POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgło główne
Podstawowe zadania:

1. Umożliwienie płynnego łączenia i rozłączania

silnika z resztą układu napędowego
2. Zabezpieczenie układu napędowego przed
przeciążeniami
3. Tłumienie drgań skrętnych od silnika

Zespoły układu napędowego 1

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje sprzęgieł głównych

1. Sprzęgła cierne jedno*) i wielotarczowe, suche *) i mokre

A – sprzęgło włączone
B – sprzęgło rozłączone

1. Wał korbowy silnika

2. Koło zamachowe silnika
3. Tarcza sprzęgłowa
4. Tarcza dociskowa
5. Sprężyna centralna
6. Wałek sprzęgłowy
7. Łożysko wyciskowe
8. Oprawa
9. Prowadnice
10. Trzpienie mocujące
11. Zabezpieczenia trzpieni
Sprzęgło suche jednotarczowe
*)
najpowszechniej stosowane

Zespoły układu napędowego 2

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgło mechaniczne cierne ze sprężyną centralną

tarcza sprzęgła oprawa sprzęgła

sprężyna centralna

tłumik drgań
skrętnych łożysko wyciskowe

siłownik
hydraulicznego siłownik łożyska
uruchamiania wyciskowego
sprzęgła

Elementy składowe sprzęgła

Zespoły układu napędowego 3

POJAZDY SAMOCHODOWE

Tarcza dociskowa
Tarcza zabierakowa
Dwumasowe koło
zamachowe
Połączenie
nitowane

Wałek
sprzęgłowy

Sprężyna dociskowa
Półoś
Tarcza sprzęgła 1
Tarcza pośrednia
Tarcza sprzęgła 2

Sprzęgła suche dwutarczowe

Zespoły układu napędowego 4

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgła podwójne*)
Są połączeniem dwóch sprzęgieł pojedynczych działających niezależnie od siebie
i umieszczonych we wspólnej obudowie.
*)
stosowane w układach napędowych ze skrzyniami DSG oraz w ciągnikach rolniczych

Zespoły układu napędowego 5

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgła wielotarczowe *)
+ mniejsza średnica, trwalsze, większa pojemność cieplna,
elastyczność pracy;
- droższe, trudniejsze w naprawie, wrażliwe na regulację.
*)
samochody ciężarowe, autobusy, motocykle

Sprzęgło wielotarczowe suche Sprzęgło wielotarczowe mokre

1 – koło zamachowe, 2 – kosz wielowypustowy, 1 – kosz, 2 – koło łańcuchowe, 3 – wielowypust
3 – płytki zewnętrzne, 4 – płytki wewnętrzne, 5 – tarcza kosza, 4 – zabierak, 5 – tarcza stalowa, 6 – tarcza
dociskowa, 6 – wałek sprzęgłowy, 7 – sprężyny dociskowe z wkładkami korkowymi, 7 – wkładka korkowa

Zespoły układu napędowego 6

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgło hydrokinetyczne

Schemat sprzęgła hydrokinetycznego

1 – wał wejściowy, 2 – zawór nadmiarowy, 3 – obudowa Charakterystyka
pełniąca funkcję pompy, 4 – turbina sprzężona z wałkiem sprzęgła
wyjściowym
hydrokinetycznego

Zespoły układu napędowego 7

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje sprzęgieł głównych

Zasada działania

Element przekładni w automatycznej skrzyni biegów

Zespoły układu napędowego
 POJAZDY SAMOCHODOWE

Sprzęgło hydrokinetyczne

Zalety:
• płynne i pewne przenoszenie momentu
obrotowego generowanego przez silnik,
• łagodne sprzęganie wału korbowego
z wałem sprzęgłowym,
• cicha praca,
• tłumienie drgań,
• duża trwałość sprzęgła,
• zabezpieczenie układu przed
przegrzaniem i przeciążeniem,
• wzmacnianie momentu obrotowego
podczas ruszania.
Wady:
• zmienny poślizg zmniejsza
sprawność układu napędowego,
• zmiana energii mechanicznej na
cieplną, co wymaga dodatkowego
chłodzenia sprzęgła,
• nieco większe gabaryty,
• dość długi czas potrzebny do
włączenia bądź wyłączenia
sprzęgła,
• niemożność całkowitego
rozłączenia przekazywania
momentu obrotowego

Zespoły układu napędowego 9

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje sprzęgieł głównych

3. Sprzęgła elektromagnetyczne proszkowe
Zalety:
• pewne przenoszenie momentu obrotowego
generowanego przez silnik,
• tłumienie drgań,
• duża trwałość sprzęgła,
• zabezpieczenie układu przed przeciążeniem,
• precyzja sterowania
• łatwość automatyzacji.

Wady:
• konieczność ciągłego zasilania prądem podczas
pracy,
Zasada działania
• zużywanie się szczotek i pierścieni stykowych,

Zespoły układu napędowego 10

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Skrzynie przekładniowe - zadania

1. Zmiana wartości momentu obrotowego oraz prędkości
obrotowej przekazywanych z silnika dla dopasowania
ich do chwilowych oporów ruchu (zmiana przełożenia)

wykorzystanie zależności:

gdzie: MO – moment obrotowy, N – moc, n – prędkość

obrotowa, c – współczynnik proporcjonalności

2. Zmiana kierunku przekazywania napędu (bieg

wsteczny)
3. Trwałe rozłączenie silnika i reszty układu napędowego

Zespoły układu napędowego 11

 POJAZDY SAMOCHODOWE

W układach napędowych z silnikami

spalinowymi stosowanie skrzyń
przekładniowych jest konieczne,
ponieważ:
• silnik generuje użyteczną moc
i użyteczny moment obrotowy dopiero
przy obrotach większych od obrotów
biegu jałowego;
• użyteczna prędkość obrotowa silnika
jest kilkakrotnie większa od wymaganej
prędkości kół napędzanych;

• moment obrotowy silnika jest

Charakterystyka zewnętrzna
silnika spalinowego
kilkakrotnie mniejszy od momentu na
kołach napędzanych, potrzebnego do
pokonania oporów ruchu przy
ruszaniu, przyspieszaniu i stałej
prędkości pojazdu.

Zespoły układu napędowego 12

 POJAZDY SAMOCHODOWE

nwe
n6 n8
n4
d1 d4 d6 d8
Mwe Mwy(1) Mwy(2) Mwy(3)

d2 d3 d5 d7

n 2 M2 M2 n
2
M2 n
2
M2 n
2

Zespoły układu napędowego 13

 POJAZDY SAMOCHODOWE

moment napędowy na kole

Siła napędowa na kołach:
promień dynamiczny koła

moment przełożenie całkowite

obrotowy silnika układu napędowego

Charakterystyka trakcyjna samochodu

Zespoły układu napędowego 14

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Zakresy prędkości dla kolejnych przełożeń w skrzyni przekładniowej

Zespoły układu napędowego 15

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje stosowanych skrzyń przekładniowych

● z punktu widzenia sposobu sterowania:

1. skrzynie sterowane manualnie (kierowca wybiera moment zmiany

przełożenia i jego wartość oraz przełącza bieg)
2. skrzynie sterowane półautomatycznie – tzw. sterowanie
preselekcyjne (kierowca wybiera moment i kierunek zmiany
przełożenia – na wyższe lub niższe. Przełączanie biegów wykonuje
sterowany siłownik)
3. skrzynie sterowane automatycznie (moment zmiany przełożenia
oraz przełączanie biegów na kolejne biegi niższe lub wyższe
wykonuje układ sterujący. Kierowca może tylko wybrać program
według którego będzie realizowane sterowanie)

Zespoły układu napędowego 16

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje stosowanych skrzyń przekładniowych

● z punktu widzenia sposobu zmiany wartości przełożeń:

1. skrzynie o skokowej zmianie wartości przełożeń (każdy bieg

w skrzyni ma stałą wartość przełożenia, inną od przełożeń
pozostałych biegów)
2. skrzynie o ciągłej zmianie wartości przełożeń (w skrzyni jest
najczęściej jedna przekładnia, zmieniająca przełożenie w pewnym
zakresie w sposób ciągły)
3. skrzynie o mieszanym sposobie zmiany wartości przełożeń
(jedna przekładnia o ciągłej zmianie przełożenia współpracuje
z kilkoma przekładniami o stałych wartościach przełożeń – pozwala
to na zmianę zakresu przełożenia zmienianego w sposób ciągły)

Zespoły układu napędowego 17

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje stosowanych przekładni

▪ z punktu widzenia budowy przekładni:
1. przekładnie o osiach stałych (każde przełożenia realizuje para kół zębatych
o uzębieniu zewnętrznym). Stosowane w skrzyniach biegów sterowanych
manualnie i półautomatycznych
4
6
5
1 – wałek wejściowy 1
2 – wałek wyjściowy
3 – wałek biegu wstecznego
4 – dźwignia zmiany biegów
5 – widełki przełączające 2
6 – popychacz widełek

Manualna skrzynia biegów

Zespoły układu napędowego 18

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Skrzynia półautomatyczna
z siłownikami
elektrohydraulicznymi

siłowniki dźwignia
sterujące siłownik wybieraka
skrzyni sterujący sterownik
biegów sprzęgła

Zespoły układu napędowego 19

POJAZDY SAMOCHODOWE

Dwusprzęgłowa skrzynia
półautomatyczna DSG

włączony
IV bieg

przełączenie
sprzęgła

włączony
V bieg

Zespoły układu napędowego 20

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje stosowanych przekładni

▪ z punktu widzenia budowy przekładni:
2. przekładnie o osiach ruchomych (przełożenia są realizowane przez przekładnię
lub zespół przekładni planetarnych)

przełożenie wysokie (n2 = 0) przełożenie niskie (n1 = 0)

Stosowane
w automatycznych
skrzyniach biegów
przełożenie bezpośrednie (n1 = nw) bieg wsteczny (nw= 0)

Zespoły układu napędowego 21

 POJAZDY SAMOCHODOWE

Rodzaje stosowanych przekładni

▪ z punktu widzenia budowy przekładni:
3. przekładnie CVT (Continously Variable Transmission – ciągła zmiana przełożenia)
(przełożenia zmieniające się w pewnym zakresie w sposób ciągły realizowane
są przez przekładnię hydrokinetyczną lub mechaniczna przekładnię o ciągłej
zmianie przełożenia)

1 – pompa
2 - turbina
3 – wałek wyjściowy
4 - kierownica
5 – obudowa
6 – koło zamachowe
7 – tarcza dociskowa
blokady przekładni

Stosowane
w automatycznych
skrzyniach biegów

Zespoły układu napędowego 22

POJAZDY SAMOCHODOWE

Automatyczna skrzynia
biegów dla pojazdu
ciężkiego
(5 biegowa, z przekładnią
hydrokinetyczną)

A – przekładnia hydrokinetyczna
B – wałek przejściowy
C – sprzęgła wielotarczowe
D – hamulce wielotarczowe
E – przekładnie planetarne
F – układ sterujący
G – zwalniacz (retarder)

Zespoły układu napędowego 23

POJAZDY SAMOCHODOWE

Automatyczna skrzynia
biegów
z mechaniczną
przekładnią CVT

Zespoły układu napędowego 24

 POJAZDY SAMOCHODOWE

I to by było na tyle…
Zespoły układu napędowego 25