exercise4exams.blogspot.

com

Μετατόπιση κατά την κρούση δύο σφαιρών

Σε λείο οριζόντιο επίπεδο σφαίρα Σ1 μάζας m1 = m που κινείται με ταχύτητα u1 ,
συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με δεύτερη σφαίρα Σ2 μάζας m2 = αm με α > 0.
Αμέσως μετά την κρούση, η σφαίρα Σ1 ακινητοποιείται.
α) Να βρεθεί η ταχύτητα της σφαίρας Σ2 μετά την κρούση.
β) Να βρεθεί το έργο που δέχτηκε η κάθε σφαίρα.
γ) Αν η κρούση δεν έγινε ακαριαία, αλλά διέρκησε χρονικό διάστημα ∆t να βρεθεί η
μέση δύναμη που ασκήθηκε σε κάθε σφαίρα κατά την διάρκεια της κρούσης.
δ) Να υπολογιστεί πόσο μετακινήθηκαν οι σφαίρες κατά την διάρκεια της κρούσης.
Να γίνει εφαρμογή για m1 = 2kg,α = 2,u1 = 1m/s,∆t = 0.1s.

ΛΥΣΗ:
α)
ΠΡΙΝ ΜΕΤΑ
u1 u2 u′1 u′2

Σ1 Σ2 Σ1 Σ2 (+)

Σχ 1: Στιγμιότυπα πριν και μετά την κρούση.

Επειδή έχουμε κεντρική και ελαστική κρούση, οι ταχύτητες των σφαιρών μετά την
κρούση θα είναι
(m1 − m2 )u1 + 2m2 u2 (m − αm)u1 + 2αmu2 (1 − α)u1 + 2αu2
u′1 = = ⇒ u′1 = (1)
m1 + m2 m + αm 1+α
(m2 − m1 )u2 + 2m1 u1 (αm − m)u2 + 2mu1 (α − 1)u2 + 2u1
u′2 = = ⇒ u′2 = . (2)
m1 + m2 m + αm 1+α
΄Ομως μετά την κρούση η σφαίρα Σ1 ακινητοποιείται, οπότε u′1 = 0 και από την (1)
έχουμε
α−1
u′1 = 0 ⇒ u2 = u1 . (3)
2α
Από τις (2) και (3) η ταχύτητα της Σ2 μετά την κρούση θα είναι
α−1
(α − 1)u + 2u (α − 1) u1 + 2u1 1+α
u′2 =
2 1
⇒ u′2 = 2α ⇒ u′2 = u1 (4)
1+α 1+α 2α
΄Αρα u2 = 0.75m/s.
β)
Σ1 Σ2
F1 F2

Σχ 2: Οι κρουστικές δυνάμεις κατά την διάρκεια της κρούσης.

Για την σφαίρα Σ1 ισχύει το Θ.Μ.Κ.Ε.
WF1 = ∆K1 (5)
όπου ∆K1 είναι η μεταβολή της κινητικής ενέργειας της σφαίρας Σ1, δηλαδή
1 1
∆K1 = 0 − m1 u21 = − m1 u21 (6)
2 2

1
exercise4exams.blogspot.com

οπότε η (5) γίνεται

1
WF1 = − m1 u21 = −1J. (7)
2
Επειδή έχουμε ελαστική κρούση, η κινητική ενέργεια του συστήματος διατηρείται

1
∆Kσυστ. = 0 ⇒ ∆(K1 +K2 ) = 0 ⇒ ∆K1 +∆K2 = 0 ⇒ ∆K2 = −∆K1 ⇒ ∆K2 = m1 u21
2
(8)
Το Θ.Μ.Κ.Ε. ισχύει για την σφαίρα Σ2

1
WF2 = ∆K2 = m1 u21 = 1J. (9)
2
γ)
Στον οριζόντιο άξονα οι μόνες δυνάμεις που ασκούνται σε κάθε σφαίρα είναι οι κρουστι-
κές δυνάμεις. Για την σφαίρα Σ1, να F1 είναι η μέση δύναμη, έχουμε από τον δεύτερο
νόμο του Νεύτωνα

∆p1 0 − m1 u1 m1 u1
ΣF = ⇒ −F1 = ⇒ F1 = (10)
∆t ∆t ∆t
δηλαδή F1 = 20N με φορά αρνητική. Οι δυνάμεις F1 και F2 είναι ζεύγος δράσης-
αντίδρασης, οπότε F2 = 20N με φορά προς τα δεξιά.
δ)
΄Εστω ότι η μετατόπιση της σφαίρας Σ1 όσο ασκείται η δύναμη F1 είναι ∆x1 και είναι
προς τα δεξιά. Τότε

WF1
WF1 = −F1 ∆x1 ⇒ ∆x1 = − ⇒ ∆x1 = 0.05m. (11)
F1
Ομοίως η μετατόπιση της σφαίρας Σ2 είναι και αυτή ∆x2 = 0.05m.
Παρατηρήσεις:
Από τις (10) και (11) έχουμε
WF1 ∆t
∆x1 = −
∆p1
οπότε η μεταταόπιση της σφαίρας είναι ανάλογη της χρονικής διάρκειας της κρούσης.
Αν η κρούση είναι ακαριαία, δηλαδή ∆t → 0, θεωρούμε ότι η κρούση συμβαίνει σε ένα
σημείο γιατί ∆x1 → 0.

Γεώργιος Λυμπέρης,
B.Sc. Φυσικός,
giorgoslyberis13@gmail.com