ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ

ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

(Υπεύθυνη μαθήματος: Πούλου Μαρία)

<<Συμβουλευτική διαδικασία>>
 ❖ Ορισμός της έννοιας της συμβουλευτικής
διαδικασίας
Σύμφωνα με την βιβλιογραφία υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις αναφορικά με το πως ορίζεται η
έννοια της διαδικασίας της συμβουλευτικής. Η έννοια δεν προσδιορίζεται με έναν και μοναδικό
τρόπο αλλά εξαρτάται από την οπτική γωνία, τα επίπεδα ορατότητας και αντίληψης που έχει ο
πελάτης ή ο θεραπευτής ή ακόμα και ένας αποστασιοποιημένος παρατηρητής.

Η συμβουλευτική διαδικασία
Κάθε δραστηριότητα αποτελεί μια έννοια που
που μπορεί να υποστεί συνδέεται με ένα πλήθος
αλλαγές αποτελεί μια παραγόντων που είτε θα
διαδικασία. Ο τρόπος ανακόψουν είτε θα
που γίνεται η θεραπεία προωθήσουν τα θεραπευτικά
δεν είναι στατικός, αλλά αποτελέσματα του ΄΄πελάτη΄΄
ακολουθείται από μια
σειρά γεγονότων
..

Ένα άλλο νόημα της διαδικασίας σχετίζεται με τις

προοπτικές για την θεραπεία που έχει το κάθε άτομο
ξεχωριστά. Η διαδικασία εδώ χαρακτηρίζεται ως
ουσιώδης ανθρώπινη ιδιότητα του <<είναι>> και του
<<γίγνεσθαι>>.
Rogers:Με την παραπάνω έννοια η ζωή όταν
βρίσκεται στην πιο πλούσια και αποδοτική εκδοχή της
είναι μια μεταβαλλόμενη διαδικασία(συμβουλευτική)
στην οποία τίποτα δεν είναι παγιωμένο.
..
Συμβουλευτική διαδικασία είναι μια έννοια που
χρησιμοποιούν οι σύμβουλοι και ψυχοθεραπευτές για να
περιγράψουν τον τρόπο με τον οποίο οι <<πελάτες>>
επιχειρούν να κατανοήσουν και να αφομοιώσουν
δύσκολες εμπειρίες της ζωής τους. Στην περίπτωση αυτή
η διαδικασία είναι σαν μια βιομηχανική διαδικασία.
Δηλαδή, όπως οι ακατέργαστες πρώτες ύλες
μεταμορφώνονται σε τελειοποιημένα αγαθά, έτσι και μια
ακατέργαστη ύλη απώλειας, τραύματος ή άγχους γίνεται
έργο των θεραπευτών και αποκτούν νόημα.

Η διαδικασία θεωρείται μια διαδοχική αλληλουχία γεγονότων που

δηλώνει εξέλιξη και ακολουθεί μια ορισμένη πορεία για την
προσέγγιση ενός επιθυμητού στόχου.
 ❖ Κατανομή της συμβουλευτικής διαδικασιας
σε ενότητες με χρονολογική σειρά
Μικροδιαδικασία κατά την οποία
αλληλοεπιδρούν κάποιοι
ΗηΗ συνομιλητές.Ένας ομιλητής απαντά στις
συνεδρία(επίσκεψη σε ρήσεις ενός άλλου ομιλητή.
ειδικό γιαεύρεση 1η
θεραπείας)
Ενότητα
αλληλεπήδ
Εδώ γίνεται λόγος για το επεισόδιο δηλαδή για
μια σειρά από αναλήψεις(αποδοχή) του λόγου
ρασης
οργανώνεται γύρω από ένα κοινό θέμα
2η
Θεραπευτικό
συμβάν

Η πορεία μιας θεραπευτικής σχέσης

3η 4η
Ενότητα Ενότητα
περίστασης σχέσης
 ❖ Στάδια συμβουλευτικής διαδικασίας

Πρώτη Απόκτηση Αναγνώριση

συνάντηση συμβουλευτικής και καθορισμός
σχέσης στόχων

Επιλογή Τερματισμός
συμβουλευτικής συμβουλευτικής
τεχνικής διαδικασίας
Αναλυτικότερα...
✓ Κατά το πρώτο στάδιο επιτυγχάνονται 3 βασικοί στόχοι:
1ος)γνωριμία πελάτη-σύμβουλου
2ος)απόκτηση συμβουλευτικής διαδικασίας
3ος)αφύπνιση του ενδιαφέροντος για την σπουδαιότητα της διαδικασίας

✓ Αναφορικά με την δομή της συμβουλευτικής σχέσης:

Στην περίπτωση αυτή το είδος της σχέσης που χτίζεται μεταξύ σύμβουλου-συμβουλευόμενου θα
αποτελέσει θεμέλιο για την επιτυχία της διαδικασίας. Για να αποκτηθεί μια πετυχημένη σχέση
χρειάζονται οι εξής προϋποθέσεις :
.

Οπτική επαφή
Γλώσσα του σώματος
Χροιά της φωνής
Λεκτική ακολουθία
Χρήση ερωτήσεων(ανοιχτές/κλειστές)
Αντανακλαστικές δεξιότητες/δεξιότητες διευκρίνησης
 Οι στόχοι
διαδικασίας δηλαδή
θεραπευτικοί όροι
που είναι
απαραίτητοι για την
✓ Κατά το τρίτο στάδιο αλλαγή
εδραιώνονται συμπεριφοράς του
΄΄πελάτη΄΄

Οι στόχοι έκβασης συνδέονται

άμεσα με τους λόγους για τους
οποίους ο ΄΄πελάτης΄΄ζήτησε
ψυχολογική υποστήριξη
✓ Κατά το τέταρτο στάδιο πραγματοποιείται η επιλογή της τεχνικής που θα χρησιμοποιηθεί στην
συμβουλευτική διαδικασία.

 Συστηματική απευαισθητοποίηση
 Άμεση διαδικασία
 Βιβλιοθεραπεία
 Παιχνίδι ρόλων κ.ο.κ.

✓ Κατά το πέμπτο στάδιο πραγματοποιείται η λήξη της συμβουλευτικής διαδικασίας είτε μετά από
απόφαση του συμβουλευτικού ψυχολόγου είτε του ΄΄πελάτη΄΄.Αυτή η τελική φάση μπορεί να
περιλαμβάνει την επαναδιαπραγμάτευση της λήξης, την παραπομπή σε αρμοδιότερο ειδικό, την
αντιμετώπιση ζητημάτων απώλειας, την προσδοκία και την πρόληψη της υποτροπής καθώς και το
σχεδιασμό απαντήσεων μετά το τέλος της θεραπείας.
 ❖ Ψυχολογική νοοτροπία…το κλειδί για μια
πετυχημένη συμβουλευτική διαδικασία
Ως ψυχολογική νοοτροπία ορίζουμε την ικανότητα του
προσώπου να βλέπει τις σχέσεις ανάμεσα στα σκέψεις,
συναισθήματα και πράξεις με στόχο να μάθει το νόημα
των εμπειριών και της συμπεριφοράς(Appelbaum).

Από μια πιο ψυχοδυναμική οπτική ο όρος ψυχολογική

νοοτροπία είναι η ικανότητα να προσδιορίζονται
δυναμικά (διαψυχικά)συστατικά στοιχεία και να
συσχετίζονται με τις δυσκολίες ενός προσώπου.
Ο στόχος του ψυχοδυναμικού
συμβούλου είναι να συλλέξει
τεκμήρια για το επίπεδο
ψυχολογικής νοοτροπίας ενός
¨πελάτη¨ ως δείκτη ετοιμότητάς του
να εμπλακεί σε μια δυναμική
εργασία. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι
αξιολόγησης για την εκτίμηση μιας
κατάστασης όπως:
 Τεστ ενόρασης κατά το οποίο
παρουσιάζεται στον ¨πελάτη¨ μια
σειρά από υποθετικές
καταστάσεις που απεικονίζουν
την λειτουργία διάφορων
αμυντικών μηχανισμών.
Στην συνέχεια καλείται να επιλέξει
ανάμεσα σε 4 ερμηνείες κάθε
κατάστασης. Από μια άλλη
οπτική μπορεί κατά την
αξιολόγηση να μην
προσφέρονται έτοιμες
απαντήσεις στον ¨πελάτη¨ αλλά
του ζητείται να δώσει την δική του
προσωπική απάντηση.
 ❖ Αξιολόγηση στην συμβουλευτική διαδικασία
 Η έναρξη της συμβουλευτικής σηματοδοτείται από μια διαδικασία αξιολόγησης. Οι συνεδρίες αξιολόγησης ή
υποδοχής είναι οριοθετημένες ως διακριτές από την πραγματική συμβουλευτική. Σε κάποιες περιπτώσεις η
αξιολόγηση διεξάγεται από ένα άλλο πρόσωπο από τον σύμβουλο που τελικα θα αναλάβει τον ¨πελάτη¨.

 Εδραιώνεται η σχέση
 Γίνεται μια κλινική διάγνωση
 Λόγοι διεξαγωγής Αξιολογούνται τα ισχυρά και τα αδύναμα σημεία του πελάτη
της αξιολόγησης
 Παρέχονται πληροφορίες
 Ο πελάτης μπορεί να νιώσει ότι γίνεται κατανοητός
 Συνάγεται η διατύπωση ή σκιαγράφηση της περίπτωσης
 Δίνονται ελπίδες
 Εξηγείται ο τρόπος λειτουργίας της συμβουλευτικής
 Ο πελάτης έχει την ευκαιρία να υποβάλει ερωτήματα
 Δίνεται μιᴨγεύση¨ της αγωγής
 Δίνονται κίνητρα στον πελάτη και έτσι προλαμβάνεται η
απουσία από τις συναντήσεις
 Κανονίζονται οι επόμενες εξετάσεις
 Επιλέγονται οι πελάτες για θεραπεία καθώς και η αγωγή ή ο
σύμβουλος για τον κάθε πελάτη
 Ο πελάτης αποκτά μια βάση για να κρίνει αν θα εισέλθει ή όχι
στη συμβουλευτική
 Γίνονται διευθετήσεις(χρόνου, τύπου, πρόσβασης)
 Δίνονται ενημερωτικά στοιχεία για μελέτη ή ακρόαση
Συλλέγονται πληροφορίες για πολιτισμικές ανάγκες και
προσδοκίες
Η διαδικασία με την οποία θα πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το θεωρητικό μοντέλο που
χρησιμοποιεί ο σύμβουλος ή ο φορέας της συμβουλευτικής
Για παράδειγμα…..
➢ Οι ψυχοδυναμικοί σύμβουλοι θεωρούν ουσιώδες να διεξαγάγουν
μια αξιολόγηση σε βάθος της ικανότητας του πελάτη να επιτύχει
μια ψυχοδυναμική διατύπωση των βασικών στοιχείων της
περίπτωσής του (τρέχουσα κατάσταση της ζωής του, τα πρώτα
χρόνια της ζωής του, την σχέση μεταβίβασης με τον υπεύθυνο
διεξαγωγής της αξιολόγησης)
➢ Οι συμπεριφοριστικά προσανατολισμένοι σύμβουλοι αντίθετα
θεωρούν την αξιολόγηση αναγκαία για να προσδιορίσουν
εφικτούς στόχους
➢ Οι ανθρωπιστικοί ή προσωποκεντρικοί σύμβουλοι τείνουν να
απέχουν από μια τυπική αξιολόγηση ώστε να αποφύγουν να
κολλήσουν ¨ετικέτα¨ στον πελάτη ή να εμφανιστούν από την θέση
του «ειδικού».
❖ Η εδραίωση μιας εργασιακής
συμμαχίας
Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία της αξιολόγησης μια από τις βασικές ασχολίες
των συμβούλων είναι η εδραίωση μιας παραγωγικής εργασιακής/θεραπευτικής
συμμαχίας με τον ¨πελάτη¨. Η συμμαχία αυτή αποτελεί ουσιώδες στοιχείο σε
όλες τις πετυχημένες θεραπείες.
Στα αρχικά στάδια της επαφής με τον πελάτη ο σύμβουλος πρέπει να προσέξει
τρεις βασικές όψεις:
1)Την συναρμολόγηση των στόχων της θεραπείας
2)Την αμοιβαία συμφωνία πελάτη-θεραπευτή για τις ασχολίες που θα
αναληφθούν. Συγκεκριμένα θα ξεκαθαριστεί τι θα κάνει η κάθε πλευρά κατά την
διάρκεια της θεραπείας.
3)Η θεμελίωση μιας γερής σχέσης πελάτη-θεραπευτή.
 ❖ Διάγνωση στην συμβουλευτική
Υπάρχουν δυο διαγνωστικά συστήματα που χρησιμοποιούνται:
i. Διαγνωστικός οδηγός
ii. Διαγνωστικό και Στατιστικό εγχειρίδιο
 Επιχειρήματα υπέρ της χρήσης της διάγνωσης

• Επιτρέπει στους θεραπευτές που εργάζονται σε ιατρικό

περιβάλλον να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά με τους
συναδέλφους τους
• Τα θεραπευτικά εγχειρίδια είναι δομημένα με βάση διαγνωστικές
ταξινομήσεις όπως το άγχος, την κατάθλιψη κ.α.
• Σε κάποιες περιπτώσεις μια διάγνωση είναι αναγκαίο
προαπαιτούμενο για να γίνει κάποιος δεκτός στην θεραπεία.
• Βοηθά τους επαγγελματίες να έχουν σαφή άποψη των ορίων της
αρμοδιότητάς τους.
 Επιχειρήματα κατά της διάγνωσης
• Υπάρχει κίνδυνος ετικετοποιήσης των ασθενών
• Υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι οι διαγνωστικές
πληροφορίες είναι χρήσιμες για το σχεδιασμό ή την
επιλογή της σωστής θεραπείας
• Οι διαδικασίες της διάγνωσης εγκαινιάζουν μια σχέση
στην οποία δεσπόζει ένας ειδικός και που μπορεί να
υπονομεύει την συμμαχία πελάτη-θεραπευτή
• Ο ορισμός του προβλήματος ως νόσου ίσως
δυσκολέψει τον πελάτη να αφοσιωθεί σε μια θεραπεία
• Η χρήση της διάγνωσης εισάγει μια ιατρική/βιολογική
σκοπιά που είναι ανακόλουθη με τους στόχους της
συμβουλευτικής.
❖ Φάσεις της συμβουλευτικής
διαδικασίας

Μέση
Έναρξη

Λήξη
 Έναρξη

Η αρχική φάση περιλαμβάνει την διαπραγμάτευση προσδοκιών,

την αξιολόγηση για το κατά πόσο ενδείκνυται η συμβουλευτική, την
εμπέδωση μιας συμβουλευτικής συμμαχίας, την συνομολόγηση
μιας συμφωνίας την βοήθεια στον πελάτη να διηγηθεί την ιστορία
του.
 Μέση
Η μεσαία φάση της συμβουλευτικής είναι το στάδιο
εκείνο το οποίο συμβαίνει το μεγαλύτερο μέρος της
μάθησης και της αλλαγής. Δυο χρήσιμα μοντέλα της
διαδικασίας αλλαγής είναι:
Το μοντέλο της αφομοίωσης Η θεωρία της πολλαπλής
επεξεργασίας
Γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα
(Bucci)
Το άτομο διαθέτει ένα μοντέλο στους λεκτικούς και μη λεκτικούς
του κόσμου ή ένα σύνολο τρόπους επεξεργασίας των
γνωστικών σχημάτων που πληροφοριών. Η συσχέτιση
καθοδηγούν τη συμπεριφορά ανάμεσά τους επιτυγχάνεται μέσα
του. Οι καινούριες εμπειρίες για από την αναφορική
να κατανοηθούν θα πρέπει να δραστηριότητα. Η δοκιμασία για
αφομοιώνονται σε αυτό το τον θεραπευτή ή σύμβουλο είναι να
μοντέλο Βοηθάει επίσης τους βοηθήσει τον πελάτη να περάσει
επαγγελματίες να αποκτήσουν από το πρώτο στάδιο
μια γενική εικόνα για την εξέλιξη (υποσυμβολική επεξεργασία) στο
των πελατών. δεύτερο (συμβολική επεξεργασία).
 Λήξη

Η πρόκληση για τον σύμβουλο στ5ην τελική φάση της συμβουλευτικής είναι να την
αξιοποιήσει για το μέγιστο όφελος του πελάτη. Οι στόχοι αυτού του σταδίου περιλαμβάνει:
1)Την παγίωση και διατήρηση των επιτευγμάτων
2)Την γενίκευση όσων μαθεύτηκαν σε καινούριες καταστάσεις
3)Την αξιοποίηση της εμπειρίας της απώλειας ή/και της απογοήτευσης

Ιδανική περίπτωση για τη λήξη της συμβουλευτικής αγωγής είναι όταν ο πελάτης έχει
επιλύσει τα θέματα που τον απασχολούν και είναι έτοιμος να πάρει τη ζωή στα χέρια του.
Είναι σημαντικό οι σύμβουλοι να βοηθούν τους πελάτες να εκφράζονται ελεύθερα και να

!
ενισχύουν θετικά τα επιτεύγματά τους , ώστε να μη χρειαστεί να καταφύγουν σε άλλον
φορέα ή σύμβουλο.
Υπάρχουν φορές που η διαδικασία της συμβουλευτικής μπορεί να
παρουσιάσει κάποια κωλύματα που είναι αποτέλεσμα:
Αβέβαιων προσδοκιών(π.χ. Δεν ξέρω τι θέλω από
Ανησυχιών για την τον σύμβουλο και τι περιμένω από την
τρωτότητα (π.χ μήπως συμβουλευτική, κάποιες φορές θέλω να παίρνει
δεν τηρηθεί εχεμύθεια τις αποφάσεις ο σύμβουλος για μένα)
κλπ.)
Έλλειψης αφοσίωσης και κινήτρων(π.χ.
δεν έχω κίνητρα να έρχομαι στις
συναντήσεις, κάνω ασκήσεις που δεν μου Αρνητικών συμπεριφορών του
αρέσουν συμβούλου(π.χ. ο σύμβουλος χρησιμοποιεί
λέξεις που θεωρώ επικριτικές)

Έλλειψης σύνδεσης(π.χ. μια κακή

συνεδρία έφερε αναστάτωση στις
επόμενες συνεδρίες, μια
συμβουλευτική τελειώνει προτού είμαι
εγώ έτοιμος)
.

Πραγμάτων που εμποδίζουν το συναίσθημα του να

νιώσει ότι τον καταλαβαίνουν(π.χ. ο σύμβουλος δεν
είναι αρκετά ομιλητικός, ο σύμβουλος πληρώνεται για
να με ακούσει, μιλώ με κάποιον που δεν έχει τις ίδιες
πολιτισμικές παραστάσεις)

Της δομής της συμβουλευτικής(π.χ. δεν έχουμε τακτικές

συνεδρίες, δεν νιώθω άνετα με το φύλο του συμβούλου μου)

Ανεπαρκούς καθοδήγησης του συμβούλου(π.χ. ο

σύμβουλος δεν με πίεσε αρκετά, δεν ακολουθεί τις
υποδείξεις που του έκανα, προσπαθεί να μου λέει τι να
κάνω ,δεν με κατευθύνει συνεχώς)
 Τι κάνουν οι σύμβουλοι; Ο ορισμός της διαδικασίας ως
προς τη συμπεριφορά και τις προθέσεις του συμβούλου
✓ Ένας τρόπος θεώρησης της διαδικασίας της
συμβουλευτικής είναι να εστιάσει κανείς στη
συμπεριφορά του συμβούλου και στο πως αυτή
μπορεί να επηρεάσει τον πελάτη.

Κατηγορίες λεκτικών αποκρίσεων ενός

θεραπευτή
Αποδοχή

Παράφραση
Πληροφορίες

Ευθεία καθοδήγηση

Ερμηνεία
Κλειστή/Ανοιχτή
ερώτηση

Αυτοαποκάλυψη Αντιπαράθεση

Παρατήρηση
 Κατηγορίες λεκτικών αποκρίσεων ενός
πελάτη

Απλή Βίωση
απάντηση
Ενόραση

Κουβέντα για
σχέδια
Αίτημα

Σιωπή

Διερεύνηση της Περιγραφή

σχέσης πελάτη-
θεραπευτή
▪ Μεγάλο μέρος της διαδικασίας όσων συμβαίνουν στον
εσωτερικό κόσμο του πελάτη, του συμβούλου αλλά και
ανάμεσά τους, είναι συγκαλυμμένο και κρυμμένο. Για τον λόγο
αυτό, είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τι δεν λέγεται σε μια
συμβουλευτική διαδικασία. Σε εκπαιδευτικό ή ερευνητικό
περιβάλλον μπορεί να είναι χρήσιμο να χρησιμοποιηθεί η
μέθοδος της Ανάκλασης της Διαπροσωπικής Διαδικασίας
(ΑΔΔ), μια συστηματική μέθοδος όπου κλίνονται και τα δύο
μέρη ( χωριστά) να ακούσουν την ηχογράφηση μιας
συμβουλευτικής συνεδρίας και να σχολιάσουν όσα είχαν
βιώσει κατά τη διάρκεια της αρχικής αλληλεπίδρασης.

▪ Οι επαγγελματίες ή οι φοιτητές και οι εκπαιδευόμενοι που

ενδιαφέρονται να διερευνήσουν τη διαδικασία στο πλαίσιο της
εργασίας τους, ίσως διαπιστώσουν ότι η μέθοδος της
σφαιρικής ανάλυσης της διαδικασίας (ΣΑΔ) προσφέρει μια
χρήσιμη δέσμη από κατευθυντήριες γραμμές.
✓ 1ο Στάδιο ( για τη σφαιρική ανάλυση μιας συμβουλευτικής
διαδικασίας)
Καταγραφή μιας συμβουλευτικής συνεδρίας, με τη
δυνατότητα ηχογράφησης ή μαγνητοσκόπησης.

✓ 2ο Στάδιο
Απομαγνητοφώνηση της ηχογράφησης ή σημαντικών
τμημάτων ηχογράφησης ή μαγνητοσκόπησης, ώστε να δοθεί
περισσότερη έμφαση σε συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις.

✓ 3ο Στάδιο
Σάρωση ηχογραφημένου υλικού ή κειμένου της
συνεδρίας και να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε κάποιο σημαντικό
συμβάν που αξίζει πιο λεπτομερή ερμηνεία ή ανάλυση.
Ευχαριστούμε!!!