرتسن»‪ .‬هوچ ارر و یل نرلن ای ملندگلر‬
‫ام قسم شاریف یراتسن دل نملند اس و دتل در مسمیم ملی اغالنستلن هم هدام‬
‫نرالن ای ام قسم شاریف یرتسن مسدسد نوس ‪ .‬من اسود مهدوم رهونا در دوران‬
‫ومارتم چندین لر یورانهلد دادم ه تحقوقلتی را لید در هس سالوملن شروع هنوم‪،‬‬
‫ممکن هدام ارری یل نراالن ای یودا شااسد تل مسامن در مسمیم ملی اغالنسااتلن ایجلد‬
‫‪11‬‬
‫هنوم‪.‬‬

‫‪ .29‬دو هفتهنامه پارسی‪ ،‬سال پنجم‪ ،‬شماره چهل و پنجم‪ ،‬ص ‪.3‬‬
 ‫سرچشمه ها‪:‬‬
‫‪ .1‬الاسلی‪ ،‬مهریل‪ ،‬مللهد مرم ون المللی دیسرند ام دیدگل یژوهرگران‪،‬‬
‫انترلرات نگل نسین ‪1898‬‬
‫‪ .1‬یریلنفر‪ ،‬عزیز‪ ،‬هفت نلم تندر‪ ،‬شملر سسم ‪.1891‬‬
‫‪ .8‬خراساالنی‪ ،‬نجواب الل ‪ ،‬نقش اسااتلملر در راندامی هسی تلدوکلن‪،‬‬
‫انترلرات اموری ‪.1891‬‬
‫‪ .1‬ردومی‪ ،‬ساردار محمد‪ ،‬ئسیلوتوک اغالنساتلن درقرن وستم‪ ،‬انترلرات‬
‫وا ‪.1891‬‬
‫‪ .5‬ماهادی‪ ،‬محماد تقی‪ ،‬دکسما غدرالی والااالدلت دراغالنسااتلن‪،‬‬
‫انترلرات دارالتفسور‪.1891‬‬
‫‪ .1‬عظومی‪ ،‬محماد عظوم‪ ،‬مادخلی رداراغولی سااولساای اغالنسااتلن‪،‬‬
‫انترلرات خراسلن قدیم‪.1891‬‬
‫‪ .1‬للل ماد‪ ،‬عبدالهللق‪،‬تلرنملاسلی ا خراسلن ممون‪.1111 ،‬‬
‫‪ .8‬لللزاد‪،‬اغالنستلن امرومی درنقر هلی دیرومی‪،‬انترلرات سلود ‪.1891‬‬
‫‪ .9‬لللزاد‪،‬عبدالهللق‪،‬شاکل گوری مرمهل وایجلد هراسراغالنستلن‪،‬تلرنملی‬
‫خراسلن ممون‪.1111‬‬
‫‪ .11‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬خدملت وخ لهلی شاال املن الل ‪ ،‬انتراالرات‬
‫سلود ‪.1898‬‬
 ‫‪ | 181‬اغالنستلن چگسن ترکول شد؟‬

‫‪ .11‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬شاکس ویهن م لن یلرسای‪ ،‬انترلرات هل لستلن‬

‫‪.1899‬‬
‫‪ .11‬محمدی‪ ،‬غالم محمد‪ ،‬مل هم اغالن نوستوم‪ ،‬انترلرات سلود ‪.1891‬‬
‫‪ .18‬مرادی‪ ،‬لااالداب نظر‪ ،‬اغاالنسااتالن داراغوالی حران‪ ،‬انترااالرات‬
‫سلود‪.1891‬‬
‫‪ .11‬مررقی‪ ،‬حران هسی ملی دراغالنستلن‪ ،‬انترلرات سلود ‪.1889‬‬
‫‪ .15‬مهادی‪ ،‬محوی الادین‪ ،‬ادمادشااال مساالسد یرمالنگرای واق ون‪،‬‬
‫نلشردملو غکر‪.1891‬‬
‫‪ .11‬نلومی‪ ،‬شل محمسد‪ ،‬اغالنستلن روایتی دیگر‪ ،‬انترلرات یرند ‪.1898‬‬
‫‪ .11‬هفت نلم تحس شملر ‪ ،18‬شنب ‪ 19‬ددی ‪.1891‬‬
‫‪ .18‬یسسف‪ ،‬عمر‪ ،‬هرف تلریت‪ ،‬نلشر‪ :‬عمر یسسف‪ 1888 ،‬خسرشودی‪.‬‬
‫‪ .19‬شلرق‪ ،‬هرالدین‪ ،‬غدرالوسم و اغالنستلن‪ ،‬انترلرات اندیر نس‪.1891 ،‬‬
‫‪ .11‬دو هفت نلم یلرسی‪ ،‬سل ینجم ‪ 81‬دلس ‪ ،1899‬شملر چهل و ینجم‪.‬‬