1ლუის კანი და მონუმენტალიზმის დაბრუნება

არქიტექტურაში

იმისდა მიუხედავად რომ ლუის კანი არ მიეკუთნებოდა იმ დროისთვის თანამედროვე

არქიტექტორებს მან მაინც შემოიტანა ინდივიდულისტური მრწამსი იმ დროის , 1950-იანი
წლების არქიტექტურაში.

ლუის კანი დიდ პატივს სცემდა ლე კორბუზიესა და აალტოს თუმცა მისი შეხედულებები უფრო
ახლოს ეერო საარინენსა და ოსკარ ნიმეიერთან დგას.

იმისდამიუხედავად, რომ მან და ზოგადად მისი თაობა ახლოს ლე კორბუზიესთან დგას მან
მაინც იპოვა ძალა დაპირსპირებოდა ფუნქციონალიზმს და ინტერნაციონალიზმს .

მისი აღმავლობის პირველი ნაბიჯები 1947 წელს იელის უნივერსიტეტსი დაიწყო, სადაც მას
საშუალება მიეცა უფრო ვრცლად გაეანალიზებინა იმ დროის არქიტექტურის
მიმდინარეობები. ამ ყველაფერმა კი საბოლოოდ შედეგი გამოიღო , რაც ლუის კანის
მონუმენტალიზმისკაენ დაბრუნებაში გამოიხატა.

კონსუმერიზმს ინდდივიდუალიზმი უნდა დაპირისპირებოდა, ლუის კანი კი ამ ყველაფრის

სათავეში აღმოჩნდა. მან შენობათა ფუნქციურ-სივრცული დაყოფის თავისი სტილი
შერიმუშავა რამაც მისი შენობები მეტად დინამიკური გახადა.

1951-53 წლებში მან ააგო იელის უნივერსიტეტის ხელოვნების გალერეა, ნიუ ხეივენში,
კონექტიკუტში რომელიც რექტანგულარული ბეტონის ნაგებობა იყო აგურის შემავსებლებით ,
მის-იანური ფოლადითა და მინის ფასადით, კაბის უჯრედის ცილინდრული ბლოკით ,
ინტერიერის შიშველი კოლონებით და სივრცითი რკინა-ბეტონის კონსტრუქციებით და
ამასთან დაუფარავი ჭერით.

ბაკმინსტერ ფულერის ინსპირაციით ის აპროექტებს ე .წ „უნივერსალურ სტრუქტურას “

რომლებიც ტეტრაჰედონის კონსტრუქციას და ტენსგრიტის პრინციპს ეყრდნობა .
1953 წელს კანი კიდევ ერთ პროექტს გვტავაზობს სახელად „სატრანსპორტო გამოკვლევა“,
რაც მოიცავს გიგანტური კოშკების აგებას სადაც აბტოსადგომები მოთავსდება , სწორედ ამ
გაბედულმა პროექტმა დააინტერესა ინგლისელები და სმიტსონების ოკახი .

კანი CIAM-ით უკმაყოფილო ახალგაზრდებისთვის ხდება ცნობილი და მალე ის Team X-ში

წევრიანდება.

ამ ჯგუფის წევრებთან ერთად ის ილტვის სიახლეებისკენ და ინტერესდება თანამედროვე

მოთხოვნილებების ინდივიდებით, თუმცა ამ ყველაფრის ირგვლივ ის მთავარი ორი თემა
რითაც ლუის კანი იყო დაინტერესებული იყო თანამედროვე არქიტექტურის ენობრივი გამით
მონუმენტალური ამოცანის გამოხატვის საშუალება და სინათლის, როგორც სივრცის
მაორგანიზებელი ფაქტორის საკიტხი.

სხადასხვა ფუნქციების განსხვავებულად წარმოჩენით კანი ადრეც იყო დაინტერესებული ,

თუმცა მის 1958-64 წლებში აგებულ შენობაში რიჩარდის სამედიცინო გამოკვლევის
ლაბორატორები, პენსილვანიის უნივერსიტეტი, ფილადელფია - ეს თემა ძირითად საკითხს
წარმოადგენდა, სორეედ ამ ნამუშევრის შემდეგ აღირეს კანი თანამედროვე
არქიტექტორებმა.

კომპლექსის აღწერა - ლაბორატორიები ერთმანეთისგან გამოყოფილი და დერეფნებით

დაკავშირებული 6 ნაწილისგან შესდგება, თითოეულის გეგმა კვადრატული ფორმისაა ,
ხოლო ერთ-ერთი მათგან ვერტიკალურ კომუნიკაციათა ბლოკს წარმოადგენს და გარედან
ყრუა, ცენტრალურ ადგილს კიდევ ერთი სხვებთან შედარებიტ დიდი ზომის და ასევე ყრუ
ლვადრატი იკავებს და ის მთავარ ლაბორატორიებს მოიცავს, სხვა ნაწილები ერთმანეტს
გავს და მათში აუდიტორიები და მასწავლებელტა ოტახებია . ის სივრცეშია გამოკვეთილი
გეგმითა და ფასადით და ამავდროულად ვერტიკალურადაა ორიენტირებული . რკინა -
ბეტონის კონსტრუქცია, უკავშირდება წითელი აგურის კოშკებს და აუდიტორიის შემინულ
ზედაპირებს. განსხვავებული ექსპრესია კი ნამუშევარს მეტად მდიდრულს და დინამიკურს
ხდის .

ამ ნამუშევრით რიჩარდის ლაბორატორატორების ინტელექტუალური წარმატება ცხადი იყო ,

ხოლო ფუნქციურ შინაარს კანის მიერ საგანგებოდ ცამოყალიბებულ არქიტექტურულ
თეორიაში სწორედ რიცარდის მიერ აგებულ ლაბორატორიაში მოხდა , ეს გეგმები ვიტარდება
ფუნქციური პროგრამის ბაზაზე და ვალდებულნი არიან განსხვავებულად გამოხატონ
ძირიტადი და არაძირიტადი სივრცეები. ეს განსხვავება მკაფიოა დახურულ - ყრიუ და ღია -
შემინულ კოშკებში, ამ კონკრეტულლ ნაწილში კანი ადარებს ლე კორბუზიეს და საუბრობს
სართულების გეგმებზე როგორც განათებულ ოთახთა ჰარმონიაზე, რაც ლე კორბუზიეს
შემთხვევში არასწორი იყო, რადგან ის ძირითადად მასებზე ლაპარაკობდა .

ამ ნამუშევრის საბოლოო ანალიზით კი ვლინდება რომ ლუის კანმა საკუტარი ტეორიებისგან

სრულიად საპირისპირო ნამუშევარი მიიღო. კანის თეორიულ ნაშორმებში ფუნქციური
გაყოფის პრინციპი ძალიან შთამბეჭდავია, თუმცა პრაქტიკულად მას სრულყოფილად
არასდროს უმუშავია.
რიცარდის ლაბორატორიების წარმატებას მოყვა, ბიოლოგიურ მეცნიერებატა სალკის
ინტიტუტის შენობა ლა ჰოიაში, კალიფორნია 1959-65 წლები. ამ ნამუშევარში თავმოყრილია
ლუის კანის მიერ შემუშავებული სამი ძირითადი პრინციპი: სივრცე როგორც ადგილი -
„შემეცნებისთვის, შეხვედრისთვის და კარგად ყოფნისთვის“.

ინსტიტუტის აღწერა - აგებულია ორი პარალელურად მდებარე ერთნაირი შენობა ,

თითოეული უჯრედები, თავიანთი აივებიანად მიმართულია ოკენისკენ და ამავედროს
აქედანვე იშლება ხედი, შენობათაშორისო, ცენტრალურ ბეტონირებულ , უბრალო მართკუთხა
ფორმის ეზოზე, რომელთა შუაშიც ვიწრო არხი გადის, ეს არხი არის სალკის კომპლექსის
ღერძი და მისი მტავარი დანიშნულება მაყურებელტათვის მზერის მიმარტვაა ოკეანისკენ .

ძალიან მნისვნელოვანი აღმოჩნდა კანის მოგზაურობა აზიის ქვეყნებში , სადაც ის კორბუზიეს

შემდეგ მეორე საკულტო ფიგურად იქცა.

ყველა არქიტექტორს ყავს ადამიანი რომელიც არის მათი ფავორიტი, ასეთი ადამიანი ლუის
კანისთვის ლე კორბუზიე იყო, კანი ხშირად ახსენს მას და იმასაც ამბობს, რომ მას
კორბუზიესთან პაექრობაზე არასდროს უფიქრია, პირიქით საკუტარ თავში ის ყოველი ახალი
ნაგებობის შემდეგ სვამდა კიტხვას „კორბუ, მოგწონს რასაც ვაკეთებ? და წარმოიდგენდა რომ
ლე კორბუზიე პასუხობდა: „ უფრო მეტად, ვიდრე შენ წარმოგიდგენია!“.
ლუის კანი ცვლილებების მისამარტს 1960-იანი ლწბიდანვე ხედავდა და სწორედ ამიტომაც
წერდა თავის ნაშრომში - „წესრიგი არის...“, ეს ნაშრომი XX საუკუნის სხვა არქიტექტურული
ნაშრომებისგან სრულიად განსხვავდება, რაც შემჯდეგის უარყოფაში გამოიხატება : „ფორმა
გამომდინარეობს კონსტრუქციის სისტემიდან, ზრდა არის შენება . სივრცის ბუნებაში იმალება
სული და წყურვილიც გარკვეული გზით იარესბოს. პროექტირება ვალდებულია ზედმიწევნით
ზუსტად გაჰყვეს ამ წყურვილს. ასე რომ, ზოლებად შეღებილი ცხენი ზებრა არ არის. სანამ
რკინიგზის სადგური შენობად იქცევ, მას უნდა, რომ ქუუჩად იარსებოს. იგი გამომდინარეობს
ქუჩის აუცილებლობიდან და ვითარდება მოძრაობის წესრიგიდან“.

ლუის კანის მოძრაობის წესრიგის ჩამოყალიბებიტა და გამოქვეყნებით საბოლოოდ

დადასტურდა, რომ კრიტიკულად განწყობილი Team X-ის სახით და კანის ლიდერობით
გაჩნდა ახალი თაობა არქიტექტურაში, რომელიც სრულებით არ იზიარებდა დოგმატიკას
სახელწოდებით - „ფოლადი ბეტონის წინააღმდეგ“, ამ თაობას, კრიტიკოსმა ზიგფრიდ
გიდიონმა „მესამე თაობა“ შეარქვა.

2. ზაჰა ჰადიდი

იგი პირველი ქალია, რომელმაც მამაკაცებით სავსე არქიტექტურულ სამყაროში თამამად

შეაბიჯა და თანამედროვე არქიტექტურა „თავის ჭკუაზე მოიყვანა“. ზაჰა ჰადიდი უნიკალური
ხედვის ადამიანი იყო.მისი შენობები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში ყველაზე ადვილად
ამოცნობადია.ჰადიდმა ბაკალავრის ხარისხი მათემატიკაში ბეირუთის ამერიკულ
უნივერსიტეტში მიიღო. 1972 წელს იგი ლონდონში გაემგზავრა, რათა სწავლა ლონდონის
არქიტექტურის სკოლაში გაეგრძელებინა. სწავლის დასრულების შემდეგ ჰადიდმა
ლონდონში საკუთარი ფირმა Zaha Hadid Architects (ZHA) დააარსა.

მას მათემატიკის მაგისტრის დიპლომი ჰქონდა, როცა ლონდონში, მსოფლიოში ყველაზე

ცნობილ არქიტექტურულ ბიურო “OMA” – ში გაწევრიანდა.ზაჰას სიტყვებით, მისი
არქიტექტურის სამყაროში შებიჯება იმ პერიოდს დაემთხვა , როცა ახალი მიმდინარეობის
ძიება აქტიურად მიმდინარეობდა და მან თავის მიმდინარეობად ფუტურისტული
დესტრუქცივიზმი აირჩია. დეკონსტრუქტივიზმი, აგრეთვე ცნობილი როგორც
დეკონსტრუქცია, 1980-იან წლებში ჩასახული მიმდინარეობაა პოსტმოდერნისტულ
არქიტექტურაში, რომელიც მის ფილოსოფიურ იდეოლოგიას ამავე სახელწოდების
ლიტერატურული მოძრაობიდან იღებს. ეს არის თანამედროვე სტილი, რომელიც
არქიტექტურული მოდერნის გათვლილ რაციონალურობას უპირისპირდება .

ჰადიდის ნამუშევართა უმრავლესობა კონცეპტუალურია; მის მნიშვნელოვან პროექტებს

მიეკუთვნება:

ვიტრას სახანძრო სადგური

ბერგისზელის სათხილამურო ტრამპლინი

ბე-ემ-ვეს bmw ცენტრალური შენობა

2004 წელს ჰადიდი პირველი ქალი გახდა, რომელსაც პრიცკერის არქიტექტურის პრემია
მიენიჭა. ბრიტანეთში მას სამეფო ორდენის წევრობა მიენიჭა არქიტექტურის სფეროში
მნიშვნელოვანი ღვაწლისთვის.
2016 წელს კი მან RIBA-ს ( ბრიტანელი არქიტექტორების სამეფო ინსტიტუტი) ოქროს მედალი
მიიღო, რაც ასევე უდიდესი მიღწევაა არქიტექტურის სამყაროში.

3- ფრენკ გერის ბილბაოს გუგენჰაიმის მუზეუმი.

კანადაშიდაბადებული მთელს მსოფლიოს ყველაზე მოქმედ არქიტექტორთა შორის ყველაზე

მოქმედი ფიგურა. რწმენა რომ - არქიტექტურა არის ხელოვნება - მისი ცხოვრების ნაწილი
იყო . მან ისიც თქვა , რომ ინსპირაციას უფრო მხატვრებისგან იღებდა ვიდრე სხვა
არქიტექტორებისგან.

მუზეუმების თემა პრიორიტეტული ხდება გერის ბოლო 10წლეულის შემოქმედებაში . მისი

გავლენაა რომ დღეს მუზეუმებს თანამედროვე ტაძრებს და კათედრებს ადარებენ . მისი
ყველაზე გახმაურებული ქმნილებაა გუგენჰაიმის მუზეუმის ფილიალზე ბილბაოში , ესპანეთი .

მუზეუმზე ამბობდნენ რომ მასში მოიყარა თავი ბოლო 3ათწლეულის ტენდენციამ -მუზეუმი
როგორც კათედარი. მუზეუმს უკავია 32,700 კვ.მ . ფიგურირებს 50მეტრის ატრიუმი ,
აუდიტორიები, მუზეუმის საცავები,მაღაზია,რესტორანი ,კაფე.

გამოყენებულია ტიტანიუმი , მინა ,კირქვა.

ლითონის ქანდაკების ფორმა ,,ლითონის ყვავილის ‘’ რემინისცენციაა .უმსხვილესი სივრცე

ნავის ფორმის გალერეაა 130*130ზე , რომელიც მთლიანად თავისუფალია შიდა
დგარებისაგან . სიმაღლე არსადაა 6მ ზე ნაკლები (გალერიის) რაც ქმნის საზეიმო
შეგრძნებას. ატრიუმთან ერთად აღქმული მუზეუმის სივრცეს თანამედროვე არქიტექტურაში
კონკურენტი არ ყავს , ადრე ასეთ ეფექტს მხოლოდ რნდიოზული ტაძრების დიდი სივრცეები
აღწევდნენ.

მუზეუმი ჩვენი დროის ხელოვნების გამომხატველია, ამ მუზეუმს მოდერნიზმნში

კონცეპტუალური და ტექნოლოგიური მიღწევები შეაქვს .

4კენძო ტანგეს სპორტული ნაგებობები იაპონიაში

კენძო ტანგეს გაგონებისას გვახსენდება იაპონური მეტაბოლიზმი და ბრუტალისტური

აქრიტექტურა ის მის საქმეში პროფესიონალი იყო ამავდროულად მის სახელს ვუკავშრებთ
ტოკიოს სტადიონის, გიმნასტიკური დარბაზის, ველოტრეკის და სხვა ნაგებობატა უჩვეულო
იერსახეს.

მისმა შენობებმა გვაჩევნა ალტერნატიული თანამედროვე კულტურის განვითარების

შესაძლებლობა, იმ კულტურისა, რომელიც ერთის მხრივ, სივრცის და ყოფა-ცხოვრების
მრავალსაუკუნოვან ხელოვნებას ეყრდნობა და მეორე მხრივ სრულყოფილად ასახავს
თანამედროვე ტექნოლოგიების და კონსტრუქციების განვითარების შესაძლებლობის
ფართო სპექტრს. კენძო ტანგეს სპორტულ ნგებობეებად მიიჩვენევა : ბუდოკანის სტადონი ,
იოგის გიმნასტიკური დარბაზი, საცურაო აუზი, და მცირე სპორტული არენა . არქიტექტორების
კრიტიკოსის თქმით ეს ნაგებობები გახდა ტექნოლოგიური შესაძ₾ებლობების დაუჯერებელ
გამოვლენად. კენძო ტანგე მის სპორტულ ნაგებობებში გამოხატავს მომაჯადოებელ ძალას
ასევე კონსტრუქციული ფორმების მოპირკეთების ასტეკურ მიდგომას და მას გამოარჩევს
საბოლოოდ სხვებისგან მკაცრი ხელწერა.

მისი ერთ_ ერთი ნამუშევარი „ ოლიმპიური საცურაო აუზი’’ რომელიც ტოკიოში მდებარეობს
კენძო ტანგემ გამოიყენა ის ხორცშესასხმელად თანამედროვე საინჟინრო კონსტრუქციებისა
და სივრცის მოდულაციის მრავალსაუკუნოვანი კულტურის შერწყმა, რომელიც მოხდა სხვა
ოლიმპიურ ნაგებობეშიც. ცენტრალური ღეროს უნაგირზე დამაგრებული , ვანტებზე
გადაკიდული ოლიმპიური სტადიონის ლითონის გადახურვა, იმ დროისთვის უმსხვილესი
კონსტრუქცია იყო. ის იმ დროისთის აბსტრაქტულ ქანდაკებად იქცა. როგორც ზემოთ
აღნიშნე შენობას ასკეტური მოპირკეთების მანერა აძლიერებს მის მომაჯადოებელ ძალას .
N5 ტადაო ანდოს ეკლესიები:

ტადაო ანდო გამორჩეული ხელწერის მქონე, თვითასწავლი იაპონელი არქიტექტორია ,

რომელმაც 1995 წელს პრიცკერის პრემია მიიღო. მის შემოქმედებას ხშირად ეთიკურ
განაცხადსაც უკეთებენ, რაც ბეტონის, ბუნებრივი განათებისა და წყლის ინტენსიური
გამოყენებითაა გამოწვეული, რომლითაც ის ერთის მხრივ უპირისპირდება ურბანულ ქაოსს ,
მეორეს მხრივ კი ჰარმონიას აღწევს ბუნებასთან.

ტადაოს მარჯვე ხელი ატყვია 1985-1986 წლების „სალოცავს როკოს მთაზე“ კობე, ჰიოგო,
რომლის გამოსახულებებმა მოიარა მსოფლიო არქიტექტურული ჟურნალები და
საყოველთაო ყურადღება მიიქცია თავისი კომპოზიციით. შენობა ხასიათდება უსასრულოდ
გრძელი რკინა-ბეტონის თაღით გადახურული დერეფნით, ასევე ფართოა მთის წვერზე
მოკალათებული სალოცავიდან გახსნილი ოკეანის პანორამა. მარტივია ყრუ კინა -ბეტონის
კოლოფი, რომლის ერთადერთი მშვენება გვერდიდან ამოსული საკვამურია.

არქიტექტორის ბუნებით გატაცება ჩანს მის მიერ შექმნილ რელიგიური დანიშნულების მქონე
შენობებშიც. მისი ყველაზე ცნობილი ნამუშევარია „სინათლის ეკლესია“ 1988-91 წ. აქ
სინათლის ძირითადი წყარო ბუნებრივი განათებაა, რომელთან ერთადაც ხშირად ჰაერის
სასიამოვნო ნაკადიც უბერავს. ხის იატაკი კი სენსორულ შეგრძნებებს კიდევ უფრო
ამძაფრებს. ამ ეკლესიის კომპოზიციის გეომეტრიული სიმარტივე და სიცხადე აღწევს
უმაღლეს მწვერვალს. ორთ`გონალური რკინა-ბეტონის კოლოფი გამჭოლი კედლითაა
გარღვეული, გარღვევის ადგილებში ეკლესიაში შესასვლელები თავსდება და ეს გახლავთ
ერთადერთი გადახვევა გეომეტრიიდან.საკურთხევლის მიღმა ანდოს ძენ-სივრცის
ფილოსოფიურად დატვირთული და ამავე დროს პრაგმატული(სასარგებლო) ფუნქციური
მიდგომაა.

იგი ჯვრის ფორმითაა ამოჭრილი, რომელიც ბუნების სინათლის ერთადერთ წყაროს

წარმოადგენს თუ არ ჩავთვლით გვერდიტა ღიობს. მის მსგავსი არატრადიციული მიდგომა
კიდევ ერთხელ უსვამს ხდაზს მის ჰუმანისტურ და არა დოგმატურ-რელიგიურ ხასიათს.
 ანდო ხშირად იყენებს წყალსაც. მისი ერთ-ერთი წყლით დომინირებული ნამუშევარი
ბუდისტური „წყლის ტაძარია“1989-90წ. სივრცეში შესვლისას მნახველს პირველად თვალში
ლოტუსის ულამაზესი ყვავილებით დაფარული ტბა ხვდება, რომლის დათვალიერების
შემდგომაც, უშუალოდ ტაძართან მისასვლელად ვიწრო ბეტონის კიბის გამოყენებაა
შესაძლებელი. ინტერიერში წითელი ფერი ჭარბობს, რაც ნამდვილად უცნაურია , რადგან
ანდო თითქმის არასდროს იყენებს ამ ფერს. ეს ადგილი მნახველში სპირიტუალურ განცდებს
იწვევს, რადგან არქიტექტურისა და ბუნების შერწყმა აქ იდეალურობამდეა მიყვანილი . ერთ -
ერთ ინტერვიუში ტადაო ანდო ამბობს: „მინდა ისეთი არქიტექტურა შევქმნა , რომელიც
ემოციურად დახვეწილი იქნება“. ეს ნამუშევარი კი ამის ბრწყინვალე მაგალითია .
 1985-88 წლის „წყლის ეკლესია“ ავაჯი, ჰოკაიდო, არქიტექტორმა პირველად დაამტკიცა
არქიტექტურული რიგორიზმის (ანუ სიმკაცრე) პრეტენზია მასშტაბურობაზე . 520კვ.მ ეკლესია
შედგება ორი გადაკვეთილი კუბისგან, მათგან უფრო მაღალი სამი კედელი სქელი და ყრუ
რკინა-ბეტონისაა, მეოთხე გახსნილია ტბაზე, პირდაპირ წყლის სარკიდან ამოსული
ფოლადის დიდ ჯვარზე. მცირე კუბი დაგვირგვინებულია შემინვით , რომელსაც ოთხი ჯვრის
კომპოზიცია ამაგრებს. შესვლა ეკლესიაში, როგორც ეს უკვე ჩვევად ექცევა ანდოს ,
არაპირდაპირია, რაც კიდევ უფრო ზრდის საკრალურ ადგილთან მიახლოებით გამოწვეულ
მოწიწებას. გამაყრუებელი სიჩუმის გარდა ბუნების საყოველთაო რაობის გრძნობა ეუფლება
მნახველს იგი ხდება ეზოთერული, ზოგად კულტურული სულიერი განწმენდის მონაწილე.

6 - ალვარო სიზა , პატარა ქვეყნის დიდი მასშტაბის არქიტექტურული ფიგურა

ალვარო გახლდათ 20საუკუნის პორტუგალიელი არქიტექტორი,1972 ში გაახმაურეს რომ იგი

არამოდურია, უარს ამბობს თეორიულ გაანგარიშებებზე , არასდროს აუღია თავზე
ურბანისტიკის გლობალური პრობლემების გადაწყვეტა . მას არ გააჩნია განსაკუთრებული
მიდრეკილება ტექნიკური ან მონუმენტური იდეებისადმი.მას ხიბლავს უფრო მცირე ფორმები
და ნიუანსები.იმის გამო რომ პორტუგალია ევროპის განაპირა მოშორებული ქვეყანაა და
მისი კულტურა რომანტიზირებულია, ყოველთვის იყო მცდელობა სიზას ნამუშევრები
რეგიონალიზმის ასპექტში განეხილათ, მაგრამ სიზას შეხედულებების საკმაოდ ფართო
სპექტრი ჰქონდა , მისი შემოქმედება კოსმოპოლიტურია . მისი ხელნაწერი დანახვისთანავე
გამოცნობადი არ არის მაგრამ ჩვენ ვიცნობთ ამ ხელნაწერის სათავეებს, ესაა
ფოტოგრაფიაში ძლიერად გატარებული ინტუიტიური ხაზი და მასთან ერთად
წაგრძელებული გეგმები, პროფილები და წახნაგები.

მის პირველი რეალიზებული ნამუშევარი - კერძო საცურაო აუზი პორტუგალიაში -

ურთიერთდაკავშირებული სიბრტყეების ნაკრებია , ხაზს უსვამს , ინტენსიურს ხდის აუზის
გარეთ გაშლილ გარემოს.

სიზა ამტკიცებს რომ მის არქიტექტურას აქვს უნარი შეინარჩუნოს განსაკუთრებულობა

მიუხედავად შეზღუდული ბიუჯეტის პირობებშიც.

ჰააგა -სახლი,მაღაზია და ბარი - ამ ნამუშევარში სიზა აერთიანებს ამსტერდამის სკოლის

ექსპრესიონიზმს და მოდერნიზმს , პროექტში გამოყენებულია ჰოლანდიური ცალკე მდგომი
სახლის ტიპი, ნაგებობა განთავსებულია სამკუთხა ბაქანზე .შედგება 2 შენობისგან ,
ექსპრესიონისტული 3სართულიანი აგურის საცხოვრებლისგან და მოდერნისტული
2სართულიანი თეთრად შეღებილი ბარი და მაღაზია. კონტრასტულია ამ შენობების
ინტერიერიც , ერთში ხის მასალაა ძირითადად მეორეში კი ლითონი.

სიზას ოპორტოს არქიტექტურის სკოლა ადასტურებს რომ მას ჩამოუყალიბდა უნარი -

ადამიანის მასშტაბთან შესატყვუისობის ამოცანა მსხვილი ზომის კომპლექსშიც გადაწყვიტოს ,
ნაგებობათა ეს ჯგუფი კუბისტურ კომპოზიციას მოგვაგონებს . ცალკე აღებული ნებისმიერი
შენობის თითოეული კედელი რეზონანსში შედის მთელ რიგ ორდერებთან , რომლებიც
ყალიბდება შენობის შიგნით, შედეგად შენობა ღებულობს სოციალური დადგმის ხასიათს ,
რომელშიცმონაწილეს შეუძლია უცქიროს სპექტაკლის სხვა მონაწილეს , მაგ ერთ-ერთი შიდა
ბილიკი , რომლის ნაწილს წარმოადგენს სახურავქვეშ მოქცეული ბაღი , საშუალებას
გვაძლევს გარკვეული

N7 ჰოლანდიური პლურალიზმი(მრავალფეროვანი მოსაზრებების არსებობა)

N23 ჰოლანდიური სტრუქტურალიზმი

1950-იანი წლების ბოლოს ნათელი გახდა, რომ ათენის ქარტიით შთაგონებული და CIAM-ის
კონგრესის მიერ ნაკარნახევი ესთეტიკა ჩიხში მოექცა. ემპირიული მიდგომის მიმდევრები
საკუთარ ორგანულ არქიტექტურას ნერგავდნენ. საერთაშორისო სტილის წინააღმდეგები
ბრუტალისტური არქიტექტურული ექსპერიმენტებით გაერთნენ. რაციონალიზმის
საპირისპიროდ აღმოცენებული იტალიური ნეო-რეალიზმი პოპულისტურ გადახვევად ,ხოლო
სკანდინავიური ნეო-ემპირიციზმი მოუხეშავ შემოჭრად გამოიყურებოდა . სწორედ ამ ფონზე
ჰოლანდიაში არქიტექტორებმა იაპ ვან დერ ბრუკმა და იაკობ ბაკემმა სცადეს აღედგინათ
გერმანიასა და ნიდერლანდებში 1930-იანი წლებში ფეხმოკიდებული Neue Sachlikchkeit (ანუ
ახალი ობიექტურობა ) რაც ურბანული კვარტლის ორგანიზაციას ეხებოდა . ზონა იყოფოდა
სხვადასხვა სიმაღლის ბლოკებად, რომლებიც იკრიბებოდა ვიზუალური ორიენტირების და
სოციალური მომსახურების ცენტრების ირგვლივ. ეს მიდგომა არსებითად ვაიმარის
გერმანიის Siedlungen-ის სტრუქტურის იდეის განვითარებას წარმოადგენდა. იქვე,
ჰოლანდიაში, ალდო ვან ეიკი ჯგუფი ათის ლიდერი ამაზე შორს წავიდა და კომპოზიციურად
დატვირთული, მდიდარი სემანტიკის(მნიშვნელობის) მქონე გეომეტრიული ფორმების
ანსამბლები შექმნა, რომლებმაც CIAM-ის კონგრესების კრიზისის და ათენის ქარტიის
კრიტიკისა გარდა, მომხრეებს განვითარების გარკვეული მიმართულების იმედი ჩაუნერგა .
 ალდო ვან ეიკი ინგლისში და შვეიცარიაში მიღებული არქიტექტურული განათლებით
ომისშემდგომი ნიდერლანდების კულტურულ სცენაზე საკუთარი, მკვეთრად გამოკვეთილი
შეხედულებებით გამოჩნდა და ჯერ კიდევ ჯგუფი ათის ჩამოყალიბებამდე უარყოფით
შეფასებას აძლევდა ფუნქციონალიზმს, ხაზს უსვამდა ომისშემდგომ არქიტექტურაში
ორიგინალური მიგნებების არსებობას. 1963 წლამდე ჟურნალი სისტემატურად ბეჭდავდა
მასალებს ჯგუფი ათის შესახებ, სადაც ფუნქციონალიზმის კრიტიკასთან ერთად ვაინ ეიკს და
მისი პარტნიორს და მეუღლეს ჰანი ვან ეიკს, ჰერტცბერგერს, თეო ბოშს, ალისონ და პიტერ
სმიტსონებს, ჯანკარლო დი კარლოს , რალფ ერსკინს და სხვებს განსხვავებული , მეტად
ინდივიდუალური იდეების და პროექტების გამოქვეყნება შეეძლოთ . სწორედ ამ
ინდივიდუალიზმში და ჰოლანდიელებისთვის დამახასიათებელ პატივისცემაში სხვისი აზრის
მიმართ, იდეათა პლურალიზმში იყო ის უზარმაზსარი განსხვავება , რომელიც გაცხადდა
„ფორუმის“ ჰუმანიზმსა და CIAM-ის მის-იანულ დოგმატიზმს შორის.

მეორე გარემოება, რომელმაც ასევე დიდი ზეგავლენა მოახდინა ჰოლანდიისა და

საზოგადოდ დასავლეთ ევროპის არქიტექტურულ პროცესებზე ის კავშირი გახლდათ ,
რომელსაც „ფორუმის“ სულისჩამდგმელები ეცდებოდნენ დაემყარებინათ დღევანდელ
არქიტექტურასა და ნიდერლანდების არქიტექტურის უახლოეს წარსულს შორის. ადრეული
ჰოლანდიური მოდერნიზმის საუკეთესო ნიმუშები, კერძოდ იოჰანეს დუიკერსის 1917-34წ.
პროექტები - ამსტერდამის სამშენებლო აკადემიის კონკურსი, მაღალსართულიანი
საცხოვრებელი კომპლექსების ესკიზები, რეალიზებული სინეაკის კინოთეატრი ამსტერდამში
- ანუ ის ყველაფერი, რამაც გერიტ რიტველდის შრიოდერის სალთან, იოჰანეს ბრინკმანის
საცხოვრებლებსა და ქარხანებთან ერთად ფაქტობრივად განსაზღვრა ახალი ფორმალური
ენის დანერგვა მოდერნისტულ არქიტექტურაში- განმეორებით, სერიალური მასალების
სახით იბეჭდებოდა „ფორუმში“, რათა მის მკითხველებს ნათელი წარმოდგენა შეჰქმნოდათ
ჰოლანდიის უახლესი ისტორიის და მისი ფესვების შესახებ. ამ არქიტექტურის
ფუნქციონალური და სოციალური საფუძვლები მიმართული იყო სნობისტური და
პომპეზურობის დემოკრატიულ უარყოფაზე და გულისხმობდა კალვინისტური პურიტანიზმის
პარადოქსულ შერწყმას დღიური ცხოვრების ღირსეულ, კომფორტულ ყოფით
ორგანიზაციასთან.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჰოლანდიაში წარმოიშვა იაფფასიანი განაშენიანების

ქალაქები, ათენის ქარტიის შესატყვისი ოთხი ფუნქციონალური ზონით: სამუშაო ,
საცხოვრებელი, ტრანსპორტი და დასვენება. ამგვარ ზონირებაში არ მოიძებნებოდა
სამოქალაქო და კომუნალური მომსახურების ფუნქციები და შემდგომში ამის, მოუქნელი
სისტემის მთავარ ნაკლად იქცა ის, რომ პრაქტიკულად მასში არ იყო გათვალისწინებული
ადგილი შემთხვევითი, არაორგანიზებული კავშირებისთვის. ცოტა ხანში ფორუმი
დაინტერესდა ისეთი ახალი ქალაქის შექმნით, რომელიც, ერთის მხრივ, ფუნქციონალურად
გამართული და კომპორტული იქნებოდა, მეორეს მხრივ კი სპონტანურ კავშირებს შეუწყობდა
ხელს. ანუ, პიტერ ბიუკენენის „არქიტექჩურად რევიუში“ გამოქვეყნებული წერილი რომ
მოვიშველიოთ, „მათ აწუხებდა არა მხოლოდ ის, რაც შენობებს შორის ხდებოდა, არამედ
ისიც, რაც მოხდებოდა ადამიანებს შორის“.

ვან ეიკის იდეის თანახმად თითო ერთეული საკუთარი ინდივიდუალიზმის მატარებელი უნდა
ყოფილიყო. ხოლო მათი შეანერტები იგივე კლასტერები სხვა ინდივიდუალობებად
ქცეულიყვნენ, ქალაქს შერეოდნენ და მასთან ინტეგრირებული ორგანიზმი შეექმნათ . აქედან
ყალიბდებოდა, როგორც მათ დაარქვეს, „კონფიგურატიული სისტემები“ , რომლებიც
მოახდენდნენ ერთეულების, კლასტერების, მეგაკლასტერების და ქალაქის იერარქიის
გენერირებას, სადაც იდეალიზირებული იქნებოდა მექსიკური პუებლო-ს და არაბული კასბა -ს
დასახლებული სისტემები(როგორც იდეის ილუსტრაცია). ამის საფუძველზე ალდო ვან ეიკმა
ჩამოაყალიბა წყვილის ფენომენის კონცეფცია , რომელიც თითოეულ ურბანულ და
არქიტექტურულ ფორმაში გამოიყოფოდა დიდ და პატარას, ღია და დახურულს და ა .შ
პოლუსების თანაარსებობსა. პოლუსები გაანეიტრალებდნენ გადამეტებულ ან შემცირებულ
მასშტაბის, კლაუსტროფობიული დან აგროფობიული გრძნობების შთაბეჭდილებას, ახალ
სივრცით სისტემაში.

ამის შემდეგ ვან ეიკმა ამგვარი „ბინარული ოპოზიციები“ ცალკე მდგომი შენობის
დაპროექტებასაც მიუსადაგა, მეთოდი ელემენტთა გარკვეული ასორტიმენტის სისტემატურ
გამეორებაში მდგომარეობდა, შემდგომში კრიტიკოსებმა ეს მეთოდი „სტრუქტურალიზმად “
მონათლეს. 1955-60 იანი წლების ობოლ ბავშვთა თავსშეასაფარი ამსტერდამში იქცა ალდო
და ჰანი ვან ეიკების სტრუქტურალისტური იდეების განხორციელების პირველ გამოცდად .
ახალი კომპოზიციური ტექნიკის გამოყენებამ თავშესაფარის კომპლექსი აქცია
არქიტექტურული ფუნქციონალიზმის ანტითეზად, თუმცაღა შენობის შიდა ფუნქციური
კავშირების კლასიკურად მოდერნისტული სქემა თავად დარრვეული არ ყოფილა .
ფუნქციონალისტურ მიდგომაში , ფორმა გამჭოლია ფუნქციის თარგზე ემორჩილება მას,
შესაბამისად შენობის ქსოვილი რეცესიურლია, არქიტექტურა კი ფუნქციის უხმო მსახურად
იქცევა. სტრუქტურალიზმში იგი აქტიური პარტნიორია. ასე რომ ნაცვლად იმისა რომ
ფუნქციამ შექმნას ფორმა, ფორუმის ჯგუფის დოქტრინა სრულიად საპირისპიროს
გვთავაზობს: „ფორმა ქმნის ფუნქციას“. სივრცე ლაგდება უჯრედებად, მკაცრი გეომეტრიისა
და დომინანტი სტრუქტურის მეშვეობით აყალიბებს ახალ წესრიგს და საკუთარ სინტაქსს
ქმნის. სტრუქტურები აღარ გამოიჭრებიან თარგებით და არც დაიყვანებიან პრობლემის
ერთადერთ, „მონო“ გადაწყვეტამდე, არამედ იტევენ - უფრო მეტიც, არა მხოლოდ იტევენ,
ახალისებენ კიდეც და პროვოცირებას უკეთებენ - მრავალ პლურალისტურ გადაწყვეტას . ეს
ის არქიტექტურაა, რომელიც მომხმარებელს არჩევანს აძლევს საკუთარი შემოქმედებითი
წვლილი შეიტანოს საერთო გადაწყვეტაში და უხმოდ არ დაემორჩილოს არქიტექტორის
ჩანაფიქრს .

8 კასიფიკაციების მიღმა: პორტცამპარკი

საფრანგეთის ნუველის თაობიდან გამოვიდა კიდევ. ერთი მსხვილი არქიტექტურული

ფიგურა კრისტაინ დე პორტცამპარკი, რომლის შემოქმედების რაიმე სტილისთვის
მიკუთვნება არ არის მარტივი. ის არც ერთმნიშვნელოვანი და არც მოდერნისტულა ,
ნიშნობრივად ის უფრო რთულია.

მისი პირველი განაცხადი იყო ადრეულ ასაკში, როდესაც მარლ-ლე-ვალეში ირიგაციული

ნაგებობა წყლის კოშკი აქცია თანამედროვე კულტურის მონუმენტად. სადაც ფოლადის
შენობა შემოსილია ასევე ფოლადის ბადით რაც საშუალებას მასზე გაზრდის საშუალებას
აძლევს მცოცავ მცენარეს.

დროდადრო კრისტიან დე პორტცამპარკი ხდება საფრანგეთის კულტურის ერთ -ერთ წამყვან

არქიტექტორად ყალიბდება. ამას ამტკიცებს მისი პარიზის ოპერის საბალეტო სკოლა .
შენობა დაყოფილია სამ სექციად, რაც სამ დამოუკიდებელ ნაწილს ქმნის, რომლებზეც
განაწილებულია ფუნქცია. შენობის არქიტექტურული კონცეფცია ორ პრინციპს
წარმოგვიდგენს: ერთის მხრივ ნაწილებს მიეცემა ინდივიდუალური სახე , მეორეს მხრივ
წონისა და ბალანსის გზით ნაწილები ინარჩუნებენ საერთო იდეის ერთიანობას .
ამ ორმხრივ მიდგომას ეყრდნობა პორტცამპარკის დღეისთვის უდიდესი მთავარი
ნამუშევარი მუსიკალური ქალაქი ლა ვიტელის პარკში, მუსიკალური ქალაქი იყოფა ორ
ფრთად, რაც პასუხობს პროგრამის ორ ასპექტს: დასავლეთი მხარე სტაბილური , დაცული
სივრცეა ხოლო აღმოსავლეთ მხარე უფრო დინამიური, მეტაფორული ქალაქია.

9. თანამედროვე გერმანული არქიტექტურული სცენა

თავის დროზე ნაცისტებმა აალტოს გერმანელი კოლეგების - გროპიუსის, მისისა და

ბროიერის ბაუჰაუზის არქიტექტურას დეგენერატული უწოდეს, შედეგად მეორე მსოფლიო
ომის შემდეგ გერმანია არქიტექტორების გარეშე დარჩა, ხოლო 1970იანებში არქიტექტორთა
წრეში დასადგურებულმა დაბნეულობამ და ფუნქციონალიზმის უმისამართობამ ინვესტორებს
აიძულა რომ განევითარებინათ სპეკულატიური მშენებლობა. 1984-89 წლებში IBA-ს
პროგრამამ ბერლინელებს პოსტმოდერნიზმის იმპორტის საშუალება მისცა მრავალი
ქვეყნიდან. პროგრამამ გერმანულ არქიტექტურას მისცა საშუალება რომ გამოევლინა
პოტენციალი, ბერლინს მოჰყვა ფრანქფურტი რომელიც მოგვიანებით თანამედროვე
არქიტექტურის დემოსტრირების ასპარეზად იქცა. ამ ყველაფერმა კი დადებითისაკენ
შეცვალა გერმანიის არქიტექტურული კლიმატი, ო.მ უნგერსს კი მიეცა საშუალება რომ 1979ში
დაეწყო და 1984 ში დაესრულებინა გერმანული არქიტექტურის მუზეუმი. 1984ში კი რ.მეიერსს
ხელოვნებისა და ხელობის მუზეუმი, 1987ში კი ავსტრიელ გ.პაიხლს დაეწყო მუზეუმი
შტადელი, 1990ში ჰ.ჰოლანსს თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი და ამავე წელს
გერმანელმა ბ.ბენიშმა დაასრულა საფოსტო მუზეუმი. ჰ.იანმა კი ეს ყველაფერი
საერთაშორისო შტაბ-ბინის ცათამბჯენის აგებით დააგვირგვინა . ამ საერთო მიმართულებაში
3 ტენდენცია გამოიკვეთა:

1) რაციონალური არქიტექტურა, რომელიც ითვალისწინებს მკაცრ სამშენებლო

ნორმებს, იგი ისეთ ნიშნებს ატარებს რომელთა წყარო 30ანი წლების იტალიაში მოიძებნება ,
გერმანიაში ამ ტენდენციის ლიდერები იყვნენ ოსვალდ მატიას უნგრესი , იოზეფ პაულ
კლაიჰაუზი და ჰანს კოლჰოფი.

2) ახალი ექპრესიონიზმი, სკულფტურული არქიტექტურა, თანამედროვე და

ტრადიციული ელემნტების კომბინირებით. რომლის წარმომადგენელიც გოტფრიდ ბიომია .

3) ნეომოდერნისტული არქიტექტურა რომელიც შენობის ტექნიკური კომპონენტებით

გამოირჩევა, ამ ტენდენციის ერთერთი წარმომადგენელი გიუნტერ ბენიშია .
10. კულტურათა გადაკვეთაზე-იო მინგ პეის შემოქმედება.

ფილიპ ჯონსონის შემოქმედებით ცხოვრებას ეხმაურება გამოჩენილი ამერიკელ

იარქიტექტორის მინგ პეის არქიტექტურამ, იგი დიდი ხნის განმავლობაში განიცდიდა
მნიშნველოვან მეტამორფოზებს, მაგრამ საბოლოოდ იგი ჩამოყალიბდა წინაღმდეგობებით
აღსავსე ოსტატად,

იო მინგ პეი დაიბადა ჰონგ-კონგში 1935 წელს, საშუალო სკოლისდასრულების შემდეგ

გაემგზავრა აშში არქიტექტურის შესასწავლად, დაამთავრა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიების
ისნტიტუტი და სწავლა გააგრძელა ჰარვარდში ამავდროულად იღებს კერძო დაკვეთებსაც ,
1948 წელს დაინიშნა უებ ენდ კნაპის არქიტექტურული განათლების გამგედ ხოლო 1955წელს
კი გახსნა საკუთარი არქიტექტურული ფირმა ნიუ-იორკში, 1967წელს კი ააგო ატმოსფეროს
კვლევისეროვნული ცენტრი:

1968 წელს კი ნიუ-იორკში დაასრულა ევერსონის მუზეუმი:

ამავე წელს კი აიოვას შტატში აიოვას ხელოვნების ცენტრის ახალი კორპუსი :

ამ ორმა უკანასკნელმა კი მას საერთაშორისო აღარება მოუპოვა, მაგრამ ნამდვილი
აღიარება მან 1978 წელს მოიპოვა ვაშინგტონში

ამერიკის ხელოვნების ეროვნული გალერიის აგებით.

ვაშინგტონის გალერე თანამედროვე არქიტექტურის საუკეთესო თვისებების მაგალითად

იქცა, მან საკუთარ თავში მოიყარა გუგენჰიაიმის ორგანულობა, მის ვან დერ როეს
ფარნსოურთის სისუფთავე და და რონშანის მთლიანობა. ლუის კანის გარდაცვალების
შემდეგ მინგ პეი პირველი აღმოჩნდა ვინც ამერიკაში ასეთი სიცხადით წარმოაჩინა
მოდერნისტული კულტურის ფასეულობანი.

არ უნდა გამოგვრჩეს მისი ორი შენობაც, პირველი არის 70 სართულიანი ჩინეთის ბანკის
ცათამბჯენი ჰონგ-კონგში რომელიც 1990 წელს დასრულდა, ცათამბჯენი მთის კალთიდან
აღმოცენებული სუფთა წყლის გამჭვირვალე ბროლის მეტაფორას ქმის ქალაქის
გადატვირთლი ცის ჰორიზონტზე. მეორე შენობა კი ყველასათვის ცნობილი ლუვრის
პირამიდაა.

იო მინგ პეიმ პირადი სტილის ძებნაში მთელი 1980-90იანი წლები გაატარა, მისმა ძიებამ კი
გვაჩვენა მოქცევის საშიშროება, ამის ნათელი მაგალითია კლივლენდის როკენროლის
დიდების დარბაზი, როგორი უცნაურიც იყო ამ პროექტისთვის აღნიშნული არქიტექტორი ,
ისეთივე უცნაური შედეგიც მივიღეთ, იგი თითქოს თანამედროვე და ამავდროულად
ეკლექტიკურიც იყო, ფასადის ფერი რიჩარდ მეიერის პროექტების მსგავსია .
 მისი ერთ-ერთი დიდი პროექტი იყო მუზეუმი მიჰო იაპონიაში, იგი საკმაოდ გასნხავებულია
სტილისტურად და ეყრდნობა იაპონურ ეროვნულ არქიტექტურულ ტრადიციას, მუზეუმამდე
მივყავართ 200მეტრიან გვირაბს და 120 მეტრიან ხიდს, მუზეუმი კი ტრადიციულ იაპომნურ
ნაგებობას წააგავს, რომელიც ამავდროულად შემინულია.

11. ნიუ იორკის ხუთეული

The New York Five იყო არქიტექტორთა ჯგუფი ნიუ-იორკში , რომელთა ნამუშევრები გამოჩნდა
არტურ დრექსლერის მოწყობილ თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმის გამოფენაზე 1967
წელს და რომელთა ნამუშევრები წარმოდგენილი იყო 1972 წლის წიგნში Five Architects .
არქიტექტორებს, პიტერ ეიზენმანს , მაიკლ გრეივსს , ჩარლზ გვათმეს , ჯონ ჰაიდუკს და
რიჩარდ მაიერს, ასევე ხშირად მოიხსენიებენ როგორც „თეთრებს“.

სახელწოდება „თეთრები“ გამოიყენებოდა ჯგუფის აღსანიშნავად არქიტექტურულ პრესაში

1973 წლისთვის. [8] მოგვიანებით მაიკლ გრეივზმა განაცხადა, რომ მან არ იცოდა, ვინ
გამოიგონა თავდაპირველად „თეთრები“, მაგრამ ფილიპ ჯონსონი იყო პირველი , ვინც
მოიხსენია ჯგუფი. როგორც „ნიუ-იორკის ხუთეული“. [9] „თეთრები“ აღწერს თეთრი საღებავის
ხშირ გამოყენებას ნიუ-იორკის ხუთეულის ნამუშევრებში, ისევე როგორც თეთრი მუყაოს
მოდელებს, რომლებსაც ისინი ხშირად წარმოადგენდნენ.

ხუთივე არქიტექტორი იზიარებდა არქიტექტურული მოდერნიზმის წმინდა ფორმის

პრინციპებს, სესხულობდა რა ლე კორბუზიეს 1920-30-იანი წლების ფილოსოფიას, თუმცა
უფრო ახლო შესწავლით თითოეული მათგანის ნამუშევარი გაცილებით
ინდივიდუალისტურია. მათი მსგავსება უფრო აკადემიურ მიკერძოებაში უნდა იყოს ,
სავარაუდოდ ფილიპ ჯონსონის მენტორის როლის გამო.

ამ გამოფენამ მწვავე კრიტიკა გამოიწვია არქიტექტურული ფორუმის 1973 წლის გამოცემაში

ესეების წყებაში, სახელწოდებით „Five on Five“ (ხუთი ხუთის შესახებ). ხუთი მოპასუხე
არქიტექტორი იყო რომალდო გიურგოლა , ალან გრინბერგი , ჩარლზ მური , ჟაკლინ ტ.
რობერტსონი და თავად სტერნი. ეს ჯგუფი ცნობილი გახდა, როგორც „რუხი“. ეს ხუთეული,
ცნობილი როგორც „რუხები“, თავს ესხმოდა „თეთრებს“ იმ მიზეზით, რომ მათი მისწრაფება
წმინდა მოდერნისტული ესთეტიკისადმი შედეგად იძლეოდა გამოუსადეგარ შენობებს ,
რომლებიც გარემოს მიმართ უკონტექსტო იყო, მომხმარებელთა მიზნებს არ ესადაგებოდა
და ყოველდღიურ ცხოვრებას მოწყვეტილი იყო. 
12) ტიჩინოს სკოლა:

შვეიცარიაში საერთაშორისო სტილის უნივერსალიზმისგან გათავისუფლებაში

რეგიონალური მოტივის შემოტანის ფორმით დიდი წვლილი მიუძღვის სამთო ალპურ
რეგიონში მდებარე ტიჩინოს. აქ არქიტექტორთა მცირე ჯგუფმა მსოფლიო არქიტექტორებია
და კრიტიკოსების ყურადღება მიიპყრო, მათ შეძლეს და მოახდინეს რეგიონალური სტილის
რეალიზაცია ისე რომ იგი ისევ მოდერნისტული იყო, თუმცა ტიჩინოს წარმომადგენლები
ამბობდნენ რომ რეგიონალიზმისადმი არანაირი ინტერესი არ ჰქონდათ რადგან მას
უსამართლოდ აიგივებდნენ ნეოვერმაკულარულ ტრადიციასთან რომელსაც სუფთა
არქიტექტყურისს შემალამაზებელ ვერსიად თვლიან. ისინი ასევე აღნიშნავენ რომ ტიჩინოს
სკოლის გამოკვეთილი მასწავლებელი ლე კორბუზიეა.

ტიჩნოს სკოლსი მოღვაწეების: მარიო ბოტას, ლუიჯი სნოცისა და ლივიო ვიჩინის სტილები
ძალიან გასნხვავდება ერთმანეთისგან, მაგრამ ამ განსხავებების მიუხედავად ყველა
მათგანის ნამუშევრები მიესადაგება კენეტ ფრამტონის წიგნში დახასითებულ კრიტიკულ
რეგიონალიზმს, ასევე ისინი დინამიურ და დაუბმელ შენობებს ამჯობინებენ ადგილის
ფორმებსა და ნაკვეთზე მშენებლობებს მაგრამ მათ ამის გარდა აერთიანებთ
დამოკიდებულება ადგილობრივ კულტურასთან. მაგალითად ბოტას პრიმიტიული
გეომეტრია რომაულია, ვაჩინის ნამუშევრები კი ნეოკლასიკური

უნდა აღვნიშნოთ რომ ცდილობენ მარიო ბოტას პერუჯას რეგიონალური ოფისის პროექტის
მსგავსი ნაგებობები შექმნან, რადგან მას მოწესრიგებული დამოკიდებულება ჰქონდა
ლანდშაფტთან მაგრამ ამ თვალსაზრისით სნოცის და ვაჩინის პროექტები მეტად
საინტერესოა,

შვეიცარიასა და იტალიაში სწავლის შემდეგ მარიო ბოტა არქიტექტურის ფაკულტეტს

ამთავრებს ვენეციაში, 1965 წელს კი იწყებს მუშაობას ლე კორბუზიეს სახელოსნოში ,
კორბუზიეს გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე კი ჩართული იყო საავადმყოფოს
პროექტშიც, 1969 წელს მოანწილეობა მიიღო ლუის კანის კონგრესთა დარბაზის პროექტში ამ
3 გიგანტის კვალი ემჩნევა ბოტას სტილს მას შემდეგ რაც ხსნის ოფისს და აშენებს
საცხოვრებელ სახლებს კადენაცოსა და რივო სან ვიტალეში:
 მოგვიანებით იგი შორდება სნოცას და მიდგომას ცვლის, 1976 წელს აგებს კაპუჩინთა
კონვენტს ლუგანოში, სწორედ აქედან გაჩნდა მისთვის დამახასიათებელი სტილი . მის
ნაგებობები მარტივი გამოსარჩევია პროექტის ინტროვერტული ბუნების გამო, მაგრამ ასევე
შეაქვს თბილი ნოტებიც, მაგალითად 1981-85 წლებში აგებული რანსილას ოფისი ლუგანოში:

1982ში კი აგებს ზემოთქმული შენობისაგან გასხვავებულ საცხოვრებელ სახლს მორბიო

სუპერიორეში და მრგვალ სახლს სტაბიოში, რომლებსაც ტიჩინოსათვის
არადამახასიათებელი სახე აქვთ, ისინი სამხედრო კოშკებსაც კი წააგავს .

1982-88 წლებში ააგო ლეგანოს გოტარდო ბანკი, რომლის ზოლოვანი ქვის წყობა ქუჩის
წამყვან რითმს ქმნის
 არ უნდა გამოგვრჩეს 1986-92 წლებში აგებული წმინდა იოანე ნათლისმცემლის ეკლესიაც,
რომელსაც დიაგონალურად წაკვეთილი ცილინდრის ფორმა აქვს, ინტერიერში კი სინათლე
და ხაზოვანი ჩრდილები თვალისმომჭრელ ეფექტს ქმნიან:

ბოტა კიდევ ერთ შენობაში იყენებს წაკვეთილი ცილინდრის ფორმას, 1989-1995წლებში მან
ააგო სან ფრანცისკოს თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმი , რომელმაც თავისი
ადგილმდებარეობითა და მნიშნველობით ამერიკულ არქიტექტურულ სცენაზე საკულტო
სტატუსი მოიპოვა.
დროთა განმავლობაში ბოტას სტილი მდიდრდება და მარტივი გემოეტრია იცვლება
გეომეტრიის შემცველ რთულ სივრცულ კომპოზიციებად, თუმცა 1995-97 წლებში იგი მაინც
უბრუნდება ლე კორბუზიეს ტრადიციებს, ხოლო ებრაული ცენტრი თელ-ავივში კი ამ ოსტატის
შესაძლებლობების ამოუწურაობას ადასტურებს.

ბოტასგან განსხვავებით ლუიჯი სნოცს არ უცდია საკუთარ სტილში ცვლილებების შეტანა ,

მისი ყველა ნამუშევარი რამდენადაც გამოცნობადი, იმდენადვე თანამედროვეა . იგი
არასოდს ცვლიდა მრწამსს და ქმნიდა ლოკალურ კულტურაზე, ლანდშაფტზე და კლიმატზე
აღმოცენებულ მოდერნიზმს. მისი ერთ-ერთი ნამუშევარია კალმანის სახლი:

ასევე მისი ნამუშევარია გერმანიაში ოფისებისა და საცხოვრებელი სახლების კომპლექსი ,

სადაც იგი მისთვის დამახასიათებელ მხატვრულ რკინაბეტნოსი მასებსა და სივრცობრივად
თავისუფალ ინტერპრეტაციას ვხვდბით.

ლივიო ვიჩინის არქიტექტურული ნამუშევრები კი უფრო მრავალფეროვანია , მისი

ნაგებობების წარმომავლობა და ხასიათი უფრო ძნელი დასადგენია , მაგალითად შეგვიძლია
ავიღოთ 1984 წელს აგებული ვილა რეცონიკო, ვიგორნოში და1986 წელს აგფებული
ლოზონის სასუალო სკოლა, რომელსაც წით₾ად შეღებილი პორტიკოები და თეთრი
საკლასო მოდულები ჰქონდა რომლებიც შიდა ეზოების სისტემით ერთანდებოდა .
14 ბერლილის იბას პროგრამა

იბას პროგრამა გერმანიაში წარმოიშვა ომის შემდგომი მოვლენების ფონზე ის

გულისხმობდა ომის მიერ დაზიანებული საცხოვრებელი კვარტლების აღდგენას.
აღსანიშნავია რომ ამ პროგრამამ გააერთიანა მსოფლიოს მრავალი ცნობილი
არქიტექტორი ასევე მათ რეალიზაცია მოახდინეს თავიანთ გასაოცარი ნამუშევრების .
იოზეფ ისა და ზიდლერის მიერ წამოწყებული კამპანია რომელიც გამოფენას გულისხმობდა
მთელ დასავლეთ ბერლინის ინტეგრირებულ ნაწილში და ამ ყოველივე მექანიზმის
გამოყენებით ბერლინში სამუშაოდ მოწვეული ცნობილი არქიტექტორების ნამუშევრების
რეალიზაციის გზით ქალაქში თანამედროვე არქიტექტურა გავრცელებულიყო. ეს გამოწვევა
ბერლინის სენატმა მიიღო 1978 წლის აქტით. ახალიმშენებლობის დირექტორად კლეიჰეზი
დანიშნეს დაზიანებული ქალაქი დაჰყვეს პრიორიტეტულ ზონებად და მათ მიზნად დაისახეს
არა უმეტეს 3000 ახალი ნაგებობების აშნება რაც ნაწილობრივ განხორციელდა
ნაწილობრივ კი არა. ყველაფრის გათვალისწინებისდა მიუხედავად ქალქის აღდგენა არც
ისე მარტივი საქმე გამოდგა როგორსაც გეგმავდნენ მთავარი არქიტექტორები . იბას
პროგრამა თანდათან საგარეუბნო განაშენიანების პროგრამიდან გადადის ურბანულზე .
მთავარ არქიტექტორმა ყველა მოქმედ არქიტექტორს მიცა იმის უფლება რომ თავისუფალი
სტილით ეხელმძღვანელათ ამ ყოველივემ კი სხვადასხვა შედეგი მოიტანა რაიონში . იბას
პროგრამაში რიჩარდ მეიერმა ვერ განახორციელა თავისი შესანიშნავი საცხოვრებელი
სახლის რეალიზაცია სამაგიეროდ ალდო როსის ნეორაციონალური საცხოვრებელი
ბლპოკი აშენდა. ბრიტანეთს კიდევ ერთა მკვიდრმა ზაჰა ჰადიდმა დაამშვენა რიტერშტრასე
ნორდზე. ხოლო ლანდვერკანალზე გერმანელი დუეტი ბრენერი და ტონორი მსუბუქ
საფეხმალო ხიდს საბოლოო ჯამში არქიტექტურული თვალსაზრისით იბას პროგრამით
ჩატარებული გამოფენა წარმატებით ჩამთვრდა და ამასობაში მოდერნიზმის
საუკეთესო ოსტატებმა თავიანთი ძალები გამოამჟღვნეს ამ ყოველივეს შესაქმნელად .

16. პოსტმოდერნიზმი.

პოსტმოდერნიზმი— XX საუკუნის ბოლოს ფილოსოფიასა და კულტურაში აღმოცენებული

მიმდინარეობა. როგორც არქიტექტურული სტილი უარს ამბობს მოდერნიზმის
პირობითობაზე და ეძებს ახალ ფორმებს.

ის ამ ახალ ფორმებს ეკლექტიზმის დამხარებით ახერხებს, ცდილობს ერთამენთს

დაუახლოვოს არ დაკარგოს , არამედ შეითვისოს და განავითაროს წარსულის გამოცდილება
და ფორმები. იტალიაში მისი სულისჩამდგმელი ნიჭიერი არქიტექტორი ალდო როსი იყო ,
რომელიც ცდილობ და იტალიური ქალაების ისტორიის გაცოცხლებას, ის სწორედ წარსულში
ეძებდა ფორმებს და აცოცხლებდა აწმყოს ელემენტებით. არანაკეები ზეგავლენა მოახდინა
არქიტექტურაში რობერტ ვენტურმა , მისი გამოცემული წიგნით “სირთულეები და
წინააღმდეგობები არქიტექტურაში”, რომელიც ინგლისურ ენაზე იყო დაწერილი ის უფრო
ცნობილი გახდა, ყველას მიეცა საშუალება გასცნობოდა მის შეხედულებებს რასაც
ვერვიტყვით ალდო როსიზე რადგან მისი წიგნი მხოლოდ იტალიურ ენაზე იყო გამოცემული .
ვენტური ცდილობდა გაერთულებინა დახსნოდა მოდერნიზმს და შექმნა ახალი და
დახვეწილი არქიტექტურა. მის სიტყვებში” ცოტა არ არის ბევრი” კარგად იხატება მისი
დამოკიდებულება სიმარტივის მიმართ, შეიძლება ითქვას რომ ის ნამდვილი მაქსიმალისტი
და სირთულეების მიყვარე არქიტექტორი იყო. სწორედ ამ თვისებებით შეძლო დიდი კვალის
დატოვება არქიტექტურის ისტორიაზე. და ბოლოს არ შეიძლება არ ვახსენოთ ჩარლზ მური
ამერიკელი არქიტექტორი რომელიც ასევე ენათესავებოდა ვენტური და და როსის
შეხედულებებს. ისიც წარსულში ღრმად იზრდები და და ცდილობდა შექმნა ეკლექტიკური
არქიტექტურა რომელიც არ შეურაცხყოფდა წარსულს თუმცა არც წარსულში დაბრუნებას
მოგვაგონებდა. ის ძლიერ იყო ხის მასალის და საერთოდ ადგილობრივი მასალისკენ
ლტოლვით აღვსილი და ხშირად იყენებდა კიდეც მათ. შესანიშნავი მაგალითია
კონკექტოკუტში ხის , ისტორიული ალუზიებით სავსე, საცხოვრებელი სახლი.

-ამერიკელი ფილიპ ჯონსონი პოსტმოდერნიზმის ეპოქაში ძირითადად თავის მეწყვილესთან

ერთად, ჯონ ბერჯისთან ერთად მოღვაწეობდა. მათი ცნობილი ნაგებობებია : ბანკამერიკა ,
რომელსაც შეჩეხილი სამმაგი ფასადი აქვს, ასევე გოთიკური სტილის მინის ცათამბჯენი
პიტსბურგში,რომელიც ყინულის დედოფლის რეზიდენციას უფრო ჰგავს. მართალია , ეს ორი
არქიტეტქორი საწინააღმდეგოს დასამტკიცებლად მოღვაწეობდა, მაგრამ ჩემთვის
მოსაწონია ორი ცათამბჯენი: აი-ბი-ემის შტაბ-ბინა და ცათამბჯენი ჩიკაგოში , რომლებიც
ქვითაა ნაგები.

17მადრიდული სკოლის ლიდერი რაფაელ მონეო

მადრიდული რაფაელ მონეოს პროექტები ეხმაურებიან ურთიერთგანწყობილების

საერთაშორისო პრეცესებს,რომლებმაც იტალიური ტენდენციას იბერიის ნახევარკუმძულზე
გაცრცელებას შეუწყვეს ხელი.1972-ში,ურმეას საცხოვრებელ შენობაში,სან
სებასტიანი,მდინარის მხარეს ორიენტირებული ბინები XIX საუკუნეში ჩამოყალიბებული
კვარტლის ნახევარ ზომას იკავებენ.გეგმისა და ფასადის დიალექტური
ურთიერთდამოკიდებულება კარგად ჩანს ტიპოლოგიის ანალიზისას.იმავე წლის ბანკინტერ
ბანკში,მადრიდში,შაშუალო ზომის საბანკო დაწესებულებას დედაქალაქის ცენტრალურ
მაგისტრალზე ათავსებს.ამავე დროს,შენობის ტეხილი კონტური იძლევა საშუალებას
სინათლემ შეაღწიოს მის უკან მდებარე საცხოვრებელ სახლში.ვილის და ბანკის
გამაერთიანებელი თემა,მშრალი მეთოდით აგებული,მადრიდისათვის ტრადიციული ,აგურის
წყობაა.ბანკის შენიბის სხვა დასამახსოვრებელ მომენტად აგურის კედლებში ღიობების
შეჭრა იქცევა,რომლის მიღმა შემკრავი ზღუღარია დამალული.სწორედ ის ბრტყელ ფასადზე
ზღუდარის დამალვა იძლევა ღია და დახურული ნაწილების ერთმანეთში სუფთად
გადასვლოს შესაძლებლობას.

1973წლის საქალაქო საბჭო შენობას ლოგრონიოში,ყოფილი საქალაქო გრანიზონის

ტერიტორიაზე უწევს განლაგება.მონეოს ხელში შენიბა ქალაქის ვიზუალური აღქმის მთავარ
ფოკუსად და მდინარისაკენ მიმავალი საფეხმავლო ხაზის საწუისი წერტილად იქცევა .მის წინ
დაიგეგმა იტალიისა და ესპანეთისათვის ტრადიციული საქალაქო მოედანი -პლაზა .სულ მალე
1976-ში,მონეო კიდევ ერთ მნიშვნელოვან ურბანისტულ წარმატებას აღწევს:იგი იმარჯვებს
ქ.ლაკუის “პოლიგონო დელ აკტურ” კონკურსში და ქნის სრულყოფილ საცხოვრებელ
კვარტალს.

1980-86წლებში რაფაელ მონეო ქმნის თავისი შემოქმედებისა და ესპანეთის

მოდერნისტული არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწარმოებს-რომაული ხელოვნების
ეროვნულ მუზეუმს ქ.მადრიდში,რომელშიც შეკრებილია რომაული იმპერიის ბატონობის
პერიოდის,არქეოლოგიური გათხრებჯს შედეგად მოპოვებული ,საუკეთესო
ექსპონატები.ოდნავ მოგვიანებით საფრანგეთში მონეოსაც უწევს ანტიკური არქიტექტურული
ძეგლის გარე ფაქტორის გათვალისწინება ორ ნაგებობასა და ,საზოგადოდ ,ორ
არქიტექტურილ მოდგომას შორისბფუნდამენტალური განსხვავებაა :იმ დროს როცა
ფოსტერი ქმნის მსუბუქ,მაჭირვალე და ჰაეროვან understatement-ს მონეო აკეთებს
სოლიდურ,მასიურ და ძლიერ არქიტექტურულ განაცხად.განაცხადის ლექსიკური ნიშნები
ეხმაურება ანტიკურ არქიტექტურულ ძეგლს.მეზეუმის კედლები რომაული აგურის წყობით
შენდება.მეზეუმის ნატიფი რელიქტები მეტწილად მარმარილოსია,განსაკუთრებით
შთამბეჭდავია თეთრი მარმარილოს დიალექტური კონტრასტი მუქი,ყავისფერი აგურის
დაუფერავ,უხეშ კედელთან.

ბუნებრივი სინათლე გადამწყვეტ როლს თამაშობს მუზეუმის არქიტექტურაში .რაფაელ

მონეოს მერიდეს მუზეუმი ამარცხებს დროს და იქცევა ზეთანამადროვე,ზეისტორიულ
ფენომენად.

1982-88ში იგი აშენებს სადაზღვევო კომპანიის”პრევისინ ესპანია” შტაბ-

ბინას,სევილია.შენობის მოცულობით ელემენტების წესრიგი ქალაქურ რიტმდ
ემორჩილება.სევილიის ისტორიულ შენობებში მთავარ როლს შესასვლელი იკავებს.

1984-88წლებში-ესპანეთის ბანკის ფილიალი კაჰუნში.ავტორის იდია გახლდათ მთელი

პროგრამა ჩატეულიყო ერთიან,დახურულ და სრულყოფილ მასაში.ბუნებრივი ქვით
მოპირკეთებული ციხე/სიმაგრის ექსტერიერში სარრთოდ არ აუსახება ის
პროცესები,რომელიც ასაზრდოებს შენიბის პროგრამყლ წარმატებას:პოკერისბკარგი
მოთამაშესათვის,ბანკის ფილიალი არ გვიხსნის მის ხელში არსებულ ბანქოს შინაარსს .

1984-92წლის ატიჩას რკინიგზის სადგური მადრიდში ესქპრესიითაა გამოძერწილი.რაფაელ

მონეროს მოუწია სადგურის ძველი ფარდულის,ვაგძლის მოედნის,და შორი დისტანციის
მატარებლის სადგურის პრობლემების გადაწყვეტა ,ახალი ვაგზლის ერთაიანი კონცეფციის
ფარგლებში.

მონეო 1985-92წლებში სტარაგონაში,აშენებს არქიტექტურული ასოციაციის

შენიბას,რომელიც არქეოლოგიური გათხრების ადგილას მახლობლადაა განთავსებული .ღია
სივრცეები შენობის საზოგადოებაზე ორიენტირებული ხასიათის გახსნას,მის საქალაქო
ფუნქციის განხირციელებას ეხმარება.1986-88წლებში მომეოსთვის საერთაშორისო
კონკურსებში წარუმატებელო მონაწილეობით გამოირჩეოდა.
 სან პაბლოს აეროპორტი,სევილია 1987-91წლები,რაფაელ მონეოს კიდევ ერთხელ აძლევს
საშუალებას მოდერნიზმის საკუთარი ინტერეპრტაციის თავისებურება
შეგვახსენოს.აეროპორტები ემსახურებიან ადამიანთა მოგზაურობის ირგანიზებას ამიტომაც
მათი ტრანზიტულობის მეტაფორა ამ ადგილას უნდა იქნას გამოხატული,სადაც მონეოს
აზრით,ეს სხვაზე უფრო უპრიანია-გაფრენის ცისა და დედამიწის წუთიერი შეხედვის
სომბოლოდ იქცევიან.

1989-99წლების კურზაალი სან სებასტიანში,ბასკეთი,რაფაელ მომეოს უმნიშვნელოვანესი და

შინაგანი წინააღმდეგობებით აღსავსე ნაწარმოებია .ერთის მხრივ ,შენიბა
თავშეკავებულად,მაგრამ ზუსტად პასუხობს ტიპოლოგიყს მოგხივნილებებს.ბასკეთის
საზღვაო საკურორტო ქალქი ლანდშაფტურ-გეოგრაფიული მახასიათებლების სიმდიდრით
გამოირჩეოდა.

თანამედროვე ხელოვნებისა და არქიტექტურის მუზეუმი სტოკჰოლმში,1991-98

წლები,ისეთივე ნატეხებადაა წარმოდგენილი,როგორც თავად შვედეთის
დედაქალაქია.მიუხედავდ დიდი ზომისა,მუზეუმმა აიცილა სტოკჰოლმისთვის
დამახასითებელი უცხო მონუმენტალობა და ურბანულ გარემოს მგრძნობიარე პასუხი
გასცა.1991 წელს,მონეოს ანდობენ კონოთეატრს კუნძულ ლიდოზე,ვენევია,და შედეგად
ღებულობენ არა ზღვის პლიაჟისაკენ,არამედ სწორედ ქალიქსკენ მიმართულ
შენიბას,რომლის არხიდ თვაზე აღმართული პლატფორმა იქცევა ვენეციის ხედების აღქმის
მთავარ წერტილად.

18- კარლო სკარპას მეხსიერების არქიტექტურა.

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ეს არქიტექტორი იკავებს უდიდეს როლს , მისი მანერა
შეიძლება შევადაროთ ფრენკ რაიტის , ვინაიდან კარლო სწორედ მისი პრინციპების
გაზიარებას ცდილობდა თუმცა იგი საწყისს ეძებდა არა ზედაპირებში (როგორც რაიტი )
არამედ სტრუქტურულ კვანძებში. შესავბამისად შედეგი სხვაა მაგრამ გზა ერთი .
სკარპაშთაგონებას პოულობს მშენებლობის პროცესში და მუდმივი ცვლილებები შეაქვს
პროექტში , ამგვარი მიდგომა ქმნილებებს უფრო ჰუმანურს ხდის სკარპას ნაგებობები შორსაა
ფუნქციონალიზმისგან , ის ქმნის აბსტრაქტულ სივრცეებს , მისი აზრით ფორმას არ გააჩნია
ასოციაციური მნიშვნელობა , ისინი მხოლოდ საკუტარი თავს გამოხატავენ. სკარპა შორს
დგას სიმბოლიზმისგან . მხოლოდ ერთხელ გამოიყენა მან არქეტიპი , ვენეციის
უნივერსიტეტის არქიტექტურის ფაკულტეტის შესასვლელის შექმნისას , მან კომპოზიციაში
შეიტანა ტოლენტინის რესტავრაციისას ნაპოვნი ქვის პორტალი , თუმცა მას სურდა ამ
ელემენტიუს შეტანა როგორც ექსპონატად , ამიტომ პორტალს აქცევს შესასვლელის
მეტაფორად ის ათავსებს დაწოლილ პორტალს წყლით სავსე აუზში და შიგ საფეხურებიან
სტრუქტურას უშენებს ფსკერზე .

სკარპმა თავი გაითქვა როგორც გამოფენათა დიზხაინის ოსტატმ , 1959 ს

გამოფინნა ,,სიცოცხლის ძალა ხელოვნებაში ‘’მოგვიანებით ,,ფერის გრძნობა და წყლები
ბატონობა’’. 1960 იანებში დამტკიცდა რომ სკრაპასათვის აუცილებელი არაა ფერების და
ფაქტურების გამოყენება , ის თეთრი ფერით და კლიენტის შეზღუდული ბიუჯეტითაც არ
ამცირებს მის ინტერიერში სტრუქტურულ- მხატვრული შედეგის მიღწევას , მისი საბოლოო ,
მრავალწლიანი სამუშაო იყო ბრიონის საოჯახო სასაფლაო , რომელიც მისი განსასვენებლიც
გახდა . საგვარეულო სასაფლაოზე სკარპამ ოჯახის მეთაურის და მისი მეუღლის ქვის
სარკოფაგები გვერდიგვერდ მოათავსა ,, როგორც თავად ამბობდა - სიკვდილიც ვერ
დააშორებდა მათ(vtiri) . მათ შორის გააბა ბეტონის ხიდი და თაღოვანი ფორმა მისცა .
სივრცის შევსებისთის მან ააგო სალოცავი და რეტუალის აღმსრულებელი ნაგებობები და
აწია სასაფლაოს ტერიტორიის დონე , ისე რომ შიგნიდან გარეთ ყველაფერი მოსჩანს ,
პირიქით კი არაფერი .

(magaari kacia imena mevasa mpuah)

სალოცავი და სარიტუალო დარბაზი 2 ნაწილისგან შედგება , კედლები ხელითაა

დამუშავებული , << მეხსიერების არქიტექტურა ‘; დარბაზის იატაკის მარმარილოს თბილ
ფაქტურასა და მკაცრ გეომეტრიიულ ნახატში ვლინდება . ინტერიერში შემინული ტიხრებით
ხაზგასმული სისადავის გრძნობა ძლიერდება თხელი კათოლიკური ჯვრებით. ბრიონის
სასაფლაოთი კარლომ დაამტკიცა მოდერნიზმისადმი ერთგულება . მასარ დაჭირვებია
ახალი კომპოზიციები და ფორმბის გამოყენება . პროექტი ჩაფიქრებული იყო როგორც
დაუსრუკლებელი ნაწარმოები , რომლის მიზანი იყო შემოწმებულიყო ავტორის გრძნობების
სიმწიფე , გამოცდილება , მეთოდები , სკარპამ თვითონ მოისურვა ამ სასაფლაოზე
დაკრძალურიყო ,რითიც სიმბოლიზირებულ იქმნა ის რომ მხოლოდ მის სიკვდილს შეეძლო
დაესრულებინა ეს ნაწარმოები.

ბარდოლინოს სახლი ვერანაში არქიტექტორის სამყაროსთან დამშვიდობებას მიანიშნებს .

გარდაცვალების მერე სკარპის როლი უკეთ შეფასდა , ვერცერთმა მისმა თანამემამულემ ვერ
შეძლო ისტორიის გაკვეთილები კრიტიკულად შეეფასებინა და ეროვნული კულტურული
მემკვირეობა ასე დამაჯერებლად მოებრუნებინა მოდერნისტული არქიტექტურის
სასარგებლოდ .
N19 რენცო პიანოს სახელოსნო:

რენცო პიანოს არქიტექტურული ნაწარმოებები შენობა-ნაგებობათა საინჟინრო -

კონსტრუქციული არსის ღრმა ცოდნას ემყარება. ის ერთადერთი თანამედროვე
არქიტექტორია რომელიც საერთაშორისო სტილის მშრალი სტერეტიპიზაციის საშიშროების
თავიდან აცილების ტალღაზე გამოჩნდა და მის აკადემიზმტან ბრძოლის სწორ გზას
საინჟინრო-ტექნოლოგიურ ინოვაციებში ხედავდა.

1965-70-ში ფილადელფიაში რაღაც მიზეზების გამო მას მოუწია ჟან პრუვესთან დამეგობრება.
ეს ის დრო იყო, როდესაც ახალგაზრდა იტალიელის ცნობიერებაში ყალიბდებოდა , სხვა
გენიალური ინჟინრების, მისი თანამემამულის პ.ლ.ნერვისა და ამერიკელი რ .ბ.ფულერის
ნაგებობებით გამოწვეული აღბრთოვანება. პიანოს პირველი სერიოზული დაკვეთა 1969
წლის იტალიის მრეწველობის პავილიონი, იაპონიაში ჩატარებულ მსოფლიო გამოფენაზე
ოსაკა-70 მოხდა. ინდუსტრიული ესთეტიკა საინჟინრო ცოდნასთან შეუღლდა და ნოვატორულ
შედეგში გამოიხატა.

პარიზში, პლატო ბობურზე, პომპიდუს ცენტრის დასრულების შემდეგ რენცო პიანო , რიჩარდ
როჯერთან ერთად, ჰაი-ტეკის მიმდევრად ითვლება. თავად პიანო საკუთარ შემოქმედებას
სხვა ტერმინით განმართავს. ბობურს იგი სიამოვნების მომგვრელ ურბანულ მანქანას , მშრალ
დოკში დამდგარ გემს, „ორმაგ პროვოკაციას“ უწოდებს. იგი გამოწვევაა აკადემიზმის
წინააღმდეგ, მასთან ერთად კი თანამედროვეობის შესახებ ტექნოკრატიული წარმოდგენის
პაროდიაცაა. წლების შემდეგ პიანო წერდა ბობურზე „ჰაი-ტეკად მისი სერიოზულად აღქმა
შეცდომა იქნებოდა“. მოედნიდან მხოლოდ შემინული სახურავი და სავენტილაციო
კოშკურები იკითხება. ობიექტი როჯერსთან ერთად გაკეთდა. 1995 ელს რუმინული
წარმოშობის ფრანგი მოქანდაკე ბრანკუსის მემორიალური სტუდიის შენობა პიანომ
დამოუკიდებლად შეასრულა. ხელოვნების ზეიმს ბობურის პლატოზე, ერთი ახალი ელემენტი
შეემატა სა საერთო სურათის ჰარმონია შეავსო. ფაქტურით, მასალებით, ფორმებით ,
ფერებიტა და სხვა სემიოტიკური მახასიათებლებით ეს ორივე ობიექტი ჰაი-ტეკის დროისთვის
უკვე ცნობილ ნიშნებს ატარებდა.
 პომპიდუს ცენტრის დროს პიანოს უჭირს ჰაი-ტეკის ახალი ენობრივი ჩარჩოებიდან დაღწევა .
1971-73 წლების, პიანოს მიერ დამოუკიდებლად შესრულებული ნოვედრატეს ოფისი კომოში,
იტალია ამის მაგალითია. როჯერსთან დაშორების შემდეგ პიანო, გაჰყვა მამის კვალს ,
გენოაში საკუთარ კომპანიას აყალიბებს სახელწოდებით „რენცო პიანოს სამშენებლო
სახელოსნო“. ამ სახელწოდებაში, არქიტექტურული და სამშენებლო საქმიანობის
დაახლოებაა მოაზრებული, ასევე სტრუქტურათა ტქტონიკური შინაარსის გაგება და
გარემოში ახალი ნაგებობის ჩამოყალიბება, შემოსვლისა და დამკვიდრების ლოგიკა . სამ
ათეულ წელზე მეტია, რაც ვენეზუელი დიდოსტატი თავს კოლეგებს სტავაზობს ცხად და
ნათელ გზას, თუ რამდენად მისაღები შეიძლება იყოს მოდერნიზმი ყველასთვის და როგორ
უნდა მიხვიდე არქიტექტურული ნაგებობ ისა თუ კომპლექსის ისეთ სახემდე , რომლის გარდა ,
ამა თუ იმ ადგილას, სხვა რამის ასებობა წარმოუდგენელიც არის.

1980-იანი წლებიდან რენცო პიანო საგრძნობლად აფართოებს საკუთარ არსენალს. იგი

თავის სიახლეებს მატებს თანამედროვე არქიტექტურას და წინ მიუძღვება . ეს. იმარტულება კი
კრიტიკოსებს უჩვენებს , თუ როგორ შეიძლება განიკურნოს მუდმივი კონპლიქტი სიახლესა
და სიძველეს შორის ისე, რომ ორივეს სცემდე პატივს და არცერთის საზიანოდ არავიტარი
კომპრომისი არ დაუშვა. ამ გზაზე პირველი წარმატება საინჟინრო კომპანია შლუმბერჟეს
ოფისია პარიზში, 1981-84წ უნდა ითქვას, რომ ეს ფირმა სწყალობს თანამედროვე
არქიტექტორებს და არ ერიდება გაბედული განცხადებების. პიანოს ნამუშევრების სახით მათ
მიირეს შენობათა ისეთი ჯგუფი , რომლის იერის, ფერთა სიმდიდრიტა და მასალათა სიუხვით
განპირობებული, განწყობა ორგანულად ერწყმის საგარეუბნო ტყე-პარკის ბუნებრივ
ლანდშაფტს. ეს ხალისიანი მიდგომა ნაკლებად ჰგავს ტექნოლოგიურ ძიებებში ჩაკეტილი
როჯერსის იმდროინდელ ექსპერიმენტებს. აქტიური ფერი და რელიეფური ფაქტურა პიანოს
ერთ-ერთ განმასხვავებელ ნიშნად ქცევა. პიანო კიდევ უფრო გადამწყვეტად იშორებს ძველ
იარლიყს თავის მომდევნო ცნობილი ქმნილებით - მენილის კოლექციის მუზეუმი ჰიუსტონში,
ტეხასის შტატი, 1982-86წ ტალღისებრი კვეთის სახურავების მზისდამცავი პანელების რიტმი,
ასევე მზისდამცავი გისოსებიანი კედლების რიტმი, ასევე მზისდამცავი გისოსებიანი
კედლების თავზე , კედლებისგან შორს, წინ გამოტანილ, თხელი ლითონის კოლონებს რომ
გადაჰფენია, თავისი თვალისმომჭრელი თეთრი ფერის სიქათქათითა და კლასიკური
სიცხადით გასცდება ხისტი დოგმებით დატვირთული. მენილის მუზეუმი პიანოს ყველაზე
ნატიფ ქმნილებადაა მიჩნეული. მუზეუმი წარმოადგენს ცალკე მდგომი შენობის კომბინაციას ,
რომელშიც ჩაქსოვილია „მუზეუმ-სფლის“ იდეა. იგი შტამბეჭდავი ზომებით ისხამს ხორცს და
ამავე დროს მოკლებულია უადგილო მონუმენტალობას: შენობათა სიმაღლე უსწორდება
ირგვლივ მდებარე, დაბალსართულიან კერძო განაშენიანებას.

ამ გასაკვირი განცხადების შემდეგ ხაზგასასმელია, რომ პიანო მაინც არ ივიწყებს ჰაი -ტეკის
იმ პოსტულატს, რომელიც გაშიშვლებული კონსტრუქციების სიმართლეს ამტკიცებს . აი-ბი -ემ -
ის გადასატანი პავილიონი 34 მზიდი თაღისგან იქნა აკრეფილი. მათ თავზე კი
პოლიკარბონატის 6 პირამიდალური ელემენტი განლაგდა, მსუბუქი დროებითი კონსტრუქცია
პიანოს მახვილგონივრული საინჟინრო იდეის ნაყოფი გახლდათ. გენოას მეტროს საგურის
ლითონის სივრცითი ფერმა უთუოდ ნიკ გრიმშოუს უაღრესად წარმატებული ვატერლოს
სადგურის წინამორბედად უნდა მივიჩნიოთ. ფიატის ქარხანის კონვერსია ლინგოტოზე ,
ტურინი, ერთ დროს ევროპიკს უმსხვილესი ქარხნის სტრუქტურულ-ფუნქციონალურ
რეორგანიზაციას შეეხებოდა, ნახევარკილომეტრიანი სიგრძის შენობა , რენცო პიანოს იდეის
შესაბამისად, უნდა გადაქცეულიყო მრავალფუნქციურ საგამოფენო, საგანმანათლებლო ,
გასართობ და დასასვენებელ კომპლექსად, ერთგვარ „პომპიდუს ცენტრად იტალირ
ალპებში“.
 მისი მომდევნო დიდი ნამუშევარია ლიონის საერთაშორისო ცენტრი. - პიანო თავს ანებებს
სემანტიკური ნიშნების ძიებას და მენილის მუზეუმის გეგმარებით სიცხადესა და სტრუქტურულ
ლოგიკას უბრუნდება, თუმცა კი ამდიდრებს მას სამხრეთული ქალაქისათვის მისადგურებულ
ფერთა და მასალათა სიუხვით. კომპექსი ლოკალური თიხითა და ტერაკოტის პანელებიტაა
დახურული, რაც ფერის შემოყვანის გარდა, უზრუნველყოფს ადგილობრივი ცხელი კლიმატის
შესაბამის ბუნებრივ გაგრილებას. ცენტრის მზისდამცავი გისოსებით გადახურული ქუჩა -
ესპლანადის ორსართულიანი მოხვევა, ერთი ხდელის მოსმით მიღწეული და ამავე დროს
მსუბუქი, ჰაეროვანი ფორმა და შთამბეჭდავი მასშტაბი დიდ ზეგავლენას ახდენდნენ
მნახველზე და არქიტექტურის დიდოსტატის სამეტყველო ენის საბოლოო დამკვიდრებას
მოასწავებს.

ოსაკაში აგებული კანსაის საერთაშორისო აეროპორტი ფუნქციური, სტრუქტურული,

ეკონომიკური და ესთეტიკური თვალსაზრისით დღეს-დღეობით აღიარებულია , როგორც
საუკეთესო მსოფლიოში. სივრცობრივი გადაწყვეტა მსუბუქი, ნათელი და ცხადია , მგზავრთა
ნაკადის ორგანიზაცია სანიმუშო, თავისუფალი მიწის არქონის გამო აეროპორტი
ხელოვნურად დაყრილ კუნძულზეა განთავსებული. გაბედული , ურბანული ჩარება კენძო
ტანგეს ტოკიოს განვითარების 1960 წლის გეგმის მასშტაბურ ჩანაფიქრს ეპაექრება .

ბოლო დროის უმსხვილესი პროექტი ბერლინში პოტსდამერ პლაცის მოედნის

კომპლექსური რეკონსტრუქცია გახლავთ.მისი სქემა ნათელი დინამიკური და
მრავალმხრივია. ფუნქციების თანაფარდობა და სხვადასხვა არქიტექტურული მიდგომების
მეზობლობა პოტსდამერპლაცს ერთ-ერთ სწრაფად განვითარებად და მოქნილ მოედნად
აქცევს ევროპაში. შესაშურად სიცოცხლისუნარიანი, დივერსიფიცირებული ორგანიზმია . აქაც ,
რაციონალიზმი გამდიდრდა საკუთარი ბუნების, მისი არქიტექტურისთვის დამახასიათებელი
სახის დაკარგვის გარეშე. 1997-ში პოტსდამერ-პლაცაზე დასრულდა „კოშკი დები“, პირველი
იმ რვა შენობათაგან, რომლებიც თავად პიანომ დააპროექტა, 1998-ში როჯერსის მერსედეს-
ბენცის შტაბ-ბინა და ა.შ.

20ტექნოლოგიური რიტორიკის ტრიუმფი

ნორმან ფოსტერი და რიჩარდ როჯერსი - დამაარსებლები ოთხთა ჯგუფისა.

წევრები - ნორმან და უენდი ფოსტერები, რიჩარდ და სიუ როჯერსები.

პატარ-პატარა დაკვეთების შემდეგ, აშენებენ უსაფთხოებისა და დაცვის სისტემების

კომპანიის შენობას, რომელიც ბუნებრივ ლანდშაფტზე გადაშლილი და ლითონის სვეტებზე
დაყრდნობილი შემინული პორპუსია და ასევე სხვა ჰაი ტეკისთვის დამახასიათებელი
ნიშნები. სწორედ ამიტომ რილაენს კონტროლსის შენობა თან. არქ. ში წარმოადგენს ახალ
მიმართულებას, როგორც ჰაი ტეკის პირველი განხორციელებული ნაგებობა.
როჯერსისთვის მთავარი საინჟინრო დანიშნულების დეტალის სივრცის განმსაზღვრელ
ელემენტად გადაქცევა იყო. ადრე დამალული ტექნოლოგიური პროცესები : მათ შორის
დამხმარე ფუნქციებად მიჩნეული- ვენტილაცია, წყალგსყვანილეობა ხორცს უნდა ისხამდეს
შენობის გარეგნულ იერში.

ფოსტერისთვის და პიანოსთვის კი წმინდა არქიტექტურული ფორმის სინატიფე , მისი

სტრუქტურული დატვირტვა უფრო მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ.

მოგვიანებით რიჩარდ როჯერსი გაიცნობს რენცო პიანოს, იტალიაში და გაიტანენ თავიანთ

ნამუშევარს მსოფლიო კონკურსში პარიზში, თანამედროვე ხელოვნების საერთაშორისო
ცენტრის კონკურსში. ჟიური სწორედ ამ იტალიურ-ინგლისური დუეტის ნამუშევარს მიანიჭებს
უპირატესობას და სახელი "ჟორჟ პომპიდუსის სახელობის კულტურის საერთაშრისო" ცენტრი
იქნება.
ეს ნამუშევარი არსებითად არქიგრემის ტექნოლოგიური და ინფრასტრუქტურული
რიტორიკის რეალიზაცია - პირადიგმა გახლავთ. პომპიდუსის ცენტრის ექვსი სართული და
ოთხი მიწისქვეშა დონე იტევს მრავალრიცხოვან კულტურულ და საგამანათლებლო
დატვირთვას.

ეს დახასიათება ძაან შევამოკლე რო არ იწვალოთ, ფოტოშიც ყველაფერი ჩანს: ადვილადაა

დაპროექტებული, ოთხკუთხა ფორმის წაგრძელებული კოლოფი, რომლის 3 ძირითადი
ფასადი შემინულია. კოლონები და რიგელები იმდენად პატარა კვეთისაა , რომ
პრაქტიკულად არ ტოვებენ ჩრდილს, ასევე ჰაეროვანს ხდის ნაგებობას.

21 ოთხთა ჯგუფი და ჰაი-ტეკის საწყისები

რაციონალიზმის წინააღმდეგ შექმნილი ტენდენციის შედეგად, მოსალოდნელი იყო

ავანგარდისტული კონცეფციის რეალიზაცია უტოპისტური მოძრაობების მიერ . მსგავსი
რეალიზაცია უნდა დამუშავებულიყო ახალი ტექნოლოგიური ფორმების არატექტონიკური
დამუშავების გზით. ამის შესაძლებლობა ყველაზე ადრე დაინახა კრიტიკოსმა რეინერ ბენემმა
და აღნიშნა თავის წიგნში ,,თეორია და დიზაინი ირველ სამანქანო ეპოქაში “, 1960 წელს. მისი
ორი სტუდენტი რიჩარდ როჯერსი და ნორმან ფოსტერი იყო, რომლებმაც აშშ-ში, იელის
უნივერსიტეტში გაიარეს კურსები. ისინი სამოციანი წლების განმავლობაში დამეგობრდნენ
და დაინტერესდნენ იაპონელთა ნამუშევრებითა და რეინერ ბენემის გაბედული ლექციებით .
რიჩარდ როჯერსი და ნორმან ფოსტერი

რიჩარდ როჯერსი ინგლისურ-იტალიური ფესვების მქონე ოჯახში აღიზარდა. მისი ბიძა

ჟურნალ ,,კასაბელას“ დამაარსებელი, არქიტექტურული ჯგუფის ბბპრ -ის წევრი ერნესტო
როჯერსი იყო. რიჩარდმა კლასიკური განათლება მიიღო და იტალირ ენაზე ისევე
თავისუფლად საუბრობდა, როგორც ინგლისურად.

ნორმან ფოსტერი დაიბადა მუშათა ოჯახში და საკუთარი არქიტექტურული დაფინანსების

მიზნით მუშაობდა მეპურედ, ნაყინის გამყიდველად და ღამის კლუბში ,,ბაუნსერადაც “ კი .

კლასობრივმა განსხვავებამ ფოსტერსა და როჯერსს ხელი არ შეუშალა შემოქმედებითი

ცხოვრების დასაწყისი ერთად გაეტარებინათ.

ოთხთა ჯგუფი

1963 წელს როჯერსმა და ფოსტერმა დააარსეს ოთხთა ჯგუფი, რომლის

შემადგენლობაში იყო ორი ცოლ-ქმრული წყვილი: ნორმან და უენდი ფოსტერები, რიჩარდ
და სიუ როჯერსები. მცირე დაკვეთების შმდეგ ისინი აშენებენ უსაფრთხოებისა და დაცვითი
სისტემების კომპანია ,,რილაიენს კონტროლზ“ - ის ოფისსა და ქარხანას სუინდონში,
უილტშაირი, ინგლისი. ეს იყო ერთსართულიანი, ლითონის სვეტებზე შემდგარი, შემინული
კორპუსი. თანამედროვე არქიტექტურის ისტორიაში რილაიენს კონტროლსი
წარმოადგენს ახალ მიმართულებას, როგორც ჰაი-ტეკის პირველი განხორციელებული
ნაგებობა. ამის შემდეგ ოთხთა ჯგუფი მალევე იშლება და მისი წევრები ინდივიდუალურ
არქიტექტურულ საქმიანობას იწყებენ.

22 არქიგრემის ტექნოკრატიული იდეალიზმი

დამოუკიდებელი ჯგუფის მოღვაწეობის უშუალო შედეგს წარმოადგენს ჯგუფი არქიგრემ -ის

ჩამოყალიბება ლონდონის არქიტექტურული ასოციაციის სკოლაში და ამ ჯგუფის
მიერ ამავე სახლეწოდების არქიტექტურული ჟურნალის გამოშვება. არქიგრემის
შემადგენლობაში იყვნენ: პიტერ კუკი, უორენ ჩოკი, რონ ჰერონი, დენის კრომპტონი, დევიდ
გრინი და მაიკლ უები. ამ სახელწოდებით სტუდენტმა არქიტექტორებმა ჯერ კიდევ 1961 წელს
ყოველწლიური ხელნაწერი ჟურნალი დაარსეს, შემდგომში მრავალ კონკურსსა და
გამოფენაში მიიღეს მონაწილეობა. 1961-1970 წლებში ჟურნალის 9 ნომერი გამოვიდა, 50
პროექტი წარადგინეს. არცერთი ამ ნამუშევართაგან არ განხორციელებულა , მიზანიც არ
ყოფილა. არქიგრემმა გადამწყვეტი ზეგავლენა მოახდინა არქიტექტურაში მომწიფებულ
რევოლუციურ ცვლილებებზე არქიგრემის ამოსავალ წერტილად, მათი პრე-პოპ-არტი
მენტორების მსგავსად, თანამედროვე სამანქანო ტექნოლოგიების ეპოქის რეალური ,
დამიწებული, ხალხური გმირების გაღმერთება, გაბატონებული მოდის იმ მომენტში
საყოველთაო ყურადღების გამომწვევი მოვლენის გაფეტიშება გახდა . კომიქსების გმირები
სუპერმენი და ფლეშ გორდონი მასობრივი მოხმარების თაობის გმირებია , თაობა კი
საკუთარ ჯავრს, პროტესტს არსებული წესების მიმართ ზეტექნოლოგიურ ქაოსში , ტაფურის
სიტყვებით, „ეფემერულის ფსიქოდელიკურ ორგიაში“ გამოხატავს. არქიგრემის თაობისთვის
მანქანის გაღმერთების პროცესი იქცევა არქიტექტურულ happening-ებად, რაც, პოპ-არტის
კულტურის კანონებს თუ მივყვებით, სივრცის ორგანიზაციის ხელოვნებაში ელექტრონული
კალკულატორის, ატომური ბომბის თუ კოკა-კოლას ალუმინის ქილის შემოყვანას უნდა
მოასწავებდეს.არქიგრემი გვთავაზობს მოსიარულე ქალაქსაც- ზოომორფულ
მაკროსტრუქტურას შეუძლია იმოძრაოს ტელესკოპურ ფეხებზე, ან გადაცურდეს სხვა
ადგილას ჰაერის ბალიშზე. ირონიულად დააბიჯებს იმაზე რაც ატომური ომის შემდეგ
დარჩენილ ნანგრევებს უნდა ჰგავდეს.არქიგრემის ლიდერის კუკის და ქრისტინას IBA -ს
პროგრამის ფარგლებში განხორციელებული პროექტია. რამდენადაც საინტერესოა
მხატვრულად ამიტომაც, არქიგრემის ჟურნალის პირველივე ნომერში ჩნდება პიტერ კუკის
ელექტრო ქსელში ჩართული ქალაქი, მოძრავი მობილური დასახლება
„სწრაფმოხმარებისთვის“, რომლის სიცოცხლისუნარიანობა განისაზღვრება მხოლოდ 3
წლით მთელი ქალაქური სტრუქტურისთვის. დენადვე მოკლებულია განსაკუთრებულ
სტილობრივ, კონსტრუქციულ თუ ფორმალურ ინოვაციებს სიგრემ ბილდინგი დარჩა
ინტერნაციონალური სტილის ჰორიზონტალურ მისწრაფებასთან კონფლიქტში შესული
ცათამბჯენის არქიტექტურის წარმატების იშვიათი მაგალითად .

24 ცოტა არის ბევრი les is more

ამ კოდის ფარგლებში იკითხება საერთაშორისო არქიტექტურის პურისტული მიმართულება ,

რომელსაც ლუდვიგ მის ვან დერ როე და ვალტერ გროპიუსი ქადაგებენ.პურიზმის სუფთა,
აბსტრაქტული გეომეტრიული ფორმების ფოლადისა და მინის სიბრტყეებში გამოხატვას. მის-
ის ჩიკაგოში ილინოისის ტექნოლოგიური ინტიტუტის 1939 კომპლექსის პროექტი აგებულია
ხისტ ორთოგონალურ ბადეზე, შენობათა სართულის სიმაღლედ კი აღებულია ამ
კვადრატული ბადის ბიჯის ნახევარი. იგივე ზომა გამოყენებულია ინტერიერების
მოდულარულ სიმაღლედ, რამაც განაპირობა მრავალნაგებობიანი, ტერიტორიის ბადეზე
დროთა განმავლობაში განვითარებული კომპლექსის ექსტერიერის და ინტერიერის
ინტეგრირებ აინსტიტუტის მშენებლობა ომის შემდგომ დასრულდა , მისი შენობების ლითონის
რიგელები და კოლონები, თითოეული კონსტრუქციული დეტალი დღესაც აჯადოებს
მნახველს ელეგენტური სიმარტივით.მის-ის პურიზმი უმაღლეს წერტილს აღწევს 1952-56
მისივე ინსტიტუტის არქიტექტურის ფაკულტეტის ე.წ. „კრაუნ ჰოლის“ შენობით.
დაპროექტებულია სიმეტრიულ, მართხკუთხა კოლოფად, რომლიც მოქცეულია გარედან
მიდგმული ლითონის კოლონებს შორის დაკიდულია მათზე-ზედაპირიდან აწეულ შენობას
სხვა საყრდენი არ გააჩნია მათ არქიტექტურას მოგლიჯეს საბურველი და მთლიანად
გააშიშვლეს, დაუტოვეს მხოლოდ მინიმალურად აუცილებელი გარსი. მინიმალისტური
ესთეტიკის უკიდურესობამდე დასვლა კარგადაა გამოხატული მის-იდ მიერ ჩამოყალიბებულ
ლოზუნგში „ნაკლები არის მეტი“. ამ ესთეტიკური ნორმით საცხოვრებელი. შენობების
წარმატება თითზე ჩამოსათველელია. აღსანიშნავია ფილიპ ჯონსონის მიწაზე დადებული
გამჭირვალე ბრტყელი კოლოფის ფორმით წარმოდგენილი მისი საკუთარი სახლი კანაანში,
კონექტიკუტი. ე.წ. „მინის სახლი“ და მის-ის ნახაზებით დასრულებული თუმცა ჯონსონის
სახლზე უფრო ადრე დაპროექტებული ჰაეროვანი „ფარნზუორთ ჰაუზი“- იმავე ბრტყელი
კოლოფის თემის უკეთესი სიმაღლეში ატანილი და შედარებით უფრო პროპორციული
ვარიაციაა. ასევე სიგრემ ბილდინგი დარჩა ინტერნაციონალური სტილის ჰორიზონტალურ
მისწრაფებასთან კონფლიქტში შესული ცათამბჯენის არქიტექტურის წარმატების იშვიათ
მაგალითად.

25ბრუტალისტული სტილი

^ 1947-53 წლებისკენ ლე კორბუზიე უკვე გადასული იყო მარსელის "საცხოვრებელი

ერთეულის" ფორმათა და სივრცეთა გრაფიკულ თამაშზე, რომელმაც მასიური შენობის
ფასადი გადააქცია კონტრასტული შუქ-ჩრდილის ასპარეზად. ასევე ძალითაა
ფორმალიზებული ბრტყელ სახურავზე განლაგებული რკინა-ბეტონისავე ლიფტის სამანქანო
განყოფილებები. აშენებისთანავე ეს ერთეული საკუთარი მომსახურეობის სისტემის მქონე
დახურული, სოციალური კვარტლის ერთ შენობაში მოქცევის საერთაშორისო მოდელად
გადაიქცა. დაუმუშავებელი ბეტონის სიმკაცრე და მასში უეცრად შეტანილი მკაფიო ფერები ამ
არქიტექტურას ასკეტურ სიმდიდრეს ანიჭებდა. ამიტომაც მას უხეში , ანუ "ბრუტალისტური "
ეწოდა. ცოტა დროაქვს დათმობილი "სასიამოვნოს", რადგან არ იყო განკუთვნილი
"თვალისთვის მოსაწონად".

ნოტრ დამ დიუ ო-ს კაპელაშიც გაჩნა მიმართული სინათლის წყაროები, რომლებსაც ლე
კორბუზიემ "შუქის კანიონები" უწოდა. ამ პატარა სალოცავის წარმატება ამ ნამუშევარში
ნათლად განცხადებულ საბოლოო გამოთავისუფლებას უნდა მივაწეროთ იმ ჩარჩოებიდან ,
რასაც თავად ავტორის მიერ დაწერილი პოსტულატები გვთავაზობენ. დაიწყო ლე კორბუზიეს
და ფ.ლ. რაიტის ერთგვარი დაახლოება - ბუნებასთან შეუმოსავი, გაუხეშებული სიახლოვის
გზით.

ალისონ და პიტერ სმიტსონების საშუალო სკოლა ინგლისში: თანამედროვე მასალების -

ლითონა, შეულესავი რკინა-ბეტონი, შიშველმა მინამ და ა.შ. გამოყენების გამო ამ მიდგომას
ნეობრუტალიზმი ეწოდა. (ესენიც და კიდე ბევრი ამპერიოდის არქიტექტორი განიცდის
კორბუზიეს ზემოქმედებას)
ბრიტანელ ნეობრუტალიზმში გამოირჩევა ჯეიმს სტირლინგის შემოქმედებები . ჯეიმს
გაუენთან ერთად შიშველი აგურით და გადახურვის ფილების რკინა ბეტონის ზოლებით
აპროექტებს სელუინ კოლეჯს, კემბრიჯი.

26.საერთაშორისო სტილის ჩამოყალიბება

საერთაშორისო სტილი არქიტექტურული მიმდინარეობაა, რომელმაც 1920-1980 წლებში

საკმაოდ მოიკიდა ფეხი. მიმდინარეობა წარსულ არქიტექტურას ჩამოსცილდა .
არქიტექტორები ცდილობდნენ ბეტონის მასალის შემოტანასაც. მოდერნისტული
ტენდენციები კი დამახასიათებელი იყო. თანამედროვე არქიტექტურის ძირითადი
დებულებელი ჩამოაყალიბა ლე კორბუზიემ "ათენის ქარტიაში". იგი გამოჰყოფდა 5 მთავარ
პრინციპს, რომელზე დაყრდნობითაც უნდა აშენებულიყო შენობა :

1. გახსნილი მიწის დონე ბაღის მოსაწყობად.

2. გახსნილი და ბრტყელი სახურავი, ვარგისი ბაღის მოსაწყობად.

3. ლენტური ფანჯრები რომელიც უნდა ყოფილიყ ფასადის მთელ სიგრძეზე .

4. თავისუფალი გეგმარება.

5. კონსოლურად გამოწეული ფასადები, რომლის ქვეშაც მდებარეობს შემოწეული მზიდი

კოლონები.

საერთაშორისო სტილი ასევე წარმოდგენილია რეგულარული და ძირითადი გეომეტრიული

ფორმებით, ღია ინტერიერით და მასალების არჩევანით. მაგალითისათვის შეგვიძლია
ავიღოთ ფოლადი და რკინაბეტონი.ხშირად შეხვდებით ამ სტილს ცათამბრჯენებში . აქ ფსადი
შედგება კონსტრუქციული ფოლადისა და მინისგან, როგორც კონვერტი. იატაკის გეგმები
ყოველთვის ლოგიკური, ფუნქციონალური და დაბალანსებულია იმ გაგებით, რომ მთელ
შენობას აქვს ერთნაირი გამოყენების მაჩვენებელი მთელს ტერიტორიაზე.

საერთაშორისო სტილი იკვლევს შენობის უფრო აბსტრაქტულ ფორმებს . ამ ტიპის

არქიტექტურის შენობები ასევე ემხრობა მხოლოდ ნაცრისფერი, შავი, თეთრი და თეთრი
ფერის გამოყენებას მათ ფასადებში.

ფორმა მიჰყვება ფუნქციას.

„ფორმა მიჰყვება ფუნქციას“ არის ერთ-ერთი ცნობილი მაქსიმა , რომელიც მოჰყვება

თანამედროვე მოძრაობას, რომელიც ხაზს უსვამს შენობის სარგებლიანობას და არა
მხოლოდ ექსტერიერის ესთეტიკას. ითქვა, რომ ესთეტიკა დიზაინის სიმარტივიდან უფრო
მნიშვნელოვანია, ვიდრე არასაჭირო ორნამენტებით

ამ კოდის ფარგლებში იკითხება საერთაშორისო არქიტექტურის პურისტული მიმართულება ,

რომელსაც ლუდვიგ მის ვან დერ როე და ვალტერ გროპიუსი ქადაგებენ.

მინიმალისტური ესთეტიკის უკიდურესობამდე დასვლა კარგადაა გამოხატული მის-იდ მიერ

ჩამოყალიბებულ ლოზუნგში „ნაკლები არის მეტი “. ამ ესთეტიკური ნორმით
საცხოვრებელი. აღსანიშნავია ფილიპ ჯონსონის მიწაზე დადებული გამჭირვალე ბრტყელი
კოლოფის ფორმით წარმოდგენილი მისი საკუთარი სახლი კანაანში, კონექტიკუტი. ე.წ.
„მინის სახლი“ და მის-ის ნახაზებით დასრულებული თუმცა ჯონსონის სახლზე უფრო ადრე
დაპროექტებული ჰაეროვანი „ფარნზუორთ ჰაუზი“- იმავე ბრტყელი კოლოფის თემის უკეთესი
სიმაღლეში ატანილი და შედარებით უფრო პროპორციული ვარიაციაა . ასევე სიგრემ
ბილდინგი დარჩა ინტერნაციონალური სტილის ჰორიზონტალურ მისწრაფებასთან
კონფლიქტში შესული ცათამბჯენის არქიტექტურის წარმატების იშვიათ მაგალითად .

იტალიელი ეერო საარინენის გიგანტურმა პარაბოლურმა თაღმა ნამდვილად გაამდიდრა

საერთაშორისო სტილი და ეეროსაც დიდი აღიარება მოუტანა და არაერთი კონკურსი
მოაგებინა.
მას კიდევ არაერთი განსაკუთრებული ნამუშევარი აქვს. სამწუხაროდ იგი ვერ მოესწრო მის
საუკეთესო ქმნილებას: დალესის საერთაშორისო აეროპორტის ტერმინალს , ვაშინგტონი .
ჩაღუნული სახურავი რკინა - ბეტონის კოლონადას ეყრდნობა . სტრუქტურული ლოგიკა ,
რიტმი და სკულპტურული ძალა ერთმანეთს ერწყმის.

27 – CIAM ის კონგრესი : თანამედროვე არქიტექტურის ჩამოყალიბება . ათენის ქარტია.

საერთაშორისო სტილის დაბადება , ლეს იზ მორ , ლუის კანი , CIAMის დასასრული , team x .

თანამედროვე არქიტექტურის ძირითადი დებულებები ლე კორბუზიემ ჩამოაყალიბა ,,ათენის

ქარტიაში“ 1933 წ. ამ პეროდს ეკუთვნის ფრაზა ,,სახლი არის საცხოვრებლად გამიზნული
ავტომობილი „ . ლე კორბუზიე გამოყოფდა 5 მთავარ პრინციპს , რომელზე დაყრდნობითაც
უნდა აგებულიყო ნებისმიერი შენობა.

1- გახსნილი მიწის დონე ბაღის მოსაწყობად .

2- გახსნილი ბრტყელი სახურავი (ბაღისთვის)

3- ლენტური ფანჯრები ფასადის მთელ სიგრძეზე

4- თავისუფალი გეგმარება

5- კონსოლურად გამოწეული ფასადი,რომელთა ქვეშ მდებარეობს შემოწეული მზიდი

კოლონები .

შენობის ფანჯრების ჰორიზონტალური განლაგება , ან სახურავზე ბაღის გაშენება ტექნიური

თვალსაზრისით , ყოველთვის ვერ ხერხდებოდა და საჭირო იყო უფრო განზოგადოებული
სტილობრივი ნიშნები , ასე ჩამოყალიბდა საერთაშორისო სტილი , რომელიც მრავცალი
წლის მანძილზე თანამედრიოვედ ითვლებოდა მაგრამ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მის
ჩარჩოებში ბევრი არქიტექტორი ვეღარ ეტეოდა .

Less is more - საერთაშორისო არქიტექტურის .იმდინარეობა , რომელსაც ქადაგებდნენ

ამერიკაში - ლუდვიგ ვან დერ როე და ვალტერ გროპიუსი. ეს მიმდინარეობა გულისხმობდ
არქიტექტურის მინიმუმამდე დაყვანას და სიმარტივეს . აშშ ში გაააქტიურდა მშენებლობა და
სამრეწველო ნაკეთობების როლი გაზარდა. გახშირდ ააბსტრაქტულ გეომეტრიული
ფორმების ფოლადისა და მინის სიბრტყეებში გამოხატვა.

- ჩიკაგოში ილინოისის ტექნოლოგიური ინსტიტუტი 1939 წელს აგებულია

ორთოგონალურ ბადეზე , შენობათა სართულის სიმაღლედ აღებულია ამ კვადრატული ბადის
ჯიბისნახევარი. იგივეზომააგამოყენებულიინტერიერისსიმაღლედ , რამაცგანაპირობა
მრავალნაგებობიანი ტერიტორიის ბადეზე დროთა განმავლობაში ინტეგრირება
(ექსტერიერშიც და ინტერიერშიც)

<<ნაკლები არის მეტი“ - ნორმით აგებული საცხოვრებელი ნაგებობები ცოტაა . მათ შორისაა
1949წლის , ფილიპ ჯონსონის (მისივე სახლი) მიწაზე დადებული გამჭირვაკლე ბრტყელი
კოლოფის ფორმის სახლი ნიუ კანაანში - იგივე მინის სახლი .

აღსანიშნავია - 1956წლის 39 სართულიანი სიგრემ ბილდინგი ნიუ ორკში , რომლის

დაკიდული ლითონის curtain wall(მის-ის საავტორო გამოგონება) ის ელეგანტური სისადავის
გადაჯოკვრა (სინონიმი ვერ მოვიფიქრე) დღემდე ვერ მოხერხდა.

პოლემიკა ორ მხარეს შორის ახლაც გრძეკლდება , ერთ მხარეეს დგანან სისადაცვის

მომხრენი , მის-ი მათი ღმერთია (თუმცა მის-ისთვის ღმერთი დეტალებში იმალება ) .

მეორე მხარეს არიან მის-ის სისადავის მოწინააღმდეგენი , მათი აზრით სისადავე

პრიმიტიულია,ინდუსტრიული წარმოების ობიექტზე დაყრდნობა მათ აღიზიანებდა .

მის-ის და გროუპის ცათამბრჯენები და მაღლივი შენიობები ბევრს შთააგონებდა თუმცა

ამერიკის გარეთ მათი გავრცელება პრობლემატურიიყო , ამიტომაც თავის ყველაზე მაღალ
შნობას ლე კორბუზიე აგებს აშშ ში - ნიუ ორკში მდებარე -გაეროს შტაბ-ბინის კრისტალურად
სუფთა და სადა კოლოფი .

50იან წლებში ეერო საარინენი გახდა ცნობილი როგორც არქიტექტურის , ინტერიერისა და

ავეჯის ნიჭიერი დიზაინერი . საქვეყნოდ ცნობილია მისი - შესასვლელი თაღი სანტ ლუისში .
ეერო ვერ მოესწრო მისი საუკეთსო ქმნილების დასრულებას - დალესის საერთაშორისო
აეროპორტის ტერმინალს , ვაშინგტონში . ჩაღუნული სახურავი რკინა-ბეტონის კოლონადას
ეყრდნობა , ერთმანეთს ერწყმის სკულპტურული ლოგიკა , რიტმი და სკულპტურული ძალა.

1959ში ფრენკ რაიტის გარდაცვალებამ გამოიწვია ნოსტალგია არქიტექტურულ კულტურაში ,

დაიკარგა ბუნებრივი, რომანტიკული , ოდნავ ელეგიური და ადამიანური ფგანწყობა გარემოს
მიმართ 9რისი ოსტატიც იყო რაიტი) .

ის აკრიტიკებდა ინტერნაციონალურ სტილს , მას არ აინტერესებდა მასობრივი წარმოების

მასალები და ფორმების ზუსტი განმეორება . ის ინტერესდებოდა ინტერიერის და შენობის
გარე ფორმის დამოკიდებულებით , მან ჩამოაყალიბა გარდამავალი სივრცის კონცეფცი
სადაც დეკორის ადგილი აღარ იყო . მაგ : მარინ კაუნტის სამოქალაქო ცენტრი.

ხშირი იყო კითხვა - გაყცვეს თუ არა არქიტექტურა საერთაშორისო სტილს თუ უფრო

ექსპერიმენტული გზით გაგრძელდეს ? ანუ ერთ მხრივ -თანამედროვე ტექნოლოგიური ,
კონკრეტული გარემოსადმი გულგრილი , ყველგან გამოსადეგარი ფორმა თუ - კონკრეტული
ადგილის, დროსა და გარემოს შესაფერისი ნაგებობა. არქიტექტურა დაიყო , აალტო და ჰანს
შარუნი ევროპაში აქტიურობდნენ , ამერიკაში მის-ი და გროუპი .

ლე კორბუზიე 47-53წლებში გადასული იყო მარსელის -საცხოვრებელი ერთეულის- ფორმათა

და სივრცეთა გრაფიკულთამაშზე , რომელმაც კსხვილი მასიური შნობის ფასადი გადააქცია
კონტრასტულ შუქ-ჩრდილის ასპარეზად.

ლუდვიგ მის როემ (მე20საუკუნის ერძთერთ უდიდესმ არქიტექტორმა 1966ში დაასრულა

ბერლინის ახალი ეროვნული გალერეის შენობა -რომელიც იყო მისი დაგროვილი
გამოცდილების ნაერთი და მისი სანუკვარი ოცნება - დიდი უნივერსალური სივრცის
რეალიზირება . სუფთა ფასადი , შიდა სამაგრების გარეშ იქმნებოდა უზარმაზარი ცარიელი
ფართი , ეს იყო იდეალური გადმოცემა მისი ვე შეხედულების - სისადავის აყვანა შეიძლება
ისეთ სიმაღლეზე რომ დარჩება თითქმის აღარაფერი .

უნივერსალიზმის და მინიმალიზმის რიცხვი დღითიდღ მცირდებოდა და CIAM ის ომის

შემდგომ კონგრესებზე მუდამ იყო თანამედროვე არქიტექტურის კრიტიკა . შეიქმნა team x
რომელიც აკრიტიკებდა ,,წესრიგის მექანიკურ ასპექტებს „ . ჯგუფს აერთიანებდა
მოდერნიზმის სისუსტეების ზუსტი ხედვა . მათი წყალობით სერიოზული კითხვის ქვეშ დადგა
ინტერნაციონალური სტილის ვარგისიანობა და საბოლოოდ კონგრესი დასრულდა
მოდერნისტული არქიტექტურის ჰუმანიზაციისკენ მოწოდებით . ამ ჯგუფის დამფუძნებლები
იყვნენ ალდო ვან ეიკი , იაკობ ბაკემა ,ალისონ სმიტსონი ... მოგვიანებით დაჯგუფებას
დაემატა ცნობილი ამერიკელი ლუის კანიც . CIAM დაიშალა 1959ში . მოგვიანებით
აქტიურობდნენ სტირლინგი და გაუენი , მათი ერთობლივი ნამუშევარია - ლესტერის
უნივერსიტეტის საინჟინრო კორპუსი , ესთეტიკის მწვერვალი ,, ფორმალისტური და
პოპულისტური ასპექტები -ტექნოლოგიური მინა და ვერნაკულარული აგური, რომლებიც არ
უნდა შეწყობოდნენ ერთმანეთს „ გამოყენებული იყო ლე კორბუზიეს ელემენტებიც .

ლუის კანი უდიდეს როლს თამაშობს მოდერნიზმში, ის დაუპირისპირდა ინტერნაციონალურ

სტილს, ის მიისწრაფვოდა მონუმენტურობისკენ და დინამიკისკენ . მან შეიმუშავა ნაგებობათა
ფუნქციურ-სივრცული დაყოფის სისტემა და შენობები ამის დინამიკური და ატიკლური
გახადა . 1953ში კანი აქვეყნებს ,,სატრანსოპორტო გამოკვლევებს“ და ქალაქის განტვირთვის
მიზნით გვთავაზობს გიგანტურ კოშკებს - ავტოსადგომებისთვის , ეს იქნებოდა გონივრული
გადანაწილება ფართის და ასევე ქალაქს მაღალი აქცენტებით გაამდიდრებდა . team x სთან
ერთად კანი იკვლევს საზოგადოების ინტერესების განხორციელები შესაძლებლობებს
ურბანულ გარემოში. მსოფლიო აღიარება კანის მოუტნა -რიჩარდისის სამედიცინო
გამოკვლევების ლაბორატორიებმა (პენსილვანიის უნი) . კომპლექსი შედგება 6 მკვეთრად
გამოყოფილი , ერთმანეთთან დერეფნებით დაკავშირებული კვადრატული შნობებისგან .
აქედან 2 შედარებით დიდია , დანარჩენები ასეთუისე ერთნაირები და ფუნქციებითაც იგივე .
კომპკლექსები არქიტქტურა ვერტიკალურადააა ორიენტირებული, რკინა ბეტონის
სტრუქტურა ქმნის კონტრასტს წითელ აგურთან და აუდიტორიების მინიან ზედაპირებთან ,
შენობები მხატვრული და დინამიკურია.

პრაქტიკული ტვალსაზრისით კი ფუნქციური გაყოფისნ პრინციპს წარმატებით არ უმუშავია ,

რადგან საზოგადოებრივი დანიშნულბის და ინტიმური სივრცეების შერევა მოხდა , თუმცა ამ
კომპლექტმა მაინც ტრიუმფი მოახდინა .

კანიმ ჩამოაყალიბა 3 ძირითადი მიზანი , სივრცის გადანაწილ4ბება - შემეცნებისთვის ,

შეხვედრისთვის და კარგად ყოფნისთვის .
პ.ს მეგობრებო ძაან ავრიე თემები ხდ მარა იმედია გასაგებ ენაზე დავწერე . <3

- ხუბსკი

28 როგორიზმის დაბადება: de stijl და ბაუჰაუზი

პირველი მსოფლიო ომი აფერხებს ექსპერიმენტულ ძიებას, თუმცა მხოლოდ ამერიკაში

რაიტი ჯერ კიდევ აშენებს აგურის საყრდენი კედლებით და შორს გასული კონსოლებით
ფრედრიკ რობის სახლს ჩიკაგოში და რამდენიმე მსხვილ შენობას იაპონიაში და ლოს
ანჟელესზსი ჰოლიჰიკ ჰაუზით შემოაქვს იაპონური კულტურა პრერიების გარემოში . 1918 წელს
ნიდერლანდებში თეო ვან დოუსბერგის გარშემო შეიკრიბა ჯგუფი სახელით de stijl რომელთა
მიზანი იყო არქიტექტურა, ქანდაკება, და მხატვრობა დაეკავშირებინათ ერთმანეთთან
მკაცრი ელემენტარული და სენტიმენტალიზმს მოკლებული მანერით. მთავარი სიტყვა
რომელსაც ისინი იყენებდნენ იყო "სისუფთავე" და სურდათ "ყავისფერი" სამყარო "თეთრი "
სამყაროთი შეეცვალათ. ლუდვიგ ვან დენ როე ადრეულ ასაკში, რაც შინკელის რომანტიულ
კლასიციზმის მოტრფიალე გახდა და მასწავლებლის მიერ დაპროექტებულ სანქტ -
პეტერბურგში გერმანიის საელჩოს მშენებლობას უხელმძღვანელა. ომის პერიოდში de stijl ის
ლიდერებს დაუახლოვდა და არამხოლოდ მათი იდეების წარმდგენი გახდა გერმანიაში ,
არამედ ფრიდრიხშტრასეზე ოფისის და გაბედული მინის ცათამბჯენის მოდელით
ექსპერიმენტებს სამშენებლოდ და ტექნოლოგიურად გამართვის რეალურ გზას უჩვენებს . ამ
ახალ სისუფთავეს კი აახლოებს რაიტის პრერიების ესთეტიკასთან .

ომის შემდგომ საქსონური ხელოვნების აკადემიის დირექტორის პოსტზე ადის ვალტერ

გროპიუსი ვაიმარში გერმანიაში და აკადემიას ბაუჰაუზის სახელს არქმევს , რის შედეგადაც
იწყება ახალი ერა. ამ სტილში პრაქტიკული ხელოვნების ხველა დისციპლინა: ქანდაკება ,
ფერწერა, ხელნაკეთობა და ზოგადად ხელოსანთა ხელნაკეთები ახალი არქიტექტურის
კომპონენტებად გამოცხადდა. და გროპიუსი ბაუჰაუზის მიზნად ასახელებს " ხელოვნების
ერთიან ნიმუშს-დიად სტრუქტურას- რომელიც ერთმანეთისგან არ ანსხვავებს მონუმენტურ და
დეკორატიულ ხელოვნებას". ამ ერთიანობის ჩვენებას ეცდობა თავად გროპიუსი
მეიერთანნერთად სომერფილდ ჰაუსში ბერლინში,ხოლო საფრანგეთში ბაუჰაუზის
პრინციპებს ეხმაურება ოგიუსტ და გუსტავ პერეს ესდერსის მზა ტანსაცმელების ატელიე
პარიზში საბჭოთა რუსეთში კი ვლადიმირ ტატლინი მესამე ინტერნაციონალის მონუმენტის
მაკეტით.

29 სუფთა ფორმების ძიება: art nuouveau - მოდერნიზმის

ნეგატიური პროლოგი?
ეჟენ-ემანუელ ვიოლე ლე-დიუკი ფრანგი არქიტექტორი 1870 წ. აკრიტიკებს ბერძნულ
ტაძრების და გოთიკურ კათედრალების პროპორციებს, რასკინისაგან განსხვავებით .
გოთიკაში ფუნქცია მიჰყვება კონსტრუქციას.

არქ. პრაქტიკა ევროპაში 2 გამოკვეთილ ზეგავლენას განიცდის:1.ლაბრუტსტის

სტრუქტურული კლასიციზმი 2. შინკელის რომანტიული კლასიციზმი

ამ დროის არქიტექტურული აღმავლობა ორნამენტული მოტივის ტყვეუბაში მოექცა , თუმცა

თავად არტ ნუვოს მიმდევრება ეს ტყვეობა წარსული დოგმებისგან გათავისუფლებად
მიიჩნიეს.

ანტონიო გაუდი კატალონიელის ბარსელონაში აშენებული სასახლე- პალაუ გუელ- მკაფიოდ

იგრძნობა ვიოლე-ლე-დიუკი 1870 გოთკურ სტრუქტურლ პრინციპებზე აგებული იდეალური
კათედრალის ზეგავლენა. ასევე გაუდის ყველაზე უფრო გახმაურებულ ქმნილებაში -
ეკლესაში საგრადა ფამილია, რომლის საწყისი ვარინატი გოთიკურია , ხოლო შედარებით
გვაინ შექმნილი სქემები ამდიდრებენ გოთიკურ სტრუქტურას კატალონიური კათედრალების
ორიენტალური წარმოშობის დეკორით. მანამდე ვერავინ გადადგა ასეთ გაბედული ნაბიჯი
ისტორიული ტრადიციის მხატრული ინტერპრეტაციისკენ. საცხოვრებელი სახლი „კასა
მილა“ ბარსელონა რკინა-ბეტონის პლასტიკური საშუალებების სრული ამოქმედების უნარი -
ნაბიჯი თანამედროოვე არქიტექტურისკენ.

ბრიუსელშიც გაჩნდა ლოკალურ ნიადაგზე არქ ტრადიციის ახალი ინტერპრეტაციის

სურვილი. პირველი ვიქტორ ორტა ოტელ ტასელი ბრიუსელში. სამოქალაქო არქიტექტურაში
ლითონის კონსტრუქციის ღია გამოყენების პიონერული ცდა. არ ნუვოსთვის -შემდგომში ასე
დამახასითებლად ქცეული, ფლორალურ მოტივებზე აგებული ლითონის დგარების
კაპიტელები ახალისებდა ქვის ტრადიციულ წყობას. 1897-1900 მეზონ დიუ პეპლში ბრიუსელი,
ლითონის აჟურული კონსტრუქციის წამყვანი როლი ხაზგასმული იქნა. ორტას შემდეგ
ჰექტორ გიმარმა შესძლო 1899-1904 პარიზის მეტროს შესასვლელ სადგურებში- ლითონისა
და მინის მხატვრული-კონსტრუქციული შესაძლებლობების დემონსტრირება. ჰოლანდიელმა
ჰენდრიკ პეტრუს ბერლაგემ ამსტერდამის ბირჟისშენობაში სტრუქტურული რაციონალიზმის
პრინციპები აეყვანა მონუმენტურ მასშტაბამდე და შექმნა ქალაქის ცენტრალური მოედნის
შთამდეჭდავი ურბანული სურათი,

ავსტრიაში ოტო ვაგნერი და მისი სტუდენტები: იოზეფ-მარია ოლბრიჰი და იოზეფ ჰოფმანი ,

მხატვრებთან გუსტავ კლიმტთან და კოლომან მოზერთან ერთად, 1897 გამოეყოფიან ვენის
აკადემიას და ქმნიან მოძრაობას სეცესიონი. შემდეგ წელს ვენაში, ოლბრიხი კლიმტის
ესკიზის ბაზაზე, აშენებს სეცესიონის შენობას. ოთხ პილონს შორის დაკიდებული
პერფორირებული ლითონის გუმბათის დაფნის ფოთლის მოტივი აპოლონის კულტზე
მიუთითებს. სხვა გზით მიდის ვაგნერი სკანდალურად ფარავს ვენაში 6 სართულიან
უნივერმაღის ორთოდოქსალურ ფასადსს ტერაკოტის გაფერადებული რელიეფით და
შედეგს მაიოლიკის სახლს არქმევს. 1904 საფოსტო შემნახველი ბანკით ვენაში
მნიშვნელოვან ნაბიჯს დგამს სუფთა ფორმისკენ. ჰოფმანი ავლენს ოსტატობას ბრიუსელში
პალე სტოკლეთი, აბსტრაქტული თავისუფალი ფორმების გამოყენების საქმეში. სეცესიონის
ოსტატებზე დიდი გავლენას ახდენს შოტლანდიაში ჩამოყალიბებული ჯგუფ გლაზგოს ,.
ოთხეულის ნამუშევრები- ლიდერი- ჩარლ რენი მაკინტოში აშენებს გლაზგოს ხელოვნების
სკოლას, სადაც გოთიკური აღორძინების იდეებით გამოწვეული თავისუფალი გეგმარების
პრინციპები უკავშირდება შენობის გარე მასებისა და ზედაპირების ყრუ და შემინულ
ნაწილების ახლებურ სივრცობრივ- არქიტ. წარმოჩენას.
რომელ წელს და სად ჩაატარა ჰენრი რასელ ჰენკოკმა გამოფენა?-მან გამოფენა მოაწყო
ფილიპ ჯონსონთან ერთად 1932 წელს ნიუ-იორკის თანამედროვე ხელოვნების
მუეუმში(MOMA)

რას ეწოდება არქიტექტურული ბიენალე და რომელ ქვეყნებში ტარდებოდა ?

რას ეწოდება ფერმა ? - წამწე; გეომეტრიულად მდგრად სისტემაში გაერთიანებული ხის,

ფოლადის ან რკინა-ბეტონის ღეროებისაგან შემდგარი მზიდი კონსტრუქცია .

ტექნოლოგიური რიტორიკის ტრიუმფი?

ტექნიკურმა მიღწევებმა მე_19 ს-ში რა სიახლე შემოიტანა არქიტექტურაშიტექნიკურმა

მიღწევებმა შემოიტანა ლიფტი

საცდელი სახლები _ჯონ ლაუტნერისნამუშევრებიძირითადადსაცხოვრებელისახლებია

კალიფორნიასა და სხვა შტატებში. „საცდელი სახლები“ 50-იანი წლების ექსპერიმენტებია
მოდერნისტულ ჩარჩოებში, რომლებიც დასრულებისთანავე ჰოლივუდის ბლოკბასტერების
მნიშვნელოვან ნაწილად იქცეოდნენ. ამ სახლებს ხატოვანი მეტაფორა ახასიათებთ ,
როგორებიცაა ბუნებრივი ტერასის ალუზია, გამოქვაბულის თემა და სხვა . იგრძნობა
თავისუფლად გარდამავალი სივრცეები, შეუზღუდავი , სამგანზმილებიანი აზროვნებ

ცოტა არის ბევრი ლეს ის მორ

საერთაშორისო სტილის ჩამოყალიბება?

ტერმინი „საერთაშორისო სტილი” პირველად 1928 წელს გაჩნდა, როდესაც ამერიკელმა

ხელოვნების კრიტიკოსმა ჰენრი რასელ ჰიჩკოკმა ერთ-ერთ სტატიაში ლე კორბუზიეს, იუდის,
გროპიუსის, და სხვათა მიდგომა ამ ტერმინით გააერთიანა. მანვე არქიტექტორ ფილიფ
ჯონსონთანერთად, ნიუ-იორკისთანამედროვეხელოვნებისმუზეუმში(MOMA) 1932წ. მოაწყო
50 მოქმედი არქიტექტორის რეტროსპექტული გამოფენა, რომელსაც სწორედ ეს სახელი
შეარქვა.

ფრანგული grand projects გაბედული მოდერნიზმი ისტორიულ გარემოში?

საერთაშორისო სტილი გამდიდრების ცდები ეერო საარინენი

რა არის ანაკრები კონსტრუქციები? ანაწყობი კონსტრუქციები; შენობის ნაწილები,
რომლებიც ქარხნული წესით მზადდება და ადგილზე მონტაჟდება (კედლის ბლოკი , პანელი ,
გადახურვის ფილა და მისთ.)

არქიგრემია ტექნიკრატიული იდეალიზმი 22

ჰოლანდიური სტრუქტურალიზმი

რა ეწოდება ფილიპ ჯონსონის საცხოვრებელ სახლს და იმავე ეზოში აგებულ შენობას ნიუ
კანასში?- ფილიპ ჯონსონის საცხოვრებელ სახლს ეწოდებოდა „მინის სახლი“

ვის ნამუშევარს ეხება თითქმის არეფერი

Clam-ის კონგრესის დასასრული და ჯგუფი ათი

რას ეწოდება პრერიების სახლები? ლუის სლივანის მოწაფე. ჩიკაგოს არქიტექტურული

სკოლის ტრადიციების ღირსეული გამგრძელებელი. რაიტმა მოიგონა „პრერიების სახლები “,
საცხოვრისისთვის განავითარა თავისუფალი გეგმარების პრინციპები , გაავრცელა ისინი
საზოგადოებრივ ნაგებობებზე და ფართოდ გამოიყენა რკინა-ბეტონის პლასტიკური
შესაძლებლობები. არქიტექტურული ნაწარმოები გარემოს დაუახლოვა. არქიტექტურაში
შემოიღო ბუნებრივი ფაქტორების გათვალისწინების პრინციპი და დააფუძნა ის , რასაც
არქიტექტურაში „ორგანულ სკოლას“ უწოდებენ.

რა არის პუებლო -თემური სახლის სახეობა მექსიკაში.

მადრიდელი სკოლის ლიდერი რაფეელ მონეო

რაფაელ მონეოს პრეოქტები ეხმაურებიან ურთიერთ განაყოფიერების საერთაშორისო

პროცესებს, რომლებმაც ხელი შეუწყვეს იტალიური ტენდენციის გავრცელებას იბერიის
ნახევარკუნძულზე, მისი ერთ-ერთი გამორჩეული პროექტია რომაული ხელოვნების

ეროვნული მუზეუმი ქ.მერიდეში.

დამოუკიდებელი ჯგუფის ჩამოყალიბება

ჰაი-ტეკის მწვერვალები რიჩარდ როჯერსის ლოიდის სადაზღვეო შტაბ ბინა ლონდონში

რას ეწოდება არქიტექტურული ანსამბლი -- ერთიან კომპოზიციას, გარკვეულ

არქიტექტურულ იდეას დამორჩილებული შენობების და ნაგებობების ერთობლიობა ,
ჩამოყალიბებული თანდათან - ხანგრძლივი დროის მანძილზე ან ერთდროულად .
რას ეწოდება კარკასი?-- ერთიან კომპოზიციას, გარკვეულ არქიტექტურულ იდეას
დამორჩილებული შენობების და ნაგებობების ერთობლიობა, ჩამოყალიბებული თანდათან -
ხანგრძლივი დროის მანძილზე ან ერთდროულად.

რა ეწოდება მის ვან დერ როეს და ფილიპ ჯონსონის ერთობლივ შენობას და მის ფასადს ? -
მათ ერრთობლივ შენობა არის სიგრემ ბილდინგი ნიუ იორკში ხოლო მის ფასადს ეწოდება
„ფარდა-კედელი“ (curtain wall)

განმარტებები

1ცოკოლი – საფუძველი, ზეძირკველი; ნაგებობის ქვედა, მიწისზედა ნაწილი,

რომელიცგამოწეულია კედლის ძირითად სიბრტყიდან
2. პორტიკი – ფრონტონით ან ატიკით დაგვირგვინებული სვეტნარი, რომელიც ხშირად ,
შენობის მთავარ შესასვლელს წარმოადგენს.

3. სტერეობატი – ანტიკური შენობის ან სვეტნარის ძირი, ცოკოლი, რომელიც ხშირად

საფეხურებად არის დაყოფილი.

4. სტილობატი– 1. სტერეობატის ზედაპირი. 2. სვეტნარის საყრდენი ქვის ფილა.

5. რუსტი (ლათ) – კედლის მოსაპირკეთბელი ქვა, რომელსაც წინა პირი გაუთლელი,

უხეშად დამუშავებული აქვს.
6. რუსტიკა (ლათ) – კედლის დამუშავება ჩაღრმავებული ზოლით შემოფარგლული,
ამობურცულზედაპირიანი კვადრებით, რუსტებით.

7. კონსოლი (ფრან.) – ბრჯენი, კორნშტეინი; კედელში ერთი ბოლოთი ჩაჭედილი კოჭი,

ფილა ან კედლის წყობიდან გამოშვერილი კოჭის ნაწილი, რომელზედაც , ჩვეულებრივ ,
დაყრდნობილია კარნიზი, აივანი, ქანდაკება და ა.შ.

8. ფლიგელი (გერმ.) – 1. ფრდედი; საცხოვრებელი სახლის გვერდითი მინაშენი.

9. პედესტალი – 1. კვარცხლბეკი, პოსტამენტი; სკულპტურის, ვაზის, ობელისკის

ქვესადგამი. 2. არქიტექტურული ორდერის ქვედა, საყრდენი ნაწილი
10. ანაკრები კონსტრუქციები – ანაწყობი კონსტრუქციები; შენობის ნაწილები , რომლებიც
ქარხნული წესით მზადდება და ადგილზე მონტაჟდება (კედლის ბლოკი, პანელი , გადახურვის
ფილა და მისთ.).

11. ანფილადა (ფრან.) – ერთ გრძივ ხაზზე განლაგებული, კარებებით დაკავშირებული

ოთახების, დარბაზების რიგი
12. ატრიუმი (ლათ.) – 1. რომაული სახლის ცენტრალური ნაწილი, ღიობით გადახურვის
ცენტრში, რომლის გარშემო განლაგებულია ძირითადი სადგომები. თავდაპირველად
ატრიუმის შუაგულში მოთავსებული იყო კერა. შემდგომში ატრიუმი რომაული სახლის ერთ-
ერთ საზეიმო დარბაზად იქცა. 2. სვეტებით გარშემორტყმული ეზო გვიან რომაულ და
ბიზანტიურ არქიტექტურაში.

13. ბელვედერი (იტ.) – 1. შემაღლებულ ადგილზე განლაგებული ცალკე მდგომი პარკული

ნაგებობა; 2. შენობის დამაგვირგვინებელი ზედნაშენი, კოშკურა, რომლისთვისაც
დამახასიათებელია მრგვალი ან ოვალური ფორმა და სვეტებზე დაყრდნობილი
გუმბათოვანი გადახურვა; 3. ცალკეული სასახლეების დასახელება (სასახლე ვარშავაში,

ვენაში, ვატიკანში და ა.შ.)

14. ერკერი (გერმ.) – შენობის ფასადის სიბრტყიდან გამოტანილი სხვადასხვა

მოხაზულობის (ნახევარწრიული, სამკუთხა, წახნაგოვანი) შემინული მოცულობა, რომელიც
ზრდის ძირითადი სადგომის ფართობს.
15. ესპლანადე (ფრან.) – ქუჩა, მის ღერძზე მოქცეული ხეივნით. 2. მოედანი დიდი
ნაგებობის წინ

16. ვანტი (პოლ.) – ჩვეულებრივ ფოლადის მავთულის წნულისაგან დამზადებული ბაგირი,

რომლის ბოლოები მაგრდება საგანგებო დასაჭიმი ხელსაწყოებით (ტალპერებით ).
გამოიყენება მაღალი ლითონის მილების, ანძების და მისთ. დასამაგრებლად.

17. ვანტური გადახურვა – გადახურვა, რომლის ძირითადი მზიდი კონსტრუქციაა ვანტები

(შუალედ საყრდენებზე გადადებული და ბოლოებში დასაჭიმი ხელსაწყოებით დამაგრებული
ბაგირები).
18. ინსოლაცია (ლათ.) – ზედაპირის განათება მზის სხივებით. ინსოლაციის სიდიდე
განისაზღვრება დროის მონაკვეთში ფართობის ერთეულზე მიღებული მზის სხივების
რაოდენობით, რაც სპეციალური ხელსაწყოებით იზომება.

19. კარკასი (იტალ.) – ნაგებობის კონსტრუქციული ჩონჩხი – დგარების განბრჯენებისა და

ირიბანების სისტემა.

20. მანსარდი – უშუალოდ სახურავის ქვეშ სხვენის სივრცეში მოქცეული სადგომი (XVII
საუკუნის ფრანგი ინჟინრის მანსარის სახელის მიხედვით).

21. პავილიონი (ფრან) – 1. მსუბუქი შენობა ბაღ-პარკებში. 2. ცალკე შენობა ან მინაშენი

სახელდახელო ვაჭრობისათვის. 3. გამოფენის რომელიმე განყოფილებისადმი
განკუთვნილი შენობა. 4. კინო ან ფოტოგადაღებისათვის სპეციალურად მოწყობილი შენობა .

22. პასაჟი (ფრან) – სავაჭრო შენობის სახეობა, რომლის სათავსები განლაგებულია,

ჩვეულებრივ , ზემოდან განათებულ და პარალელურ ქუჩებზე გამავალ გალერეის
ორივე მხარეზე.

23. პუებლო – თემური სახლის სახეობა მექსიკაში.

24. რატუშა (ჰოლ) – ევროპის მთელ რიგ ქვეყნებში მიღებული დასახელება შენობისა ,
სადაც თავსდება ქალაქის მმართველი ორგანო
25. რეკონსტრუქია (ლათ) – 1. შენობის, არქიტექტურული კომპლექსის, ქალაქის და ა.შ.
ძირეული გადაკეთება ახალი პრინციპების შესაბამისად . 2. არქიტექტურული , სკულპტურული
ან სხვა ძეგლის გრაფიკული აღდგენა. რეკონსტრუქცია, განსხვავებით რესტავრაციისაგან ,
მიზნათ არ ისახავს ძეგლის ნატურაში აღდგენას.

26. რესტავრაცია (ლათ) – არქიტექტურული, ფერწერული, სკულპტურული და სხვა

ძეგლების პირვანდელი სახის აღდგენა.

27. სუბსტრუქცია (ლათ) – ნაგებობის ან მისი ნაწილის ძირი, საყრდენი

28. ფასადი (ფრან.) – შენობის გარე მხარე.

29. შუქფარანი – სათავსის ზედა შუქით განათების მიზნით მოწყობილი, შენობის
გადახურვის სიბრტყიდან მკვეთრად გამოყოფილი შემინული ნაწილი .

30. ფერმა (ფრან.) - წამწე; გეომეტრიულად მდგრად სისტემაში გაერთიანებული ხის,

ფოლადის ან რკინა-ბეტონის ღეროებისაგან შემდგარი მზიდი კონსტრუქცია .

31. ტექტონიკა (ბერძ.) - შენობის ნაწილების, ურთიერთგანლაგებისა და მისი ფორმების,

პროპორციების შეფარდების თავისებურებანი

32. არქიტექტურული ანსამბლი - ერთიან კომპოზიციას, გარკვეულ არქიტექტურულ იდეას

დამორჩილებული შენობების და ნაგებობების ერთობლიობა, ჩამოყალიბებული თანდათან -
ხანგრძლივი დროის მანძილზე ან ერთდროულად.

33. ბიენალე (ფრანგ.) - გამოფენა ან ფესტივალი, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ

იმართება

34. რას ეწოდება De Stijl („სტილი“)?- (1918 ნიდერლანდების ქ. ლეიდენში შექმნილი

ჯგუფი)

35. რა არის „არქიგრემი“? (ლონდონის არქიტექტურული ასოციაციის სკოლაში

ჩამოყალიბებული ჯგუფი და არქიტეტურული ჟურნალი 1961)

36. რას ეწოდება “საცდელი სახლები” (Case Study Homes ) და სად მდებარეობს?(1950-
იანების ექსპერიმენტები საცხ. სახლები კალიფორნიაში )

37. რას ეწოდება ბრუტალისტური არქიტექტურა? (უხეშად დამუშავებულ ხორკლიან

ბეტონის ზედაპირს)

38. რა ეწოდება ფრენკ ლოიდ რაიტის ბუნებრივი ფაქტორის გათვალისწინების პრინციპს

არქიტექტურაში? („ორგანული სკოლა“)