Professional Documents
Culture Documents
حُٔؼِ٠ش حٌُــــــــــزَٟ
ٓوظخٍحص ه٤ٜٜــــــــــــــش
ٓؼ٤ـــــي ٓـــــخُْ
2
حُٔؼِ٠ش حٌُزَٟ
****
ّٞ٣ؿخثْ ٝهِزَ٣ ٠طـقٗ ٖٓ.خكٌس ٌٓظز ٠أٓظطِغ حُزلَ ر٘ٝ ْٜهي ًٔظٗ ٚخرٍٞس ػظٔ٤ش.أؿ٘لش
حُ٘ٞحٍّ حُز٠٤خء طِٔغ ٖٓ رؼ٤ي ٓظُ٨جش ك ٠ح٧كن حَُٓخى ٟحُٔ٠زذ٣.زي ٝأًٗ ّٞ٣ ٚج٤ذ.طٌٖٔ ٓ٘٠
ٌٛح حُٜخؿْ رٓ ٬زٍَ كو٠ؼض ٍُٝ ٚكض أرظؼغ ٖٓ حٌُحًَس ًَ ٓخ٘ٓ ٞٛـ ٚك ٠ك٤خط ٖٓ ٠أكيحع
ٝرَ٘ ٞٓٝحهق ٝأٓخًٖ ٝأهيحٍٝ..هزَ ًُي ًِ ٚططل ٞحُ ٠حٌٌُِ٘ٓ ٖٛظ ٠ح٧ري٣ش ٓغ حُل٤خس٠ٛٝ،
ػـِ ٟػٖ اطٔخّ حُظٜخُق ك ٠ىحهِ ٠ر ٖ٤ىٝ ٠٘٣ىٗ٤خٓٝ،ٟو ٠١ٞحُٔظٌٍَ ٣َٛغ حَُٜحع رٖ٤
ٜٗٞحط ٖٓ ٠ؿٜشٓٝ،ؼ ٠٤حُِ١ ٠ذ حُُِٔ٘ش ػ٘ي هللا ٖٓ ؿٜش أهَٔٓ ،ٟخ ٣ـؼَ ٓ٘ ٠اٗٔخٗخ ٌٓرٌرخ
كخهي ح٫طِحٌِٕٓ،خط ٚػخؿِس ػٖ حُظـخْٗ ٓغ رؼٜ٠خ كٛ ٠خٍٓ٤ٗٞش ٓظ٘خؿٔش ٓظ٘خٓوش.
هخىط٘ ٠طِي حُلخُش حُٗ ٠ؼ ٍٟٞحُيحثْ رخُلٔي طـخً ٙخَٓ ري ٓي َ٣ػخّ ح٫ىحٍس ٍؿْ أٌٗ٣ ٚزَٗ٠
رؼَ٘س أػٞحّ،كٌَ حُ٘ٞحٛي طئًي ػِ ٠حٗظٜخٍ ٙػٌِٛ ٠ح حَُٜحع،حٗظٜخٍح ٣ـؼِ٣ ٚؤط ّٞ٣ ًَ ٠حُ٠
حُؼَٔ ٓ٘ظؼ٘خ ٓؼ٤يحٜٔٓٝ،خ ًخٗض حُٔٔخء ِٓزيس رخُـٝ ّٞ٤حٓ٧طخٍ،كبٗ٣ ٚزيٓ ٝظلخثَ٘٘ٓ ٬ف حُٜيٍ،
٫طٞحطً ٚ٤حًَط ٚا ٫رٔخ ٓ ٞٛؼ٤ي ر٤ٜؾ ٫ٝ،أٍح َٟ٣ ٙك ٠ح٣٧خّ ؿ َ٤حُوٝ َ٤حُٜلخء ٝحٓ٧خٕ،كظ٠
أٗ٘ ٠أًخى أؿِّ أٗ٣ ٚظٔ٘ َٜ٣ ُٞ ٠حٌُٓ ٠ظزٍ ٚحهٜخ ٓ٘ظ٘٤خ رخُلَكش ٝحُلزٓ،ٍٞؼ٤يح رؤػٞحٓٚ
حُؤٔ ٖ٤حُظ ٠أٓ٠خٛخ ٍح٤ٟخ رٔؼط٤خطٜخ ٓٝآهٌٛخ ٝأكَحكٜخ ٝأطَحكٜخ.
٣ي ٠٘٘ٛأٗ ٚرٔويحٍ ٓخطظٜخكض ػِٔٗ ٚ٤خء حُٔئٓٔش ٝر٘خطٜخ ٣ ،ظٜخكض ػِ ٚ٤حُ٘زخٕ حُِٔظلًٝ،ٕٞؤٕ
ًَ حُ٘وخث ٞهي طٜخُلض ك ٠حرظٔخٓظ ٚحُٞحػوش رخُيٗ٤خ ٝح٥هَس ٌُْٝ..طٔ٘٤ض إٔ أٓؤُ٤ً ٚق حٓظطخع إٔ
٣ظؼخَٓ ر٘ـخف ٓغ ٌٙٛحُٔؼخىُش ًحص حُطَك ٖ٤حُٔظ٘خه.ٖ٤٠
حٓظـٔؼض اٍحىطٓٞ٣ ٠خ رؼي إٔ أ ّٓ٘خ ُ٬ٜس حُظٝ َٜهٍَص إٔ أطٞؿ ٚحُ ٚ٤رٔئحٍ ٓليى:
٤ً-ق حٓظطؼض حُظٞك٤ن ر ٖ٤حُيٗ٤خ ٝحُي ٖ٣؟
ٓ ٌُٖٝخ إٔ حهظَرض ٓ٘ ٚكظ َ٤ُٓ ٠ُ ْٔٛ ٠ك ٠أًٗٓ ٠خهَح:
-حٗ٘ ٠أٗي ك ٠حٓظوخٓش ٌٛح حَُؿَ ٝأؿِذ ظ٘ ٠أٗ٘ٓ ٚخكن ٣ظ َٜؿٓ َ٤خ ٣زطٖ .
هِض ُٓ ٚؼظَٟخ رؼوش:
ّ
٫ -ري أٗي ٓخه ٢ػِ ٚٗ٧ ٚ٤أهَ طَه٤ظي.
هٍَص إٔ أهطغ حُ٘ي رخُ٤و ٖ٤كٌٛزض حٌُٓ ٠ظزٓ ٚظؼِ ٬ريٝحػ ٠حُؼَُٔٔٝ.خ ٍأ٣ظٜ٣ ٚلَ كٓ ٠ؼخىس
ُل٘خ ٓ٤ٓٞو٤خ ؿٔ ،٬٤أُو٤ض ػِ ٚ٤رٔئحُ ٠ى ٕٝطَىىٗ.ظَ حُ ٠كٔٓ ٠خكش ػْ ٍحف ٣ليػ٘ ٠ػٖ حُلذ
ٝحٓ٫ظـ٘خء ٝحُٔؼخىس ٝحَُٟخ ٝكٖ حُل٤خس ٝ ،أٗخ أٓظٔغ حُ ٚ٤ر٘ ْٜحُلَ٤حٕ حٌُ٣ ٟزلغ ػٖ ٣وٞٛٝ ، ٖ٤
ٓ٘ َٜٔك ٠حٌُ ّ٬طوَؽ حُؼزخٍحص ٖٓ كٔٓ ٚظيكوش ٓظـخٗٔش ٓٞك٤ش رخُٔؼخٗٝ ٠ح٧كٌخٍ،كظ ٠أُْٗ٘ ٠
أًٖ أٓظط٤غ ٓ٬كوظ ٚػٖ كُٔٝ..ْٜخ طؼَ ٝك ٠حُلي٣غ َٓ٧ط ٚهخٍ ُ ٠رخٍط٤خف ٗي٣ي:
-حٕ أ ْٛأَٓحٍ ٓؼخىط ٠ك ٠حُيٗ٤خ ٠ٛأَٓط ٠حُـِٔ٤ش ٝحٓظ٘خُِٗ ٠وخُن حٌُ٘ٓ ٟل٘ ٠ا٣خٛخ.
3
كٜٔض ٓٔخ هخُ ٚحٕ حُٔخٍ ٝحَُٔأس ٝحُيٝ ٖ٣حُِٔطش ًِٜخ ػ٘خ َٛأٓخٓ٤ش طيهَ كِٛ ٠ذ حٌُِٔ٘ش حُظ٠
َ١كظٜخ ػِ٣ ُْ ٌُٚ٘.ٚ٤ليى ُٞٓ ٠حهل ٚحُوخ١ؼش ٖٓ ٌٙٛحُؼ٘خٝ،َٛاٗٔخ ظَ ٣ظ٬ػذ رٜخ ًٔخ ٣ظ٬ػذ
حُزِٜٞحٕ ػِ ٠حُلزخٍ ،ك ٬كٜٔض ٖٓ ً ٚٓ٬أٍٗ ٚؿَ ىٗ٤خ ٫ٝكٜٔض أٍٗ ٚؿَ ىٍ.ٖ٣رٔخ ٌٛ َ٤٘٣ح
حُظ٘خه ٞحُ ٠أٗ ٚهي ٗـق رخُلؼَ كٔ٤خ كِ٘ض ك ،ٚ٤ر٘لْ ٗـخك ٚكًٔ ٠ذ ػوش ٍإٓخث٬ُٓٝ ٚثٚ
َٓٝإٍٝ،ٚ٤ٓٝرٔخ َ٤٘٣أ٠٣خ حُ ٠أٌٗٓ ٚرٌد ٓؼِ ٠طٔخٓخ ٔ٣ ٌُٚ٘ٝظط٤غ رٜٔخٍس كخثوش إٔ ٣ول٠
طٌرٌر.ٚ
حٗ٘ ٠أطٔ٘ ٠أك٤خٗخ إٔ أًٍ ٕٞؿٍ ٬رخٗ٤خ هخُٜخ ٌ٘٘٣ق ػٖ ػ ٖ٤هِز ٠كـخد حُلْ٘٣ٝ،لظق ٖٓ
ى ٕٝهِز ٠رخد حُويّ،كؤٍٓ ٟخ ٫ػٍ ٖ٤أص ٝأٓٔغ ٓخ ٫إًٔ ٓٔؼضٝ،أًٝم ٖٓ حُلوخثن ٝحُيهخثن
ٝحَُهخثن ٓخ٣٫وطَ ػِ ٠هِذ رَ٘ٝ..أؿيٗ ٠أريأ حُٔلخُٝش َٓس ٍٝحء ح٧هٌَُٜ٘ ٟخ ٫طِزغ إٔ طٌٟٝ
ك ٠أٓخر٤غ هِِ٤ش اً ٣لظَ كٔخٓ ٠رخُظيٍ٣ؾ كؤٗـٌد ٖٓ ؿي٣ي حُ ٠كِي حُل٤خس.
ٝأطٔ٘ ٠أك٤خٗخ أهَ ٟإٔ أظَ أػذ ٖٓ ٗ٘ٞس حُل٤خس كظ ٠حُؼٔخُش ٝ ،إٔ أػظٍ َٜك٤وٜخ ٝأُظْٜ
ؿٔخُٜخ ٝأًٝد ك ٠كظ٘ظٜخ كظ ٠حُٔٞصٝ..أريأ حُٔلخُٝش ٌُٜ٘خ ٫طٔظـَم أًؼَ ٖٓ أٗ َٜهِِ٤ش كظ ٠أك٤ن
ُ٘لٔٝ ٠هي أٗ ٠ٌٜ٘حُ٘ؼ ٍٞرخٌُٗذ ،كؤػٞى ٌٓرٌرخ ٖٓ ؿي٣ي.حُوٛ٬ش أٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ إٔ أً ٕٞأكي
حَُؿِ ٖ٤كظ ٠حُٔٝ.ٕ٥خ حُىحىص كَ٤طٓ ٠ؤُظ:ٚ
ُٔ-خًح ُْ طـز٘ ٠ػٖ ٓئحُ ٠رٟٞٞف؟
حَٜٗف ػ٘ ٠حُ ٠أٍٝحه ٚهخث:٬
-ىػ٘خ ٗٔظٌَٔ ٌٛح حُلي٣غ ؿيح ربًٕ هللا
*****
ٍرٔخ ًخٗض حَُٔس حُؼخٗ٤ش حُظ٣ ٠يهَ كٜ٤خ ٌٓظز ٠ػِٓ ٠ي ٟأًؼَ ٖٓ ػخّ.أًًَ إٔ حً ٠ُٝ٧خٗض
رٔ٘خٓزش طوي ْ٣حُؼِحء ُ ٠كٝ ٠كخس أكي أهخٍر.٠
حٗظل٠ض ٝحهلخ رلٌْ حُٔلخؿؤس ٝرٞك ٖٓ ٠حكظَحُٓ٘ ٠وٜ٘ٓٝ ٜٚز،ٚ٘ٓٝ ٚك ٬٠ػٖ اػـخر٠
حُيحهِ ٠حُ٘ي٣ي ر٘و ٜٚحُٔ٘ط ٟٞػِٓ ًَ ٠خ ؿٔ ٞػِ ٖٓ ٠أَٓحٍٝ.رؼي إٔ طزخىُ٘خ ٗظَحص َٓطزٌش
ُلظَس هَ٤ٜس ،ؿِْ كٛ ٠يٝء ٣ول ٠ػٌحرخ َُِٝف،ػْ طٜ٘ي رٜٞص ٓٔٔٞع ..أٗؼَ ٓ٤ـخٍس ٍحف
٣يهٜ٘خ ر٘ٗ ْٜي٣ي ٝهي حٍطٔٔض ػِٗ ٠لظ ٚ٤حرظٔخٓش رخٛظش كزِ ٠رٔؼخٕ ٓٔظظَس ؿخٓ٠شٗ.ؼَص
روٞف ٗي٣ي ٖٓ ٠ِٜٗ٣أػٔخهًٔ ٠خ ُ ٞإٔ ًخَٓ ري هي ؿخء ٓلٟٞخ ٖٓ ػٍِحث٤ُ َ٤وزٍٝ ٞك ٠هزَ
إٔ ٔ٣خكَ ك ٠رؼؼش حُ ٠أٍٝٝرخ ه ٍ٬ح٣٧خّ حُوِِ٤ش حُوخىٓش.طل ٍٞؿٔي ٟحُ ٠ػ٬ؿش ٝطٜزذ حُؼَم
ػِ ٠ؿزُٝ ٠٘٤حؿض ػ٘٤خ ٟكظ ٠ه َ٤حُ ٠حٗ٘ ٠ػِٗٝ ٠ي حُٔو ١ٞك ٠اؿٔخءس رؼي هِ.َ٤
ُٔض أىٍٓ ٟخ حٌُ ٟؿؼِ٘ ٠أكٌَ ك ٠حُٔٞص ك ٌٙٛ ٠حُِلظخص ٞٛٝ،حُ٘٠ء حٌُ ٫ ٟأًًَ ٙا ٫ػ٘ي
ًٛخرُ ٠ظ٘٤٤غ ؿ٘خُس،ػْ ٫أُزغ إٔ أؿلَ ػ٘ ٚرؼي هَٝؿ ٖٓ ٠حُٔوخرَ.
حَُؿَ ؿخُْ أٓخٓ٣ ٠ظؤِٓ٘ ٠كٔٛ ٠ض ٝأٗخ أكٌَ َٓ ٍٝ٧س كٓ ٠ؼ٘ ٠إٔ أٓٞص كؤكٞص حَٛ٧
ٝح٧كزخء ٝحٛ٧يهخء ٓٝخثَ ٌِٓحص حُل٤خس ٓٝزخٛـٜخ حُظ٫ ٠طؼي ٫ٝطلٝ ٠ٜحُظ ٠أػ٘ن ح٫ؿظَحف
ٖٓ ٘٣خر٤ؼٜخ رٔ٘٤خ ٣ـَٔٗٗ ٠ؼٓ ٍٞظ َٜرخٌَُ٘ ٝحُؼَكخٕ ُٜخكذ ٌٙٛحُ٘ؼْٓٝ،ؼٗ ٚؼ ٍٞأهٟٞ
رخٌُٗذ ً ٠٘ٗ٧ؼَ٤ح ٓخ أػٜخ ٙرٌخَٓ اٍحىط..٠هِض حًٗ ّٞ٣ ٚج٤ذ ؿخٓ ٌ٘ٓ ٞريح٣ظ ٝ ٚهي طلون ظ٘،٠
كٜؤٗخ أؿي ٗلٔ ٠كـؤس ػِ ٠أػظخد ٓلخٍهش ٌُس حُطؼخّ ٝحَُ٘حد ٝحُـْ٘ ٝحُوَحءس ٝحُٔٝ َٜحَُهٚ
ٝحُطَد ٘ٓٝخٛيس حُـٔن ٝحُ٘ـَ ٝحُزلَ ٝحُ٘ٝ َٜحُٜلخٍٝ ٟحُٔلَ ك ٠ر٬ى هللا ٝحُ٘ ّٞك٠
حٓظـَحم ػٔ٤ن.
ك ٠حُزيح٣ش ظ٘٘ض أٗ ٚؿخء ٔ٣ظٌَٔ كي٣غ حًٔ ْٓ٧خ ٝػيًٗ ٌُٚ٘،٠خٕ ٓ٠طَرخ ٗخٍىح ػِ ٠ؿَ٤
ػخىط.ٚهخٍ رٜٞص أٗز ٚرخُلل٤ق أُحى ٖٓ كِػ:٠
-أٍؿ ٞإٔ طلظلع رٔلظخف ىٍؽ ٌٓظزٌٛ ٠ح ُل ٖ٤ػٞىط ٖٓ ٠حُزؼؼش ػِ ٠إٔ ٣زوٌٛ ٠ح َٓح ر٘٘٤خ.
ٟٝغ حُٔلظخف أٓخٓ ٠ػْ ٝح:َٛ
ُْ ُٞ-أػي كؤٍؿ ٞإٔ طلظلٝ ٚط٘لٌ ٓخٌٓ ٞٛظٞد ك ٠حٍُٞهش حُٔ٘لِٜش.
ٝؿيص ٗلٔ ٠أٓخّ ُـِ ؿي٣ي ؿؼَ حُوٞف ِ٣ىحى ٓ٘ ٠طٌٔ٘خ ٓ.ؤُظ ٚػٖ ٓلظ٣ٞخص حُيٍؽ ٝحٍُٞهش كوخٍ
:
4
طؼٔيص ح٘ٗ٫ـخٍ رخُؼَٔ كظ ٠أرٍَ طؤؿ َ٤ػَٔ حُِـ٘ش حُ ٠حُ ّٞ٤حُظخُ.٠رو٤ض ٝك٤يح رخ٩ىحٍس رؼي
حَٜٗحف حُٔٞظل ٖ٤كظ٣ ٠ظ ٠ُ َٔ٤اٗـخُ ٜٓٔظ ٠حُـخٓ٠ش رؼ٤يح ػٖ ػ ٕٞ٤حُٔظطلِ.ٖ٤طيحكؼض
َٟرخص هِزٝ ٠أٗخ أٟغ حُٔلظخف ك ٠ػوذ حُيٍؽ ُْ.أطٌٖٔ ٖٓ كظل ٚك٘خٗٝظ٘ ٖٓ ٠ؿي٣ي كٌَس حُلَ
حَُٔ٣ق ٌُٖ.حُيٍؽ كظق رؼي ٓلخُٝش ؿي٣يسً.خٕ ًُي ك ٠كٞحُ ٠حُؼخُؼش ٝحُٜ٘ق ٓٔخء،أ ٟرؼي
حَٜٗحف حُٔٞظل ٖ٤رٜ٘ق ٓخػش ػِٝ ٠ؿ ٚحُظوَ٣ذ.
ك ٠حُزيح٣ش هَأصٛ٫-ؼخ -حٍُٞهش حُظ ٠أٓٔ٤ظٜخ رخُ٤ٛٞشً.خٕ ٫ري كظ ٠أٓظٞػذ ٓخؿخء رٜخ إٔ
أكل ٚحُٞػخثن ؿٔ٤ؼخ ػْ أٍر ٢رٜ٘٤خ ٝرٓ ٖ٤خؿخء ر٘ؤٜٗخ ك ٠حُ٤ٛٞش.
*****
•حُٞػ٤وش ح:٠ُٝ٧
ٍٝهش ُٝحؽ ػَك٤ٓ ٖٓ ٠يس حٜٓٔخ آٓخٍ حُٔـَرٝ ٠رَكوظٜخ ٍٞٛس كٞطٞؿَحك٤ش طـٔغ حُِٝؿ. ٖ٤
ًخَٓ ري ٣٫زيٓ ٝؼ٤يح رآٓخٍ رويٍ ٓخ ٣زيٓ ٝلظٗٞخ ر٘وٜٜخ٣.زيٓ٬ٓ ٖٓ ٝلٜخ أٜٗخ هِ٤ـ٤ش أٝ
أٓزخٗ٤ش٣.ظـِ ٠حٌُزَ٣خء ك ٠أٗلٜخ حَُٔطلغ حُيه٤ن ٝ ،حُٔلَ حُـخٓ ٞك ٠ػٜ٤٘٤خ حُٔٞىحٝطٖ٤
حُٔخٔٛظ..ٖ٤رخُ٘ظَ ك ٠حُ٤ٛٞش ٝؿيط٣ ٚطِذ كَم حُٞػ٤وش ٝحٍُٜٞس كلَهظٜٔخ.
•حُٞػ٤وش حُؼخٗ٤ش:
ٍٝهش ُٝحؽ ػَك٤ٓ ٖٓ ٠يس أهَ ٟحٜٓٔخ ػخ٣يس حر ٞحُلظٞف ٝرَكوظٜخ ٍٞٛس ُٜٔخ ػِ ٠حُ٘خ٠١ء
رٔ٬رْ حٓ٫ظلٔخّٓ٬ٓ.ق ٝؿ ٚػخ٣يس ٓ٣َٜش ٔ٤ٔٛش أٓخ ؿٔيٛخ كخُؼ٤خً حُؼ٤خً رخهلل ٖٓ ٗيس ؿٔخُٚ
ٝحٗٔ٤خرٝ ٚحطٔخهٍٞٛ.ٚس ػوي ط٘خٍُُٜ ٚ٘ٓ-خ -ػٖ ٌِٓ٤ش ٗوش رؤكي ح٧ك٤خء حُلخهَس رخُٔي٘٣ش.كٞحطَ٤
َٗحء ٓ٬رْ كَ ٠ٔ٣رخٛظش حُؼٖٔٝ..هي أ ٠ٛٝرلَم ًَ ٌٙٛح٤ٗ٧خء كلَهظٜخ.
•حُٞػ٤وش حُؼخُؼش:
َٛٝأٓخٗش رٔزِؾ ػ٬ػ ٖ٤أُق ؿ٘ٞٓ ٚ٤هغ ػِ ٚ٤ربْٓ كخطْ حُلٞحٍٝ،رَكوظٞٔٓ ٚىس َٓ٘ٝع هطخد ُْ
ٌ٣ظًَٔ.خٕ – ٟٞ٘٣كٔ٤خ ٣زي -ٝإٔ َِٚٓ٣حُ ٠كخطْ٠ِٓ ٞٛٝ،ء رخُ٘طذ ٝحُظٜل٤لخص٣.وٍٞ
ُٜخكزُ ":ٚوي َٟرض ُٓ ٠ؼ ٬ك٤خ ػٌَِٗ ٠حٕ حُـٔٝ.َ٤هلض رـخٗزي كٗ ٠يطي كظ َٔ٣ ٠هللا كخُي ،
ٌُ٘ٝي ٫طَؿذ ك ٠إٔ طَى حُلن حُٛ ٠خكزًٝ ٚؤٗي طٔظٌؼَ ٙػُِ.ٚ٤وي ً٘ض أكزي رٜيم ك٠
هللاٝ،أػظَف أٗ٘ ُْ ٠أًٖ أطٓٞ٣ ٍٜٞخ إٔ ٌٕٞ٣ػٖٔ ٌٛح حُلذ حُ٠خثغ ػ٬ػ ٖ٤أُق ؿ٘.ٚ٤أ٫
ٓ ٠خُ ٫ٝ ،٠أٗخ حٓظطؼض إٔ أكظلع رلزي.حٌُ٣ ٟي٠٘٘ٛ ٓخأٍهٜٜخ ٖٓ ٛيحهش ،ك ٬أٗض أػيص حُ ّ
كو٤وش ٔٛ ٞٛظي ٓ٫ٝزخ٫طي ًٝؤٗي ٝحػن أٗ٘ ُٖ ٠أهخ٤ٟي ر َٛٞحٓ٧خٗش ٗ٧ي طؼِْ أٗ٘ ٫ ٠أكذ
حَُٜحػخص ٝحُٔ٘خًَ..ػوظي كٓ ٠لِٜخ ٣خػِ ،ِٟ٣كؤٗخ ُْ أكٌَ ُلظش كٓ ٠وخٟخطي ٌُٜ ْ٤ُ ٌُٖٝ،ح
حُٔزذ ُٔ ٠ٗ٧ ٌُٖٝض أٍؿذ ك ٠إٔ طٔٞص ٛيحهظ٘خ َٓس ػخٗ٤ش ػِ ٠أرٞحد حُٔلخًْ ٓخىحٓض هي ٓخطض
ك ٠هِز..".٠
ٝهي أ ٠ٛٝرلَم حٜ٣٩خٍ!!ٌٛ..ح حَُؿَ ٤ٜ٣ز٘ ٠ىحثٔخ رخٌُُٔ .ٍٞٛخًح ٣َ٣ي ٓ٘ ٠إٔ أىع حُٔـَّ
٣لِض رـَٔ٣ظٚ؟أ ْ٤ُٝأر٘خإ ٙأكن رٌٜح حُٔزِؾ حٌُزًُ ٖٓ َ٤ي حُٜي٣ن حُـزخٕ ؟..أػظوي أٗ ٖٓ ٚكو٠
حُظَٜف رخُ٤ٛٞش ًٔخ أٗخء ٓخىٓض ٓلٟٞخ ٖٓ ٛخكزٜخ ُٖ.أكَم ٌٛح حٜ٣٩خٍ ٓٝؤُِِٓٔٝ ٚؿش
ًخَٓ ري.أٓخ ٓٔٞىس حَُٓخُش ك ٠ٜحُظ ٠أكَهظٜخ ٝ ٕ٧ؿٞىٛخ ٌ٘٣ق ػٖ ٗ٤ش ًخَٓ ري حُٔؼِ٘ش ك٠
ط٘خُُ ٚػٖ كوٝ ٚحُٜلق ػٖ ٛخكز٣.ٚوظ ٠٠حُؼيٍ إٔ ٣ؼٞى ًَ كن اُٛ ٠خكز ٚكظٓ ُٞ ٠خص.
•حُٞػ٤وش حَُحرؼش :
رخُٔظَٝف ُِ ٍٞٛؼي٣ي ٖٓ حُ٘ٔخء ٖٓٝهِلٜخ ًظزض اٛيحءحص طل ٞ٤رخَُهش ٝحُؼخ١لش ٝطْ٘ ػٖ طزخٖ٣
ٗي٣ي ر ٖ٤ػوخكخص ًخطزخطٜخٓ.غ حُٓ ٍٜٞـٔٞػش ٖٓ حُوطخرخص حُـَحٓ٤ش حَُِٔٓش حُ ٚ٤ػِ ٠أٍٝحم
ر٠٤خء ٝأهَِٗٞٓ ٟش ٝ ٫ ُْٝ.حٌَُ ٣ؼَف أٗٔٓ ٚظٞىع أَٓحٍ ٗٔخء حُٔئٓٔش ٝآٓخُٝ ْٜآْٜٓ٫
ٝكٌخ٣خط ْٜحُظ٫ ٠ط٘ظ.٠ٜ
أ ٠ٛٝرلَم حُٝ ٍٜٞحُوطخرخص ٤ٔٗ .ض ًَ ٗ٠ء ٝأٗخ ؿخٍم ك ٠هَحءس حَُٓخثَ كظ٠
أًٗ.٠حٗلِٜض ػٖ حُِٓخٕ ٝحٌُٔخٕ ٝػ٘ض ٛخثٔخ كٓ ٠لذ حُ٘٘ٞس ٝحُـٔخًٍِٔ.خ حٗظ٤ٜض ٖٓ ٍٓخُش
هَأص ؿَٛ٤خٝ،اًح رخُٔخػخص طٔ ٠٠ى ٕٝإٔ أٗظ ٖٓ ٠ٜاٗـخُ ٜٓٔظ.٠حطوٌص هَحٍح هخ١ؼخ ٍ٫ؿؼش
ك ٚ٤رٔوخُلش حُ٤ٛٞش كٔ٤خ ٣ظؼِن رٌٜح حُز٘يًُ ،ي أٗ٘ ٠أٍ ٟك ٠كَم طِي حَُٓخثَ حُ٘خر٠ش رؼ٘ن حُل٤خس
6
ؿَٔ٣ش ٫اٗٔخٗ٤ش رٌَ حُٔوخٝ،ْ٤٣اًح ًخٗض حٌُِٔ٘ش حٓ٧خٓ٤ش ٠ٛه٘٤ش ًخَٓ ري ٖٓ ح٬١ع ُٝؿظٚ
ٝأ٫ٝى ٙػِ ٌٙٛ ٠حَُٓخثَ،كؤٗخ ٓؤكظلع رٜخ ُ٘لٔ ُٖٝ ٠أِ١غ ػِٜ٤خ أٓ ٟوِٞم.حُٔ ْٜأ ٫أكَهٜخ أريح.
ٓغ ًَ ٍٞٛس أكَهظٜخ ً٘ض أْٗ ٍحثلش حُِٖٓ طلٞف رلٌخ٣خص حُٔظؼش ٝحٗ٫ط٬م ..أ ٖ٣أٗض حٕ٥
٣خطَٝ ٟأٛ ٖ٣ئ٫ء حُ٘ٔخء ٓٝخًح ٓ٤وِٖ ٣ٝلؼِٖ ػ٘يٓخ ٣ؼِٖٔ رخُلخؿؼش؟..حُِ٫ ْٜكٔي ٣خًخَٓ ري ػِ٤ي
ٍكٔش هللا.
•حُٞػ٤وش حُوخٓٔش:
ٓظَٝف رٍٞٛ ٚس رٌٔخٕ ػخّ ٗي٣ي حُلوخٓش٣.ظً ٢ٓٞخَٓ ري ٓـٔٞػش ٖٓ حُ٘ٔخء ٝحَُؿخٍ أٓخّ
ٓخثيس ًزَ٤س ػِٜ٤خ أ١زخم ٫كُٜ َٜخ ٖٓ حُطؼخّ ُٝؿخؿخص ٝأًٞحد ًٝئٝ..ّٝك ٠حٍُٜٞس ٘٣لـَ
ًخَٓ ري ٟخكٌخ كٓ ٠ؼخىس أٓط٣ٍٞش ٗ٫ظُٜ َ٤خ ًٝؤٗ ٚحٓظِي حُيٗ٤خ ٝح٥هَس ًٌَ٣ ُْ..ػٖ ٌٙٛ
حٍُٜٞس ٗ٤جخ ك ٠حُ٤ٛٞشٍ ٠ٌُ٘ٝ،أ٣ظٓ ٚـٔيح أٓخٓ٣ ٠و ٠ُ ٍٞرخرظٔخٓش ػطٞف كخٗ٤ش:
ًِٔ-خ آُٔظي حُل٤خس ٝىحٔٛي حُلِٕ ،أٗظَ حُ ٌٙٛ ٠حٍُٜٞس كخُل٤خس كِٞس ؿيح..
•حُٞػ٤وش حُٔخىٓشٓ :ظَٝف ٓـِن ٓخًيص أكظل ٚكظٓ ٠وطض ٓ٘ ٚهطؼش ك٘ ٖ٤طِٕ ٓخ٣وَد ٖٓ
هٔٔش ؿَحٓخص ِٓلٞكش كٍٝ ٠هش ِٓٞ٤كخٕ ُلخ ٓلٌٔخ.طٌٔ٘ض حُلَكش رٜخ ٖٓ ى٘ٛظ٠
ُٞؿٞىٛخٟٝ.ؼظٜخ ك ٠ؿ٤زٝ ٠أٗخ أٗظَ ك ٠كٌٍ ٘٤ٔ٣خ ٔ٣ٝخٍح ه٘٤ش إٔ َ٣حٗ ٠أكيٓ ،غ ػِٔ ٠حُ٤و٠٘٤
رؤٗ٘ٝ ٠كي ٟك ٠ح٩ىحٍسٛ..ؼذ إٔ ٣لون حٔٗ٩خٕ ٗـخكخ ِٓٔٓٞخ ك ٠كَ حُٔؼخىُش حُٜؼزش حُظٌٖٔ٣ ٠
َُ٣ ٠م.ػـ٤ذ ٌٛح كؼ٘ي ٟإٔ ٓخ ُ ٚإٔ ٣ـٔغ كٜ٤خ رٌِٓ ٖ٤حص حُيٗ٤خ ٗٝؼ ْ٤حٌُِٔٞص ح٧ػِ ٞٛٝ ٠ك ّ
٣ئهٌ ٖٓ حُيٗ٤خ ٣و ٖٓ ْٜح٥هَس ٓٝخ ٣ئهٌ ٖٓ ح٥هَس ٣و ٖٓ ْٜحُيٗ٤خٓ.ؼِ٠ش ُْ أط َٛٞرؼي حُ٠
كٜٜٔخٞ٣.حٓ ٠٘٤ػِ ٠كخُ ٠حػظوخى ٟحُـخُّ رؤٕ ٓؼظْ حُ٘خّ ٣ؼخٗٔٓ ٕٞخ أػخٗ ،٠كخُظخَٛس ُٔ٤ض
كَى٣شٝ،أؿِذ ظٍ٘-٠ؿْ ٓخٍأط ٚػ٘٤خ ٟكظ ٠ح-ٕ٥إٔ ًخَٓ ري ُْ ٔ٣ظطغ كَ حٌُِٔ٘ش ك٬
٠رخٔ٣٩خٕ ٝحُٔلزش ٝحُطخػش ؿٌٍ٣خ.طلٌ َٙ٤ك ٠حَُٜد ٝكي٣ ٙئًي ػًُِ ٠ي"..حُ٘٘ٓ ٠ٜض ػِ ّ
ٝحُظٞك٤ي ٝ ،أكخ١ض ر ٠حُـلِش ٝحُٜ٘ٞس ٝحُٔؼ٤ٜشَ١ٝ،كظ٘ ٠حُ٘لْ ك ٠رلَ حُ ٟٜٞكٓ ٠ٜظِٔش،
ٝػزيى ٓلِٓ ّٜٞٔٓ ٕٝـٔ ّٞهي حُظؤ ٕٞٗ ٚحُ٘٣ ٞٛٝ،ٟٜٞخى٣ي ٗيحء حُٔلزٞد حُٔؼٗ ّٜٞز٤ي
ٝػزيى ْٗٞ٣رٖ ٓظ٣ٝ ٠و٫ ٍٞاُ ٚا ٫حٗض ٓزلخٗي حًٗ٘ ٠ض ٖٓ حُظخُٔ..ٖ٤كخٓظـذ ًُٔ ٠خ حٓظـزض
٠أٗـخٍ حُِطق ٝحُل٘خٕ كبٗي أٗض هللا حُِٔي ُٝ ٚأ٣يٗ ٠رخُٔلزش كٓ ٠لَ حُظلَ٣ي ٝحُٞكيسٝ،أٗزض ػِ ّ
حُٔ٘خٕ"..ىػخء ٌٓظٞد رو٣ ٢ي٣ ُْ ٙظؼًَ ُٚ ٝخَٓ ري ك ٠حُ٤ٛٞش ٓؼِٔخ ُْ ٣ظؼَُِ ٝلخكش حُِٔٞ٤كخٕ
ٝحُظ -٠ر٘خء ػًُِ ٠ي -هي أٛزلض ٖٓ كو.٠
•حُٞػ٤وش حُٔخرؼش:
ٍٝح٣ش"حُٝ ٍٞٛٞحَُكٌُِ "َ٤خطذ حُٜٞ٤ى ٟآٍػًَٓٞظَِ ك١ ٠زؼظٜخ حٗ٫ـِ٣ِ٤ش ٖٓ ِِٓٔش حُز٘ـٖ٣ٞ
حَُ٘٤ٜس.ػِ ٠ظ َٜحُـ٬ف ًظذ ًخَٓ ريٓ":خُُض أٓ َ٤كٗ ٠خٍع حُٔ٘ظٝ..٠ٜحػن حُوط ٠أك٤خٗخ،
ٝرـٛ َ٤ي ٟكٓ ٠ؼظْ ح٧ك٤خٕ" ُْ ..أٓظٞػذ ٓوٜي ٙطٔخٓخ ٝإ ً٘ض هي كٜٔض ٓ٘ ٚإٔ ٛخكز٘خ ٣ئًي
كٗ ٠ـخػش ػِ ٠ػـِ ٙػٖ حٓ٫ظوَحٍ ٝحُظـخْٗ ٝحُظٞحُٕ ٝ ،حٌُظخد ؿ ًٌٍٞٓ َ٤ك ٠حُ٤ٛٞش
.٠ِِ٘ٓ٣٫ٝ
•حُٞػ٤وش حُؼخٓ٘ش:
ٓـٔٞػش ٓظَٝكخص ػِٜ٘ٓ ًَ ٠خ آْ ٌٓظٞد رٟٞٞف ٝريحهِٜخ ٓزخُؾ ٓخُ٤ش ٣زي ٖٓ ٝطزخ ٖ٣أُٝحٜٗخ
أٜٗخ ٓوظِلش حُؤ٤شً.خٗض رؼ ٞحٔٓ٧خء ُِٔؼخس ٝػٔخٍ حُ٘ظخكش ٝ ،ح٧هَُ ٟزؼ ٞحُٔٞظل ٖ٤حٌُُْ ٖ٣
أًٖ أػِْ هزَ ٌٙٛحُِلظش أٗ ٖٓ ْٜحُلوَحء-طلٔز ْٜأؿ٘٤خء ٖٓ حُظؼلقًٔ -خ ُْ أػِْ ً٤ق طً َٛٞخَٓ
ري حُ ٢كو٤وظ. ْٜ
طٔخءُض ٝأٗخ ؿخٍم ك ٠روخ٣خ ك٤خس ٌٛح حَُؿَ ٞٓٝطً َٛ ، ٚخٕ ٣ؼِْ أٗ٤ٓ ٚض رؼي ُلظخص ٌُٜٝح ؿخء
ٌِ٣ل٘ ٠ر ٌٜٙحُٜٔٔش حُٞػَس؟ٝ..طٔخءُض أ٠٣خ ً٤ق أٗ٘ي ػ٘ي ٙحُٔٔخػيس ك ٠كَ حُٔؼِ٠ش ٔٓٝخػيس
حُؼزي ُِؼزي ًٔٔخػيس حُٔـُِٔ ٖ٤ـ..!ٖ٤
•حُٞػ٤وش حُظخٓؼش:
ٓظَٝف ًز ٖٓ َ٤حُزٓ٬ظ٤ي حُٔؼظْ حٌُ٣٫ ٟلٜق ػٔخ ريحهًِ.ٚخٕ أػوَ حُٔظَٝكخص ُٗٝخ
رخُيٍؽ.كظلظٓ ٚظٞؿٔخ ٝهي أٛخرض ؿٔي ٟه٘ؼََ٣س ًٝؤٕ ريحهِ ٚه٘زِش ٓظ٘لـَ كٝ ٠ؿٝ.٠ٜؿيطٚ
7
٣ل٤ًٔ ٟٞش ٓو٤لش ٖٓ حٍٝ٧حم حُٔخُ٤ش كجظ ٠حُٔخثش ىٝ ٍ٫ٝحُؤٔ ٖ٤ى.ٍ٫ٝرلٔزش طوي٣َ٣ش َٓ٣ؼش
ٝؿيص إٔ حُٔزِؾ ٌٖٔ٣٫إٔ ٣وَ ػٖ هٔٔ ٖ٤أُق ى ٍ٫ٝأَٓ"٠ٌ٣ؿي٣ي ُ٘ؾ"ٗ..وِض ر َٟٜرَٔػش
حُزَم حٍُٝ ٠هش حُ٤ٛٞش ٧ػَف ٓ ٌٙٛ َ٤ٜحُؼَٝس كِْ أؿي رٜخ ٗ٤جخ َ٤٘٣حُٜ٤خ .أػيص كلٚ
حٍُٞهش ر٘يس ٝطيه٤ن ٝهِزظٜخ كِْ أؿي ٗ٤جخ ٌٓظٞرخ ػِ ٠ظَٜٛخ.أهَؿض حُيٍؽ ًِ ٚرؼٜز٤ش ٖٓ ٌٓخٗٚ
رـ َ٤إٔ طلخٍم حُو٘ؼََ٣س ؿٔي.ٟؿِٔض ػِ ٠حٟٝٝ ٍٝ٧ؼظ ٚأٓخٓ . ٠كُٜ ٠لش ١خؿ٤ش ٍكض
أكظ٘ ٚرٌَ ػ٘خ٣ش ُؼِ ٠أؿي ُٞٝػٓ٬ش ٍِٓ٣ش ط٘ َ٤حُ٤ً ٠ل٤ش حُظَٜف ر ٌٜٙحُٔ٤ٜزش كِْ أػؼَ ػِ٠
ٗ٠ءً .يص أؿ٤ذ ػٖ حُٞػ ٠ك ٌٙٛ ٠حُِلظش ك ٖ٤حهظِض حُٔوخ ْ٤٣ك ٠ػوِٝ ٠حٟطَرض حُو ْ٤ك٠
ٝ َٟ٤ٟٔطخٓ ًَ ٙخٔٗ ٞٛز ٠كٔ٤خ ٓ ٞٛطِنٝٝ،ؿيص ٗلٔ ٠كٞٓ ٠حؿٜش ٓئحٍ ٓٓ َٟ٤ٜؼـِ
٣وٓ:ٍٞخًح ٓظلؼَ رٌٜح حُٔخٍ ٣خٍؿَ؟..حٌُ ٟكيع أٗ٘-٠رظِوخث٤ش ٗي٣يسٓ-خٍػض رٟٞغ حُٔظَٝف ك٠
كو٤زظ..٠ح َٓ٧حٌُ٣ ُْ ٟليع ٓغ أ٣ش ٝػ٤وش أهَ ٖٓ ٟحُٞػخثن حُٔخروش.أٓ ٍٝخهطَ رزخُ ٠رؼي إٔ
أؿِوض حُلو٤زش إٔ أٌٛ َٛٝح حُٔزِؾ ٓٝؼ ٚاٜ٣خٍ حٓ٧خٗش حُُٝ ٠ؿش ًخَٓ ري ك٣َٓ ٠ش طخٓش هزَ إٔ
طزيأ حُِـ٘ش ػِٜٔخ ك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ،٠رل٤غ ٣٫ؼِْ أكي رخ َٓ٧كظ ٠أهطغ حُطَ٣ن ػِ ٠أُٔ٘ش حُٔٞء
حُظ-٠كظٔخٓ -ظـٞد أٍٝهش حُٔئٓٔش ٌٓٝخطزٜخ ٝىٍٝحص ٓ٤خٜٛخٓ -ظٔخثِش ك ٠هزغ ػٖ ٜٓيٍ ٌٙٛ
حٞٓ٧حٍ أٓ ٝلَٔس ُٞؿٞىٛخ ً٤لٔخ ط٘خء.
ػيص رؼي ًُي كلٌَص إٔ أطَى حُٔزِؾ كٌٓ ٠خٗ ٚكظ ٠طظَٜف ر٘ؤٗ ٚحُِـ٘ش حُظ ٠ط ْ٠ػٞ٠ح
هخٗ٤ٗٞخ ٖٓ ر ٖ٤أػ٠خثٜخٝ.حُلن أٗ٘ ٠كٌَص أ٠٣خ ٌُٖٝك ٠رَهش هخ١لش ٖٓ حُي َٛإٔ أكظلع رٌٜح
حُٔزِؾ ُ٘لٔ ٠كؤإْٓ ر ٚك٤خس ؿي٣يس ُُٝ ٠ؼ٤خُ ٠ط٘وِ٘خ حُ ٠حُؼ ٬ى ٕٝأىٗٗ ٠ؼ ٍٞرخُوطَ.
٠ٛ ٌٙٛحَُٔس ح ٠ُٝ٧ك ٠ك٤خط ٠حُٞظ٤ل٤ش حُظ ٠أٟٝغ كٜ٤خ ٟٓٞغ ح٫هظزخٍ حُ٣َٜق ٝحُٔزخَٗ أٓخّ
اؿَحء حُٔخٍُ.وي طؼَٟض ًؼَ٤ح ٩ؿَحء حُلَحّ كٓ ٠ـخٍ ٜٗٞحص أهَٗ،ٟـلض أك٤خٗخ كٓ ٠وخٓٝظٚ
ٝكِ٘ض أك٤خٗخ أهَ،ٟكٔخأٗخ ا ٫رَ٘ ٖٓ ُلْ ٝىّ ٝأػٜخد٣..خُٜخ ٖٓ ُ٣خٍس َٓٛوش ٝػوِ٤ش ٣خًخَٓ
ري٣ُ.خٍس حًظ٘لٜخ ؿٟٝ ْ٤زخد ٓٝطَ ٝحٗوزخ ٝهِذ ٝهٞف ٖٓ حُٔـ٣ُ ٫ُٞ.ٍٜٞخٍطي ُٔخ ٝؿيص
ٗلٔٓ ٠خهطخ ك ٠هخع ٌٛح حُزجَ حُٔل٤ن حٌُ٫ ٟهَحٍ ُ.ٚأػِْ إٔ هٌِ٣ ٬٤ل ٠٘٤هً ٖٓ َ٤ؼَ٤
٣طـٝ،٠٘٤إٔ ٖٓ ْٛرٔ٤جش كِْ ٣ؼِٜٔخ ًظزٜخ هللا ُ ٚػ٘ي ٙكٔ٘ش ًخِٓشٝ،إٔ َٗ حُ٘خّ ٖٓ طَى ػ٤خُٚ
روٝ َ٤أهزَ ػِ ٠هللا رَ٘ٝ،إٔ ح٩ػْ ٓخ كخى ك ٠حُوِذ ٝطَىىص ك ٚ٤حُ٘لْ ًَٛٝض إٔ ٣طِغ ػِٚ٤
أكيٝ،إٔ ٌٛح حٌُ٣ ٟوٗ َٜلٔ ٚأػظْ ٖٓ ًحى حٌُ٣ ٟلظق ٓي٘٣شٝ،أٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ كظ ٠ح ٕ٥حؿظ٤خُ
حُٔوخٓخص حُظ ٠ط ٠ِ٘ٛٞحُٓ ٠وخّ حَُٟخ كظلَ حُٔؼِ٠ش ٖٓ ؿٌٍٛٝخ.
هِز٣ ٠يم كَكخ ٍٛٝزش.ىهخص حُلَف طٜيٌٛ ٠٘٣ح حُٔخٍ كط ٍٞح ٠ٔ٘٣ َٓ٧ح٥هَسٝ ،ىهخص حَُٛزش
طلؼ٘ ٠ػِ ٠اػخىط ٚحُ ٠أٛلخر ٚكخطزخع حُٜ٣ ٟٜٞي ػٖ حُلنٓٝ..خُُض أٗ٘ي حُؼظن ٖٓ ٍه٠ٌُ٘ٝ ٠
ظِِض أَٓ٤ح.
أػيص طَط٤ذ حٍٝ٧حم ىحهَ حُيٍؽ،ػْ أؿِوظٝ ٚحَٜٗكضًٝ،خٗض حُٔخػش هي رِـض حُٔخرؼش ٓٔخء.
*****
ُْ طـي حُِـ٘ش ٓٔظ٘يح ٝحكيح ٣و ٚحًَُ٘شٝ ،هيكٟٞض ُظ٣ُٞغ أظَف حُٜيهخص ٝطَِٔٛٝ ْ٤
حٓ٧خٗش ٝحَُٝح٣ش حُ ٠أ..ِٚٛأٓخ حُٔظَٝف ا٣خ ، ٙكٔخُُض أكظلع ر– ٚرـ َ٤إٔ أُٔٔ-ٚكٌٓ ٠خٕ َٟٓ
رخُز٤ض ،اً أٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ كظ ٠ح ٕ٥إٔ أطوٌ ر٘ؤٗ ٚهَحٍح.
5/12/2005
ٖٓ ّٞ٣ح٣٧ــــخّ
****
● ٛزخف حُ:ّٞ٤
8
حٓظ٤وظض ك ٠حُٔخىٓش ًٌَ ٛزخف ُٖٓ ٌ٘ٓ.رؼ٤ي أطٔ٘ ٠إٔ أٛل٬ُٜ ٞس حُلـَ .كخُٝض ًؼَ٤ح إٔ
أٝكن ر ٖ٤حٓ٫ظ٤وخظ ك ٠حَُحرؼش ٝحُٜ٘ق ُِ٬ٜس ٝحٌُٛخد حُ ٠حُؼَٔ ك ٠حُؼخٓ٘ش كِْ أكِق ًُ ،ي أٗ٘٠
أػـِ ػٖ ٓٞحِٛش حُ٘ ّٞرؼي حُ٬ٜس كؤطٞؿ ٚحُ ٠حُؼَٔ ٜٓيع حَُأّ ٓؼظَ حُِٔحؽ.
حٍطي٣ض "حُظَ٘٘٣ؾ ٓٞص" حٓظؼيحىح ُـُٞش َُٓ٘ٝٛٝ ٠ش ك"ٍٞطَحى" حُ٘خى ٟػٔ ٬ر٤ٛٞش حُطز٤ذ
ُظ٤ٓٞغ َٗح ٖ٤٣هِز ٠حُ٤٠وش ٝ ،حُظ ٠أٓخ ْٛك ٠حُى٣خى ٤ٟوٜخ رخُظيهٝ ٖ٤حُوٜٞس ٝحُ٘خٓ ،ٟظؼِ ٬رؤٕ
ٌٙٛحٌُٔ٤لخص طَكغ ٖٓ ٟـط ٠حُٔ٘ول ٞكظللع طٞحُٗ.ٚ
رـٞحٍ حُز٤ض ًخٕ ٘ٛيٝم حُؤخٓش حٌُٟٝ ٟؼظ ٚحًَُ٘ش حُلَٗٔ٤ش رؼي كَ٘ ح٫ىحٍس حُٔلِ٤ش ك٠
ط٘ظ٤ق حُٔي٘٣شٍ .أ٣ض ٓ٤يس ط٘زٖ ك ٠حُٜ٘يٝم ُظٔظوَؽ ٓ٘ ٚروخ٣خ ١ؼخّ ٌٓخٕ حُؼٔخٍس ٍرٔخ ٌٕٞ٣
ٛخُلخ ًُٝ ، ًَ٨خٕ رـٞحٍٛخ ًِذ ٣ئىٗ ٟلْ حُؼَٔ.أُٝظ٘ ٠ظَٜٛخ ك ٠هـَ كظ ٫ ٠أٍٝ ٟؿٜٜخ.
أٗخ ح٥هَ طظخَٛص رؼيّ ٍإ٣ظٜخ حكظَحٓخ ٌُ٤خٜٗخ حٔٗ٫خٗ..٠رطَف ػ٫ ٠٘٤كظض إٔ ِٓزٜٔخ ٞ٣٫ك٠
رخُظَ٘ى هيٍ ٓخٞ٣ك ٠رخُلوَ.
ُ ٖٓ ْ٤ػخىط ٠إٔ أكَٔ ٓؼٗ ٠وٞىح ه ٍ٬طِي حُـُٞش ،كخُ٘خى ٟهَ٣ذ ؿيح ٖٓ حُز٤ض .أ َٛحُٚ٤
ٝأػٞى ٓ٘ٓ ٚخٗ٤خٓ .خػش ًخِٓش ه٤٠ظٜخ ٓخٗ٤خ طلض ٓطٞس ٗؼ ٍٞؿخٍف رخٌُٗذ ،أكويٗ ٠رٜـش حُ، ّٞ٤
كِْ أٓظٔظغ ًٌَ ّٞ٣رـٔخٍ حُوَ٠س ٝأُٞحٕ حُُِٝ ٍٞٛهِهش حُؼٜخك َ٤ػِ ٠أٗـخٍ حُ٘خى .ٟطؤِٓض
ػٜلٍٞح ٛـَ٤ح َ٠٣د رٔ٘وخٍ ٙك ٠حُ٘ـٔ٤ُ َ٤ظوَؽ رؼي ػ٘خء ىٝىس ِ٣ٞ١ش ٓٔ٘٤ش ٖٓ رخٖ١
حٗٝ .ٍٝ٧ظَح ُؼوِٜخ ػِ٘ٓ ٠وخٍ ٙكبٗ ٚظَ ٣طٞف رٜخ ٘٤ٔ٣خ ٔ٣ٝخٍح ٓلخ ٫ٝإٔ ٣وطؼٜخ كظَٜٔ٣ ٠
ػِ ٚ٤كِٜٔخ ٝحرظ٬ػٜخ ػَِٓ ٠كِظ ٖ٤ى ٕٝؿي .ٟٝكـؤس حٗو ٞػِ ٚ٤ػٜلً ٍٞز َ٤كوطلٜخ ٓ٘ٚ
١ٝخٍ .ظِِض أطؤَٓ ٝؿ ٚحُؼٜل ٍٞحَُٔٔٝم حٌُِ٣ ُْ ٟزغ إٔ ١خٍ ٓظؼوزخ هُٝ..ٜٚٔوي ُٔلض ٝؿٚ
طِي حُٔ٤يس كٗ ٠لْ حُِلظش حُظ ٠طٞحٍ ٟكٜ٤خ ًَ ٓ٘خ ػٖ ح٥هَ ٓ٧زخر ٚحُوخٛشٗ .ؼْ ُوي ًخٕ ٝؿٜٜخ
ٗخكزخ كِ٘٣خ ًٌُ٘ ٚخٕ ٣لَٔ روخ٣خ ؿٔخٍ هيَٗ ْ٣هظ ٚح٣٧خُّٔٝ ،يس ًَٔ ٖٓ حُؼخٗ٤ش ُٔلض ك ٠ػٜ٤٘٤خ
طِي حُ٘ظَس حٌَُٔ٤س حُِٜٔ٘ٓش ،كخٗظخر٘ٗ ٠ؼ ٍٞه ٟٞرؤٗ٘ٝ ٠كٖ ًخَٓ ػي ْ٣حُوِذ ٝح٫كٔخّ
ٝحُ.َ٤ٔ٠
ػيص حُ ٠حُز٤ض .رؼي هَٝؿ ٖٓ ٠حُلٔخّ أكطَص ؿز٘خ ٝر٠٤خ ٣ُٝظٗٞخ ٝرٜطَٓش َٓٝر٠
َٗٝرض حُ٘خٝ ٟىه٘ض ٓ٤ـخٍس ٧إًي ػِٗ ٠لًُٔ ٠ي حُ٘ؼ ٍٞحُو ٟٞحٌُ ٟحٗظخر٘ ٠أٓخّ ٗظَس طِي
حُٔ٤يس.
أػ٘خء ح٫كطخٍ ٓوطض ٓ٘ ٠هطؼش ٖٓ حُـزٖ ػِ ٠ح ٍٝ٧كؤُو٤ض رٜخ كِٓ ٠ش حُؤخٓش حُُِٔ٘٤ش ح٤ٗ٧وش
٧ىػْ ٖٓ طؤً٤ي ٟػِٗ ٠لْ حُ٘ؼٝ ،ٍٞأطًٌِ رظؼٌ٣ذ ٗلٔ ٠كؤٓؼٖ ك ٠حُظًٌِ ،حٗظوخٓخ ٖٓ ٌٛح حُٜٔ٘ي
ح٫كظظخك ٠أٓخّ رخد ُِٓ٘ ٖٓ ّٞ٤ُ ٠أ٣خّ ك٤خط ٠حُظ ُْ ٠أكُٜ ْٜخ ٓؼ٘ٓ ٠ليىح كظ ٠حُ .ٕ٥وي ً٘ض ػِ٠
٣و ٖٓ ٖ٤أٗ٘ ٠أكي حُٔٔج ٖ٤ُٞػٖ كيٝع ٌٛح حُٜٔ٘ي ٝ ،إٔ ػخهزظ٘خ ؿٔ٤ؼخ – أٗخ ْٛ ٖٓٝػِٗ ٠خًِظ٠
ٖٓ حُٔ٘ؼٔٞٓ -ٖ٤ف طٌ٤ٓ ٕٞجش ك ٠حُيٗ٤خ ٝح٥هَس.
ٓخ إٔ ؿِٔض حٌُٓ ٠ظز ٠كظ ٠ؿخءٗ ٠حُٔخػ ٠رخُوٜٞس حُٔلٞؿش ٟٝٝغ ٍُٝ ٠ىح ؿي٣يح رخُلخُس
ٍٕٝحُلـَس رخُؼطَ ٝأىحٍ ؿٜخُ حُظٌ٤٤ق ،ك ٖ٤أٗؼِض ٓ٤ـخٍط ٠حُؼخٗ٤ش ٠ً٘ٛٝهخٍ طٔخٓخ ٖٓ
حُي٣يحٕ ٝحُٔ٤يس ٝحُؼٜخك َ٤حُٜـَ٤س ٝحٌُزَ٤س ٘ٛٝخى٣ن حُؤخٓش ٝكٌخّ حُؼخُْ حُؼخُغ ٤ٓٝخٓش حُـخد
حُظٛ ٠خٍص طلٌْ حُل٤خس.طٜللض حُـَحثيً.خٕ رَؿ٣ ٠و":ٍٞحكَ ٙػِٓ ٠ؼخىطي ٖٓ ػٕٞ٤
ح٥هًَ.."ٖ٣خٗض حُؼ٘خ ٖ٣ٝحَُث٤ٔ٤ش كٛ ٠للش حُلٞحىع ط٘ َ٤حُ ٠حُؼي٣ي ٖٓ ه٠خ٣خ حُلٔخى ًٝخٕ
أرطخُٜخ ؿٔ٤ؼخ ٖٓ ًزخٍ ٓٞظل ٠حُيُٝش حٌُ ٖ٣طزِؾ ىه ُْٜٞحُٔ٘٣ٞش ٓ ٖ٤٣٬حُـٜ٘٤خص ٝحُي٣يحٕ ٝهطغ
حُـزٖ حُِٔوخس ك ٍ٬ٓ ٠حُؤخٓش ح٤ٗ٧وش ٝهطغ حُِل ّٞحُِٔوخس ك٘ٛ ٠خى٣ن حُؤخٓش حٌُزَ٤س.
ًؼخىط ُْ ٠أٓظـَم أًؼَ ٖٓ ىهخثن هِِ٤ش ك ٠حُ٘ظَ حُ ٠حُؼ٘خ ٖ٣ٝػْ ريأص حُؼَٔ رخُـِ ّٞحُ٠
حٌُٔزٞ٤طَ ُٔظخرؼش حَُٓخثَ حٌُ٫ظَ٤ٗٝش حُٞحٍىس حُ ٠حًَُ٘ش.
● ظٜـــَ حُ٤ــ:ّٞ
أػيص ُٝؿظُِ ٠ـيحء ٌٓٔخ ٓ٘٣ٞخ ٝأٍُح رطؼخّ حُزلَ ِٓٝطش هَ٠حء ِٓٝطش ١ل٘٤ش ٝهَٗٞف
ِٓٔق ٕ٧ٝ ،أكي ح٧ر٘خء ٣٫ؤًَ حُٔٔي ،كوي أػيص ُ ٚػيس َٗحثق ٖٓ حُِلْ حُٔ٘ ٟٞطٌل ٠كَى.ٖ٣
9
أًِض رَ٘حٛش رؼي إٔ طؤًيص طٔخٓخ َٓ -س أهَ ٖٓ -ٟأٗ٘ٝ ٠كٖ ًخَٓ ػي ْ٣حُوِذ ٝح٫كٔخّ
ٝحُ .َ٤ٔ٠حطـٜض حُ ٠كَحٗٗ٧ ٠خّ ٓخػظً ٖ٤خُٔؼظخى كظ ٠أٓظط٤غ إٔ أٓٓ َٜغ ًظزٝ ٠هَحءحط٠
حُٔظ٘ٞػش حُظ٫ ٠ط٘وطغ ،رٔ٘٤خ حُٔ٤ٓٞوخ حُوخكظش ط ْٜٔك ٠أٍؿخء حٌُٔظذ .هزَ حُ٘ ّٞهِزض "حَُٞٔ٣ص"
ػِ ٠ه٘خس ٔ٣ذ كٜ٤خ ٓظليع ػَر٣ٝ ، َٜٓ ٠ظٜٜٔخ رخُظوخًٍ أٓخّ حُٜـٔش حُ٤ٗٞ٤ٜٜش ح٤ٌ٣َٓ٧ش
حَُ٘ٓش ػِ ٠حُؼَدٝ،ك ًٍٖ ٠حُ٘خٗش ًخٗض ٓ٘خٛي ط ٍٜٞحهظلخّ حُـ ٖ٤حَٓ٫حثُ ٠ِ٤زٞ٤ص
حُلِٔط ٖ٤٤٘٤رخُيرخرخص ٝحُـَحكخص ،رٔ٘٤خ ح١٧لخٍ ٣ـَ٘٤ٔ٣ ٕٝخ ٔ٣ٝخٍح ك ٠ؿ َ٤كِع ٣ ْٛٝوٌكْٜٗٞ
رخُلـخٍس.
ؿَ٤ص حُو٘خس كظ َٜؿ٘ٞى حُـ ٖ٤ح٣ ْٛٝ ٠ٌ٣َٓ٧وظلٔ ٕٞرٞ٤ص حُؼَحه ٖ٤٤ح٣ٝ ٖ٤٘ٓ٧لظٕ٘ٞ
ٗٔخءٗٝ ْٛزخرٞ٤ٗٝ ْٜهٝ ْٜأ١لخَُ٠٣ٝ ، ْٜر ْٜٗٞرٌؼٞد حُز٘خىم رؤٞس ٝٝك٘٤ش ٔٛٝـ٤ش.
ٓخٍػض رظـ َ٤٤حُو٘خس كظَٜص كظخس ٜٗق ػخٍ٣ش طظِٝ ٟٞطظؤ ٠ٛٝ ٙٝطـ٘ ٠رٌِٔخص طخكٜش ٫طؼ٘٤ٗ ٠جخ.
أؿِوض حُـٜخُ ٍٝكض ك ّٞٗ ٠ػٔ٤ن.
هٔض ٖٓ حُ٘ٓ ّٞظـٜخ ك ٠آُ٤ش ٓؼظخىس حُ ٠حُؼ٬ؿش .حُظٜٔض ػَٔطً ٖ٤زَ٤ط ٖٓ ٖ٤حُٔخٗـ ٞػْ َٗرض
أًؼَ ٖٓ ٜٗق ُؿخؿش ٓ٤خٓ ٙؼيٗ٤ش ٓؼِـش ٝهِض حُلٔي هلل ٖٓ ْ٤ٔٛهِز ٠ػِٗ ٠ؼٔ ٚحُظ٣ ٠و٠ٜ٘
رٜخ ٣ٝـَه٘ ٠كٗ ٠ؼٜٔ٤خ ٝ ،أٗزض ٗلًٔ ٠ؼَ٤ح ػِ ٠هِش ٌَٗ ُٚ ٟػِ ٠ػطخ٣خ ٙحُظ٫ ٠طؼي ٫ٝطل، ٠ٜ
ػْ ٔ١ؼض ك ٠ػَٔس ػخُؼش ٓخ إٔ هطؼظٜخ رخٌُٔ ٖ٤كظٝ ٠ؿيص ىٝىس ٠ِ٣ٞ١طَٔف ك ٠هِزٜخً .يص أطو٤ؤ
ٓخ حًِظ ٚكٔخٍػض ربُوخء حُؼَٔس كِٓ ٠ش حُؤخٓش حُِٔٗٞش ح٤ٗ٧وش .ك ٠طِي حُِلظش طَحٓ ٠حُٔٓ ٠ؼ٠
ٗزخف ًِذ ٣ؤط ٖٓ ٠حُ٘خٍعً٘.ض ٗخهٔخ ر٘يس ػِ ٠حُزخثغ حٌُ ٟؿ٘٘ ، ٠كؤٗخ ٫أَٓم حُ٘وٞى حُظ ٠ىكؼظٜخ
ُٝ ،ٚاٗٔخ أػَٔ رٜخ ٖٓ حُؼخٓ٘ش ٛزخكخ كظ ٠حُؼخُؼش ٖٓ رؼي ظ ٖٓ ّٞ٣ ًَ َٜأ٣خّ ك٤خط ٠حُظٓ ٠خُُض
أكخ ٍٝػزؼخ إٔ أكُٜ ْٜخ ٓؼ٘ٓ ٠ليىح كظ ٠ح.ٕ٥
َٗرض حُ٘خٝ ٟأؿَ٣ض رؼ ٞحُٔلخىػخص حُظِ٤ل٤ٗٞش ٓغ أٛيهخثٛٝ ٠ي٣وخطً ْٛٝ ٠ؼ٫ َٕٝ٤كَٜ
ُٓٝ ،ْٜؼظَٔ٣٫ ْٜؿٗ ْٜ٘ٓ ٠لغ ٫ٝكخثيس ،أٓخ أَٟحٍ ْٛكٓ ٬لَ ٜٓ٘خ َٜٓ ٫ٝد ٖٓ ٍَٟٝس
طلِٜٔخ ،كؤٗخ ٫أٓظط٤غ حُؼ ٖ٤ري ٠ٗ٧ ، ْٜٗٝأًَ ٙحُٞكيس ٝأٓوض حُؼُِش ٝحُظوٞهغ.
ؿخء حُزٞحد ُ٤لَٔ ً ْ٤هٔخٓش حٍُِٔ٘ ٠٣ٝؼ ٚك٘ٛ ٠يٝم حُؤخٓش حٌُز َ٤حُٟٔٞٞع ك ٠حُ٘خٍع
رـٞحٍ رخد حًٍُِٔ٘٘ .ض هي ِ١زض َٓ٘ٗ ٚحء"هخٍٛٝش" ٓـخثَ ُِ ٬٣ِٓٝؼَم .أػطخٗ ٠رو٤ش
حُلٔخد ٗٝللظ ٚرو٘٘٤خ ٫رؤّ رٝ ٚحَٜٗف ؿٗ َ٤خًَ ٫ػظ٤خىٝ ٙحػظ٤خى ٟػًُِ ٠يٝ .حُلن أٗٚ
٣٫ظزَّ ػ٘يٓخ ٫أػط٤ٗ ٚ٤خ ًٝؤٕ حُ ٖ٣َٓ٧يٞٓ ٚ٣حءٌٛٝ ،ح ٓخ٣ؼ َ٤ى٘ٛظ ٠أك٤خٗخ ..حُلخٍم ًز َ٤رٖ٤
ٗظَس حٓ٫ظوَحٍ ٝحُطٔؤٗ٘٤ش حُٔخً٘ش ك ٠ػٗ ٝ ٚ٤٘٤ظَس حُِ ّٞحُيك٘٤ش حُ٘خ١وش ك ٠ػ ٠٘٤حُٔ٤يس ٝ ،حُظ٠
طزئً ٝخ ًُ ٞخٗض ٓٞؿٜش حُ ٠حٌُ ٕٞرؤًَٓ..ٙخٕ ٣لً ٠َٗ٤ؼَ٤ح أُٗ٘ٔ ٠ض أىًٍ َٛ ٟخٗض طزلغ ػٖ
حُطؼخّ ك٘ٛ ٠يٝم حُ٘لخ٣خص ُ٘لٜٔخ كو ، ٢حّ حٕ ٘ٛخى أكٞحٛخ أهًَ ٟخٗض ك ٠حٗظظخٍ ٌٛح حُطؼخّ.
ٗؼَص رخكظَحّ ٗي٣ي ُ٘ـخػظٜخ ٝٝحهؼ٤ظٜخ ٍٝكٜ٠خ حٓ٫ظٔ٤ُِ ّ٬ؤّ ٖٓٝ ،ػْ كوي طؼخظْ ٗؼٍٟٞ
ا٣خٝ ٙط٠خػلض كيط ُْ ٠ٌُ٘ ،ٚأؿَإ ػِ ٠حُظلٌ َ٤ك ٠هظَ ٗلٔ ٠هٜخٛخ ٖٓ أ٠ٗ ٟء أ ٝحكظـخؿخ
ػِ ٠أ٠ٗ ٟء ،كؼَكض أٗ٘ ٫ ٠أهظِق ًؼَ٤ح ػٖ حُيٝىس حُظً ٠خٗض طَٔف ك ٠ػَٔس حُٔخٗـ ٞأ ٝحٌُِذ
حًٌُ ٟخٕ ٘٣خٍى حُٔ٤يس ك ٠حُزلغ ػٖ ١ؼخّ أ ٝحٌُِذ حًٌُ ٟخٕ ٘٣زق ك ٠حُ٘خٍع ٌٓ٘ هِ..َ٤كوخ ُوي
ػَكض ًُي ٠ٌُ٘ٝ ،حُظِٓض حُٜٔض.
● رؼي حُٔـــــَد:
ؿِٔض ك ٠حُٜق حٓ٧خٓ ٠رخُوخػش حُظ ٠ػويص كٜ٤خ حُ٘يٝس ٓ ،يكٞػخ ر٘ ٠ٜٔحُ٘ي٣ي حَُٓ ٠حهزش حُزَ٘
ػٖ هَدٝ ،طؤَٓ ٗظَحص أػٝ ، ْٜ٘٤حُ٘لخً هيٍ حُٔٔظطخع حُ ٠أػٔخم َٓحثَ ، ْٛرؼي إٔ ٣ظلُٞٞح حُ٠
ًخث٘خص أهَ ٟرلؼَ طل ٍٞظَٝك ٖٓ ْٜكوَ ٝكخهش حُ ٠ػَحء ٝؿخٟ ٖٓٝ ، ٙؼق ًُٝش حُ ٠هٞس
ٝطـزَ ..كؤٗخ ٓـ٘ ٕٞرَٔحهزش كؼَ حُِٖٓ ػِ ٠حُ٘خّ ٝأٗ٤خٍ ْٛؿْ ػوظ ٠رخٗؼيحّ ؿي ٟٝطِي حَُٔحهزش
ػِ ٠ح٬١٫مٓ ًَ .خ أك َٜػِٜ٘ٓ ٚ٤خ ٞٛحٗزخع ٓئهض ُلذ حٓظط٬ع هز٤غً .خٗض حُ٤٠لش ًخطزش
٠رِٜش هَر ٠رؼ٤يسً .خٕ ٌٛح أكي ىٝحكغ ك ، ٍٟٞ٠ك ٬٠ػٖ حٛظٔخٓ ٠رؼ٘ٞحٕ حُ٘يٝس َٗ٤ٜس طٔض حُ ّ
حٌُ ٟطِح٣ي رؼي كخىػش حُٜ٘يٝم.
10
ػَكظٜخ ٌٓ٘ ٛزخٛخ ٠ٛٝطوط ٞهطٞحطٜخ ح ٠ُٝ٧ك ٠ىٗ٤خ حُوًِْ.خٕ طٞحٟؼٜخ حٟ٫طَحٍ ٟك٠
حُِٔزْ هَ٘٣خ ُظٞحٟؼٜخ حٟ٫طَحٍ ٟك ٠حُظوَد حُ ٠أ َٛحُؼوخكش ٝحُلٌَ ٠ٛٝطؼَ ٝػِْٜ٤
ر٠خػظٜخ..حُٗ ٠ٛ ّٞ٤خثزش َُث ْ٤طلَ َ٣ؿَ٣يس ه٤ٓٞش ًزَ .ٟىهِض حُ ٠حُوخػش ك ٠ه٬٤ء طللٜخ
ًًٞزش ٖٓ حُٜي٣وخص ٝحُٔوَرٝ ، ٖ٤هي حٍطيص كٔظخٗخ كخهغ حُِٝ ٕٞإ ًخٕ أٗ٤وخ ك ٠طل ِٚ٤ٜػِ٠
ؿٔيٛخ ُْ .ط٘ـق ًٔ٤ش حُٔٔخك٤ن ٝحٛ٧زخؽ حُظ ٠ؿطض ٝؿٜٜخ ك ٠اهلخء ٓؼخُْ ًُٜٞظٜخٝ ،كِ٘ض ك٠
ٓيحٍحس ؿِيٛخ حُٔظـٝ ٖ٠طـخػ٤ي ٙحُـخثَس٣ .يٟٞٞٓ ٍٝع حُ٘يٝس ك ٍٞحُظٌخكَ ح٫ؿظٔخػ .٠رٖ٤
حُِلظش ٝح٧هَ ٟطِ٣ق هِٜش ٗؼَٛخ حُٔٔظؼخٍ رؼ٤يح ػٖ ػٜ٤٘٤خ رَهش ٜٓط٘ؼش .ريأص رخُظليع ك٠
ُِٓ ٞٛلٞظ ػٖ طخٍ٣وٜخ ح٧ىرٝ ،٠هي طًَض كظلش هٜٜٔ٤خ ػ٘ي حُٜيٍ ػَٟش ُِٜٞحء رل٤غ
ٌ٘٘٣ق ُِ٘خظَ ػٖ هَد ؿِء ٫رؤّ ر ٖٓ ٚػيٜ٤٣خ حُٔوخىػ ُْ ٠٘ٗ٧ٝ..ٖ٤أًٖ هي ٍأ٣ظٜخ ٌٓ٘ ٖٓ٘٤
ػي٣يس كبٗ٘ ٠ك ٠حُزيح٣ش ُْ أًي أػَكٜخ ػِ ٠ح٬١٫مٝ ،ك ٖ٤طويٓض ُٜٔخكلظٜخ طَك٤زخ رٜخ هزَ
ٛؼٞىٛخ حُ ٠حُٜٔ٘ش ،طظخَٛص رؤٜٗخ ٫طؼَك٘ ٠أ٫ ٝطًٌَٗٝ ، ٠أٜٗخ طزٌٍ ؿٜيح ِٓٔٓٞخ كظ ٠طظًٌَ
ٖٓ أٗخ!!..
ٖٓ حُٔٔظل َ٤إٔ أًًَٛخ رؤٗ٘ ٠حرٖ حُٔ٤يس حٌَُٔ٣ش حَُحكِش حُظً ٠خٗض طـٔغ حُٜيهخص ٖٓ حهٞط٠
ٝطؼطٜ٤خ ٧رٜ٤خ ٠ٛٝك ٠ػَٔ حُٜزخ.
ُٔخ ٛخٍكظٜخ ربٓٔٓ ٠ؤُظ٘ ٠ك ٠رَٝى ػٖ أكي أٗوخث ٠ػْ طـخِٛظ٘ ٠ػِ ٠حُل ُْ .ٍٞطٔظطغ حُ٘ظَ
ك ٠ػ ٠٘٤حُِظً ٖ٤خٗظخ رٔؼخرش ٓؼوخر ٖٓ ٖ٤ك٘٣ ً٫ٞلٌحٕ ٌٓ٘ أًؼَ ٖٓ ػَ٘ ٖ٣ػخٓخ ك ٠هِذ ٛيٍٛخ
حُؼخٍ ٟحُِٔظٜذ رًٍ ٖ٤حػ ٖٓٝ ،٠كُ٘ٞخ ًئُٝ ّٝؿخؿخص ُٔٝخٜٗخ ٌٟٜ٣رٌِٔخص ٓظ٘خػَس ػٖ
حُؼزغ ٝحهظ٘خ ٙحٌُِس هزَ إٔ ٣ؤط ٠حُل٘خء .أؿِذ ظ٘ ٠أٜٗخ طًٌَص طِي حُِِ٤ش رٔـَى إٔ ٍأطٌُٖ٘..٠
٣خُٜخ ٖٓ ؿزخٍس طِي حُٔ٤يس حُظ ٠حٓظطخػض هيٓخٛخ إٔ طلٔٛ٬خ ُظ٘ل٘ ٠ػِ٘ٛ ٠يٝم حُؤخٓش رخكؼش كٚ٤
ػٖ روخ٣خ ١ؼخّ .حٗٔخ حُـزخٍ حُلو٤و ٞٛ ٠حُِٖٓ حٌُ٣ ٟؼزغ رؼ ٕٞ٤حُزَ٘ ك٘٤طوٜخ رٔخ ٌ٣ظًٔ ..ٕٞخٗض
حُٔ٤يس طـطٗ ٠ؼَٛخ رطَكش ٓٞىحء ًخُلشٝ ،ك ٖ٤طليػض حٌُخطزش حٌُزَ٤س ػٖ حُظٌخكَ ح٫ؿظٔخػ٠
أًيص ػِ ٠إٔ حُلذ ر ٖ٤أكَحى حُٔـظٔغ ٞٛحُلَ حٌُ٫ ٟري َ٣ػُ٘ ٚو٤خّ حُظٌخكَ ٝ ،اًح رؤًحٕ حُؼ٘خء
٘٣طِن ٖٓ ٌَٓٝ٤كٔٓ ٕٞـي هَ٣ذ ،كظٞهلض ػِ ٞ٠ٓ ٠ػٖ ٓظخرؼش حُلي٣غ كظ ٠حٗظ ٠ٜحً٧حٕ
ًٝق حُلخ َٕٟٝػٖ حُؼَػَس ..ػْ كٞؿجض رٔٛ ٖٓ َ٤ـ ّٞحُ٘زخد رؤٓجِش ٝطؼِ٤وخص ػٖ حُظلخٝص
حَُ٤ٛذ ك ٠ىه ٍٞحُٔٞحٝ ٖ٤٘١ػٖ حُزطخُش ٝحُٓٞخ١ش ك ٠طؼ ٖ٤٤أر٘خء حُٞحٝ ٖ٤ِٛػٖ حؿظَحد
حُ٘زخد ٝطِح٣ي أػيحى حُٔظٔٝ ٖ٤ُٞحَُٔ٘ى ٖ٣رخُ٘ٞحٍع ،حُ ٠إٔ ٝهق أكي ْٛهخثُٜ ٬خ
ٝكَحٗخ ٗظ٤لخ ٝٝهض كَحؽ طٌٛذ كٓ ٚ٤غ أر٘خثٜخ حُ ٠كي٣وش ػخٓش ،أ ٝطلٓ َ٠ؼٗ ْٜيٝس ػٖ حُظٌخكَ
ح٫ؿظٔخػ.٠
● ٓٔــــخء حُ:ّٞ٤
ك٣َ١ ٠و ٠حُٗ ٠خى"ٟحُ٤وض" حُٔطَ ك ٠ى ٍ٫ػِ ٠حُزلًَ٘ ،ض أٍهذ ك ٠ك٘ٛ ٍٞ٠خى٣ن حُؤخٓش
حَُٔٛٞٛش رط ٍٞحُ٘خ٠١ء ًٝ ،خٕ حُ٘خّ ًؼ َٕٝ٤ؿيح٣ ..ؤًِ٣ٝ ٕٞظٔظؼ ٖ٤ٛ٫ ٕٞرخ َٓ٧ؿَ٤
ػخرج ٖ٤ر٘٠ءٝ ،حُ٘ٔخء ٣يهٖ "حُ٘٘٤ش" ػِ ٠حُٔوخ ٠ٛرـٞحٍ أُٝحؿ ٖٜحُٔؼيحء ،كٔخ حُيحػُِ ٠وِن
ٝػوي حُ٘يٝحص ُِلغ ػِ ٠طٌخكَ ٓخ ْٛرلخؿش حُ ، ٚ٤كٌَ ٣ظٌلَ ر٘لٔ٣ٝ ٚل َٜػِ١ ٠ؼخٓ ٚرؤ٣ش ِ٤ٓٝش
كظ ٖٓ ُٞٝ ٠ىحهَ ٘ٛيٝم هٔخٓش ..أٗخ ٓؼٓ ٬يػُِ ٞؼ٘خء ٓغ ِٗش حُ٤وض ػِٔٓ ٠ي ٓ٤خّ ٝرِق رلَ
ٓٝخ طَٝ٘ٓ ٖٓ َٔ٤رخص ٗوظٜٔخ ػخىس رخُوٜٞس "حُٔظزٗٝ "١ٞظَ ٗ٘لغ ىهخٕ ٓـخثَٗخ ك ٠حُلَحؽ.
حٗطِوض ٜٛخُ َ٤حُ٘ٔخء ك ٠أٍؿخء حُٔطؼْ حُلٔ٤ق حٌُٔ٤ق ك٘ؼَص ر٘٘ٞس حُل٤خس ٝرٜـظٜخ .أٗخ ٫
أكذ حُظـٔؼخص حًٌُ٣ٍٞش حُِٔٔش حُوخُ٤ش ٖٓ حُ٘ٔخء ،رَ حٗ ٠أٍ ٟكٜ٤خ ًٌٗٝح ػٖ ١ز٤ؼش حُل٤خس
حُٔ٣ٞش حُظ ٠طـٔغ ر ٖ٤حَُؿَ ٝحَُٔأس ك٠ٗ ًَ ٠ء.
ػِ ٠حٓظل٤خء ٗخػْ ٓؤُض حكيح١ ٖٛز٤ذ أَٓح ٝؿِي٣ش ػٖ ػ٬ؽ ُل ٌّش ٣ؼخٜٗ٘ٓ ٠خ هَ٣ذ ُٜخ ك٠
ٌٓخٕ كٔخّ .أ٣و٘ض ػِ ٠حُل ٍٞأٜٗخ طظليع ػٖ كخُظٜخ ، ٠ٛاً ٘ٔ٣ؼٜخ حُلَؽ ٖٓ حُٜٔخٍكش أٓخّ
حُٔ٣ .٨ـِْ حُ ٠ؿٞحٍٛخ ُٝؿٜخ حُٜٔ٘يّ حُٔؼٔخٌٍٜٔ٘ٓ ٟخ ك ٠كي٣غ ؿخٗزٓ ٠غ كٔ٘خء ٓطِوش ػٖ
ًِذ ُٝؿظ ٚحٌُ٣ ٟوخٓٔ٤ٜٗ ٚز ٖٓ ٚحُـٔزَ.ٟهخُض ُٝؿش حُطز٤ذ ٠ٛٝ ،طظٔظغ رولش ظَ ٫طوِٞ
ٖٓ هزغ ؿٔ:َ٤
-طٌِٔ ٠رَٜحك٣ ٚخُٓٞحٕ٫ .ك٤خء ك ٠حُطذ ٞٛ ٖٓ .حَُٔ ٞ٣حُلو٤و٠؟
ٗظَص ُٓٞحٕ ٖٓ كُٜٞخ ك ٠كَؽ ؿ َ٤أٓ ، َ٤ٛلخُٝش ًظْ ٟلٌش طِق ػِٜ٤خ ػْ هخُض:
ٓ -ؤه ٍٞحٓٔ ٌُٖٝ ٚكٔ٤خ رؼي
حٓظؼَ ٝحُطز٤ذ أٓزخد حُلٌش حُٔلظِٔش كؤٝهغ ُٓٞحٕ ك ٠كَ٤س أُِٓظٜخ حُٜٔض ،ك ٖ٤أَٛص
ُٝؿش حُطز٤ذ ػِٓ ٠طخٍىطٜخ:
٣ ٞٛ ٖٓ -خ ُٓٞحٕ؟
ػ٘يٓخ حٗظزُٝ ٚؽ ُٓٞحٕ حُ ٠حُلٞحٍ كْٔ ح َٓ٧هخث:٬
!! ٠ًٍٝ -
ًِ -زي؟!
ٛخكض ُٝؿش حُطز٤ذ ر٘زَس طل ٞ٤ػطلخ ٝك٘خٗخ ٝحٗٔخٗ٤ش:
٣ -خكز٤ز٠
٘ٛٝخ أًي حُطز٤ذ ػِ ٠إٔ ٓزذ كٌش ٍ ٞٛ ٠ًٝأًَ حُـٔزَ ، ٟػْ طز ٖ٤إٔ ٛخكزظ ٚططؼٔ٤ًٔ ٚخص
ٛخثِش ٖٓ حٌُ٘٫ٞطش حُلخهَس ،ـ كلٌٍٛخ حُطز٤ذ ٖٓ حٛخرش حٌُِذ رَٔ ٝحٌَُٔٝ ، ٟأًي ُٜخ أٗٚ
ٓٞف ٜ٣خد رخُؼٔ ُٞ ٠حٓظَٔص ك ٠طيُ ِٚ٤ر ٌٜٙحُٔؤً٫ٞص.
ػْ حٗظوَ حُلي٣غ حًُِ ٠ذ حُطز٤ذ ٗلٔ ٚكٛ ٖ٤خؿًِٔ ٚذ آهَ أٟوْ ٓ٘ ٚكطَك ٚأٍٟخ ٓٔخ أىٟ
حُٓ ًَٔ ٠خهٝ -ٚهي كيػض حُٞحهؼش ك ٠أٌَٓ٣خٝ -أؿَ٣ض ػِٔ٤ش ؿَحك٤ش ٌُِِذ كظْ طويٝ َٙ٣طـزٚٔ٤
رخُل٤زَ ؿ ّ٬رخُِ ٕٞحُٔلُِِٝ َ٠ؿش ٝحُٔظـخْٗ ٓغ ُ ٕٞحٌُِذ ًٝ ،خٕ ؿَ٤حٗ ٚحٌ٣َٓ٧خٕ ىحثٔ٠
حُظَىى ػُِِٔ ْٜ٤ئحٍ ػٖ ططٛ ٍٞلش"ٝ"٠ٗٞٛحُطٔؤٗ٘٤ش ػِ ٠كخُظ ٚحُ٘لٔ٤ش رؼي ٗـخف حُـَحكش حُظ٠
ًِلظ ْٜػٔ٘خ رخٛظخ.
● آهـــــَ حُِ:َ٤
ًخٗض ُٝؿظ٤ٜٓ ٠ؤس كٞم حُؼخىس ٓ٫ظوزخًُٝ ، ٠خٕ ِٓحؿٜخ ٍحثوخ ،حٓخ حرظٔخٓظٜخ كٌخٗض ٓٞك٤ش رو٠خء
ُِ٤ش ٓؼ٤يس ٌٛٝ ،ح ٓخًخٕ ..ػْ ٗٔض ٗٓٞخ ػٔ٤وخ كِْ أٗؼَ ر٘لٔ ٠ح ٫ك ٖ٤ىٝص ٛلخٍس حُٔ٘زٓ ٚؼِ٘ش
حُٔخىٓش ٖٓ ٛزخف ّٞ٣ؿي٣ي.
18/8/2003
12
طلض حُز٘ؾ
ِٓٞٛش ه٤ٜٜش
****
-1-
ؿَٓٞح كو٘ش حُز٘ؾ حُٔويٍ ك٣ٍٝ ٠ي ٟطٔ٤ٜيح ٩ؿَحء حُؼِٔ٤ش حُـَحك٤ش حُظ ٠هي طط٤ق ر ٠رؼ٤يح ػٖ
حُٞػ ٠حُ ٠أؿَ ٓليى أ ٝطزؼي ٙػ٘ ٠حُ ٠ح٧ري ُْ ..أٗؼَ ر٘٠ء.
13
-2-
ٜٔ٘ٓ ٞٛٝي ك ٠كزٜخ ٝهي حٓظزيص ر ٚحُ٘٘ٞس ٖٓ ٌٖ٣ ُْ ،حُطز٤ؼ ٠إٔ ٘٘٣ـَ كٌَ ٙك ٠طِي حُِلظخص
رٌٓ ٚٗٞوِٞم ٗ ٠٘٤١لن كٍٝ ٖٓ ٚ٤ف هللا .ػ٘ي رِٞؿ ٚحٌٍُٝس أُو ٠ر٘طلظ ٠ك ٠هَحٍ أٓ ٠حٌُٔ.ٖ٤
ظِٔش ىحهَ ظِٔش ىحهَ ظِٔش ٝؿٌحث ٠ىّ .ه ٠ُ َ٤حٗ٘ٓ ٠ؤػ ٖ٤ك٤خس رٔ٤طش ٫أؿٞع كٜ٤خ ٫ٝأػَ.ٟ
ُٖ أِٓي هَٜح أ٤ٟ ٝؼش ًٔخ ُٖ أِٓي ػَٝس ٫ٝؿخٛخ ِٓ ٫ٝطش َٜٗ ٫ٝس ُْ .أىٍى طٔخٓخ ٣ َٛؼ٘٠
ٌٛح أٗ٘ٓ ٠ؤػٓ ٖ٤ؼ٤يح أّ طؼٔخ ،كخًٔ َٓ٧خ كٜٔض رؼي ًُي َٓ ٕٞٛرويٍط ٠ػِ ٠حُظٜخُق ٓغ
حُل٤خس.
ٓخ ٍأ٣ظُٔٔٝ ٚظ ٝ ٚأٗخ ك ٠ؿ٤خٛذ حُظِٔخص إٔ أرٓ ٌٖ٣ ُْ ٠ؼ٤يح ػِ ٠ح٬١٫مٍ ،ؿْ حًٗ ٚخٕ ٣ظٔظغ
رويٍ ٖٓ حُٔخٍ ٝرؼ ٖٓ ٞحُٔٔظٌِخص ٞٗٝع ٖٓ حُـخ ٖٓ ٌَٗٝ ٙأٌٗخٍ حُِٔطشً .خٗض أٓزخد حُٔؼخىس
حُلو٤و٤ش ٓٔؤُش ٛؼزش ػِ ٠اىٍحً ٠حٌُ ٌٖ٣ ُْ ٟهي طٌَ٘ رؼي ،رَ ٝحٜٗخ ٓخُحُض ًٌُي كظ ٠حُ.. ّٞ٤
حٗ٘ ُْ ٠أػَف حٕ ًخٗض ٌٙٛحٓ٧زخد ػخرظش ٓطِوش ،أّ أٜٗخ طوظِق ٖٓ اْٗ حُ ٠آهَٓ .خ ًخٕ أؿ٘خٗ٠
إٔ أهغ ك ٠كزخثَ ٓؼَ ٌٙٛحُٔٔخثَ حُلِٔل٤ش حُ٘خثٌش ُ ٫ٞإٔ ٛخكز٘خ -رٜ٘خ٣ش ؿُٞش ٓظؼظ – ٚهٌف ر٠
ك ٠حٍطؼخٗش ٌٌُ٣س حُ ٠ه ْ٠حُل٤خس ،ػْ ٗٔ ٠٘٤طٔخٓخ.
-3-
ُوي ًظذ ػِ ٠حُزلغ ٝحُظـٞحٍ ك ٠ػخُٔ ٠حُيحهِ ٢ك ٠حُِلظش حُظ ٠طٌِ٘ض كٜ٤خ ٗطلظ ٠ػِٝ ٠ؿٚ
حُظلي٣ي ..ظ٘٘ض إٔ حٗظوخُ ٠حُ ٍٞ١ ٠آهَ ٓ٤ؼل ٖٓ ٠٘٤حٌُٔظٞد ،أٔ٣ ٝظزيٍ رٌٓ ٚظٞرخ آهَ أًؼَ
َٔ٣ح ػِ ٠حُ٘لْ ٝحُؼوَ ٝحَُٝف ٌُٖ ،طز ٠ُ ٖ٤حٗ ٚهيٍ أُُ ٠أري٣ ٟلظ ٟٞأٞ١حٍ ٟحُظخُ٤ش ؿٔ٤ؼخ ،
كؤرلغ ٝأٗخ ػِوش ٝ ،أؿٝ ٍٞأٗخ ٓ٠ـش ٝ ،أٓظلَٔ ٝأىٍّ ٝحٗخ ػظخّ ٝ ،أؿ ٙٞك ٠ه٤ؼخٕ حُلٌَ
ٝأٗخ ُلْ ،كظ ٠أؿَم كُ ٠ـش حُٞؿٞى ٝأٗخ ٓوِٞم آىٓ ٠رطٍٝٝ ٚ٘٤ك.ٚ
حُؼٞحُْ حٔٗ٫خٗ٤ش حُظً ٠ظذ ػِ ٠إٔ حؿ ٍٞكٜ٤خ طلظَٔ ٓٔٔ٤خص ػي٣يس ،ك ٠ٜىحهِ٤ش ٓ ٠ٛٝلِ٤ش
ٝهِل٤ش ٓٝخٍٝحث٤ش ٝ ،ر٘لْ حُويٍ ك٘ٓ ٠ٜطِوش ٖٓ ح ٍٝ٧ك٤غ حُٞحهغ ٝحُوخٍؽ ٝحُيحهَ ٝحُؼِٟٞ
ٝحٓ٧خٓٝ ٠حٍُٞحثٝ ٠حُلٞهٝ ٠حُظلظ٘ٛ ٖٓ ..٠خ ُْ طٌٖ ٘ٛخى ٍَٟٝس ُظَِٔٔ حُظـٞحٍ ٖٓ ٍٞ١حُ٠
، ٍٞ١حً حٓظِؿض ؿ٫ٞط ٠رخٓظِحؽ أٞ١حٍ هِو ٠حُٔزؼش ،كخٗ٘طَ ػ٘ َٜحُِٖٓ حًٍُ ٠حص ٓ٘ظظش
طٔخكَ ك ٖ٤ط٘خء حُ ٠أ ٖ٣ط٘خء...
ٍٝؿْ ٟآُظ ٠حُٜٗ٬خث٤ش ،ح ٫إٔ ٓيىح ٍ٤ٛزخ ٖٓ حُٔؼَكش ًخٕ ٣ؤطٜٓ ٖٓ ٠٘٤يٍ ٗي٣ي حُـُْٔ ٝٞ
أؿَإ ُلظش ػِ ٠حُظلٌ َ٤كً ٠حط٤ظ ، ٚكوي ػِٔض ٓ٘ٓ ٚؼ ٬إٔ هخٍؽ كيٝى ؿٔي أٓ٘ٛ ٠خى ػخُْ ٝك٤خس
ٝىٗ٤خ ٝأٍٔٓٝ ٝخء ًٞٝحًذ ٝر٬ى ًؼَ٤س طل َٜرٜ٘٤خ ٓل٤طخص ٝأٜٗخٍ ٣ٝ ،ظليع أٗخٜٓخ رِـخص
ػي٣يس ٣ٝي ٕٞ٘٣ري٣خٗخص ٓوظِلشًٔ..خ ػِٔض إٔ حٔٗ٫خٕ ٣لذ ُٞ٣ٝ ، ٌَٙ٣ٝي ٞٔ٣ٝص ٣ٝ ،ظ٘زغ
رخ٣ٝ ٍٝ٧ظؼِن رخُٔٔخء ٝ ،إٔ هٞط ٚحُلو٤و٤ش كٍٝ ٠ك ٫ ٚك ٠ؿٔي.ٙ
ٍؿْ ٓؼَكظ ٠حُٔزٌَس ر ٌٜٙح٤ٗ٧خء ،كوي ًخٕ ٠ٔٛح ٍٝ٧إٔ أًَٔ كخؿِ حُـٔي ٝأٗطِن ٓٔظو٬
حُ ٠ك٠خء حُل٤خسٝ .ػ٘يٓخ طلون ًُُ ٠ي كٞؿجض رؤًٗ٘ ٠خثٖ ٛـ َ٤حُـْٔ ٣٫ظـخ ُٚٗٝ ُٝأٍرؼش
ًِٞ٤ؿَحٓخص ٝ ،رؤٕ ػيى حُٔ٘ٞحص حُظٓ ٠ؤرو ٠كٜ٤خ ػِ ٠ح ٍٝ٧أَٓ ٓـ٣ ُٖ ٍٜٞظٔ٘ٓ ٠ُ ٠ؼَكظٚ
ٜٓٔخ ًخٗض كٜخكظٜٔٓٝ ٠خ رِـض هيٍط ٠ػِ ٠حُظ٘زئ.
-4-
ٓخ إٔ حٓظٛ ٨يٍ ٟحُٜـ َ٤رؤٜٗ ٍٝوش ك٤خس أ٤ًٔٝـ٤٘٤ش كظ ٠ط٘خػَص أٓخٓ ٠ػَ٘حص حٓ٧جِشٖٓ :
أٗخ ٓٝخًح أٍ٣ي٤ًٝ ،ق ُٔٝخًح ؿجض َٛٝ ،رٍ ٠ؿزش أِ٤ٛش كٌٛ ٠ح حُٔـ٠ء حٌُٛ ٠ح حُؼخُْ٤ًٝ ،ق
ٓؤػخَٗ ك ٚ٤حٝ ْٗ٩حُـٖٓٝ ،خ حُلٌٔش كٔ٤خ ًظذ ػِ ٖٓ ٠رلغ ٝطـٞحٍ؟؟؟...حػظَٜط٘ ٠حُلَ٤س
14
٠إٔ حُل٤خس ػٌحد ُٖ ٘٣ظٝ ،٠ٜإٔ حُؼٞىس حُ٠ ٗٝؼَص رؤُْ ٗي٣ي ٣ـظخف ً٤خٗ ٠رؤًِٔ ،ٚكظ ٠ه َ٤حُ ّ
حُؼيّ أك َ٠رٌؼٓ ٖٓ َ٤ؼخٗخس ٫ؿيٜ٘ٓ ٟٝخ ٌُٖ.حُلَؽ ؿخء َٓٔػخ ،كبًح رٜيٍَ٘٘٣ ٟف كـؤسٝ ،اًح
رخُطٔخٗ٘٤ش طـَٔ هِزٝ ،٠اًح رٜخطق ٣ئًي ُ ٠ر٘زَحص ٛخىثش ٝحػوش ٓطٔج٘ش إٔ ح ًِٚ َٓ٧هخٍؽ ػٖ
اٍحىطٝ ،٠أٜٗ٘ٔٓ ٠خ كؼِض كِٖ أؿ ٖٓ َ٤ح٤ٗ َٓ٧جخ ٍؿْ أٗ٘ٓ ٠طخُذ رخ٫ؿظٜخى ٝحُلؼَ ٌٓ٘ ُلظش
ُٓٞيٝ ٟكظُ ٠لظش ٓٔخط.٠
ٌٌٛح طٌٔ٘ض كُ ٠لظخص هخ١لش ؿخٓ٠ش ٖٓ حُظوِ ٖٓ ٚكَٔ ػوٓ٫ َ٤ؼ٘ ٕ٧ ٠أػوَ رً ٚخ٠ِٛ
ٓظطٞػخ ى ٕٝحٕ ٣طِذ ًُٓ٘ ٠يُٝ...وي حٓظٞػزض حُٔٞهق ػِ ٠هيٍ ك ٠ٜٔحُٔليٝى ٝ ،طًَض ٗلٔ٠
ٓخثلخ كِٓ ٠ي هللا حُٞحٓغًٝ ،خٕ ٓؼ ٠هِْ ٝر٠ؼش أٍٝحم طلٔزخ ُظٔـٓ َ٤خهي ٘٣ظلغ ر ٚؿٖٓ َٟ٤
ٓ٘خٛيحص ٧كٞحٍ ٝأكؼخٍ ٝأهٞحٍ.
ٓخ إٔ أٛزلض ًخث٘خ ٣يد ػِ ٠ح ٍٝ٧رويٓ ٖ٤كظ ٠حٗوزٛ ٞيٍٝ ٟكَص حُطٔؤٗ٘٤ش ٖٓ هِزَٓ ٠س
ػخٗ٤ش ُْٝ ،أؿي ًٓ٬ح ُ ٠ؿ َ٤كِْ حُؼٞىس حُ ٠ظِٔش حَُكْ ٖٓ ؿي٣ي ً ٠حٓظلَٔ ػٖ أَٓحٍ حُٔظخٛش
حُظٝ ٠ؿيص ٗلٔ ٠كخثَح ك ٠أٍؿخثٜخ حُٜٗ٬خث٤ش ح٧رؼخىُٔٝ..خ ًخٕ حٓ َٓ٧ـَى كِْ كوي طؼٌٍص ػِ٠
حُؼٞىس حُ ٠حُيحهَ ،اً َ١ىص روٞس ٟخؿطش ٛخثِش حُ ٠حَٓ ٍٝ٧س أهَٔٓٝ ٟؼض ٞٛطخ ٛخٓٔخ
٣و:٠ُ ٍٞ
-حٍُِٗ.وي ٝؿيص ،كٓ ٬ؼ٘ ٕ٧ ٠طـ٤ذ
ٝؿِٔض ٓغ ٛي٣و ٠حُٔوَد ٗؤًَ َ٘ٗٝد ٗٝظٔظغ ٘٤ِٜ٣ٝخ حً.َٓ٧خٕ رٜلزش ًَ ٓ٘خ ٍك٤وظٗ .ٚوٝٞ
ك ٠حٌُِٔخص رخٛظٔخّ ًٝؤٗ٘خ ٗلخ ٍٝحُظؤًي ٖٓ ٝؿٞىٗخ ٝاػزخص أٗ ٚكو٤وشٔٓ .ؼ٘خ ِ١وخص ٍٛخ ٙهخٍؽ
حُِٔ ٠ٜحُِ.٠ِ٤هَؿض ٝكي ٟأٓظطِغ ح .َٓ٧حُٔز٘ٗ ٠خٛن ٝػِ ٚ٤ػَ٘حص حُ٬كظخص طؼِٖ ػٖ ػ٤خىحص
أ١زخء ٌٓٝخطذ ٓلخٓٓٝ ٖ٤لخٓزًَٗٝ ٖ٤خص َٓٔٔس َٛٝحكش ٓٝوخ٫ٝص ٓٝؼخٍُِ ٝلخٓزخص ح٤ُ٥ش
ٝأٓخطٌس ػِْ حُ٘لْ ٝطـخٍ ح٧ىٝحص حُٜل٤ش .طيحهَ حُ٬كظخص أٛخر٘ ٠رخٌُػَٓ..خ ًَ ٛئ٫ء حُ٘خّ
حُٔظيحكؼ٪ُ ٖ٤ػ ٕ٬ػٖ ٝؿٞىٝ ْٛطٞحؿي ْٛرظِي حٌُؼخكش حُِٔػـش ٝحُظِحكْ حُوخٗن؟ُٔٝ..خ طز٠ُ ٖ٤
إٔ أَٓ حُطِوخص َٛ ، ٠ٜ٘ٔ٣٫رض ٖٓ ٍكخهٝ ٠ك٤يح حُ ٠حُو٬ء حُزؼ٤يٝ ..طلض ظَ ٗـَس ػِٔض إٔ
ٓـ٤ج ٠حُ ٠حُل٤خس ٫ري إٔ َٓ ٌٕٞ٣طزطخ رخُو٤خّ رؼَٔ ٓئػَ ْٜ٣حُ٘خّ ٣ٝل٤ي ،ْٛك٤غ ٓ٫ؼ٘ ٕ٧ ٠أُٝي
ٝ ًَ٥أَٗد ٝأط٘خَٓ ٝأٗخّ ُلظَس ٖٓ حُِٖٓ ١خُض أّ هَٜص ػْ أٓٞص ١ز٤ؼ٤خ أ ٝػِ ٠أػَ كخىع.
ٗظَص كٗ ٠لٔ ٠كَأ٣ظ٘١ ٠لَٓ ٬س ٗٝخرخ َٓس ٤ٗٝوخ َٓس.ػخٝىص حُ٘ظَ كَأ٣ض حُؼ٬ػش ٝهي
طـٔيٝح كٗ ٠وٝ ٚحكي ٌُ٘ ٌٖ٣ ُْ ٚأٗخ ..هخٍ ٌُٛ ٠ح حُ٘و ٚر٘زَس حُ٘خٛق:
-حٗظز..ٚك٤خطي ٗؼٔش ٓ٫ ٌُٖٝلَ ٖٓ حُزلغ ػٖ ٓؼ٘خٛخ!!
-5-
ٔ٣ظِي ٞٛػَٝس ٛخثِشٝ ،طٔظِي ٓ ٠ٛئهَس ًحص حٓظيحٍس ٓظِٔ٤س .ؿِْ ػِ ٠ًَٓ ٠حُؼَٕ كخٗظلن
ٝحػٞؽ ُٔخٗ ٠ٔٗٝ ٚأرخ ٙحٌُخىف ٝأٓ ٚحُـِزخٗش .كٝ ُٖٓ ٠ؿ ِ٤حرظِؼض رـ٘ـٜخ ػَٝط ٚرؤًِٜٔخ ٝؿِٔض
طيُي هيٓ٘ٓ ٞٛٝ ٚ٤ظلن ػِ ٚ٤ًَٓ ٠كٔخف ٗٝخف ٝهخٍ حٕ حُل٤خس رٓ ٬ظؼش ٫هٔ٤ش ُٜخ٣ ُْ ٌُٚ٘ٝ ،لٌَ ك٠
ٜٗخ٣ظٜخ.
ؿطٔض ك ٠حُٔخء ً ٠أططٍ .َٜأ٣ض ػؼِزخ ٛـَ٤ح ٓٔظـَهخ ك ٠حُ٠لي.أٌٓٔض رخٍُٞىس ًحص
حُِ ٖ٤ٗٞح٧كَٔ ٝحُز٘لٔـٝ ٠هي ًحرخ ك ٠رؼٜٔ٠خ رَٔ ٍٝحُُِٖٓٝ .ؿٜخ ٣لزٜخ ٣ٝلظَٜٓخ ٣ٝويٍٛخ
ٌُٖٝحُٔٔؤُش أٗ٣٫ ٚلذ حُٔٔخٍٓش حُؼِٔ٤ش ٌُٜح حُلذَ٣٫ٝ ،ؿذ كٜ٤خ هيٍ ٍؿزظ ٚك ٠ػِٔ ٚحٌُٟ
٣ؼ٘و٣ٝ ٚظلخٗ ٠كٔٓ ٚ٤ظـَهخ رٝ ًَ ٚهظٝ ًَٚٓ .ٚػطلٝ ٚاٗٔخٗ٤ظ ٚكِ٘ٞح ؿٔ٤ؼخ ك ٠حُو٠خء ػِ ٠هِوٜخ
حُيحثْ ٝطٞطَٛخ حُؼٜزٍٝ ٠ؿزظٜخ كًُ ٠ي حُ٘٠ء حُـَ ِٟ٣حُٔٔظغ..حَُؿَ ًخٕ ٓخٗ٤خ حٓخًٓ ٠خُؼٍٞ
ٌٓ٘ ٓخػخص هِِ٤ش ٝاً رٞٔ٣ ٚص كـؤس ًٝؤٗٛ ٞٛ ٚخكذ حُوَحٍ..أٓٔي حُ٠خر ٞ٣َٓ ٢حُ٘لْ رؤىٝحص
حُظؼٌ٣ذ ٍٝحف ٣ظِٔ ٠كٓ ٠خىّ٣ش ٓوُِس رؤؿٔخى حُٔؼظوِ.ٖ٤حٗظ ٖٓ ٠ٜرً ْٜ٘٤خطزش َٗ٤ٜس طـخُٝص
حٍ٧رؼ .ٖ٤ؿٔخُٜخ أٝ َ٤ٛهِٜٔخ ِٓ . ٢٤طلَٕ رٜخ كزٜوض كٝ ٠ؿ ٜٚكٜلؼٜخ ر٘يس ػِ٠
ٍهزظٜخ..هخُض ُ ٚرؼوش:
ٓ -خ أٗض ا ٫ػزي ٓ ٌُٖٝ ،خِ٣ػـ٘ ٠كوخ ٞٛأٗي ٓؼ٤ي رٌُي
15
ُٝي ٛخكز٘خ ك ٖ١ٝ ٠رخثْ ٣لٗ ٟٞؼزخ رخثٔخ ٣ؼ ٖ٤ك٤خس رخثٔش .حُـٔخٍ ٝحُلٖ ٝحُيٞٔ٣هَح٤١ش
ٝحُلذ ٝحُٔ٤ٓٞوخ ٝحُ٘ؼَ ٝحُلن ٝحَُهخء ٝحُٞكَس ٝحُؼوخكش ٝحُؼيٍ ٝحُٔؼَكش ٝحُلَ٣شًِٜ ،خ ًِٔخص
ٓ٘وَٟش ُْ.طؼي ٓيٗٝش ك ٠هخًِٓٔ ّٞخص ٌٛح حُ ٖ١ٞأ٘ٓ ٝطٞهش كُ ٠ـظ .ٚأٝؿيٗ ٠كٞؿيص ٘ٛخ ًٔخ
هيٍ ُٞٓ ٌٖٓ .٠ؽ حُزلَ طٔخٓخ ٝطلٓ ٍٞطل ٚحُٜٗ٬خث ٠حُ ٠رٔخ ١أٍُم َ٤ٔ٣حُ ٠ح٫هَ٠حٍ،
ٝأؿَٝح ُٜخ ػِٔ٤ش طَه٤غ ك ٠حَُٔ كظ ٠طؼٞى ػٌٍحء ٖٓ ؿي٣ي ،كٜخكز٘خ ًخٕ ٖٓ ًُي حُ٘ٞع ٖٓ
حَُؿخٍ حٌُٜ٣ ٖ٣ظٔ ٕٞحٛظٔخٓخ ٗي٣يح رٌُي حُـ٘خء ٝ ،حُلن أٗ ٠أإ٣يٝ ، ٙا ٫أٛزلض حُلٌخ٣ش ٓيحف
ٓيحف ٌٛٝح كَحّ ك ٬٠ػٖ أٗ ٚػ٤ذ..ػِٔض إٔ ٓخٓش حُـَد ٣لظوَ ٕٝحُ٘ؼٞد حُؼَر٤ش ٔ٣ٝوَٕٝ
ٖٓ كٌخًٍٓ .ْٜزض حُـَٔ ٝه٠ض ر ٚحُٜلَحء ،كظ ٠حٗظ ٠ٜر ٠حُ ٠ػ٤خىس ١ز٤ذ ٗ َ٤ٜهخٍ حٕ
٘ٛخى ػوزخ ك ٠هِزٝ ،٠حٗ٫ ٚري ٖٓ َٗ٘ أِٟؼٝ ٠طِٔ٣وٜخ كظ ٠طظْ ػِٔ٤ش حُوِذ حُٔلظٞفً٘ٝ ،ض ك٠
ؿ٤زٞرش ىحهَ ؿ٤زٞرظ ٠ح٤ِٛ٧ش كٍ ٖ٤أ٣ض أٗ٤خء ًؼَ٤س طظٔخه ٖٓ ٢هِز٠ٗ ًَ ،٠ء كٜ٤خ ٘٣خهٞ
حُ٘٠ء ح٥هَ٘ٛ ٌٕٞ٣ ُٖٝ..خى اهَحؽ ك ٠حُـ٘ش ًٔخ ٣و ٍٞحُ٘٤ن حُؼٓ٬ش ٕ٧هِوظ٘خ ٓظٌ ٕٞك٠
ٍٞٛس ٌِٓٞط٤ش ٓوظِلش ػٖ ٍٞٛط٘خ ح٥ىٓ٤ش ح٘ٛ ٌٕٞ٣ ُٖٝ..ٕ٥خى ٗ ْٜأ ٝؿ٘غ أٜٞٗ ٝس ؿخٓلش
ٍؿْ ٝكَس حُل ٍٞحُؼٝ ٖ٤حٌُٞحػذ ح٧طَحد..حُٔؼ َ٤ك ٠ح َٓ٧إٔ ط ٍ٬حٌُظذ ٝىٝحثَ حُٔؼخٍف
حُٔوظِٗش ك ٠ط٬ك٤ق حُٔن ٓظئ ٍٝك ٠حُٜ٘خ٣ش حُ ٠طَحد ،أٓخ حَُٝف كظٔخكَ رؼ٤يح حُ ٠أؿَ ٓٔٔ،٠
ٝػ٘يٓخ طِظو ٠رـٔيٛخ ٖٓ ؿي٣ي ٓ ٌٕٞ٤حُِٓخٕ ٝحٌُٔخٕ ٝح٧كٞحٍ كٍٞٛ ٠س ٓوظِلش طٔخٓخٔٔ٣ ُٖ .غ
أكي ًِٔش أٌَٓ٣خ أٓ ٝـِْ ح ٖٓ٧أ ٝآرخٍ حُزظَ ٍٝأ ٝرٍٛٞش حٍٝ٧حم حُٔخُ٤ش أ ٝكَد حُوِ٤ؾ أٝ
حٌَُٔٞٓٝ٤كض أ ٝحُو٘ٞحص حُل٠خث٤ش أ ٝكٌخّ حُؼخُْ حُؼخُغ ٬ًٝر ْٜحُيحثٔش حُِٜخع ٝحُ٘زخفٞٓ .ف
طوظِق حُٔلَىحص طٔخٓخٓ .ظ٘ؼوي ٓلٌٔش ػخىُش ٣ظْ ط٘ل ٌ٤أكٌخٜٓخ ك ٠حُظٝ ٞحُِلظش ُ٘٤خٍ ًَ حٗٔخٕ ٓخ
ٔ٣ظلوٗ ٖٓ ٚؼ ٢ٓٝ ْ٤حُلٝ ٍٞحُلٞحًٝ ٚحُؤَ ٝحُـ٘خٕ ٝحٜٗ٧خٍ ،أ ٖٓ ٝؿلٝ ْ٤هٞى ٙحُ٘خّ
ٝحُلـخٍس ٜٔٓ .خ ًخٗض ٓيس حُزوخء ػِ ٠ح ٍٝ٧كخُٜ٘خ٣ش ٝحكيس ٌٛٝح أَٓ ري٣ ٠ٜ٣ؼَك ٚحُـٔ٤غ .
طَى٣يٌُٜ ٟح ح َٓ٧حُزي٣٫ ٠ٜ٣ؼ٘ ٠أٗ ٠أهيّ ٗ٤جخ ؿي٣يحٝ ،اٗٔخ أٗخ أكخٗ ٍٝلٔٔٓ ٠ؼ٘خ حُظلٌ َ٤ك٠
ٓـِ ٟأ٣ ٫ؼَف ٓوِٞم ٝحكي ػِ ٠حٓ ٍٝ٧ظ ٠طو ّٞه٤خٓظ ٚكظَٜ٣ ٠ف أٓ ٍٙٞحُيٗ٣ٞ٤ش ػٌِٛ ٠ح
حٓ٧خًّ٘ٝ..ض أكِْ ر٘ظَس ػطق ٜٓ٘خ كبًح رٜخ طظٌَُ ٝأٗخ أٗلَ ٝحطؼخُ٫ٝ ، ٠ػـذ كبٜٗخ ىٗ٤خ ح٧ؿ٤خٍ
حُٔلظ٘يس رخ٧ػخؿ٤ذ ٝحَٓ٧حٍٜ٘ٓٝ ،خ إٔ حُٜ٘ٞس ُٜٓ٘خ ؿخ٣ش ك ٠حُؤًِٝ َٜخ حُىحىص كيطٜخ
حٗطلؤص ؿٌٝطٜخ كُٔ ٠ق حُز َٜػْ أػوزٜخ حُ٘ٔ٤خٕ ،أٓخ حَُٔٔحص كً ٠ٜخ٧كِحٕ طٔخٓخ ٝ ،ه٤زش حَٓ٧
ؿخُزخ ٓخطٌ ٕٞحُلِ٤ٜش ح٧هَ٤س ٍٝؿْ ًُي كخُوظَ ٣٫ظٞهق أريح رخَُٛخٝ ٙحُٔيحكغ ٝحُـخُحص
حُٔخٓش ٝحَُٜحٝحص حُـِ٤ظش ٝح٧هٝ ّ٬حُو٘خرَ ٝأٓ٬ى حٌَُٜرخء حُٜخػوش ٝرخؿظٜخد حُ٘ٔخء ٝهَم
حَُؿخٍ ٝ ،رخٌُٔخًٝ ٖ٤حُٔ٘خٗن ٝرخ٧كٌخّ حُٔو٘٘ش ،ك ٠ٜحُ ّٞ٤حٗظَحً٤ش ٝؿيح ٍأٓٔخُ٤ش ٝرؼي ؿي
ك٣ٟٞٞش ٝحُ٘خّ طٔ َ٤ك ٠حُ٘ٞحٍع طلَٔ حُطؼخّ ٫ٝ٧ىٛخ أ ٝطٔؼ٧ ٠ؿَح ٝأهَٝ ٟحَُحًزٕٞ
ٓ٘ٝ ْٜحُٔظَؿِ٣ ٕٞظٞهل ٕٞىحثٔخ ُِلَؿش ٣ ْٛٝؼظوي ٕٝإٔ ٌَُ ٗ٠ء ٜٗخ٣ش ٌُٖٝحُزؼ ْٜ٘ٓ ٞؿَ٤
ٝحػن ٖٓ ًُي.
ػِٝ ٠ؿ ٚحُؼٔ ّٞكبٕ حُـخُز٤ش حُؼظٔ ٖٔٓ ٠ػَكض ٖٓ ٛئ٫ء حُ٘خّ ُْ ٖٔٓٝأػَف ًٌحر،ٕٞ
هخٛش حُٝجي حُٜٔظٔ ٕٞرخ٫هظَحد ٖٓ حُِٔطخٍٕ ،ؿْ إٔ ىٓٛ ٬ـَ٤ح ك ٠حُٔئهَس أ ٝحكظزخٓخ ٓلخؿجخ
ك ٠حُز ٍٞأ ٝحٍطلخػخ ١خٍثخ كٟ ٠ـ ٢حُيّ هي ٔ٣لَ ػٖ ٓٞص ٓلخؿ٠ء..ك٘٤جٌ ُٖ طٌ٘ٛ ٕٞخى أ٤ٔٛش
ُز٘خء ٓٔـي أٔ٤ً٘ ٝش أ٫ ٝػظيحء ِْٓٔ ػِ٤ٔٓ ٠ل ٠أ٤ٔٓ ٝل ٠ػِ ، ِْٔٓ ٠ح ٝىه ًًَ ٍٞك ٠كَؽ
أ ٝهَٝؿ. ٚ٘ٓ ٚ
-6-
حُؼَرش ِ٣ٞ١ش ؿيح ٓخٗخء هللا ٌُٖٝريحهِٜخ َِٗ ٍرخػُٝ ٠ؿخؿش ٛٝ ،٠ٌٔ٣ٝخكز٘خ أٛخر ٚحُلٌَ
ٝحُظيرَ رخُؼـِ ٔ٣ ُْٝظطغ إٔ ٣لؼَ ُ٘لٔ٤ٗ ٚجخ ،كٔ٤خ ًخٗض ًًَ٣خص حُل٤خس ٟخؿطش ػِ ٠أٗلخٓٚ
ٗٝز٠خط . ٚحُٔخ ٌٖٔ٣٫ ٠ٟإٔ ٣ؼٞى .كظ ُٞ ٠كخ ٍٝحؿزخٍ ٙػِ ٠حُؼٞىس كٔ١ ٌٕٞ٤ؼٔٓ ٚخٓوخ ٌِٚٗٝ
ٗخثٜخٝ ،ك ٠أؿِذ ح٧كٞحٍ ٓٓ ٌٕٞ٤يػخس ُِلِٕ ٝحَُػخء ٍٝرٔخ ُٔوَ٣ش ح٥هَٝ ، ٖ٣إ ٖٓ ػزخىٟ
ٖٓ ِٜ٣٫ق حٔ٣خٗ ٚا ٫حُٔوْ ُٞٝأٛللظ٧ ٚكٔيًُ ٙي٤ًٝ ،ق ٓ ٟ٧ ٌٖٔ٣وِٞم إٔ ٣يح ّٝك ٠ك٤خطٚ
ػِ ٠حُ٘ؼ ٍٞرخُلَف ٝحُزٜـش هيٍ حٓظطخػظُ ُٞٝ ٚؼيس ٓخػخص ًَ ٖٓ ّٞ٣ػَٔٙ؟..حُظوِٚ
16
ٝحٌٔٗ٫خٕ ٝحُظوٜوَ ٓ٘ش ًَ ٗ٠ء ػْ حُِٝحٍ ك ٠حُوخطٔشٝ ،هخُض ُ ٠حُٔ٤يس ا٣خٛخ حٕ ُٝؿٜخ ًخٕ
ػ٘٘٤خ ٍٝؿْ ًُي كوي حٗـزض ٓ٘١ ٚل١ٝ ٬لِش ٌُٜ٘ ،خ ِ١زض حُط٬م ٝظِض ٓ٘ ٖ٤ػي٣يس ط٘ظظَ حُلخٍّ
حُٔـٞحٍ حُوخىٍ ػِ ٠اٗزخػٜخ كظ ٠طـخُٝص حُؤٔ ٖ٤ى ٕٝإٔ .َٜ٣حٗ ٠أٍػُ ٠لخُٜخ ك ُْ ٠ٜطظٌٝم
ٌُس حٓظِحؽ ٓخثٜخ رٔخء ٍؿَ كُ ٠لظش ٓويٓش َٓ ٠ٛحُل٤خس..طِي حُِلظش حُظ٘٣ ٠لن حُوِن ػِٜ٤خ
حُٔ٧ٝ ، ٖ٤٣٬ؿِٜخ طٔ َ٤حُيٓخء ٝطٜظِ حُؼَٝ ٕٝحُٔٔخُي٤ًٝ..ق ٜ٘٣لٌ٘ٛ ٠ح حُٔؼظ ٙٞرؤ ٫أًزَ
رٔ٘٤خ طويّ حُؼَٔ أَٓ ٗ٫خهش ُ ٠ك ٫ٝ ٚ٤ؿَٔ ،ك٤غ ٓ٫لَ ٖٓ ػٌحرخص حُ٘٤وٞهش ٝآٜٓ٫خٝ ..رؼٞ
حٌُٜٔ٣٫ ٖ٣ي٘٣ ٕٝظلَ ٕٝك ٬كَم ٘ٛخ ر ٖ٤ػخُْ أٝ ٍٝػخُْ ػخُغ ٫ٝر ٖ٤كَف أ ٝحُْ ٫ٝر٣ ٖ٤ؤّ
أ ٝحَٓ.
ًخٕ ٓخًؿخ اً ٝحؿ ٚحَُٔأس رخُلو٤وش ٣ ُْٝؼَف ً٤ق ٣طَٓ ٟلخٜٓ٘خ حُ٤ٔٛٞش ٝهيٍحطٜخ حُوخٍهش
حُِحثلش ٝؿٔخُٜخ حُٔويّ ُٜخ ًؼٜيس ٓئهظش ٖٓ هخُوٜخ ،رٔ٘٤خ ٣وظ َٜؿ َٙ٤حُطَ٣ن ك٠٤غ ُٜخ ك٠
َٓٝحُٜخ ٛي٣ش ػٔ٘٤ش ط٤ٜئٛخ ُوِؼ ٚك ٠أه َٜكظَس ُٓ٘٤ش ٝ ،هي هخٍ ىٓظ٣ٞلٌٔ ٠حٗ٠ٗ٫ ٚء ك ٠حُل٤خس
أٛؼذ ٖٓ حُظؼخَٓ ٓغ حَُٔأس رَٜحكش ٠ٗ٫ٝء أٓ ٖٓ َٜحُظؼخَٓ ٓؼٜخ رخُٔي٣ق ٝحَ١٩حء.
أٍٝع ٓخ ك ٠حُل٤خس حٗ٘خ ٗ٘ٔ ٠أٜٗخ ٓـَى كِْ ٗ٫ل٤ن ٓ٘ ٚح ٫ػ٘ي حُٔٞص ٝ ،هخٍ ٛي٣ن حٕ ح٣٧خّ
حُوَحء كخثيطٜخ حٌُُُ٘ٝ ، ّٞي ٫أؿيٗ ٠أك٤ن أريح ٖٓ كِْ حُل٤خسٓٝ ،خ حٗظلخػ ٠رل٤خس أ٫ٝىٝ ٟأكلخىٟ
ٖٓ رؼي ٓٞط ٠ك٤غ ُٖ أٗؼَ ُٖٝأكْ ُٖٝأك ُٖٝ ْٜأطٌِْ ُٖٝأػَٔ؟!!! ُٞٝ...أٝؿِص ُ ٠حُوٜش
رؤًِٜٔخ ك ٠ؿِٔش ٝحكيس :٠ٛ
ٓ ٞٛ -خص ٠ٛٝطِٝؿض ٝحُُٞي حٗظلَ ٝحُز٘ض ٛخؿَص ٝحُزِي ٍح٣لش كٓ ٠ظ ٖ٤ىح٤ٛش!!
- 7-
هخُض ُ ٠آٓخٍ – ٝحُظ٫ ٠ري إٔ طٌ ٕٞهي ٓخطض ٌٓ٘ ُٖٓ رؼ٤ي -حٕ حَُؿخٍ حٌُٔؽ ٣ؼظوي ٕٝإٔ حَُٔأس
أًؼَ ٍٓٝخٗٔ٤ش ٖٓ حَُؿَ ُـ ِْٜٜرؤٜٗخ أًؼَ ٝحهؼ٤ش ٌُٜٓ٘٘ٝ ،ٚخ حػظَكض ك ٠حُٞهض ًحط ٚرؤٗٓ ٚخ ٖٓ
ٓ٤ٜزش طلَ رَؿَ اٍٝ ٌٕٞ٣ٝ ٫حءٛخ حَٓأسٝ..هخٍ ؿَ ؿ": ُٚ٬حٗ ٠حى َ٣ػزخى ٟرؼِٔ ٠رٔخ ك٠
هِٞر.."ْٜاٗ٘ ٠حػخٗ ًٍٞٛ ٖٓ ٠ؿز ٠ك ٖ٤أٍٍ ٟؿ٣ ٬ظزَأ ٖٓ حُؼيٍ ك٤ظآَٓ ٣ٝـظٜذ حُلوٞم
ٓظوِ٤خ ػٖ ًَحٓظٝ ٚحٗٔخٗ٤ظُٔ ٚـَى إٔ ٣ـِْ ػِٓ ٠وؼي ٓؼ ٖ٤ك ٠كـَس ٓؼ٘٤ش رٔز٘ٓ ٠ؼ٧ ٖ٤ؿَ
ٍٓٔٔ ٠ؿْ أٗ٣٫ ٚؼَف طٞه٤ظ٣ ٞٛ..ٚظ ٍٜٞكو ٢أٗ٤ٓ ٚي ًٝزٓٝ َ٤ظٔٝ ِ٤ػخٍ ك ٠ح .ٍٝ٧حُؼزي
حُلو٤و ٠حُطخثغ ُٔ٤ي ٌ٣لَ ُ ٚهٞص ٣ ٚٓٞ٣زي ٝكٍ ٠أ ٠٣أًؼَ طؼوٝ ٬حكظَحٓخ ٍٓ٘ٝ ، ٚرٔخ ًخٕ أًؼَ
ٓؼخىس .كظ ٠ح ٕ٥أٗخ ٫أػَف ٓخً رؼي إٔ حً ٕٞأؿ٘ ٠حُ٘خّ ٝأٗٝ َْٜٛأػِٔٝ ْٜأػِٓ ْٛ٬طشٓ..خًح
رؼي؟ ..حُ٘خّ حٌُ ٖ٣أكززظٓٝ ْٜخطٞح ًؼ٣ٝ َٕٝ٤لِ كٗ ٠لٔ ٠حٗ٘ ُٖ ٠أٓظط٤غ ٍإ٣ظَٓ ْٜس ػخٗ٤ش هزَ إٔ
أٓٞص ٓؼِٝ ،ْٜهخُض ُ ٠ػلخف ر٘زَحص كخٗ٤ش ٝػٝ ٖ٤٘٤ىٝىط ٖ٤طل٠٤خٕ رخُلٝ ٍٞ٠حُي٘ٛش:
-أٍٗ٣ ٠يى
ِٓٔظٜخ ٘ٔ٣خ ٟكؤٌٓٔض رٜخ ٍٝحكض طظلْٔ رطٜ٘خ رَكن ؿٔ َ٤ػْ هِزظٜخ ٝطلٔٔض ظَٜٛخٝ ،اً رٜخ
ط٠لي ك ٠ك٤خء ٛخىم ٠ٛٝطو:ٍٞ
-أ ٫طِلع إٔ ٣يى أًؼَ ٗؼٓٞش ٖٓ ٣يٟ؟
ٌٙٛ -كو٤وش كؤٗخ ٫أؿَٔ حُٔٞحػٓ ٖ٤ؼِي
ِٔٓ -ض ُ ٠أٛخرؼي حُظ ٠هِوض ُٔخ ٞٛأؿَ ٖٓ ًُي
ٍٝكؼض ٣ي ٟحُ ٠كٜٔخ ٝهزِظٜخ رٌَ ٓخ ك ٠حُيٗ٤خ ٖٓ ٝىحػش ٍٝهش ُْ .ط٘لغ ُلظخص حَُٓٝخْٗ
حُٔظٔخٓ٤ش ُو٤خُ ٠إٔ ٌ٣ق ػٖ طـَ٣يٛخ كٗ ٠لْ حُِلظش ٖٓ ٓ٬رٜٔخ ٝإٔ أٗٓ َٜٜؼٜخ ك ٠أطٕٞ
حُ٘٘ٞس حُلخُٔش طلض ظَ حُ٘ـَس هزَ إٔ ٣ظوِ ٚػ٘خ ظِٜخ.
-8-
ًخٕ ؿَ ٚٔٛإٔ ٔ٣ظيٍؿ٘ ٠رٌَ ٓخ حٝط ٖٓ ٠كِ٤ش ٝكط٘ش ،كظٔ٣ ٠ظ٤٠ل٘ ٠ك ٠ه َٜٙحُؼظْ٤
ر٠خك٤ش ٛلَح٣ٝش ٖٓ ٟٞحك ٠حٌ٘ٓ٫يٍ٣ش ًحص حُٜٞحء حُـخف حُٔ٘ؼٖ ٝحُٜيٝء حُلخثن ٝحٌُٔ٘٤ش
حُظ ٠طـِذ ُِ٘لْ حُطٔؤٗ٘٤ش ٝحُٜلخءً .خٕ حُو َٜكؤ٤خ طل ٢٤ر ٚكي٣وش أٗـخٍٛخ ٗخىٍس ٓـطخس
رؤٍٝحم ٍٝٝٝى أُٞحٜٗخ طؤَٓ حُؼًٝ ،ٖ٤خٕ طـَ٣ي حُط ٍٞ٤ػِ ٠أؿٜخٜٗخ ٘٣ل ٠ػِش حُوِذُٝ..وي ٗـق
كٔٓ ٠ؼخٝ ،ٙأؿِذ ظ٘ ٠حٕ ٗـخك ٚك ٠حُظٌٖٔ ٖٓ اؿَحث ٠روز ٍٞىػٞطٍ ٌٖ٣ ُْ ٚحؿؼخ رخُيٍؿش
17
ح ٠ُٝ٧حُ ٠كٜخكظ ٚرويٍ ٓخ ًخٕ ٍحؿؼخ حُ ٠كذ حٓ٫ظط٬ع حَُٔ ٠ٟحٌُٔ٣ ٟظزي رُ ٌ٘ٓ ٠لظش
ُٓٞئً ٟخ أَٗص ٖٓ هزَ ،ك ٬٠ػٖ ٗ ٠ٜٔحُ٘ي٣ي َُِؿزش ك ٠حُـ ٙٞرؤػٔخم ًَ ٗلْ رَ٘٣ش
حُظو ٠رٜخ ك ٠ك٤خطُ ُٞٝ ٠ؼٞحٕ ػخؿِشًٝ ،ؤٕ هللا ُْ ٣وِو٘ ٠ا ٌُٜٙ ٫حُٜٔٔش كو.٢
ٍحف ٣ويّ ُٓ ٠خ ٌُ ١ٝخد ٖٓ ١ؼخّ َٗٝحد ٓٝويٍحص ُؼِ ٠أٍٝ ٟأٜٗي رؼٓ ٠٘٤خ هخٍ أٗ ٚحٓظطخع
اٗـخُ ٙك ٠ك٤خط ٚرؼي ؿٜي ؿ٤ٜي ٝهزَ حٕ ٣لخٍ حُ ٠حُظوخػي ٌٓ٘ أٗ َٜهِِ٤شٝ ..حُلن أٗ٘ ُْ ٠أًٖ أىٍٟ
،رَ ُٝؼِ٘ٓ ٠خُُض ٫حىٍ ٟكظ ٌٙٛ ٠حُِلظش ٓخ حٌُ٣ ٟل٤ي ٙأ٣ ٝل٤يٍٗ ٖٓ ٠إ٣ش ٌٛح حٗ٩ـخُ ٝحُظلون
ٖٓ كيٝػًُ .ٚي أَٓ ٣٫ؼ٘ ٠٘٤ك٠ٗ ٠ء ،ك ٬٠ػٖ أٗ ٚػي ْ٣حُـي ٟٝطٔخٓخٍ..رٔخ ٌَ٘٣ػ٘ي ٙأ٤ٔٛش
ٝح٤ٛش ُحثِش ُٖ ِ٣زغ إٔ ٌ٣ظ٘ق ػزؼٜخ رؼي ك١ ٖ٤خٍ أّ ه ،َٜهخٛش ُ ٞػِْ أٍٗ٘ ٠ؿْ َٓ ٍٝأًؼَ
ٖٓ ػخٓ ٖ٤ػِ ٌٙٛ ٠حُٞحهؼش ُْ ٣ظٜخىف إٔ ٍ٣ٝظٜخ ٧كيٝ ،رخُظخُ٣ ُْ ٠ؼَف أكي ٖٓ أٛيهخث ٠أٝ
ٓؼخٍك ٠أٗٔ٣ ٚظِي ٌٛح حُو َٜحٌُز َ٤حٌُ ٟأك٘ ٠ك٤خط٣ ٠ً ٚظل َٜػِ.ٚ٤
ً٘ض أٗلن ػِٗ ٖٓ ٚ٤ؼ ٍٙٞحٌُج٤ذ رخُٞكيس رؼي ٝكخس ُٝؿظ ٚحُؼخهَ حُظً ٠خٕ ٌَٜٛ٣خ ر٘يسٜٗ..لظٚ
رخُِٝحؽ كٞؿيص ُي ٚ٣هزٗ ٫ٞي٣يح ُِلٌَس ،كظ ٠أٗ ٚظَ ٣طخٍىٗ ٠رخُٜخطق ُؼيس أٗٔ٣ٝ َٜؤُ٘ ٠ػٖ
أهزخٍ ٖٓ أػَف ٖٓ ٗٔخء هزَ إٔ حهَأ ٗؼ ٚ٤ك ٠حكي ٟحُـَحثي.
رؼي ػيس أٍَٗٓ َٜص ر٘لْ حٌُٔخٕ ُظَف هخ َٛكِْ أؿي حُو َٜحُلو ٫ٝ ْ٤حُلي٣وش حُ٘خىٍس ًٔ ،خ ُْ
أؿي ٗلًٔ..٠خٕ ٘ٛخى حُؼيّ ٠ٗ ٫ٝء ؿ.َٙ٤
-9-
-حٗظظَٗ ٠حٗ ٠هخىٓش حُ٤ي
٫-طظؤهَ ٟحٗ ٠رخٗظظخٍى ىحثٔخ
-كخ..َٟأٗخ ك ٠حُطَ٣ن
ٓ -ظٌَُٝ ٖ٤ِٛػش حُٔلخؿآص حُظ ٠أػيىطٜخ ُي حكظلخء رويٓٝي
ُٝ -ي ػ٘ي ٟأ٠٣خ ٓلخؿآص ٓظَٔ هِزي
حُٔخٝ ٠ٟحُٔٔظوزَ ٣٫ؼ٘٤خٕ ُ٤ٗ ٠جخ ك ٌٙٛ ٠حُِلظخصٓ٫ .زٍَ ُِوٞف ٖٓ حُِٖٓ أ ٝحُويٍ أٝ
حُٔـ ٍٜٞك٣ ٬ي ُ ٠ك ٠حكيٍٝ ،ْٛرٔخ طـ٠ء ُظـيٗ٤ٓ ٠ظخٍٝ ،رٔخ طٔٞص ر٣ ٖ٤ي ٟهزَ إٔ ٗؼٓ ٖ٤ؼخ
ٗؼ ْ٤حٌُٝرخٕ ٞ٘ٗ ٝس حُظ.٠ٗ٬
-10-
ػ٘يٓخ رِـض حُٔخرؼش ٝحُؼ٬ػ ٖ٤هزَ ٓ٬٤ىً ،ٟخٕ ٛخكز٘خ ك ٠حُوخٓٔش ٝحُؼٔخٗ٣ .ٖ٤ليػ٘ ٠ػٖ ُٖٓ
ًخٗض طزخع ك ٚ٤حُز٠٤ش رِٔ -ْ٤أ ٟرٔؼ٘خٍ هَٕ -كؤهزَ ٙأٜٗخ طزخع حُ ّٞ٤رٔزؼٔخثش ٝهٟٔٔ ٖ٤ؼلخ.
٣ليػ٘ ٠ػٖ حُيٓظٝ ٍٞحُلَ٣ش ٝحُيٞٔ٣هَح٤١ش ٝح٧كِحد ٝ ،ػٖ حُ٬كظخص حُظً ٠خٗض طظٜيٍ ٓيحهَ
ػَ٘حص حُزٞ٤ص ك ٠حُ٘خٍع حُٞحكي ٓؼِ٘ش ػٖ ٗون هخُ٤ش ُ٣٪ـخٍ .هِض ُ ٚحٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ كظ ٠طِي
حُِلظش إٔ أىرَ ٓزِـخ ٖٓ حُٔخٍ ٖٓ ٠ٌ٘٘ٔ٣حُل ٍٜٞػِٗ ٠وشٌُٜٝ ،ح ًِٔخ طويٓض ُوطزش كظخس
ٍك ٠٘٠أِٜٛخ.
ى ٕٝإٔ ٗيٍ ٟطط ٍٞحُلٞحٍ ر٘٘٤خ ٝحكظيّ كظ ٠أٛزل٘خ ٗظٌِْ كٝ ٠هض ٝحكي ٗ ٖٓٝ ،يس كَهظ٘خ ُْ
ٌٖ٣أكيٗخ ٔ٣ظٔغ حُ ٠ح٥هَ .ح٧كلخى ٓ٘ـ ُٕٞٞرخٗ٫ظَٗض ٝأؿخٗ ٠حُل٤ي٤ًِ ٞ٣ذ .ح٧ر٘خء طِظْٜٜٔ
أٓٔخى حُوَٕ حُزَ٣ش ك ، ْٜ٘١ٝ ٠ك٤لخ ُٕٞٝحَُٜد ٖٓ حُليٝى حُ ٠أٍٝٝرخٓ ،ؼظوي ٖ٣أٜٗخ ٞ١م
حُ٘ـخس ٝرخد حُِ َٓ٧ل ٍٜٞػِ ٠ػَٔ٣ .ـَهٝ ٕٞطِظ ْٜٜٔأٓٔخى حُوَٕ حُزلَ٣ش .حُل٘خٗخص
حُٔلـزخص طويٖٓ ُٔ٘خٛي ٟحُو٘ٞحص حُل٠خث٤ش ىٍٓٝخ ك ٠حُيٝ ٖ٣حُلِ٤٠شٝ ،حُٔ٤يحص أٜٗخف
حُلَحثَ ٔ٣خٍٖٓ حُ٘خص ػِ ٠حٌُٔزٞ٤طَ ٓغ ٍؿخٍ ٣٫ؼَك ٖٜٗٞرخٓظويحّ حٌُخَٓ٤حص حَُ٘ػ٤ش حُظ٠
ٓـِض ػ٘خهخ كخٍح ر ٖ٤حَُث ٖ٤ٔ٤حُٔٝ َٟٜحَٓ٫حثٓ .٠ِ٤ؤٍ حَُث ْ٤حُٔ َٟٜأكي ٍُٝحث ٚػٖ
حُزِيس حُظُٝ ٠ي رٜخ كؤؿخر ٚحُ َ٣ُٞرخرظٔخٓش ػٌٍحء ٍٝأّ ٌٓ٘ٔش حُ ٠ح ٍٝ٧ك ٠ك٤خء هخثًٔ :٬خ
طلذ ٣خٍ٘ٛٝ ..ْ٣خى هخٗ٣ َٟٜٓ ٕٞليى ٓٞحٛلخص ريُش حَُه ٚحَُ٘ه ٠رل٤غ ٫طٌ٘ق حَُحهٜش
ػٖ ٓلخطٜ٘خ حُٔوزٞءس ًِٜخ كظٔزذ ُِ٘زخد حُٞهٞع ك ٠حُوط٤جش ٞ٤ُِ٘ٝم حُظٜخد حُزَٓٝظخطخٌُٚ٘ٝ ،
٣و ٍٞاٗ ٚكوي حَُؿزش ك ٠حُ٘ٔخء رلٌْ حُظ٘زغ ٝح٫ػظ٤خى ٝحُؼـِ ٝحًَُِٔٔ ،خ إٔ ًَ ح٤ٗ٧خء حُٔظخكش رٔخ
18
كٜ٤خ حُز٘ ٠آىٓ ُْ ٖ٤٤طؼي طـِذ ٍَُٝٓ ٚح أٔ١ ٝؤٗ٘٤ش .طؼـزض ً٤ق ٓ ٌٕٞ٤كخُ ُٞ ٠ػ٘ض كظٌٛ ٠ح
حُؼَٔ ،ك٤ؤط ٠ػِ٫ ّٞ٣ ٠أكٌَ ك٠ٗ ٠ء ؿ َ٤حٗظظخٍ حُٔٞص.
-11-
ػِٗ ٠خ٠١ء ٓخٗظخ ٌٓ٤ٗٞخ حُٔطَ ػِ ٠حُٔل ٢٤حُٜخىٞٓ ٟف أؿِْ ٓٞ٣خ ًَ٥حُٔٔي ،رٔ٘٤خ
طؼخًٔ٘ ٠ح٤ٌ٣َٓ٧ش رخُؼزغ ر ٖ٤حُلٝ ٖ٤ح٥هَ رٌٔخٕ كٔخّ ٖٓ ؿٔي ٟأهـَ ٖٓ ًًَٞٓٝ ،ٙف
ط٘ظؼَ حَُ٘٤حٕ ك ٠حُز٤ض حُٔظٜخُي رخُل ٠حُ٘ؼز ِْٓ ٌُٖ ،٠حُٔطخك٠ء حُلٌ ٠ٓٞحُؼظ٤ن ُٖ ٔ٣ظط٤غ
حُ ٍٞٛٞحُ ٠حُ٘وش حُظ ٠حٗيُغ كٜ٤خ حُلَ٣ن ٌٕٞ٣ ُٖٝ ،أٓخّ ٍؿخٍ حُٔطخك٠ء حُ٘ـؼخٕ ا ٫إٔ
٣وظلٔٞح ٌٙٛحُ٘وش ٖٓ هٗ ٍ٬خكٌس ٗوش أهَٓ ٟوخرِش .أؿخىص ٓ٘خء حُزٛٝ ٠ٔ٤ق حُٞحهؼش رؤِٓٞد
ػزوَ ٟكًًَ ٖ٤ص إٔ ٍؿخٍ ح١٫لخء حًظ٘لٞح إٔ ٘ٛخى ٓ٤يس ك ٠طِي حُ٘وش حُٔوخرِش ٓ٤ظش كٞم
ََٓٛ٣خ ٝطلض ؿطخثٜخ ٌٓ٘ ػيس ٓ٘ٞحص كٔذ ط٣َٜق حُطز٤ذ حَُ٘ػٝ ، ٠إٔ أكيح ٖٓ حِٜٛخ أٝ
أٛيهخثٜخ ُْ ٔ٣ؤٍ ػٜ٘خ أٍِٛ٣ ٝخ ه ٌٙٛ ٍ٬حُٔ٘ٞحصٍٝ ،ؿْ ًُي ًخٕ ٘ٛخى ٍؿَ ٣ليػ٘ ٠رِـش
حػظَح ٝؿز٤ش ػٖ ٛي٣ن ٓ٘ظَى ،هخث ٬حٗ ٚأٛزق حُٔ٣ ّٞ٤ظِي أٓٞح١ ٫خثِش ك ٠حُز٘ٞى
ٝػوخٍحص ٫كُٜ َٜخ كٓ ٠يٕ ٓوظِلش رؼي إٔ ًخٕ ٓظٞحٟغ حُلخًٍ٘ٝ ،ض أٓظٔغ حُ ٚ٤ك ٠ؿ٤ع
ٗي٣يٝ ،ك ٠حُٜ٘خ٣ش ُْ أٓظطغ إٔ أُظِّ حُٜٔض كَٜ٘طٓ ٚوظخٍح ًِٔخط ٠رؼ٘خ٣ش ٗي٣يس هخث:ُٚ ٬
ٝ -حٗض ٓخُي ٣خػَ ..ٙحٖٓ ٖٓ هيحٓ..٠
ًٝخٗض ٌٙٛكَٛش ٓ٘خٓزش ُ٤ؼَف ٍٝحى حُؤخٍس حَُهٜ٤ش حُلخٍم ر ٖ٤حُظلي٣غ
ٝ MODERNIZATIONحُظـَ٣ذ ًٔ ، WESTERNIZATIONخ ػَكض حَُحهٜش
حَُ٘٤ٜس حَٗ٘حف حُلَم ر ٖ٤حٛ٧خُش ٝحُٔؼخَٛس ،اً حٗؼٌٔض ٓؼَكظٜخ ػِ ٠حٍطؼخٗخص رطٜ٘خ
ػٞحى حُلَهش
ٝحُظٞحءحص هَٜٛخ ٝحٛظِحُحص ٓئهَطٜخ ٝحٗ٤ٜخٍ أٍٝحم حُزٌ٘٘ٞص ػِٜٗ ٠يٜ٣خًٝ ،خٕ ّ
٘٣ظَ كٓ ٠وَ٣ش حُ ٠طٔخه ٢حٍٝ٧حم ػِ ٠ه٘زش حَُٔٔف ٘٣ٍٝظ ٚطظوخكِ رولش ػِ ٠حٝ٧طخٍ ٓظ٘و٬
ر ٖ٤حُٔوخٓخص روزَس ػَٔ٤ُ ٙزؼغ ك ٠حٌُ ٕٞرؤٗـخّ ٗـ٤ش طٌ٣ذ أكِحٕ حُيٗ٤خ ك ٠أكَحكٜخٝ ،أٗخ أٓظزؼي
طٔخٓخ أًٗ ٚخٕ ٣لٌَ ك ٠طِي حُِلظخص رخٗٔيحى ٓخٍٓٞس حَُٜف حُٜل١ٝ ٠لق حُوخًٍٝحص ػِ ٠أٍٝ
ٗوظ٣ٝ ،ٚخٍٓ ُٞ ّ٬ر٘خ أًَٓ٘خ ٣ٝ ،خُ َ٤حُٜذ ٓظ ٠ؿي٣ٝ ،ٙخػ ٠٘٤ػِ٤ي ٣خٖٓ طلٓ ُِِٖٓ ْٜؼ٘٠
٣٨ُٝخّ ٓـُِِٝ ٟل٤خس ٜٓ٘خؿخ ..ىػ٘ ٠أٍػُ ٠لخُي ٣خٗ٤ن ٝأهِغ ٓ٬رٔٝ ٠أٍه ٚػخٍ٣خ حرظيحء ٖٓ
ؿَٝد حُْ٘ٔ ٝكظِٞ١ ٠ع حُلـَ ُظٔؼش أ٣خّ ٓظٞحِٛش ر ٬حٗوطخع ،كخُٞحهغ أٗ٘ ٠ػِ٣ ٠و ٖٓ ٖ٤إٔ
ًؼَ٤ح ٖٓ حُ٘خّ ؿز٘خءٗٞ٘٤ً..ظ ْٜهٞحءٍ .ؿخٍ رخٌَُ٘ ى٣ .ٕٞٔ٠ٓ ٕٝوزِ ٕٞحُظِْ َٕٟٞ٣ٝرخٌٍُ
ٔ٣ٝظَٔء ٕٝحُظِٔٝ ٢حُوٝ ،َٜػِ ٠هيٍ ػوظ ٠رٜلخط ْٜطِي ،كؤٗخ أٗي ك ٠هيٍط ٠ػِ ٠حُظ َٛٞحُ٠
حٓ٧زخد حُظ ٠طزٍَ هز ُْٜٞر ٌٜٙحُيٍؿش حُيٗ٤خ ٖٓ حُل ٞ٤٠حٔٗ٫خٗٝ ٠حػظ٤خىًُ ْٛي ى ٕٝحٛظِحُس
طَِٔٔ ٝحكيس رٔ٤طش ًٌُٝ ،ي أٗي ك ٠هيٍط ٠ػِ ٠حُؼؼ ٍٞػًُِ ٠ي حٌُخثٖ حٔٗ٫خٗ ٠حُٔوِٞم ٖٓ آىّ
ٝ ،حٌُ ٌٚ٘ٔ٣ ٟإٔ ٔ٣ظٞػذ حُيٗ٤خ رؤًِٜٔخ ك ٠ػوِٛٝ ٚيٍٝ ٙهِزٍٝٝ ٚك ٚحٓظ٤ؼخرخ ٣ـؼِ ٚهخىٍح ك٠
ُلظش ػِ ٠حٓظل٠خٍ هَحرش ؿَىحء طؼ ٟٞكٜ٤خ حٌُ٬د ك٘ٓ ٠طوش ٜٓـٍٞس رؤَ١حف ٓي٘٣ش هئ٣ش
كوَ٤س هٌٍس ٜٓ٘خٍس هز٤لش ظخُٔش ٓظِٓٞشٔ٣ٝ ،ظلٓ َ٠ؼٜخ ٗو٠٤ظٜخ"ؿخٓٓ٬ظ -"ٕٞحُٔي٘٣ش حُوئ٣ش
رخٓظ -ًُْٜٞٞك٤غ طزَم حُ٘ٞحٍع ً -حص حُز ١٬حُزخُُظ ٠حٞٓ٧ى حُؼظ٤ن – رخُ٘ظخكش ٝ ،طل ٢٤رٜخ
ٝطظوَِ أُهظٜخ حُليحثن ٝ ،طَه ٚحُِ ٍٞٛك ٠أٝحٜٗ٤خ حَُٔٛٞٛش ػِ ٠حُ٘ٞحكٌ ٝحَُ٘كخص ُ ،ظَٔم
حُؼٝ ٕٞ٤طـَٔ حُ٘ل ّٞرخُٔظؼش ٝحُ٘٘ٞس ٝحٔٗ٫ـخّ ُٞ..ػؼَ ػِٔخء حُللَ٣خص ػٌِٛ ٠ح حٌُخثٖ
كٌٔ٤ظز ٕٞك ٠طوخٍ َْٛ٣أٗٓ ٚخص ٓ٘ظلَح ٤ٓٝيُِ ٕٞػًُِ ٠ي رؤٓخُ٤ز ْٜحُؼِٔ٤ش٣ ُٖ ْٜٗ٧ ،ؼَكٞح أٗٚ
هي طَى ٍٝهش ٓط٣ٞش ًظذ كٜ٤خ أٗٔ٣ ُْ ٚظطغ حكظٔخٍ حُل٤خس رؼي إٔ هطغ كٜ٤خ ٗ١ٞخ ..٬٣ٞ١حَٓ٧
حُـَ٣ذ إٔ ٌٛح حَُؿَ ٗلٔ ٚؿِْ حُ ٠ؿٞحٍ ٟرٜؼٞرش ٓظ٘خ٤ٛش ػِٓ ٠وؼي ٖٓ ٓوخػي ٛخُش حٗ٫ظظخٍ
رؼ٤خىس حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٠حُ٠ؤش حٌُ ٟأٗ٘ؤ ٙؿٔخٍ ػزي حُ٘خً .َٛخٗض أٛخرغ ٣يٓ ٚ٣لَٝهش ِٓٝظٜوش
رؼٜ٠خ رزؼًٝ ،ٞخٕ ٝؿ ٜٚأ٠٣خ ٓلَٝهخًِٜٝ ،خ كَٝم هئ٣ش رو٤ض رؼي اؿَحء حُؼي٣ي ٖٓ حُؼِٔ٤خص
حُـَحك٤شٍ ،هي هُٜ٬خ رخُٔٔظ٘ل ٠ػٔخٗ٤ش أٗٓ َٜظؼخهزشً.خٕ ٔ٣ظ٘ي حُ ٠ػٌخًُٝ ٖ٣خٗض حكيٓ ٟخهٚ٤
٘ٛخػ٤ش ..هخٍ حٗٔ٣ ُْ ٚظطغ حُلُِ ٍٞ٠ل ٍٜٞػِ ٠ػ٬ؿ ٖ٣َٜٗ ٌ٘ٓ ٚرٔزذ ٓٞء كخُظٓ .ٚؤُظٚ
ُٔخًح ُْ ََٓ٣حر٘ ٚري.ٚ٘ٓ ٫هخٍ حٕ ح٧ر٘خء ٣وظل ٕٞرؼي ُٝحؿ ٖٓ .ْٜحُ٘خكٌس حُٔطِش ػِ ٠ك٘خء
19
حُٔٔظ٘لٍ ٠أ٣ض ٗخرخ ٣لَٔ أرخ ٙحُ٘٤ن حُِٔ٘٠٤ُ ٍٞؼ ٚىحهَ ػَرش أؿَس ًٔخ ًُ ٞخٕ ٠٣غ هلٜخ ٖٓ
حُوَٝ٠حص..هخٍ ُ ٠ؿخٍٓ٬ً ٟخ ػٖ حُٞكيس ٝحُٞك٘ش ٝحُوٞف ٝحُٔٞص ٝحَُٔٝ ٝحُل٤خس هزَ إٔ
ٜ٣ق ُ ٠طلخ َ٤ٛحُلخىػش حُظ ٠كطٔظً .ٚخٕ ٣وٞى ٓ٤خٍطٝ ٚرـٞحٍٛ ٙي٣وظ ٚحُظ٘٣ ٠ظٜ٤ٜخ ٌُٜ٘ٝخ
٫طٔ٘ل ٚؿٔيٛخ ه٘٤ش حُلَحّ.حٛطيّ رؼَرش َٓٔػش كخٗلـَ هِحٕ حُٞهٞى ٝحٗظؼَ ٝحٗلظق حُزخد
حُٔـخ ُٚ ٍٝرَٔػش ػٖ آهَٓ .ٙخ إٔ ١خٍص ٍٓ٘ ٚك٤وظ ٚحُ ٠ح ٍٝ٧كظ ٠هلَ حُزخد ٖٓ طِوخء ٗلٔٚ
رَٔػش حُزَم ُ٤زوٓ ٞٛ ٠لزٓٞخ ٝكي ٙىحهَ حُؼَرش حُٔ٘ظؼِش .أكخ١ض حُ٘خٍ رخُؼَرش ٓغ طيكن حُزِٖ٘٣
ٖٓ ًَ ٌٓخٕ ٣ ُْ .ظٌٖٔ ٖٓ كظق أ ٟرخد ٖٓ أرٞحرٜخ حُِٔظٜزش.حٟطَ حُ ًَٔ ٠حُِؿخؽ ٝحُولِ ٖٓ
ىحهِ ٚػزَ ٌٓخًُ ٖ٤ؿخؿ٤ش كخىس ََٓ٘ٗس ٓيرزشً.خٕ طلُٔٔ َٙ٤خ كيع أٗ ٚػوخد حًُ ٚٗ٧ ٠ٜخٕ
٣ظوٍ َ٤ك٤وظ ٚهٓ ٚٓٞٗ ٍ٬غ ُٝؿظ.ٚ
حٓظيٍؿظ ٚك ٠كٞحٍ َٓ َ٣ٞ١حٝؽ كٓ ٍٞوُٞظ ٚكظ ٠أطؤًي إ ًخٕ ٛخىهخ أٓ ٝؼظٛٞخ كظَٜد ٓ٘٠
ٝهَؽ حُ ٠حُِكخّ ك٤غ طـَ ًَ ٟح٧ؿ٤خٍ ٍؿخٔٗ ٝ ٫خء حُٜٓ ٠خثَٝ ،ْٛأؿيٓٞ٣ ٙخ ؿخُٔخ حُ ٠أكي
حٍٛ٧لش ٣ز٤غ أً٤خّ حُلِ١٨ُ ٟٞلخٍ ٓٔ٘يح ػٌخُ ٚ٣حُ ٠حُلخث..٢أٓ٘لٍٝ ٚهش ٓخُ٤ش ًزَ٤س ك٤وزِٜخ
ٌ٣٫ ٞٛٝخى ٜ٣يم ػ.ٚ٤٘٤رؼي ىهخثن ً٘ض أػخٗ ٠حُوٞف ٝحُوِن ٝحُظٞطَ ٖٓ ًَ ح٤ٗ٧خء حُٔـُٜٞش ك٠
ك٤خطً٘ٝ ،٠ض أْٗ ٍحثلش حُـْ٘ ٝحُؤَ ٝىهخٕ حُٔـخثَ ٝحُٔ٤ٓٞوخ ٝحُِٝ َ٤حُٜ٘خٍ ٝحُْ٘ٔ ٝحُؤَ
ٝحَُهٝ ٚحُـ٘خء ٝحُلِٕ ٝحُزٌخء ٝحُلَحؽ حُـ ٠ٜٔ٘ريحهَ حُٜيٍ ٝحُوِذ ٝحُ٘لْ ٝحَُٝف ٓٝخ ٣ظُٞي
ػٖ ًُي ًٍِ ٖٓ ٚؿزش ك ٠حُلَحٍ ٖٓ حُل٤خس ُ٘يس كزُٜ ٠خ.
- 12 -
ك ٖ٤أكوض ٖٓ أػَ حُٔويٍ رؼي حٗظٜخء حُؼِٔ٤ش حٓظطؼض رظًَٗ ِ٤ي٣ي إٔ أٓظَؿغ ٓؼظْ حُّٝ٬ٜ
ٝح٧كٝ ّ٬ح٧كٌخٍ ٝح٧كيحع حُظ ٠طَحءص ُ ، ٠كظز ٠ُ ٖ٤إٔ ح َٓ٧رَٓظٔ٣٫ ٚظلن رٌٍ حُـٜي ٧ؿِٚ
كٔخ كيع هي كيع ٓٝ ،خ ٓ٤ليع ٫أػَف ػ٘٤ٗ ٚجخ ٝ ،أٗخ إ ً٘ض ٓويٍٝح أ ٝؿخك ٬أٗ ٝخثٔخ كِٖ
٠رؼي إٔ ً٘ض ػِٗٝ ٠ي حٗ٫ظزخ.ٙ أٗظز ٚا ٫حًح ٓض ٠ٌُ٘ٝ ،أكٔي هللا ػِٗ ٠ؼٔش حُل٤خس حُظ ٠أػ٤يص حُ ّ
*****
ٓخٍّ 2007
****
-1-
أٍٛو٘ ٠طٌَحٍ حُلِْ كظًَٛ ٠ض ٗٝ ٠ٓٞرض أه٘ٞٓ ٠حؿٜش حُلَحٕٓ .خ إٔ أٓظـَم ك ٠حُ٘ ّٞكظ٠
أٍٗ ٟلٔٓ ٢ٓٝ ٠للَ ٖٓ ٓلخكَ حُِٔٞى ٝحَُإٓخء حُؼَد.أؿِْ ػِٓ ٠وؼيٛ ٟخٓظخ أٍهذ
كٞحٍحط٘ٓٝ ْٜخه٘خط ْٜرؼُ ٖ٤٘٤حثـظ ٖ٤هِوظٝ ٖ٤هِذ ٝحؿق ِٓئ ٙحَُؿخء ٝح َٓ٧إٔ ٣ظلوٞح ٓٞ٣خ ػِ٠
طلو٤ن كِٔ ٠حُؼظ ْ٤رخُٞكيس٣ ُْ.ليع ك ٠كِْ ٝحكي إٔ ػَكض ً٤ق أ ٝرؤ٣ش ٛلش ً٘ض أىػ ٠حُ٠
ٌٙٛحُٔلخكًَ٘ ٠ٌُ٘ ،ض كَٓ ًَ ٠س ٓلَ هزٝ ٍٞطَك٤ذ ،رَ إ رؼ ٞحُِٔٞى ٝحَُإٓخء ًخٗٞح
٣زظٔٔ ٠ُ ٕٞأك٤خٗخ ٓٔخ ٣وطغ رؤٕ ٝؿٞىَٓ ٟؿٞد كٝ ،ٚ٤رؤٗ٘ٞٓ ٠ف أىػٓٞ٣ ٠خ ٓخ حُ ٠حٗ٫ظَحى
ك ٠حُلٞحٍ ٩ريحء حَُأٝ ٟحٍُٔ٘ٞس.
ٕ٧ٝأكيح ُْ ٣ويّ ُ ٌٙٛ ٠حُيػٞس َٓ ُٞٝس ٝحكيس ،كبًٗ٘٘ ٠ض أؿِْ ٓظؤٛزخ ٝحٌُِٔخص ػُِٔ ٠خٗ،٠
أٓظلغ ٗلٔ ٠ػِ ٠حُٞهٞف ١خُزخ حٌُِٔشًِٔٝ..خ ٗـلض ك ٠حُ ٍٞٛٞحُُ ٠لظش حٌٍُٝسٝ ،أٛزلض
ػِٗٝ ٠ي حهظلخّ هـِٝ ٠طَىى ،ٟأكخؿؤ رؤٗ ٠أؿِْ كخك٤خ كؤٗظَ أٓلَ ٓوؼي ٖٓٝ ٟك ُٚٞكِٛ ٠غ
رخكؼخ ػٖ كٌحث ٫ٝ ٠أؿي ٙأريح٣ .ظٜزذ حُؼَم ػِ ٠ؿزٍٝ ٠٘٤هزظٝ ٠ظ٣ٝ َٟٜؼظ ٠َٜٗحُلَؽ
ٝطٜزق ٌِٓ٘ظ ٠حُيٗ٣ٞ٤ش حُٞك٤يس ٠ٛحُزلغ ػٖ َٜٓد ٖٓ ح٫ؿظٔخع هزَ إٔ ِ٣0لع أكي كلخث٠
حٍُِٔ.ٟ
ػ٘ي ٌٙٛحَُٔكِش ٖٓ حُلِْ أٛلٌٓ ٠ٓٞٗ ٖٓ ٞػٍٞح ػو َ٤حَُأّ ٓلَٔ حُؼٞٓ ٖ٤٘٤ؿٞع حُوِذ،
ىحػ٤خ حُ ٠هللا طؼخُ ٠إٔ ٣وٌِٛ ٖٓ ٠ٜ٘ح حٌُخر ّٞحٌَُ.ٚ٣
20
ؿَ٤ص ٌٓخٕ ٗ ٠ٓٞأًؼَ ٖٓ َٓس ،ػْ اٗٔٗ ٠ض ٓٞ٣خ ػِ ٠ؿخٗز ٠حٓٞ٣ٝ ٖٔ٣٧خ ػِ ٠ؿخٗز ٠حَٔ٣٧
ٓٞ٣ٝخ ػِ ٠ظٓٞ٣ٝ َٟٜخ ػِ ٠رطُ٘ ،٠ؼِ ٠أكِض ِ٤ُِ ُٞٝش ٝحكيس ٖٓ هز٠ش طِي حَُإ٣خ حُٔوز٠ش حُظ٠
٫ط٘ظ ٠ٜا ٫رخُللخء ٝحُظَِٔ ًخُِ ٌُٖٝ ،ٜٙٞى ٕٝؿي.ٟٝ
ًٝحص ُِ٤ش أٛخر٘ ٠أٍم ٗي٣ي كوٍَص إٔ أٓظِْٔ ُٝ ٚأ ٫أكخ ٍٝحُ٘ ّٞػِ٘ ٠أٓظَ٣ق َٓس ٖٓ ػٌحد
ًَ ً.ّٞ٣خٗض ُٝؿظ ٠هخرؼش ك ٠ؿَكش ح١٧لخٍ ُِٔ َٜػِ ٠أكيٝ ْٛهي أٛخرظٓ ٚوٗٞش ٓلخؿجش.ؿِٔض
حُوَكٜخء ػِ ٠حُلَحٕ حطؤَٓ ٓزذ حٛظٔخٓ ٠ؿ َ٤حُؼخى ٟرٔٔؤُش حُٞكيس حُؼَر٤شٝ ،أٗخ ُ ٠ُ ْ٤ك٠
حُؼ ٫ٝ ٍٞك ٠حُطلًٔ-ٖ٤خ ٣و ٍٞحُٔؼَ حُ٘ؼز ٠ُ ْ٤ُٝ -٠رخع كٗ ٠ج ٕٞحُلٌْ أ ٝحُِػخٓش حُٔ٤خٓ٤ش
أ ٝكظ ٠كٓ ٠ـخٍ حُؼَٔ ح٫ؿظٔخػ ٠حُؼخّ ،كٔخ أٗخ حٞٓ ٫ظق ٓيٗ ٠أػَٔ ربكي ٟحُٜٔخُق حُلٌ٤ٓٞش
ٝأٗـَ رٜخ ٜٓ٘زخ ػخى٣خ ٞٛ٫رخُٜـ ٫ٝ َ٤رخٌُزًُ..َ٤ي حُ٘ٞع ٖٓ حُٔ٘خٛذ حٌُ٣٫ ٟظؤػَ ك٠ٗ ٠ء
رٔٞص ٛخكز ٚأ ٝحكخُظ ٚحُ ٠حُظوخػيٓ ًَ..خ٘ٛخُي أٗ٘ ٠أ ٟٞٛهَحءس حٌُظذ حُٔ٤خٓ٤ش حُ ٠ىٍؿش
ح٩ىٓخٕ ٓ ،غ طوٗ ٜٚي٣ي ك٘ٓ ٠طوش حَُ٘م ح.٢ٓٝ٧
ٝرٔ٘٤خ حٗخ ؿخٍم ك ٠طؤٓ٬طٓ ، ٠ؼ٤ي رؤٍهٝٝ ٠كيط ، ٠اً ر ٠أٍحٛخ ٝحهلش أٓخٓ ٠ك٘ٓ ٠ظٜق
حُـَكش ٝػِٝ ٠ؿٜٜخ حرظٔخٓش ك٘ ُْ ٕٞطلع ػ٘٤خ ٟرَإ٣ش ٓؼِٜخ ػِٓ ٠ي ٟك٤خط ٖٓ ٠هزَ .حٗظل٠ض
ٝحهلخ ُ٘يس ًٝ ٠ُٞٛكِػًٝ ٠يص أَٛم ًخُ٘ٔخء ،كزخد حُـَكش ُْ ٣لظق ٝ ،كٞحثطٜخ ُْ ط٘٘ن ،
ٓٝولٜخ ُْ ٣وغ ٍٝ ،ؿْ ًُي كٜخ ٠ٛحَٓأس طوق أٓخٓ ٠رِلٜٔخ ٗٝلٜٔخ ٝهٞحٜٓخ حُزي٣غ ٗٝظَطٜخ
حَٓ٥س.
حٓظؼٌص رخهلل ٖٓ حُ٘٤خ ٖ٤١ػْ ٓؤُظٜخ رٜٞص ٓظلَ٘ؽ ٝهي ؿق ٍ٣وًٝ ٠يص أؿَم ك ٠ر:٠ُٞ
-رلن هللا ٖٓ أٗض ٖٓٝأ ٖ٣ىهِض؟
-حٔ١جٖ ٫ٝطلِع كٔـ٤ج ٠حُ٤ي أ ُٚٝهٝ َ٤آهَ ٙهَ٤
ُٖ -أٔ١جٖ هزَ إٔ حػَف ٖٓ حٗض ٤ًٝق طٌٔ٘ض ٖٓ حهظلخّ ؿَكظ٠
-أٗخ ٖٓ ر٘خص حُـٖ ح٧ؿخ٣ٝي حُٔئٓ٘ ٖ٤رخهلل ًٝظزٝ ٍِٚٓٝ ٚحٟٓٔ"٠ـــيّ ".
طٔخٌٓض ػٖ ً ٟهزَ اً ٗؼَص رخٍط٤خف ٗٔزُ ٠ظ٤ٛٞلٜخ حُٔوظٓٝ ،َٜؤُظٜخ:
ٓٝ -خًح طَ٣ي ٠٘ٓ ٖ٣؟
-أهِٜي ٖٓ حٌُخرّٞ
٠كَكظٓ ٠ظ٘خٓ٤خ إٔ ٌٙٛحٍ"ٟي" ُٔ٤ض ٖٓ ػخُٔ.٠ ٍؿْ حُٔلخؿؤس كوي ُحٍ هٞكٝ ٠طـِزض ػِ ّ
-ؿٓ َ٤ؼوٍٞ
ٌٛ ْ٤ُ -ح كو ،٢رَ حٗ ٠أكَٔ حُ٤ي حُِٔ٣ي ٖٓ حُزَٟ٘
ُٞ -حٓظطؼض كو ٢طوِ ٖٓ ٠ٜ٤حٌُخر ّٞأًُ ٕٞي ٖٓ حُ٘خًَ ُٖٝ ٖ٣أُٗٔ ٠ي ٤٘ٛؼي ٓيٟ
ك٤خط.٠
هخُض ك ٠ػوش ٗي٣يس ٝأٗخ ٓ٘يٝى روٞس ٓلَ٣ش حُ ٠حرظٔخٓظٜخ حُٔؼُٔٞش:
ٞٓٝ -ف ٗٔخػيى أ٠٣خ ػِ ٠طلو٤ن كِْ ك٤خطي حٌُزَ٤
ٓؤُظٜخ ٝهي حٓظزيص ر ٠حُي٘ٛش ٖٓ ؿي٣ي ،كؤٗخ ػِ٣ ٠و ٖٓ ٖ٤أٗ٣٫ ٚؼِْ حُـ٤ذ ا ٫هللا ٝكيٙ
ٓ -خًح طوٜيٖ٣؟!
-حُلِْ حٌُ ٟطَح ّٞ٣ ًَ ٙك٘ٓ ٠خٓي ػْ ٘٣وِذ حًُ ٠خرّٞ
٤ًٝ -ق ًُ ٌٕٞ٣ي؟
ُ -وي أٓ٤٠ض ػخٓخ ًخٓ ٬كظٗ ٠ـلض ك ٠اه٘خع ُػ٘ٔ٤خ حً٧زَ رٔ٘لي حُظلٞ٣ٞ
-أ ٟطلٞ٣ٞ؟!!
ُ -وي ٝحكن حُِػ ْ٤ػِ ٠اػيحىى ٝطؤِ٤ٛي ُظٌٍ ٕٞثٔ٤خ ُِ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤شٝ..حكيس ٖٓ
أه ٟٞى ٍٝحُؼخُْ حؿٔغٞٓٝ ،ف ٣ظـ َ٤حٓٔي ٖٓ"ٗخ "َٛحُ٣" ٠ؼَد" ،حْٓ ؿيٗخ حُؼَر٠
ح.َ٤ٛ٧
طِلض ٔ٣ٝ ٠٘٤ٔ٣خٍ ٟه٘٤ش إٔ ٔٔ٣غ أكي ًُي حُلٞحًٍ ُٞ-خٕ كو٤وش -اً حهظِ ٢حُلِْ ػ٘ي ٟرخُٞحهغ ّ
،رل٤غ أٛزق ٖٓ حُٔظؼٌٍ ػِ ٠ػوِ ٠إٔ ٣ل َٜرٜٔ٘٤خ.
-أٗخ ٍٝكٔش أٓ ٫ ٠أك٤ٗ ْٜجخ ٓٔخ طوٖ٤ُٞ
21
٫ -طوخ١ؼً٘ ٠ؼَ٤ح..اٗ ٠حكزي كٔٛ ٠ض ٌٓ٘ ً٘خ أ١لخٝ ٫هي إٓ حٝ٧حٕ إٔ أطِٝؽ ٓ٘ي
-هللا أًزَ ٓخٗخء هللا
٠ٗ٧ٝ -حػِْ أٗي طلذ ُٝؿظي ،ك ٬٠ػٖ ه٘٤ظي ًٓ٘-٠ؤ ٟاٗٔ -٠كبٗ ٠أػخٛيى حٓخّ هللا أ٫
حطٔزذ ُي أَٓ٧ ٝطي ك ٠أ ٍَٟ ٟأ ٝأًٝ ، ٟهللا ػِٓ ٠خ أه٤ٜٗ ٍٞي
٣ -خر٘ض حُل..ٍ٬أٌ٣ ٫ل٤ي حُلذ ٝطؼل ٠٘٤رخهلل ػِ٤ي ٖٓ حُِٝحؽ؟
ٝ ،ٌٖٔ٣٫ -ا ٫رو ٠حٌُخر ّٞؿخػٔخ ػِٛ ٠يٍى ٝحٓظلخٍ طلو٤ن كِٔي حٌُزَ٤
كوخ حٗ ٚكِٔ ٠حٌُز َ٤حٌُ ٟأكي ٚ٣رَٝك ُٞٝ ،٠حٓظلخىص ِٓ٘ٔٗ ًَ ٚش طيد ػِ ٠أٍ ٝحُؼَد كٔ٤خ
ػيح.ٟ
-إً كخُٔٔؤُش َٓ٘١ٝش رخُِٝحؽ !
-حٗ ٚهَحٍ حُِػ ْ٤حًٌُ ٟخكؤٗ ٠ري رؼي إٔ أه٘ؼظ ٚربٌٓخٗ٤ش طلو٤ن حُلِْ ػِ٣ ٠ي٣يٗ٧ ،ي حُؼَر٠
حُٞك٤ي حٌُ ٟطٔ٤طَ كٌَس حُٞكيس ػِ ٠هِزٝ ٚه٣٬خ ىٓٓ ٚؼَ ُػ٘ٔ٤خ طٔخٓخ.
٣خ حُ..!!٠ٜحُِ ْٜحٗ ٠أرَأ ٖٓ كٝ ٠ُٞهٞط ٠حُ ٠كُٞي ٝهٞطي.اٗ ٠كو َ٤حُٔؼَكش حُ ٠ػِٔي رٌٗٞي
حُؼظ.ْ٤حُِ ْٜحٕ ًخٕ ُٝحؿ ٌٙٛ ٖٓ ٠حُـ٘٤ش حُٔئٓ٘ش ري ٝرٌظزي ٝرَِٓي هَ٤ح ٣لون كِْ حُٞكيس
كؼِ٤ي أطٝ ًَٞري أٓظؼٝ ،ٖ٤إ ًخٕ َٗح كزي أٓظؼٝ ٌ٤حُ٤ي أط َٓٞرخْٓ كز٤زي دمحم ٗز ٠حَُكٔش إٔ
طَٜكٜخ ػ٘٣ ٠خ أٍكْ حَُحكٔ.ٖ٤
-2-
ؿِٔض ر ْٜ٘٤كٍٞٛ ٠ط ٠حُـي٣يس ؿ َ٤حَُٔث٤ش ػِ ٠أكي حُٔوخػي حُوخُ٤ش رـَكش حُؼِٔ٤خص حُوخٛش
حُٞحهؼش كٔٗ ٠خٍ حِ٘١٧طٝ ،٠حُٔـِٜس رؤكيع حُٓٞخثَ حُؼِٔ٤ش ٟي ح٫هظَحم ٝحُظٜ٘ض ،كــٖ٤
ٍٗض ك ٠أًًِٗٔ ٠خص"ٟــي" ًٝؤٗ ٠أٓٔؼٜخ َٓ ٍٝ٧س:
ٗ " -لٖ ٗ٘ظ ِٜكَٛش حُٔـخَٓس حُوخثزش حُظ ٠هخّ رٜخ ٍث ْ٤ػَرٓ ٠ـ٘٫ ٕٞكظ ٍ٬ىُٝش ٓظخهٔش
ُ..ٚاك ْٜىٍٝى ؿ٤يح ًٔخ ٣َ٣يُ ٙي حُِػ..ْ٤ػِ٤ي رخُظ٘وَ حَُٔ٣غ حُٔظؼخهذ رٞٓ ٖ٤حثي
حؿظٔخػخص حُؤْ ح٤ٌ٣َٓ٧ش ٝحٍٝٝ٧ر٤ش ٝحُؼَر٤ش أ ٝأ ٟهْٔ أهَ ٟكٔزٔخ ٣وظ ٠٠حُلخٍ ،كوي
ٓ٘ل٘خى ظخَٛس ح٫هظلخء ى ٕٝه ٖٓ ْٜظٞحَٛى حٔٗ٫خٗ٤ش حُظ٣ ٠لن ُي حٓ٫ظٔظخع رٜخ ٝهظٔخ
ط٘خء..حٓظٔغ ؿ٤يح حُٓ ٠خ٣وٛ ُٚٞئ٫ء حُؤْ.ى٬ٓ ٕٝكظخطي ٝحٓظ٘ظخؿخطي أ ٫ٝرؤ ، ٍٝكظ٠
طوِٜ٘ٓ ٚخ ك ٠حُٜ٘خ٣ش حُ ٠حٓ٧زخد حٌُخر٤ٓٞش حُظ ٠طل ٍٞى ٕٝروخء حُلٌحء ك ٠هيٓ٤ي ٝطـؼَ
طلو٤ن كِٔي ٓٔظلٝ.٬٤كوي هللا".
هخٍ حَُؿَ حُؤش ُٖٔ ك:ُٚٞ
-كِ٘يع ٛئ٫ء حُٜٔؾ ٣وظِ ٕٞرؼ ْٜ٠حُزؼ ٌُٖٝ ٞرَ٘٘١ٝخ رل٤غ ٗ ٖٔ٠أٖٓ حَٓحثًٔ ،َ٤خ
ٗ ٖٔ٠طيكن حُزظَ ٍٝحُ٘٤خ رخٓ٧ؼخٍ حُظٗ ٠ليىٛخ.
ٝهخٍ آهَ ٣زي ٝحٕ ٜٓ٘ز ٚىٍ ٕٝؿَ حُؤش ٍؿْ حٗ٣ ٚلٞه ٚك ٠حُطٝ ٍٞحُؼًَ ٝؼَ٤ح:
ٝ -رؼي حٗظٜخء حُلَد طوًَٗ ّٞخط٘خ حٌُزَ ٟربػخىس طؼٔ َ٤حُيُٝظ ٖ٤حُٔؼظي٣ش ٝحُٔؼظي ٟػِٜ٤خ.
ًيص أ٤ٛق ؿ٤ظــــخ:
٣ -خرٖ ح٧رخُٔش !!
ٌُٖ "ٟــي" ٔٔٛض ك ٠أًٗ ٠رٍَٝ٠س حُٜٔض ٝحُظؼوَ ٝا ٫كِ٘ض حُوطش ٝكِ٘ض ٓؼٜخ حُِ٣ـش
حُظ ٠حٗظظَطٜخ .٬٣ٞ١حُظِٓض حُٜٔض ٌُ٘ ُْ ٠أٓظطغ حٕ حٓ٘غ ٗلٔ ٖٓ ٠ىكغ ٓزخرظ ٠حُ ٠٘ٔ٤ك ٠هلخٙ
رَٔػش هخ١لش ،ك ٖ٤ؿلَ حَُؿَ كِػخ ٘٣ظَ ٖٓ ك ُٚٞكٝ ًٍٞٛ ٠هي ط٘ظض ً ٚ٘ٛطٔخٓخ.
ٝهخٍ ػخُؼًٝ - ْٜخٕ ػٌَٔ٣خ – ِٓٗٞخ ٠٣ ٞٛٝلي ٓوٜوٜخ
-حٗ ٖٓ ٚحُؼيٍ إٔ ٗ٘ؼَ ٗل ٞحُؼَد حُِٔٔٔ ٖ٤رخٓ٫ظ٘خٕ ،كِ ٫ٞطـيى َٛحػخط ْٜحُليٝى٣ش ػِ٠
حُزظَُ ٍٝظٞهلض ٜٓخٗؼ٘خ ػٖ حٗظخؽ حُٔ٬ف.
****
ُْ أٛزَ ػِ ٠حُزوخء ٬٣ٞ١كظ٫ ٠أٓٞص ًٔيح ،كخٗظوِض كَ١ ٠كش ػ ٖ٤حُ ٠ؿَِ٣س ٣ؼَد ك٤غ
كٞؿجض رخَُث ْ٤حُؼَحه٣ ٠ظٔ ٍٞار٬ؽ ٍٓخُش َٓ٣ش ٓ٘ ٚحُ ٠حَُث ْ٤ح ٠ٌ٣َٓ٧رٞحٓطش ٗخثذ
22
حُٔلَ٤س ح٤ٌ٣َٓ٧ش٣ ،طِذ كٜ٤خ كظق ه٘خس ٓزخَٗس ُ٬طٜخٍ رخُز٤ض ح٧ر ٞ٤رؼي إٔ رخص ٝحػوخ ٖٓ حهظَحد
ٓٞػي حَُ٠رش حٗ٫ظوخٓ٤ش حُٔخكوش.
طؼـزض ٖٓ حُظ٘خه ٞحُلخى ر ٖ٤هطخرخط ٚحُؼ٣ٍٞش حُ٤ٓٞ٤ش ك ٠حً٩حػشٝ ،حُلخكِش رخُٔزخد ٝحُ٘ظخثْ ٌَُ
حُلٌخّ حُؼَدٝ ،رٗ ٖ٤ؼٓٞظ ٚحُِحثيس ٝأىر ٚحُـْ ك ٠كَ٠س ٗخثذ حُٔلَ٤س .أٝؿؼ٘ ٠حٝ ُْ٧أٍىص إٔ
أٜٗل ٚرَٔػش حٔٗ٫لخد ٖٓ حٌُ٣ٞض كظ٣ ٠لٔي ػِ ٠حُـَد ٓوطط ٌُٖ ،ٚطلً ٠٠٣ٞخٕ َٓ٘١ٝخ
رؤ ٫أً٘ق ػٖ ٗلٔ ٠أٞٛ ٝطُٔ ٠وِٞم ٖٓ هخٍؽ ٗطخم ك٤خط ٠حُٔخروش ٞ١حٍ كظَس طٌِ٤ل ٠رخُٜٔٔش.
رؼي حَٜٗحف حُ٘خثذ طًَض َُِث ْ٤ػٌِٓ ٠ظزٍٞٛ ٚس ػِٜ٤خ ٓ٬كق حُ٘٘٤ـخ ٝهِ ٖٓ ٬٤هَ٘
حُزٝ َٜحُؼُٝ ّٞؿخؿش ًزَ٤س ٖٓ ُ٣ض حُوَٝع َُٛٝس ر٠٤خء ًؤهٓ ٠ٜخ أٓظط٤غ إٔ أكؼِ ٚك ٠طِي
حُِلظش ػِ٣ ٚل٤ٗ ْٜجخ..طلل ٚحَُثٓ ْ٤ظًَٝخط ٠ك ٠ى٘ٛش ٝأٍَٓ ك ٠حٓظيػخء أكي ٗٞحرٛٝ ٚخف
ك ٚ٤ؿخٟزخ:
ٔٛ -خٓ..خٌٛح؟!!
حٍطؼٖ حَُؿَ ٝطوِوِض ًٍزظخٝ ٙحٛطٌض أٓ٘خًٗٝ ٚخى ٣زٌ٣ ٞٛٝ ٠و:ٍٞ
٫ -حىٍ٤ٓ ٟي ٟكلظي هللا ٍٝػخى َٜٗٝى ػِ ٠ػيحى
رٜؼٞرش طٌٔ٘ض ٖٓ حُ٠ـ ٢ػِ ٠أٓؼخث ٠كظ ٫ ٠أطو٤ؤ.
****
طًَظٜٔخ ػِ ٠حُل -ٍٞهزَ إٔ ٞٔ٣ص حُ٘خثذ ٍػزخ – حُ ٠حُٔ٘ظـغ حُ٤ٜلَُِ ٠ث ْ٤ح ،٠ٌ٣َٓ٧ك٤غ
ط٘خٍُ ٝٝحكن ػُِ ٠وخء حُِٔي كٔ ٖ٤ه ٍ٬اؿخُطُٝ ،ٚوي ٓٔؼظ ٚرؤًٗ ٠حُطِ٣ٞظ٣ ٖ٤و ُٚ ٍٞك ٠كْٔ
ٝحٓظؼ٬ء:
" -حٗ٘ ٠طَىىص هزَ إٔ حٝحكن ػِٓ ٠وخرِظي ،كؤٗض ً٘ض ك ٠رـيحى هزَ أٍرغ ٝػَ٘ٓ ٖ٣خػش ٖٓ
حطٜخُي حُظِ٤ل ٠ٗٞرًٝ ، ٠خٕ طَىى ٟك ٠طلي٣ي ٓٞػي ُي ٞٛه٘٤ظ ٖٓ ٠إٔ طظ٣ُ َٜخٍطي
ًٝؤٕ رٝ ٠٘٤رٌٛ ٖ٤ح حَُؿَ ٓٝخ١شٝ ،أٗخ ٫أٍ٣ي ًُي.أٗظْ أٜ٣خ حُؼَد طؼ ٕٞ٘٤ػِ ٠رََٓ٤
ٖٓ حُزخٍٝى ٌٛٝ ،ح حَُؿَ ٓخُحٍ ٜ٣يىًْ ٔ٣ ٞٛٝ ،ظط٤غ إٔ ٣لؼَ ًُي ٓؼٌْ ٓ ْ٤ُٝؼ٘خ ،
ك٘لٖ رؼ٤ي ٕٝػُ٘٘ ٌُٖٝ ، ٚخ ك ٠حُٔ٘طوش ٜٓخُق ك٣ٞ٤ش ٗٝلٖ ٘ٛخى ُلٔخ٣ظٜخ".
****
ك ٠ػٞحٕ ً٘ض ك ٠أػوخد حُِٔي كٔ ٖ٤حُ ٠كَٗٔخ ك٤غ ٓؤُ٤ٓ ٚظَحٕ ك ٠ى٘ٛش:
-أُ ْ٤ك ٠حٓظطخػش حُؼَد إٔ ٣وٞٓٞح ريٍٝ؟!!..ػْ ح ٞٛ ٖ٣حُؼ٘ َٜحُؼَر ٠ك ٠حُٓ٧ش؟
ٓٝؤُض ٗلُٔٔ ٠خًح ٣ظًٌِ حُؼَد ربً ٍ٫أٗلٔ ُْٝ ْٜحٗظظَ ح٫ؿخرش ،رَ ٟٝؼض ك ٠ؿ٤ذ حُِٔي كٖٔ٤
َُٗ َٛى ٫ري حٗ ٚحًظ٘ل ٚكٔ٤خ رؼي ٝكٓ ْٜـِح ٌُٖٝ ٙرؼي كٞص حٝ٧حٕ.
****
ػيص حُ ٠أٌَٓ٣خ ًٝخٕ حُوخثي حَُِٓ ٝحُِػ ْ٤حُِٔٝ ْٜحَُث ْ٤حُٔلي ٟهي حٗظ ٖٓ ٠ٜاػ ٕ٬هٞ٠ػٚ
َ٣٩حٕٝ ،ط٘خُُ ٚػٖ ػٔخٗٞ٘ٓ ٠حص ٖٓ كَد أُٛن كٜ٤خ ٓخ٣وَد ٖٓ ٍِٓٝ ٕٞ٤ف رَ٘٣ش
ِٓٔٔشً٘ٝ..ض حػظوي ؿخُٓخ إٔ ٍحرطش حُي ٠ٛ ٖ٣أ ٠ُٝحٓ٧زخد حُظٞٓ ٠ف آهٌ رٜخ ُظلو٤ن حُلِْ،
ٌٍُ٘ ٠أ٣ض رؼ ٠٘٤ح َ٤ٓ٧حُٔؼٞىٔٓٝ ٟؼظ ٚرؤًٗ٣ ٞٛٝ ٠وَُ ٍٞإٓخء حُٔ٘ظٔخص حُٜٞ٤ى٣ش:
"-حٜٗ٘ٗ ٠لض حٌ٣َٓ٧خٕ رخٓظويحّ كن حُل٤ظٟ ٞي هَحٍ ٣ي ٖ٣حَٓحث َ٤رٔزذ ػيٝحٜٗخ ػِ٠
حُٔٔـي ح٧ه ٕ٧ ٠ٜأ٣ش اىحٗش َٓ٩حث َ٤طؼظزَ ك ٠ؿِء ٜٓ٘خ حٗظٜخٍح ُٜيحّ كٔ."ٖ٤
ٓٝغ حٔ٣خٗ ٠رؤٕ حُٔ٤خٓش ًَ ٝكَ ٝ ٌَٓٝىٛخء ،رٔخ هي ٣ز٤ق ُ َ٤ٓ٨هيٍح ٖٓ حُظٔ ،ٚ٣ٞح ٫حٗ٘٠
طـَػض َٓحٍس حٌٍُ ٖٓ ؿي٣ي ٗٝؼَص أٗ٘ ٠رلخؿش حُ ٠حٓ٫ظَهخءٝ ..هزَ إٔ حٗظوَ حُ٠ُِ٘ٓ ٠
ٔٔٛض ك ٠إًٔ ح َ٤ٓ٧هخث:٬
-أُْ طٔٔغ ػٖ حُٔؼَ حُ٘ؼز ٠حُوخثَ"أٗخ ٝأه ٠ػِ ٠حرٖ ػٔٝ ٠أٗخ ٝحرٖ ػٔ ٠ػِ ٠حُـَ٣ذ"؟
3- -
٠حُلي٣غ ػ٘ ُْ – ٚأؿ٤ٗ َ٤جخ ٖٓ ١و٠ٓٞ ٌٓ٘ ُكخك ٠ػِٟ" ٠ــي" -ك ٠كلَ أٓطٓ ٍٟٞلظ ٍٞػِ ّ
حُؼخثِ٤ش ح٤ٔٗ٩ش ،ح ٫حٕ ُٝؿظ ٠أٛزلض ط٘ظَ حُ ٠أك٤خٗخ ٗظَحص ٗي ٣ٍٝزش ك ٍٞأَٓ ؿخٓٞ
٫طيٍى ً٘..ٜٚطَ٣ي إٔ طو ٠ُ ٍٞحٕ ٗ٤جخ ؿ َ٤ػخى ٟهي أُْ رٝ ،٠أٜٗخ طِلع ًُي ٌُٜ٘ٝخ ٫طؼَف ٓخ ٞٛ
23
٤ً ٫ٝق طؼزَ ػ٘ ،ٚكظظٌٍع رخٌُٔٞص ٝطٌظل ٠رخُ٘ظَحص حُلَٟ٤؟ًٝ ..خٕ ربٌٓخٕ "ٟــي" إٔ طلَ٤
ك٤خطٜخ حُ ٠ؿل ٖٓ ْ٤حُ٘ي ٝحُـَ٤س ٝإٔ طوِذ ػِٜ٤خ حُز٤ض ٍأٓخ ػِ ٠ػوذٌُٜ٘ ،خ أٝكض رؼٜيٛخ هَ٤
حُٞكخءٍ .ؿْ ًُي كوي ٓؤُظُ٘ٝ ٠ؿظ ٠أهَ٤ح رٞك ٖٓ ٠كطَطٜخ ٝر٘ـخػش ١ز٤ؼ٤ش:
-أٍحى ؿ١ َ٤ز٤ؼ ٌٙٛ ٠ح٣٧خّ
-ك ٠أ٠ٗ ٟء؟
هخُض ك ٠ؿَأس ُْ أػَكٜخ ػٜ٘خ:
-ك٠ٗ ًَ ٠ء كظ ٠ك ٠حُلَحٕ
كخُٝض حُوَٝؽ ٖٓ حُٔؤُم ر٘ؼٓٞش ٝهي حػظيص حٌٌُد ٝحُظلخ ٌ٘ٓ َ٣حُى٣خى هِطظ ٠رخُيرِٓٞخٖٓ٤٤
كوِض ُٜخ:
ٓ -ؼي كن..ػِ ٚ٤حُِؼ٘ش ًُي حٌُخر ّٞحُٔوَف
-أٗي ك ٠حٗ ٚحُٔزذ
-ك ْ٤طظ٘ ٖ٤إً؟
-حٕ ًؼَس كي٣ؼي ٓؼ ٠ك ٠حُٔ٤خٓش ٓئهَح ٣وِو٘٠
ُٔ -خًح؟
٠ٗ٧ -أه٘ ٠إٔ طلوي ٝظ٤لظي ك٘لوي حُطؼخّ ٝحُٔؤٓ..ٟٝخُ٘خ ٗلٖ رٌٜح حُز٬ء؟..حهَأ ٝأٗض ٓخًض
ًٝل٠
ٔٔٛض "ٟــي" ك ٠أًٗ ٠إٔ أهُِٝ ٍٞؿظٓ٬ً ٠خ ك ٠حُـٍِ َٜ٣كٜخ ػٖ ٌٛح حُٟٔٞٞع
حُ٘خثي.حػظيُض ك ٠ؿِٔظٝ ٠حهظَرض ٜٓ٘خ ٓ١٬لخ .هِض ُٜخ ٝأٗخ أىحػذ هيٛخ رٔزخرظ ٠حُظُ ٠ؿيص رٜخ
حَُؿَ حِ٘١٧ط ٠حُط:َ٣ٞ
-أ ٫ط٬كظ٤ٗ ٖ٤جخ؟
هخُض ٓظٔخثِش ك ٠ى٘ٛش:
-أ٠ٗ ٟء؟!!
-حٗي حٍُ ّٞ٤حثؼش حُـٔخٍ
ٔٔٛض كٓ ٠ؼخىس كظخس َٓحٛوش:
-أطو ٍٞحُٜيم ٣خٗخَٛ؟
٠ٗ٫ٝ -ء ؿَٙ٤
ٌُ٘ -ي ُْ طوَ ًُُ ٠ي ٌٓ٘ ُٖٓ َ٣ٞ١
ً٘ -ض أػٔٝ ٠أرَٜص كـؤس
-أٓخ ُُض طلزً٘ٔ ٠خ ً٘خ أ٣خّ حُ٘زخد؟
ٝ -أًؼَ
ُٔ -ض أىٍُٔ ٟخًح ٫أٛيهي
-أهْٔ ُي رؤ٫ٝىٗخ
ػخٝىطٜخ ؿَأطٜخ حُٔٔظليػش ٖٓ ؿي٣ي ٓغ ُٗٞ٤ش ٓٞك٤ش
-كِظؼزض ُٛ ٠يهي حٝ..ٕ٥كٍٞح !!
ػـِص "ٟــي" ػٖ اهلخء ؿَ٤طٜخ كٜٔٔض ُ ٠رِٜـش ٌٍٓ٘س:
-حُؼيٍ ٣وظ ٠٠إٔ طؼزض ُ ٠حُ ّٞ٤أٗخ ح٧هَ ٟأٗي طلز٘٠
كوِض ُ٘لُٔ ٠ي هللا ٣خٗخ..َٛحػخٗي هللا ٣خ ٣ؼَد.
-4-
أٓخّ طخطَ٘ ؿِٔض كُ٘ ٠يٕ أٍحؿغ كٔخرخط ٠طـخٛ ٙئ٫ء حُ٘خّ حٌُ ٖ٣طظلـَ هيٝى ْٛرخُلَٔس
حُيٓ٣ٞش حَُحثؼشٝ ،ر٘ ًْٜٞرؤٓٞحٍ حُٔٞم حٍٝٝ٧ر٤ش حُٔٞكيس ،كوَأص هَ أػ ًٞرَد حُلِن ٘ٓ٧غ
ٗلٔ ٖٓ ٠حُلٔيًٝ ،خٗض طٔظوزَ حُٔزؼٞع حَُ ٠ٓٝحُ ٠آٍ ٣ؼَد..هخُض ٍحك٠ش ٓٝخ١ظ ٚرؼ٘ق:
ٗ -لٖ ٣َٗ ٫ي َ١ ٟ٧ف إٔ ٣ظيهَ حُ ٕ٥ؼَهِش ٛيك٘خ٘ٛ ْ٤ُٝ ،خى ه٤خٍ آهَ ؿ َ٤حُلَدًٔ،خ
إٔ ٛيحّ كٔ٣ ٖ٤ـذ إٔ ٣لخًْ ًٔـَّ كَد.
24
كخ ٍٝحُٔزؼٞع إٔ َ٘٣ف ُٜخ ٍأ ٚ٣هزَ إٔ طزيأ حُؼِٔ٤خص ٟي حُؼَحم كوخ١ؼظ ٚهخثِش رليس:
٫..٫ -أٍ٣ي حٕ أٓٔغ ٗ٤جخ
ك ٠ؿَٔس كَؽ حُٔزؼٞع حَُٝ ٠ٓٝحٍطزخً ٚأٓخّ حَُٔأس حُلي٣ي٣ش حًُ٬ػش هِض ُ ٚرِـش ٍ٤ٓٝش ٓظو٘ش:
-أُ ٖٓ ْ٤ح ٠ُٝ٧ري إٔ طٜظْ ر٘ج ٕٞر٬ىى حُوَرش حُظ ٠حٗٔ٠ض حُ ٠هخثٔش حُٔظٖٔٓ ٖ٤ُٞ
حُـَد؟
حُىحى حٍطزخًخ ِٛٝؼخ ،كـخىٍ حُـَكش َٓٔػخ ٘٣ظَ ٖٓ ك ُٚٞكٍ ٠ػذ.
****
طؼوزض ٣خَٓ ػَكخص ٣ ٞٛٝي ٍٝكٗ ٍٞلَٔٓ ٚس ٝك ٍٞحُِٔي كَٔٓ ٖ٤س ػْ كٛ ٍٞيحّ َٓس أهَ،ٟ
ُْٝأكٓ ْٜخًح ٣َ٣ي ،كظ ٠ػ٘يٓخ هخٍ ُِٔزؼٞع حَُ:٠ٓٝ
-حٕ حُ٘ؼذ حُلِٔطَ٣ ٠٘٤ك ٞإٔ ٣لون ٓ ٚٓ٬ػِ ٠كٔخد حُ٘ؼذ حُؼَحه٠
ٓؤُظٓٝ:ٚخًح ػٖ حُ٘ؼذ حٌُ٣ٞظ٣ ٠خ أرخ ػٔخٍ؟ ..كِْ ٣ـز٘ٝ ،٠طًٌَص ًْ ٖٓ َٓس حٓظيف كٜ٤خ َٜٓ
ػِ ٠أٍٜٟخ ػْ ٓزٜخ رٔـَى ٓـخىٍطٜخ حُ ٠أٍ ٝأهَٝ ،ٟهخٍ كٌ ْ٤ػَر ٠هي ْ٣حٕ حَُ٘د ٖٓ ٓخء
ىؿِش ٠٣ؼق ٜٗٞس حَُؿخٍ ٣ِ٣ٝي ٖٓ ٜٗٞس حُ٘ٔخء ،ػْ هخٍ ١ز٤ذ ػَرٓ ٠ؼخ َٛحٕ أ١لخٍ حٌُ٣ٞض
هي ىَٓط ْٜأٞٛحٍ حُـِ ٝحُٜٔـ ٠كؤ٤ٛزٞح رلويحٕ حُ٘ؼ ٍٞرخٓ٧خٕ ٝحٗؼيحّ حُؼوش رخُ٘لْ ٝطٔخه ٢حُ٘ؼَ
ٝحُٔ َ٤حُ ٠حُظوَ٣ذٝ ،حُوٞف ٝحُظٜظٜش ٝحُظز ٍٞحٍُ٬حىٝ ٟطٞهق حُ٘ٔ ٞحُؼخ١لٝ ٠ط٘ ٚ٣ٞحُٞؿٚ
رخ٧ظخكَ ٝحٗلٜخّ حُ٘و٤ٜشٍٝ ،ؿْ ًُي كٔٞف طئًي ُٝحٍس حُظَر٤ش ٝحُظؼِ ْ٤حٌُ٣ٞظ٤ش ك ٠ر٤خٕ
طَ٘٘ ٙؿَ٣يس ح٧هزخٍ حُوخ٣َٛش رؼي َٓ ٍٝأٍرغ ٓ٘ٞحص إٔ أُٓش ح٫كظ ٍ٬حُؼَحه ٠هي ػُِص
حُ٘ؼ ٍٞحُُ ٠٘١ٞي ٟح١٧لخٍ رَٔكِش حَُ٣خ ٝر٘ٔزشٝ %71ك ٠حَُٔحكَ ح٫رظيحث٤ش ٝحُٔظٓٞطش
ٝحُؼخٗ٣ٞش ر٘ٔزش ٞٓٝ %76ف طٜيٍ ٓلٌٔش أٖٓ حُيُٝش رَثخٓش حُٔٔظ٘خٍ ٬ٛف حُلٜي أكٌخٓخ
رخ٩ػيحّ ػِ ٠هٔٔش ٓظ ٖ٤ٜٔػَحه٣ًٞٝ ٖ٤٤ظٝ ٠حكي كٓ ٠لخُٝش ح٫ؿظ٤خٍ حُلخِٗش َُِث ْ٤ح٠ٌ٣َٓ٧
أػ٘خء ُ٣خٍط٣ٌُٞ ٚض رؼي حُظلَٞٓٝ ،َ٣ف ط٘وَ حًحػش حَٓحثٓ-َ٤ظزخً٤ش ػِ ٠حُظ٠خٖٓ حُؼَر٠
حُ٠خثغ -حُٜظخف حٌُ٣ٞظ":٠ر ٕٞر..ٕٞه ٕٞهٛ "ٕٞز٤لش حُـِ ٝحُزَُِ ٟوٞحص حُٔ٘ظًَش
ٓ٫ظؼخىس حٌُ٣ٞض..ك٘٤جٌ ٜ٣ل ٞػزي حٌَُ ْ٣هخْٓٛ-خكذ حُي٫ٝد حُِؿخؿ ٠حُٔ٘ٞٓ ٖٓ -ٍٜٞطٚ
ُٔ٤ذ ؿٔخٍ ػزي حُ٘خِ٣ٝ َٛؼ٘ ٚاً ٓزن إٔ أٝهول ٚػزي حُ٘خ َٛػ٘ي كي ٙك ٖ٤كٌَ كٔ٤خ كٌَكٛ ٚ٤يحّ،
ٝكخٍ رٝ ٚ٘٤رٜٞٗ ٖ٤ط ٚك ٠حرظ٬ع طِي حُزِيس حٌُخث٘ش ك ٠ؿٞحٍٞٓٝ ،ٙف ط٘لظق ٗ٤ٜش ًظخد حُـَد
ُِٔوَ٣ش ٖٓ ه ٠ٓٞكٜ٤ل ْٜٗٞرؤٗٔٛ ْٜؾ ٓظوِلَ٣ ٕٞطي ٕٝحُٔ٬رْ حُٔظ٘خكَس ٝأؿط٤ش حَُأّ
حُٔوظِلش ًَ٣ٝز ٕٞحُـٔخٍ ٝحُلٔ٣ٝ َ٤وظِ ٕٞحُٔ٤خف ٣ٝؤًِ١ ٕٞؼخٓخ ٚٔ٠ٜ٣٫ا ٫حُٞك٣ٝ ،ٕٞـِذ
ػِ ْٜ٤حٌَُٔ ٝحُٞهْ ٝحُوٞف ٖٓ ٗ٠ء ٓخ٣ٝ ،لز ٕٞحُزٌخء ك ٠حُٔٔخؿي ٣ٝؼ ٕٞ٘٤ك ٠حُل٠ٟٞ
ٝحُوٌحٍس ٣ٝلز ٕٞحٌٌُد ٝحُٔٔخٓٝش ٝحُظيهٝ ٖ٤حُزوَ٘ٗٝ ٖ٤د حُ٘خٝ ٟحُوٜٞس٣٫ٝ ،ؼَكٓ ٕٞخًح
٣َ٣ي٣ٝ ٕٝلز ٕٞحُٔزخُـش ك٠ٗ ًَ ٠ء ٌ٣ٝؼَ ٖٓ ٕٝطَى٣ي ً ّ٬رٓ ٬ؼ٘٤ٜ٣ٝ ،٠ز ْٜحُظي ٖ٣رخُىٝحؽ
ك ٠حُ٘و٤ٜش ك٤ظٌرٌر ٕٞر ٖ٤حُلٝ ٍ٬حُلَحّ ٝر ٖ٤ح٤ُٞٛ٧ش ٝحُِ٤زَحُ٤ش ٝر ٖ٤حُلَى ٝحُـٔخػش ٝرٖ٤
حُ٤٘١ٞش ٝحُو٤ٓٞش ٝر ٖ٤حٛ٧خُش ٝحُٔؼخَٛسٝ ،ر ٖ٤حُو٤ٜٛٞش ٝحُؼخُٔ٤شٔ٣ٝ ،ظؼَٔ ٕٝك ٠ر٘ٞى
حُـَد ٓخ٣وَد ٖٓ أُق ِٓ٤خٍ ى ُٞ ،ٍ٫ٝأٗلوٞح ػ٬ػش رخُٔخثش ٜٓ٘خ ػِ ٠أٗلٍُِٔ ْٜػٞح حُٜلَحء
ٝهٞ٠ح ػِ ٠حُزطخُش ٝحُلوَ ٝحٍٛ٩خد ٝحُظؼٜذ ٝح٤ٓ٧ش ٝكظلٞح أرٞحد ح َٓ٧أٓخّ حُ٘زخد حُؼَر٠
ك ٠ك٤خس ًَٔ٣ش ٛخٗجشٝ..طظٟ"٠ُ َٜــي" ُظلٌٍٗ ٖٓ ٠هطٍٞس حُظٔخى ٟك ٠حَُ٘ٝى ٝحُ٘ط.٢
٫ -طـلَ ػٖ حُوطش ٝحُظِّ رـٔغ أٓزخد حُلَهش ٓٝـِٜخ ًَٔكِش ح٠ُٝ
ًٝخٕ ٓـِْ ح ٖٓ٧هي أٌٍٗ حُؼَحم رٍَٝ٠س ط٘ل ٌ٤هَحٍحط ٚحُٔخروش رخٔٗ٫لخد حُل ٍٟٞؿَ٤
حَُٔ٘ ١ٝهزَ ٘٣ 15خ1991َ٣
****
-أكزي
-أػِْ ٌٛحٝ..أٗخ أ٠٣خ أكزي
٣ ُْ -ؼي ٌ٣لٌٛ ٠٘٤ح
طٔظٔض ك"َٟٓ ٠حُِ ْٜحٓظَٗ ٠ك ٠حُيٗ٤خ ٝح٥هَس ٣خٍد"ٓٝ ..ؤُظٜخ ٓ٘خكوخ:
25
حطلن حُوٞحؿخص ٓغ حُؼَد حُٔؼظي ٟػِ ْٜ٤ػِ ٠إٔ ًِٔش حَُٔ ٔ٤ِٓ ٠ٛخٕ ِٓي حُـخٕ .هزَ إٔ ٘٣طوٞح
رخٌُِٔش أٓؼ٘ٞح ك ٠اًٛ ٍ٫خكز٘خ ٓٝلن أٗل ٚك١ٍٝ ٠ظ ٚرل٤غ ٛلن حُؼخُْ رلٔخّ ُٔخثش ٝػ٬ػٖ٤
أُق ٖٓ ٖ١حُٔظلـَحص أُو٤ض ػِ ٚ٤ك ٠حُ ّٞ٤ح ٖٓ ٍٝ٧حُؼخٛلش ٝكئُٝ ،ٙخ ػخٍ حُؼخُْ ػِ ٠ػ٘ٞحث٤ش
ه٘خرَ حُوٞحؿخص حُظ ُْ ٠طلَم ر ٖ٤حٛ٧يحف حُؼٌَٔ٣ش ٝحُٔيٗ ٖ٤٤ح٧رَ٣خء ،هخٍ حُوخثي ح":٠ٌ٣َٓ٧حٗ٘خ
رلخؿش حُ ٠طؼَ٣ق ؿي٣ي ُٔؼ٘ ٠حُٔيٗ ٖ٤٤ح٧رَ٣خء ٓخىحٓٞح هخرِ ٖ٤رلٌْ ٛيحّ ٓؼيحء رـِ٣ٌُِٞ ٙٝض"..
ُٝوي أٗلوض ػٌِٓ ٠حؿش ٌٛح حُوخثي حُٔٔ ،ٖ٤اً ٣ؼظوي حٌُٔٔ ٖ٤إٔ ًَ حُ٘ؼٞد حُؼَر٤ش طوظخٍ كٌخٜٓخ
ٝطوزَ روخء ْٛأ ٝطَكُٔٝ..ٚ٠خ ٓٞٓٝض ُ ٚرخُلو٤وش َٛف َُث ٚٔ٤حُـَ٘حٍ حٞٓ٧ى رؤٕ ٌٙٛحُلَد
هي أًيص حَُ٘ػ٤ش حُلخًٔش حٌُ٣ٞظ٤ش طؤً٤يح ٓخكوخ ،كخُ٘ؼذ ٓظٔٔي رؤٓٝ َٙ٤كٌخٓ ْٛٝ ٚك ٠حُٔ٘ل،٠
حٓخ حٗخ كؤًخى أؿِّ حٕ طٌٔٔ ٚرٜٔخ رؼي حُظلَِ٤ٓ َ٣ىحى هٞس ٓ ٌٕٞ٤ٓٝززخ ك ٠كْٔ ه٬كخط ْٜحُزَُٔخٗ٤ش
حُوئ٣ش.
هزَ حُٜـ ّٞحُِٔٔ٤خٗ ٠ر ٖ٤ٓٞ٤أ ٝػ٬ػش ؿِٔض رٛ ٖ٤يحّ ٝىٍ ٍ٬٣ًٞ ٟث ْ٤ح ْٓ٧حُٔظليس
حُؼـً.ُٞيص أظ َٜرـٔيٝ ٟأػَٗ ٝلُِٔ ٠وظَ كظ ٠أكؼ ٚػِ ٠إٔ ٔ٣ظـ٤ذ ُ٘٤ٜلش حَُؿَ
حُؼـ٣ٝ ُٞزطَ ٓلؼ ٍٞهطش ه ٜٚٔرظيٓ َ٤ؿ٘ٛٝ ٚ٘٤خػظٝ ٚر٘٤ظ ٚح٫هظٜخى٣ش ٝحُٔيٗ٤ش طيَٓ٤ح
ٓخكوخٗ ٌُٖ ،ؼذ حُؼَحم ًخٕٝ -هللا أػِْٔٓ -خهخ حُ ٠هيٍ ٙػِ٣ ٠ي طٍُ٘ٞٔ٤ي ؿي٣ي.
رخٗظٜخء طلو٤ن حُوطش طل ٍٞآٍ ٣ؼَد حُ ٠كظخص ٓزؼؼَ ٖٓ حُٔٞحهغ حُــَحك٤ش حُٔظ٘خػَس ٝحُٔٞحٍى
حُزَ٘٣ش حُٔ٘ظظش رـٗ َ٤ظخّٝ ،حُؼَٝحص حُٜٔيىس رخُوطَ حُ ٠أري ح٥ريٓ .ٖ٣ـِض ٌٙٛحُِٔلٞظش ك٠
أٍٝحه ٠رخٛظٔخّ ٗي٣ي ٝهِض ك ٠هظخٜٓخ ":حٗظ ٠ٜحُؼَحم طٔخٓخ".
26
ٝأػ٘خء طـٞحُ ٠ك ٠ر٬ى حُؼخُْ ه ٍ٬طِي حُؼخٛلش -حُظ ٠ىحٓض ٓخ٣وَد ٖٓ حػ٘ٝ ٖ٤أٍرؼٓٞ٣ ٖ٤خ-
ٝطٜ٘ظ ٠ػِ ٠كٞحٍحص حُؤْ ٝحُٔلٞف ك ٌٙٛ ٠حُز٬ى ،طِٛٞض حُ ٠كوخثن أهَ ٟأٗي هطٍٞس ػٖ آٍ
٣ؼَد حُٔؼخٞٓ ، ٖ٣َٛف طلَف رٜخ "ٟــي" كَكخ ٗي٣يحٝ ،أً ٕٞرٌُي هي حهظَرض ٖٓ ٗخ٠١ء
حُ٘ـخس ٖٓ ًخر ّٞحُللخء حُِؼ.ٖ٤
****
ػيص حُ ٠ر٤ظ٣ ٠خثٔخ كِ٘٣خ ُٔخ كيعًٝ ،خٕ طٞطَٗ ٟي٣يح ُؼـِ ٟػٖ حُؼؼ ٍٞػِ ٠كـش ٓو٘ؼش
أرٍَ رٜخ ُِٝؿظ ٠ؿ٤خر ٠ػٜ٘خ ك ٠حُلظَس حُوخىٓش.كٞؿجض رخُز٤ض هخُ٤خ ٖٓ أػ٠خء أَٓط ٠ؿٔ٤ؼخ.
ٝؿيص ٓظَٝكخ ٓـِوخ ػِٓ ٠خثيس ٛـَ٤س رخُٔيهَ .ػِٔض ٓٔخ ك ٚ٤حٜٗخ حٟطَص حُ ٠حٛطلخد
ح٫ٝ٧ى ٓؼٜخ ٝحُٔلَ حُ ٠هَ٣ش أرٜ٤خ حٌُ٣ ٟؼخٌَٗٓ ٖٓ ٠حص حُٔٞص ِ٣ٝق كِ١ ٠زٜخ ٓٝؼٜخ
أكلخى.ٙكٔيص هللا ػِٓ ٠خ كيع ُْٝأطًٌَ هٟ"ٍٞـي" أٜٗخ هي حػيص ٌَُ ٗ٠ء ػيطٝ ،ٚاً ر ٠أؿيٛخ
حٓخٓ ٠كـخس.
ٛ -ؤٗخ ٣خكز٤ز٤ٜٓ ،٠ؤس ُلزي ٓٔظؤػَس رُ٘ ٚلٔ ٠ػَ٘ أ٣خّ ٓظٞحِٛش
٣ -خٓؼٖ٤
ٓ -خري؟ َٛ..طوخف ٓ٘ ٠أّ طلٖ حُ ٠أّ حُؼ٤خٍ؟!
-أٗخ ُْ أػي أكٌَ ح ٫ك٤ٜٓ ٠زظ٘خ حٌُزَُ..ٟوي حٗظ٘٤ٜخ ٣خ"ٟـي"
٫ -طـِع ًٖٝػِ ٠حٓظؼيحى ُِوخء حُِػ ْ٤حً٧زَ
ٓٝ -خًح ٔ٣ظط٤غ إٔ ٣لؼَ رؼي إٔ ٝهؼض حٌُخٍػش؟
٣ ُٖ ٞٛ -لؼَ.أ ٗض حٌُ٤ٓ ٟلؼَ رؤَٓ هللا
-6-
رؼي إٔ طـَػض كظ ٠حُؼٔخُش ٖٓ ك٘ ُْ ٕٞأػَكٜخ ٖٓ هزَ ػٖ حُؼ٘ن ٝحُ ،ٟٜٞأكخٟض "ٟي" ك٠
حُلي٣غ ػٖ ُػ ْٜٔ٤حُٔلزٞد حَُٔٞٛد ػزي هللا حُِْٔٔ .هخُض حٕ ػَٔ ٙػ٬ػٔخثش ٝػَ٘ ٕٝػخٓخ
ٝحٗ ٌٖٔ٣ ٚك ٠هٟ َٜوْ ٣وغ أٓلَ ؿزَ حُٔوطْ رخُوخَٛس رٔخ ٣وَد ٖٓ هٔٔٔخثش أُق كَٓن،
٣ ٞٛٝـٔغ كٗ ٠و٤ٜظ ٚر٤١ ٖ٤زش حٍٝ٧حف ٝٝىحػظٜخ ٝ ،ر ٖ٤هٞس حُؼلخٍ٣ض ٝؿزَٝطٜخٖٓ ٌُٚ٘ٝ ،
ه َ٤ح٧ؿخ٣ٝي ٝأػٗ ْٛ٬ؤٗخ ك ٠ػخُْ حُـٖ ،ؿ َ٤أٗٓ ٚلذ ُِ٘ٔخء ُٞٝع ر ُٚٝ ٖٜك ًَ ٠رِي ٖٓ
ر٬ى حُيٗ٤خ ُٝؿشٔٔٗٝ ،غ إٔ حكز ٖٜحُ ٠هِز ٚطِي حُظ ٠طؼ ٖ٤ك ٠حٌُ٣ٞض ٝطٔظؤػَ رٔؼخَٗط ٚػيىح
ٖٓ حَُٔحص ًَ ػخّ ٣لٞم ٓخ طلظ ٠رٗ ٚظَ٤حطٜخ ٖٓ ُٝؿخط ٚحُـٔ٬٤ص ك ٠أٍؿخء حُيٗ٤خٝ..هخُض
ُٟ" ٠ي" أ ٫أه٘ٔٓ ٠خ ٓٞف ٣ظزيٍ ػِ ٚ٤كخُٓ ٠خر ٖ٤ظٝ ٍٜٞحهظلخء ِ٤١ش كظَس ٓؼ ٠ُٞر٣ ٖ٤ي.ٚ٣
ك ٠حُٔٔخء ؿِٜص أٍٝحهُِ ٠وخء حُِػً٘ٝ ْ٤ض ٓظؼـزخ ُـَأط ٠حُظ ٠طِح٣يص حُ ٠كي ِٓلٞظ ٌٓ٘
إٔ طِٝؿض ٖٓ ؿ٘٤ش ٝحٗيٓـض ك ٠ػخُْ ح٧ؿخ٣ٝي ٝطؼخٍكض ػِ ٠أٛيهخء ػي٣ي ،ْٜ٘ٓ ٖ٣أًخى
أؿِّ حٗ ْٜأك َ٠رٌؼٓ ٖٓ َ٤ؼظْ أٛيهخث ٖٓ ٠ح.ْٗ٩
كَٛض "ٟي"ػِ ٠أ ٫ط٠ؼ٘ ٠كٍٞٛ ٠ط ٠ؿ َ٤حَُٔث٤ش أٓخّ حكي ٖٓ أٛيهخث ٖٓ ٠حُٞٝ ْٗ٩
َُٔس ٝحكيس ػِٓ ٠ز َ٤حُٔيحػزشُٔٝ .خ ِ١زض ٜٓ٘خ ًُي ػ٘لظ٘ٝ ٠هخُض حٕ كًُ ٠ي هطٍٞس ػِ٠
ك٤خط٤ٗ ٌُٖ ،٠جخ ٓخ كٗ ٠ظَحص ٛئ٫ء حٛ٧يهخء ًُ ٠خٕ ٣ئًي أٗ٣ ْٜلٌَ ٕٝك٠ٗ ٠ء
ٓل٠ٗ..َ٤ء ؿَ٣ذ ٣ظؼِن ر ٌٖٔ٣٫ٝ ، ٠إٔ ٣وطَ ػِ ٠رخٍ أكي ٜٓ٘ٔٓ ْٜخ ٗطق ر ٚه٤خُ ، ٚكٖٔ
ٓ٘ ٌٚ٘ٔ٣ ْٜإٔ ٣ظ ٍٜٞأٗ٘ ٠ىهِض ك ٠كَحٓش أُق ٖٓ حُـخٕ حُٓ ٠ـِْ حُِػ ْ٤ػزي هللا حُِْٔٔ
كل٤٤ظٝ ٚك٤خٗٝ ،٠أؿِٔ٘ ٠ػٖ ٍٝ ٚ٘٤ٔ٣رض ػِٛ ٠يٍ ٟرل٘خٕ أر ٟٞؿَٔ٤؟..هخٍ ُٛ ٠ي٣ن
ػَٔٗٝ ٙخثز ٚح:ٍٝ٧
-حٕ ّٞٔٛآٍ ٣ؼَد طؤهٌ ح٣ُٞٝ٧ش ك ٠حٛظٔخٓخص حُِػُٝ ،ْ٤وي ط ْٓٞك٤ي هَ٤ح كؤٍؿ ٞإٔ طٌٕٞ
ػ٘ي كٖٔ ظ٘.ٚ
أؿزض ٓٝخُحُض آػخٍ حَُٛزش ؿخػٔش ػِٛ ٠يٍ:ٟ
-ربًٕ هللا
ٛ -خص أٍٝحهي
27
حٓظوَؿض حٍٝ٧حم ًٝخٗض أٛخرؼ ٠طَطؼًٖ.خٕ حُِػ٣ ْ٤زظْٔ كٛ ٠لخء ٌُ٘٣ ُْ ٚظٌِْ.هخٍ حُ٘خثذ
رٜٞص ٓطٔجٖ:
-حٛيأ ٣خر٘ٝ ٠حهَأ ػَِٜٓ ٠
-رؼي ًَ ٓخهٔض ر ٖٓ ٚؿ٫ٞص كٗ ٠ظ ٠روخع ح ٍٝ٧رل َ٠ؿٜٞىًْ حُوخٍهش ُويٓش ه٤٠ش
حُٞكيس حُؼَر٤ش ،كبٕ ًَ ٓ٬كظخطٝ ٠حٓظ٘ظخؿخط ٠ػٖ أكٞحٍ آٍ ٣ؼَد طظِوٓ– ٚغ ٗي٣ي
حٓ٧ق -ك ٠حٓظلخُش ه٤خّ ٌٙٛحُٞكيس!
حُظِّ حُِػ ْ٤حُٜٔض ٝإ ريح ػِٝ ٠ؿ ٜٚحٗلؼخٍ كِ ٖ٣هِنٗ.ظَ ٓظٔخث ٬حُٗ ٠خثز ٚحٌُ ٟهخٍ ُ:٠
-أًَٔ ٣خرٟ٘ٝ..٠ق ُ٘خ حٓ٧زخد حُظ ٠ىػظي حَُ١ ٠ف ٌٛح ح٫ػظوخى
-أٓخ حٓ٧زخد كٝ ٠ٜكيس حُيٝ ٖ٣حُِـش ٝحُـٞحٍ ٝحُظخٍ٣ن ٝحُٔ َ٤ٜحُٔ٘ظَى !
ٌٙٛ ٌُٖ -حٓ٧زخد طـٔغ ٫ٝطلَم
-حُٞحهغ حٌُٜٗ ٟيطُٔٔٝ ٚظ ٚر٘لٔ٣ ٠ئًي إٔ حُٞكيس ٓ ٠ٛزذ حُلَهش
ريص ػٓ٬خص حُلَ٤س ػِٝ ٠ؿ ٚحُ٘خثذ َٓ ٍٝ٧ٝ ،س ٣ظليع حُِػ ْ٤هخث ٬كٛ ٠يٝء ٓ٘ٞد رخُوِن:
ٓٝ -خ حَُأ ٟحٌُ ٟطِٛٞض حُ ٚ٤ك ٠حُٜ٘خ٣ش؟
٣ -و ٍٞحُٔ٘طن حٗ ٚحًح ًخٗض ٘ٛخى أٓزخد ٓؼ٘٤ش طل ٍٞى ٕٝطلو٤ن حُلِْ ،كٖٔ حُطز٤ؼ ٠إٔ
طٌ ٕٞحٓ٧زخد حُؼٌٔ٤ش ٠ٛحُِ٤ٓٞش حُٔؼوُٞش ٌٓ٩خٗ٤ش طلو٤و.ٚ
ٛـــــخف حُ٘خثذ:
-أًَٓي هللا ٣خرٌ٘ٛ..٠ح ػزوَ ٟػظْ٤
ِٛحُِػٍ ْ٤أٓٓ ٚئ٣يح ػْ هخٍ:
-ػِ ٠رًَش هللا حريأ ك ٠حَُٔكِش حُؼخٗ٤ش..كخ ٍٝإٔ طلون حُلِْ رخٓ٧زخد حُؼٌٔ٤ش ٖٓٝ ،حُُٖ ّٞ٤
طؼَف ًخر ّٞحُللخء كظ ٠حُٔٞص ،كؤٗض حٍ ٕ٥ث ْ٤حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش.
ًيص أطوِ ٠ػٖ ٝهخٍ ٟأٓخّ حُِػ ْ٤كؤٍه ٚػِ ٠حُٞحكيس ٝحُٜ٘ق َ١رخ ُٔخ ٓٔؼضٝ.ىىص إٔ
أٗوَ حُزَٟ٘"ٍ ٟي" ُِٝٝؿظ ٠أ٠٣خ ٌُٖ ،ح ُْ ٠ُٝ٧طٌٖ ٓيػٞس ُلٌٛ ٍٞ٠ح ح٫ؿظٔخع ُٔزذ ُْ
طًٌَٝ ،ٙحُؼخٗ٤ش اٗٔ٤ش ٫طؼِْ ػٖ أَٓحٍ ٟحُٔؼلَطش ٗ٤جخ٣ ُْ .زن ا ٫إٔ أؿَد حُ٘ ّٞك ٠أٌٓ ٟخٕ
ٝرؤ٣ش ِ٤ٓٝش كظ ٠أطؤًي ٖٓ ٛيم ٝػي حُِػ ْ٤هزَ إٔ أكٌَ كٔٓ ٠ؤُش ٍثخٓظ٣ ٍ٥ ٠ؼَد ،أ ٝك٠
ٓٓ٬ش ػوِ ٠هزَ أ٠ٗ ٟء آهَ.
ُْ أىٍ ً٤ق ُِٗٞح ر ٠حُ ٠رخ ٖ١ح ٍٝ٧رؼٔن هٔٔٔخثش أُق كَٓنٓ ،ؼِٔخ ُْ أىٍ ً٤ق ٛؼيٝح ر٠
حُٓ ٠طلٜخ َٓس ػخٗ٤شٓ ٠ٌُ٘ٝ ،خ حٕ ٍأ٣ض ٗـَس ٛـَ٤س كٗ ٠خك٤ش ٛخىثش طٌخى طوِ ٖٓ ٞحٌُٔخٕ ،
كظ ٠هٍَص حُ٘ ّٞطلظٜخ ُِٜزخف.
كِٔض رِٔي ٓٝ َٜآخّ حُ٣ ٖٔ٤ظليػخٕ كَٓ ٠حٍس ػٖ ٓٔظوزَ حٌُ٣ٞض حٌُ ٟأٛزق ٓللٞكخ
رخُٔوخ َ١رؼي طـَرظٜخ حََُٔ٣س ٓغ حُؼَحم.هخٍ حُِٔي حٕ حٌُِٔ٘ش ك ٠حُـَ٤حٕ أ ٫ٝػْ ك ٠حُـَ٤حٕ
ػخٗ٤خ ػْ ك"٠حُوٞحؿخص" ػخُؼخٝ ،هخٍ حٓ٩خّ ٠ٔ٣ ٞٛٝؾ حُوخص رَ٘حٛش ،حٕ كـْ حُزِي ؿـَحك٤خ ٝرَ٘٣خ
ٔٔ٣٫ق رظٌ ٖ٣ٞؿً ٖ٤ز ًٟ َ٤كخػِ٤ش ٓئػَسٝ،هِض أٗخ رـَأس رؼي إٔ طؤًيص طٔخٓخ ٖٓ ػزٞص كٌحث٠
ك ٠هيٓ ٠حٕ حٌُ٣ٞض حُظً ٠خٗض ٝحكش ُِوٝ َ٤حُؼطخء ُْ طٌٖ ُظٔظلن رؤ ٟكخٍ إٔ ٣ظْ طـ َ٤٤ؿ٘ٔ٤ش
ٓٞحٜ٤٘١خ ٝطَحه ٚ٤ػَرخط ْٜرـَس هِْ هخثذ حُ ٠ؿ٘ٔ٤ش أهَ ٟرِ٤ُٝ ّٞ٣ ٖ٤ش.
****
ٛلٞص ٖٓ ٗ٧ ٠ٓٞؿي ٗلٔ ٠ر ٖ٤أك٠خٕ "ٟـي"ُ ٌٖ٣ ُْ.يٝ ٟهض ُِظلٌ َ٤أ ٝحُي٘ٛش رؼي طٌِ٤ل٠
رِػخٓش آٍ ٣ؼَد.
ٓ -زَٝى ٣خٓ٤خىس حَُثْ٤
-أٗخ ٫أٛيم ٓخ٣ليعٓ..خُُض حط ٍٜٞأٗ٘ ٠حكِْ
ٝ -ح٣ ٕ٥خٛخكذ حُويّ حُؼخرظش ك ٠كٌحثٜخ ،ػِ٤ي ربػيحى هَحٍحطي حَُثخٓ٤ش كظٔٗ ٠وَ ُي ؿٖ
ح ٍٝ٧رؤًِٜٔخ ُظ٘لٌٛ٤خ.
-7-
28
كٓ ٠للَ ٍ٤ٛذ ُْ أػَف ً٤ق حطٔغ ُٜئ٫ء ح٫٥ف ٖٓ ح٧ؿخ٣ٝيٝ ،ؿيص ٗلٔ ٠أطٜيٍ ٓخثيس
حَُثخٓش .أُو ٠حُ٘خثذ هطخرخ ٍكذ ك ٚ٤رخُِػ ْ٤ػزي هللا حُِْٔٔ ٘ٛٝؤٗ ٠ك٤ٗ ٚ٤خرش ػٖ حُـٔ٤غ رظ٠ُٞ
ٍثخٓش حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش ،ػْ هيٓ٘ ٠حُ ٠حُٔـظٔؼ٧ ٖ٤هَأ ػِ ْٜ٤هَحٍحطٝ..٠هلض ك ٠ػزخص
أه:ٍٞ
" رْٔ هللا حَُكٖٔ حَُكٍ.ْ٤ث ْ٤حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش.رؼي ح٬١٫ع ػِٗ ٠ج ٕٞآٍ ٣ؼَد
حٍُِٔ٣ش ٓٝوخٍٗظٜخ ر٘ظخثَٛخ كٓ ٠خثَ أٍؿخء ح ، ٍٝ٧ك٤غ طٞكيص حُز٬ى ًحص حُِـخص ٝحُي٣خٗخص
حُٔوظِلشٝ ،حُٔٞحهغ حُــَحك٤ش حُٔظزخػيسٌِٗٝ ،ض كٔ٤خ رٜ٘٤خ ً٤خٗخص حهظٜخى٣ش ٤ٓٝخٓ٤ش ؿزخٍس ،رٔ٘٤خ
رو٘٤خ ٗلٖ ك ٠هخع ٘ٛيٝم هٔخٓش حُظخٍ٣ن ،هٍَٗخ ٓخ ٞٛآص:
أٗ -٫ٝوَ ح٧هطخٍ حُؼَر٤ش ؿٔ٤ؼخ ٖٓ أٓخًٜ٘خ رخُظزخىٍ ،رل٤غ ٘٣ظَٔ حُ٘وَ ػِ ٠حُزَ٘ ٝحٍٝ٧
ٝحُزلخٍ ٝحُٔل٤طخص ٝحُـزخٍ ٝحٜٗ٧خٍ ٝحُـخرخص ٝحُٞى٣خٕ ٝحُوَٝ ٟحُٔيٕ ،ػِ ٠أ٣ ٫وَ حُلي ح٧ىٗ٠
ُِٔٔخكش حُلخِٛش ر ًَ ٖ٤هطَ ٝآهَ ػٖ ٓخثش أُق ٓ.َ٤
ػخٗ٤خ -ك َٜؿٔ٤غ حُِـخص حُٔظيحُٝش ػِ ٠حٌَُس ح٤ٍٟ٧ش ٝط٣ُٞؼٜخ ػِ ٠ح٧هطخٍ حُؼَر٤ش رخُ٘ٔزش
ٝحُظ٘خٓذ رل٤غ ٣٫ظليع هطَحٕ ػَر٤خٕ ٗلْ حُِـش.
ػخُؼخ -ط٣ُٞغ ؿٔ٤غ حُي٣خٗخص ح٫رَح٤ٔ٤ٛش ٖٓ ٜٞ٣ى٣ش ٤ٔٓٝل٤ش ٝآ٤ٓ٬شٝ ،ؿٔ٤غ حُي٣خٗخص حُٜ٘ي٣ش ٖٓ
٘ٛي٤ًٝش ٝر٣ًٞش ٝؿَٛ٤خٝ ،حُي٣خٗخص حُ٤٘٤ٜش ٖٓ ًٗٞل٤ٓٞ٤ٗٞش ٝ٫ٝطِ٣ٝٝش ٝؿَٛ٤خٝ ،حُي٣خٗخص
حُ٤خرخٗ٤ش ٖٓ حُ٘٘ظٝ ٞحُز٣ًٞش حُٔطٍٞس ٝؿَٛ٤خٓٝ ،خثَ حُي٣خٗخص حُٞػ٘٤ش حُٔظزو٤ش ك ٠حُؼخُْ ،ػِ٠
ؿٔ٤غ ح٧هطخٍ حُؼَر٤ش رل٤غ ٣٫ي ٖ٣هطَحٕ ػَر٤خٕ ريٝ ٖ٣حكي.
ٝرٌُي ٌٗ ٕٞهي حطوٌٗخ حُوطٞحص حُـ٣َٛٞش حُ ٠ُٝ٧ظلو٤ن حُٞكيس أٓٞس رخُـَدٝ ،اٗ ٠أطٞؿ ٚحُ٠
حُِػ ْ٤حً٧زَ ػزي هللا حُِْٔٔ رَؿخء إٔ ٔ٣وَ ًَ ٓخ ٖٓ ٌٚ٘ٔ٣اْٗ ٤ٗٝخٝ ٖ٤١ػلخٍ٣ض َٓٝىس
ُٟٞغ ٌٙٛحُوَحٍحص ٟٓٞغ حُظ٘ل ٌ٤ك ٠أهَد كَٛش ٌٓٔ٘ش".
****
ٟـض هخػش حَُثخٓش رخُظٜل٤ن حُ٘ي٣ي ٛٝظلٞح ؿٔ٤ؼخ رلٔخّ ٍ٤ٛذ:
-ػخٗض حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش..ػخٕ حَُث٣ ْ٤ؼَد
ػْ هخّ حُِػٛٝ ْ٤خكل٘ٝ ٠ػخٗو٘ٝ ٠هزِ٘ ٠رلَحٍس ٝأُو ٠حٌُِٔش ح٥ط٤ش:
" حهٞحٗ ٠ح٧ؿخ٣ٝي..حُٔ٤ي ٍث ْ٤حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤شُ..وي حٗظظَص ٌٛح حُ ّٞ٤ػَٔ،ًِٚ ٟ
ٝأه ٌُْ ٍٞحُلن حًٗ٘٘ ٠ض ػِٗٝ ٠ي حٓ٫ظٔ٤ُِ ّ٬ؤّ ٖٓ طلو٤ن حُلِْ ٫ُٞ ،إٔ أًَٓ٘خ هللا ر٤ؼَد
حٌٍُ ٟأ٘٣خ كٌٛ ٚ٤ح حُلِْ كو٤وش ٌٓٔ٘شًٝ ،ؤٗ٘خ حٓخّ ٓؼـِس حُ٤ٜشٌُٜ ،ح كبٗ ٠أػي ٙأٓخٌْٓ إٔ أٟغ ًَ
آٌخٗ٤خط٘خ ر٣ ٖ٤ي ٠ٌُ٘ٝ ،ٚ٣أكٌٍ ٖٓ ٙأػيحء حُٞكيس ٖٓ ر٘ ٠ح ، ْٗ٩كً ْٜؼ َٕٝ٤ؿيحٞٓٝ ،ف
٣وخ٣ٝ ٚٗٞٓٝول ُٚ ٕٞرخَُٔٛخى ُ٤ظٌٔ٘ٞح ٓ٘،ٚكؼِ ٚ٤إٔ ٣ظًٌَ ىحثٔخ إٔ كٔخ٣ظ٘خ ُ٘و ٜٚهخَٛس ػِ٠
ٝؿٞى ٙؿ َ٤حَُٔثٓ ٠لٌٍح ح٣خ ٖٓ ٙحُـلِش كَٛخ ػِ ٠ك٤خط ٚحُـخُ٤شٝ..حػظزخٍح ٖٓ ٌٙٛحُِلظش كٌِ٘خ
ٓـ٘يُ ٕٝويٓظُ ٚظلو٤ن ٌٛح حُٜيف حُ٘زٝ.َ٤كو٘خ هللا ٝا٣خًْ ٝحُٔ ّ٬ػٍِٝ ٌْ٤كٔش هللا ٝرًَخط."ٚ
-8-
ػخىص ُٝؿظ ٠حُ ٠حٍُِٔ٘ ًٝخٗض هي أٝك٘ظً٘ ٠ؼَ٤حٓ .خ إٔ ُٔٔظٜخ كظَٛ ٠هض كٝ ٠ؿ٠ٜ
ٝؿَص رؼ٤يح ػ٘ٝ ٠هي حٗظخرٜخ ًػَ ٗي٣ي.هَأص ك ٠أًٜٗخ آ٣ش حٌَُٜٓٗٝ ٠خ٣ش ٍٓٞس حُزوَس كظٛ ٠يأص.
ػ٘يٓخ ػخٝىص ٓٔٓ٬ظٜخ ػخٝىٛخ حَُٜحم ٝحُلِع ٝهخٍ ُ ٠رؼ ٖ٤٘٤ؿخكظظ:ٖ٤
-أٗض ُٔض ٗــــخ!!َٛ
ٓؤُظٜخ ك:ًٍٞٛ ٠
ٖٓ -أً ٕٞإً؟
ُٔ -ض أىٍ..ٟحرظؼي ػ٘ ٠أٍؿٞى
ٝرو٘٤خ ػٌِٛ ٠ح حُلخٍ ٣٧خّ ػي٣يس .حٓظ٘ـيص د"ٟــي" ٌُٜ٘خ أهٔٔض ُ ٠أٜٗخ ُْ طٜٔٔخًٔ ،خ ُْ ٜٔٔ٣خ
أكي ٖٓ حُـٖٝ ،أٜٗخ ٫طِٔي ُلخُظٜخ ػ٬ؿخ ٍٝ ،رٔخ ًخٕ ٓززٜخ ٓٞص أرٜ٤خ هزَ إٔ َ٣حٛخ ،حً ًخٕ
حٍطزخٜٔ١خ رزؼ ٞػظٔ٤خ.
29
ك ٠ظَ ٌٙٛحُظَٝف حُٜؼزش حَُٔرٌش أٛيٍص طؼِٔ٤خطُ ٠ـ٘ٞى حُـٖ رخُزيء ك ٠ط٘ل ٌ٤هَحٍحط٠
حُؼ٬ػش.
كُٔ ٠ق حُز َٜطلُٞض حٌَُس ح٤ٍٟ٧ش حًُ ٠ظَ ٛخثِش ٖٓ حُزَحًٝ ٖ٤حُلْٔ ٝػٔض رٜخ حٍُُِ٫
ٝحٗ٫لـخٍحص ،كظ ٠هُِ َ٤زَ٘ حٜٗخ حٞٛحٍ حُو٤خٓش ،كٔؼي أ َٛحُ َٛٞرخهظَحد حُوَد ،رٔ٘٤خ أٛزق
ح َٛحُيٗ٤خ كًَ ٠د ػظ.ْ٤
حهظِطض ٞ٘ٛف حُزَ٘ ٖٓ ًَ ح٧ؿ٘خّ ٝحُٞ٧حٕ ٝحٍَُِٔٝ ،حف حُزؼ٣ ٞـَ ٕٝك ٠حٗيكخع ٓخكن
حُ ٠حُـٜخص حُٔـٌٝر ٖ٤حُٜ٤خ ،رٔ٘٤خ ٝؿي حُزؼ ٞأٗلٔ١ ْٜخثَ ٖ٣ك ٠حُٜٞحء ػِ ٠حٍطلخػخص ٓوظِلش.
ٓخ حٕ ٗؼَص ُٝؿظ ٠رخُُِِحٍ كظ ٠حُىحىص كخُظٜخ ٓٞءح ٍٝحكض طيكؼ٘ ٠روز٠ظٜ٤خ كٛ ٠يٍٟ
رـَ ٗي٣ي ٠ٛٝطو:ٍٞ
ٓ -خًح كؼِض رلن هللا؟..هَ ُٓ ٠خًح كؼِض؟!!
أٓخ ح٫ٝى ٟكوي حهظلٞح طٔخٓخٍٝ ،ؿْ حًٗ٘ ٠ض ػِ٣ ٠و ٖٓ ٖ٤إٔ َٗٔ أَٓطِ٤ٓ ٠ظجْ ك ٠ؿ ٕٞ٠أ٣خّ،
ا ٫حٕ كخُش ُٝؿظ ٠أىٓض هِز.٠كويص هيٍط ٠ػِ ٠حُظًَ ِ٤رٓ ٖ٤وخ١زظٜخ ٓٝوخ١زش حُـٖ حُٔل٤طٖ٤
ر ٠كٗ ٠لْ حُٞهض ٣ ْٛٝطِؼ ٠٘ٗٞػِٓ ٠خ٣ليع أ ٫ٝرؤً٘.ٍٝض ٓ٠طَح حُ ٠ح٫هظلخء ػْ حُظٍٜٞ
ػخٗ٤شَٓ ،س ٍٝحء ح٧هَ ٟرلٔخرخص ىه٤وش ٌُٖ..حُويٍ حٌُ٣٫ ٟؼَف حُلٔخد ؿؼِ٘ ٠أظ َٜكُ ٠لظش
هخ١جش كٝ ٖ٤ؿيص ٗلٔ ٠كٞٓ ٠حؿٜش ٓؼوق ػَرِٓ ٠لي ٠ٗ ًَ ٌَٙ٣ء كظٗ ٠لٔ.ٚهخٍ ُٓ ٠ظ٘ل٤خ:
ً -خٕ ؿَ٤ى أٗطَ ٣خ أٓظخً ٗخَٛ
ٝأِ١ن ػِ ٠حَُٛخٓ.ٙخٍػض رخُ٘ظَ حُ ٠هيٓ ٠هزَ إٔ أِْٓ حَُٝف كٞؿيص ٗلٔ ٠كخك٤خ ٫ٝأػَ
ُلٌحث ٠ػِ ٠ح.ٍٝ٧
****
ٓخٍّ 1993
ٓ٬كظش:حَُٔؿغ حُٔ٤خٓ٨ُ ٠كيحع ً ٞٛظخد"كَد حُوِ٤ؾ"ُٓ٨ظخً .ٌَ٤ٛ
30
ػ٘زَ ح٤ً٧ــــخّ
****
٣ظٞؿ ٚػْ ػٛ ًَ ٠ٔ٤زخف حٍُ ٠رًٍ ٠ِٜ٣.ٚؼظ ،ٖ٤ػْ ٣ـخىٍ ٌٓٔ٘ ٚحُٜـ َ٤رؼِرش حُظ َٝ٤حُ٠
ًَٗش حٌ٘ٓ٫يٍ٣ش ُظ٤ٜ٘غ حٍُٞم٣ .ـِْ ػِٓ ٠وؼي ٙحُو٘ز ٠حُؼـ٤ُ ُٞؼي ٤ٓٞ٣خص ك ٍٞ٠حُؼٔخٍ
ٝؿ٤خرْٜ؟طظيُ ٖٓ ٠كٔ٤ٓ ٚـخٍس ٠ٛكٓ ٠ؼظْ ح٧ك٤خٕ ٓ٘طلجشَ٣.ط٘ق حُ٘خ ٟحُؼو٣ٝ َ٤ظًٌِ
رٜٜٔٔش ٗلظ ٚ٤ر ٖ٤حَُٗلش ٝح٧هَ٣ٝ ، ٟو:ٍٞ
-حٛطزل٘خ ٝأٛزق حُِٔي هلل..ػلٞى ٍٟٝخى ٣خًَْ٣
حٔ٣خٗ ٚرَر٣ ٚو٠غ ٫ػظزخٍحص ػي٣يس ٣ظْٔ ٓؼظٜٔخ رخُـٔ .ٝٞحُـ٤ذ ػ٘ي ٙهيّ ٓويّ ،أٓخ حُظؤَٓ
كؼزخىس.ػَ٘ ٕٝػخٓ ٬رخُؼ٘زَ ًٟٝ ٖٓ ًِْٜ.حُؼخٛخص ٝهَ٣ـٓ ٠ؼخٛي حُظؤ َ٤ٛحُٔ ْٜ٘ٓ .٠ٜ٘أ٠٣خ
ٓـٔٞػش ٖٓ حُؼٔ٤خٕ ٣طِو ٕٞػِ ْٜ٤ك ٠حُٜٔ٘غ ُوذ"حُٔ٘خ٣ن"٣.وظ َٜػِٔ ْٜػِ ٠طلِ ْ٣ح٤ً٧خّ
ٍٝرطٜخ رخُيٝرخٍس.
هزَ حُٔخرؼش روِ َ٤ط َٜأّ ػخىٍٜٓ ،طلزش ك٘ٔ٣ ٠خٛخ ُٝيٛخ ػخىٍٜٗ.ق ِٓ٘ٔ٣ .ٍٞق ٖٓ أٗلٚ
ٝكٔٓ ٚخثَ ٘٣٫وطغ ٓيى ٍٞ١ ٙحُٜ٘خٍ .ػِ ٠كٔ ٚطَهي حرظٔخٓش رِٜخء ٣يحهِٜخ ٗ٠ء ٖٓ حُوٞف .طِٔٔٚ
أٓ ٚحُ ٠ػٝ ٠ٔ٤طٌٛذ َٓٔػش حُ ٠ػِٜٔخ ك ٠حُؼِرش .ػ٘ي حٗظٜخء حُؼَٔ ٫طل٧ َ٠هٌٝ ،ٙاٗٔخ طظًَٚ
٣٧ش ٜٓخىكش هي طـٔغ رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤ػخَٓ ِ٣وخٓ ٙظٞهلخ ك ٠ػَ ٝحُطَ٣ن..أٓخ ك ٠أ ٍٝحُ٘ َٜك٬ري إٔ
طلُ َ٠ظظِْٔ ٍحطز ٚك٤غ ٣ز ْٜػخىٍ ربرٜخٓ ٚكٓ ٠ؼخىس رخُـش ػًِ٘ ٠ق حَُٔطزخص.
٣ـِْ ػخىٍ أٓخّ ٓخثيس ُٜن ح٤ً٧خّ.رٜؼٞرش ٓؼظخىس ٣ظٌٖٔ ػْ ػ ٖٓ ٠ٔ٤حهَحؽ ٣ي ػخىٍ
حُ ٖٓ ٠٘ٔ٤ؿ٤ذ َٓٝحُ ٚحُٔؼوٞد ٝحُظ٣ ٠ؼزغ رٜخ ك ٠أٌٓ ٟخٕٓ .خ إٔ ٘٣ـق ػ ٠ٔ٤كًُ ٠ي كظ٣ ٠زيأ
ػخىٍ كٛ ٠ق ح٤ً٧خّ رطَ٣وش هخٛش ػْ ٣و ّٞرِٜن هٞحػيٛخ رلَٗش ٓـَحس٣.ظًَ ٚػ٣ٝ ٠ٔ٤ظلَؽ
ُِظؤَٓ رخٛظٔخّ كٝ ٠ؿ ٚؿٔخٍ ػ ٝٞهللا َٓٝحهزش طلًَخط ٚرٔ٘٤خ ٣ظٔظْ ك ٠حهظ٘خع:
-كٌٔظي ٣خٍد
٣ظٞحُ ٠رؼي ًُي ٍٞٛٝحُؼٔخٍ ػْ حُٔ٘خ٣ن كٓ ٠ـٔٞػش ٜٓطلش ٣وٞىٛخ ٓز .َٜأٓخ هي٣ـ ٚك٠ٜ
ىحثٔخ آهَ ٖٓ ٖٓ َٜ٣حُؼخِٓ ٖ٤رؼ٘زَ ح٤ً٧خّ حُوخٟغ َُثخٓش حٓ٫ط ٠ػ ٠ٔ٤دمحم ٗـْ ًٟ
حُؤٔ ٖ٤ػخٓخ.
٣زظْٔ ػخىٍ ك ٖ٤طـِْ هي٣ـش رـخٗزًٌُٝ ،ٚي ٣لؼَ ؿٔخٍ ػ ٝٞهللا حٌُ٣ ٟـِْ ػٖ
ٔ٣خٍٛخ.هي٣ـش َٓٔحء حُزَ٘س ،هل٤لش حُظَ ٓوَ١ٝش حُٔخهٓ ٖ٤زَٓٝش حُوٞحّ ٗخػٔش حُؼ، ٖ٤٘٤
٣طِو ٕٞػِٜ٤خ حْٓ"حَُٔٔ."ٙ
٣ظؼٔي ػ – ٠ٔ٤رلٌْ هزَط – ٚإٔ ٣ـِْ ر ٖ٤ػخىٍ ٝؿٔخٍ كظ٣ ٠للع حُظٞحُٕ حُ٘لٔٝ ٠ح٠٘ٓ٧
ُٔخثيس حُِٜن .طظْٔ ػخٛش ؿٔخٍ ر٘٠ء ٖٓ حُوطٍٞس ٜٗ٧خ طٌٖٔ ك ٠ػوِ ، ٚك٣ ٜٞؼَٔ أك٤خٗخ رلٔخّ
ٗي٣ي ُٔخػخص ٓزغ ى ٕٝإٔ ٘٣طن ًِٔش ٝحكيسٝ ،أك٤خٗخ ٔ٣ظ٘غ ح٬١هخ ػٖ حُؼَٔ ك٤غ ٧ ٌٖٔ٣٫كي إٔ
٣و٘ؼ ٚرخُؼي ٍٝػٖ هَحٍ .ٙك ٠أك٤خٕ هِِ٤ش ط٘ـق هي٣ـش كًُ ٠ي.
****
31
ٔ٣ظ٤وع ؿٔخٍ ٖٓ ٗ – ٚٓٞحٕ ٗخّ – ٓخر ٖ٤حُؼخٗ٤ش ٝحُؼخُؼش ٖٓ ٛزخف ًَ ٣ .ّٞ٣ـخىٍ كَحٗ ٚحٌُ٘٣ ٟخّ
ػِ ٚ٤أ٫ٝى ٙحُؼ٬ػش ُٝٝؿظ٣ .ٚي ٍٝػِ ٠حُٔٔخًٖ حُ٘ؼز٤ش حُٔل٤طش ٓخكظٜخ رزيٍ ٌٚ٘ٓ ّٝح٠ٍٟ٧
حُؼظ٤ن٤ٜ٣ .ق رؤػِٞٛ ٠ط:ٚ
-حُ٬ٜس ٣خٓئٓ٘ ٖ٤حُ٬ٜس
أك٤خٗخ ٣ظـَأ ك٤طَم روز٠ظ ٚحُو٘٘ش ٗٞحكٌ ٓٔخً٘ ْٜح٤ٍٟ٧ش ٣٫ٝؼزؤ رخُ٘ظخثْ ٝحُِؼ٘خص حُظ٠
٣ظِوخٛخ ٓ٘ .ْٜأك٤خٗخ َٜ٣حُ ٠حُؼ٘زَ رٞؿ٠ِٓ ٚء رخٌُيٓخص ٝآػخٍ حُيٓخء٣ ٌُٚ٘ ،زظْٔ ىحثٔخ حرظٔخٓش
طْ٘ ػٖ ٗؼ ٍٞػظ ْ٤رخٗ٫ظٜخٍٔ٣ .ؤُ ٚػ:٠ٔ٤
ٓ -خًح كؼِض رخ٣ ْٓ٧خؿٔخٍ؟
-ػٔخَٗٓ ٠حص !
-أٙٝٝٞ٣؟!! ُْٝ..طظؼذ ٣خؿٔخٍ؟
ً٘ -ض ٓؤُ٣ي ْٛحُ ٠ػَ٘ ُ ٫ٞإٔ أهٌ أ٫ٝى حُلخٍس ٣وٌك ٕٞهٜخٗ ٙخكٌط ٠رخُطٞد
ٓٝ -خ حٌُ ٟىكؼ ْٜحٌُٛ ٠ح؟
َٛ -حم ُٝؿظ٤ٛٝ ٠خف أ١لخُ٠
-أطلذ ح١٧لخٍ ٣خؿٔخٍ أّ طلذ أٓ ْٜأًؼَ؟
-رخُؼٌْ أٗخ أكٌَ ك ٠ططِ٤وٜخ
ُٔ -خًح؟
ٜٗ٧ -خ رخػض حٌُ٘زش ى ٕٝإً ٓ٘ ّٞ٣ ٠إٔ ٓ٘ؼض ػٜ٘خ َٜٓٝف حُز٤ض ٜٗ٧خ طؼٜخٗٝ ٠طٔظ٘غ
ػ٘٠
-حُط٤ذ أكٖٔ ٣خؿٔخٍ ..أطلذ إٔ أِٛق رٌٔ٘٤خ؟
ٜ٣ذ ؿٔخٍ ٛخثلخ ك ٠ػ٘ق:
-أريح ..حٗخ ٌٖٔ٣٫إٔ أٓٔق َُؿَ –ٜٓٔخ ًخٕ -ريه ٍٞر٤ظ٠
-أٗض كَ ٣خؿٔخٍٍ..ف حُٓ ٠خثيطي
ٛ -خص ٓ٤ـخٍس أ٫ٝ
****
حؿظٔغ حُٔ٘خ٣ن ٝهٍَٝح طَٗ٤ق" حُـَُ "٠٘٣ؼ٣ٞ٠ش ٓـِْ حىحٍس حًَُ٘ش .حُـَ٣ ٠٘٣زَٜ
رٜ٘ق ػ٣ٝ ٖ٤ؼ٘ن حُوَحءس .هخُٞح حٗٞٓ ٚف ٜ٣زق ػظٔ٤خ ٓٞ٣خ ٓخ .أًي ُ ْٜر٘زَس حُٞحػن ٖٓ
حُل ُٞأٗ ُٞ ٚطلون ُ ٚحُ٘ـخف ك ٠حٗ٫ظوخرخص كِٖ ٣ظٌَ٘ ُ ، ْٜرَ ٓ٤ويّ ُ ْٜحُؼَ٤ٓٝ ٕٞهْٜ٤
ؿٔ٤ؼخ ر ٬حٓظؼ٘خء هزَ حُ٘ظَ ك ٠طَه٤خص حُٔز .ٖ٣َٜأري ٟرؼ ْٜ٠طٌٌ٘خ كًُ ٠يٝ ،طللع
حُزؼ ٞح٥هَ ك ٠اريحء ٍأٍٝ ،ٚ٣ؿْ ًُي كوي ٓٔؼ ٚأكي٣ ْٛئًي َُٔحكو ٚ٤رؼوش ٗي٣يس أٗ٤ٓ ٚلُٞ
رؤؿِز٤ش ًخٓلش .ك َٜحُزـَ ٠٘٣ػِٓ ٠ظش أٞٛحص ٖٓ حُٜٔ٘غ رؤًِٔ ٚرٔ٘٤خ ٣زِؾ ػيى حُٔ٘خ٣ن
رخُؼ٘زَ ٓزؼش!!ٛ .خٍ حُـَٗ ٠٘٣خهٔخ ػِ ٠حُيٗ٤خ رؼي إٔ هخد أِٓٛ .ٚيى ػْ ػ ٠ٔ٤رَ٠رٚ
رلي٣يس ػٍِ ٠أٓ٘ٔ٣ ُْ ٚٗ٧ ٚلٞٛ ٚط .ٚطيهَ ؿٔخٍ ٝك ٞرٜٔ٘٤خ حُظ٘خريٛ .خف ك ٚ٤ػ:٠ٔ٤
ٗ٫ -ؤٕ ُي رٔ٘خًَ حُؼٔخٍ .طلَؽ ُؼِٔي ػِ٘٤ٌٓ ٠ش هطغ حٍُٞم كو٢
ٖٓٝ -ؿ٣ َٟ٤يحكغ ػٖ كوٞه ْٜحُ٠خثؼش؟
-أٗخ ًل َ٤رٌُي كٔٓ ٌٜٙج٤ُٞظ٠
ٚٛ -؟!! ً٤ق طٔظط٤غ ًُي ٝأٗض ػخؿِ ػٖ حُيكخع ػٖ كوي؟
ٗ٫ -ؤٕ ُي ر..٠حَٜٗف حُ ٠ػِٔي
ًَ -حٓ٧طٞحص ٍهٞح حُ ٠حُيٍؿش حُؼخٓ٘ش ٝأٗض ٓخُُض ػِ ٠حُؼخَٗس ٌٓ٘ ٓ٘ٞحص ِ٣ٞ١ش
ُٓـَص ػخٛلش ٓي٣ٝش ٖٓ حُـ٠ذ كٗ ٠لْ ػٗ ٠ٔ٤ـْ .أُذ ػٌِٛ ٚ٤ح حُٔؼظ .ٚٓٞٔٛ ٙٞأ٣وع
ٓ٘خػَ ٙحُ٘خثٔش ػِ ٠حُظِْ.ؿؼِ٣ ٚلْ ر٠ؼلٟٝ ٚآُظ ٚأٓخّ ٓي َٙ٣حُٔٔظزي .طًٌَ كٞحٍح ىحٍ
رٜٔ٘٤خ ٌٓ٘ ٓ٘ٞحص ك ٖ٤هخٍ ُ ٚحُٔي َ٣رؼي طٔ٤ٜي هز٤غ:
-أٍ٣ي هي٣ـٚ
-أٓظـلَ هللا ٣خٓؼخىس حُزٚ٤
32
ط٘خػَ حُِـ ٢ؿ ٠أٍؿخء حُؼ٘زَ .حؿظٔغ حُٔ٘خ٣ن ك٣ ًٍْٜ٘ ٠ظٜخٓٔ ٕٞكٗ ٍٞزؤ ًٛخد هي٣ـ ٚحُ٠
ٌٓظذ حُز ٚ٤حُٔي َ٣ر٘خء ػِِ١ ٠ز .ٚهخٍ ًز:َْٛ٤
-حُلٌخ٣ش أًزَ ٖٓ حٌُٔخكؤس حُظ٘ـ٤ؼ٤ش
ٝػِن ح٥هَ:ٕٝ
ٛ -يهض ..كؼُ ٚ٘٤حثـش ٝط٘يد كٜ٤خ ٍٛخٛش
٤ًٝ -ق ػَكض ًُي ٝهي ُٝيص ٓ٫ٝئحهٌس أػٔ٠؟
٣ -خؿز ٠أٗخ هز َ٤رلظ٘ش حُ٘ٔخءٞٛٝ ،ص حُز٘ض ٝكي٣ ٙئًي ػِ ٠أٜٗخ رطش رخُ٬ٜس ػِ ٠حُ٘ز٠
-رْٔ هللا ٓخٗخء هللا٣..خ أه ٠حٕ رؼ ٞحُظٖ حػْ
-ىػي ٖٓ ً ّ٬هللا ٣خٗـْ
-رؼي هِ٘ٓ َ٤ؼَف ًَ ٓخ ٗـِٜٚ
-طَ َٛ ٟطزٞف ح٧كؼ ٠رَٔٛخ؟
٠ِٛػًٍ ٠ٔ٤ؼظ ٖ٤كٔٓ ٠ـي حُٜٔ٘غ ػْ طٞؿ ٚحُ ٠هي٣ـٝ ،ٚك ٠حُطَ٣ن حُٜ٤خ هخٍ ُ٘لٔ ٚحٕ ٓخ
ٓ ٞٛويّ ػِ ْ٤ُ ٚ٤رٌٗذ ػظًٔ ْ٤خ ط ٖٓ ٍٜٞهزَ ٝ ،إٔ حُـ٤ذ ٣ول ُٚ ٠أٓٗ ٠ي٣خ ُْ ٌٖ٣ك٠
حُلٔزخٕ .هخٍ ُوي٣ـش:
-ط٘ـؼ٣ ٠خر٘٤ظ ٠كلظي ػظْ٤
-أ ٫طؤطٓ ٠ؼ٣ ٠خػْ ػ٠ٔ٤؟
ٖٓ -ح٧ك َ٠إٔ طٌ ٠ٗٞرٔلَىى ٝأ ٫طؼ ُٚ ٠ٜأَٓح
-حٗ ٠هخثلش
-كٌحٍ ٖٓ ٓـخىُظ٫ .ٚطـ٤ز ٠ػِ ٚ٤ح ٫رلخٗٝ َٟؼْ
****
َٓص ٓخػش ًؤٜٗخ ى.َٛكَم ػٜٗ ٠ٔ٤ق ٓخ رؼِزظٓ ٖٓ ٚـخثَ .ػخىص هي٣ـٝ ٚػِٝ ٠ؿٜٜخ
ؿٝ ْ٤ر٘لٜٔخ ًيٍ.ريص ًٝؤٕ ػَٔٛخ هي حُىحى ٓ٘٘٤خٓ .ؤُض ُؼ ٠ٔ٤ك ٠ػظخد كِ ٖ٣ؿخٟذ:
-أً٘ض طؼِْ؟
ٓ -خًح كيع؟
-أؿز٘٣ ٠خػْ ػ .٠ٔ٤حً٘ض طؼِْ ر٘٤ظٚ؟
ٓ -خًح ِ١ذ ٓ٘ي؟
-أٗض طؼَف ُٞٝ .أهزَط٘ ٖٓ ٠حُزيح٣ش ٓخًٛزض
-أػ٤ٜض أٝحَٓ٣ ٙخَٓٔٙ؟
رٌض هي٣ـً .ٚظْ ػ ٠ٔ٤حٗلؼخُٝ ٚهي طًٌَ ٝحهؼش ح٫ؿٜخٝ ٝحُ٘٤ن حُلخػَ .هخٍ ُٜخ روزغ ؿِلٚ
رل٘خٕ ُحثق:
ُٔ -ض ٝؿٗ ٚؼٔش
ً -ؤٗي طؼِْ ٝطٞحكن
٣ -خهي٣ـش ً ٠ٗٞػخهِش ،كخُو٤خٓش ُٖ طو ّٞهزَ ٓٞػيٛخ ُ ٞأؿزظ ٚ٤حُِ١ ٠زٚ
-أٗض ٫طلٌَ ح ٫كِٜٓ ٠لظي
٫ -طٔ٤ج ٠ر ٠حُظٖ ٣خَٓٔس .حٗخ كٓ ٠وخّ أر٤ي
-أ ٝطَ٫ ٠ٟر٘ظي رٔخ ٍ٤ٟظ٠ُ ٚ؟
-أف..ػِ٤ي حًٕ رخٗظظخٍ ٓخٓ٤ل٤ن ري ٖٓ ظِْ ٝحٟطٜخى .حٍٗ ٚؿَ ًخكَ
٘ٛ ْ٤ُ -خى ظِْ ٝحٟطٜخى أًؼَ ٖٓ ٝؿٞىٗخ ػِ ٠ه٤ي ٌٙٛحُل٤خس
ٞٓ -ف ٘٣ظوْ ٓ٘ي ٞٓٝ ٠٘ٓٝف طَ.ٖ٣
ؿٖ ؿ٘ ٕٞػ .٠ٔ٤طَ ٠ٟرخُ٘٤ن حُؼـٝ ُٞطَك٤ٓ ٞخىس حُٔيَ٣؟٣..خػـز ٖٓ ٠ػوِ٤ش حُ٘ٔخء
ٝػٞح١ل ٖٜحُـز٤شًُ .ي آهَ ٓخ ً٘ض طظٞهؼ٣ ٚخػ ٠ٔ٤رؼي إٔ ٍ٤ٟض ُ٘لٔي رخُٜٔخٗش ٝحُو٤خّ
رٌُي حُي ٍٝحُلو٘٤ٍٟ.َ٤خ رخُٝ ْٜحُ َٝ٣ ُْ ْٜر٘خ .أ٣ظـِأ ٓل ّٜٞحَُ٘ف أك٤خٗخّ ٬ً َ٤ٜ٣ٝ
ك ٠أك٤خٕ أهَٟ؟ ..ػٔٓٞخ ُ ْ٤حٌُٗذ ًٗزي ٞٛ .حٌُِ١ ٟذ ٠ٛٝحُظٍ ٠ك٠ضٛ .ل٤ق أٗي ُْ
35
طوْ رخُي ٍٝح٣خ ٙرٌَ٘ ٓزخَٗ ٌُٖٝح٧ػٔخٍ رخُ٘٤خص ٍٞ١ .ػَٔى طلَٔ أ٤١ذ حُ٘ٞح٣خ طـخٙ
حُ٘خّ .طؼ ٖ٤ػَٔى ر ٖ٤روخ٣خ آىٍٓٝ ٖ٤٤حثلش ًَٜ٣ش ٝػَٔ هٌٍ٣ .طل٘ي حُلوَ٣.ؼٖ٘ حُظِْ
ػِ ٠ك٤خطي ٝك٤خط ٖٓ.ْٜحُٔٔج ٍٞػٖ ًُي ًِٚ؟ ح ٍٝ٧أّ حُٔٔخء؟ٓ٫ ..لَ ٖٓ ٓٞحؿٜش
حُلو٤وش كؤٗض ٓٔجٛ ًَٝ ٍٞئ٫ء حُـز٘خء ٓٔج ُٕٞٞرٔخ ك ْٜ٤ػخىٍ ٝؿٔخٍ .أٗظَ حُٓ ٠ـٔٞػش
حُٔ٘خ٣ن .حٌٗ٣٫ ْٜل ٕٞػٖ حُ٘ٔٔ٤ش ٝحُظٜخْٓٞٛ .ط٣٫ ْٜؼِ ٞأريحًٝ ،ؤٕ ًَ ٓخ ك ٠حُيٗ٤خ ٖٓ
ظِْ ٝؿزٖ ٓٝوَ٣ش هي طؼٌ٘ذ كٗ ٠ل ْٜٓٞر٘ٔ٤ؾ ٓؼوي ك ٠أًٍخٕ ٌٛح حُؼ٘زَ حٌُج٤ذ.
طٔخءٍ حُؼخِٓ ٕٞرخ٧هٔخّ ح٧هَ ٟك ٠حُٜٔ٘غ:
ٓ -خًح ؿَُ ٟؼْ ػ٠ٔ٤؟
-ػَٔٓ ٙخ ًخٕ ٌٌٛح
ٞ٣ -هغ حُـِحءحص ػِ ٠ػٔخُ ٚرخُـِٔش
-حٗ ٚريأ َ٠٣ر ْٜرٍ ٬كٔش
-حُؼـ٤ذ أٗ٣٫ ْٜوخٚٗٞٓٝ
-حٕ طؤػ َٙ٤ػُِ ْٜ٤ؼـ٤ذ
ُ -وي ٍكغ ًٌَٓس حُ ٠ح٫ىحٍس حُؼِ٤خ ٣طِذ حكخُش ٓؼظٔ ْٜحُ ٠حُظوخػي ٝحك ٍ٬ػٔخٍ أٛلخء
ٓلِْٜ
ُ -ؼِٜخ رٞحىٍ حُـ٘ ٕٞرخُؼيٟٝ
-هخُٞح ك ٠حٓ٫ؼخٍ ٖٓ ػخَٗ حُو ّٞحٍرؼٓٞ٣ ٖ٤خ ٛخٍ ْٜٓ٘
٣ ُْ -ويٍ ػِ ٠حُلٔخٍ كويٍ ػِ ٠حُزَىػش
ٍحف ػ٣ ٠ٔ٤ظؤَٓ ٓخٝهغ كٗ .ُٚٞؼَ رلويحٕ ٝحٟق ُظٞحُٗ ٚحُيحهِٝ ٠حُوخٍؿ ،٠كوٍَ إٔ ٣لَٜ
ػِ ٠اؿخُس ٍ٣ؼٔخ ٔ٣ظَى أٗلخٓٔ٣ٝ ٚظؼ٤ي ػزخص ؿؤٗ .ٚهخٍ حٕ ٓخكؼِ ٚرؼٔخُ٣ ُٖ ٚويّ ٣ ُٖٝئهَ ،
ٝكَٔ حٗل٬ص ُٓخٓ ٚ٘ٓ ٚرؤٜٗخ كخُش حٗظلخم ًحط ٠ػخٍٟش ٝحٕ كِٔض ك ٠أك٘خثٜخ ػَٔس ػَٔ ػظْ٤
٘٣زـ ٠إٔ ٣و ّٞرٍ ٌُٚ٘ ،ٚك ٞإٔ ٔٔ٣ق ُ٘لٔ ٚرخُظلٌ َ٤ك ٠أٓزخد ٌٛح حُؼَٔ أٗ ٝظخثـ.ٚ
ًٍِ ػ٬هظ -ٚرؼي حٗظٜخء ح٫ؿخُس – رـٔخٍ ػ ٝٞهللا طًَِ٤ح ٌٓؼلخ .طٞىى حُٔٓ .ٚ٤ق ػِ٠
ٍأٓ.ٚأػلخ ٖٓ ٙح٧ػٔخٍ حُ٘خهشِ١ .ذ ُ ٚأًٞحرخ ػي٣يس ٖٓ حُ٘خ ٟػِ ٠كٔخر٘ٓ .ٚل ٚروخ٣خ ػي٣يس ٖٓ
ٓـخثَ ٙهزَ إٔ ٌ٣ظَٔ حكظَحهٜخَٓ .س أهَ٘ٓ ٟل٤ٓ ٚـخٍس ًخُِٔش ػْ هخٍ ُ:ٚ
٤ً -ق حكٞحُي ٣خؿٔخٍ؟
ُ -كض..حَُٔ ٙػ٘ي حٜٓخ ٓٝؼٜخ حُؼ٤خٍ
ُٔ -خًح؟
-هخُض ُ ٠حٗ٘ ٠كٞ٤حٕ كَ٠رظٜخ رو٘زش ػٍِ ٠أٜٓخ ِٗٝكض ًؼَ٤ح
-كِ ٌٖٔ٣..ٞحًٕ حٕ ِٗظو ٠حُ ّٞ٤ك ٠ر٤ظي رخُٔٔخء
ُْ -؟
٠ٗ٧ -أٍ٣ي ٓلخىػظي ك ٠أَٓ ٛخّ
-هٗ..ٙ٬ظوخرَ ػ٘ي "١ن حُِ"َ٤
-رُِٔ٘ي أك٣ َ٠خ ؿٔخٍ
-هِض ُي أٗ٘ ٫ ٠أٓٔق ٧كي ريه ٠ُِ٘ٓ ٍٞكظً ُٞ ٠خٗض حَٓحط ٠ؿخثزش
-حًٕ كزُِٔ٘٠
-أُْ طٔٔغ ٣خؿز٠؟هِض ُي ػ٘ي ١ن حُِ َ٤ك ٠ؿ٘٘٤ش ٓلطش َٜٓ
٫كخثيس ْٜٔٓ .ػِٓ ٠خرَأٓ ٚحُوَد٘٣ٝ ..ظ ٠ٜري حُٔطخف ٣خػ ٠ٔ٤حُ ٠حُٔٓ َٜغ ٓـ٘ ٕٞك٠
ٍ ًَٝؿَ ٓ٘ز -ٙٞكظ ٖٓ ٠حٓٔ – ٚرٜلزش ٓـٔٞػش ٖٓ حُٔو٘ؼٓٝ ٖ٤لظَك ٠حٌُٜ٘٣ ًٝلوُٚ ٕٞ
َ٣ٝه ..ُْٜ ٚػْ أٗخ ؿز ٠أٜ٣خ حُؼز٢٤؟!!٣..خٓزلخٕ هللا.
ٞٓ -حكن ٣خؿٔخٍِٗ .ظو ٠ػ٘ي ١ن حَُِ٤
****
36
ُِٗض ٣خػٛٝ ٠ٔ٤ؼيص هي٣ـش ٝ ،حُلخٍ رخه٤ش ػِٓ ٠خ ٠ٛػِ.ٚ٤كِظٌظذ ُي حُٔٔخء ٗـخكخ ك٠
ٓلخُٝظي حُـي٣يس .ؿٔخٍ ٓؼظٍ ٠ٍٔٓ ٙٞؿْ أٗ٣ ٚؼَٔ رًَ٘ش كٌ٤ٓٞشٜٔٓ.خ كؼَ كِٖ ٣لخٓذ.
ٓ٤و ُٕٞٞك ٠حُٜ٘خ٣ش حٗٓ ٚـ٘ٞٔ٣ٝ ..ٕٞص حُظِْ ٣خػٞٔ٣..٠ٔ٤ص.
****
طٔخه ٢حُٔطَ ك ٠ؿِحٍس .حٓٞىص حُٔلذ ٝه ْ٤ػِ ٠حُٜٔ٘غ ٔٛض ؿخٓ .ٞهزغ ػٔخٍ
ػ٘زَ ح٤ً٧خّ ك ٠أٓخً٘٣ ُْٝ ْٜـخىٍ أكي ْٛحُؼ٘زَ ح ٫ؿٔخٍ٘ٛ .غ ُ٘لٔ ٚهَ١خٓخ ًزَ٤ح ٖٓ
حٍُٞمٟٝ .ؼ ٚػٍِ ٠أٍٓٝ ٚحف ٣ـَ ٟكَ١ ٠هخص حُٜٔ٘غ ٤ٜ٣ ٞٛٝق:
-أػ ًٞرخهلل ٖٓ ؿ٠ذ هللا .حػ ًٞرخهلل ٖٓ ؿ٠ذ هللا
طؤِٓ ٚػ ٠ٔ٤روِذ ٝحؿق ٝهي ػِض ٝؿٛ ٜٚلَس ًخُلشً .خٕ ؿخك ٬طٔخٓخ ػٔخ ٣ـَ ٟرؼ٘زَ،ٙ
كخُٔ٘خ٣ن ٣لطَ ٕٝحُل ٍٞحُٔيْٓ ٝ ،ػخىٍ ِ٣ؼذ ك ٠ؿ٤ذ َٓٝحُ ٚحُٔؼوٞد ٓلًَخ ٘ٔ٣خ ٙرَٔػش
ِٓلٞظش ٝػ٘٤خ ٙػِ ٠كوٌ ٟهي٣ـش ٝ،حرظٔخٓظ ٚحُزِٜخء طـَٔ ٝؿٝ ،ٜٚحُٔخث ٕ٬حُٔظٔخهطخٕ ٖٓ
أٗلٝ ٚكٔٔ٣ ٚظِؿخٕ كٛ ٠يٝء ٝ ،هي٣ـ ٚطَ٘د حُ٘خٓ ٟغ حُـَ ٠٘٣ػِ ٠حً ٍٝ٧خٗلش ػٖ
كوٌٜ٣خ كٓ٫ ٠زخ٫س٘٤ٌٓ .ش حُوطغ ٓظٞهلش .أٓخ رو٤ش حُؼٔخٍ كٔ٘ـ ُٕٞٞرؼَػَس ؿٞكخء كٍٞ
حُيٍؿخص ٝحُظَه٤خص .رٞؿ ٚػخّ ٌ٣خى ٌٕٞ٣حُؼَٔ ك ٠حُؼ٘زَ ٓظٞهلخ طٔخٓخ ٝػٛ ٠ٔ٤خثْ كٓٝ ٠خٚٓٝ
حُـخٓ٠ش.
****
كٞؿ٠ء حُٔي َ٣رـٔخٍ ٝحهلخ أٓخٓ ٚرخٌُٔظذٟ .ـ ٢ػِ ٍُ ٠أٓخٓ ٚكِْ ٣ل َ٠حُٔخػٟ . ٠ـَٓ ٢س
أهَ ٟرـ٠ذ ػِ ٠ؿَّ حٌَُٔطَ٤س حُظ ٠كَ٠ص ٝهي كٞؿجض رٞؿٞى ؿٔخٍ حٌُ ٟحٗظ ِٜكَٛش
ٝؿٞى حُٔخػ ٠ريٍٝس حُٔ٤خٝ ٙحٗيكغ حُ ٠حُيحهَ رَٔػش حُزَم .أكٜٔض حُٔي َ٣رخُِـش حُلَٗٔ٤ش أٜٗخ
هخكض حػظَح٣َ١ ٝوٜٗ٧ ٚخ طؼِْ أٗٓ ٚـ٘ .ٕٞأٗخٍ حُٜ٤خ رخَٜٗ٫حف ػْ طٔخُي ٗلٔٓٝ ٚؤٍ ؿٔخٍ:
ٗ -ؼْ ؟
ظَ ؿٔخٍ ٘٣ظَ حُ ٚ٤ر٘ظَط ٚحُزِٜخء ى ٕٝإٔ ٣لظق كٔ ، ٚكزخىٍ ٙرٔئحٍ آهَ:
ٓ -خًح طَ٣ي؟
-أٗخ ؿٔخٍ..أ ٫طؼَك٘٠؟
طٜ٘غ ح٫رظٔخّ ٣ ٞٛٝو:ٍٞ
-أػَف ٣خؿٔخٍ ُٔ ٌُٖ ،خًح ؿجض حُ٘ٛ ٠خ؟
-ؿجض ٧هظِي!!
حٛظِص ٓلخ َٛحَُؿَ ٝأٛخرظٍ ٚػ٘ش كِع ٖٓ ٍٞٛحُٔلخؿؤس ٌُٖ ،حرظٔخٓش ؿٔخٍ حُزِٜخء أٓيطٚ
رطٔؤٗ٘٤ش ٓئهظش كخٓظؼخى ػزخطٝ ٚهخٍ ٠٣ ٞٛٝلي رٜٞص ػخٍ ٓول٤خ هٞك:ٚ
٣ -خٍؿَ..ىػي ٖٓ ٌٛح حُ ..ٌٍٜطل .َ٠حؿِْ ٝحٗؼَ ٌٙٛحُٔ٤ـخٍس
ػِ ٠حُل ٍٞؿِْ ؿٔخٍ ٝطٔط ٠ػِ ٠حُٔوؼي حٓ٫ل٘ـ ٠حُلخهَٟٝ .غ ٓخهخ كٞم ٓخم رخػظِحُ ٗي٣ي
كٔو ٢هزوخر ٚح ٖٔ٣٧ػِ ٠حٝ ٍٝ٧رو ٠رخَُؿَ حُلخك٤ش َٓكٞػش ك ٠ه٬٤ء .حٗل٘ ٠حُٔي٘٤ُ َ٣ؼَ
ُ٤ٓ ٚـخٍط ٚك٘لن ىهخٜٗخ كٝ ٠ؿ ٜٚرَٔػش ػـ٤زش ،ك ٖ٤طَحؿغ ٛخكز٘خ حٌُٓ ٠ظزٓ ٚظوُِحٓ.خىص
كظَس ٔٛض هَ٤ٜس هطؼٜخ ؿٔخٍ رَ٠رش ه٣ٞش روز٠ظ ٚػُِ ٠ؿخؽ حٌُٔظذ هخث ٬رليس :
-أٗخ ٫أػَف حٌُٜحٍٓ .ؤهظِي ٣ؼ٘ٓ ٠ؤهظِي
طزوَص ٔ١ؤٗ٘٤ظَٓ ٚس أهَٝ ٟػخى حُ ٠كخُظ ٚح ٖٓ ٠ُٝ٧حُلِع.
ُٔ -خًح ٣خؿٔخٍ؟ٓ..خًح كؼِض ري كظ ٠طلٌَ ك ٠هظِ٠؟
ٗ٧ -ي طَ٣ي إٔ طل َٜػْ ػ٠ٔ٤
ُحؿض ػ٘٤خ ٙك ًَ ٠حطـخ .ٙأػَٔ ه٣٬خ ٓو ٚرَٔػش
-أ ٞٛحٌُ ٟهخٍ ُي ًُي؟
-رَ أٗض حٌُ ٟهِض ٝأٓخٓ٘خ ؿٔ٤ؼخ
ً٘ -ض كو ٢أٛيى ٫ ٠ٌُ٘ ، ٙأ ًٟٝحكيح ٝهخٛش ػْ ػ٠ٔ٤
أهَؽ ؿٔخٍ ٖٓ ؿ٤زٓ ٚي٣شٟٝ .ؼٜخ رٜيٝء أٓخٓ ٚػِ ٠حُٔ٘٠يس حُٜـَ٤س ٛخٍهخ كـؤس:
37
حُ٘وطــــــش
*****
٣ ٞٛٝويّ ُ ٠ك٘ـخٕ حُوٜٞس حُ ٠ٓٞ٤كٗ ٠لْ حُٔٞػي ٖٓ ٛزخف ًَ ، ّٞ٣هخٍ ُ ٠حُ٘خىٍ حُٔخًَ :
ُ -وي ٗٔ٤ض ٫ٝػظي رخًٌُٝ ، ْٓ٧ي ُْ طؤهٌ رو٤ش كٔخري
ُْ أٛظْ ًؼَ٤ح رٔخ هخٍ كٖٔ ٠٘ٗ٧،ك ٠أ٣خّ أهَ ٟأٗٔ ٠ػِزش حُٔـخثَ أ ٝحُ٘ظخٍس أِِٔٓ ٝش حُٔلخط٤ق
٧ؿيٓ ٙلظلظخ رٜخ ك ٠حُ ّٞ٤حُظخًُٔ.٠خ أٗ٘ ٠ػخىس ٓخ أٗٔ ٠أًٍ٘ ٖ٣ض ػَرظٝ ٠أظَ ىحثوخ أرلغ
ػٜ٘خ ك ٠حَُ٘م ٝحُـَد ٠ٌُ٘ .طـَأص ػِ ٠كْٔ طَىى ٟكٔ٤خ ىحٍ رٌ ٠٘ٛكوِض ُٝ ٚأٗخ أٗي طٔخٓخ
كٛ ٠لش ٓخ أه:ٍٞ
-حُ٘ٔ٤خٕ ٗؼٔش ٣خر ٞػِٛ..٠خص حُ٫ٞػش
حَٜٗكض ػ٘ٓ ٚظ٘خٓ٤خ ٝؿٞى ٙحٌُ ٌَ٘٣٫ ٟرخُ٘ٔزش ُ ٠أ٤ٔٛش طًٌٌَٛٝ -ح ًزَ ٫أؿلَُ٘ ٙلٔ– ٠ػْ
ُْ أُزغ إٔ ط٘خٓ٤ض ٝؿٞى ٟأٗخ ح٥هَ ٌُٖٝػٖ ؿ َ٤ػٔيًُ ،ي أٗ ٚكَٔ ػوٞٓ َ٤ؿغ ٓوِن
ٓ٘ل ٕٞرخُؼٌحد ٝحُظؼٌ٣ذ،ؿخُزخ ٓخىكؼظ٘ ٠حُلطَس كٞ٘ٓ ٠حط ٠ح٧هَ٤س حُ ٠حُظؤًِِ ٚ٘ٓ ٚخ
أًٌُٓ٘٘ ٠يٓ ٠ٌُ٘ٝ.خ إٔ أكؼَ كظ ٠أؿي ٗلٔ ٠ؿخثٜخ ك ٠ؿ٤خٛذ حُٔخ ٠ٟحُزؼ٤ي ٝحُزؼ٤ي
ؿيح،كؤطًٌَ أٗ٤خء ؿَ٣زش ٝػـ٤زش طـٌٍص ك ٠أٍٛ.٠ٟل٤ق أٜٗخ كيػض ُٝ ٠أٜٗخ ًحص ِٛش
كو٤و٤ش رٞؿٞى ٠ٌُ٘ٝ،ٟأٗظَ حُٜ٤خ ًٔخ ًُ ٞخٗض هي كيػض ُ٘و ٚآهَ ٔ٣٫ض ُ ٠رؤىٗ٠
ِٛش..أٗ٤خء هي طزي ٝؿٓ َ٤ظِٜش رزؼٜ٠خٌُٜ٘،خ طٌَ٘ ك ٠ظ٘ ٠ػخُٔخ ٤٘٤١خ ٓظٌخٓٝ..٬هخٍ ُ٠
حُ ٞٛٝ ٠َٓٓ ٍٜٞك ٠ؿخ٣ش ٖٓ حُي٘ٛش:
٣ -خ أه ٠أٓ َٜكخؿ ٚػ٘ي ػِِ٣س هِغ ٛيٜٓٝخ
ٖٓ ٞٛحُ٠َٓٓ ٍٜٞ؟..حٓٔ٣ ٚزؼغ كً ٠حًَط ٠طَػش ٝػ٘ش ٍ٣ل٤ش ٜٓـٍٞس ٝػَرش كخٍٛش
ٝحَٓأس ٛخٍهش حُـٔخٍ١ٝ،وْ ٗي٣ي حُزَٝىس ٝأٓطخٍ ٍٝػٞى ٝػٞحٛقٓٝ ،ظخَٛحص ططخُذ
رخُلَ٣ش ٝحُيٞٔ٣هَح٤١ش ٝػ ٠ٜؿِ٤ظش ٬ًٝد ٓٔؼٍٞس ٝه٘خرَ ِٓٔ٤ش ُِيٓٞعٝ..أرٌٍ ؿٜيح كخثوخ
٧طًٌَ ٖٓ ٠ٛػِ،ِٙ٣كؤٗخ ٝحػن أٗ٘ ٠أػَكٜخ طٔخٓخ ًٔخ أػَف حُيٗ٤خ -كخ٫ػ٘ظخٕ كٛ ٠لخء حُلِ٤ذ
ٗٝؼٓٞش ح٧كؼٝ ٠طوِذ حُيُٝ،َٛيؿظٜٔخ ٫طئى ٟح ٫حُ ٠حُوزٌَُٜ٘ٝ -خ ٫طـ٠ء أريح.أٗخ ٝحػن أ٠٣خ
أٗ٘ ٠هِض َُٔٓ ٠كً ٠حص حُِِ٤ش:
-حرؼي ػٖ حُِٔطش ٝؿُٜ٘ ٠خ
39
أٗظَ حُ ٠ػ ٚ٤٘٤حُٔ٘طلجظ ٖ٤رلٌْ حُلخؿش ٝحُؼـِ ٝحَُؿزش حُظَ٣ ٠حٛخ َٓ٘ٝػش ك ٠حرظِحُ.ٟ
-حٗظَ ُ ٠ػِزش ؿي٣يس ٫ٝأٍ٣ي إٔ أٍحى رؼي حٕ٥
ك ٠حُٔخرؼش ٖٓ ػَٔ ٟحٛطيص ٓٞ٣خ ٌٓٔظً ٖ٤زَ٤ط ٖ٤أػخٍطخ ى٘ٛش حُ٤ٜخى ٖٓ ٖ٣ك ُْ.٠ُٞأًٖ
أػَف حٗ٘ ٠ك ٖ٤أًزَ ٓؤه ٝٞطـَرظ ٖ٤ك ٠حُلذ ٝأٗ َٜٜك ٠أطٜٔٗٞخ حُِٔظٜذ كظ٣ ٠ظز٠ُ ٖ٤
ك ٠حُٜ٘خ٣ش – ٓغ َ١هؼش حٌَُحر٤ؾ -إٔ ًَ ٗ٠ء حُُٝ ٠حٍ.طٞؿٜض رخٌُٔٔظ ٖ٤حُ ٠ػْ ىٍٖ٣ٝ
ٛؼِٞى ٍأّ حُظ ٖ٤حُِٔظل ، ٠حُوخرغ ك ٠هٔ٤ظ ٚحُٜٔظَثش ػِ ٠أهَ١ ٠ٜف حُ٘خ٠١ءً .خٕ ًؼخىطٚ
َ٘٣د ٞٛص حُٔٞؽ ٝحَُ٣ق ٝحٌُل ٍٞح٧كَٔ حَُه٣ٝ ٚ٤ؤًَ حُظَْٓ ٝحُو٤خٍ.أػط٤ظٜٔخ ُٚ
ُٜٔ٣ٞ٘٤خ ٣ٝؤًِٜٔخ .ػِٝ ٠ؿً ٜٚخٗض طظـٔي آ٣خص ؿ٠ذ أٓط ٖٓ ٍٟٞحُٞؿٞى ٝحُؼيّ ٓؼخ ك٠
حرظٔخٓش ؿخٓ٠ش ٓٔظوَس ٫طلخٍه ًَ.ٚح١٧لخٍ ٣وخك٣٫ٝ ٌَٚٗٞٛ٣ٝ ٚ٘ٓ ٕٞـَء ٕٝػِ ٠ح٫هظَحد
ٓ٘ ٚكٔ٤خ ػيحً٘.ٟض أٓظ٘ؼَ كٓ ٚ٤ؼً٘ ٠زَ٤ح ؿخٓ٠خ ٝإ ً٘ض ٫أىًٍ.ٚهخٍ ُ ٠رل٘خٕ ًؼ٤ق:
-ػلخٍّ ػِ٤ي ٣خُٝي..أٗخ ٓ٤ض ٖٓ حُـٞع
ٝك ٠حُٔٔخء أػطظ٘ ٠أٓ ٠رؼ ٞحُٔ٬رْ حُوئ٣ش.هيٓظٜخ ُ ٚكظٔ٣ ٠ظزيُٜخ رٔ٬رٔ ٚحُِٔٔهش ٓٝؤُظٚ
ك ٠رَحءس:
ُٔ -خًح ٫طلِن ُل٤ظي ٣خػْ ىٍٖ٣ٝ؟
أؿخر٘ ٠كٛ ٠يٝء ٝر٘لْ حُزَحءس:
ُٔٝ -خًح أكِوٜخ؟
ٝرٔ٘٤خ ٗـِْ ٓؼخ هخٍ ُٓ٬ً ٠خ ًؼَ٤ح ؿٓ َ٤ظَحر،٢أًخى أًًَ ٙؿ٤يح ٍؿْ أٗ٘ ُْ ٠أك ٜٚٔك٠
ك.ٚ٘٤هخٍ حٕ ٓؼظْ حُ٘خّ ً٬د ٝإ حٔٗ٩خٕ ٓوِٞم َٗ َ٣رطزؼٔٛٝ ،ٚض هِ٬٤ػْ هخٍ:
-أٗخ ٫أ ٍ٣ي إٔ أػَف أكيح ٫ٝأٍ٣ي ٗ٤جخ ٖٓ أكي،كؤٗخ ؿ٘ ٠ػٖ حُزَ٘ رخهلل ٝحُزلَ ٍؿْ إٔ
ه َٜحُِٔي كخٍٝم ٣٫زؼي ًؼَ٤ح ػٖ ٓٞهغ هٔ٤ظ!٠
ٓؤُظ ٚك ٠ى٘ٛش:
ٓٝ -خ ٗؤٕ حُِٔي ري؟!
أؿخد ك ٠ػوش ٍحثؼش:
-أ ٫طؼَف أٗٛ ٚي٣و٠؟
ٗ -ؼْ !
٠رطزن ًز ٖٓ َ٤حُِلْ
ُ -وي َٓ ر ٠أًؼَ ٖٓ َٓس ٣ ٞٛٝظِ٘ ٙروخٍر ٚحُزوخٍٓٞ٣ٝ،ٟخ رؼغ اُ ّ
حُُٔ٘ٝ ٟٞؿخؿظٗ ٠زٔٓ ٌ٤ظٍٞى..حٗ٣ ٚلذ َٜٓ
٫ -ري أٗي طلزً ٚؼَ٤ح
-هِض حٗ٘ ٫ ٠أكذ أكيح ؿ َ٤هللا ٝرلَ ٙحُٞحٓغ
41
ٖٓ حُ٘ؼذ أىًٍض رلطَط٫ -٠رلط٘ظ -٠حٕ ٌٛح ٣٫ليع كَٜٗٓ ٠خ اُ ٫ـَ ٝكٗ ٠لْ
٣ؼوٞدٝ،رلؼض ػٖ حُطزؼش ح٤ٗ٧وش كِْ أؿيٛخٝ،أٓخ حُؼْ ىٍ ٖ٣ٝكٔخص ؿَهخ ٝرٌُي حٓظلخُض حُولزش
ٓٝؼٜخ حُِٔي ٝحُٜؼِٞى حًٍُ ٠حص ٖٓ حُظَحد ٓظ٘خ٤ٛش ك ٠حُٜـَ ٣ي ّٝػِٜ٤خ حُـخىٝ ٟحَُحثق
٘ٛ ٠خىٝ،أػظوي أًٗ٘٘ ٠ض ٛلخك٤خ َٗ٤ٜح ُٔٝخ َٓم حٌُ٬د كِٔ،٠
ٖٓ أٓش هِؤً ٚخ ىحٓٞح ػِ ّ
ٛخؿٔ٘ ٠حٌَُٔ ٝحُ٠ـٝ ٢طؼـزض ُٞهخكظٜٔخ كٌ٤ق ٣ـَإٓ ٝأٗخ ٍؿَ ٛخكذ ِٓحؽ ٔ٣ظٔظغ كظ٠
حُ٘وخع رٜٞص أّ ًِؼ ٠ٛٝ ّٞطـ٘ ٠كٍ ٠كن ك٘":ٕٞحٕ ٌٛح حُؼَ ٖٓ ٟأػٓ ٖ٤خكَس ح٫كٍٞحٍ
كخٖٓ حًُٝ،"٠٘٣ٜٞخٗض حَٗ٘حف كٍٞحء حُؼًٝ ٖ٤٘٤خٕ كٍٛٞخ ٣ظل ٍٞكًٍٝ ٠س ٗزوٜخ حُ ٠كُ.ٍٞوي
ػِٔظ٘ ٠كٗ ٠زخر ٠أكخٗ ٖ٤حٌُِس ٍؿْ أٜٗخ ُْ طٌٖ طؼَف حُوَحءس أٝحٌُظخرش ٌُٜ٘ٝخ ٗ٫ي كخِٛش ػِ٠
حُيًظٍٞح ٙكٔٓ ٠خكش حُٔظؼشٝ ..ك ٠حُؼخٓ٘ش َٟر٘ٓ ٠يٍّ حُي ٖ٣رخُوَُ٤حٗش ػِ٣ ٠ي٠٘ٗ٧ ٟ
طِؼؼٔض ك ٠طٔٔ٤غ ٍٓٞس حَُكٔخٕٝ،هخٍ ُ ٠ؿي ٟحُلَػ ٕٞحٕ حُٔٞص ٓويّ كَٜرض ٖٓ ؿ٘خُس
ػًٔٛٝ ٠زض ٓ٧ظلْ ك ٠حُزلَ ػخٍ٣خٍٝ،ؿْ ػ٘و ٍُِٞ٘ ٠كؤٗخ ٫حٓظط٤غ إٔ أًًَ أ ٖ٣أٓ٤٠ض
ُِ٤ظ ٠رخٓ ٌُٖ،ْٓ٧خ حُلخثيس كظ ُٞ ٠طًٌَص ٝط٤و٘ض ٝىكؼظ٘ٗ ٠يس ح ُْ٧حُ ٠حٗ٫لـخٍ ك٠
حُ٠ليٝ،هي ػ ٠ٜكٖٔ أٝحَٓٝ ٟؿخء ٣و ٍٞك ٠كٔخّ ؿز:٠
٤ٔٗ -ض إٔ أهزَى إٔ ػَٔ ري ٓؤٍ ػ٘ي رخْٓ٧
ٞٛ ٖٓٝ -ػَٔ ري؟
ٛخف ٓظٔخث ٬ك ٠ى٘ٛش حٓظٌ٘خٍ٣ش ٫طلن ُ:ٚ
ٗ-ؼْ؟..أطٔؤُ٘ ٠ػٖ ٛي٣ن ػَٔى؟!
ٓخًح ٣ؼ٘ ٖٓ ٠٘٤أَٓ ٛي٣ن ػَٔ ٟإ ًخٕ أ٫ٝى ٟهي ٓخكَٝح ٝطًَُٞ ٠ٗٞكيط٤ٟٝ ٠خػ ٠رؼي
حهظلخء أٓ٣ ْٜخػِِ٣س؟..
ػ٤خٍ ػِِ٣س ُْ ٣ظًَٛٞخ ًٔخ طًَ٘ ٠ػ٤خٌُُٜ٘،٠خ ٠ٛحُظ ٠أِٔٛظ ْٜكؤَٜٜٓٔ٣٫ ْٛخ ك٠ٗ ٠ء..أٗخ
ح ٕ٥أٓظخً ك ٠كٖ حُ٤٠خع ٫ٝكوَ ،كوي ط٘خٝد ػِ ٠كٌٔ ٠ػزي ٓٝوٝ ٠ٜحَٓأس٣ ..ؼظوي أر٘خث٠
حٝ٧ؿخى ٣خػَٔ أٗ٘ٞٓ ٠ف أٓظـي ٟػطلٍٝ ْٜػخ٣ظٌٛ ٌُٖ ْٜح ُٖ ٣ليع كؤٗخ ٣ٍٝغ كٌٔش ػْ
ىٍ ٖ٣ٝحٌُ ٟأًِ ٚحُٔٔي حٌُ ٟأًِ ٚحُ٘خّ،كِٔض أٍ٣ي ٗ٤جخ ٖٓ أكي ُٔٝض أٍ٣ي إٔ أػَف أكيح أٝ
ٖٓ ٠ؿ٤خٛذ حُٔخٝ ٠ٟؿ ٙٞرخىُظ٘ ٠حُؼطق ٝحُٔٞىس ٝحُل٘خٕ،كٔخ
٣ؼَك٘ ٠أكي ٜٓٔخ أِ١ض ػِ ّ
أهٔ ٠حُ٘ٔ٤خٕ ٓٝخ أػظٔ"ٝ ٚحىُؼ٣ ٠خحَٗ٘ف حٍُِ ٠حف ٍحف" ُٝ،وي ًخٕ هِغ حُٔ٬رْ أًؼَ ُٜٓٞش
ػ٘ي ػَ٘حص ٖٓٔ ػَكض ؿ َ٤ػِِ٣س ٣ٝزي ٝإٔ طِي حُُٜٔٞش ؿَٓ َ٤طزطش رـَِ٣س
حٗ٩ـخدٝ،حُـَحثِ ٣٫ي ٧كي كٜ٤خ ُْ ٠ٌُ٘،أػي أًًَ حكيحٝ ،ٖٛهظَ حٌُحًَس ٣ـؼَ حٓ ٍٞٓ٧ظٔخ٣ٝش
كٌؤٗٔخ ُٔ٤ض ٘ٛخى هٔخٍس ك ٠ؿ٤خد حُٞػ ٠رؤٗ٘ ُْ ٠أػَف ك ٠ك٤خط ٠حَٓأس ؿُٝ َ٤ؿظ ٠حُظ٠
ٗٔ٤ض ٓؼخُْ ٝؿٜٜخ ٌٓ٘ حهظلض هزَ إٔ أهزَٛخ رٔخ كيع رٝ ٠٘٤رُٝ ٖ٤ؿش ٍثُ ٠ٔ٤ؼِٜخ طٔخٓل٘٠
43
ٝطٜلق ػ٘ ٠كؤٗخ أًَ ٙحُو٤خٗش ٍٝؿْ ًُي ٓخٍٓظٜخ َٓحٍح ٝطٌَحٍح ٖٓٝحُٔئًي إٔ ػِِ٣س ًخٗض
ر،ٖٜ٘٤ح ٫أٗ٘٫ ٠أٓظط٤غ إٔ أطًٌَ ٗ٤جخ ػٖ ٓ٬رٔخص ُوخث ٠رٜخ ٌٓ٘ إٔ كؼَ ر ٠حُؼز٤ي ٖٓ أٓؼخٍ
حُٓ ٠َٓٓ ٍٜٞخ كؼِ ٙٞرخٝحَٓ أٓ٤خى٬ً ٖٓ ْٛد حُٔوخػي حُٞػَ٤سٓٝ،خ ٠ٌِ٘ٛ٣ح ٕ٥كٞم ً٠ُٞٛ
حَُٔ ٞٛ ٠ٟإٔ ػِِ٣س طلظَ حُ ّٞ٤طلٌ َٟ٤رل٤غ أٛزلض ٓل ٍٞك٤خط ٠حُٔخ٤ٟش
ٝحُلخَٟسٝ،أٗخ أٓظزؼي أٜٗخ ًخٗض طؼَف ُٝؿظ ٠أ ٝإٔ ُٝؿظً ٠خٗض طؼَكٜخ ٝهللا أػِْٛٝ،خٞٛ
ٍؿَ ؿَ٣ذ ٣وق أٓخٓ ٠هخث:٬
-حُلٔخد ٣خرخٗخ
-أ ٟكٔخد ٖٓٝأٗض؟
ٜٗن حَُؿَ طؼـزخ..
-أٗخ كٖٔ ٣خرخٗخٌٛ ْ٤ُ..حٝهض كويحٕ حٌُحًَس
-ػظ ْ٤ؿيح.ػَكض أٗي كٖٔ.. ٌُٖ،أٗخ...؟
أٗخ ٓؼيٍ ّٝؿْ أٗلً.٠خٕ ٫ري إٔ أىٍى ًُي ٌٓ٘ حُزيح٣ش،هخٛش ٝأٜٗ٘ٗ ٠يص اػيحٓ ٖٓ ٠حُوخٍؽ
رلَٓخٗ ٖٓ ٠كوٞهً ٠خكشًٔ،خ ٜٗيص اػيحٓ ٖٓ ٠حُيحهَ ك ٖ٤أَٜٗص ٣ؤٓٝ ٠ؿز٘ٝ ٠طوخًُ٠
أٓخّ حٌُ٬د،كِ ٞأىٓ٘ض هَع حُزخد ُلظق ُ ٠ٌُ٘،٠حٓظؼٌرض حٝ ٍ٫ً٩حٓظَٔأط ٚكظ ُْ ٠أػي هخىٍح
ػِ ٠طًٌَ حٓٔ،٠كؤٛزلض حُطَ٣وش حُٞك٤يس ُظٌ ًَّ ٠ٛ ٙإٔ أهَؽ رطخهظ ٠حُ٘و٤ٜش ٖٓ كخكظظ٠
٧هَأ ر٤خٗخطٜخ.
كظلض حُلخكظش ٗٝظَص حُ ٠حُزطخهش كٞؿيص ٍٞٛس َٓ٫أسًٔ..خ أٗ٘ ُْ ٠أؿي آٔٓ ٠يٗٝخ
رخُزطخهش.آ..ٙأىًٍض ح ٕ٥كو ٢إٔ حُل٤خس أًٌٝرش ًزَ.ٟ
أٛخر٘ ٠كِع ٝحٍطزخى أٓخّ كٖٔ ٝػِِ٣س ٝػَٔ ٝحُٝ ٠َٓٓ ٍٜٞىٍٝ ٖ٣ٝحَٗ٘حف ًحص
حُلٝ ٍٞحُل.ٍٞطٜزذ حُؼَم ػِ ٠ؿزٝ ٠٘٤طلض ارط،٠ػْ طط ٍٞح َٓ٧حُ ًٍٞٛ ٠طخّ كٖ٤
حهظلٔض ح٣٥خص ًحًَط"٠ظ َٜحُلٔخى ك ٠حُزَ ٝحُزلَ رٔخ ًٔزض أ٣ي ٟحُ٘خّ ُ٣ٌ٤و ْٜرؼ ٞحٌُٟ
ػِٔٞح ُؼَِ٣ ْٜؿؼَٛٝ.."ٕٞم كٖٔ:
-أ ٫طؼَف كظ ٖٓ ٠أٗض؟!
حٌٗٔ٘ض أٓخٓٝ ٚحٗلظق كٔ ٠ػٖ آهَٝ ٙأٗخ ٫أىٍٓ ٟخًح أهٓٝ ٍٞخًح أكؼَ.
****
44
ُلظـــــش حُظٞهــــــــق
****
ك ٠هِذ ّٞٔٛحُٜ٘خٍ ٝك ٠رئٍس حَُٜحع حُ ٠ٓٞ٤حُيحٓٓ ، ٠وطض كِٓش ٖٓ أٗؼش طخثٜش ٖٓ
ػ ٚ٤٘٤ك ٠حطـخ ٙؿٓ َ٤وٜٞى.حَٓأس ًحص ٓٓ٬ق ٫ط٘ٔ ، ٠ؿخُٔش حُٓ ٠خثيس ك ٠ر ٜٞحُٔو٠ٜ
حٌُز َ٤حُٔطَ ػِ ٠حُ٘خٍع ٓزخَٗس .طيهٖ ٓ٤ـخٍس رؼوش ٛخىثشٝ.ؿ ٚأَٓٔ ٘ٛي ٟحُٔٓ٬ق ٗٝؼَ
أٓٞى ٓ٫ َ٣ٞ١غ.
ر ٬أىٗ ٠طلٌٝ ، َ٤كُ ٠لظش هخ١لش ً ٞٓٞحُزَم َٓهض ٖٓ حُِٖٓ ،هٍَ إٔ ٣زلغ ػٖ
أهَد ٓٞهق ُِؼَرخص٫ .رؤّ إٔ ٣ظٞهق حُٔؼٍٝ ٠حء حُل٤خس حُٜخٍرش أريح ُٔ ُٞٝيس ٓخػشًٍٖ .
حُؼَرش كٌٓ ٠خٕ هَ٣ذ .كخ ٍٝحٓظـٔخع ًحًَط ٚهيٍ حُٔٔظطخع.أٍ ٖ٣آٛخ؟٣ ًْ..ظَٔد حُؼَٔ
روزغ ٗي٣ي .أ ٖ٣حُظو ٠رٜخ؟َٜٓ٫.د ٖٓ حٌٗٔخٕ حٌُحًَس رلؼَ حُِٖٓ ٌٙٛ.حَُٔأس ُٖٓ ٖٓ
طخٍ٣ن ك٤خط ٚحُطخثَ ٝهطؼش ٓ٘ ٚكٌ٤ق ًٌَٛ٣٫خ؟.حٓظؼَ ٝك ٠ػـخُش ػ٬هخط ٚرٔـظٔؼخص
حُؼَٔ ٝحُلٖ ٝحُؼوخكش ٝحٛ٧يهخء ٝح٧هخٍد ،كِْ ًٌَ٣أ ٖ٣حُظوخٛخ ٖٓ هزًَ .خٕ ٖٓ حٌُٖٔٔ أ٫
ِٔ٣ل ٜخ ،كبٗخٍس حًَُٔ ٍٝخٗض هَ٠حء ٓٝ ،غ ًُي ُٔلٜخ رَٔػش حُؼَرشً .خٕ ٖٓ حٌُٖٔٔ
أ٠٣خ أٔ٣ ٫ظٞهق حٌٍُٞٛ ٖٛطٜخ ٖٓ حٌُحًَس كٔ٤ظَٔ ٍٝحء ٓؼ ٚ٤حُ ٠ٓٞ٤حُٜٔ٘ي .حٌُ ٟكيع
أٗ ٚرٔـَى ٍإ٣ظٜخ حٛظِ ك٤ً ٠خٗ٠ٗ ٚء ٓخ٠ٗ.ء ىكؼ ٚحٍَُٟٝ ٠س حُظٞهق .حُظٞهق ػٖ ًَ
ٗ٠ء ك ٠حُل٤خس ػيح حَُؿٞع حُ ٌٙٛ ٠حُٔ٤يس.
****
ِ٣ ٖٓ -ؼذ حُٔٔخًٚ؟
-كٖٔ ٝرٜـض ٗٝؼٔٝٝ ٚك٤ي ٝحُي٣زٚ
ػَ٘س ٓ٘ٞحص ك ٠حُلخٍس حُ٤٠وش حُٞى٣ؼش ،ك٤غ حُزٞ٤ص ٝح١جش ٓظٛ٬وش كٝ ٠ى ٗي٣يٓ .ؼخُٜٔخ
حُٞحٟلش ػ٘يٗخ – ٗلٖ أر٘خء حُؼخَٗس – طظٔؼَ ك ٠حٗظٜخثٜخ هَد ٗخ٠١ء حُزلَِٔٓ .ق هطَ٤
٣ـٔغ َٗٔ ػخُٔ٘خ كُٜٞٓ ٠ش ٗٝ َٔ٣ٝوخء ،ك٘لٖ ٓظلخر ٕٞؿيح ًٔخ ًُ٘ ٞخ حهٞس كو٤و.ٖ٤٤أٗخ حرٖ
ًخَٓ حك٘ي ٟحُٔٞظق رخٌُٔش حُلي٣ي .رٜـض حرٖ حُلخؽ كٔ ٖ٤طخؿَ حُوطٖٝ .ك٤ي حرٖ ػزيٙ
حٌَُٔٔ.ٟحُي٣ز ٚحرٖ حُؼَر ٠حُ٤ٜخى..ػْ ٗؼٔ ٚر٘ض ػْ ػِ ٠حُزٞحد٘ٛ.ؼض هِٞر٘خ ٌٛح حُِٔٔق
ى ٕٝطيهَ ٖٓ حٌُزخٍ.حُ٤ٜق ُ٘خ ٝحُ٘ظخء ًَٝح٣٧خّ ٝحُٔ٘ٞحص .ػخُْ ٣وِ ٖٓ ٞحُـْ ٝحٌُيٍ،
ٔخى ٧ريأ رخهظ٘خٗ ٙؼٖٓ ٚٔ٤ ٝك٤خس ٣٫ـ٘خٛخ حُوٞف ٖٓ أكخػ َ٤حُِٓخٕ.أكذ إٔ أً ٕٞحُٔ ّ
ٓئهَطٜخ حٌُزَ٤س .ىحثٔخ ط٘ي حػـخرٝ ٠طِلض ٗظَ ٟحُٜ٤خ رلزَ ٖٓ ؿٔ .ٝٞحُز٘ض حُٞك٤يس رٖ٤
أٍرؼش ٖٓ حُٜز٤خٕٗ ،و٤ٜظٜخ آَٓس ٗخ٤ٛش ،طـَ ٟرخٗ٫و٤خى ٍٝحءٛخ ى ٕٝطلٌ .َ٤طِ٣ي هِ ٬٤ػٖ
حُؼخَٗس .هزَ إٔ ٣ل َ٠ػْ ػِ ٠طٌ ٕٞهي ٓزوظ ٚحُ ٠حُز٤ض رخُطخرن ح ٠ٍٟ٧كظَ٣٫ ٠حٛخ
طِؼذ ٓغ حُٜز٤ش ٝهي ؿخرض حُْ٘ٔ ك٤ـ٠ذ ٜٓ٘خ ٣ٝلَٜٓخ ٖٓ حُِؼذ ك ٠حُلخٍس.
****
ػِٔظ ٚحُل٤خس إٔ حُـَأس حُ٘ي٣يس ٠ٛأه َٜحُطَم ٫هظلخٜٓخ .رؼي حُو٘زِش حُ٘ٞ٤طَ٤ٗٝش ُْ ٣ؼي
حُِٖٓ ٔٔ٣ق رخٗظظخٍ .طويّ أٓخّ ٓخثيطٜخ رؼزخص:
ٛ -زخف حُو٣ َ٤ل٘يّ
هيٓض ُ ٚحرظٔخٓش ُط٤لش ٜٓلٞرش ر٘٠ء ٖٓ حُي٘ٛشٓ .خ أكِ ٠حُ٘ٔخء .ػِٝ ٠ؿٜٜخ رخٗض
ػٓ٬خص حٓ٫ظلٔخٍٓ .خ أٍٝع ح٫هظلخّ.
َٛ -طٔٔل ٖ٤؟
ُْ ٘٣ظظَ حُٔٔخف ٝؿٌد ٓوؼيحًٍِ.ص رَٜٛخ ػِٓ ٠زخرظٜخ حُظٗ ٠ل٠ض رطَكٜخ ؿِءح ٖٓ
ٍٓخى حُٔ٤ـخٍس رخُٔ٘ل٠ش .طؤِٓظ ٚر٘ظَس أهلض ٍٝحءٛخ ًزَ٣خءٛخٓٝ ..خ ٓؼ٘ ٠حُل٤خس رٍ ٬ؿزش
ك ٠حٓظٌ٘خف حُٔـٍٜٞ؟..
-أٝهلض ػَرظ ٠هٜ٤ٜخ ٧ؿَ إٔ أػَف أ ٖ٣حُظو٘٤خ ٖٓ هزَ
حرظٔٔض٫ .طزظْٔ حُيٗ٤خ حُ ٫ـخُٜ٣خٓ .طض ٗلظٜ٤خ رٓ ٬زخ٫سٔٛ .ظض هِ .٬٤هِن هللا حُيٗ٤خ ك٠
ٓظش أ٣خّ .ػخىص ٝأهلض ػيّ حًظَحػٜخٗ .ظَص حُٓ ٚ٤لخُٝش حُظًٌَ.
45
ٗؼٔٓ ُٚٞ١ .ٚو٤ق .ر٘٤خٗ ٚػَٝ .ٞ٣ؿٓ ٜٚيؿؾ رؼٓ٬خص حُوٞس ٝحُؤٞسَ٣ .طي ٟؿِزخرخ
ك٠لخٟخ كٞهٓ ٚؼطق هل٤ق أٛلَ .ػْ ػِ٣ ٠لظق حُزخد ٔ٣ٝظوزِ ٚرخكظَحّ ُحثي٣ .ظٌٍَ
حُٜٔ٘ي ٗلُٔ ٚؼيس أ٣خّ ٓظظخُ٤ش ى ٕٝإٔ طظٗ َٜؼٔ ..ٚػْ ريأ حُظٌَحٍ ٣ؤهٌ ١خرغ حٗ٫ظظخّ ٓٔخء ًَ
هٔ.ْ٤
حُظوطض أًٗخ ٟكي٣ؼخ ػخرَح رٞٔٗ ٖ٤س حُِهخم ُْ أكٓ ْٜيُ .ُٚٞهخُض حكيح:ٖٛ
-حُز٘ض كخٜٓٞ٣ ٖٓ َٙ٣خ
ٝهخُض أهَ:ٟ
٣ -ؼَٔ ٓوزَح َٓ٣خ
ُْ أك٤ٗ ْٜجخ ٠ٌُ٘ٝأكٔٔض رٜيم إٔ ٌٛح حُؼٔ٬م هي حهظطق ٓ٘خ ٗؼٔ ٚحُ ٠ح٧ري ُْ .حػَف
ُٔخًح ٣ؼخِٓ٘خ حٌُزخٍ رٌٜح حٓ٫ظزيحى حٌَُ ، ٚ٣ك٤لٔي ٕٝػِ٘٤خ ك٤خط٘خ حُـِٔ٤ش .هطلٞح ٗؼٔ .ٚطؤًي
ٛيم حكٔخٓ ٠ك ٖ٤كٞؿجض حُلخٍس رخٌَُٜرخث٣ ٠ؼِن حُٜٔخر٤ق كَٗ ٍٞكخص حٍُِٔ٘.
أهَ٤ح ظَٜص ٗؼٔٗ ُْ .ٚظزٓ٬ٓ ٖ٤لٜخ حُظٗ ٠ؼَكٜخً .خٗض ِٓٗٞش حُٞؿٝ ٚحُِٔزْ ٝريص
ًخَٓأس ٛـَ٤س ٓو٤لش ؿَ٣زش ػ٘خ .ىد كٍٝ ٠كٗ ٠ؼ ٍٞػٔ٤ن رٌَح٤ٛش حُؼٔ٬مٝ ،أكٔٔض
ر٘ؤش ػخٍٓش ػِٗ ٠ؼٔش حُظ ٠حهظلض ٖٓ حُِهخم حُ ٠ح٧ري.
****
-أٓخ ُُض ُٝؿش ُِٔوزَ؟
حؿخرظ ٚرخرظٔخٓش ٓخهَس:
ٓ -خ ً٘ض أكٔذ إٔ ٍؿخٍ ح٧ػٔخٍ حُٔظؤٗو ٖ٤ط٘وْٜٜ
ىهشحُٔ٬كظش
أٖٓ ػِ ٠هُٜٞخ رخُ٘ظَ حُ ٠حُؼٞد حُؼٔ ٖ٤حٌُ ٟطَطي .ٚ٣طًٌَ أ٣خّ حُلخٍس .ػخٝىٗ ٙؼٍٞ
حُٜـخٍ طـخ ٙحٌُزخٍ ك٣ ٖ٤وطل ٕٞحك..ْٜٓ٬كؤًٛ ٖ٣ذ حُؼٔ٬م؟
-حُطـــــ٬م؟!..
-رَ حُٔٞص حُٔلخؿ٠ء حُؼخؿَ رٓ ٬زذ
إً كوي حهظطق حُويٍ هخ١ق ٗؼٔش ٝحهظُ٘ ٚخ.
٤ً -ق ؟
أؿخرض رخٓظُِٔ ّ٬وٞس حُظ٫ ٠طو:َٜ
ُ -ؼِ ٚطوط ٢٤ػٍِٝ ، ٟٞري ٓٝخ ٣َ٣ي
ًْ أٗض هخىػش أ٣ظٜخ حُٔ٘.ٕٞ
ٖٓ -طِٝؿض رؼيٙ؟
ٟ -خرً ٢زً َ٤خٕ حَُٔك٣ ّٞؼَٔ ك ٠كَحٓظٝ ٚهيٓظٚ
ٌٌٛ -ح أٗض ىحثٔخ٫ ..طوؼ ٖ٤حٝ ٫حهلش
أِ١وض ٟلٌش ً٘لض ػٖ ٓؼخىطٜخ رخٓ٫ظُِٔ ّ٬ويٍ ٝهخُض :
ُٝ -ؿ ٠حٗٔخٕ ٤١ذ ؿيح ٓٝلذ ُِ٘خّ ٝحُل٤خس
حٓظؼخى ٛيٝء .ٙحٓظٞ٘ٓ ٚحص ػَٔ ٙحُٔ٘ٔلوش كُ ٠لظش حُظٞهق ػٖ حُٔؼٓ ..٠ـٖ٘ٓ ٕٞ
٣لخ ٍٝك ًَ ْٜأَٓحٍ حُل٤خس.
طؤٛذ َُٜٗ٬حف .هخُض ُ ٚرزٔخ١ش ٝحػوش:
ٞٛ -ػِ ٍٞٛٝ ٠حٌ٘ٔ٣ ..ٕ٥ي حُزوخء هِ٧ ٬٤ػَكي رٚ
ٗظَ حُٓ ٠خػظ ٚك ٠هِن .كٌَ ك ٠ػَرظ .ٚحٗظٜض ُلظش حُظٞهق.
****
َٗ٘ص رٔـِش كٞحء ك1983/4/30 ٠
ٍكِش حُٜؼٞى ٝحُٜز١ٞ
أؿِن ػْ ػِٜٓ ٠للٝ ٚهخٍ ٛيم هللا حُؼظٍ .ْ٤كغ ٜٗخ٣ش ؿِزخر ٚحُزِي ٟحٌُ ٟػخىس ٓخ َ٣طيٚ٣
ػِ ٠حُِلْ ٝؿِْ ٓٔظَه٤خ ػِ ٠حٌُ٘زش .أٗؼَ ٓ٤ـخٍس ٍٝحف ٣لٌَ كًُ ٠ي حُوخ َ١حٌُ١ ٟخُٔخ
47
أُق ػِ ٚ٤ك ٠ح٣٧خّ ح٧هَ٤سً .خٗض طزي ٝػِٝ ٠ؿ ٜٚآ٣خص حُي٘ٛش ٝحَُٔكخٕ حُطلًٝ ، ٠ُٞخٕ
ك ٠حُٞهض ٗلٔٓ ٚوظ٘ؼخ ربٌٓخٗ٤ش طل ٍٞحُوخ َ١حُ ٠كو٤وش ٝحهؼش٣ ٫ ُْٝ .ظلَى ك٤ل ٍٞحُلِْ حُ٠
كو٤وش ٓظوٌح هَحٍ ٙحُوطَ٤؟..
أُو ٠ر٘ظَس طؤِٓ٤ش ػِ ٠كوٌُٝ ٟؿظ ٠ٛٝ ٚؿخُٔش ػِ ٠ح ٍٝ٧طٜذ ُٗ ٚخ ٟحُؼ.َٜ
ٛزض ٗٔٔش ٞٛحء هل٤لش ٖٓ ٗخكٌس ٗوظ ٚح٤ٍٟ٧ش .ؿٌد ٗلٔخ ػٔ٤وخ طَٔرض ٓغ ٞٛحث ٚأطَرش
حُِهخم ٓلِٔش رَحثلش حَُٔىٝ ٖ٣حُؼطٖ٣ ٌُٖ ،زي ٝأٗ٘٣ ُْ ٚؼَ ر٘٠ء ٖٓ ٌٛح..حُز٤ض ٛخىٟء
طٔخٓخٛ .يكش ٣٫ـٞى رٜخ حُِٓخٕ حَٓ ٫س أَٓ ٝط ًَ ٖ٤ػيس أٗ ًَ .َٜح١٧لخٍ ٝحُٜز٤ش
رخُوخٍؽ .حُزؼ ٞػ٘ي حُوخُش ٝحُزؼ٣ ٞؼزغ رٌ ّٞحُوخًٍٝحص ػِٗ ٠خ٤ٛش حُلخٍس حُٔي ،
ٝحُزؼ٣ ٞؼَٔ رخٍُٞى٣ش ٝؿٔ٤ؼٓ ْٜزؼش أر٘خء ٝر٘خص .آ ٙأٜ٣خ حُِٖٓ ًْ .طَٔ َٓٔػخ ى ٕٝإٔ
ٗيٍ.ٟ
ػزوض حُـَكش رَحثلش حُ٘خ .ٟؿِٔض أّ حرَح ْ٤ٛحُ ٠ؿٞحًٍ .ٙخٕ ؿٜٔٔخ ر٠خ ٣َٛق
حُطَحٝس ١ ،خُٔخ كَٓ ٚح٫ٝ٧ى حُٔ٬ػ ٖٓ ٖ٤حٓ٫ظٔظخع رَٓ.ٚس َ٣ح ٙأكي أ١لخُ ٚك٤ظٖ أٗٚ
٣ؼظي ٟػِ ٠أٓ ٚكٔ٤ؤٌُٓ ٚػٍٞح:
-كَحّ ػِ٤ي طو٘ن أٓ٣ ٠خرخ
َٓٝس ٠٣ز ٢حكي ٟحر٘ظ ٚ٤طظِ ٜٚػِ ٚ٤كظط َ٤أرَحؽ ػوِٝ ٚطَطو ٠ػ٬٠طَٓٝ..ٚس َٜٔ٣
حُُٞيحٕ حٌُزَ٤حٕ ِ٣ؼزخٕ حٍُٞم كٌٔ٤ؼخٕ كظ ٠حُٜزخف ،ػْ ٣ظ٘خؿَحٕ ػِ ٠حُ٘وٞى.
أّ حرَح ْ٤ٛىحثٔش ح٫رظٔخّ ٝحُطخػش .طؼ َ٤ح ٕ٥كٗ ٠لْ ػْ ػِ ٠رًَخٗخ ٖٓ حُلذ حُـ٤خٕ .أٟ
ٔ١ؤٗ٘٤ش ٓويٓش طِي حُظ ٠طٞك ٠رٜخ ىحثٔخ حُ ٠هِز ٚرؤٔخص ٝؿٜٜخ حُِٔ٤ق ٝحٓظٌخٗظٜخ حُٔلززش
حُ ٠حُل٤خسٜٟٔ .خ حُٛ ٠يٍٝ ٙهخطَ ُٜخ:
ٓ٬ٓ -خص ٣خ حّ حرَحْ٤ٛ
ط٠لي رٔؼخىس ٗخرؼش ٖٓ حُوِذ .طو ٍٞري ٍ٫ؿَ ُْ ِٟ٣طيهَ ػِ ٚ٤حُٔيٗ٤ش أ ٟطؼي:َ٣
ٝ -ك٘ظ٘٣ ٠خر ٞحرَحْ٤ٛ
أؿِن هٜخ ٙحُ٘خكٌس حُٞك٤يس .رو ٠رخد حُ٘وش .آ ..ٙحُِٔ٫ؽ ٌٓٔٓ ٌ٘ٓ ٍٞزغ ٓ٘ٞحص .أٛزق
ٌٓخٕ حُٔؼ٘٤ش ًطَ٣ن ػخّ ٣يٛ ٖٓ ًَ ٚٓٝذ ٝىد٫ ٌُٖ .رؤّ٘ٛ .خى كَ.
ىكغ حُزخدٟٝ .غ ٖٓ هِلَ٣ُ ٚح هئ٣خ ٜٗق ٌٓٔ ُٞ .ٍٞىكغ حُزخد أكي ٓ٤ظلَى ٜٗق
حُِٓ َ٣ليػخ ٞٛص حٌٗ٫حٍ حُٔطِٞد .كٌَ َٓس ػخٗ٤ش .أ٣ـخَٓ ٣ٝلؼِٜخ أّ إٔ أٝحٕ طلو٤ن حُلِْ
ُْ ٣لٖ رؼي؟..أ١لؤ حُٔ٤ـخٍس ػِ ٠ػـَ ،ػْ طزخ١ؤ هِٓ ٬٤غ حٗطلخء حُـَٔس ك ٖ٤ىٗ ٚٔٛؼٍٞ
ٓلخؿ٠ء رخ ٕ٧ ، ٠ٓ٧ػ٘ َٟٜحُوٞف ٝحَُٔػش ٓ٤زيىحٕ ٖٓ ٓؼخىط ٚرخُِلظش كِٔ٤زخٕ
حُوخ١ َ١ز٤ؼظٝ ٚحُلِْ رٜـظً ٌُٚ٘ ،ٚخٕ كٔ٤خ ٣زي ٝهي حطوٌ حُوَحٍ:
-طؼخُ٣ ٠خ حّ حرَحْ٤ٛ
ًٝخٕ ٖٓ ٗظ٤ـش حُطخػش ٝح٫رظٔخٓش حُيحثٔظ ٖ٤ػ٘ي حّ حرَح ، ْ٤ٛإٔ ريأ ػِ ٠ػٜل٤ٗ – ٍٞن
حُٔويٓ ٖ٤رخُلِٜ٣ – ٠غ ر٘يس ،ػْ حُىحى ُٜخػ ٚك ٖ٤طـَىص حّ حرَح ٠ٛٝ -ْ٤ٛطزظْٔ – ٖٓ
آهَ هطؼش ٖٓ ٓ٬رٜٔخ .هخٍ روزَس حُؼَٔ ٞٛٝكًٍٝ ٠س حُظًَ:ِ٤
-رْٔ هللا حَُكٔخٕ...
هزَ إٔ ٘٣طن رخَُك ْ٤طلَى ٜٗق حُِِٓٓ َ٣ـَح ،كولِ ٖٓ حٌُ٘زش ٝحٍطي ٟؿِزخر ٚكُٔ ٠ق
حُز ،َٜىحكؼخ رخُـطخء كٞم ؿٔي ُٝؿظ ٚآَٓح ح٣خٛخ إٔ طيػ ٠حًُ٘ ..ّٞخٗض حكي ٟحُز٘ظ.ٖ٤
أؿِوض ىٍٝس حُٔ٤خ ٙرؼي إٔ أريص طؤكلٜخ ٖٓ حَُحثلشٝ.هلض طوِغ ٓ٬رٜٔخ ك ٠حُـَكش
حُٞك٤يسٍٓ.وض رليس هطؼش ٖٓ ٓ٬رْ أٜٓخ حُيحهِ٤ش ِٓوخس ػِ ٠حُٔ.ٍٝ٧لٜخ ػْ ػِ.٠رَٔػش
طلٞم حُزَم أُو ٠رـَ٣يط ٚكٞهٜخ َ٣ ٞٛٝطؼي ٖٓ حُ٤٠ن ٝحُلَؽ ،كِٔٞء حُلع ُْ طٔو٢
حُـَ٣يس رٌخِٜٓخ ػِ ٠حُوطؼش حُظ ٠ريص أًؼَ ٟٞٝكخ ُليٝع ط٠خى ٝحٟق رُٜٗٞ ٖ٤خ ُٕٞٝ
حُـَ٣يس.
48
ك ٠حُوخٍ َ١أٗ ٟلٔٓ ٚوظِ٤خ رؤّ حرَح ْ٤ٛك ٠ؿَكش ٓـِوش ػِٜٔ٤خ ٝكئٛخ٣ .لظٜ٘٠خ ْ٠٣ٝ
ػيٜ٤٣خ حٌُز ٖ٣َ٤حُٛ ٠يٍ ، ٙػْ ٘٣ظَ رٔؼخىس حُ ٠حُِٔ٫ؽ حُِٔ ْ٤حُٔـِن رظٔخّ ح٫كٌخّ .ك٠
حُوخً َ١خٗض حُ٘خكٌس ططَ ٖٓ حٍطلخع ًز َ٤ػِ ٠روؼش هَ٠حء ٍحثؼش ك ٠هِذ حُٔي٘٣ش.
ك ٠حُٞحهغ ًخٕ ؿٔي حُز٘ض ٗزٜ٤خ رـٔي أٜٓخ .هخٍ ُٜخ ػِ ٠ػـَ:
٫ -طوِؼ٬ٓ ٠رٔي ٝ ،حٗظَُ٘ ٟخ ٍرغ ً ِٞ٤ؿز٘ش ٖٓ ػٔي ؿ٘ ْ٤حُزوخٍ
هَؿض حُز٘ض ٌُٜ٘ ،خ طًَض حُزخد ٓلظٞكخ .هخٓض حّ حرَح ْ٤ٛطٟ َِٜٜخكٌش ٠ٛٝطؼخٝى
حٍطيحء هٜٜٔ٤خ هزَ إٔ ٣وٌكٜخ ػْ ػِ ٠رخُوطؼش ح٣خٛخ ك٤ٟ ٠ن ٗي٣ي .أٝكض حُٟ ٚ٤لٌخص
ُٝؿٜخ رؤٕ حٌ٣٫ َٓ٧خى ٣ؼٜ٘٤خ ،كخٓظٌَ٘ ًُي ك ٠هَحٍس ٗلٔ .ٚأٗؼَ ٓ٤ـخٍس أهَٝ ٟهٍَ إٔ
٣ل َ٤حُلِْ حُ ٠كو٤وشٝ ،حُِؼ٘ش ػِ ٠حُ٘ظخّ ٝحُظيرٝ َ٤ح٧ر٘خء حُٔزؼش ًَٝحُٔ٘ٓ .ٖ٤خٍٝحء
ح ٫ٝ٧ى ح ٫حُٝ ْٜحٌُيٍ ٗٝوخء ًَ ّٞ٣رٓ ٖ٤ظخػذ حُوخىٓخص ٗٝق أػَ٣خء حُٔي٘٣ش ٟٝآُش ح٧ؿَ
حٌُ٣ ٟظوخٟخ ٖٓ ٙػِٔ ٚحُٜ٘خٍ ٟرؤكي حُٜٔخٗغ حُلٌ٤ٓٞش ُٖ ..طٌِل ٚحُٔـخَٓس ٓ ٟٞؿٜ٘٤خص
هِِ٤ش هٔ٤ش حٗظَحًُٝٝ ٚؿظ ٚك ٠حَُكِش حُظ٤ٓ ٠و ّٞرٜخ حُٜٔ٘غ حُ ٠حُؼخٔٛش .ط ًَٞػِ ٠هللا
٣خر ٞحرَح .ْ٤ٛحُؼَٔ ٝحكي ٝحَُد ٝحكي ٍُٝهي ػِ ٠ك ٞ٤حٌَُِ٤ُ .ْ٣ش ٝحكيس ٖٓ ُ٤خُ ٠حُؼَٔ
٣خ ػِ٣ ٠خ ػٜل ُٞٝ ٍٞحٗوِذ ػخُ ٠حُيٗ٤خ ٝحٜ٤١خ.
ٍكغ ؿطخء حٌُ٘زش .أهَؽ حُـٜ٘٤خص حُٔطِٞرش َُ٘حء حُظًٌَط٠ٓ ٖ٤خكخ حُٜ٤خ ؿٜ٘٤خص هِِ٤ش
أهَُِ٘ ٟزَهش ٝحُزؼِهش ٝحُلخٗظخُ.ٚ٣
كٛ ٠زخف
حُ ّٞ٤حُظخًُ ٠خٗض أّ حرَحٝ ْ٤ٛحٟؼش ٣يٛخ ك٣ ٠ي ُٝؿٜخ ٓ ٢ٓٝـٔٞػش ٓظ٘خػَس ٖٓ حُؼٔخٍ
ُٝٝؿخطٝ ، ْٜحُـٔ٤غ ٣ولَٓ ٍٝ٧ – ٕٞس -كٗ ٠ز ًٍٞٛ ٚأٓخّ حُل٘يم حُٔ٤خك ٠حٌُز.َ٤
ٔ٣٫ظط٤غ ػِ ٠ػٜل ٍٞإٔ ٣ـِّ رؤٗٗ ٚخّ رخًُ .ْٓ٧ي ٕ٧ح٧كٌخٍ حٌُؼَ٤س حُظً ٠خٗض
ططخٍى ٙرط ٍٞحُِٝ َ٤ػَ ٟٚهي ريىص كٝ٬س حُوخٝ َ١أؿ٠ٜض كٔخّ حُلِْ٤ً ..ق ٘٣خّ ٠ٛٝ
حَُٔس ح ٠ُٝ٧ك ٠ك٤خطٝ – ٚك٤خس ُٝؿظ ٚرخُظزؼ٤ش – حُظ ٍِٝ٣ ٠كٜ٤خ حُؼخٔٛش حَُ٘٤ٜس ،ػْ ٣ز٤ض
ك ٠ك٘يم ػظ ْ٤ر ٚؿَف ٓٔظوِش ،رٜخ ىٍٝحص ٓ٤خ ٙهخٛش ٔٔ٣غ أٜٗخ طزَم ٖٓ ٗيس حُ٘ظخكش؟..
ُؼِٜخ أِ٤ٓ ٍٝس ًزَٔ٣ ٟظل٤ي رٜخ ٖٓ حٗ٫ظَحً٤ش حُظ ٠كِوٞح رٜخ ىٓخؿ ٚك ٠حُيٍٝحص حُظيٍ٣زش ،
٣ ُْٝلٜ٘ٓ ْٜخ ٗ٤جخ٤ً ٌُٖ .ق ٜٓ٤ؼي ٓغ حّ حرَح ْ٤ٛرخُٜٔؼي حٝ٧طٓٞخط ٠ٌ٤حٌُ ٟه َ٤أٗ٣ ٚلظق
٣ٝولَ ٖٓ طِوخء ٗلٔٚ؟ٓٝ ..خًح ٣ليع ُ ٞأهلَ ٖٓ ى ٠ٗٝػِ ٠أّ حرَح ْ٤ٛأ ٝحُؼٌْ؟٤ً..ق ِٗظو٠
رؼي ًُي ى ٕٝإٔ ٠٣لي ٓ٘خ أًخرَ حُزِي؟..أؿِذ حُظٖ إٔ أّ حرَحٓ ْ٤ٛظَهغ رخُٜٞص حُل٤خٗ٠
كظؼ٘ٓ َ٤خ هَف ح٧ؿ٘٤خء ٗٝل٫ .ٍْٛٞطوِن ٣خػِ .٠حُٔٔؤُش ُٔ٤ض ِٓػـش حٌُٛ ٠ح حُلي .هٌ
ح َٓ٧رزٔخ١شٝ ْٗ .حٓظَف كظ ٠حُٜزخف ٣ٝلِٜخ أُق ك ْ٘٣ ُْ ٌُٚ٘ ..ٍ٬ػِٝ ٠ؿ ٚحُظؤً٤ي.
أٓخّ حُزخد ٗٔ ٠ػْ ػِ٠ٗ ًَ ٠ء ٛٝ ،خٍص ٌِٓ٘ظ ٚحُٞك٤يس ٠ٛكَ٤ط ٚك٤ً ٠ل٤ش ٓٞحؿٜش
حُٔٞهقً .خٕ َ٣طؼي هٞكخ ٖٓ ىحهِٝ ،ٚإ ٗـق ك ٠اهلخء ٓ٘خػَ ٙرٜٔخٍس ،رل٤غ ريح أٓخّ
ُٝؿظٝ ٚحػوخ ٖٓ ٗلٔ ٚطٔخٓخ .حٓظٔيص أّ حرَح ٌٙٛ ٖٓ ْ٤ٛحُؼوش ػوش أًزَ ٜٓ٘خ ،كخطٔؼض
حرظٔخٓظٜخ ٝريص ًؤٜٗخ ١لِش كَكش رخٓظٌ٘خف حُل٤خس ٓ٘زَٜس رـٜٟٔٞخ.
ه َ٤حُ ٚ٤أٗ ٚهي ٔ٣٫ظط٤غ حُ٘ ّٞه ٌٙٛ ٍ٬حُِِ٤ش أ٠٣خ ًٔخ كيع رخ ٚٗ٧ ْٓ٧هخثق ٞٛٝ ،
٣ؼَف إٔ ً ٖٓ ٬حُوخثق ٝحُزَىحٕ ٝحُـٞػخٕ ٔ٣٫ظط٤غ حُ٘ .ّٞآٓ ..ٙخ أؿَٔ حُ٘ ّٞػِ ٠حٌُ٘زش
ٓخػش حُؼ٣َٜش ٣خػِٓ .٠خ حٌُ ٟأط ٠ري حُ ٌٙٛ ٠حُٔي٘٣ش حُظ ٠طزيًٞ ٝكٖ ؿَ٣ذ ٓظؼيى ح٧كٞحٙ
ٝح٤ٗ٧خد ٘٣ ،غ ٖٓ ػ ٚٗٞ٤حُؼي٣يس ٍَٗح كخٍهخ؟..
أىٍى إٔ أُٓش حُٜٔؼي ٓظَٔ رٔ ّ٬ك ٖ٤هخّ ٓٞظق رظ َ٤ٛٞحُؼٔخٍ حُ ٠ؿَك ْٜػِ٠
ٓـٔٞػخص ٓظؼخهزشً .خٕ ػْ ػُِٝٝ ٠ؿظ ٖٟٔ ٚحُٔـٔٞػش حُؼخُؼش ،كوي آػَ حٗ٫ظظخٍ كظ٠
٣يٍّ حُٔٞهق ػِ ٠حُطز٤ؼش رخُ٘ٔزش ُـ َٙ٤هزَ إٔ ٔ٣خٍّ حُظـَرش ر٘لٔ٫ .ٚكع أػ٘خء ٝهٞكٚ
ٓـٔٞػش ٖٓ حُٔ٤خف ٘٣ظَ ٕٝحُ ٚ٤رظؼـذ ٗي٣ي ٣ ُْ ،لطٖ حُٓ ٠ززٝ ، ٚهي حُىحى هـ٬
ٝحٍطزخًخ .ػيٍ ٖٓ ٟٝغ ؿِزخر ٚحُزِي ٟحُٞحٓغ حًٌُ ٟخٕ رـ َ٤كخؿش حُ ٠طؼي.َ٣
49
ػْ ػِ ٠ك ٠حُٔخرؼش ٝحٍ٧رؼ ، ٖ٤أ ٟرِ٣خىس ك ٠حُؼَٔ ػُِٝ ٠ؿظ ٚهيٍٛخ ٓ٘ٞحص ٓزغ.
طِٝؿٜخ ٛ ٠ٛٝز٤ش ٫طؼَف ػٖ ٓظخٛخص حُيٗ٤خ ٗ٤جخ ٞٛٝ ،ػِ ٠حُؼٔ٣ ّٞظٖ أٜٗخ ٓخُحُض
ًٌُي كظ ٠ح..ٕ٥أؿَٔ ٓخ كٜ٤خ أٜٗخ طو٘ ٠ؿ٠زٝ ٚطـظٜي ىحثٔخ ك ٠حىهخٍ حَُٔ ٍٝػِ ٠هِز.ٚ
حُظٜوض ر ٚىحهَ حُٜٔؼي ٝهي حُظو ٠ر َٜٙرزَٜٛخ ػِٛ ٠يٍ ٓخثلش ٗوَحء ٌ٣خى ٌٕٞ٣
ػ خٍ٣خ .رٜلزظٜخ ٍؿَ ٠٣غ ٣ي ٙكٞم ًظلٜخ حُٔٔظيَٓ َ٣رظخ ػِ ٚ٤رب٣وخع ػخرض ٜٓخكذ ُِٜلَ٤
حٌُ٣ ٟوَؽ ٖٓ كٔ .ٚحٗيكغ حُٜٔؼي َٓٔػخ كٜز ٚ٘ٓ ٢هِز . ٚأٍحى إٔ َٜ٣م ٖٓ ٗيس حَُػذ
ٗخىٓخ ػِٓ ٠ـخَٓط ٚأٗي حُ٘يّ ٌُٖ .حٔ١٫ج٘خٕ ٓخ ُزغ إٔ ػخٝى ٙكٍ ٖ٤أ ٟؿٔي ُٝؿظٓ ٚوظل٤خ
رظٔخٓ ٚىحهَ ٓ٬ءطٜخ حُٔٞىحء حُل٠لخٟش.
ٛل٤ق أٗ ٚىهَ رٞ٤ص حً٧خرَ ٝأطلل ْٜرخٌُؼ ٖٓ َ٤حُوخىٓخص حُٞك٤خص حُ٬ط٫ ٠طٌٔؼٖ ك٠
حُؼخىس ً٧ؼَ ٖٓ ٗ ٖ٣َٜك ٠ر٤ض ٝحكي ،ك٤غ ٍأ ٟػَ٘حص حُٜٔخػي ٣ ُْ ٌُٚ٘ ،لٌَ َٓس ك٠
حٓظويحٜٓخ رَ ًخٕ ٣ل َ٠حُٜؼٞى ٝحُٜز ١ٞػِ ٠هيٍٓ ٚ٤حكؼخ َ١ف ؿِزخر ٚرلًٔ .ٚخٕ ٓزؼغ
حٓظوَحٍ ٙحُ٘لٔ ٠حُيحثْ ك ٌٚ٘ٓ ٠أٗ٤ُٜ ٚن رخٌُُ ، ٍٝ٧ي كبٗٔ٣ ٌٖ٣ ُْ ٚظٔغ رؤًٕ ٛخؿ٤ش ،
أ ٝكظ ٠رؤىٗ ٠هيٍ ٖٓ حٛ٫ظٔخّ حُ ٠ططِؼخص أر٘خث ٚرخٌُٖٔ ك ٠ى ٍٝػِ ، ٟٞرَ ًخٕ َ٣ػ٠
ُلخُ ْٜك ٠أػٔخم ٗلُٔ ٚوِش طيُٝ ْٜ٘٣ـ ِْٜٜرٔ َ٤ٜحرٖ آىّ حُلظًٔٔ ٠خ ٣ؼَك ٚػٖ ٣و.ٖ٤
ٝهق ٓؼٜخ ك ٠حَُ٘كش حُِٔلوش رـَكظٜخ حُوخٛش حُٔطِش ػِ ٠هِذ حُٔي٘٣ش ُْ .طٌٖ حّ حرَحْ٤ٛ
ٓ٘زَٜس رٔ٘خٛيس حُٔي٘٣ش ٖٓ حَُ٘كش رويٍ حٗزٜخٍٛخ رـ ٞحُـَكش ٓٝلظ٣ٞخطٜخٍ .حكض طظؤَٓ ًَ ٓخ
كٜ٤خ ٖٓ أػخع َٓٝح٣خ ٝىٝحُ٤ذ ٝأٍكق .أُوض رـٔيٛخ ػِ ٠حُلَحٕ كـخ ٙرٜخ كٛ ٠زٍ ١ٞه٤ن
ٗٞ٤ُٝش َٓ٣لش ُْ ٣ؼَكٜخ ه٤خُٜخ ٖٓ هزَ .حٓظَهض ر٘٘ٞس ػٔ٤وش ٝؿخُض رزَٜٛخ ك ٠حُٔوق
حُٔي ٕٞٛحُٓ٬غ ،ػْ أُوض رلٌحثٜخ حُ ٠حٍٝ ٍٝ٧حكض طظوِذ ٘٤ٔ٣خ ٔ٣ٝخٍح ُظ٠خػق ٖٓ
ٓظؼش حٛ٫ظِحُ ٝحُِٗٞ٤ش .طًٌَص حُوخ َ١حٌُ ٟأَٓ رُٝ ٚؿٜخ حُٜ٤خ ًحص ُِ٤ش ،ك٘خىط ٚرٜٞص ُٚ
ٓـِح:ٙ
-طؼخٍ ٣خ ر ٞحرَحْ٤ٛ
ُْ ٔٔ٣غ ٗيحءٛخً .خٕ كخؿَح كٔ ٚى ٕٝإٔ ٣يٍَٓ ٍٝ٧ .ٟس ك ٠ك٤خط َٟ٣ ٚحُيٗ٤خ ٖٓ كٞم .ر٘ٞ
آىّ َُٕٜٞٝ٣ك ٠حُ٘ٞحٍع رطَ٣وش ػـ٤زش ًٔخ ًُ ٞخٗٞح َٜ٣ر٠ٗ ٖٓ ٕٞء ٓخ٣ .زيٛ ُٚ ٕٝـخٍح
ؿيح ٖٓ ٌٛح حٍ٫طلخع .هخٍ حٗ ٚكظً ُٞ ٠خٕ أكيٍ ْٛث ْ٤حُُٞحٍس ٗلٔ ،ٚكبٗ٤ٓ ٚزي ٖٓ ٝحَُ٘كش
ٛـَ٤ح ٓؼِ ْٜطٔخٓخ ..رؼي طلٌ َ٤هِ َ٤طؼـذ ٖٓ هٔ٣ ُْ ٌُٚ٘ ُٚٞظًٌَ٘.ٙخٕ ٘٣ظَ حُ ٠حُؼَرخص
٠ٛٝطـَ ٟك٤و َ٤حُ ٚ٤حٜٗخ ػِذ ًزَ٣ض ٛـَ٤س ٘٣يٛخ ٓـٔٞػش أ١لخٍ روٓ ١ٞ٤ظ٘خرٌش ؿَ٤
َٓث٤ش .ك ٠حُٜ٘خ٣ش ٗؼَ ريٝحٍ ك ٖ٤حٓظلخٍ حٗزٜخٍ ٙحُ٠ٗ ٠ء ٖٓ حُوٞف.
-طؼخٍ ٣خر ٞحرَحْ٤ٛ
ط٘ز ٌٙٛ ٚحَُٔس حُٗ ٠يحء ُٝؿظ.ٚىهَ حُـَكشَ٣.حٛخ حَٓ ٍٝ٧ ٕ٥س.طلْٔ ر٘ٔ٤خ ٙأكي حُٔوخػي.
ؿِْ ػِٓ ٚ٤ظَرؼخ ًٔخ ٣ـِْ ػِ ٠ح .ٍٝ٧هخٍ رلَهش:
-حُز٤ض ٝك٘٘٣ ٠خ حّ حرَحْ٤ٛ
-طؼخٍ ٓظغ ٗلٔي رٌٜح حََُٔ٣
-رؼي..ٖ٣رؼي٣ ٖ٣خ حَٓأس..طؼخُٗ ٠ؼَٔ ؿُٞش رخُٔي٘٣ش أ٫ٝ
-طـٝ ٍٞكيى ٣خػِ..٠أٗخ ُٖ أكخٍم ٌٙٛحُـ٘ش
ُٔٝخ ًخٕ حُٔزٔٓ َ٤يٝىح أٓخّ ػْ ػُِٔ ٠وخٓٝش حرظٔخٓظٜخ حُٔخكَس ٝ ،حُظ ٠أكخُض رخْٓ٧
ٓ٘خػَٗ ٙلٛٞخ حُ ٠ك ٞ٤ؿخٍف ٓٝلخؿ٠ء ٖٓ حَُؿزش ،كبٗ ٚحٗلخُ ك ٠حُٜ٘خ٣ش حُٝ ٠ؿٜش
ٗظَٛخ كظٔيى رـٞحٍٛخ ػِ ٠حُلَحٕ.
ٝ -حُؼ٘خء ٣خ حّ حرَح ..ْ٤ٛأُْ طـٞػ٠؟
ٝ -حُ٘خ ٟأ٠٣خ٤ً ..ق ٓ٘ظَٜف؟
٣ -زي ٝأٓ ٫لَ ٖٓ حُِ٘ ٍٝحُ ٠حُ٘خٍع
كٞؿ٠ء رطَهخص ٍط٤زش ػِ ٠رخد ؿَكظ .ٚحٗظلٝ ٞحهلخ ٝكظق حُزخد رَٔػش ٝهي َٗ حُلٍٞ٠
طلٌٖٓ..َٙ٤؟..حُٔ٤ي ػؼٔخٕ؟٘ٛٝ ..خ أ٠٣خ؟!!..
50
****
حٌُــــــــــــــــــــــــــــــــٌحد
****
ك ٠حُٔٔخء ػخى حُ ٠حُل٘يم ٓ٘ظ٘٤خ رؤٛٝخّ ٜٗق حُـخثذ.حُٔؼطق ٝحٌُٞكٝ ٚ٤حُزٝ ٚ٣َ٤حُولخُ
ٝىٍؿش حُلَحٍس طوظَد ٖٓ حُٜلَ .طِىحى حُ٘٘ٞس رٜٔخكلش ٗٔٔخص حُٜٞحء حُٔؼِـش ُـِي حُٞؿٚ
حُٔخهٖ حُٔظلـَ رخُل٣ٞ٤ش .حُٞؿ ٙٞرخٓٔش .حُٜيٝء كخُْ ٝحُٜوذ ٌُٝ ٌ٣حُٔؼخىس كو٤و٤ش.
حٗ٫ط٬م ك ٠ك٠خء حُل٤خس حُٜٗ٬خث٣ ٠وظَ حُ٣ٝ ّٜٞٔزيى ٓوخٝف حُـ٤ذ.
ٜٗ٧ٝخ ُلظخص ٜٗق ؿ٤ذ ،كبٜٗخ ُلظخص ٜٗق ٝػ ٠أ٠٣خٔٓ ٞٛ ًْٝ ،ظغ إٔ ٣ظؤٍؿق
رٜٔ٘٤خ ػِ ٠كخكش حُل .ٍٞ٠حٓظِو ٠رخُـَكش ػِٓ ٠وؼي ِٛحُ .أىحٍ حُٔ٤ٓٞوخ رخُ٠ـ ٢ػٍُِ ٠
ٛـ .َ٤ىحٍ رخُٔوؼي ىٍٝس .حُٔظخثَ َٓكٞػش .حُٔ٤يحٕ كٔ٤ق .طٔؼخٍ أٍٝك – ّٞ٤حُٔ٤ٓٞو ٠حُلخُْ
٣ -ؼِف أُلخٗ ٚحُٜخثٔش ٖٓٝك ُٚٞحُٔ٬ثٌش طـ٘ٝ ٠طَكَف رؤؿ٘لظٜخ حُٜـَ٤س .ك ٠رئرئ ػٚ٤٘٤
٣ظـٔي حكٔخّ ٝػ٤ن ُ٤ٜن رخُل٠خٍسٍٓ .ن حٔٗ٫خٕ ك ٠حٓٝ ٍٝ٧خىٛخ ٝأٓؼي ٗلٔ٘ٛ .ٚخى
ػِ ٠رؼي آ٫ف ح٤ٓ٧خٍ ٫طؼَف حُؼٌٛ ٖ٤ح ح٫كٔخّ ٌ٘ٓ .طٔؼش أٗ َ٣ ُْ َٜأَٓط .ٚحُٖ١ٞ
رؼ٤ي ؿيح .حُِٝؿش ٝح٫ٝ٧ى ٝح٧هخٍد ٝحٛ٧يهخء ٝحُـَ٤حٕ .حًظ٘ق أكي حٛ٧يهخء إٔ ىٍؿش
حُلَحٍس ػًًِٞ ٠ذ ح ٍٝ٧طظ٘خٓذ ػٌٔ٤خ ٓغ ىٍؿش حُل٠خٍس .رخُٔ٘خه٘ش طزٛ ٖ٤يم
حً٫ظ٘خف حُ ٠ىٍؿش ًزَ٤س .أٜ٣خ حُؼَد حػطٗٞخ حُزظَ ٍٝرٔؼَ ٓؼوٗ ٍٞؼط ٌْ٤ك٠خٍط٘خ .أًحٕ
حُؼ َٜكٔذ حُظٞه٤ض حُٔلُِٔ ٠ي٘٣ش حُوخَٛس ..أّ طَ٣يُ٘ ٕٝخ إٔ ٗظـٔي كظ ٠حُٔٞص؟..
ٍكغ ٓٔخػش حُظِ٤لِ١ .ٕٞذ ك٘ـخٗخ ٖٓ حُوٜٞس.كُٔ ٠ق حُزً َٜخٗض أٓخٓ ٚكظخس ٖٓ ًٝحص حُـِي
ح٧كَٔ ٝحُ٘ؼَ حُل ٠٠حُ٘خػْ .ح٫رظٔخٓش ؿِٔ٤ش ٌُٜ٘خ حرظٔخٓش ػَٔ .أٜ٣خ حُوخُن حُؼظ ْ٤أكزي.
أٗض ك٘خٕ ٍحثغ.
كظ٤خص ٝكظ٤خٕ َ٣ه ٕٜٞك ٠حُٔ٤يحٕٗ .خد ٣ؼِف ٢ٓٝحُلِوش ػِ ٠حُـ٤ظخٍ .هظَ ُػْ٤
أكَ٣وٍ ٠ثٍُٝ ْ٤حث ٚػْ أًِ .ٚطـٔغ حُزؼٓ ٞؼِ٘ ٖ٤حُلَد ػِ ٠حٌُلخٍٞٛ .ص حُٔ٤ٓٞوخ
ؿٔ٣ َ٤زغ ػطَح كٞحكخ رَٝػش حُ٘زخد ٌٝ٣د كٞٓ ٠ؿخص حٗ٧ـخّ حَُحهٜش .طظ٠خػق ٓ٘ٞحص
52
حُل٤خس ٘٣ٝز ٞحُوِذ رخٗظظخّ ٝطظ٘لْ حَُثش رُٜٔٞش ٝ ،َٔ٣ٝحُِؼ٘ش ػِ ٠أ٘ٓ ٟـ ٚكٌٙٛ ٠
حُل٤خس .ح ٍٝ٧هَ٠حء ٝحُٔٔخء ٍُهخء ٓٝخ رٜٔ٘٤خ ًًٞظ َ٤ػزوَ ٖٓ ٟأُٞحٕ حُل٤خس.
ٗي حُٔظخثَ .أٌٓض حُٔ٤ٓٞوخ ٝحٗظوَ حُ ٠حٌُٔظذ حُلخهَٓ .لذ حٍٝ٧حم حُ٘خػٔش حُِٔٗٞش
حُٔيٓٞؿش ر٘ؼخٍ حُل٘يم حُؼخُٔ ٠حُ٘ .َ٤ٜأٓٔي رخُوًِْ .خٗض طؼزَ٤حص ٝؿ ٜٚؿخىس.
****
ُٝؿظ ٠حُؼِِ٣س:
أػَكي أٗ٘ٝ...٠أٗ٘ٞٓٝ..ٝ..ٝ....٠ف أ َٛحُ ٠حُوخَٛس ربًٕ هللا ...َٜٗ...ّٞ٣
حُٔخػشٛ ...خٗض.كخص حٌُؼ٣ ُْٝ َ٤زن ح ٫حُوِ .َ٤أٗخ ػِ ٠هٓ َ٤خ َ٣حّ .أٝك٘ظ٘ٓ٬ٓ ٠ق ٝؿٜي
حُـٔٗٝ َ٤وخٝس ح٫ٝ٧ى حُؼلخٍ٣ض .أٍؿ ٞحٕ طٌ ٠ٗٞهي حُظِٓض رظ٤ٛٞخط ٠ح٧هَ٤س ر٘ؤٕ
ح٫هظٜخى ك ٠حٗ٫لخم حُُِٔ٘٫ .٠ط٘ٔ٣ُ ٠خٍس ٝحُيطَٓ ٠س ًَ أٓزٞع .حرؼؼ ٠رظٜ٘جش حُ ٠حرٖ
ػٔ ٠ك ٠أٌَٓ٣خ رٔ٘خٓزش ُٝحؿٌ٘ٔ٣ٝ ، ٚي حٍٓخٍ ٛي٣ش ٍِٓ٣ش حُ .ٚ٤حٌُ٣ ٟلظخؿ ٚحُز٤ض ٣لَّ
ػِ ٠حُـخٓغ .أرِـ ٠طل٤خط ٠حُلخٍس حُٝ ٠حُي٣ي حُؼِ .ٖ٣ِ٣أٗخ ٝحػن أٗي طٞحظز ٖ٤ػِ٬ٛ ٠س
حُلـَ ٌٓ٘ ح٬ٛف حُٔ٘ز .ٚحُ٘ٔخء ٘ٛخ كخؿَحص ٝحُؼ٤خً رخهلل ٣ ٫ٝؼَكٖ حطـخ ٙحُوزِشً .خٕ رٞى ٟإٔ
أكٓ َ٠ؼٌْ ػ٤ي حُلطَ٫ .ط٘ٔ ٠ط َ٤ٛٞحًُِخس حُ ٠ػْ كٔ ٖ٤حُ٘ـخٍ.أه٘ ٠إٔ ٌٕٞ٣
حٌُٔٔ ٖ٤هي ٓخص كٝ ٠كيط .ٚأٗخ ٓؼ٤ي رخُٞكيس .أػَٔ ر ٬طٞهق ٗ٩ـخُ ٜٓٔظ ، ٠كظ ٠حٗ٘٫ ٠
أؿي ٝهظخ ُِظـ ٍٞكٞٗ ٠حٍع حُٔي٘٣ش ح ٫كٔ٤خ ٗيٍ .حُزَٝىس هخطِش ك ٠حُ٘خٍع ٫ط٘ـغ ػِ٠
حُِ٘ٗ.ٍٝخٛيص كِٔ٤خ ٗلٔ٤خ ٓؼَ٤ح أىحٍ ٍأٓ ُْٝ ٠أ َٛحُٗ ٠ظ٤ـش ٜٗخث٤ش كظ ٠ح ٕ٥أٓٔي ٖٓ
هُٜ٬خ رو٣ ٢٤وٞىٗ ٠حُ ٠حًظ٘خف ٓٞهغ حُٔؼخىس ٖٓ حُ٘لْ حٔٗ٫خٗ٤ش٫ ..ػِ٤ي كٔٓ ٌٜٙؤُش
ٓؼويسٝ ،حُلو٤وش أٗ٘ ُْ ٠أػي أك ْٜأٗ٤خء ًؼَ٤س ك ٌٙٛ ٠حُل٤خسٌ٘ٔ٣ٝ ،ي حُو ٍٞإٔ حُٜيٓش
حُل٠خٍ٣ش أكويط٘ ٠حٌُحًَس ؿِث٤خ ك ٠حُؼي٣ي ٖٓ حُٔٞحهق.
ُٝؿظ ٠حُؼِِ٣س
ُوي ٍحٝىٗ ٠رخٗ ْٓ٧ؼ ٍٞؿَ٣ذ رخُوِن كوٍَص حٓ٫ظَهخء رخُل٘يم .ك ٠حُٜزخف ٗظَص ٖٓ
ُؿخؽ حُ٘خكٌس كِْ أٓظطغ ٓوخٓٝش حُِ٘ ٍٝػِ ٠حُل .ٍٞحٓظِؿض أٗؼش حُٞ٠ء ربكٔخّ حُؼٖ٤
حُٔظـٔي روطٞحص حُ٘خّ ريهخص حُوِذ رٔخ كٞم أػِ ٠ىٍؿخص حٌُِس ،كَأ٣ض حُل٤خس ٓلَح
٣٫وخ .ّٝحُؼَٔ .حُٔظؼش .حٔٗ٫خٕ .حُطز٤ؼش .هللا .حٌُ .ٕٞحُظؤَٓ .حُٜٔض٫ ..ط٘ٔ٣ُ ٠خٍس ١ز٤ذ
ح٘ٓ٧خٕ ُلَٟ٘ٓٝ ٞي ٫ .أٍ٣ي حٕ أػٞى ٧ؿيٛخ ٓخُحُض طئُٔي .حكِو٫ٝ٨ُ ٠ى ر٘لٔي
ٝحكَ ٠ٛػِ ٖٓ ْٜ٤حُزَى..أ٧ ٠ِٛؿِي.
****
أؿِن حُٔظَٝف ًٝظذ ػِ ٚ٤ػ٘ٞحٕ ُِٓ٘. ٚأٗؼَ ٓ٤ـخٍس .أىحٍ حُٔ٤ٓٞوخ ٖٓ ؿي٣ي .ؿِْ
ػِ ٠حُٔوؼي حُِٜحُ.أهٌ ٣ي٘٤ٔ٣ ٍٝخ ٔ٣ٝخٍح .كظٗ ٠ؼَ رَأٓ ٚطي.ٍٝأىحٍ هَ ٙحُظِ٤لٕٞ
ٝطليع ٬٣ٞ١رخٗ٫ـِ٣ِ٤ش .آهَ ًِٔش هخُٜخ:
-أٗخ ك ٠حٗظظخٍى
ػخى حُ ٠حٌُٔظذ ًٝظذ ٍٓخُش أهَ ٟحُٛ ٠ي٣و٤ٔٓ ٚقٟٝ .غ حَُٓخُش ك ٠حُٔظَٝف ٝهزَ إٔ
٣ـِو ٚىم ؿَّ حُزخد .ػخٗوظٛ ٚي٣وظ ٚحُلٔ٘خءٓ..ؤُظٝ ٚحُٔظَٝف ٓلظٞكخ ر٤ي:ٙ
ٓ -خًح ً٘ض طلؼَ؟
ً٘ -ض أًظذ هطخرخ ُٜي٣ن
طللٜض حُوطخد رخٗزٜخٍ ؿٓ َ٤زٍَ.
َٛ -طٔٔق ُ ٠روَحءطٚ؟
ٌُ٘ -ي ٫طؼَك ٖ٤حُؼَر٤ش
ٓ -ؤٗ َ٤حُ ٠حٌُِٔخص ٝطظَؿٜٔخ ُ٠
ٝحكن رٔؼخىس .هخُض ُ ٠ٛٝ ٚطويّ ُلخكش ٓـِوش:
-أكَ٠ص ٓؼَٝ٘ٓ ٠رخ ٍحثؼخ
53
ٝىع ٜٗل ٚحُلخَٗٝ َٟرخ كظ ٠حُؼٔخُش .ريأ ٣وَأ ُٜخ رخُؼَر٤ش ٣ٝظَؿْ رخٗ٫ـِ٣ِ٤ش .طَىىص
ٟلٌخطٜٔخ ر ٖ٤أٍؿخء حُـَكش حُلخهَس ٓٔظِؿش رٜٞص حُٔ٤ٓٞوخ.
****
"ٛي٣و ٠حُلز٤ذ ٓٔ٤ق
ٓٞف طظَ ٗخىٓخ كظ ٠حُٔٞص ػٍِ ٠ك٠ي ٓ٘خًٍظ ٌٙٛ ٠حُزؼؼش ٍؿْ طَٗ٤لي ُٜخ ٓؼًْ .٠
ًخٕ ٓزٍَى َُِكٓ ٞو٤لخ ٝؿز٤خ..".
ٓؤُظٛ ٚي٣وظ ٚرخٛظٔخّ ٗي٣ي:
ُٔ -خًح ُْ ٣لٓ َ٠ؼي ٛي٣وي؟
ً -خٕ َٓطزطخ ٓغ أَٓس هط٤زظ ٚرٔٞػي ٓليى ُؼوي حُوَحٕ
-أُٔٝ !!ٙٝٝٝخًح ُْ ٣ئؿَ حُٔٞػي ُٔخ رؼي ػٞىط ٖٓ ٚحُزؼؼش؟
ًُ٘ٞ -ض ٌٓخُٗ٧ ٚـ٤ظ ٚحُ ٠ح٧ري
ٟلٌض ٖٓ أػٔخهٜخ ٝهخٍ حٕ ٛي٣وٌٛ ٚح حٗٔخٕ ٓؼخُ..٠
"ه٤زي هللا ٣خٓٔ٤قٓ .خثش َٓس أهُ ٍٞي رٍَٝ٠س إٔ طؼَف حُل٤خس هزَ حهظلخٜٓخ .إٔ طل ْٜحَُٔأس
هزَ ٓؼخَٗطٜخ .أٗخ ٝحػن إٔ طـَرظي حٓ ٠ُٝ٧غ حَُٔأس ُٖ طٌ ٕٞحٓ ٫غ ُٝؿظيُ .ؼِٜخ ٓٞف
طٌ ٕٞح٧هَ٤س أ٠٣خ َٛ .طؼِْ أٗ٘"....٠
هخ١ؼظٓ ٚظٔخثِش:
َٛ -طِٔف ٓؼ ٚروُٞي ٌٛح حّ أٗي ؿخى ؟
١ -زؼخ ؿخى
-أ٣..ٙٝخ ..ٙحٗ٠ُ٘ ٚء هَحكٓ..٠ؼَ٤
" َٛطؼِْ حٗ٘ ٠رخَُؿْ ٖٓ ًُي أكٔيى أك٤خٗخ ػِ ٠ه٤زظي حُو٣ٞش؟ُ..ؼِٜخ طٔيى ر٘ؼ ٍٞىحثْ
رخَُٟخ ٝحٌُٔ َٜٔ٣٫ ٕٞحُل ٍٜٞػٌُِِ ٚ٤ؼ .ٖ٣َ٤حُ٘ٔخء ٘ٛخ ٣خػِ٫ َٜٗ ِٟ٣طٌخى طَطٖٓ ٟٞ
ٓخث ٚكظ ٠طظٔؤ حُ ٖٓ ٚ٤ؿي٣يٝ ..حُ٘٣ َٜـَٓ ًَ َ٤س ٖٓ ١ؼْ ٓخث١ ًَ .ٚؼْ أ١ؼْ ٓٔخ هزِ .ٚحٗٚ
ٔ٘٣خد كٓٝ ًَّ ٠وخء ٫كيٝى ُٜٔخُ ..وي كَٓض ٗلٔي ٣خٓٔ٤ق ٖٓ ٍإ٣ش حُـ٘ش ..إ هللا"....
٣ -زي ٝإٔ ١ز٤ز٘خ حُؼزوَ٣ ٟول ٠ريحهِٗ ٚخػَح ػظٔ٤خ
ٓ ًَ -خ ٘ٛخُي أٗ٘ ٠أًظذ ٛ٧يهخث ٠رٜيم
ٌُ٘ -ي ٓلَص ر٘ٔخء حُـَد ٣خىًظٍٞ
"حٕ هللا هِن ؿ٘ش ػِ ٠حٗ٧ ٍٝ٧خّ ى ٕٝحٗخُّٔ .ض أػَف كٌٔظ ٚكًُ ٠ي .إٔ ٣وٚ
رؼ٠خ ٖٓ ٓوِٞهخط ٚرظِي حُـ٘ش ٝحُزؼ ٞح٥هَ رخُظؼخٓش ٝحُظوِق ،كٌٜح ٓخ٣ل .٠َٗ٤هي طو ٍٞحٕ
أٍ ٝهللا ٝحٓؼ ش ِٓٝي ُِـٔ٤غ ٣٫ ٖٓٝ ،ؼـز٘ٛ ٚخ كٌِٛ٤ذ حُ٘ٛ ٠خى .هي طو ٍٞحٕ حٔٗ٫خٕ ٞٛ
ٛخٗغ ؿ٘ظ ٚأٗ ٝخٍ ٙػِ ٠ح .ٍٝ٧أٗخ أػَف أٗي ٓلذ ُِـيٌٍُ٘ ،ي"....
هخُض ٠ٛٝطؼخٗو:ٚ
-حٗ ٠أكظَّ ٍأٛ ٟي٣وي ر٘يس
هخٍ ٓخهَح ٜٓ٘خ :
ٌُٜ -ح ٓٞف أٍكغ ىٍؿش كَحٍس حُٔوخٕ ٘ٗٝخّ ػَح٣خ ر ٬ؿطخء كظ ٠حُٜزخفٓ..خ ٍأ٣ي؟
ٓ -ـ٘ــــــ!! ٕٞ
" ٌُ٘ي ك ٖ٤طَ ٟرؼ٤٘٤ي ٓ٤وَّ ُٔخٗي ٝطلظق كٔي ٍٞ١حُٜ٘خٍ اػـخرخ أك٤خٗخ ٫ًٞٛٝأك٤خٗخ
حهَُ .ٟوي َٗرض ٓٔخء حُُ ّٞ٤ؿخؿش ً ٠ٌٔ٣ٝخِٓش ُْٝأٌَٓ .أٓخٓ٘خ أُق ػخّ ػِ ٠ح٧هَ كظ٠
ٗظؼِْ ٓ٘٤ً ْٜق ٗٔظٔظغ رل٤خط٘خ٘ٗ٧ ،خ ُْ ٗظؼِْ كظ ٠ح٤ً ٕ٥ق ٗؼَٔ كظٔٗ ٠ظلن ٌٙٛ
حُٔظؼشٓ.ؤػٞى حُ ٠حُ٬ٜس رٔـَى ػٞىط ٠حُ ٠حُ ٖ١ٞربًٕ هللا ٠٘ٗ٧ ،أه٘ ٠إٔ أٓظَٟٔء ٌٛح
حُلٔخى حٌُِ".ٌ٣
هخُض ٔٓ ٠ٛٝظَه٤ش طٔخٓخ رٔ٘٤خ طٞح َٛحٓ٫ظٔخع حُ ٠طَؿٔظُِ ٠وطخد:
ِ٤ُ -ش حً٘ ْٓ٧ض ٗخرخ ك ٠حُؼ٬ػ .ٖ٤أٗض ٓـ٘ ٕٞكو٤و٠
ُ -وي ٗيٓض ًؼَ٤ح ػِ ٠ػَٔ حُظؼوَ ٣خػِِ٣ط٠
54
" ٓظٔؤُ٘ َٛٝ :٠ط ٖٔ٠ػَٔى؟..أطَ٣ي إٔ طٔٞص ًخكَح؟ٛ..يه٘٣ ٠خٛي٣و ٠أٗ٘ ُٖ ٠أٗؼَ
ر٘٠ء ُلظش حُٔٞص ٚٗ٧رٔـَى كٓ ٍٙٞ٠ؤهظل ٖٓ ٠حُٞؿٞى ..حُـ٘ٛ ٞخ ٣زؼغ ػِ ٠حُ٘٘خ١
ٝحُل٣ٞ٤ش .حُزَٝىس طللِى ػِ ٠حُؼَٔ .حُ٘ظخّ ٣ـزَى ػِ ٠حُ٘ظخّ٤ٗ .جخ ك٘٤جخ أٛزلض ٓ٘ظٔخ
ك٠ٗ ًَ ٠ء ى ٕٝإٔ حىٍٝ ،ٟأٗخ ِٓي حُلٝ ٠ٟٞحُؼَريس .ك ٖ٤أػٞى حُ ٠حُزخٓٝ ٚ٤حُِٔٞه٤ش
ٓؤٍطي رخُظؤً٤ي حُ ٠ًِٞٓ ٠حُٔؼٜٞى.طؼٞى ٍ ٚٔ٣حُ ٠ػخىطٜخ حُوئ٣ش٫ .كخثيس٠ٗ ًَ .ء ٣يٓ ٍٝغ
ح .ٍٝ٧أٗخ ُٔض أػَف ُٔخًح ًظزض حُ٤ي حٍُ .ّٞ٤رٔخ ُ٘ؼ ٍٟٞرخَُؿزش ك ٠إٔ أٗوَ حُ٤ي
ٓـٔٞػش ٖٓ ح٧كخٓ ْ٤حُوخٛش ٝحُٔ٘خػَ حُٜخىهش حُظ ٠حٓظطؼض حٔٓ٫خى رظ٬ر٤زٜخ كٌٙٛ ٠
حُِلظخص حُٔؼ٤يس ..رخٗ ْٓ٧خٛيص كِٔ٤خ ؿ٘ٔ٤خ ٓؼَ٤ح .طوُِص ٗلٔٓ ٍُٜٞ ٠خ ٍأ٣ض رخَُؿْ
ٖٓ ؿٔخٍ رط٬ص حُل .ِْ٤كظ ٠حٌُِس طلُٞض ك ٠حُٜ٘خ٣ش حُ٠ٗ ٠ء ٓوَف رؼي ٗلخىٛخ ٝحٓظِ٘حكٜخ
ر٘ظ ٠حُطَم .أٛزلض ًَ ح٤ٗ٧خء ٓلَ٤س كٗ ٠ظَ ٟرخَُؿْ ٖٓ حكٔخٓ ٠رخُٔؼخىس .حٕ ٍأٓ٠
ػوُِ َ٤ـخ٣ش..طٜزق ػِ ٠ه.."َ٤
ك ٠حُلٔخّ هخُض ُ ٠ٛٝ ٚطـلق ُ ٚظ:َٜٙ
ُ -وي ًخٗض ٍٓخُظي حُٛ ٠ي٣وي طللش أىر٤ش ٍحثؼش
ٝػِ ٠حُلَحٕ طؼخءد روٞس ٣ ٞٛٝوُٜ ٍٞخ رـل٘ ٖ٤ػو:ٖ٤ِ٤
-طٜزل ٖ٤ػِ ٠هَ٤
****
َٗ٘ص رٔـِش حُ ٍ٬ٜك ٠أًظٞرَ 1985
ٌٓخُٔش ٖٓ ٓـٍٜٞ
****
ٌٓ٘ ر٠ؼش أٗ ُْ َٜأؿي ر٘لٍٔ ٠ؿزش ك ٠إٔ أٍ٣ي ٗ٤جخًً..ؤٕ ١خهظُِ ٠لؼَ هي ريأص
طظل ٍٞرخُظيٍ٣ؾ آُ ٠ـَى ١خهش ًخٓ٘ش طلض طؤػ َ٤هٞس هل٤ش هخىٓش ٖٓ حُٔـ٣ ..ٍٜٞليع ٌٛح
ك ٠ظَ ٛيٝء ٗلٔ ٠ؿَ٣ذ ٜ٣ ٫لز ٚهِن٣ ٫ٝ ،ئٍه ٚهٞف ٖٓ حُٔٔظوزَ أٗ ٝيّ ػِ٠
حُٔخُٝ .٠ٟوي ٝؿيص أٗ ٖٓ ٚحُؼزغ إٔ أُٓٔٛ ٚ٤يحً ،كؤٗخ أرؼي ٓخ أً ٕٞػٖ حُِٛخى ٠ٗ٧ ،أهزَ
ىحثٔخ ً ػَِٔٓ ٠حص حُل٤خس رٔخ ٣ِ٣ي ػٖ كي ح٫ػظيحٍ ٌُٖٝك ٠ؿٝ ،ْٜٗ َ٤اٗٔخ رز٢ء ٓظَّٔ،
أٓظلِذ حُٔظغ حَُٔ٘ٝػش كظٍ ٠ك٤وٜخ ح٧هٝ ،َ٤ك ٠حُٞهض ًحط ٚأؿيٗ ٫ ٠أكِٕ ًؼَ٤ح ً ُٞ
ريىطٜخ ح٧هيحٍ ٖٓ ٣ي ٟكـؤس ،كخ٣٧خّ ٫ري هخىٓش طلَٔ حُـي٣ي ،أٍ ٝحكِش طلَٔ حُ٤و.ٖ٤
كٛ ٠يٝء ٍكض أطؤَٓ ٌٛح حُظل ..ٍٞأٗ ٞٛت ٖٓ هز َ٤حُٜٔخُلش ٓغ حُل٤خس ٝحُ٘خّ
ٝحُِٖٓ ٝحُوز ٍٞرٔخ ٓ ٞٛظخف ،ىٗ ٕٝؼ ٍٞرخ ٠ٓ٧ػِٓ ٠خ ُْ ٣ظلون ٖٓ أٓخٍٗٝ ٠ؿزخص ،أّ
أٗ٠ٗ ٚؾ ٓلظؼَ ً٘لض ػ٘ ٚه٤زظ ٠حُظٛ ٠يٓض رٜخ كـؤس رؼي ٌٛح حُؼَٔ حُطَ٣ٞ؟
ٓظش ػَ٘ أُق ٝأٍرؼٔخثش ٝهٔٔش ٝػَ٘ٓٞ٣ ٕٝخ ً طـٔؼض كُ ٠لظش أٓخٍٓ ،٠حٝىٗ٠
ٗؼ ٍٞرؤٜٗخ هي ؿخءص طلخًٔ٘ ٠كؤٗخ ُْ أٓظيػٜخ ربٍحىطٓ ٖ٤ٍٗ . ٠لخؿت ُـَّ حُٜخطق ٞٛحٌُٟ
حٓظلَٛ٠خ ٖٓ حُؼيّ ُْ .أٗؼَ روٜٓٞش هخثٔش رٝ ٠٘٤رٜ٘٤خ كِْ ٘ٛ ٌٖ٣خى ٓخ ٣زٍَ ًُي
رٟٞٞف ٓخكَ٣ ٌُٖ ،زي ٝإٔ كزُٜ ٠خ ُْ ٌٖ٣هخُٜخًٍ ..ؿْ ًُي كوي رخطض حُٔٞحؿٜش ر٘٘٤خ أَٓح ً
ٓلظٓٞخً.
ً٘ض أ ٠ِٛحُؼٍ .َٜكؼض "طـَ٣ي" حُٔٔخػش .أَٓػض ك٬ٛ ٠س حًَُؼش حَُحرؼش.
ىٝ ٕٝػ ٠٘ٓ ٠طزيى حٗ٫لٜخٍ حُ ٠ٓ٬ٜر ٖ٤حُيٗ٤خ ٝح٥هَسً٘ .ض أٗظظَ ٌٓخُٔش ٫أ٤ٔٛش ُٜخ -
ًٔؼظْ ٓخ ك ٠ح٣٧خّ ٖٓ أٗ٤خء ٫أ٤ٔٛش ُٜخ -أٓخ حًؼَ ح٤ٗ٧خء أ٤ٔٛش ك ٠حُل٤خس كؤٗخ ُْ أػَف ٓخ
٠ٛكظ ٠ح.ٕ٥
ًخٕ ٝؿ ٚطـَ٣ي ٓٔظوؼخ ٝهي حػظَحٓ ًٍٞٛ ٙلِعٔٓ ..ؼظٜخ طٔؤٍ حُٔظليع كِٛ ٠غ:
ٖٓ -أٗض؟ ٖٓ ..أٗض؟
55
رخ ْٓ٧ػيص آُٜ ٠ُِ٘ٓ ٠طلزخ أَٓط٣ٝ ٠و ٠٘٤رٜٔخُلظٓ ٠غ حُل٤خس .أهخّ ُ ٠ؿٔغ ٖٓ
حٛ٧يهخء ٝحُٔؼخٍف ٝحُِٓ٬ء كل ً٬ؿٔ ً٬٤رٔ٘خٓزش ك ٠ُٜٞػِٗ ٠ت ٖٓ طِي ح٤ٗ٧خء حُظ٠
٣يكؼ٘خ ٟٞء ْٗٔ ًَ ٛزخف ُِٔؼ ٠اُ ٠حُل ٍٜٞػِٜ٤خ ٗلٖ هِن هللا ٖٓ حُٔ ٖ٤َُٜٝىٓٝخ ً ك٠
ح٫طـخٛخص ح٤ِٛ٧ش حٍ٧رؼش .طليػٞح ك ٠حُللَ ػ٘ ٠رٔلزش ػٔوض كٗ ٠لٔ ٠ح٫كٔخّ رخَُٟخ
ػٖ أ٣خٍٟٓٝ ٠خٛخ ػ٘ ،٠كظ٘لٔض حُٜٞحء رٜيٍ ٜٗ ٫خ٣ش ٫طٔخػٝ ،ٚحٛخرظ٘ٗ ٠للش حُلذ
رخٍ٫ط٤خف حُـٔٓ .َ٤ؼي ٟك ٠أكزخث ْ٤ُٝ ٠كٓ ٠خُ ٠أٜ٘ٓ ٝز ٠أٞٓ ٝهؼ ٠ح٫ؿظٔخػ ٫.٠أٍٟ
ٓؼُ٘ ٠ل٤خس طوِ ٖٓ ٞأٛيهخء كو٤و ٖ٤٤أٓظط٤غ أٓخٓ ْٜإٔ أطوِ ٠ػٖ حكظَحٓ ٠كٔ١ ٠ؤٗ٘٤ش
طخٓش .أٗؼَ أٗ٘١ ٠خثَ ٓلِن ٣ظـ٘ ٠رخُ٘٘ٞس كٞم ٝحكش ٖٓ حٌُٔ٘٤ش حُوَ٠حء..كظ ُْ ُٞ ٠أٗطن
أٓخٓ ْٜرٌِٔش ٝحكيس كخُـِ ّٞػ٘يٓ ٟغ حُٜي٣ن ٝحُزٞف ُ ٚرَٔٝ ٟحٓظٔخػ ٚاُ ٠رخٛظٔخّ٠ٛ ،
أٓ ٍٞطؼظْ ٖٓ ٗؼ ٍٟٞرخً٫ظلخء ٝحٓ٫ظـ٘خء ٍٝحكش حُزخٍ ..أكٔيى ٣خ اُٝ ٠ٜأٌَٗى ٗ٧ي ٫
طؼخِٓ٘ ٠رخُٔؼَ.
ٗخُٝظُ٘ٝ ٠ؿظ ٠حُٔٔخػش ٝهي ؿطض ر٤يٛخ رٞم حُظليع ٔٔٛٝض ُ ٠ر٘زَحص َٓطؼ٘ش:
ٓ-ـٔ٣ ٍٜٞزي رٞهخكش ٝحٗلطخ.١
ِ٤ٓ َٛ-ص ٞٛطٚ؟
ُْ-أٓٔغ ٌٛح حُٜٞص ٖٓ هزَ
ٓ-خًح ٣وٍٞ؟
-أُٝ ٖ٣ؿي ارٖ حٍ..؟!
ك ٠حُلَحؽ حُلخثَ ر ٖ٤حُٔٔخػش ١ٞٓٝت حُويّ طؤٍؿلض أكٌخٍ ٟػٖ حُطٔؤٗ٘٤ش ٝحُ٤وٖ٤
ٝحَُُم ٝحُٜٔخُلش ٝأؿخٗ ٠حُ٘٘ٞس .حٓظلخُض حُٞحكش حُوَ٠حء كُٔ ٠ق حُز َٜاُ ٠أٍٝ
ؿَىحء طؼزغ كٜ٤خ حُٞك ٕٞحُٔظٜخٍػش ،كٟٞؼض حُٔٔخػش ػِ ٠أًٗٝ ٠هِز٣ ٠ولن ٓظٞؿٔخ
ًٍٝزظخ ٟطَطؼ٘خٕ رخُظٔخإٍ ػٖٔ ًُ ٌٕٞ٣ي حُٔـُٔٝ ٍٜٞخًح ؿخء ِٔ٣ز٘ ٠حُلِْ ٝحُلٌَسٝ ،أٟ
أهيحٍ طِي حُظ ٠حهظخٍص ٌُٛ ٚح حُظٞه٤ض ٓٝ ،ئحٍ كَٗ ٝلٔ ٚػِ ٠حُِلظش َٛأكَٔ كوخ ٌٙٛ
حُٜلخص حُز٘ؼش حُظٛٝ ٠ل٘ ٠رٜخ أّ أٗ٘ ٠رَة ٜٓ٘خ؟!
رخٍَُٝ٠س إٔ أً ٕٞأ ٍٝحُؼخٍكٓٝ – ٠ٌُ٘ٝ ٖ٤خ أؿَد ًُي – ٝؿيص ٗلٔ ٠أٗي ك٠
طِي حُٔؼَك ش ٝأٗظظَ رل٤غ ط٘ظل ٠رَحءس حُٔؼخًٔش٣ٝ ،زو ٠إٔ ٌٛح حٌُ َ٤حُٔظيكن ٖٓ حُٔزخد
حُٔظيٗ ٠أَٓ ٓوٜٞى ٘٣ط ٟٞػِ ٠كَهش ٝطٜي٣ي ٓخكَ ٝطٞػي.
ٓٔـ٘طخ ً أػيص حُٔٔخػش اُ" ٠طـَ٣ي" ٝهي أػـِٗ ٠ىٝحٍ ؿخٓ ٞػٖ ح٫طِحٕ َٗٝ
ػوِ ٠ػٖ حُظلٌ .َ٤طِولظٜخ ٓ٘ ٠رِٜلش اُ ٠أًٜٗخ ًٝؤٜٗخ ر٘ٞم أُٓ ٠خع حُِٔ٣ي .طزيىص هيٍط٠
ػِ ٠حُظلٌ َ٤حُزَه ٠حٌُ ٟأُلظ ٚكٗ ٠لٔ ٠ػ٘ي حُٓ٧خص َٛ .كخٕ ّٞ٣حُ٘ي حَُٔطوذ َٛ.ط٘زٌ
ؿٞحٗلٜخ كُ ٠لظش ػخرَس هٜش كز٘خ حُظ ٠طزخىٍ ح٧هَحٕ ٍٝح٣ظٜخ ك ٠ؿزطش ٝحػـخد ٝؿَ٤س
ٝحٗزٜخٍ؟! ً٘ ..خ كي٣غ حُٔلزٝ ٖ٤حُؼِحٍ ك َٜطٍٜٞص أٗ٘ ٠أه ٕٞحُؼٜيٝ ،إٔ ٌٛح حُٜٞص
حُٞك٘ ٠حُـَ٣ق حُٜٔيى رخُؼؤٍ حُٔظٞػي رخٗ٫ظوخّ ِ٘٣ف َٓحٍس رٓ ٬ؼ٘٠؟! أّ أٜٗخ طٞى ُٟ ٞلض
رؼَٔٛخ ً ٠طٌ٘ق ٓؼ ٠حُ٘وخد ػٖ ٛخكذ ٌٛح حُٜٞص كظ ٠أطٌٖٔ ٖٓ اِٗحٍ أكيف حُؼوخد
ر ٠ٛٝ ،ٚطؼِْ ٣و٘٤خ أٗ٘ٓ ٠خ ط٘خُُض ٓٞ٣خ ػٖ كؤُ ٠وِٞم ا ٖٓ ٫رخد حُ٘لوش؟!
ٖٓ رئٍس حُيٝحٓش حُظ ٠ؿٌرظ٘ ٠رؼ٘ق آُ ٠ـخُٜخ حُوخطَ ط٘خػَص أٍٝحم ػَٔ ٟكخِٓش
ًُي حَُهْ حُط َ٣ٞحُؼَ ٞ٣حُؼٔ٤ن رؼظٔظٝ ٚطلخٛظٝ ٚطؼوِٝ ٚؿ٘ .ٚٗٞرٔ٘٤خ ٝهلض "طـَ٣ي"
حٓخٓ ٠ػِٔٓ ٠خكش طزؼي ػٖ ٓٞهؼ ٠رٔويحٍ طٔؼ ٖ٤ػخٓخ ٝ ،هي أط٘ٓ ًَ ٠خ حُ ٠حُل٤خس ً كٗ ٠لْ
حُٔ٘ش ٝحُ٘ٝ َٜحُ.ّٞ٤
ه َ٤اٍُ ٠ؿْ رؼي حُٔٔخكش أٜٗخ طؤُِ ٍٞظليع حُٔـ:ٍٜٞ
-اٗ٠ِٜ٣ ٚ
طؼ٣ ٖ٤خ ٍؿَ ٣خ ٤١ذ ٔٛٝخ حٓٔ ٚحُٜٔخُلش ،كظِو ٠ر٘لٔي اُ ٠حُظٌِٜش ُْ .طٌي طٜ٘ؤ رَكخ٤ٛش
حٓ٫ظ٘خع ػٖ حُلؼَ ٝحٍ٩حىس ُِ ُٞٝلظخص هِِ٤ش .كظ ٠ح ٌٖ٣ ُْ ٕ٥هي ٓٔغ ٞٛط .٠أٗخ حٌُٟ
ٓٔؼض ٞٛطُ ٚزَٛش ٝؿِ٤س هزَ اػخىس حُٔٔخػش اُ ٠طـَ٣يٟ .خع ٖٓ ًحًَط ٚٗ ٠حٌُِٔخص
56
حُظٓ ٠ز٘ ٠رٜخ ك ٠ػزخٍحص َٓ٣ؼش ٓظؼخهزش ًَ ٓخ طزوٜ٘ٓ ٠خ ٓـَى حٗطزخعٓ .خ أػـذ إٔ طٍُِِ
حٌُ٤خٕ ٓٞؿخص ٞٛط٤ش ٛخثٔش ك ٠ح٧ػ َ٤كظزغ حَُػذ ك ٠حُ٘لْ ٝ ،طِو ٠ك ٠ؿٞكٜخ رزٌ ٍٝحُ٘ي
حُٔٔٔٓٞش .حٗطزخع أٗؼَٗ ٠رؤِٗ٘ٔٓ ٠ض ػَٔ ٟر٤ي ُِْٛٞ ٟكؤػطخٗ ٠ري ٚ٘ٓ ً٫حَُٔحد.
طوِ٤ض ٝطٔٛٞض ٝظ٘٘ض ٛٝيهض ٝآٓ٘ض ٝأ٣و٘ضٝ ..رؼي ٌٛح ًِ ٚط٘٘ن ح ٍٝ٧ػٖ ٓوِٞم
ُ ٌٖ٣ي ًَ ٌٛح حٌُْ ٖٓ حٌَُح٤ٛش ٝحُؼيحءٚٛ ..؟!٤ً ..ق؟!.
إٔ َ٣ك ٠٘٠اٗٔخٕ أ٣ ٝظـ٘ز٘ ٠أ٣ ٝلز٘ ٠أ٣ ٝوخف ٓ٘ ٠أ٣ ٝلوي ػِ ٠كٌُي أَٓ ٓل.ّٜٞ
أٓخ إٔ طـِ ٠ك ٠هِزٟ– ٚي ٌٙٛ ًَ -ٟحُ٘ل٘ش حُٔظلـَس ٖٓ حُزـ٠خء ٝحُؼيحٝس ،كٔخ أهَ ٗؤٗ٠
ك ٠ػخُْ حُٔـلِٝ .ٖ٤طزوٍَٟٝ ٠س حُيكخع ػٖ روخث ٠رٌَ ٓخ أِٓي ٖٓ أىٝحص ؿَ٣ِ٣ش ٫كِ٤ش ُ٠
ك ٠حٓظؼخٍطٜخ ُلظش حُوطَ ٫ٝكٌٜٗٞٓ ٠خ ُلظش حٓ٧خٕ ..حُٔ ٞٛ ْٜحُزوخءٝ ..هخٍ ُٜخ حَُؿَ
حٌُ ٠ٌَ٘ٛ٣ ٟى ٕٝإٔ أػَف ٖٓ :ٞٛ
ٛ-خٛخ ٠ِٜ٣ ..؟!
حهظطلض ٜٓ٘خ حُٔٔخػش روٞس أًِٛظٜخ .أًخٗض طِي ٠ٛحُِلظش حُظ ٠طَطوزٜخ رٜزَ ٗخكي ُظزيى ػظٔش
ًٌٜٗٞخ كظ ٠طٔظَى ػوظٜخ ر٠؟ ٝ ..ا ٫كِٔخًح أهخف ٓٞحؿٜظً٘ ُٞ ٚض رَ٣جخًًٍ ؟!ُٔٝ ..خًح ٣ ٫لن
ُٜخ حُظٖ رؤٜٗخ طؼخَٗ اٗٔخٗخ ً ًخًرخ ً أطوٖ حُظٔؼَُ َ٤رغ هَٕ رؤًِٔٚ؟٤ً ..ق ُ ٞطزُٜ ٖ٤خ إٔ ٌٛح
حٔٗ٩خٕ هي ١خٍف حَٓأس ؿَٛ٤خ حُـَحّ ٓٞ٣خً؟!
ٟٝؼض حُٔٔخػش ػِ ٠أًٗٓٝ ٠ؤُظ ٚرٌَ ٓخ طَحًْ ك ٠كِو ٖٓ ٠كِّ ٝهٞف ٟٝؼق
ٝهٞس ٍٝؿخء:
ٖٓ-أٗض؟!
حُظِّ حُٜٔض .كٞؿت رٔٞهل .٠أكٔيص ػِ ُٙٞٛ ٚ٤رخٗظٜخٍ ٙرؼي إٔ أٝكُٜ ٠خ رويٍط ٚػِ٠
طوي ْ٣ح٧ىُش ػِ ٠ه٤خٗظُٜ ٠خ .ط ٍٜٞحُٔخًؽ إٔ حُطَ٣ن ٜٓٔي أٓخٓ٣ ٠ً ٚؼَري ك ٠أٍ ٠ٟآٓ٘خ.
-طٌِْ ٣خ ؿزخٕ ٖٓ ..أٗض؟!
ُٔغ رَ٣ن حُلَكش ك ٠ػٜ٤٘٤خُٝ ٞٛ.ؿٜخ إًًُ .ي حَُؿَ حٌُ ٟأكزظ ٚه٣ٞخ ً ٟٝؼ٤لخً.
ٗخؿلخ ً ٓٝظؼؼَحًٛ .خ ٜ٣ ٞٛذ ٌُِٝى ػٖ َٓٛ٤ٜخ ر٘زَحص ٓو٤لشِ٣ .أٍ ك ٠ه ٜٚٔحُٔـٍٜٞ
حُٔيؿؾ رٔ٬ف هز٤غ ُْ ٣ؼَف رؼي ً٘ ٜٚأ٤ً ٝق حُٔز َ٤اُٞٓ ٠حؿٜظ.ٚ
-طٌِْ ًُ٘ ٞض ٍؿ.٬
ًِٔخ حُىحىص كيس ٞٛط ٠طٌِٔظٜخ حُي٘ٛش ٝ ،طل ٍٞحُزَ٣ن حُٔؼ٤ي ك ٠ػٜ٤٘٤خ اُ ٠رَ٣ن ٖٓ ٗٞع
آهَ ٣ؼٌْ طلٌَ٤ح ٌٓؼلخ ٝطلِ ً٬٤ػٔ٤وخ ُٔخ ٣ليع.
ُٝوي حٓظَٔ رؼٜ٤٘٤خ ًُي حُزَ٣ن حُٔو٤ق رؼي إٔ أؿِوض حُٔٔخػشٝ ،كظ ٠رؼي إٔ حٓظ٘غ
ٛخكذ حُٜٞص حُٔـ ٍٜٞػٖ ح٫طٜخٍ ر٘خ َٓس أهَ.ٟ
****
حُــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــيٍٝس
****
●حُٔخرؼش ٖٓ ٛزخف ّٞ٣ك ٠أكي ح٧ػٞحّ:
ٍٗ ٖ٤ؿَّ حُٔ٘زٝ ٚحٗ٫ظلخٟش حُٔلخؿجش هزَ ٓـخىٍسحُلَحٕ ١ٝو ّٞحُٜزخف حُ٤ٓٞ٤ش حُظ٫ ٠طٞك٠
رـي٣ي .حُ٫ٞى ٝحُلوخثذ حُٔيٍٓ٤ش ٝطِٔ٤غ ح٧كٌ٣ش ٝحَُٜٔٝف ُٟٝحُ٧ؼخد ٤ٛٝلخص
حُِٝؿش رٍَٝ٠س ح٫كطخٍ هزَ حُِ٘ .ٍٝآ٣خص ٖٓ حُوَإٓ حٌَُ ْ٣ػْ ٣ـ َ٤حُٔئَٗ ..رل٤خطي
٣خُٝي ٟحَٓأس .حُ٘و َ٤أػ٘خء حُ٘ ّٞرٔزذ ٍٞ١أ ٝػَ ٝحُِٜخس ٝحٍطوخء ػظٔ٤خص حٗ٧ق ٓغ
طويّ حُٖٔ .حَٟد ػيى ٓ٘ٞحطي حُٜخٍرش ك ٠ػيى حُٔـخثَ حُظ ٠ىه٘ظٜخ ط َٜحُٓ ٠ي٘٣ش رؼ٤يس.
٣ظلون كِٔي رظـٌ٘ٓ َ٤٤ي حَُٔٔ .حٍِٗ رَٔػش ُظـظخُ ٗلْ حُطَ٣ن ٝطٌٛذ حُٗ ٠لْ حُؼَٔ
ٝطِظو ٠ر٘لْ حُ٘ل .ّٞحَ١ف ح٧كِحٕ ٣ظلون كِٔي ح٥هَ رخٌُق ػٖ حُؼَٔٝ ..آ ٖٓ ٙحُِٜخع!!
●حُظخٓؼش ٖٓ ٓٔخء ّٞ٣رؼي َٓ ٍٝػَ٘حص ح٧ػٞحّ:
٣ -ئؿَ ح٫ؿظٔخع ٓ ٠ٗ٧ؤَٜٗف كخ٫
٤ً -ق؟ٝ..حٍٝ..حٍٝ..حٍ ..؟
٣ ُٖ -ليع أ٠ٗ ٟء ك ٠حٌُ ..ٕٞأٗخ ٝحػن ٖٓ ٌٛح
ٓ ٌُٖ -خ حُٔزذ؟..حٕ ٓؼخُ ٠حُ٤ٓ َ٣ُٞل َ٠ح٫ؿظٔخع ر٘لٔٚ
-حُٔزذ ٞٓ ٞٛػي ؿَحٓ ٠ػخؿَ طوٍَ ٌٓ٘ ُلظش
●حُظخٓؼش ٝحُٜ٘ق:
أٓ٤٠ض ػَٔ٘ٓ ٟظٔزخ كِٛ ٠غ حُ ٠حُل٤خس ٖٓ.أؿَ ػ٤٘٤ي ػ٘وض حُ ،ٟٜٞرؼي ُٓخٕ ً٘ض كٚ٤
حُوِ .٠طوَؽ حُُٞي ك ٠حُـخٓؼش ٝهَ٣زخ طِف حُز٘ض حُ ٠ػَٜٔ٣خ أٓخ حُؼخُؼش كوي ؿؼِض ٓ٘ ٠ؿيح.
٣خكخط٘خ ُٓ ٙ٫ٞخ ٝ ٠ِٗٛؿي ١ ٫ٝؼْ حُ١ ٟٜٞخد ُٓ ًَ .٠خ أٗلوض ٖٓ أ٣خّ أٓٞحٍ ٝأكٌخٍ
ِٗٝػخص ٣ئًي إٔ ٘ٛخى هطؤ ؿٓ َ٤لٔ ّٞكٔٓ ٠ؤُش ٝؿٞى ٟكظٜٗ ٠ق حُٔخػش
حُٔخ٤ٟشٝ...أٜٗي هللا أٗ٘ ٫ ٠أٍ٣ي ٓ٘ي رَ أٍ٣ي ُي ٝ ،حُٗ٘ٔ ٠ض ٍحؿزخ ك٤ي رَ ٍحؿزخ ُي ،كوي
ػِٔظ٘ ٠هز٬طي أ ٫أهخف حُل٤خس أ ٝحُٔٞص.
-أٛخر٘خ حُـ٘ ٕٞػًِ ٠زَ
ٓٝ -خًح أكيٗخ ٖٓ حُؼوَ؟
٘ٓ ًَ ًٕٞ -خ أَٓس ٓؼ٤يس ػِ ٠ح٧هَ
ٓٝ -خًح رؼي ؿ َ٤حٍ٧م؟
٘٣ -وٜي حٔ٣٫خٕ ٣خ ػِِٟ٣
●حُظخٓؼش ٝحُٜ٘ق ٖٓ ّٞ٣آهَ:
" أًٌَْٗ ػٌِٛ ٠ح حُللَ .حٗٓ ٠ؼ٤ي كوخ ربكخُظ ٠حُ ٠حُظوخػي ٝأٓزخر ٠ػي٣يس ..حُٜٝخ حٗ٘ٓ ٠ؤطلَؽ
ُظيُٗ َ٤لٔ ٠رلز ٠حُـي٣يٝ .آهَٛخ حٗ٘ٓ ٠ؤٓظَ٣ق ٖٓ ٗؼ ٍٟٞحُيحثْ رخُـؼ٤خٕ حًٌُ٘ ٟظْ
طٔزز ٠ُ ٚٗٞى ٕٝهٜي ٌْٓ٘ ٖٓ .حُٓ ّٞ٤ظٌق ُؼ٘ش ٓ٣ِ٤ق ػٖ ٓ٬كوظٞٓٝ ٠ف ٔ٣ؼيٗ ٠أ٫
أكٌَ كٓ ٠لخُٝش حُٜؼٞى َٓس أهَٝ ٟإٔ أٓؼي ر٘ؼٔش حُزوخء ك ٠حُٔلق ٛخىثخ ٓطٔج٘خ هََ٣
حُؼ".ٖ٤
●ٓخػش ُٓ َ٤ظؤهَس ٖٓ حُوَٕ حُٔخرغ ػَ٘:
58
هخٍ حُ٘خػَ ػٖ كز٤زظً ٠حص حُٔظٍ ٖ٤ر٤ؼخٓ":ظٜزل ْ٣َٓ ٖ٤حُٔـيُ٤ش ٝ ،أٗخ ٗ٤جخ
ٓٔخػ٤ٓٝ،٬ؼزيٗخ ؿٔ٤غ حُ٘ٔخء ٝرؼ ٞحَُؿخٍٝ..رٔخ حٕ حُٔؼـِحص ٓظٌٞ٘٘ٓ ٕٞىس كًُ ٠ي
حُِٖٓ ،كبٗ ٠حٝى إٔ ٣ؼِْ ٌٛح حُـ َ٤أٓ ٟؼـِحص ٘ٛؼ٘خ ٗلٖ حُؼخٗو ٖ٤حٌُٗ ُْ ٖ٣ئص أً٣شُ.وي
ػ٘٘خ روٞس ٝٝكخءٓٝ ،غ ًُي ُْ ٗظؼَف ػِ َٓ ٠كز٘خٗ ُْٝ ،ؼَف حُلَم ر ٖ٤ؿ٘ٔ٘٤خ ..طٔخٓخ
ًخُٔ٬ثٌش حُلخٍٓش ً٘خ ..كٍٝ ٠حك٘خ ٓٝـ٤ج٘خٗ .ظزخىٍ حُوز٬ص ػَٟخ ،ى ٕٝإٔ ٗظٞؿَ أرؼي ٖٓ
ًُي ُْ ..طْٔ أ٣ي٘٣خ ح٧هظخّ.
●ٓ٘ظٜق ُ َ٤ح:ْٓ٧
أٓظـلَى ٣خري٣غ حُٔٔخٝحص ٝح ، ٍٝ٧كٍٜٞس ٝؿ ٚحٍٛ٫خر ٠حُوظ٣ َ٤ظـٔي كٜ٤خ حُوزق ٝحُز٘خػش.
ػطخٍ أ ّٓ ٠هٍَ كـؤس إٔ ٣ؼِٔ٘خ ى٘٘٣خ ٣ٝئىر٘خ ٣ٝوظِ٘خ ك ٠حُٜ٘خٍ .أٓخ ك ٠حُِ َ٤كبٗ٣ ٚؤط ٠رٔخهطش ّ
ُ٠٤خؿؼٜخ أٓخّ ُٝؿظ ٚحُؼخُؼشٝ ،ك ٖ٤طؼظَ٣ ٝـَىٛخ ٖٓ ٓ٬رٜٔخ ٜ٘٣ٝخٍ ػِٜ٤خ َٟرخ كظ٠
طلوي حُٞػٗ .٠ؼْ حُٔؼِْ ٝحَُٔرٝ ٠رجْ حُِٓخُٕٝ ..ظظـَع أٜ٣خ حُٔظوخػي حُ٘خد ٓخ٣وٍَ ٙػِ٤ي
حُ٠زخ ١ك ٠حُزٝ ٚ٘ٓٞحُظِلِٝ ٕٞ٣رـيحى ٝؿِس ٝحً٫حػش ٓٝويٝ ٞ٤٘٣رَٝ٤ص ،كخُل ٍ٬رٖ٤
ٝحُلَحّ رٝ ٖ٤رٜٔ٘٤خ أٓ٘ٓ ٍٞظزٜخصٌٌٛ ..ح َٛكض ٗـٔش ٓ َٜحَُ٘٤ٜس كَٜٓ ٠ؿخٕ حُوخَٛس
حُٔٔ٘٤خثٌٛ ٠ح حُؼخّ..أٓخ ٓؼيطي كِْ طؼي ططٔغ حُ ّٞ٤ك ٠أًؼَ ٖٓ ًَٔس هزِ ٝهطؼش ؿزٖٝ..ػِ٠
١خهْ ح٘ٓ٧خٕ إٔ ٠ٔ٣ؾ حُؼخرض ٝحُٔظلٝ ٍٞحُٔطِن ٝحُ٘ٔز ٠ؿٔ٤ؼخ ،كٌَ ح٧ك ُْ ّ٬طظلون،
ٍٝؿْ ًُي كوي حٗلِض حُوِذ ٖٓ ٍُٓ٘ٝ ٚحف ٘٣ز.ٞ
●ػ ّٞ٣ َٜهـــــي:ْ٣
-أرٓ ..٠خ ٓؼ٘ ٠حٔ٣٫خٕ؟
-إٔ طٞهٖ رٞؿٞى هللا ًٝظزٝ ٍِٚٓٝ ٚإٔ طؼَٔ ٛخُلخ ٝطئى ٟكَٟٝي حُي٤٘٣ش ٝطِْٔ رخُو٠خء
ٝحُويٍ
٤ًٝ -ق ًُ ٌٕٞ٣ي؟
●حُؼ٘ـــــخء ح٧هـــ:َ٤
حُزجَ ٣خٛخكز ٠ػٔ٤ن .ػٔ٤ن.كٌحٍ ٖٓ حُٜٔض ٝطَِٔ ح٧كخػٝ ٠ط٠وْ حُلَحؽ٫ .طٜيم إٔ
أكيح ٓٞف ٔ٣ؤٍ ػ٘ي ،كخٌَُ ٓ ٠٠حُ .َٙ٤ٜٓ ٠كظ ٠ؿ٠زي ٓ٫ؼ٘ ، ُٚ ٠كخػظَحٟي ُٖ
٣ـيٗ٧ ٟي ٖٓ ح ُْ َٛ٧طي ٗ٤جخ ًٌٍٓٞحٗ٧ٝ ..ي ٫طٔظط٤غ إٔ طِٕ آ٫ف حُ٠لٌخص حُظ٠
طزيىص ٖٓ ك٘ـَطي ٓ ٫ٝ ،جخص حَُٜٔحص حُظ ٠حٌٗٔذ كٜ٤خ حُِزٖ ٝحُؼطَ ٝحُوٜٞس ٝحُ٘زٌ٤
ٍٝحثلش حُ٘ٞحء ٝ ،طِِٔض ٜٓ٘خ أٗـخّ حُٔ٤ٓٞوخٝ..ؿ٘٤ض َ١ٝرض ٝحٗظ٘٤ض ٝ ،أٌٓٔض رخُؼٜخ
ٝر ٖ٤حٛ٧يهخء ٍهٜض ٝطلخٗ٤ض ٝك٘٤ضٛ٫ُٞٝ ..خ ٌُ٘ض حٝ ٕ٥ك٤ــــــيح.
****
َٗ٘ص رٔـِش كٞحء ك1997/9/13٠
59
حُِِ٤ش حُظــــخُ٤ش
****
أػ ًٞرخهلل ٖٓ حُ٘٤طخٕ حَُؿ.ْ٤أٓظـلَ هللا حُؼظ..ْ٤أٓظـلَ حُِــــ..ٚ
-حهِؼ٣ ٠خحَٓحس
أ١زن ػُِٝ ٠ؿظٗ ًٍٞٛ ٚي٣ي.كـَص كٜٔخ طؼـزخ ٝى٘ٛشٝ،حٍطؼيص كَحثٜٜخ هٞكخ ٖٓ طزؼش
حُٔـخَٓسٌُٜ٘،خ ُْ طِٔي ٓ ٟٞإٔ طٔظـ٤ذ حٍُ ٠ؿزظ.ٚك ٠حُزيح٣ش ًخٗض ٓظؤكلش ٓظؤُٔش ٝك٠
حُٜ٘خ٣ش كبٜٗخ ُْ طٌٖ أهَ ٓ٘ ٚحٓظـخرش ٌُٜح حُٞحُع حُـ٘ ٠ٗٞحُٔلخؿ٠ء،رَ ُؼِٜخ كخهظ ٚهٞس ٝؿ٘ٗٞخ
ى ٕٝإٔ طيٍٓ ٟخ حُٔزذٝ..ك ٠حُٜزخف كخٟض ٍٝكٜــخ.
****
حَُٔآس حُِؼ٘٤ش طٞهع حُٔخٍى.طلـَ رًَخٗخ هٔي ٌٓ٘ أًؼَ ٖٓ ػخّ ،أٌٌٛ ٝح ه َ٤حُ.ٚ٤طؼزن حُؼَرش
رَحثلش حُل٤خسِ٤ُ.ي َ٣ٞ١أٜ٣خ حُلَٓخٕ٪ُ.ه٣َٟ ٙ٬زش كخىكش.ح٫ه٤ُٝ ٙ٬ي حُو٤ُٝ ْ٤يس
حٔ٣٫خٕ ُْ.طؼَف حُِٗخ ك ٠ك٤خطي ٣خٍؿَٜ٘ٓ.ظي طلَ ٟٚػِ٤ي كَٟخ ،ري ٖٓ ٫حَُٔس ػَ٘حص
حَُٔحص.طظليع حَُٔأس ٓؼًٔ ٚخ ًُ ٞخٗخ ػِ ٠كَحٕ.ػِ٤ي رظِٜٔ٤ٛٞخ ُظظوخ ٠ٟأؿَى٣٫.لن ُي
إٔ طوق ٝططَىٔٛخ ٖٓ ػَرظي ً٧ؼَ ٖٓ ٓزذ،ك٤ٜجش حَُؿَ طْ٘ ػٖ أ٤ٔٛظٍ.ٚرٔخ ًخٕ ٖٓ
أ ٛلخد حُ٘ل ًٟٝ ًٞحُٔ٘خٛذ حٌُزَ ٖٓ ٌٕٞ٤ٓ.ٟحُ َ٤ٔ٤ػِٓ ٚ٤لذ ٍهٜظي ٝهي طز٤ض ُِ٤ش
أِ٤ُ ٝظ ٖ٤ك" ٠حُظو٘٤زش" ٝأٗض طيٍى هطٍٞس ًُي ػِ ٠ك٤خس ُٝؿظئً.خ أٜٗٔخ ُْ ٣ؤط٤خ رلؼَ
كخٟق ىحهَ حُؼَرش ٓٔخ ٣٫زٍَ ُي ح٩ط٤خٕ رؤ٣ش ٓلخُٝش ٖٓ ٌٛح حُوزٌٛ.َ٤ح ٛل٤ق ًٌَُٖ..
ٓخك ٌٙٛ ٠حَُٔأس كخٟق ٛٝخٍم ٓٝؼٍ.َ٤حثلظٜخ.طوخ٤١غ ٝؿٜٜخٗ.ؼٓٞش ًِٔخطٜخ.كٛٞش حُزًَخٕ
حٌُخٖٓ كٞم ٗلظٜ٤خ.حٗٔيحٍ ٗؼَٛخ حُطز٤ؼ ٠ػًِ ٠ظلٜ٤خ.حرظٔخٓخطٜخ ٟٝلٌخطٜخ.طوِزٜخ ؿَ٤
حُٔٔظوَ ػِ ٠حُٔوؼي حُوِل ٠حُ ٠ؿٞحٍ حَُؿَ حٌُ٣ ٟزي ٝأٗ.ْٜٓ ٚحٓظوَحٍ ػٜ٤٘٤خ كُٚٝ ٠
ٝاػـخد ػِٝ ٠ؿ.ٜٚحُِؼ٘ش ػِ ٌٙٛ ٠حُٜٔ٘ش.حٓظـلَ هللا حُؼظُِٜ.ْ٤زَ كيٝى ٣خٓض.أ٫ٝىى
رخُيٗ٤خ ٣خٓ٤ي.ك ٠حُوَإٓ ِٓ٫.ٟٞطْ٘ طلٌ َ٣حُطز٤ذ:ا٣خى ٝح٫هظَحد! ٌُٖ..حٓظَهخء ػ٬٠ص
ٝؿٜٜخ ْ٘٣ػٖ حٌُؼ.َ٤طلٞف ك ٠حُؼَرش ٍحثلش ٓظؼش ٝاٗزخع ٝحٍطٞحءٓ.خ ٠ٛحُٔؼخىس أٜ٣خ
حُ٘خّ؟ ٌٖٔ٣٫..إٔ طٌُٝ ٕٞؿظ.ٚهزَطي رؼٔ٬ثي طئًي ًُي.حُِٝؿخٕ ؿخُزخ ٓخٜٔ٣ظخٕ.إ
طلخىػخ كل ٠أٓٓ ٍٞؼَ٤س ُِوَف ٝحُٔ٘خًَ.حٕ حرظٔٔخ ك١٨لخُٜٔخ كو.٢حٕ طزخى ٫حُٞىّ كز ٬كَحٍس.
ُْ طؼَف حُِٗخ ك ٠ك٤خطي ٣خٓ٤يٝ.حهؼي ٣ـَ٣ي ر.ٚحُ ٠أ ٖ٣حُٔلَ حًٕ؟طظٔخ٘٤ٔ٣ َ٣خ ٔ٣ٝخٍح ك٠
ى ٍ٫هخطَ.ط ْٜٔطخٍس ك ٠أًٗٝ ٚطخٍس ك ٠كٔ..ٚكظ ٠ك ٖ٤طٜٔض ك ٠ٜهخطِش هخطِٜخ هللا!..
****
رخ ْٓ٧ح ٍٝ٧ؿَم هٔ ٜٚ٤ك ٖٓ َ٤ٓ ٠حُيّ هَد حُلـَ.أكَؿظُٝ ٚؿظ ٖٓ ٚكٜٔخ ػِ٠
ٛيٍ.ٙحُطذ ٝحُيٝحء ٔ٣ظ٘ليحٕ ١خهظ ٚحُٔخُ٤شٓ َٜ٣.غ ًُي ػِ ٠طوزِٜ٤خ ًَ ّٞ٣هزَ إٔ
ط٘خّ.ك٤٠٣ ٖ٤ن ٛيٍِ٣ٝ ٙظٜذ ؿٔيِ٣ ٙو ٠ر ٜٚٔػِٛ ٠ي٣و ٚحُ٘٤ن كٖٔ حٌُ ٟؿخُزخ ٓخ ٣وٍٞ
ُ:ٚ
-حُِٗخ ٍٞ٣ع حُلوَ ٣خٓ٤ي
كَٔ٣ ٖ٤ف كِٞٛ ٠حط ٚرو٤خ٫ص ؿخٓلش ٜ٤ٜ٘٣خ ٓٔظـلَح ُ٤ؼخٝىٛخ ٖٓ ؿي٣ي ُٞ.أ َٔٛكَٟخ
٫رظؼيص حُٔٔخكش رٝ ٚ٘٤رٍ ٖ٤ر٣َ٣.ٚي إٔ ٣وظَد ٓ٘ ٚىحثٔخ كظ٣ ٠زظؼي ػٖ طؼخٓش ٝحهؼٝ ٚحؿَحء
60
ٜٓ٘ظٍ.ٚرٔخ ًخٗض ٠ٛحُٜٔ٘ش حُٞك٤يس حُظ ٠طِو ٠حُٔٓ ٠ظٜ٤ٜ٘خ رٔوظِق ٞ٘ٛف حُزَ٘ ٔٗٝخًؿْٜ
ُٜٗٝ ٬٤خٍح.
رخ ْٓ٧حٗ ٍٝ٧لٔٝ-ٚك٣َ١ ٠ن ػٞىط ٚحُ ٠ر٤ظً-ٚخٕ َ٤ٔ٣كٗ ٠خٍع ٍث.٠ٔ٤أٝهلظ ٚاٗخٍس
َُٓ.ٍٝلع ٓ٤يس ٔ٣ظ٘ي حُٜ٤خ ٍؿَ ٓظٜخُي ًٔخ ًُ ٞخٕ هخٍؿخ ُظٔٓ ٖٓ ٙٞظ٘ل.٠حُٜلَس طٌٔٞ
ٝؿ.ٜٚؿِزخر ٚهي ٜٓ ْ٣ظَٟء ر ٚآػخٍ ىٓخء ؿلض ٝهَٝف طو٤ؤص.حُٔ٤يس طَطي ٟػٞرخ رٔ٤طخ ٖٓٝ
ػٜ٤٘٤خ ططَ ٗظَس حٓظؼطخف ٝط َٓٞحُ ٠حُيٗ٤خ رطِذ حَُكٔشً.خٗخ ٘٣ظظَحٕ ػِٓ ٠لطش
ػَرخص حُ٘وَ حُؼخّ.كظُٞ ٠ؿخءص ػَرش ػخٓش كٌ٤ق ًَ٣زخٜٗخ؟ َٛطلَٔ ٍؿِٜخ ػًِ ٠ظلٜخ
ٝط٘لَ٘ ر ٢ٓٝ ٚحُِكخّ؟..
ًخٕ حَُٔٗ ٝوطش ٟؼق حُٔ٤ي٤ًٝ.ق ًٌُ ٌٕٞ٣٫ي ٝهي أكخٍ ك٤خط ٚحُ ٠ؿلٓ ْ٤ظٖٓ َٜ
حُؼٌحد ٫ط٘وطغ أٓزخر ٚرؤٕ ى ٚٔٛك ٠هِذ أػِ حٗٔخٗش ُيٚ٣؟!
رؼي إٔ ٍك ٞطوخ ٠ٟأؿَ ٖٓ ٙحُٔ٤يس ٓخػيٛخ ك ٠اِٗحٍ ُٝؿٜخ ٖٓ حُؼَرش.حكظَّ كٜ٤خ
اهٜٛ٬خ َُِؿَ حٌُ ًًَٙ ٟربهُِٝ ٚٛ٬ؿظ.ٚحٓظَحف ً ٚٗ٧خٕ ٘٣ي أك٤خٗخ ك ٠حٗوَح ٝطِي
حُٜلش ٖٓ ر٘ ٠حُزًَ٘.خٕ ٝحػوخ ٖٓ ٍ ٠ٟحَُد ػ٘ ٚكظٞؿ ٚحُ ُِٚ٘ٓ ٠روِذ ٓطٔجٖ٠ِٛ.
حُؼ٘خء رو٘ٞع ٗي٣ي ٗٝخّ ػْ ٛلخ ػِٓ ٠ؼخٍ ُٝؿظ ٚحًٌُ ٟخٕ ٜ٣يٍ ٖٓ أك٘خثٜخ ِٔ٣ٝم
هِز.ٚؿ٬ٓ َ٤رٔ ٚحُـخٍهش ك ٠حُيّ رٔ٬رْ حُوَٝؽ ٝأَٓع ٓ٫ظيػخء حُطز٤ذ.رٌ ٠ك٠
حُطَ٣نٓ َٜٓ.غ ح٫ٝ٧ى رـٞحٍٛخ كظ ٠حُٜزخف.
****
أٓخ رخ ْٓ٧كوي أٝهلظ ٚكظخس ػخى٣ش حُـٔخٍ ٝإ ًخٗض ٍحثؼش حُـٔيً.خٕ ٓخٍح رؼَرظ ٚأٓخّ
حكي ٟحٌُِ٤خص.حٗلَؿض أٓخٍُِ َٙ٣زَحءس حُطل٤ُٞش حُزخى٣ش ػِٝ ٠ؿٜٜخ ٝػِ٣َ١ ٠وش كِٜٔخ
ٌُظزٜخ حُـخٓؼ٤ش ٝكو٤زظٜخ حُٜـَ٤س ٠ٔٗ.ك ٠طِي حُِلظش ٓخٞ٘٣ء رٛ ٚيٍ ٖٓ ٙطزؼخص حُؼ٬ؽ
حُطُِٝ َ٣ٞؿظٓٝ ٚظطِزخط ٚحُٔخى٣ش حُزخٛظش..
-حُ ٠أ٣ ٖ٣خػَٚٓٝ؟
-ػٍِٞ١ ٠
-كخ..ْٛأهٜي حُ ٠أٌٓ ٟخٕ؟
-حٍُُٞ ٠حٕ ،ػْ ط٘ظظَٗ ٠ػِٗ ٠خ٤ٛش حُ٘خٍع حُٔوخرَ ُِز٘ي ُٔيس ٜٗق ٓخػش ،طؼٞى
ر ٠رؼيٛخ حُٓ ٠لَّ ري
ٜٗ-ق ٓخػش؟!
ٝ-هي طِ٣ي َٛ.طٔخٗغ؟
١-زؼخ ٣خٛخْٗ..أٗخ ٫أٗظظَ أكيح ُ ٌٜٙحُٔيس
-ػَ٘ ٕٝؿٜ٘٤خ
ٓيص ٣يٛخ حُ ٠ؿٞحٍ أًٗ ٚحٌُٔٔٓ ٠٘ٔ٤ش رخٍُٞهش حُٔخُ٤ش رٓ ٖ٤زخرظٜخ ٓٝٝطخٛخ.طوطزض حٓخٍَٙ٣
ٝهي طًٌَ حُٔ َ٤حٍُٔ٘ٗٝ" ٖٓ َٜٔظخص"ح١٧زخء.حُظلض حُٜ٤خ ٣ليػٜخ ٝحُؼَرش ٓخثَس ًٍِ.رَٜٙ
٫حٍحى٣خ ػِٓ ٠وطغ ٌٓ٘ٞف ٖٓ ٛيٍٛخ حٌُٔظِ٘.طو َ٤رٜٔخٍس كـْ ٓ ٌَٗٝخطزو ٖٓ ٠حُٜ٘يٖ٣
حُٔوظل.ٖ٤٤
٫ ٠ٌُ٘٘-أػِْ أٗ ٚطٞؿي ر٘ٞى كٍُٞ ٠حٕ
-حٗ ٚر٘ي ٣وٝ ٠ٜ٘كي..ٟكٜٔض؟
ٓخٍ ُؼخرُ ٚل ظ٘ظٜخُ ًَٛ.ـَأطٜخ.طوُِ ٖٓ ٝهخكظٜخٗ.يّ ػِ ٠كٖٔ ظ٘ ٚرٜخ ٝرخُ٘خّ ٝحُيٗ٤خ ػِ٠
ٝؿ ٚحُؼٔ. ّٞحُ٘خّ ًِٜخ طٔظٔظغ رخَُ٘ع ٝريٝ ٚٗٝأٗض حُٞك٤ي حٌُ٣ ٟلَّ ٗلٔ.ٚ
-كٜٔض ٣خٛخٌُْٗ٘..ي ٓخُُض ١خُزش
ٓٝ-خًح ٣ؼٌ٘ٛ ٠ح؟
-أهٜي حٗي ٓخُُض…
هخ١ؼظ ٚرؼوش كخثوش:
ٗ٫-ؤٕ ُي رخُظلخ ٠ٌ٘٘ٔ٣.َ٤ٛإٔ أػوي ٓؼي حطلخهخ َٓرلخ
61
رخد حُ٘ــــــــــــــــخٍ
****
63
٫أكي ٌٚ٘ٔ٣إٔ ٜ٣يم ٓويحٍ كَ٤ط ٠ك ٠ىٛخُِ٤ػخ١لش حُلذ ر ٖ٤حَُؿَ ٝحَُٔأس ٝ ،هِش كِ٤ظ٠
ك ٠حطوخً ٓٞهق أ ٝحٓظ٘زخ ١كٌَ طـخٓ ٙخ ٌٖٔ٣إٔ ٠ٔٔ٣رخُٜيحهش رٜٔ٘٤خ .حٗ٘ ُْ ٠أػَف كظ٠
ح َٓ ٕ٥حٗـٌحد حُ٘ٔخء ُ ٠رٞكَس ك ٠حٌُْ ٝحٌُ٤ق ،كؤٗخ حٗٔخٕ ٟج َ٤حُـْٔ ٓٝ٫ ،خٓش ك٠
ٝؿٝ ، ٠ٜاٗٔخ طوخ٤١غ ؿِ٤ظشٝ ،ػ٘٤خٕ طويكخٕ رَ٣وخ ؿَ٣زخُٔ .ض ٓٞك ٍٞحُؼَحء ً٘ؤٕ طـخٍ
ٌٛح حُؼٔٓٝ َٜخَٓطٍٝ ٚؿخٍ أػٔخُ ٠ٌُ٘ ،ٚطـخُٝص َٓكِش حُٔظَ رؤًِ ،َ٤خ أُٗ٘ٔ ٠ض
ٛخكذ ؿخٜ٘ٓ ٫ٝ ٙذ َٜٗ ٫ٝس كظ ٠أًٓ ٕٞطٔلخ ُظٜخكض حُ٘ٔخء.
ٌُٜح ًِ ٚكبٕ حٌُ٣ ٍٞٛؼظَ ٠٘٣ك ٖ٤طظٜخٍع حَٓأطخٕ ٧ؿَ حُل ُٞر٫ .٠ري إٔ ٘ٛخى ٗ٤جخ ك٠
ؿ٣ َٟٛٞلَٔ ريحهِ ٚػ٘خ َٛحُـٌد حُـخٓ٠ش حُظٓ ٠خُحُض طل٠ٗ .٠َٗ٤ء ٫أىٍى ً٘، ٜٚ
ٍؿْ ٓخ كزخٗ ٠ر ٚهللا ٖٓ رَحػش ك ٠حُـ ٙٞك ٠حػٔخم ٗل ّٞحُزَ٘ ٖٓٝ ،رخد أ ٠ُٝك٠
حػٔخم ٗلٔ ٠حُظ ٠حطؼزظً٘ ٠ؼَ٤ح ػِٓ ٠ي ٟحػ٘ٝ ٖ٤أٍرؼ ٖ٤ػخٓخ.
كخط٘ ٠إٔ حٗ َ٤حُ ٠طٌٔٔ ٠رخُو ْ٤حُي٤٘٣ش حُظ ٠طليى رخُوطغ ٓخ ٞٛحُلٓٝ ٍ٬خ ٞٛحُلَحّ،
ٝأٗٓ ٚخىحٓض حُط ٍٞ٤ػِ ٠أٌٗخُٜخ طوغ ،كبٕ كي٣ؼ٣ ٠وظ َٜػِٞٗ ٠ػ٤ش ٖٓ حَُٔأس طظٔٔي
ر٘لْ حُو ْ٤رويٍ ٓخ حٝط٤ض ٖٓ ػوَ ٝىٍٝ ..ٖ٣ؿْ حٍٗ٘ ٠ؿخ ؿِزخٕ ٣٫ؼَف حُـَ٣َ١ ٍٝوخ حُ٠
ٗو ،ٜٚح ٫حًٗ٘٘ ٠ض ىحثٔخ ٗي٣ي حُؼوش ك ٠حػظوخى ٟرؤٕ كزخ ٝحكيح ٌ٣٫ل٘٣ ٫ٝ ٠٘٤زغ ٗ٠ٜٔ
حُ ٠طِي حُؼخ١لش حُٔلَ٤س ٌُٖ ،طـَرظ ٠حُظٓ ٠ؤٍٜ٣ٝخ ح ٕ٥أًيص ُ ٠حٕ كٟ ٠ٜٔجٌُٜٙ َ٤
حٝ ، ٍٞٓ٧إٔ ٗيس ػوظ ٠كٔ٤خ ًًَص ُْ طٌٖ كٓ ٠لِٜخ.
****
"ٝ...حٗ٘٣ ٠خٓ٤يٓ ٟظٔ٤ش رلزي ،كِٔض أؿي ُل٤خطٓ ٠ؼ٘ ٠ك ٠ؿٝ َ٤ؿٞىى .أٛيحء ٞٛطي طٔ٨
أًٗ .٠ػخُٔٓ ٠خ٣ي ٍٝرؼوِي حٌُز .َ٤ىٗ٤خٓ ٟوؼي طـِْ ػِ ٚ٤رـٞحٍٝ ٟػ٘٤خٓ ٟظَػظخٕ رَإ٣ظي
طظليع ػٖ حُ٘خّ ٝحُل٤خس ٝح٤ٗ٧خء .أٓخ أٗض كٔخًٖ ًخُٜٔض ٍحٓن ًخُـزَ حُؼظ٤ي .حٗض
٫طلز٘ .٠هِٜخ ُٖٝحؿ٠ذ ٓ٘يٞٓ .ف أُظْٔ ُي حُؼٌٍ ،كٔخ ٖٓ هٞس ػِ ٠ح ٍٝ٧روخىٍس ػِ٠
طٌٖ ٗلٛٞخ أًؼَ ٖٓ ٓ٘خػَ إٔ ط٠غ ك ٠هِزي ػ٘ٞس ًُي حُٛٞؾ حٍُ٘ٞحٗ ٠طـخ ٙحٗٔخٗش ّ ٫
حُٜيحهش .هِٜخ ُٖٝأرٌ ٠ػِ ٠هيٍ ،ٟكلظٛ ٠يحهظي أَٓ ١خُٔخ طٔ٘٤ظ ٚػْ كٔيص ٗلٔ ٠ػِ.ٚ٤
أٍرغ ٝػَ٘ٓ ٕٝخػش ًخُي٠ٓ َٛض ػٍِ .٠ؿْ ػِٔ ٠رٔلَى كِْ أَٓ ٖٓ طٌَحٍ حىحٍس
هَ ٙحُٜخطق رؤٍهخّ ُِٓ٘ي .أٓٔغ حَُٗٓ ٫ٝ ٖ٤ـ٤ذ .أػَف إٔ أكيح ُٖ َ٣ى ٗ٧ي طؼٖ٤
ٝك٤يح .أطًٌِ رٔٔخع حَُُٗٔ ٖ٤ـَى حكٔخٓ ٠رؤٗ ٠ِٜ٘٣ ٚرٌٔخٕ حهخٓظي حُوخُ٘ٓ ٠ئٔ٣ .ؼ٘٠
ٝهغ أهيحٓي٣ .زؼغ حُ ٠أٗل ٠رَحثلظي٣ .يحػذ ه٤خُ ٠رٍٜٞطي ٣ٝ ،ئْٗ ٝكيط ٠رَٝكي
حُـخثزش حُلخَٟس.
رخ ْٓ٧حِِٛ ٍٝ٧ض ٛخثلش رلَكش ١لِش كٔ٘٤خ أػطض حٗخٍس حَُُٔٗٞ ٍٝخ أكَٔٓ ،ئًٗش
رزوخث ٠حُ ٠ؿٞحٍى ك ٠حُؼَرش ُٓ٘خ أً ُٞٝ ، ٍٞ١خٕ ىه٤وش ٝحكيسً ُٞٝ .خٕ ًَٔح ٖٓ حُيه٤وش ،
كُ ٠ٜلظش ٓؼخىس ٫ط٘ٔٝ ٠هي ٫طظٌٍَُ.لظش طط َ٤حُؼَٔ .ط٤٠ق ٓ٘ٞحص حُٞ٘ٓ ٠حط .ٚأٗض
٣خكز٤ز ٠حٗٔخٕ ٍحثغٍ .ه٤ن .ه .ٟٞك٘خٕ .أٗ٘ ٠حكزي .أٍؿٞى حٕ طلز٘.."٠
****
ً٘ض أطخرغ طط ٍٞطؼِوٜخ ر ٠ك ٠ك٤خى ٫أىٍٓ ٟززٝ ،ٚإ ً٘ض ٫أٌَٗ طؼِو ٠أٗخ ح٥هَ رٜخ.
ُٔٝخ ٓ٠ض أٗٓ َٜظش ػِ ٠ػ٬هظ٘خ أىًٍض إٔ ٓخ٣ـٌر٘ ٠حُٜ٤خ ٛ ٞٛيهٜخ حُ٘ي٣ي ك ٠حُلي٣غ
ػٖ أىم أَٓحٍ ٗلٜٔخ ٝ ،ػٖ ٓٞهلٜخ ٖٓ حُل٤خس ٝحٌُٝ ٕٞحُوخُن ٝحُٔوِٞهخصٗ .ظَحطٜخ حُٞىٝى
حُ ٠ك ٖ٤أطٌِْ ؿؼِظ٘ ٫ ٠حَٓ ٛلزظٜخ ،رَ ٝأطؼـَ ُو٤خٛخ ًِٔخ ٝحطظ٘ ٠حُلَٛش .ه َ٤حُ ٠إٔ
ٛيحهظ٘خ ٓٞف طظط ٍٞحُ ٠كذ ٖٓ ؿخٗزٍ ، ٠ؿْ حٗ٘ٓ ٠ئٖٓ طٔخٓخ رلزَٓ٫ ٠أس أهًَ ٟخٕ
ح ٍٝطؼِو ٠رٜخ إٔ أ ػـزض ر٘زَحص ٞٛطٜخ ٓٞ٣خ ٠ٛٝطِو ٠ه٤ٜيس ٗؼَ ك ٠كلَ أىر ، ٠كٖ٤
هٍَص ػِ ٠حُل ٍٞإٔ أطِٝؿٜخ!..
ٌُ٘٘ ُْ ٠أط ٍٜٞأريح ًخٍػش إٔ طلز٘ٛ ٠ي٣وظ ٠رٌٜح حُؼ٘ق ؿ َ٤حُٔزٍَ ى ٕٝإٔ أرخىُٜخ
ٗؼٍٛٞخ ،كٌُي ٗ٠ء كٞم ١خهظٝ ٠حكظٔخُُ .٠وي ٗؼَص روِزِ٘٣ ٠ف كٔ٘٤خ َٛكض ُ ٠رلزٜخ،
ٌُ٘ ُْ ٠أٓظطغ إٔ أكؼَ ٗ٤جخ ٣ل ٍٞىٝ ٕٝهٞع حُٔؤٓخس٣ ..زي ٝإٔ حُلذ ًخُٔٞص..
64
طٔ٘٤ض إٔ أٍؿٛٞخ أ ٫طلز٘ ، ٠ك٘و َٟ٤ه ٍ٬حُ٘ ّٞكظ٤غ ١ٝ ،زخػٗ ٠ي٣يس حُظوِذ ،
ٝحٓظوَحٍ ٗلٔ ٠كِْ ٫أؿَإ إٔ أطٔ٘خ .ٙأٍىص إٔ أهُٜ ٍٞخ حٍٗ٘ ٠ؿَ ١لَ .أرٌ ٠أك٤خٗخ ٧طلٚ
حٓ٧زخدٝ ،أٍهٝ ٚكي ٟػخٍ٣خ رٌٔٔ٘ ٠ك٘ٓ ٠ظٜق حُِ َ٤ػِ" ٠حُٞحكيس ٜٗٝق" ٝ ،أك٤خٗخ
ػِ٤ٓٞٓ ٠وخ ٖٓ ٘ٛغ ه٤خُ ٠حُٞح .ْٛكخُٝض إٔ أهُٜ ٍٞخ حٍٗ٘ ٠ؿَ ٣٫طخمٓ ..ؼخَٗطٚ
ٓٔظلِ٤شٔ٣٫ .ظط٤غ طلَٔ ٓٔج٤ُٞش أَٓس ٝأ٫ٝى ٓٝطخُذ ك٤خط٤ش ٤ٓٞ٣ش ٓظٌٍَس"..كز٤زظ٠
حُ٘خػَس طلذ ك ٌٙٛ ٠حُٜلخص حٌَُٜ٣ش رـٌُٜ٘ٝ ، ٕٞح هزِض حُِٝحؽ ٓ٘ ٠ػِ ٠حُلٖٓٝ ،ٍٞ
حُٔئًي أٜٗخ ٓٞف ط٘يّ ػًُِ ٠ي كٔ٤خ رؼي"..
هِض ُٜي٣وظ ٠إ ٞٛحؿْ هز٤ؼش طٔ٤طَ ػِ ٠ك ٠رؼ ٞح٧ك٤خٕ ً ،ؤٕ أطٔ٘ ٠حرظٌخٍ ٓ٬ف
ؿَٓ َ٤ثُ ٠ظيٓ َ٤حٌَُس ح٤ٍٟ٧ش ٝاك٘خثٜخ ػٖ آهَٛخ رٔخ طلِٔٝ ٍَٝٗ ٖٓ ٚكَٝد ٝكوي
ًَٝح٤ٛشٍ ..ؿْ ًُي ُْ طَٜ٘ف ػ٘٣ ُْ . ٠زن أٓخٓ ٠اِ٤ٓٝ ٫ش ٝحكيس ُظِ٘ػ٘ ٖٓ ٠هِزٜخ ،
٠ٛٝإٔ أكيػٜخ ًؼَ٤ح ػٖ ح٧هَ ٖٓ .ٟحُٔئًي ك٘٤جٌ إٔ ط٘ٔلذ كٛ ٠يٝء.
****
" ...كِٔخ حهظَد ٓٞػي كز٤زظ ٠حٗلِض حُوِذ ٓ٘٣ ُْٝ ٠ؼي ٌِٓ.٠رخهلل ٓخ ٓؼ٘ ٌٙٛ ٠حُ٘ز٠خص
حُويٓ٤ش حُظ ٫ ٠أٗؼَ رٜخ ك ٖ٤أُوخى ػِ ٠ح٬١٫م؟..أٗخ ٠ٌ٘٘ٔ٣٫إٔ حهيػي كؤٗض أٛيم
ٛي٣وخطٝ ٠أٛيهخث ٠ػِ ٠حُٔٞحء ُٝي ػ٘يُِ٘ٓ ٟش هخٛشٓ .ؼي أٗؼَ رَحكش ٝحٓظَهخء .أٗض
هٔ٤ش ًزَ ٟك ٠ك٤خطٓ .٠ؼي أُ ًٞرزَحءط ٠أٓخّ ٛيهي حُؼظ .ْ٤أكظٔ ٠رطلُٞظ ٠أٓخّ ٗوخثي
حُزِِٗٝ ٍٟٞلخك٤ظي حُٔ٬ثٌ٤شً٘ .ض أطٔ٘ ٠إٔ أرخىُي حُ٘ز ٞرخُ٘زٝ ٞحُٛٞؾ رخُٛٞؾ ،رَ ً٘ض
أطٔ٘ ٠إٔ طٔظِؽ حُ٘ز٠خص ٣ٝظؼخٗن حُٛٞـخٕ٤٘ٓ ٌُٖ،جش حُوِذ ٖٓ ٓ٘٤جش حَُد ك ٬كِ٤ش ٧كيٗخ
كًُ ٠يُ .وي حػظويص كٔ٤خ ٓ ٠٠أٗٓ ٚخىحّ ك ٠حُوِذ ٓظٔغ ُلذ حٌُ ٕٞرؤًِٔ ، ٚكِْ ٣٫ظٔغ
ُلز ٖ٤أ ٝػ٬ػش؟ ٠ٌُ٘ ..ػَكض أٗٓ ٚخؿؼَ هللا َُؿَ ٖٓ هِز ٖ٤ك ٠ؿٞك٣ٝ ، ٚزي٣ ٝخػِِ٣ط ٠إٔ
هِٞد حُٔلزٛ ٖ٤ـَ٤س ًوِٞد حُؼٜخك٘ٛ ، َ٤ش ًخُِؿخؽ حَُه٤ن ٫ ،طلظَٔ ٟـطش ٘٤ٛش كٞم
١خهظٜخ ٝح ٫حٓظلخُض حُ ٠كطخّ ٝ ،ػ٘ي ٟإٔ ًزَ حُوِٞد ٖٓ ٛـَٛخ ٛٝ ،ـَٛخ ٖٓ ًزَٛخ ،
ًِٔٝخ ًزَص ٛـَص ًِٔٝ ،خ ٛـَص ٍهض ٝحطٔؼض ٗٝلض ػْ ًحرض.
طو ٠ُ ٍٞكز٤زظًِٔ ٠خص ٫طوظِق ًؼَ٤ح ػٖ ًِٔخطي ُ ٠ٌُ٘ . ٠أٓٔؼٜخ ٝأكٜٜٔخ ٝأٓظ٘ؼَٛخ
رٌَ٘ آهَ ..اٗ ٠ػِ ٠حٓظؼيحى ٕ٧أهَٔ ًَ ٗ٠ء ٫ٝأهَٔٛخ".
****
كخٍٝص ٗلٔ ٠ر٘ؤٕ ٌٙٛحَُٓخُش حُـخٍكش:
٣ -ئٓل٘ ٠إٔ أه ٍٞحٗي حٗٔخٕ ؿز٠
ُٔ -خًح؟ َٛ..حٍطٌزض كٔخهش رَٜحكظ ٠حُِحثيس؟
١ -زؼخ ،كٌٌِٛ ْ٤ح طوخ١ذ حٗ٧ؼ٣ٝ ٠ـَف ًزَ٣خإٛخ ٖٓٝ ،حٌُٔ َٛأٗي ٫طيٍٓ ٟخًح
كؼِض
-أ٣خ ًخٕ ح ، َٓ٧كٌٜح أك َ٠ػ٘ي ٖٓ ٟإٔ أهيػٜخ
****
"ٝ ...ػٜي ٟري حُٜيم ٓؼ ،٠كؤٍؿ ٞأ ٫طًٌٔ ٕٞؼظْ حَُؿخٍ ٫ .طَطي ٟىٍػخ ٖٓ حُِ٣ق
حُٜٔط٘غ طٞحؿ ٚر ٚحُل٤خس ٍ ،ؿْ أٗ٣ ٚؼوَ ػًِ ٠خِٛي ٣ٝظ٘خهٓ ٞغ ١زؼي.هٌ ٖٓ كزٝ ٠حػ٢
كز٤زظي ٫ٝطٌٌد ػِٜ٤خ أريح .هَ ُٜخ حٗي ٫طلز٘ ، ٠كٓ ٌٜٙؤٓخس ٫طوـِ٘ ٌُٖٝ ، ٠هَ ُٜخ أ٠٣خ
أٗ٘ ٠حكزي ،كٌٜح أَٓ ٘٣٫زـ ٠حٕ ٣و٤لي أ٣ ٝو٤لٜخ ،كخُٔلز ٕٞك ًَ ٠روخع ح ٍٝ٧طَرطْٜ
ػخ١لش أه ٖٓ ٟٞػخ١لش حَُكْ ُٞٝحهظِلض ُـخطٝ ْٜؿِٞىٝ ْٛأى٣خٗ.ْٜ
٠حَُه٤ن حٌُٗ ُْ ٟظـخ ُٙٝحُٓ ٠خػيح٫ ٙطٌٌد ػِٜ٤خ .هَ ُٜخ حٕ رلن ط ْٓ٬أ٣ي٘٣خ حُلّ ٤
ػ٬هظ٘خ ٓخطؼيص حُوِذ ٖٓ ؿخٗزٝ ٠حُؼوَ ٖٓ ؿخٗزيٝ ،حٓؤُٜخ حُٜلق ٝحُٔـلَس ُ ٠كؤٗخ ٫أٝى
ٍإ٣ظٜخ ٓخك٤٤ض .حًٛذ حُٜ٤خ حًٕ ٝطلٍَ كظٛ ٖٓ ٠يحهظ ُٖ .٠أٓظط٤غ هيحع ٗلٔ ٠أًؼَ ٖٓ
ًُيُ .وي ً٘ض أٍؿٞى إٔ طلزٌُ٘٘ٝ ٠ي ؿ َ٤هخىٍ ح ٫ػِ ٠حُلي٣غ ٓؼ ٠ػٜ٘خ ٖٓ .طٌٕٞ
ٓلزٞرظي حٕ ُْ طٌٖ أٗخ ٣خٍؿَ؟ ..أٗخ حُظ ُْ ٠طلذ ٍؿ ٬رٌٜح حُـ٘ٞٓ ٕٞحى .أٗض طؼِْ ًْ
65
طٜخكض ػٍِ ٖٓ ٠ؿخٍ أه٣ٞخء رٌَ حُٔوخ ٌُٖ ، ْ٤٣هٞط ْٜط٠خءُض ػ٘ي ٟأٓخّ ٓلَى حُـخٓٞ
حٌُ ٟحٓظزي رَ ٝكٞٓ .٠ف ط٘يّ ٓٞ٣خ ػِ ٠ؿلِظي٫ .طـ٠ذ ٓ٘٣ ٠خكز٤ز ٠كبٗ ُْ ٠أْٗ ٌٓ٘ طِو٤ض
ٍٓخُظي ح٧هَ٤س .ىػٜخ ٣خكز٤زٝ ٠أكز٘ .٠أٍؿٞى إٔ طلز٘.."٠
****
ُِ٤ش حُِكخف هخُض ُُٝ ٠ؿظ ٠رلْٔ ٗي٣ي ٣٫وزَ حُلٞحٍ ٝ ،رؼِّ ى ٚٗٝحُٔٞص:
ٛ ٫ -يحهش رٍ ٖ٤ؿَ ٝحَٓأس
كآػَص حُٔٓ٬ش ٝحُظِٓض حُٜٔض طخًٍخ ه٤٠ظ٣ ُِِٖٓ ٠ظٌلَ رٜخ.
****
َٗ٘ص رٔـِش حُٔـِش ك٘٣ ٠خ1986 َ٣
هخٗـــــــــــــــ ٕٞحٍ٧رؼـــــــٖ٤
****
66
طٔخءٍ َٛرٔوي ٍٙٝإٔ ٌ٣ظ٘ق ُل٤خط ٚهخٗٗٞخ ٓليىح ؟..هخٗ٬ٛ ٖٓ ٖ٤ِ٣ ٕٞرش حُ٘ٞى حٌُٟ
ٔ٣ظِ٘ف ٗلٔ َ٤ٔ٣ٝ ٚؿَحكٜخ ٝهظٔخ ٘٣خء .هخٗ٣ ٕٞلـْ طَٔىٌٔ٣ٝ ٙذ حُطٔؤٗ٘٤ش رَىح ٓ٬ٓٝخ
ػِ ٠هِزٞ٣ .ٚحثْ رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤هخٗ ٕٞحُل٤خس حُـخٓ .ٞىحثٔخ ٓخ ٣ظٔخءٍ .كٝ ًَ ٠هض .ػ٘ي ػزٍٞ
ٗخٍع .ػ٘ي ُٓٞي ١لَ .ػ٘ي طلو٤ن ٗـخف أ ٝحٗظٜخٍ .ػ٘يٓخ طٌظٔل٘ٓ ٚخػَ حُٔ٣ِٜش حَُٔس .ك٠
ُلظخص حُ٘زغ ٝحٗ٩زخع .ك ٠أ٣خّ حُلَٓخٕ .ػ٘ي ٝكخس كز٤ذ .ر ٖ٤أك٠خٕ حُطز٤ؼش
ٝحُلز٤زش ٌُٖ...ح٫ؿخرش أريح ٫طـ٠ء.
ك ٖ٤حهظَد ٖٓ حٍ٧رؼ ٖ٤ىهض ٗٞحه ْ٤حُوطَ ِٓٓـَس ٓلٌٍس .هط َ٤أ ٫ط٠غ كيح ُوِوي
حُِٖٔٓ ،كخٍ٧رؼ ٠ٛ ٖ٤حٌٍُٝس ٣ ٫ٝؼوزٜخ ح ٫حُِ٘ .ٍٝإٓ أٝحٕ حٌُق ػٖ حًٌَُُ٘ٝ ٞي ٓخ
ُُض طًَ .ٞرؼي حٍ٧رؼ ٖ٤طٌل ٠حَُُٜٝش .رؼي حُؤٌٔ٣ ٖ٤ل ٠حُٔ٘ .٠أٓخ رؼي حُٔظ ٖ٤كظٌل٤ي
ٗؼٔش حُـِ ّٞرٌٛ ..َٝٓ ٬ح حٕ هيٍص ُي حُل٤خس كظ ٠حُٔظ.ٖ٤
ىحػزض ٝؿٔٔٗ ٜٚش ٞٛحء رخٍىس ػًِٞ ٠رَ ٟه َٜحُ٘٣ ُْ.َ٤ـي حُٜي٣ن رخٗظظخًٍٔ ٙخ ٝػي
ٝأهْٔٓٝ .خًح ُٝ ٞؿيٙ؟ٓ ..خػش أٓ ٝخػظخٕ ًٓ٬خ ك َٓ .ّ٬ً ٠حٌُ٘ٞٓ ٖٓ ٟٞء حُطخُغ .ػظْ٤
حَٓ ٖٓ ُْ٧ػش َٓ ٍٝحُِٖٓ ٝى ٚٗٝآٓخٍ ُْ طظلون ٞٔ١ٝكخص ُْ طَ حُ٘.ٍٞ
حٓظ٨ص حُٔٔخء رخُوٌحثق حُٜخٍٝه٤ش حُِٔٗٞشً .خٗض ٓ٘خٓزش ر٤ٜـش ٫ط ٜٚٔك٠ٗ ٠ء .حُٔجخص
ٕٞ٘ٔ٣ػِ ٠حٌُ٣ ٖ٤ٍٗٞظلَؿ ٕٞػِ ٠حُٞ٧حٕ كٔ١ ٠ؤٗ٘٤ش هخطِش٣ .ؤًِ ٕٞحُظَْٓ ٣ٝوِهِٕٝ
حُِذ .ه َ٤حُ ٚ٤إٔ ر٘ ٠ه ٚٓٞهي أ٤ٛزٞح ؿٔ٤ؼخ رخُزٛ٬ش ى ٕٝحٓظؼ٘خء .ػَػَحط ْٜطوظَم أًٗ.ٚ٤
ٔ٣ظٞهلٜخ ر٘ـق ٣ ٞٛٝظٔ٘ ٠ػِ ٠حٌُ.ٖ٤ٍٗٞ
ٝ -هلض ٣خ أهظ ٖٓ ٠حُٔخرؼش ٛزخكخ ك١ ٠خر ٍٞحٌُٔظٝ ، ٍٞك ٠حُٔخػش حُٞحكيس هخُٞح ُ٠
ه ٙ٬حٗظ .٠ٜطؼخُ ٠رؼي حُظ .َٜػيص ك ٠حُوخٓٔش ٝحٗظظَص كظ ٠حُٔخرؼش .أؿٔ ٠ػِ٠
ٗٝخُ ٠ٗٞحُ ٠حَُ٤ٛق.
...حُٔٞهق رؼي أٍرؼ ٖ٤ػخٓخٞٓ :ظق َٗ٣ق ٗظ٤قٓ .لِْ طٔخٓخ ٣٫ٝ ،ؼٌ٘ٛ ٠ح أٗ٘ٗ ٠خىّ
ػِ٣َٗ ٠ًٗٞ ٠لخ ٓلِٔخ .أكٔي هللا أُٗ٘ٔ ٠ض ٓي٘٣خ ٧كي ٠ٌُ٘..ؿٓ َ٤ؼ٤ي ٫ ٠٘ٗ٧أؿي ٓؼ٘٠
٠ٗ ٟ٧ء ٫ٝ ،أٓظط٤غ حٕ أطوٌ هَحٍح كخٓٔخ ك ٠أ٠ٗ ٟء.
-هِض ُٜخ طؼخُٓ ٠ؼٗ ٍِٝٗ ٠و٤و٘خ رٔٔظ٘ل ٠حُؼـُٞس كظَٜرض ًٛٝزض ٝكيَٓ .ٟهٞح
ٗوٞى ٟك ٠حٝ٧طٞر.ْ٤
– ٣ؤه ٠حػَٔ ؿٔؼ٤شًِ٘..خ طِٝؿ٘خ ر ٌٜٙحُطَ٣وش.
" ...طخرغ" حُٔٞهق رؼي أٍرؼ ٖ٤ػخٓخ ُْ :أكون ٓـيح ٫ٝػَٝس َٜٗ ٫ٝس .أػَٔ ُٜٗٝ ٬٤خٍح.
ِ٣ظ ْٜح٧ر٘خء ح٧كزخء ًَ ٗ٠ء ..أُ ِ٣حُطخكٗٞش ٗي٣ي حُ٩ػخؽ.
-حكظَ حُٜٞ٤ى رَٝ٤ص رؤًِٜٔخ
ٜٗ..٫ -لٜخ كو٢
ٝ -هللا ًِٜخ ٣خ أه٠
ٜٗ..٫ -لٜخ
ٓخُحُٞح ٣ؤًِ ٕٞحُظَْٓ ٣ٝوِهِ ٕٝحُِذ ،رٔ٘٤خ أكٌَ ك ٠كِ٤ش ؿ٤ٜٔ٘ش ط٘وٌِٗ٤ُ ٖٓ ٠ش ٓؼ٤يس
طيرَٛخ ُُٝ ٠ؿظ ٠حُ .ّٞ٤أٗخ أؿز ٠أؿز٤خء ٌٛح حُزِي حُؼـ٤ذ ،كوي حًظ٘ق حُـٔ٤غ هخٗٝ ْٜٗٞأكِظٞح
ٖٓ حُؼٌحد حٌُٔ٣ ٟظؼَ ر٘لٔٓٝ ، ٠خ ُحُٞح ٣ؼَػَ:ٕٝ
ٛ -زٖ ك ٠حُؼِٔ٤ش ػَ٘ ٖ٣رخًٞ
-هللا ٣ ُٚ َٜٔ٣خػْ
-ؿظ٘خ ٗ ِٚ٤ك ٠كظ٘خ حُٜزخد
ٓ -خ ٠ٛروض ًي ٙهٙ٬
ُّٝ -غ..
ُ ٞكظلض ػِٗ ٠لٔ ٠رخد حُٔوخٍٗش ٓظ٘ظ ٠ٜحُِِ٤ش رٌخٍػش ..أٗخ ُْ أكؼَ ٗ٤جخ ًح هٔ٤ش كٌٙٛ ٠
حُل٤خس ٞٓ ،حء ُ ٠أّ ُـٞ٘ٓ ..َٟ٤حط ٠طَٔ ٓ٘ ٠ىٓ ٕٝؼ٘ ٫ٝ ٠طظْٔ ح ٫رخُٔوخكش.
67
ٗظَ كٍٛ ٠زش ؿَ٣زش حُ ٠حٛظِحُحص حُٔٞؽ ػِٛ ٠للش حُ٘ َ٤حُٔظِٔش ٝه َ٤حُ ٚ٤أٗ٣ ٚـَم.
َٓص رـٔي ٙه٘ؼََ٣س أػخىط ٚحُٗ ٠ـل ٚؿ َ٤حُٔزٍَ رٔظخرؼش حُؼَػَحص رخٛظٔخّ ٗي٣ي ٘٣ل ٠ػ٘ٚ
حكٔخٓ ٚحَُحٓن رؼيٓ٤ش ًَ ٗ٠ء.
-أه٘ ٠إٔ أهظِٜخ ٓٞ٣خ
ٖٓ -ح٧ك َ٠إٔ ططِوٜخ ٝطوِٚ
٫ -أهيٍ
ُٔ -خًح؟
٠ٗ٧ -حكزٜخ
-أٗض ؿزخٕ
أٜ٣خ حُوُ..ّٞوي أٛزلظْ هٔٔش ٝأٍرؼٗٞ٤ِٓ ٖ٤خ..أ ٫طلٕٜٞٔ؟..
-كخٓذ!!
ٗخك٘ش ٟؤش ًخىص طٜؼي ػِ ٠حَُ٤ٛق .حُٔخثن ٓٔطٗ ٫ٝ ٍٞي ٟ .لٌخط ٚطـط ٠ػِ٠
حُؼَػَحص ٌٓظٔلش حُٜوذ حٌُ ٟطؼؾ رٓ ٚوِ٤ظ ، ٚكخُل٘ ٖ٤أٛزق ٍَٟٝس ٓ٣َٜش .هِق
حُ٘خك٘ش ٌٓظٞد٣ ":خٗخّ ٣خ ػَٔ ٓلٔٞى .."َٛٝحٓظٞهلٜخ حَُ٘٣ .٠١ل٤خ حُؼيٍُِ .ل٤خس هخٕٗٞ
٫ري إٔ أًظ٘لٓٞ٣ ٚخ ٓخ ٧ػٓ ٖ٤ؼَ رو٤ش حُوِن .كُٔ ٠ق حُز َٜحٓظيص ٣يحٕ٣ :ي حُٔخثن ٣ٝي
حَُ٘ ، ٠١ػْ ىحٍ ٓٞط ٍٞحُ٘خك٘ش ٝػِض هٜوٜخص حُٔخثن حُٔوي.ٍٝ
-رٌْ حٗظَ٣ظٚ؟
-رٔخثش ٝهٔٔ ُٚٝ ٖ٤طِ٤ٛٞش ُِظٔـ ٖٓ َ٤حُظِلِٕٞ٣
٣ -خ ٗ٤ن؟!
ػيص ٣خ ُٞٓ ّٞ٣ي .ٟهخٗٗٞي حُوِن .حًٕ كؤٗض ٛخكذ هخٍٗ ، ٕٞؿْ أٗ٣٫ ٚلون ُي ٓؼخىس أٝ
ٔ١ؤٗ٘٤ش ..حُِ٤ٜظ .ٕٞحَُ٘٤حط.ٕٞحُٔ٣َ٤ي٣خٕ.ػِرش حُوَٝى ٝحً٘٧خى حُٜل٤ل٤ش ٝحُو٤خّ حُٜٔظَثش.
أ١لخٍ كلخس ك ٠أٓٔخٍ رخُ٤ش٣ ٖ٤ٌٔٓ .خٖٓ طٔؤٍ ػٖ ا١ؼخّ ٌٛح حُ٘ؼذٓٝ .خُي أٗض ٣خ أه٠؟..
ػ٘يٓخ طلَ ٌِٓ٘ظي كٌَ ك ٠حُ٘ؼذ ًٖ..ك ٠كخُي ٝح٧ك َ٠إٔ طظَى حُ٘ َ٤حٝ ٕ٥طؼٞى حُ٠
ر٤ظي ٝؿيٍحٗي حٍ٧رؼش ..ر ٬هخٗ ٕٞرُ ٬كض.
-ح٫طلخى ِّٛحُِٓخُي
-ػ٤خٍ ؿيػخٕ
ٗ -لض حُلِ ّٞحُُِِٗ ٠ض ػِ ٖٓ ْٜ٤حُظـخٍ هي حٚ٣
٣ -خ ػخُْ رطِٞح ّ
ٗن..
طوزغ ًخُظٔؼخٍ أٓخّ ٌٓظزي .طيٍّ .طٌظذ .طٞهغ .طلون .طيهن .طلْٔ .طؤهٌ هَحٍحص َ٣حٛخ
ح٥هَ ٕٝك٘ٓ ٠ظ ٠ٜح٤ٔٛ٧ش رٔ٘٤خ ٠ٛك ٠كو٤وش ح َٓ٧طخكٜشٜٗ٧ ،خ ٫طٔظط٤غ إٔ طـ َ٤حُل٤خس ..
١ع !!
ٗ -لظ ٠حُل٣ ِْ٤خ رض ؟
-ؿٍٔ .. َ٤ر٘خ ٞ٣ػيٗخ ٣خٍد
ٝ -حُ٘ز ٠كَؿ ٚهَ٣ذ
-ػَٔٓ ٙخ ك٤لَؽ ػِ٘٤خ حُٔ ٫خ ٗؼَف ٗٔخػي ٗلٔ٘خ
ٓجخص حٌُظذ هَأصٓ .خكَص ًؼَ٤ح ر ٖ٤حُٔٔخء ٝح .ٍٝ٧طؼخِٓض ٓغ حُٜٞ٤ىٝ ٟحُٔؼٞىٟ
ٝح٤ٟ .٠ٌ٣َٓ٧ؼض كَٛخ ػي٣يس ُظـ َ٤٤ك٤خطي ٓ٧زخد ؿ٘ٓ َ٤طو٤ش٫ .ري إٔ ٘ٛخى هِٓ ٬خ ك٠
طٌ٘٣ٞي حُ٘لٔ ٠أ ٝحُؼوِ ٖٓ ٚٗ٧ ، ٠حٌُٖٔٔ إٔ طَ٣ق ػوِي ٓٔخ طَٛو ٚر ٖٓ ٚهِػز٬ص
ٓ٫ؼُٜ٘ ٠خ ٌُ٘ٝ ،ي ٫طَ٣ي٘ٛ .خ ٞٛص أٌٓ٣َ٤خ.
أٌٓض حَُحىٝ ٞ٣حُظِلِٝ ٕٞ٣أٛيٍ أَٓح ػٜز٤خ حُ ٠ح١٧لخٍ رخُ٘ .ّٞهخُض حُِٝؿش رٍَٔٝ
حػظَح ٙهِن:
-أػيىص ُي "ًٌ٤ش" كخهَس ُ٬كظلخٍ ؿيح رؼ٤ي ٓ٬٤ىى حٍ٧رؼٝ ٚ٘ٓ ًَ ..ٖ٤حٗض ٤١ذ
ٌَٗ -حٝ ..حٗض ٤١زش
68
هي كَ ٓ٘ َ٣ٞ١ ُٖٓ ٠ه َ٤ٜكِْ أُلن ر١ .ٚخُض ٓطخٍىط ُٚ ٠ى ٕٝؿيٓ.ٟٝؼِٔخ حٓظ٘غ ػ٘٠
٠روخٗ ٚٗٞح٣ .٠ُُ٧وق كٔٛ ٠ض ٓٝخ ٞٛرٞحهق .أٍهز ٚك ًٍٞٛ ٠حُؼخثي حُ٠ كبٗ ٚؿخء ٔ٣ؼ ٠حُ ّ
ٍكْ أٍٓ ٚؿٔخ ػ٘ ، ٚكؤىهَ ٝأهَؽ َٝ٣ٝ ،ف ٣ ٝـ٠ء ٖٓ كٝ ، ٠ُٞحُوِن َُٕٜٞٝ٣ك٠
أ٣خٓٝ ْٜحُْ٘ٔ ٝحُؤَ .أ َ٤١رٞؿي ٟحُٜ٤خ كٔخ ػخى ك ٠حُٞهض ٓظٔغ ٗ٫ظظخٍ أ ٝطؤَٓ.
٤ٛخ حىهِ ٠ك ٠ػزخءط ، ٠كؼ٘ي ٚٔٔٔ٣ ُْ ًِ٘ ٟاْٗ ٫ٝؿخٕ ٖٓ هزِي ُْ .أًٖ أىٍ ٟأٗ٘٠
حٓظزو٤ظ٧ ٚؿِي ًَ ٌٛح حُؼَٔ .هي ريىص ٖٓ ٗلٔ ٠حٌُؼ ، َ٤كآ ٖٓ ٙػَٔ حُـلِش حٌُ٫ ٟػخْٛ
ٓ٘ ٚح ٫هللاٝ..أٓخ ٓخ طزو ٠كُ ٜٞي ٝ ،هٌ ٟحُلٌٔش ٓٝؼٜخ ٗؼَ ٟحُلٝ ٠٠أُو ٠رٜٔخ ك٤غ
ٗجض :ك ٠حُ٘ َٜكٛ ٠يٍى ك ٠حُزلَ ك ٠هِزي ك ٠حُـزَ ك ٠ػ٤٘٤ي..
-ىًظ ٍٞرٜخء ًخَٓ؟
ٗ-ؼْ
-حُزو٤ش ك ٠ك٤خطي
ٌٓ٘ هٔٔش ٝػَ٘ ٖ٣ػخٓخ ؿٔؼظ٘ ٠ر ٚؿَكش ٝػٞى ًٔٝخٕ ُٝلٖ ٝكِْ ٝكَكش ٝىهخٕ ٓـخثَ
ًٝؤٓخٕ ٓ ظَػظخٕ رخُٔؼخىس ٌ٘ٓ .هْٔ ٝػَ٘ٓ ٖ٣خػش ؿٔؼظ٘ ٠ر ٚؿَكش ٝكَحٕ ١ٝز٤ذ
ٔٛٝض ٝػوخهٝ َ٤ػـِ ٝىٓٞعً .خٗض حُـَكش ح ٠ُٝ٧هَ٠حء ،أٓخ حُؼخٗ٤ش كٌخٗض ر٠٤خء.
ك ًَ ٠ىه٤وش ً٘ض أٍؿ ٞهللا إٔ ٣ؼط٘٤خ حُو٣ٝ َ٤يكغ ػ٘خ حَُ٘ ٘٣ٝـ٘٤خ ٖٓ حُٜٔخُي..رؼي ىهخثن
هِِ٤ش ٓٞف أطَى حػٔخٍُٝ ٠ؿزخطٝ ٠أٓ٘٤خطٝ ٠ططِؼخطٝ ٠أٛيهخثٝ ٠أػيحثِٝٗٝ ٠حط٠
ٜٞٗٝحطٝ ٠ه ٠ً ،َٟٗٝ َٟ٤أًٛذ حُ٘ٛ ٠خى .ك ٠حُِٓخٕ ٞٛحُِٔـؤ حُزخهٝ ٠حُٔ ً٬ح٧ه، َ٤
ٝك ٠حٌُٔخٕ ٞٛحُلِْ حُـخٓٝ ٞحُ٘٘ٞس حُٔٔظلِ٤شٓ ٌٖ٤ُٝ..خ ..!ٌٕٞ٣
-حُيًظ ٍٞرٜخء ؟
ٗ-ؼْ
-أُْ طؼِْ؟
ٌٓ٘ ػ٬ػ ٖ٤ػخٓخ ؿٔؼظ٘خ ُِ٤ش ًٝظذ ٤ٓٞٓٝوخ ١ٝؼخّ ٓٝـَٗٝ ٕٞحد ٝكظٞس ٗٝزخد .هخُض حٕ
حُلذ رخٛع حُظٌِلش ٝهِض حٕ حُؼَٔ هٟٝ ، َ٤ٜلٌض ٖٓ كٌٔظٜخ ٝرٌ٘٤خ ٖٓ ٗيس حُـ٘.ٕٞ
ً٘ض أٓظط٤غ إٔ أٍ٣ي ى ٕٝإٔ أػَف ٓخًح أٍ٣يً٘ٝ ..ض أٗخ ..أٗخ ..أٗؼَ رـٔيٝ ٟأٍ ٟحُزٜـش
ك ٠ػٜ٤٘٤خ ٝأػن ك ٠ح٤ٗ٧خء ٝأٛيم ٝأٗيٝ ، ٖٛطِو ٠رٔ٬رٜٔخ كٝ ٠ؿٝ ٠ٜطظ٘زغ رخُ٘٘ٞس
كظ ٠حُ٘وخع ،كظظلـَ ٘٣خر٤غ حُل٤خس ٗٝـَ ٟك ٠حُ٘ٞحٍع طلض حُٔطَ ًخُٔـخُٗ٘..ٖ٤خ حٍٝ٧
ٝحُٔٔخء ٝح٣٧خّ حُوخىٓش ٝحُٔ٘ٞحص ٝحُ٘وَ ًحص حًٔ٧خّ ٝحَُٝحرٝ ٠حُ٘٫٬ص.
ٌٓ٘ ػٞحٕ هٍَص أ ٫أػزؤ رًٌَ٣خص حُٜخطق حُِؼ ٌُٖ ، ٖ٤ؿٔي ٙحَُٓخى ٟرخم حٓخٓ٣ ٠ـٔي ُ٠
ك٘خء ح٧كزخد ًٝ ،ؤٗٔخ ُْ ٔٔ٣ؼ٘ٓٞ٣ ٠خ هزَح رٔ٬٤ى ١لَ أ ٝكلَ ُٝحؽ ،أ ٝػٖ كَكش ٗـخف أٝ
هلِس ك ٠حُؼَٔ أ١ ٝلَس ك ٠حَُُم.
ك ٌٙٛ ٠حُؼخٗ٤ش أػظ ٠ً٘ٛ َٜرخكؼخ ػٖ ٓوَؽ َٛ ،أرظؼي ٖٓ أٓخّ حُٜخطق حُ ٠ؿَكش أهَ، ٟ
أّ أؿخىٍ حٍُِٔ٘ حُ ٠ك٤غ ٫حػَف؟..كخٌُ ٟأػَك ٚأٗ٤ٓ ٚيم رؼي هِٓ َ٤ؼِ٘خ ٓلَ ػِ ِ٣ؿي٣ي
ٌٛٝ ،ح ٓخ هٍَص أ ٫حٓٔق ر ٫ٝ ٚأٓٔؼٝ ،ٚإ ٓٔلض ٔٓٝؼض ك ٬أٛيه.ٚ
٤ٛخ حىهِ ٠ك ٠ػزخءط ٠كؼ٘ي ٟىفء ٓويّ ٣ظَكغ ك ٠ؿ ٍ٬ػٖ حُوط٤جش .ىفء ١خُٔخ
حكظلظض ر٧ ٚؿِي ٖٓ هزَ حٕ أػَف أٗي ٓظـ٤جٓٞ٣ ٖ٤خ حُُٓ ٠خٗٝ ٠هي ٗل٠ض ػ٘ ٚؿزخٍ
حُطٝ ٖ٤حُـلِشٝ ..ا٣خى حٕ طيم أٜ٣خ حُ ْٜ٘حُٜـ َ٤حٓ ٫ئًٗخ رٜٞطٜخ حُلز٤ذ ،كـ٘ ٕٞحُـٕ٘ٞ
ػوَ ٓؼِٔخ ٗل ٠حُ٘ل ٠حػزخصُٝ ..ظظٛٞؾ أٜ٣خ حُوِذ ر٘خٍ كزي ح٧ه.َ٤
-ىًظ ٍٞرٜخء ًخَٓ؟
ٗ-ؼْ ٠ٌُ٘ٝ ،ؿٞٓ َ٤ؿٞى
٣خ ًظِش ٔٛخء ٖٓ ٓؼيٕ أٍٓ – ٠ٟؼِ٤ً – ٠ق أٓٞص ٝطزو٠؟٤ً .ق ٔ٣ظل َ٤ؿٔي ٟحُ٠
طَحد ٝ ،طظَ هخرؼخ كٞٓ ٠هؼي طيم ُـٝ َٟ٤طؼٞ٘ٓ ٖ٤حص ٞ٘ٓٝحص ٍؿْ أٗي طوِٖٓ ٞ
ح َُٝف؟ ّٞ٣..ؿجض ري ً٘ض كَكخ ٝهِض حٗي ٓٞف طـ٘ ٠٘٤ػٖ ٤ٟخع حُٞهض ٝحُـٜي ،كظ٠
70
أٗلؤٜخ ك ٠حُٔل٤ي ُْ .أًٖ أػَف إٔ حُٞهض ٝحُـٜي ٝحُلخثيس أٗ٤خء ٓ٫ؼُٜ٘ ٠خ .آ ُْ .ٙحًٖ
حػَف ،كوي رٌُظ ْٜؿٔ٤ؼخ رلٔخّ أك٤خٗخ ٝكظ ٍٞأك٤خٗخ ،كٔخ ؿ٘٤ض ٗ٤جخ أًؼَ ٓٔخ ًخٕ ٓويٍح ُ٠
إٔ أؿ٘ ٓٝ ، ٠خ كويص ؿٓ َ٤خ ًخٕ ٓويٍح ُ ٠إٔ أكوي ٝ ،ظِِض طيم ٝطيم ٝ ،أؿَٝ ٟأُٜغ ،
ٝطٜٔض ٝأٓظَ٣قٝ ،طيم ٝأػخٝى حَُُٜٝش ٝحُِٜخع ٝحُ٠لي ٝحُزٌخء ٝحُٜٔض ٝحٌُ..ٍٞٛ
ٍٝؿْ ًُي ُْ أطؼِْ ٗ٤جخ ٘٣وٌٗ ٖٓ ٠طِي حُؼٞحٗ ٠حَُٔٛوش حُظ ٠طٌخى ح ٕ٥إٔ طِٛن ٍٝك ٠رؼوِٜخ
حُٔٔ٤ض.
٤ٛخ حىهِ ٠ك ٠ػزخءط ، ٠كوي ً٘ض ٘٤ٟ٘خ رظِٜخ ػِ ٠ؿَ٤ى ٖٓ هزَ إٔ أػَف ٖٓ أٗض أٓ ٝخ
حٌُ ٟؿخء ري حُ ٠أٍٝ ٠ٟهي حٌٜٗظٜخ هٜٞرظٜخ كزخص حهَ٠حٍٛخ ىحً٘خ كظ ٠حُٔٞحى .رخهلل ً٤ق
ػَكض إٔ أكيح هزِي ُْ ٣وظَد ٖٓ حٌُِ٘ ٝحُيفء ٝحُظَ ٜٓٔخ أط٤ق ُ ٖٓ ٚهزَ إٔ ٣ـ ّٞك٠
أٍ٣ٝ ٍٜٞ٣ٝ ٠ٟـٍٞ؟ٓٝ ..خ ىٓض ػخٍكش رَٔ ٟكِٔخًح ٣٫يم ٌٛح حُ ْٜ٘كخٓٞٛ ٬طي
حُلٕ٘ٞ؟
-رٜــــــــــــــــــــــخء؟
َٛ-طـ٤جٖ٤؟
ٛ-ؼذ
-إً أؿ٠ء أٗخ
ٛ-ؼذ أ٠٣خ
طٔغ ٝأٍرؼ٘ٓ ٕٞشٍ .كخم ٓ٬ف ط٘خػَص أٗ٬إ ْٛك ٠حُٜٞحء ٍٝ ،كخم ىٍحٓش ٛخؿَٝح حُ ٠ر٬ى
هللا حُزؼ٤يس ٍٝ ،كخم ُٓخٕ ٣ؼ ٕٞ٘٤ػِٓ ٠وَرش ٓ٘ٝ ٠أٍح٣٫ ٌُْٜ٘ ْٛزٝ ٠َٜ٘ٗٝأرَْٜٛ
ٌُ٘ ، ٠َ٘ٗٝ٣٫ ْٜكخُؼ ٖ٤طز ٌُٖ َٜحُوِذ َٟ٣أ٤ٓ ..َٟ٣٫ ٝيحط ٠آٗٔخطٓ ٠خىطٓ :٠غ حُلَكش
ٝحَُٔف ٫ٝطلٌَٝح كٔ٤خ طٔٔؼ ..ٕٞػِ ٌْ٤رخَُه ٚكو ، ٢كٖٔ ُْ ٣ؼَف حَُه٣ ُْ ٚؼَف ٓؼ٘٠
حُل٤خس ٣ ٫ٝ ،ل٘ ٠ك ٠هللا ٖٓ ٣٫ؼَف هٞس حَُه٣ "..ٚخُِٓٝ ٠طي ً٘ٔ ٢ٓٝـٝ ..ٚػٞىى
َٓٓ ّٞػخُٔ٘ـ ..ٚأٗخ ً٘ض رلذ حُٖٔ٘ٔ..ىُٞهض رلذ حُٔ٘ـ ..ٚحُٔ٘ـ ..ٚحُٔ٘ـ..ٚحُٔ٘ـ..ٚ
حُٔ٘ـ .."ٚكٔخ ؿي ٟٝأػٞحّ ػَ٘ ٟخػض ك ٠رلغ ػِٔ ٠ك ٍٞكًَش حٌُظَٗٝخص ٤ٔٛٝش ك٠
ٓيحٍحص أًؼَ ٔٛٝخ ٝ ،هَحءحص َٓحؿغ ٤ُ َٜٓٝخٍ ٝاػيحى ؿيحٍٓٞٓٝ ٍٝخص ر٤خٗ٤ش ٝؿٔغ
َ١ٝف َٟٝد ٝهٔٔش ُِ ،ل ٍٜٞػُِ ٠وذ ٜ٣لز ٚحٗظلخم ك ٠حُٞؿٝ ٚؿِطش ك ٠حُويّ
ٍٝرطش ػ٘ن ٤ٟوش طزَُ حَُ٘ح١ٝ ، ٖ٤٣خُذ ٔ٣ظٔغ حُٓ ٠لخَٟس ِٓٔش ُٔـَى إٔ ٣ـِْ
رـٞحٍ كظخط ٚكظ٣ ٠ظلوخ ػِٞٓ ٠ػي ُِوخء؟..
" ٣ٝوٝ ٠ُ ٍٞأه٣ٝ ُٚ ٍٞوُ ٍٞي ٝطوٝ ..٠ُ ٍٞطو٣ٝ ُٚ ٍٞوُ ٍٞي ٝطو٣ٝ ٠ُ ٍٞو..٠ُ ٍٞ
٣ٝوُ ٍٞي ٝطوٝ ٠ُ ٍٞأه٣ٝ ُٚ ٍٞو.."٠ُ ٍٞكٔخ ٓؼ٘ ٠إٔ طُٞي ك ٠ىُٝش كوَ٤س ٝأٓش ٣ ٫ويّ
هٜٓٞخ حٜٗ ٫ل ْٜحٓ٧لَ ٣ ٫ٝ ،ؼظِ ٕٝح ٫رل٘خؿَ ْٛحُظ ٠طو٣ٝ ُٚ ٍٞوُٜ ٍٞخ كظ ٠حُٜزخف ك٠
ٟـ٤ؾ حُيٍ٫ٝحص ٝحُي٘٣خٍص ٝطٔخ َ٣حَُحهٜخص َ١ٝهؼش حُظ٣َٜلخص ٝا٣وخع حُِحٍ ٜٗٝذ
حٞٓ٧حٍ ٝهطغ حٍُ٧حم ٝؿ٘ش حُٔ٘ظخم ك ٠أ ٍٞٛحُ٘لخم ؟..
٤ٛخ حىهِ ٠ك ٠ػزخءطٗٝ ٠خًٍ ٠٘٤ؿ٘ظُٝ ، ٠جٖ ًخٕ حُٔٔظلٛ َ٤ؼزخ كِ ٌٖ٤حُٜؼذ ٌٓٔ٘خ ،
ُٝجٖ طَىىص ك ٠حُيه ٍٞكخػِٔ ٠حٕ طٔؼش ٝأٍرؼ ٖ٤ػخٓخ ٠ٛحُٔلخٍٝ ،حٗ٘ٓ ٠ؤكِٔي رٌٍحػ٠
٧هل٤ي طلض ػزخءط ٖٓ ٠حُؼٝ ، ٕٞ٤أكَٓي رؤُق ؿ٘يٝ ٟؿ٘يُ ٖٓ ٟلٔٝ ٠ؿِيٝ ٟىٓ٠
ٝأػٜخرٝ ٠ػوِٝ ٠ؿ٘.٠ٗٞ
٘ٓ ًَ-ش ٝحٗض ٤١ذ ٣خ رٜخء
ٌٌٛٝ"...ح كِٖ طِ ٍٝحُٓ٧ش ٓخىحّ حَُٜحع حُظلٌ ٠ٌ٤ر ٖ٤حُويٝ ْ٣حُلي٣غ ٓلظيٓخ ٓٝ ،خ ىٓ٘خ
ػخؿِ ٖ٣ػٖ طل ِٚ٣ٞحُ٤ً ٠خٕ طًَ٤ز ٠طٌخِٓٞٓ ٠ف ٔ٣لَ ٗ ٫ٝي ػٖ كَ ٞٛحُٔؼـِس ،
ٓؼِٔخ ٔ٣لَ ح٫هٜخد حًٌَُ ٟػٖ هَٝؽ حُ٤ُٞي ٖٓ ٍكْ أٓٝ ،ٚأٗخ ٗو٤ٜخ – ٣خ اهٞحٗ– ٠
ك ٠أُٓش أػـِ ػٖ كِٜخ ،كٌ٤ق طـ٤جٓ٬ُ ٕٞظٔخع حُٓ ٠لخَٟط ٠ر ٌٜٙحُؼوش ٍ ،ؿْ حٗ٠
أكظلع ك ٠ؿ٤ز ٠ح َٔ٣٧روخثٔش ٖٓ أٓٔخء حٛ٧يهخء حٌُ ٖ٣ػخٗٞح ٖٓ أُٓخص ٓٔخػِش ٝػخٗٞح ،
ٝحٌُ ٖ٣ػخٗٞح ٓٝخطٞحٝ ،حٌُ٣٫ ٖ٣ؼخٗٞٔ٣ ٫ٝ ٕٞطٝ ،ٕٞحٌُٞٔ٣ ٖ٣ط٣ ٫ٝ ٕٞؼ٣ٝ ٕٞ٘٤ؼخٗ ٕٞأ٫ ٝ
71
٣ؼخٗٞ ٓ ،ٕٞحء ٖٓ أُٓش حُلٌَ حُؼَر ٠أ ٝحُلوَ حُؼَر ٠أ ٝحُـ َٜحُؼَر ٠أٛ ٝخرٕٞ
حٓ٫ظلٔخّٓ ٌُٖٝ ..خ ؿي ٟٝهخثٔش ػخرظش كٓ ُٖٓ ٠ظـ َ٤رَٔػش أه ٖٓ ٟٞحُؼزغ؟..
ٓٞف ٣ظ ٠ٜ٘ٔح ُٕٞٝ٧رخ٫ريحع ٝحُٝ ٍ٬٠حُٔ َ٤ٜحُ ٠حُ٘خٍ ٞٓٝ ،ف ٣ظ ٠ٜ٘ٔحُٔليػٕٞ
رخُ٫ظـخء حُ ٠حُـ٤ذ ٝحٍ٫طٔخء ك ٠أك٠خٕ حُـ٤ز٤خص ٝحُٔٞص ٝحُزؼغ ٝحُويٍ ٝ ،أٓخ حُوزؼخء
كٔٞف ٣ظ ٠ٜ٘ٗٞٔرخُٜلَ٣ش ..أُْ أهَ أٗ٘ ٠أُٓش؟! ..حَٜٗكٞح حًٕ رؤَٓ هللا ،ك ٬ؿيٖٓ ٟٝ
روخثٌْ ٓؼ ٕ٧ ٠حُِٖٓ ٣٫ظـٔي".
ٝ -حٗض ٤١زش ٣للظي هللا ٖٓ ًَ ٓٞء
َٛ -أٗض ٓؼ٤ي؟
طلض ػزخءط ٠ح٣ ٕ٥وزغ َٓ حُٔؼخىسٗ .ؼْ طؤهَص ك ٠حُؼؼ ٍٞػِٗ .ٚ٤ؼْ ىكؼض ُوخءٓ ٙخ ٣وَد ٖٓ
ػٔخٗ٤ش ػَ٘ أُق ٖٓ ّٞ٣حُٜٔض ٝحٌُٔٝ ٕٞحُزٝ َٜحٓ٫ظزٜخٍ ٝحُيهٝ ٍٞحُوَٝؽ ٝحُلِٕ
ٝحُلَفًٝ ..خٕ حُ٘ ٍٞأٓخٓ ٠كِْ أُٔلًٝ ..ٚخٕ حُلِْ كَٓ ٠حى٣ذ ٛيٍ ُْٝ ٟأٗظزًٝ .ُٚ ٚخٕ
٣ ٠خٛخكزظ ٠حُ ٠حَُٔ ..حٌُِ٘ ك٠حُٜ٘خٍ ٝ ٬٣ٞ١حُِ َ٤أ ٍٞ١كٔخ ٗؼَص ا ٫رِلظش ..كظؼخُ ٠حُ ّ
حٗظظخٍى ك٤ٜخ٤ٛ ..خ حىهِ ٠ك ٠ػزخءطٝ ٠حٌٓ٘ ٠ؿ٘ظ.٠
****
َٗ٘ص رٔـِش حُ ٍ٬ٜك ٠حرَ1992 َ٣
طؤٓ٬ص ػٜــــــَ٣ش
****
72
ٛزخف ًَ َٕ٣ ّٞ٣ؿَّ حُٔ٘ز٤ُ ٚلظق ػ ٚ٤٘٤ػِ ٠كِع حُٞؿٞى حُٔ٣ .٠ٓٞ٤زق رلٔي هللا ٜ٘٣ٝي
رٞكيحٗ٤ظٔ٣ٝ ٚظؼ ٌ٤ر َٗ ٖٓ ٚحُ٘خّ ٝحُـٖٝ ،حػوخ أٗ٘٤ٓ ٚؼْ رخٓ٧خٕ كٔ٣ ..ٚٓٞ٣ ٠خٍّ ١وٚٓٞ
حُٔؼظخىس هزَ حُِ٘ ٍٝحُ ٠حُٔخكش٣ .ؼِْ إٔ حُِ٘ ٍٝحُٜ٤خ ُ ْ٤رخ َٓ٧حُ ،ٖ٤ٜكِٓ ٠ٜؼذ ٝؿخرش
َٔٓٝف ٓٝـٍِ آُٜٗٝ ٠ِ٤ُ ٠ِٜٓٝ ٠خٍ ٟك ٠إٓ ٝحكي ..ح ٫إٔ طٌَحٍ حُؼِٔ٤ش ؿؼِٚ
٣ؼظخىٛخٝ..ح٫ػظ٤خى ٚ٤ٔ٘٣ى٘ٛظ ، ٚاً ٣ل ّٞ٣ ًَ ُٚٞحُ ٠ىرخرش طٔظ٘ؼَ ػٖ رؼي ٝ ،طَ٠د
ه٘خرِٜخ ك ٠رؼي ٝ ،طوظلْ ٓخ٣ؼظَٜٟخ ٖٓ ػخثن ك ٠ؿزَٝص ٓو٤ق.
حُٞٓ ّٞ٤ػي ح٫ؿظٔخع حُظخٍ٣و ٠حُؼخِِٗٔٓ ٖٟٔ ٠ش ح٫ؿظٔخػخص حُظخٍ٣و٤ش حُٔظٞحُ٤ش
ُٔ٘خَٛس ِٓٔٔ ٠حُزٝ ٚ٘ٓٞحَُٜٓي.طْ طـ ِ٤ٜهخػش ح٫ؿظٔخػخص رخُ٘وخرش حُؼخٓش رٜٔ٘ش كخكِش
رخٌَُٔٝ٤كٗٞخص ٝأؿِٜس حُظٔـٝ َ٤حُظً .َ٣ٜٞخٗض هطذ ح٫ؿظٔخع حٗ ٍٝ٧خٍ٣ش أػخٍص كٔخّ
حُٔـظٔؼٝ ٖ٤ىٓٞػ ْٜك٤غ ؿخىٍٝح حُوخػش حُ ٠رٞ٤ط٤ُ ْٜؤًِٞح ٣ٝظلَؿٞح ػِ ٠حُظِلِٕٞ٣
٠٣ٝخؿؼٞح ُٝؿخط٘٣ٝ ْٜخٓٞح.
ك ٠حُيه٤وش ح ٖٓ ٠ُٝ٧طلَى حُيرخرش ريأ طٔخه ٢حُ٠لخ٣خ طلض ؿ٘خَُ٣ى حُٔـٍِ٘س .طٞحَٛ
طويٓي ك ٠ػوش٫ .طٔظ٘غ ػٖ ح٫هظلخّ ٝحَُ٠د – كظً ُٞ ٠خٗض حُيرخرش ٖٓ ٍٝم – ا ٫أٓخّ ر٘ي
أ ٝحَٓأس .كٓ ٠ؼَ ٛخط ٖ٤حُلخُظٔ٣ ٖ٤خٍع ؿ٘ٞىى رخُِ٘ٓ ْٛٝ ٍٝيؿـ ٖ٤رؤِٓلظ٣ .ْٜـٔؼُ ٕٞي
ُلخكخص حُٔخٍ ٓٝخ ط ٖٓ َٔ٤حُ٘ٔخء ٣ٝؼٞى ٕٝحُ ٠حُيرخرشٌٌٛ .ح ٠ٛطؼِٔ٤خطي ٣َٛ ،لش ٫حُظٞحء
كٜ٤خ ،كخُٔخٍ أًؼَ هيّ حُيٗ٤خ ١خػش ٝحٓظؼخٝ ،٫حُ٘ٔخء أكِٓ ٠ظغ حُيٗ٤خ ٝأًؼَٛخ رٜـش ٝاػخٍس.
حػظَف أٗي ُْ طلؼَ ًَ ٓخ كؼِظ ٚح ٫كزخ كٔ٤خ ِٓق ًًَ .ٙطـٔغ ٝطٌِ٘ ٝطوظِٕ حُلِ٤ٜش
ك ٠ر٘ي أ ٝهِحٗخص َٓ٣ش أ ٝطلض أٓٞحٍ ٓلَ٣ش ٣٫زِـٜخ حْٗ ٫ٝؿخٕ .طٜيٍ أٝحَٓى
كظـخد ػِ ٠حُل .ٍٞطٔ٘غ ٝطٔ٘ق ً٤لٔخ ط٘خء ٝ ،حُـٔ٤غ ٖٓ َُٕٜٞٝ٣كُٞي ك ٠حكظَحّ ٞٛ
حُوٞف ْ٤ُٝؿ.َٙ٤
ط٠غ ٍأٓي ػِٛ ٠ي .ٍٖٛٝر ٖ٤حُٜ٘ٞى طظ٘لْ .طظـخ ُٝهيػش حُل٤خس رٞؿي ٝأٌُٖٓٝ ،٠
رو٘خػش ٖٓ ٣٫وظٓ ْٜغ حُويٍ.طٔزق ٔ١ؤٗ٘٤ظي ر ٖ٤ح٧ك٠خٕ حُ٘خػٔش .طـل ٞكٍ ٠ك٤وٜخ ٝطِظلق
ر٘ٔٔخص ػطَ حٗ٧ؼ ٠حُلطَ .ٟطٍَُِٛ ٟح ٝػٜخكٝ َ٤طٔٔغ أٗخٗ٤ي حُوِي ٝطٔٔي رخٌُ ٕٞك٠
هز٠ش ٣يى ..كِٔخًح ٫طوظَف ػِٓ ٠ـِْ حُ٘وخرش ػوي ٓئطَٔ آهَ ُ٘ـذ حُؼيٝحٕ ح ٠ٌ٣َٓ٧ػِ٠
حُؼَحم ٝ ،آهَ ٓ٫ظٌ٘خٍ آهَ ػيٝحٕ حَٓحث ٠ِ٤ػُِ ٠ز٘خٕ ٝكِٔطٖ٤؟..
ٓٞف ٜ٣لوُ ٕٞي رلٔخّ ٗي٣ي ،رٔ٘٤خ طي ْٛىرخرظي حُ٘ٔخء ٝح١٧لخٍ ٝحُ٘ٞ٤م ك ٠أٍؿخء
حُيٗ٤خ.هللا أًزَ ٝحُُِ٘ َٜؼَد ٝح .ّ٬ٓ٫هللا حًزَ ٝحٌُ٘٣َٓ٧ َٜخ ٝحُٔٔ٤ل٤ش .هخىٍ أٗض ك٠
ٌٛح حُـل ْ٤ػِ ٠طل َ٣ٞحُيّ ٝحُيٓٞع ٝآٛخص حُلظي ٝح٫ؿظٜخد ٝحُلَحم ح٧ري ٟحُ ٠أٍهخّ
ط٠ؼٜخ كً ٠حًَطي أ ٝكَحٗي أ ٝك ٠ؿَ٣يس أ ٝر٘ي ،أ ٝر ٖ٤كوٌ ٟحَٓأس أ ٝطلض ؿطخء
رخُٞػشٝ ..أطٔخءٍ َٛطظِو ٚحُٔٔؤُش رَٓظٜخ كٓ ٠ـٔٞػش ٖٓ حٓ٧خٗٝ ٠حَُؿزخص حٗ٧خٗ٤ش حُظ٠
آخ إٔ طظلون ٝآخ حٕ طٔٞص ،كبٕ طلووض كٔخًح رؼي ٝ ،حٕ ُْ طظلون كٔخًح رؼي أ٠٣خ؟..
أػظَف أٗ٘ٓ ٠خكؼِض ٗ٤جخ ح٧ ٫ؿَ ر٠غ ِٗٝحص ١خٍثش أط ٠رٜخ حُوِذ أك٤خٗخ ٝحُؼوَ أك٤خٗخ
أهَُ .ٟوي أػيىص هطزش ٗخٍ٣ش ٓظِٜذ أًق حُٜٔلو ٖ٤حُؼَد ح٧كٌحً أكلخى ٣ؼَدِٝٗ .حص
ًخٕ حُلخكٜخ كٞم ١خهظ ٠حُٜ٘ش ػِ ٠ح٫كظٔخٍ ٍ ،ؿْ ً ٠ٗٞىرخرش ٓٔظٍٞىس طؼـِ ر٬ى ٟػٖ
٘ٛؼٜخ .ط٘ؼَ حَُ٘٤حٕ كٓ ٠وخُٕ حُؤق ُ٤ط ٍٞحُِٜذ ٗٞحكٌ حُزٞ٤ص حُٔـِوش ػِٔٔٛ ٠خص حَُِ٤
حُيحكجش .هي ٫حكؼَ ٌٛح ٠ٌُ٘ٝأٗخٍى ك ٠كيٝػ ،ٚكـ٘خُ َٟ٣حُلو٤و٤ش – ٫حُِؼزش – طؼطِض
ٝطٜٔ٘ض رلؼَ حٌُٔٝ ٕٞحُٜيأ٣٫ ..ؼ٤ي أكيًْ ُ ٠حُظلخكش هزَ إٔ ٣وز ٞر٤ي ٚ٣ػِ ٠أك٘خء
ػزؼٝ ،ٚحُ ٖٓ ٌُْ َ٣ٞحُيّ ٝحُيٓٞع ٝآٛخص حُلَحم ح٧ري.ٟ
ٖٓ ؿٞف ُ ِٚ٤حٗزؼغ طٔخإٍ ٣ظٔطٓ ٠ظؼخثزخ ٫طؼَف حٕ ًخٕ َٜ٣م أ٠٣ ٝلي أ٣ ٝزٌ.٠
حٗظَ٘ ٓ ٚ١ٞحُٜٔٞ٘ع ٖٓ ؿَ٣ي حُ٘وَ حُؼَحه ٠حُٔلظَم ٝحُ٘ل ٢حٌُ٣ٞظ ٠حُٔ٘ظؼََ١ٝ ،هغ
ر ٚك ٠حُٜٞحء حُِٔٞع ٓ٫ظز٤خٕ حُلو٤وش ،كخُِ ٜٞرخٗ٧لْ – حُيرخرخص – أَٓ ٌٖٔ٣٫حٌُٔٞص
ػِٝ..ٚ٤ح ٫ح٣ ٚ٣خ حهٞحٗ٘خ؟!..
ُٔ -ــــخًح؟
73
هوى الخمسين
****
ٗـــــــــــــيحء:
74
اٗٝ ٠ك٤ي ٣ ٌُٖ ..زي ٠ُ ٝإٔ ًَ ٖٓ ُ ٚأًٗخٕ ُِٔٔغ ُ ْ٤روخىٍ ػِ ٠إٔ ٔٔ٣غ٣ ُْ .ؼي
رٔوي ٍٟٝإٔ أٌَٗ ٌٙٛحُلو٤وش أ ٝأٓظٌَ٘ٛخ أ ٝكظ ٠أُظق ٖٓ كُٜٞخٍ ،ؿْ أٜٗخ ُْ طٌ٘ق ُ٠
ػٖ ٗلٜٔخ ِ٤١ش ٓخ ٣وَد ٖٓ هٔٔ ٖ٤ػخٓخ ً ..كٌ٤ق طؼٔ ٠حُزَ٤ٜس ً٤ق ٣ؼٔ ٠حُوِذ؟ ..
٤ًٝق ٣ـٔ ٞػوِ ٠ػ ٚ٤٘٤ػٖ ٗظَس ٓخٍ٣خ حُؼخٍكشٝ ،ػٔخ ك ٠طؤِٜٓخ حُل٘ ٖٓ ٕٞهٞف
ٍٝؿخء؟!
ك ٠رَحءطٜخ حُ٘خٍىس طؼ ٖ٤حُل٤خس ٓغ حُٔٞص كٝ ٠ثخّ ػـ٤ذٓ ..ظٞحًزخٕ ٓظؼخهزخٕ ًَِ٤
ٜٗٝخٍٓ ..ظ٘ٓ ٕ٬ٜلًٔ ٕ٬ٜخٔٓٝ ٝظوزَ٣ٝ ..خ أ٣خٓخ أٓ٤٠ظٜخ ٤ُٝخٍ َٜٓطٜخ ًٝظذ هَأطٜخ
ٝطـخٍد ه٠ظٜخ ،أؿ٤ز ٠رلن هخُوي ُْ ٣ئٗ ًَ ٍٝت اُُٝ ٠حٍ؟! ..أكوخ ٓ٤لخٍم أكيٗخ
حُل٤خس ٓٞ٣خ ً اُ ٠ح٥هَس طخًٍخ ً ٍك٤وُٞ ٚكيطُٞٝ ٚػظ ،ٚأّ إٔ ٍكٔش حُٔٔخء ٓظِ٘ٔ٘خ رؤٕ ٗٔٞص
ٓؼخ كُ ٠لظش ٝحكيس؟!
طو ٍٞػ٘٤خٛخ رؤٕ حُلَحم ٝحهغ ٓ ٫لخُش كظ ٖٓ ٠هزَ حُٔٞص ،كٌٗ٬خ ٝك٤ي كٌٛ ٠ح
حُِٓخٕ ٝك ًَ ٠حُ٘ٓ٧ش ٫ .هِٞى ُِٜش ىّ ٫ٝروخء ُٜلزش ػَٔ أُٝ ٝؽ أُٝ ٝيّ٬ٓ ٫ٝ ،
ٓغ ح٥هَٓ ٖ٣خىحٓض ٍح٣ش حُظ٘خكْ طَكَف ػِ ٠حٝ ،ٍٝ٧اٗٔخ حُوِٞى ٝحُزوخء ٝحُٔ٫ ّ٬
ِ٣ظو ٕٞا ٫ػِ٣َ١ ٠ن ٝحكي .ػ٘يٝ ٙكي ْ٤ُٝ ٙأريح ً ػ٘ي ؿ٣ َٙ٤ظزيى حُ٘ؼ ٍٞرخُٞكيس ،ك٤غ
طلق حُٔ٬ثٌش رخَُٝف كِٛٗ ٠ظٜخ حُؼِ٣ٞش حُٔزخًٍش.
ٓخ أكٖ ػ٤٘٤ي ٣خ ٓخٍ٣خ ك ٖ٤طل٤٠خٕ رخَُٔ كٗ ٠ظَس ٛخٓظش ..حُلَحم ٝحهغ كوخٝ ،ا٫
كؤ ٖ٣أٗض حٝ ٠ِٛٝ ٖٓ ٕ٥ر٘٘٤خ رلخٍ ٓٝل٤طخصٌٛ .ح كَحم ٛـ َ٤رٝ ٠٘٤ر٘٤ي ،كٔخ أرؼي ٙػٖ
حُٔٞص ٓٝخ أهَر ٚ٘ٓ ٚك ٠إٓ .اٗ ُْ ٠أػَف حُ٤ظْ ك ٖ٤كخٍه٘ ٠أر ٠هيٍ ٓخ ػَكظ ٚك ٠كَحهي ،
كَٜص ٣ظ ْ٤حُِٖٓ ٝحُٔؼ٘ٝ ٠حُل٤خس ..آ٣ ٙخ ٓخٍ٣خ… ًُ٘ ٞض ؿز ٖٓ ً٬حُٜوَ ُلظظ٘ ٠حُلٖ٘٤
اُ٤ي ،كٔظ ٠طؼٞى٣ ٖ٣خكز٤زظ٤ُ ٠ؼٞى حُزَ٣ن اُ ٠ػ٣ٝ ٠٘٤ظٛٞؾ حُ٘ ٍٞك ٠هِز ٖٓ ٠ؿي٣ي؟!
ٓخ هخُظ ٚحُٜلق:
٣لظظق حُٔ٤ي َ٣ُٝحُؼوخكش ٓٔخء حُ ّٞ٤حُٔؼَ ٝحُؼخَٗ ُِل٘خٕ أكٔي ٓخ َٛروخػش أط ٚ٤ِ٤حُل٘خٖٗ٤
ٝحٌُظخد ْ٠٣ .حُٔؼَ ٝأكيع أػٔخٍ حُل٘خٕ ٝحُظٛٝ ٠لٜخ حُ٘وخى رؤٜٗخ طٔؼَ ٗوطش طلٍٞ
ٓلخؿجش ك ٠ك٤خط ٚحُل٘٤ش .
حُوــــــــــــخػش:
طِؿَى حًٍ٧خٕ كَكش رٜلزش حُلٖ ٝحُلذ ٝحُٔؼَكشٝ ..ططخُؼ٘ ٠حرظٔخٓظٜخ حُٔ٘خٓزش كِٔخ رٖ٤
رخهخص حٍُٝٞى ٝحُٔوخػي ٝحُوطٝ ١ٞحُ٘وٝ ٙٞحُٞ٧حًٕ ..خٕ حُوِذ هي ٌٖٓ ٛٝيأص حُؼخٛلش
ٝطزِي حُٞؿيحٕ ،كظَٔرض اُ ٠ػَٔ ٟأُٞحٕ حُلـَ حٍُٞى٣ش ،طٌ٘ٔذ ػُِٞ ٠كخط ٠رؼي ٔٛض ىحّ
هٔٔش ٝػ٬ػ ٖ٤ػخٓخ ً كِٜض ر ٖ٤كز ٠حٝ ٍٝ٧كز ٠ح٧ه.َ٤
ٝأرلغ رٍ ٖ٤كخم حَُكِش ػٖ "ٍحِٓ" ..ػَحف ٍٓٝ ُٟٞأُٞحٗٝ ٠أُـخُ ٟحُـي٣يس .ػ٬ػش
أ٣خّ ٓظظخُ٤ش ٣ؼي ٓؼ ٠حُِٞكخص٠٣ .ز ٢حٟ٩خءس٠٣ .غ حُِٔٔخص ح٧هَ٤س٣ .يهٖ ػَ٘حص
حُٔـخثَٝ ،أكيػ ٚػ٘ي ٣ٝو:٠ُ ٍٞ
ٗ ًٖ-ـخػخ ً ٝأػَ ٝهِزي ك ٠حُٞحؿٜش
ٝؿخءٗ٤١ ٠لٜخ حُٔخكَ كخٓظـزض َُحِٓ ٝػِوض ك ٠حُٞحؿٜش ُٞكش طو٘ٛ"ٍٞخ ُُِحٍ ِٜ٣ك٤خط٠
٣ ٫ٝيَٓٛخ ٝاٗٔخ ٣ؼ٤ي ر٘خءٛخ ٖٓ ؿي٣ي٘ٛ .خ طَٔى ػِ ٠ك٤خس ط٘خرٜض كٜ٤خ ح٣٧خّ ٝحٍُٜ٘ٞ
ٝحُٔ٘ٞحص ٝحُٜيٓخص٘ٛٝ ،خ ٓئحٍ ٣ظ ٚ٤ك ٠كَ٤ط٣ٝ ٚظ:"ٙٞ
-أ٣ؼوَ إٔ أكذ َٓس ػخٗ٤ش ٝهي رِـض حُؤٖٔ٤؟!
ٝهلض أطلَّ كٓ ٠ؼخُْ حٝ٧ؿٓ .ٚخ ٓؼ٘ٛ ٠ئ٫ء حُ٘خّ إ ُْ ٌٞٗٞ٣ح ػِ ٠ىٍح٣ش رخُظلِ٤ن كٞم
حُ٘ـّٞ؟!..
ً
ظِِض أَٗد ٝأَٗد هزَ إٔ ٣ؤطٞح ؿٔ٤ؼخ ُ٤ظؤِٓٞح كً٘ .٠حط . ٠ػ٘و .٠ك٤خطٞٛ .٠ح٣… ٟخ
ر٘لٔق حَُٔ٣ن حُ٘خكذ ٓ .خٍ٣خ حُـخثزش ٓؼ ٠ىحثٔخ ً ك ٠حُِلظش ك ٠حُِٔلش ك ٠حُ٘ـٔش ك ٠حُ٘٤ٜن.
٣خ أٍُم حُ٘٣ ُٖ َ٤ؼَف حُلِٕ ٌٓخٗ ٠حُ ،ّٞ٤كل٤خء ٓخٍ٣خ ٔ٣لًًَٗٝ ٠خإٛخ ٣زٖٓٝ ،٠َٜٗ
75
ٓلَ ٝأهٌ ٙحٗ٩زٜخٍ كبٗ٣ ٫ ٚوخف حُٔٞص ٫ٝحُل٤خسٓٝ ..خىحٓض هي أِٛٝظ٘ ٠رؤٗخِٜٓخ حَُه٤وش ُ
ٗٝظَحطٜخ حُٜخٓٔش اُ ٠ػ ٖ٤حُ٘زغ ،كبٗ ُْ ٠أػي أٍ٣ي ٗ٤جخً.
●ٓخ ُْ ٌٖ٣ك ٠حُلٔزخٕ:
ٓوٍ ٢حِٓ .كوي حُويٍس ػِ ٠حُظ٘لُْٝ ،حٍط٘ٗ ٠ظَس حُلَحم حُٔو٤ق ك ٠ػٓ ٠٘٤خٍ٣خ
حُ٘خٍىط .ٖ٤طلُٞض حُيٗ٤خ اًُ ٠خٍػش ٖٓ حُِلْ ٝحُيّ ٝح٧ػٜخد ٝحُ٘ؼَ٤حص ٝحٍٝ٧ىس
ٝحُ٘ز٠خص حُِ٣ِٜش٤ً .ق أهق ٓٔخء حُ ّٞ٤ك ٠حُوخػش رـَٙ٤؟! ..أ ٖ٣حُؼَرش ٝأٔٓ ٟظ٘لٖٓٝ ٠
حُطز٤ذ ٓٝخ حٌُ ٠ُ ٖٔ٠٣ ٟأ٣ ٫وغ ٍحِٓ ٟل٤ش ُٔٛ٬خٍ ٝحٗؼيحّ حُلْ؟! " ..حٗوٌ٣ ٚ٣خ
ٓخٍ٣خ.حٗؤٌُ .٠٘٣خًح ٣ـ٤ذ ٤١لي ح ٠ًِٝ ٕ٥كخؿش اُ.ٚ٤؟!
ٓ ٖ حُٔٔظ٘لٛ ٠خطلض ٓٔج ٍٞحُٔؼَ١ .ٝخُزظ ٚرخُظؤؿٓ .َ٤ؤُ٘ ٠كً ٠ػَ ػٖ حُٔزذ .هِض
ُ ٚؿخٟزخ ً
ٓ ٫-ؼَ ٝرٍ ٬حِٓ.
ُْ ٠ٌُ٘ٝأهَ ُ ٚأٓ ّ٫ؼَ ٝأ٠٣خ ك ٠ؿ٤خد ٤١لٜخ حُلز٤ذ حُٔٔخكَ!
ً
ٌٛ-ح ؿ٘ .ٕٞحُ َ٣ُٞهخىّ ٫كظظخف حُٔؼَ ٝكٞٓ ٠ػي ٙحُٔليى.
َ٣ُٝ ٠ٜ٘ٔ٣ ٫-أ ٝهل.َ٤
-ىػي ٖٓ ٣ٌٛخٗي ٣خٓ٤يٝ ٟطؼخٍ رَٔػش كخُٔٞػي هي أُف.
رٌ٤ض كٔٛ ٠ض رـٞحٍ كَحٗ .ٚحرظِؼض ػ٘٤خ ٟحُيٓٞع كظَ٣ ٫ ٠حٛخٝ ..هخُض ٓخٍ٣خ اٜٗخ ؿخرض
كظ ٠طؼٞى رخُٔ٬ثٌش حٌُ٤ٓ ٖ٣ظؼٜي ٕٝرَحِٓ أػ٘خء ؿ٤خر ٠رخُٔؼَ .ٝط٘زؼض رٔوؼيٗ .ٟظَ اُ٠
ٍحِٓ رَؿخء ػٌد إٔ أًٛذ ٝأطًَ ٚكٍ ٠ػخ٣ش هللا ٬ٓٝثٌش ٓخٍ٣خًٛ .زض ٝهٞك ٖٓ ٠كَحهٚ
٠ًٌَٗ٣روٞك ٖٓ ٠كَحم ٓخٍ٣خ ٝ ..اُ ٠حٌُ٘ٞٗ َ٤ص ٝكيط.٠
ٓ٘خؿــــــــخس:
أٗخ ٝحُِٝ َ٤حٍٛ٩خم حُـٔ٤١ٝ َ٤لٜخ ٝحُ٘٣ ..َ٤خ أهلل ًْ أٗض ري٣غ كٔ٤خ أٝىػض رؤٍٝحك٘خ
ٖٓ أَٓحٍ ؿٔخُي حُويٓ .٠طـَ٘٣خ رلٝ٬س ىٗ٤خى ٝطؼيٗخ رَٝػش ؿ٘ظي ،ػْ طظًَ٘خ ك ٠كَ٤س
ٗوظخٍ ٓخٗوظخٍ ٝأٗض طؼِْ ك ٠ػِ٤خثي أٗ٘خ ٝح ،ٕٞٔٛكؤٗض حٌُ ٟحهظَص ُ٘خ ٓٝخ ػِ٘٤خ ٟٓٞ
حُطخػش ٝحٓ٫ظؼخٍٗ ..ـ ٙٞك ٠أَٓحٍ كٌٔظي ٗ ٫ٝزِؾ ٜٓ٘خ ا ٫حُو٘ ،ٍٞكخُيٗ٤خ ىٗ٤خى ٝح٥هَس
آهَطي ٓٝخ ٗلٖ ا ٫أ٤١خف ط ْ٤ٜكٌِٞٓ ٠طي حُؼظٔٓ ْ٤زلش رلٔيى ػِٓ ٠خ ٓ٘ؼض ٓٝخ ٓ٘لض .
٣خ ٓخٍ٣خ ىػ ٠٘٤أكزي ًٔخ أٗخء .أكزي هئ٣ش أكزي حَٓأس .أكزي ١لِش ٠ٓٝ ..ش ٖٓ هِذ
ًحًَس حُي َٛح٤ُُ٧ش ٫ ُٕٞ ..أػَف ً٤ق ُٔٝخًح ٓٝظٝ ٠أ ٖ٣ؿخء ٖٓ ػ٘خ٣خ حُٞ٠ء ،كخُؼٌحد ٫
٣لظَ حُٔٔخكخص ا ٫ك ٠ٔ٘ٗ ٖ٤ك٘ظ ٍٜٞأٗ٘خ ٓ٬ثٌش ُ٘ٔٝخ رَ٘حًٝ ..رخهلل ػِ٤ي ٣خ ٍحِٓ ٫طٔٔق
ُـِطش ىّ كوَ٤س إٔ طـؼَ ٖٓ حُلَحم كو٤وش هخ١ؼش!٣ٝ ..خ أكزخد حُل٤خس ٣خ أ َٛحُلَٗخس ٝحُوِْ
ٝحُ٘ـْ ،أٗظْ ػخُٔ ٠حٌُ٣ ٟـ ٖ٤ك ٚ٤كزُ ٠لز٤زظ ،٠كِٔخًح حُّ٘ٞ؟ٓٝ ..خ أ ٕٞٛحٍٛ٩خم اُ٠
ُلظخص هَد ٖٓ ٤١ق ٓخٍ٣خ ..أٓخ حُويٍ كبٗٓ ٠ؤط َٓٞآُ. ٚ٤ؤٍؿ ٙٞحُِٝ َ٤حُٜ٘خٍ إٔ ٣زو٠ُ ٠
ٓخٍ٣خ ٝإٔ ٣للظٜخ ٖٓ ُلظش ٓٞءٝ ،إٔ طٔزق ٓ٬ثٌظٜخ ٖٓ كٍ ٍٞحِٓ ك ٠رلَ ٖٓ حُٞ٧حٕ
حٍُٞى٣ش حُلخُٔش.
أكذ ٣خ ٓخٍ٣خ هطٞطي حُٞحػوش .أكذ ر٤ظيٛ .ي٣وخطي .أػ٘ن حُ٘ٔٔش حُ٘ل٤لش حُظ٠
طوِلٜخ كًَش ؿٔيى حُٔٔ٘ٞم .أطـ٘ ٠ك ٠هِٞط ٠رلَٝف حٓٔي حُـٔ ،َ٤كٔظ ٠طـٔغ ر٘٘٤خ
ح٤ٓ٧خٍ ٝحٝ ٍٝ٧ح٣٧خّ؟! ٓخػخص حُلَحم طَٛو٘ .٠طٔلو٘٤ًٝ ..٠ق أٗخّ ً٤ق أٛلٝ ٞأكٌَ؟
ً٤ق آًَ ٝأَٗد ٝأٗض رؼ٤يس ػ٘٣ ٠خ أؿَٔ ٓخ ك ٠ؿٔخٍ حٌُُٞ ٖٓ ٕٞكخص؟!..
ُ ٞأؿٔغ حٝ ْٗ٫حُـٖ ػِ ٠حٕ كز٘خ كَحّ كِٖ أػزؤ ر٣ٝ ..ْٜخٍد ًَ ح٧ى٣خٕ أٗض حُٔلزش
ٝأٗض حُلز٤ذ ح٫ػظْٝ ..أٗخ ٝكز٤زظٗ ٠لزيٝ ..أٗض ٝحٛز٘خ ٌٛح حُلذ كٌ٤ق ٣لَٓ ٚٗٞػِ٘٤خ؟!.
●ح٫كظظــــــــــــــــــــخف:
أٗظَ ك ٠ػ٤٘٤ي ك ٠حُِ ٕٞحُؼِٔ ٠ك ٠ؿيٍحٕ حُٔؼخري حُوئ٣ش كؤٍ ٟػَٔٝ .ٟكُ ٠لظش
أٓخكَ اُ ٠حُٔخَٓ ٠ٟس ٝاُ ٠حُٔٔظوزَ َٓس ػخرَح حُٔ٘ٞحص ٝح٧كيحع ٝحُٜيٓخص ..آ٣ ٙخ
كَ٣ش٣ ..خ كذ ٣خ ؿٜ٘ٔٓٝ ..ٕٞخ ًخٕ هخٍؿ٘خ هز٤لخ كخٗ ٬ىحػَح ً ٓظوِلخ ٓظٞك٘خ ،كٔخ أؿَٔ
76
ىحهِ٘خ ك٣ ٖ٤ظٞكي رؼخُْ ح٤١٫خف حُِٔٗٞش ٝح٫ك ّ٬حُِٔٗٞش ٝحُِٔٔخص حُل٘ٝ .ٕٞأٍٟٗ٧ ٠
أٍٟخ ر٤ٗ ٬خٝ ٖ٤١آىٓ ٖ٤٤رٜٞٗ ٬حص ٗٝلٓٞخ ر ٬أٝؿخع ،ك َٜأٗخ ٓـ٘ ٕٞأّ ُحٛي أّ ٓـَى
هز٠ش ٤ٓ٬ٛش ٖٓ حُطٖ٤؟!
ً
٣ظؤَٓ حَُٝحى ُٞكخطٝ ٠أٗؼَ رؤك٠خٕ حٛ٧يهخء ؿٔ٤ؼخ ىحكجش .كظ ٠حُِحثلش ٜٓ٘خ
ٝحُـِ٤ي٣ش ..طظٛٞؾ ٍٝك ٠ك ٖ٤أٍ ٟرخهش حٍُٞى حُظ ٠رؼغ رٜخ ٍحِٓ .طٔظوَ رخُ٘ ٍٞك ٠هِذ
حُٔؼَٛ ٌ٘ٓ ٝز ٢آىّ اُ ٠حً .ٍٝ٧خٕ ٫ري إٔ طـت ٝطٔظوَٓٝ ،ؼٜخ ؿخءص ٍٝهش ٜ٣ق كٜ٤خ
ٍحِٓ ً٤ل٤ش ط٘ٔ٤ن حُزخهش ًٔخ ِ١زٜخ ٖٓ حُٔظؼٜي ٓ ،ليىح ُ ٚأٗٞحع حٍُٝٞى ٝأػيحىٛخ ٞٓٝحهؼٜخ
حُ٘ٔز٤ش ٓٝ ،خ ٨ٔ٣حُلَحؿخص رٜ٘٤خ ٓٝخ ٣زؼ ٚحُ٘ٔن ٖٓ ٗللخص حُٝ َٛٞأٗخٗ٤ي حُ٘٘ٞس ٝ ..رؤًٗ٠
ٓٔؼض حُٔ٤ٓٞوخ ط٘ٔخد ٜٓ٘خ كٔٛ ٠ض هيًٓٝ ٠خٗض ٓخٍ٣خ طـَ٘ٓ ٍٝ٧ٝ .. ٠س ًخٗض
حرظٔخٓظٜخ كَكش َٓ٘هشًٝ ،خٕ ٓـِٔ ٠كٞم حُؤَُٞ٘ٔ ٌٖ٣ ُْٝ ،حص حُؼَٔ كٔخد.
ًظذ ٍحِٓ ك َ٣ً ٠حٍُٞهش ٣و:٠ُ ٍٞ
-إ ُْ طـي حُزخهش ٓطخروش ُِٛٞق ك ٬طٔظِٜٔخ.
ٗخٓ ٠طلض ؿ٘خك ٠كٔ١ ٠ؤٗ٘٤ش ٣خكز٤زش ٓخ طزو ٖٓ ٠ػَٔ ،ٟكِوي هخٗ٘ ٠حُزٝ َٜحُزَ٤ٜس ِ٤١ش
ًَ ٌٙٛحُٔ٘ٝ ٖ٤أٗض أٓخٓٝ ٠أٗخ ٫أٍحىٓٝ .خًح أكؼَ رط٤ق ٣ ٫لخٍهُ٘ ٠لظش كظ ٠أكظٚ٣ٞ
ٝأطٞكي ٓؼ ٚكؤطلٍَ ٖٓ ػ٘خث٤ظ ٠رٝ ٚػ٘خث٤ظ ٚر٤ً .. ٠ق؟!
ِ٣ٝىحى حُِكخّ ٝطلٞف ك ٠حُـٍ ٞحثلش حٔٗ٩خٕ ًٔخ أػَكٜخ ًٔ ٫خ أطٔ٘خٛخ .أٍهذ ُـش حُؼٕٞ٤
ٝحُظلخطخص حَُهخد ٫ُٝص حُِٔخٕ .أؿ ّٞروَ ٕٝحٓظ٘ؼخٍ ٟك ٠هزخ٣خ حُ٘ل ّٞػِٓ٬ٓ ٠ق
ٍ ٙح٘ٓ٧خَٕ حٝ٧ؿٝ ،ٚك١ ٠زخثغ حُوِٞد ػِٓ ٠ؼخٗ ٠حٌُِٔخص حُؼل٣ٞش ٝحُٜٔٞ٘ػش .أطٔؼٖ ك٠
٠ٛٝطٔ٠ؾ حُؼَٔ ٝحُلِ ٟٞكؤٍٜ٘ٓ ٟخ حُٜلَحء ٝحُز٠٤خء ٝحُل٤٠ش ٝحٌُٔٛز٤ش ٝحُٔلوٞىس
ٝحُٔ٤ظش ٝ ..أه ٚرؼ٘خ٣ظ ٠ح٤ٗ٧خد ،كآ ٖٓ ٙأٗ٤خري ٣خى َٛك ٖ٤طِٔم ٖٓٝأَٟحٓي كٖ٤
ططلٖ .آُ ٖٓ ٙؼخري ك َ٤ٔ٣ ٖ٤ك ٬طؼزؤ ر٠لخ٣خى ٖٓ حُـَهٝ ٠حُٔظؼؼَ ًٟٝ ٖٓ ٖ٣حُؤٔ! ٖ٤
ٝهخُٞح ؿٔ٤ؼخ ً ػٖ حٗظ٘خٍ حُزٜـش ك ٠أُٞحٗ .٠ػٖ حٗط٬ه ٠حُٓ٬ليٝى آُ ٠خ ٣ ٫وخٍ
ٓٝخ ٌ٣ ٫ظذً٘ٝ .ض ػِٗٝ ٠ي إٔ أىُ ْٜػِٝ َٟٓ ٠أكٌ ُْٜ ٠ػٖ ٗظَس ٓخٍ٣خ حُـي٣يس،
حُِٜٔٔش رخُ ٖٓ َٛٞرؼي حُلَحمً٘ .ض ػِٗٝ ٠ي إٔ أٛق ُ ْٜحرظٔخٓظٜخ حُلَكش حَُٔ٘هش
كؤكيػ ْٜػٖ حُِئُئ حُٜٔلٞف ٝحُلـَ حُؼخٗن ٝحُ٘يٝ ٟحُؼطَ ..ػٖ ٍٞ٤١حُلذ حُوَ٠حء
حُظ ٠طَكَف كٓ ٠ؼخىس ٖٓ كُ٘ٞخ رخُِٝ َ٤حُٜ٘خٍ ..ػٖ هَس ػ .. ٠٘٤ػٖ هللا.
ٌُ٘ ٠طَٔرض ًيهخٕ ى ٕٝإٔ ٘٣ؼَٝح رَ١ .٠ص اٍُ ٠حِٓ طلق ر٬ٓ ٠ثٌش ٓخٍ٣خ
ٍٛٞ٤١ٝخ .طلِٔ٘ ٠حرظٔخٓظٜخ كٞم حُٔلخد ٝهي طزيى هٞكٗ ٖٓ ٠ظَس حُلَحمًٝ ..خٗض ر٤يٟ
ٍٝىس ٖٓ حُزخهش حُظ ٠رؼغ رٜخ ٍحِٓ ٓغ ٓ٤يٗخ آىّ.
هخٍ ُ ٠رخَٗ٘حف ٝهي ػخىص اُ ٚ٤أٗلخٓ:ٚ
َٛأػـزظي رخهش ٓخٍ٣خ؟
****
َٗ٘ص رٔـِش كٞحء ك1994/3/26 ٠
77
٣خاُ٤ً .. !٠ٜق حٓظطخػض طِي حُٔ٤يس إٔ طؼٔ ٠٘٤رلزٜخ حُؼخط ٠ػٖ ًَ ٗت ػيحٛخ
ٝطـ٘ ٠٘٤ػٖ أٗ ٟت ٓٞحٛخ؟! ٝطٔخءُض ُِ َٛلذ ٌٙٛحُويٍس حُطخؿ٤ش ػِ ٠حٓ٩ظـ٘خء أّ حًٗ ٚخٕ
ٖٓ ح٧ؿيٍ ر ٠إٔ أػ٤ي حًظ٘خف ٗلٔ ٠رؼي ٌٛح حُظل ٍٞحُوط.َ٤
ً ً
ُٝوي ٗخءص حُظَٝف ٝكيٛخ – ى ٕٝطيهَ ٖٓ ؿخٗز – ٠إٔ ٌٕٞ٣كز١ ٠خَٛح ػل٤لخ ُْ
٣وظِ ٢رؤىٍحٕ حُـٔي ٝأٗٞحهٝ ٚك٘ ٚ٘٤اُ ٠حٓ٫ظِحؽ رخُٔلزٞد ،كٖٔ حُو٤زش إٔ أىػ ٠حَُؿزش ك٠
ًُيٝ ،اٗٔخ حُلو٤وش اًٗ٘٘ ٠ض أطٞم آُ َٛٝ ٠خ رؼي ٙكٞ٣ َٜكي رٍٝ ٖ٤ك٘٤خ رخطٜخٍ ؿٔي٘٣خ،
كٌٜح ٞٛحُلذ ٫ٝري َ٣ؿ َٙ٤ػٖ ؿ٘ش حُوِي ػِ ٠ح.ٍٝ٧
ك ٠طِي حٗٝ٥ش ػَكض "٘ٛخء" ٝكٌ٤ض ُٜخ ػٖ كز ٠حُـي٣ي .هخُض ُ ٠حٗ٘ ٠اٗٔخٕ ػٌد
كٔلَٗ ٠حُٛٞق ٝطٔخى٣ض ك ٠طو٣ٞش أٝحٛ َٛيحهظ ٠رٜخًٝ ،خٕ هِزٓ ٠غ حُلز٤زش ًِ!ٚ
هخُض ُ٘ٛ ٠خء اٜٗخ ٓ٘ظخهش اُ ٠حُٔزخكش ك ٠رلَٝ ٟحُـ ٙٞك ٠أػٔخهٝ ٚأريص طـخ٠ٛ
حٛظٔخٓخ كخم حُلي كظ َٛٝ ٠رٜخ حٓٞ٣ َٓ٧خ ً اُ ٠إٔ هخُض ُ ٠رٌَ ٟٞٝف:
-اٗ٘ ٠أٍ٣يى
ٗت هز٤غ ك ٠ىحهِ٘ٓ ٠ؼ٘ٛ ٖٓ ٠يٛخ ٍؿْ إٔ هِزِٓ ٌٖ٣ ُْ ٠ي .٠٘٤ٔ٣كِ٠ض إٔ
أهٓ ٝٞؼٜخ حُظـَرش ػِ ٠إٔ أٝهلٜخ ػ٘ي ٌٛح حُلي ك٤غ طوظ ٠٠حُلٌٔشٓ .ؤُظٜخ ك ٠ك٤خى٣ش
حُٔلزٞد حٌُ٣ ٫ ٟلذ:
٤ً -ق ًُ ٌٕٞ٣ي؟
٤ً -لٔخ ط٘خء ٝأٔ٘٣خ ط٘خء ٝٝهظٔخ ط٘خء.
إً كؤٗخ ٍؿَ ػٌد ٓٝلزٞد َٓٝؿٞد ٖٓ حَٓأس أهَ ٟؿ َ٤كز٤زظ٣ .٠خُي ٖٓ ًَٜ
ٓلظٞظ ٝ ،أً٘ ٖ٣ظٖ أ٣ظٜخ ح٧كخػ ٠حُـِٔ٤ش حُ٘خػٔش أ٣خّ حُ٘زخد؟!..
هِض ُٜخ ر٘لْ حُل٤خى٣ش ..ك٤خى٣ش حُٔلزٞد ٫حُٔلذ:
-أه٘ ٠إ كيع ٌٛح َٓس إٔ ٣ظٌٍَ َٓحص أهَ.ٟ
-ىػ٘خ ٔٗ ٫زن ح٧كيحع.
-أٗض طؼِٔ ًْ ٖ٤أكذ ٓلزٞرظ.٠
ٌٛ -ح كذ ر ٬ؿٌِ٣ ٫ ٍٝزغ إٔ طٌٍ ٙٝػخٛلش ٝحكيس.
-كِ٘ـَد.
ٝ -أٗخ ٓٞحكوش.
ٛٝلض ُٜخ ٌٓٔ٘ ٠حُ٤ٜلٝ ٠كيىص ُٜخ حُٝ ّٞ٤حُٔخػش ٝرو٤ض ك ٠حٗظظخٍٛخ.
ط٘خُٝض ٖٓ حَُٔ٘ٝرخص ٝح٧ىه٘ش ٓخ ٌ٣لُ ٠ـؼِ ٠ك ٠كخُش ِٓحؿ٤ش ١خثَس ٣ظٔ٤ي كٜ٤خ
حُٝ٬ػ ٠ػِ ٠حُٞػ ٠رويٍ ٓلٔٞد ًلِظ ٚحُوزَس ٝحُٔٔخٍٓش .
ك ٠حُٔ٘طوش حُزَُه٤ش حُظ ٠طل َٜر ٖ٤حُلِْ ٝحُٞحهغ ٝط َٜرٜٔ٘٤خٍ ،أ٣ض ٗلٔ ٠أٍهذ
كٞحٍح ً ٓؼَ٤ح ر ٖ٤حُِٝؿش ٝحُلز٤زش ٝحُٜي٣وش حُظ ٠طَ٣يٗ ..٠كٞحٍ ُْ ٖٓ ٌٖ٣حٌُٖٔٔ كيٝػُْ ُٞ ٚ
أٓظطغ ٝ -أٗخ ك ٠طِي حُلخُش حُِٔحؿ٤ش حُطخثَس -إٔ أؿٔغ ر ٖ٤حُؼ٬ػش كٗ ٠وش ٝحكيس طل ٠٠اُ٠
رٌِٗٞش ططَ ػِ ٠حُزلَ حٌُ ٟطظٜخػي هٜوٜخص أٓٞحؿ ٚك ٠أًٗ١ٝ .. ٠خٍ حُٞهض ُْٝطلَ٠
كخطِٜض رٜخ ػِ ٠حُٜخطق:
ُٔ -خًح؟
-اٗ٘ ٠هخثلش.
طَ ٟأطوخف ٓ٘ ٠أّ ٖٓ ٗلٜٔخ أّ ٖٓ هللا؟!..
ُْٝ -حُوٞف ٝأٗض ٛخكزش حُلٌَس؟
ُٔ -ض أىٍ .. ٟأٍؿ ٞأ ٫طـ٠ذ ٓ٘٠
اٗ ٠ػِ ٠ػوش أٗ٘ ُٞ ٠حكظِض ػِٜ٤خ رزؼ ٞحٌُِٔخص حُ٘خػٔش كٔٞف طظوِ ٠ػِ ٠حُل ٍٞػٖ
هٞكٜخ ُْ ٠ٌُ٘ ..أكؼَ.
-ػِ ٠حُؼٌْ ،أٗخ أٗؼَ رؤٕ َٟ٤ٟٔهي حٍطخف ُوٞكي.
79
ٝحُلن أٗ٘ ُْ ٠أًٌد ػِٜ٤خ كوي ٗؼَص رؤٕ ًخرٓٞخ هي حِٗحف ػٖ ٛيٍٍٝ ،ٟؿْ ًُي كوي
ٟـطض ػِٜ٤خ روٞس ى ٕٝإٔ أػَف حُٔزذ كًُ ٠ي كؼيص ُٔئحُٜخ:
ُٔ ٌُٖٝ -خًح؟
-أػظوي أٗ٘ٓ ٠ؤٓظل ٖٓ َ٤رؼي ٌٛح حُِوخء اُ ٠كَٓش ؿخٓلش ُٖ ٧ ٌٖٔ٣كيٗخ حُٔ٤طَس
ػِٜ٤خ.
طٍٜٞص ك ٌٙٛ ٠حُِلظش إٔ ٓلزٞرظ ٠ط٘ظَ اُ٘٤خ هِٔش ٖٓ ػوذ حُزخد ٗٝلٖ ٓؼخ ػِ٠
حُلَحٕ ،ػْ ُْ أُزغ إٔ ٍأ٣ض ُٝؿظ ٠ط٘ظَ هِٔش ٖٓ ػوذ حُزخد ح٥هَ آُ ٠لزٞرظ ٠ٛٝ ٠ط٘ظَ
اُ٘٤خًٝ ،خٗض حُٔلزٞرش هي هخُض ُ ٖٓ ٠هزَ:
-أطٔ٘ ٠أ ٫ط٘ظ٠٘٤ٜ
٤ً -ق ٝأٗخ أكزي؟
-اٗ ٠ػِ٣ ٠و٤ٟ ٖٓ ٖ٤خع كز٘خ ُ ٞكيع ر٘٘٤خ ٗت.
أٓخ ُٝؿظ ٠كٌخٗض طٔؤًُ٘ ٠ؼَ٤ح ً ػٖ أٓ ٍٞطظؼِن روط٤زش ح٩رٖ ٝهط٤ذ ح٩ر٘ش ٗٝلوخص
حٍُِٔ٘ ٝطٜ٘ل٘ ٠ىٓٝخ ً رخٌُق ػٖ حُظيهٔ٣ ٚٗ٧ ٖ٤زذ حُٔٞص.
ٝرٔ٘٤خ أٓظٔغ اُٟ ٠لٌخص حُٔٞؽ حُٔخهَس ٍٕ ؿَّ حُظِ٤ل ،ٕٞكبًح رٜخ طٔؤٍ ػٖ ٝؿٞى
ٓخ ٌ٣ل ٖٓ ٠٘٤حُطؼخّ ٝحَُ٘حد ٝطٜ٘ل٘ ٠رؼيّ حُٔٝ َٜطًٌَٗ ٠رـط٤طٗٝ ٠و َٟ٤أػ٘خء حُّ٘ٞ
ٓئًيس أٜٗٔخ ٣ ٫ظِح٣يحٕ ا ٫رط ٍٞحًُٔٝ َٜؼَس حُظيه .. ٖ٤أٓ ُْ ٍٞط٘ـَ رخٍ حُلز٤زش أٝحُٜي٣وش،
كبكيحٔٛخ ُْ طؼخَٗٗ ُْٝ ٠طؼَف ١ز٤ؼظ ٠ػِ ٠كو٤وظٜخ.
طًٌَص طٔخإُٜخ كً٘ ٖ٤ض أػي كو٤زظٌُِٛ ٠خد اُ ٠حُٔ٤ٜق:
-أ ٫طؤهٌٗٓ ٠ؼي؟
ٓ -آهٌى كٔ٤خ رؼي ،أٓخ حُ ّٞ٤كبٗ ٠رلخؿش اُ ٠حُوِٞس.
هخُض رؼٞٓ ٖ٤٘٤ك٤ظ:ٖ٤
-هَ رخُي ػِٗ ٠لٔي
ُْ أٓظطغ إٔ أطلُ ْٜـش حُلٞحٍ حُٔخهٖ ر ٖ٤حُؼ٬ػش ،كَرٔخ ًخٕ ٣ي ٍٝرِـش أهَ ٟؿَ٤
حُؼَر٤ش أ ٝحٗ٩ـِ٣ِ٤ش أ ٝحُلَٗٔ٤ش ٝا ٫طٌٔ٘ض ٖٓ حُلٝ ْٜحُٔظخرؼش ٝٝ ..ؿيص ٗلٔ ٠أٓلذ ػيس
حُ٤ٜي ٝطَحِٗٓظٛ ٍٞـٝ َ٤رؼ ٞحُٔخٗيٝط٘خص ٝػِزش حُٔـخثَ ٝحُ٫ٞػش ٝأطَى حُـَكش رٖٔ
كٜ٤خ.
****
ًظزض كَ٘ٗٝ 2003/1/18 ٠ص رـَ٣يس حَٛ٧حّ ك2003/9/12 ٠
80
حُظـخٝ َٛحُزـخٖ١
****
● حٌُٔٔ:ٖ٤
ًخٕ ٌٖٔ٣ك ٠حُ٘وش حُٔٛ٬وش ُ٘وظ٣ٝ ٠ؼَٔ ٓٞظلخ ً رز٘ي ٗ٣ ٫ .َ٤ٜظٍٞع إٔ ٣طَم رخر ٠ك٠
ٓخػش ٓظؤهَس ٖٓ حُِٓ َ٤ظؼِ ٬ر٘لخى ٓـخثَ .ٙأػط٤ٓ ٚ٤ـخٍس٣ .ؼخٝى حٌَُس ك ّٞ٣ ٠آهَ ُ٤وظَٝ
ػَ٘س ؿٜ٘٤خص ػـْ َ٣ ٫ىٛخ أريحً .ؼ َ٤حُؼَػَس كٔ٤خ ٣ ٫ل٤ي .رٔوي ٍٙٝإٔ ٣ظلخٓ ٍٝغ حُزٞحد ُٜ٘ق
ٓخػش ك ٍٞأَٓ ٣ظؼـِن رٔٔخٔٛش ٍِٓ٣ش كٗ ٠لوخص ٤ٛخٗش حٍُِٔ٘ .أطلخُٗ٬ٓ ٠ظ ٚحُوخطِش هيٍ
آٌخَٗٓ ٠حػ٤خ كن حُـَ٤س.
ٝأٓٔغ ٞٛص ُٝؿظ ٚك ٠حُٔٔخء ٠ٛٝط٤ٜق ٓؼظَٟش ػِٓ ٠لخٓزظ ٚا٣خٛخ ك ْ٤أٗلوض
َٜٓٝف حُز٤ض رخُظل َ٤ٜحُيه٤ن .رؼي ٝكخط ٚرؤٗ َٜهِِ٤ش كٞؿجض رؼَرظ ٖٓ ٖ٤أكيع حُطَُ
ط٘ٔ٠خٕ اُ ٠ؿَحؽ حٍُِٔ٘ .ح٣ ٠ُٝ٧وٞىٛخ حر٘ٝ ٚحُؼخٗ٤ش طوٞىٛخ حر٘ظ .ٚأٓخ حُِٝؿش كلِ٠ض ا٣يحع
َٓ٤حػٜخ ك ٠حُز٘ي ٝطِٝؿض ٖٓ ٍؿَ ػَف رخُٔوخء.
****
حُ:َ٣ُٞ
ً
ًخٕ ٣ؼَٔ ٓخثوخ ُؼَرش ٓٞظل ٠حًَُ٘شٜٗ .ي ُ ٚحُـٔ٤غ رلٖٔ حُوِن ٝحُطزغ حُٜخىة
ٝكٝ٬س حُٔؼَ٘ ،كظ ٠حهظخٍٍ ٙث ْ٤حًَُ٘ش ُ٤وٞى ُ ٚػَرظٌ٣ٝ .ٚحع هزَ روَد ُ٣خٍس حُ،َ٣ُٞ
كٜ٘٣ ٖ٤ذ حٛظٔخّ ٍث ْ٤حًَُ٘ش ػِٗ ٠ظخكظٜخ ٝطـٔٓ َ٤يهِٜخ رؼَٔ كي٣وش ك ٠حُٞحؿٜش .طلَؽ
حُٔخثن ه ٍ٬حُٜ٘خٍ َُٗ٪حف ػِ ٠اٗ٘خء حُلي٣وش ٣ ُْ .ؼَف أكي ً َٛخٕ ًُي رظٌِ٤ق ٖٓ ٍثْ٤
حًَُ٘ش أّ حٗط٬هخ ً ٖٓ طِوخء ٗلٔ.ٚ
حٗوِذ اًُ ٠خثٖ آهَ ٘٣و ٢ك ٠حُؼٔخٍ ٜ٣ٝيى ْٛرظٞه٤غ حُـِحءحص ػِٓ .ْٜ٤وَٝح ٓ٘ٚ
ٝأِ١وٞح ػُِ ٚ٤وذ َ٣ُٝحٍُِحػش .طٜخػي طؼطُِِ٘ٔ ٚطش ى ٕٝحٓظ٬ى ٓوٓٞخطٜخ كخُىحى حٓظزيحىٙ
ٝطِٔط ًَٚٛٝ ٚحُـٔ٤غ ٖٓ رؼي كذًٝ ،حص ٛزخف أٛخرٓ ٚـٓ ٚلخؿت كٔخص ٝىكٖ.
****
● حُٔخه٤ــش:
81
ٖٓ حٌُٖٔٔ ى ٕٝطـخُِ ُٝلو٤وش إٔ أُو ٚكًَش ك٤خس ٛي٣و ٠حَُحكَ ػخٗٓ ٍٞلَُ ك٠
أٜٗخ ًخٗض ط٘زغ ٖٓ ٍؿزخص ُٝؿظٝ ٚطٜذ كٜ٤خً ٚٗ٧ٝ .خٕ ٤١ذ حُوِذ ُيٍؿش ٌِٓٛش كبًٗ ٚخٕ
ِ٣ز ٠ؿٔ٤غ ٍؿزخطٜخ ى ٕٝحٓظؼ٘خء ًٝ ،خٕ ٌٛح حٓ َٓ٧ل ٍٞط٘يٍّ ػخثِظ ٚحٌُزَ٤س ًحص حَُٜ٘س
ٝحُؼَحءٝ ،حُظ ٠طللظض ٌٓ٘ حُزيح٣ش ػُِٝ ٠حؿ ٖٓ ٚكظخس ػئ٣ش حُلٔذ ٝحُ٘ٔذ.
أ٣خّ ػط٬طٜخ ٫طوٜ٤٠خ ا ٫هخٍؽ ٓٝ ،َٜػِ ٚ٤اك٠خٍ طًٌَس حُٔلَ ٝطؤً٤ي حُلـِ ك٠
حُل٘خىم حُظٓ ٠ظو ْ٤رٜخٝ .أػ٘خء ؿ٤خرٜخ ٣وظَ ٗلٔ ٚك ٠حُؼَٔ ُٜٗٝ ً٬٤خٍح ً ى ٕٝإٔ ٣يٍ ٟر٘لٔ.ٚ
ٝططِذ طـ َ٤٤ػَرظٜخ َٓس ًَ ػخٓ ٖ٤ػِ ٠حً٧ؼَ كٔ٤ظؼَ َُؿزظٜخ رٜيٍ ٍكذ.
ًخٕ كزٜخ ُِٔظخ١ َٛخؿ٤خ ً ُيٍؿش حُٔلً ٌُٚ٘ ،ٚخٕ ٘٣زؼُٜ ٚخ ػٖ ٤١ذ هخً .َ١حص ٓٔخء
ؿخءٌٗٓ ٠يٍح ً رؼي ٓلَ ُٝؿظُِ ٚلٔلش ك ٠حُٗٞ٤خٕ طخًٍش ٍُ ٚػخ٣ش حُُٞيٓ .ٖ٣ؤُظ ٚػٖ ٓزذ ؿٔظٚ
كؤؿخر٘ ٠رطلُٞش ١خُؿش:
-ط ٍٜٞأٜٗخ رؼي ٌٛح ًِ ٚطظّٔ٘غ ػِ.٠
٤ً -ق؟
-رخ ْٓ٧طؼِِض رؤٕ طِز٤ش ٍؿزظٞٓ ٠ف طٌِلٜخ ػ٘خء ٓؼخٝىس حٌُٛخد اُ ٠حٌُٞحك. َ٤
ٓٝ -خًح كؼِض ِٓ َٛ ..هض طًٌَس حُٔلَ؟!
ُْ أٗظظَ اؿخرظ ٚكوي ً٘ض أػَكٜخ ،ػْ ٔ٣ؤُ٘ ٠ػٖ أهزخٍ ٛي٣و٘خ حُلو َ٤حٌُ٣ ٟظ ٠ُٞك ٠حَُٔ ٗلوخص
ػ٬ؿ َٝٓ ٖٓ ٚهز٤غٓ ٠ِ٘ٔٔ٣ٝ ،زِـخ ً ٖٓ حُٔخٍ ً ٠أِٓٔ ٚري ٍٟٝاُُٝ ٠ؿش حُٜي٣ن ٖٓ ..
حُـَ٣ذ أٗٓ ٚخص ر٘لْ حَُٔ.ٝ
****
حُ٘لخء:
حٍطٌذ ٓخ حٓظطخع ٖٓ حُلٞحكٖ ك ٠ك٤خط ْ٘٣ ُْ ٌُٚ٘ ،ٚكَٓ ًَ ٠س إٔ ٘ٛخى ٓٞ٣خ ً
ُِلٔخدُٝ ،وي ٛيم طٞهؼ ٚكٛ ٖ٤يٍ هَحٍ ربػلخثٜ٘ٓ ٖٓ ٚز ٚحٌُزٝ َ٤طؼٔٓ ٖ٤٤خػي ٙري.ٚ٘ٓ ً٫
أ٣وٖ إٔ هللا َٓ٣غ حُلٔخد ٘٣ ُْ ٌُٚ٘ ،ؾ ٖٓ أُٓش هِز٤ش ػ٘٤لش ِٗض َٓػظ ٚحُٔـ٘ٗٞش ك٠
حُل٤خسٛ .خ ٞٛحُلٔخد حُيٗ ٟٞ٤هي ؿخء ٓزٌَح ً ٍرٔخ ٌُ٤لَ ػٖ ًٗٞر ٚك ٠ح٥هَس ٍٝرٔخ ٕ٧هللا
٣لز ٚكظ ٠أٗ ٚػـَ رؼوٞرظ ٚر ٌٜٙحٌُ٤ل٤ش حُٔ٘٤ٜش.
حٓظؼخٕ رخُٜزَ ٝحُ٬ٜس ٌُٖ ٔ٣ِٛظ ٚك ٠حُيٗ٤خ أٍٛوظ ٚكِْ ٔ٣ظطغ طلِٜٔخٝ ..ػ٘يٓخ
حٓظَى هٔطخ ً ٫رؤّ رٛ ٖٓ ٚلظ ٚحٓظزيٍ رخُـَ ٟحَُُٜٝش اُ ٠حُيٗ٤خ هيٍ حٓظطخػظ ٌُٖٝ ، ٚرـَ٤
إٔ ِٛ٣يٛخ .رٌٍ حُـخُٝ ٠حَُه ٚ٤كظ ٠طلووض أٓ٘٤ظٝ ٚػخى اُٜ٘ٓ ٠ز ٢ٓٝ ٚأٗ٬ء حُ٠لخ٣خ
ٝحُٔوٗ .ٖ٣ٍٜٞؼَ أٌِٜٗٓ ٚخ ٖٓ ؿي٣ي ٝ ،أٜٗخ ػخىص طي ُٚ ٖ٣رخُطخػش ٝحُ٫ٞء ٠ِٛ .هلل ٌَٗح ً
ٓٝخص ػِٓ ٠ـخىس حُ٬ٜس.
****
حُٔوِ:ٚ
ً ً
ُحٍٗ ٠حُيًظٗ ٍٞخظْ هخىٓخ ٖٓ ٓ٣ٍٞش .حكظل٤ض ر ٚر٘يس طؼزَ٤ح ػٖ حٓظ٘خٗ ٌَُٚٓ ٠حُِحثي
ك ٖ٤حٓظ٠خك٘ ٠ك ٠ر٤ظ ٚريٓ٘ن ٌٓ٘ ػيس ٓ٘ٞحص .أٓظخً ك ٠ح٥ىحد ٣ ٌُٚ٘ ،لَٔ ٍٝف ١لَ هل٤ق
حُظَ ٓظـيى حٌُ٘ظش ٠٣ ،لٌ٘ ٖٓ ٠حُوِذ رظؼِ٤وخط ٚحُٔخهَس ٖٓ أٗ ٟت كظٗ ٠لًٔ .ٚخٕ ػِ ٠ؿَ٤
ػخىط ٚكِ٘٣خ ٌٓظجزخ ُيٍؿش ٓو٤لش ،حٗؼٌٔض ػِٛ ٠لظ٤ٛٝ ٚجظٝ ٚرَحءس ٝؿ.ٜٚ
ػَكض أٗ٣ ٚؼخٗ ٖٓ ٠ػٌحد ؿ ٚٗ٧ ٠ٜٔ٘أكذ حَٓأس -ؿُٝ َ٤ؿظ ٚحُظ٣ ٠لزٜخ ُ -يٍؿش
ِٓزظ ٚػوِٝ ٚكٌٔظَٓٝ ٚك ٚحُيحثْ .طؼخ١لض ٓؼ ٖٓ ٚهِزٝ ٠ؿِٔ٘خ أٓخّ ٗخ١ت حُزلَ ٗظليع كظ٠
حُٜزخفُ .وي ػخَٗٛخ ٝٝػيٛخ رخُِٝحؽ ٌُ٘٣ ٚوق ػخؿِح ػٖ طلو٤ن ٝػي َٜٚٓ٣ ،ٙحُ٘ؼ ٍٞرخٌُٗذ
طـخُٝ ٙؿظ ٚحُٔلزش ٝأ٫ٝى ٙحٝ٧ك٤خء .اهُ ٚٛ٬لز٤زظ٘٣ ٚخُع اهُِٝ ٚٛ٬ؿظٝ ٚح٫ػ٘خٕ ٘٣خُػخٕ
اهُ٘ ٚٛ٬لٔ.ٚ
ُـؤ اُ ٠حُ٬ٜس َٓ ٍٝ٧س ك ٠ػًَِٔٔ .ٙخ ٠ِٛرٌٝ ٠حٓظَٜم ٍر ٚإٔ ٘٣وٌٌٙٛ ٖٓ ٙ
حٌُخٍػش حُظ ٠حٗو٠ض ػِ ٠ك٤خط ًْٜٔ ٚحُٔٞصًِٔ .خ كخ ٍٝحَُٜد ٖٓ ٗلٔ ٖٓٝ ٚكز٤زظٝ ٚؿي إٔ
َٜٓر٘٣ ٚظ ٠ٜىٓٝخ ً اُٜ٤خ ،اً طٞكي ٓؼٜخ ٍٝكخ ٝؿٔيح ً كخٓظلخٍ حُٔلَ.
82
ٌٗ ٖٓ ٠ُ ٠ػِٝك ٚحُٔظِح٣ي ػٖ ط٘خ ٍٝحُطؼخّ ً ٖٓٝؼَس حُظيه .ٖ٤كٌٍطٗ ٖٓ ٚيس حُؤٞس
ػِٗ ٠لُٔ ٚيٍؿش حٗ٫ظلخٍ حُزطت ُْ ٠ٌُ٘ٝأػؼَ ػِ ٠كَ ُٔؤٓخط.ٚ
هزَ إٔ ٣ليػ٘ ٠كٌٛ ٠ح حً٘ ،َٓ٧ض هي ِ١زض ٓ٘ ٚآٍخٍ رؼ ٞحُٔئُلخص ح٧ىر٤ش حُٔ٣ٍٞش
٠رؼي إٔ ٣ؼٞى. اُ َّ
ً
ٓ َٜٗ ٠٠ػِٓ ٠لَ ٙى ٕٝإٔ ََٓ٣اُ٤ٗ ٠جخ .رؼؼض اُ ٚ٤روطخد أٓظلَٔ ػٖ ٛلظٝ ٚأكٞحُ.ٚ
هـِض إٔ أٓؤُ ٚػٖ حٌُظذٝ ،ؿخءٗ ٠حَُى.
كٞؿجض رؤٕ حْٓ حََُٔٓ حُٔي ٕٝػِ ٠ظ َٜحُٔظَٝف ٞٛآْ حرُ٘ٔٝ .ٚخ كظلض
حُٔظَٝف ػَكض أٗٓ ٚخص رخُوِذ.
****
ٍك٤ن حُ٘٘ٞس:
هخٓض ك٤خطٝ ٚطؤٓٔض ػٌِٛٓ ٠ذ حُٔظؼش٣ ُْ .لؼَ ٗ٤جخ ً ٣ ٫لزَ٣ٝ ٚؿز .ٚطلٞم ػِ٘٤خ ك٠
حُـخٓؼش ٗٝـَ ٝظ٤لش ٛخٓشَٓ ،ػخٕ ٓخ حٍطو ٠كٜ٤خ اُ ٠أػِ ٠حُٔٔظ٣ٞخص ٓوخٍٗش رـ .ِٚ٤طظلَى
أهٞحُٝ ٚأكؼخُ ٚك ٠هٔٓ ٢ظو٣ ٫ ْ٤ؼَف حُ٫ظٞحء أ ٝحُ٫ظلخفٔ٣ .ؼ ٠ؿخٛيح ً ُظلو٤ن ٛيك ،ٚكبٕ طلون
ٓؼي رٌُي ٝحكظلَ َٗٝد ٍٝهٝ ٚؿّ٘ٝ ٠أكخ ٖٓ ٝكٝ٬س ٍٝك ٚػِ ٠حُـٔ٤غٝ ،إ ُْ ٞ٣كن
ٟلي ٓخهَح ً ٖٓ ػ٘خى حُويٍ ِٓٔٔخ ً ُ ٚطِٔٔ٤خ ً ًخٓ.ً٬
٣ظ٘خ ٍٝحُطؼخّ رز٢ء ٗي٣ي ك٤ظًٌِ ػِ َٜٓ ٠رٌَ ُؤش ٠٣ؼٜخ ك ٠كٌٌٔٛٝ ،ٚح ًخٕ أَٓ ٙك٠
ًَ ٗت ،حُظؤٗٓ٫ ٠ظل٬د هٛ٬ش حُٔظؼش .ك٠٣ ٖ٤لي ط٘ٔخد حُيٓٞع ٖٓ ػ ٚ٤٘٤حُٓ٬ؼظٖ٤
رزَ٣ن حًٌُخء ح٧هخًًٔ ،خ ط٘ٔخد ٗلْ حُيٓٞع ك ٖ٤طؤػَ ٙرٔٞهق رٔ. ٢٤
ُْ ٣ظِٝؽ ا ٫حُلظخس حُظ ٠أكزٜخ ٝأكزظٝ ، ٚطٔ٘خٛخ ٝطٔ٘ظ ٚكؤٗـذ ٜٓ٘خ حُز٘ٝ ٖ٤حُز٘خصٖٓٝ ،
أهٞحُ ٚحَُ٘٤ٜس إٔ حُـْ٘ ر ٬كذ ٣ ٫ؼ٘ ٟٞٓ ٠حٗ٫لطخ.. ١
ٓخكَ ًؼَ٤ح ً اُ ٠حُوخٍؽ كخًظٔذ حُِٔ٣ي ٖٓ حُؼِْ ٝحُٔؼَكش ٝحُظـَرش٣ ُْ .ؼَف حُلٔي
٣َ١وخ ً اُ ٠هِز ٚكوي ًخٕ أ٣خٗ ٚرو٤٠ش حَُُم أ٣خٕ ٣وً .ٖ٤خٕ اٗٔخٗخ ِٓ ْ٤حُـٔي ٝحُؼوَ ٝحَُٝف
ً٘ٝض طلٔزٗ ٚخرخ ك ٠ريح٣ش حُؼ٬ػ٤٘٤خص ٝهي طـخ ُٝحٍ٧رؼ ٖ٤روِ.َ٤
ٓؤُظٓٞ٣ ٚخ ً ٞٛٝك ٠كَٞ٘ٗ ١طٝ ٚػوظ ٚر٘لٔ ٚػوذ طلو٤ن ٗـخف ًز:َ٤
-أ ٫طوخف ..أ ٫طوِن؟!
ٔٓ -خًح؟
ٖٓ -أٗ ٟت ٖٓ ..حُٔٔظوزَ ٓؼ.ً٬
-أٔٓ ٟظوزَ؟
ٔٓ -ظوزِئٓ .ظوزَ أ٫ٝىى .حُٜلش .حَُُم .حُٔٞص؟!!!
-أٗخ ٫أهخف ا ٫حُوٞف ٗلٔ ٌُٖٝ ،ٚأ٣خِٗٝ٣ ٠ىٗ ٠رخُ٘ـخػش ىحثٔخً.
ٓخص ك ٠حُوخٓٔش ٝحٍ٧رؼ ٞٛٝ ٖ٤كً ٠خَٓ ُ٤خهظٝ ٚكظٞط ،ٚػِ ٠ظٓ َٜل٘٤ش ك ٠ػَٝ
حُزلَ حُٔظً .٢ٓٞخٕ ٓٔظِو٤خ ػخٍ ٟحُٜيٍ رـٞحٍُ ٙؿخؿش ٖٓ حُزَ٤س ٝر٤يٍٝ ٙح٣ش ٍُٝرخ
حُٗٞ٤خٗ.٠
****
حُؼظــــــزش:
ٜٓٞ٣خ رؤًِٔ ٚطو ٚ٤٠ؿخُٔش ػِ ٠ػظزش ر٤ظٜخ حُٔـخُ ٍٝز٤ظ٘خ ،طلخىع حُـخىٝ ٟحَُحثق ًزَ٤ح
ًخٕ أّ ٛـَ٤حً ٫ .طـخىٍ حُؼظزش اُ ٫ظ٘خ ٍٝحُطؼخّ أ ٝه٠خء حُلخؿش أ ٝحُ٘٣ .ّٞلَٔ ٝؿٜٜخ ػٓ٬خص
ؿٔخٍ هي ْ٣هي ًرَ ُؼيّ حٍ٫طٞحء.
ً
ًخٗض طلذ أٜٓٗ٧ ٠خ حُٞك٤يس ٖٓ ٗٔخء حُِهخم حُظ ٠طؼيٛخ ٝطئِٜٓخ ىٓٝخ روي ّٝحُؼَ.ْ٣
طٔٔغ اٌُٞٗ ٠حٛخ ٖٓ ٗو٤وظٜخ حُ٘خرش حُظ ٠طئٜ٣ٝخ .طظٜٜٔخ رخٗ٧خٗ٤ش ٝطؼِ ٝػ٘ٓٞظٜخ اٍُ ٠ؿزش
هز٤ؼش كٗ ٠لْ ٌٙٛحُ٘و٤وش حُظ ٠ط٘ؼْ رخُِٝؽ ٝح٫ٝ٧ى ٝحٌُٖٔٔ ٝحُٔطؼْ ٝحَُٔ٘د.
83
ط٘٤ي حُ٘٤وش ٛخُلش ُِـٔ٤غ رِٝؽ ٗو٤وظٜخ حُٜٔ٘يّ حُٔؼٔخٍ ٟحٌُز َ٤حٌُ٣ ٟلٖ ػِٜ٤خ
رخُوٝ ٍٞحُلؼَ ُٝ ٠ٛٞ٣ٝؿظ ٚرخٛ٫ظٔخّ رٜخ ٝاؿخرظٜخ اُِ١ ًَ ٠زخطٜخ ،كظيػ ٠حٓ٫ظـخرش أٓخٓ، ٚ
ٌُٜ٘خ ٫طٜ٤ُٞخ أىٗ ٠أٛظٔخٌّٓ ،ظل٤ش رظٞر٤وٜخ ٌُؼَس ؿِٜٓٞخ ػِ ٠حُؼظزش ٟٝـ٤ؾ ح١٧لخٍ حُِٔظلٖ٤
ىٓٝخ كُٜٞخ.
ُْ أػَف ٖٓ أٓ ٠أ ٖٓ ٝؿَٛ٤خ ُٔخًح آٍ كخٍ حُ٘٤وش ٛخُل ٚآُ ٠خ ٠ٛػِ ،ٚ٤اً
طؼِٔض أهظٜخ ٝطِٝؿض ٖٓ ٍؿَ َٓٓٞم رٔ٘٤خ رو٤ض ٠ٛأٓ٤شً ُْٝ ،طؼَف حٌُٖٔ اُ ٠أك٠خٕ
ٍؿَ.
ىكؼ٘ ٠حُل - ٍٞ٠كٛ ٠زخ - ٟاُ ٠حُظٞىى اُٜ٤خ ُِٞهٞف ػَِٛٓ ٠خ كِْ أكع ٜٓ٘خ ا٫
رٌِٔخص ٓظ٘خػَس ػٖ حُزوض ٝحُ٘٤ٜذ ٝاٍحىس هللآ .ؤُظٜخ ػٖ ٝحُيٜ٣خ كطِزض ُٜٔخ ٖٓ هللا كٖٔ
حُـِحء .كخٗ ٍٝخد كخٓي ٖٓ حُلخٍس إٔ ٣وظِ ٠رٜخ كَٜ٘ط ٚر٘يس ٝك٠لظ ٚػٍِ ٠أّ حُلخٍس.
رؼي ٓخ هظِض ٗو٤وظٜخ رَٛخٛش ١خث٘ش ك ٠أكي ح٧كَحف ،كٞؿجض رِٝؿٜخ ٘ٔ٣ؼٜخ ٖٓ
حُـِ ّٞػِ ٠حُؼظزش َٓ ٍٝ٧س ..ػْ كٞؿجض ر٣ ٚطِزٜخ ُِِٝحؽ ُظؼ ٖ٤كً٘ ٠لٝ ٚطَػ ٠أ٫ٝىٌُٜ٘ ،ٙخ
كٔ٤خ ٣زي ُْ ،ٝطلظَٔ حُٜيٓش.
****
حُيٍؿـــش:
حٗظظَ حٓ٧ظخً كَ٣ي ظٞؿِ ٠رلَٝؽ ٛزَ اكخُش ٍث ٚٔ٤اُ ٠حُظوخػي كظ٣ ٠ظلون كِٔٚ
حٌُزٝ َ٤أِٓ ٚحُٞك٤ي ك ٠حُل٤خسٍ ٌُٖ .ث ْ٤حُٔئٓٔش ُْ ٜ٣يٍ هَحٍح ً رظؼٍ ٚ٘٤٤ثٔ٤خ ُِوطخع ح٩ىحٍٟ
هِلخ ً َُث٣ ُْ .ٚٔ٤ؼَف حُ٘ ّٞحُطَ٣ن اُ ٠ػ ٞٛٝ ٚ٤٘٤حُٔلذ ُِظٔٝ ِ٤حُ٘ؼ ٍٞرخ٤ٔٛ٧ش حُوٟٜٞ
حُظ ٠طظ٠خءٍ أٓخٜٓخ أ٤ٔٛش ح٥هَ.ٖ٣
ىك غ رٌَ حُٓٞخ١خص حٌُٔٔ٘ش ُ٤لغ ٍث ْ٤حُٔئٓٔش ػَِٓ ٠ػش اٛيحٍ حُوَحٍٛ .خٍ
٣وٜٗٝ ِٚ٤ُ ٠٠خٍ٣ ٙـٞد أٍٝهش حُٔئٓٔش َٔ٣ٝك ٠ؿ٫ٞص ُ٤ِ٤ش ٓلخؿجش ػِ ٠ػٔخٍ حٍُٞحى.ٟ
ط٘خػَص ٖٓ ك ُٚٞح٧هخ َ٣ٝحُؼخرؼش ٝحٌُ٘خص حُٔخهَس ،كؤ َٟٔكٗ ٠لٔ ٚحٗ٫ظوخّ ٖٓ َٓٝؿٜ٤خ كٖ٤
٣ـِْ ػِ ٠حُٔوؼي حُٔ٘ظظَ .طَح٣ ٙليػي ٝػ٘٤خ ٙطلٓٞخٕ كٝ ٍٞؿ ٙٞحُـخَُٔ٤ُ ٖ٤هذ كُٜ ٠لش
ٓي ٟطؤػ َ٤كي٣ؼ ٚػِ ْٜ٤كظً ُٞ ٠خٕ ح٣ ٫ َٓ٧ؼ٘ ْٜ٤كٗ ٠ت.
ٓخطض ٗو٤وش ٍث ْ٤حُٔئٓٔش كزؼغ اُ ٚ٤رزَه٤ظ ٠ػِحء :ح ٠ُٝ٧ػِ ٠حًَُ٘ش ٝحُؼخٗ٤ش ػِ٠
كٗ ٢لٔ ٚك١ ٠خر ٍٞأَٓس حُلو٤يس ٍٝحف ٣ظِو ٠حُؼِحء ٖٓ ح٥هَٓٝ .ٖ٣ؤُض ٍِٓ٘ حَٓ٧س ،ػْ ّ
ٍث ْ٤حُٔئٓٔش.
ُٔ -خًح ٫طَهٝ ٚ٤طوِٜ٘خ ٖٓ اُػخؿٚ؟
-اٍٗ ٚؿَ ٓؼظِٜ٣ ٫ ٙٞق ُ٪ىحٍس.
-ؿَر ٚرخٗ٫ظيحد كبٕ أكِق ُ٣ؼ.ّٖ٤
-اٗ ٚكخُش ٓؼخُ٤ش ُِٔ٤ـخُٓٞخٗ٤خ.
رٔـَى إٔ َٜ٣حٓ٧ظخً كَ٣ي آٌُ ٠ظزٔ٣ ٚؤٍ ٓٞظل ٚ٤ر٘زَس كٞه٤ش:
ٛ َٛ" -يٍ حُوَحٍ؟"
كظـت ح٩ؿخرش ٓو٤زش َُؿخث.ٚ
ٓ٘ؼ ٚحُطز٤ذ ٖٓ حُؼَٔ حَُٔٛن ٜٗٝ ،ل ٚرخَُحكش ػِ ٠حُلَحٕ ٓ٧زٞػ ٖ٤ػِ ٠ح٧هَ،
ٔ٣ ُْ ٌُٚ٘ٝظؼَ.
ً
ُلظش ٛي ٍٝهَحٍ حٗ٫ظيحد – ٫حُظؼً – ٖ٤٤خٕ ٓٔيىح ػِ ٠رٔخ ١ؿَكش ٌٓظزٝ ٚحُٔٞظلٕٞ
ِٓظل ٖٓ ٖ٤ك ُٚٞكً ٠ؼَس ىحكؼٜخ حُل ٍٞ٠حُٔـَى ،ك ٖ٤كي أكيٍ ْٛرطش ػ٘و٤ٜ٣ ٞٛٝ ٚق:
٣ -خ حهٞحٗ٘خ أٓٝؼٞح ٖٓ ك ُٚٞك ٜٞرلخؿش اُ ٠حُٜٞحء.
َ٣ٝى آهَ رؼي إٔ أٓٔي رَٓـ ٚهِ ً٬٤ر ٖ٤أٛخرؼ:ٚ
٫ -طظؼزٞح أٗلٌْٔ ..حُزو٤ش ك ٠ك٤خطٌْ.
ك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ٠هَأص ٗؼ ٚ٤ك ٠حُـَ٣يس ٓؼ٘ٗٞخ ر َ٤ًٞحُُٞحٍس كَ٣يظٞؿِٓ ٠ؤٓ.ٕٞ
84
****
حُوخىٓش:
حٓظٜ٘ي ُٝؿٜخ ك ٠حُلَد .حٗظَص ِٓ٘ٛٝ ٫خٍص طئؿًَ٘ ٙون ٓلَٗٝش .طؼٞى ٖٓ
ػِٜٔخ حُلٌُ ٠ٓٞظِظو ٠رخُٔٔخَٓس ٝطظلخٓ ٝٝؼ .ْٜطَ٘ف ػِ ٠حُؼٔخٍ حٌُ٣ ٖ٣و ٕٞٓٞر٤ٜخٗش
حٍُِٔ٘ .طؼي حُطؼخّ .طَحؿغ حُيٍٓ ّٝغ ح٫ٝ٧ى .ط٘ظَُٞ ٟحُٓ .ْٜطٔظؤؿَ ُ ْٜحُٔيٍٖٓ٤
حُوٝ ٖ٤٤ٜٛٞط٘لن رٔوخء ػِ١ ٠ؼخَٓٗٝ ْٜحرًٔٝ ْٜخث ْٜكظ٘ٔٗ ٠لٜٔخ طٔخٓخً.
طويّ ُِِٝحؽ ٜٓ٘خ ٍؿخٍ ٓلظَٓ ٌُٖ ٕٞهَحٍٛخ ًخٕ كخٓٔخ ً رؤٕ طل٘ ٠ػَٔٛخ ك ٠هيٓش
أر٘خثٜخ َٛٝ .أًزَ ْٛاُ ٠حُزٌخُ ّٞ٣ٍٞػْ ٓخص ك ٠كخىػشٛ .خؿٜٔخ حَُٔ ٝرَ٠حٝس .طوَؽ حُُٞي
حُؼخٗ ٠ك ٠حُـخٓؼش ٛٝخؿَ ٓغ هط٤زظ ٚاًُ٘ ٠يح.
حٜٗخُض رٌَ ٓخ طزوُ ٠يٜ٣خ ٖٓ ١خهش ػِ ٠حُُٞي حُؼخُغًٝ .خٗض طويًٓٔ ٚخ ًُ ٞخٕ ٓ٤يٛخ.
ػَف حُطَ٣ن اُ ٠حُؤخٍحص ٔٗٝخء حُِٝ َ٤حُٔويٍحص حُلي٣ؼش .ػخٝىٛخ حَُٔ ٝرَ٠حٝس أٗيُْ .
طلِق ٓؼٜخ ٓزَ حُؼ٬ؽ حٌُٔ٤خث٤ش أ ٝحٗ٩ؼخػ٤ش .طلُٞض ٖٓ ؿٔخٍ آَٓ اُ ٌَ٤ٛ ٠آىٓٓ ٠و٤ق.
ٍؿْ ًُي ؿخء ٗو٤ن ُٝؿٜخ ٣ـيى ػَ ٟٚرخُِٝحؽ ٜٓ٘خ .هخُض ُ ٚإ أٓ٘٤ظٜخ إٔ طٔ ٠٠حُزو٤ش
حُزخه٤ش ٖٓ ػَٔٛخ ك ٠هيٓش ُٝيٛخ حُؼخُغ ٌُٖ ،حُِٖٓ ُْ ِٜٜٔ٣خ ُظلو٤ن أٓ٘٤ظٜخ حُـخُ٤ش.
** * *
حُلِٞٔ٤كش:
آٜٔخ ّك٘ .ٚهَٓخء ٌُٜ٘خ طٔظط٤غ حُ٘طن رزؼ ٞح٧كَف آء .أ .ٝرخٝ ..ؿَٛ٤خ ً ..خٗض
طو ّٞرظ٘ظ٤ق ُِٓ٘٘خ َٓس ًَ أٓزٞعٓ .خ إٔ طيهَ كظَحٗ ٠كظ ٠طوَؽ ٖٓ ٛيٍٛخ ُلخكش ٛـَ٤س
ٖٓ حُلِ ٟٞطويٜٓخ ُٝ ٠طوزِ٘ ٠ك ٠ك٘خٕ ،ػْ طوِغ ٓ٬ءطٜخ كٔٛ ٠ض ٝطئى ٟػِٜٔخ ربطوخٕ .ؿَ٤
أًٗ٘ ٠ض أكخؿؤ رلٍٛٞ٠خ أك٤خٗخ ً ك٘ٓ ٠ظٜق حٓ٧زٞع ى ٕٝحٓظيػخء .طٔظوزِٜخ أٓٗٝ ٠و٤وظ٠
رظَكخد ُحثي .طوق ك٘ٓ ٠ظٜق ؿَكش حُٔؼ٘٤ش ُظزيأ ك ٠حَُه ٚحُ٘خًٔٓ ٠ظويٓش ٣يٜ٣خ ُِظؼزَ٤
رخٗ٩خٍس ٓٔظؼ٘٤ش رزؼ ٞحُلَٝف حُظ ٠طٔظط٤غ حُ٘طن رٜخٝ .طظٔخ٘٤ٔ٣ َ٣خ ً ٔ٣ٝخٍح ً ٠ٛٝطَهٚ
ٓؼزَس ػٖ كخٍ حرٜ٘خ حُٔـ٘ي حٌُ ٟكٌْ ػِ ٚ٤رخُٔـٖ ُـ٤خر ٚػٖ حُٔؼٌَٔ ػيس أ٣خّ ،ػْ ط٘ظوَ اُ٠
ُ ٝؿٜخ حُؼخؿِ هؼ٤ي حٍُِٔ٘ ر ٬ػَٔ ٣يهٖ حُٔـخثَ َ٘٣ٝد حُوٜٞس ُٜٗ َ٤خٍٝ .طؼٞى اُُٝ ٠ؿش
حرٜ٘خ كظوِيٛخ ك ٠كًَخطٜخ ٝأكؼخُٜخ ٝطٔوَ ٖٓ أٗخٗ٤ظٜخ ٝطِٔطٜخ ػِ ٠حرٜ٘خ.
أٍهزٜخ ك ٠ى٘ٛش ٗي٣يس طًٌَٗ ٠رٌحص حُي٘ٛش حُظً ٠خٗض ط٘ظخر٘ ٠رٔ٘٤خ أٍهذ حُلَهش ٠ٛٝ
طظَٗق رؼي إٔ طٌرلٜخ أٓٝ .٠طٞح َٛك٘ش حَُه ٚرٔ٘٤خ طٜلن أٓٝ ٠ططزَ أهظٝ ٠ط٘طِن
ٟلٌخطٜخ ٓـِـِش كظ٠لي ٓؼٜخ ك٘ ٚكظ ٠طيٓغ ػ٘٤خٛخ كظٔٔق ىٓٞػٜخ رطَف كٔظخٜٗخ ٝطـِْ
ٛ٫ؼش طٔظؼ٤ي أٗلخٜٓخ كؤػَف إٔ حُٔـِْ ٓٞف ٘٣لَ ٞػٔخ هَ٣ذ.
ُٔٝخ ػِٔض رٞكخطٜخ أػ٘خء ط٘خ ٍٝحُـيحء طًَض ٗ٤ٜزٛ ٖٓ ٠يٍ حُلَهش ى ٕٝإٔ أهظَد
ٓ٘.ٚ
****
َٗ٘ص رـَ٣يس حَٛ٫حّ ك2000/9/29 ٠
85
ُٓـــٖ حٗ٫ظَٗض
****
ٓلٔـــــــــٞى:
حٓظوَص ؿُ٬ظ ٚكؤُ ٠ٜ٘ٔربٗخٍس أ٣و٘ض أٜٗخ طوٝ ٠ٜ٘كيٝ ، ٟػِ ٠أػَ ًُي ٓؼ٤ض رلذ ك٠
ً ٚٗٞحُلٔ٤ق..هٔٔ ٕٞػخٓخ ٖٓ حٌُٔخريس حُٜخىهش ٝحُؼَٔ حُيإٝد ِٔٓ ،لخ رخُٜزَ ٝحُظِٔ،ْ٤
أط٘لْ حُ٘ٞح٣خ حُلٔ٘ش ٓظـخك ٬رٞػ ٠ػٖ ؿيٍ ح٣٧خّ ٍٞ١ٝحَُكِش ٝأٍحًٍ حُطَ٣ن ٖٓ اْٗ ٝؿخٕ.
ًُي إٔ ٘ٛخى ٌٓ٘٤ش ٓظَرؼش ػِ ٠ػَٕ هِزُٔ ، ٠ض أىػٓ ٠ؼَكش ٝحػوش رَٔٛخٝ ،إ ًخٗض
طٔ٘ل٘ ٠أٗلخّ حُل٤خس ٝ ،ط٠ن ك ٠ىٓ ٠أٓٝ ، ٬طَْٓ ػِٝ ٠ؿ ٠ٜحرظٔخٓش حُٔطٔجٖ كُٖٓ ٠
حٗ ٫ظَٗض حَُ٤ٛذ حٌٌُ٣ ٟخى ٣وِ ٖٓ ٞحَُكٔش ٝ ،حٌُ ٟحٓظزيٍ ك ٚ٤حُزَ٘ ٝكيحٗ٤ش حُٔٞم رٞكيحٗ٤ش
هللا.
هخُض ُ ٠حٗ٫خٍس حُِٜٔٔش:
٫طوٜي أهخى "ؿ٘خّ" حُ٘ل٤ق حُ٘لْ ،ك ٜٞآهَ ٓوِٞم ػِ ٠ظٌٛ َٜح حًٌُٞذ حُٜـٌ٘ٔ٣ َ٤ي إٔ
ط٘ظظَ ٓ٘ ٚحُؼ.."ٕٞ
ٝكٌٍٗٛ ٠ي٣و ٚحُلٔٓ ٖٓ "٠َٓٓ" ْ٤ـَى حُظلٌ َ٤ك ٠حُِـٞء حُ، ٚ٤ك ٜٞطخؿَ ٓؼِٝ ، ٚػِ ٠ىٍح٣ش
ًخك٤ش – ٖٓ ه ٍ٬طؼخِٓٓ ٚؼ – ٚرؤش ١زؼ ٚكٔ٤خ ٣ظؼِن رخُٔخٍ.
هِض ٍُ ٚؿْ ػوظ ٠رؤٜٗ٣ ٚيه٘ ٠حُوٝ ٍٞحُٜ٘ق:
ٌُٚ٘ -أه ، ٠حرٖ أرٝ ٠أُٓٝ ، ٠وي ٖٓ هللا ػِ ٚ٤رل ٖٓ ٞ٤حَُُم ٝ ،ح٧هَر ٕٞأ٠ُٝ
رخُٔؼَٝف.
-أٗض كَ ٠ٌُ٘ٝ ،أه٘ ٠ػِ ٠ػِس ٗلٔي ٖٓ طلـَ ٓ٘خػَٙ
كَ٠طٍ٘ٝ ٠ف أٓٝ ، ٠أىًٍض َٓ ٍٝ٧س – طلض ٟـ ٢حُلخؿش حُٔٞؿغ – ٓـِ ٟىػخءٛخ حُويْ٣
حُٔظٌٍَ رؤ ٠ٌِ٘٣ ٫هللا ٌُ٬ءس ؿً ُٞٝ َٙ٤خٕ أهٍٝ ..٠ؿْ اىٍحً ٠إٔ حُيٗ٤خ ٫ػ٘ٞحٕ ٓليى ُٜخ
ٔٗ٪ُ ٌٖٔ٣خٕ إٔ ٣زلغ ػ٘ٔ٣ٝ ٚؤٍ ك ٠أٓخٕ ٣ٝظو ، ٠ٜا ٫حٗ٘ ٠هِض ُٝ ٚحَُؿخء ك ٠هللا ٣ـَٔ
هِز:٠
-أٗض طزخُؾ ،كٜٔٔخ َٛٝر ٚح ، َٓ٧ح ٫أَٗ٤ٓ ٚم ُلخُ ٠ك٣ ٖ٤يٍى ٓيًَ ٟرظ.٠
ٖٓ ٠ؿ:٠ِٜهخٍ ُ ٠ر٘زَحص ٗي٣يس حٗ٫لخم ػِ ّ
٣٫ -طِذ حُل َ٠ح ٖٔٓ ٫ؿؼَ هللا ٍكٔظ ٚك ٠هِٞر ٖٔٓ٫ ،ْٜؿؼَ كٓ ْٜ٤وط.ٚ
كخؿؤط ٚرو ٠ُٞحُٔوظ:َٜ
ٌُٜ -ح هٜيطي هزَ إٔ أهٜي! ٙ
رخٗض ػٓ٬خص حُي٘ٛش ػِٝ ٠ؿ ،ٜٚكٌ٤ق أهٜئُٝ ٙخًح – ٞٛٝحُـَ٣ذ – ٖٓ ى ٕٝأهٞٛٝ ٠
حُ٘و٤ن؟ُ ..ؼِ٣ ٚؼخٗ ٖٓ ٠كَؽ طوي ْ٣حُؼ – ٠ُ ٕٞحٕ ً٘ض أكٌَ كًُ ٠ي – رٔ٘٤خ ٣زؼي ٓوَ أه٠
حُظـخٍ ٟػٖ ٓوَ ٙر٘خٍع ه ..َ٤ٜأُ ٝؼِ٣ ٚو٘ ٠إٔ أ ٚ١ٍٝكٓٝ ٠خ١ش ٫ؿيٜ٘ٓ ٟٝخٌُٚ٘..
ٓخٍع رخُو ٍٞك ٠اهٝ ٙ٬حٟؼخ كي ٣ي ٙػِ ٠ػ٘و ٚرؤِٓٞد أ٫ٝى حُزِي حُزٔطخء:
ٍ -هزظــــــ.٠
****
َٓٓــــــــ:٠
ٓٔخء حُٗ ّٞ٤لٔ ٚهِض ُـ٘خّ ك ٠ؿِٔش ٓ٘لَىس :
ِ١ -ذ ٓ٘ٗ ٠و٤وي ٓلٔٞى هَٟخ هيٍ ٙػَ٘س آ٫ف ؿ٘ٚ٤
حٗظل ٞؿ٘خّ ٌٓػٍٞح:
ً -ــْ؟!!
-ػَ٘س آ٫ف
ُٔ -خًح؟
86
-أهْٔ أٗ٘ ٠ػِ ٠حٓظؼيحى ُظل َ٣ٞحُظٔؼ٤ِ٤ش حُ ٠كو٤وش رؤٕ أٓخ ْٛرؤ٫ ٢رؤّ ر ٖٓ ٚحُٔزِؾ
-كلظي هللا ٍٝػخى ٣خَٓٓ٠
ٝاٗٝ ٠هللا ُل ٠كَ٤س ٖٓ ًٗٞ٘٤ش ؿزِظي ٣خؿ٘خّ ،كخٗخ ُٔض أهق ٓ٘ي ٓٞهق حُ٘خٛق حُٔلظخؽ ،أٝ
حُٔلظخؽ حُ٘خٛق ،كظ ٠أػِٔي رؤٗٓ ٚخ حػِ حُيٍ ْٛأكي ا ٫أًُ ٚهللا ٝ ،اٗٔخ أٗخ ٓ٘لن ػِٗ ٢لٔ٠
ٖٓ ه٠خء هللا حٌُ ٟأُِٗي حُ ٠حُيٗ٤خ ٓؼٗ ٖٓ ٠لْ حَُكُْ ،ظٔ٘غ حُـَ٣ذ ػٖ ٓٔخػيط ٠ػْ ٫طٌظل٠
رٌُي ٝ ،اٗٔخ طٜ٘ل ٚرؤِٓ٤ٓٝ َٜش ُٟٞؼ ٠ك ٠حُٔـٖ ُ ُْ ٞأٓيى ُٓ ٚخ ػُِ..!!٠ؼِي ٣خ أهً٘ ٠ض
كَٛخ ػِِٜٓ ٠لش َٓٓٗ ٖٓ ٠لٍٔ ،ٚؿْ حػظَحكي رؤٗي ٫ط ٖٔ٠كظٗ ٠لٔي..
٘٣ٝظَ َٓٓ ٠حُ ٠ػ ٠٘٤ك٤ٗ َٟ٣ ٬جخٝ ،حُٝ ٠ؿ ٠ٜكٔ٣ ٬ظز ٖ٤ؿ٠زخ أ ٝطٔخٓلخٌُٚ٘ ،
ٔ٣٫ظط٤غ إٔ ٘٣ظَ حُٓ ٠خ ٞٛأرؼي ٖٓ ًُي ُٝ ،جٖ حٓظطخع كٌٜح ٖٓ ٗؤٗٝ ٚكيٝ ،ٙطٌل ٚ٤حٓظـخرظٚ
حُِ١ ٠ز ٠رخهظلخّ ٛيٍ ؿ٘خّ ٝحٓظزطخٕ ٗلٔٔ٤ً ٚخ أٍحٛخ رزَ٤ٜطٝ ٠أػوِٜخ روِز ، ٠كبٜٗخ ٫طؼٔ٠
ح٧رٜخٍ..
٠ُ -ػ٘يى ٍؿخء ٣خَٓٓ٠
ٓ -خٞٛ؟
-إٔ ٌٗظذ ٓؼخ ك ٬ٜؿي٣يح ٖٓ حُوٜش
٤ً -ق؟
-طيػ ُٚ ٠أٗي هٍَص اهَح ٠ٟحُٔزِؾ ٝططِؼ ٚػِ ٠اٜ٣خٍ أٓخٗش ٠ٔٛٝأًظز ٚػِٗ ٠لٔ٠
ُٔ -خًح؟
-ىػ٘ ٠أكظلع رخ٩ؿخرش ُ٘لٔٓ ٠ئهظخ
٣ -خُط ٍٞأِٓي أٜ٣خ حَُؿَ !
****
َٓٓــــ:٠
ٓخ إٔ حُظوخٗ ٠ؿ٘خّ ك ٠حُٔٞػي حٌَُٟ ٟرظ ُٚ ٚكظٓ ٠ؤُ٘ ٠كُٜ ٠لش:
ٛ-خٙ؟ٓ..خًح كؼِض ٓغ ٓلٔٞى؟؟؟
-أهَٟظ ٚحُٔزِؾ ُوخء اٜ٣خٍ أٓخٗش
ُْ ٣طِذ ح٬١٫ع ػِ ٠حٜ٣٫خٍ ًٔخ طٞهؼضٝ ،اٗٔخ هخٍ ػِ ٠حُل ٍٞى ٕٝإٔ ٘٣ظَ حُٝ ٠ؿ، ٠ٜ
ًٝؤٗٔخ ٣ليع ٗلٔ:ٚ
-ؿخُحى هللا ًَ ه..َ٤
ٝػِ ٠حُل ٍٞؿٓ َ٤ـَ ٟحُلي٣غ ،ػْ ُْ ِ٣زغ إٔ حػظٌٍ ػٖ حٟطَحٍَٜٗ٬ُ ٙحف ٓظؼِ ٬رلـش
ٝح٤ٛش.
هخٍ ُٓ ٠لٔـــٞى ك ٠كِٕ ٗز:َ٤
ٛ -ق ُ ٠حُِلظخص حُظٓ ٠زوض ه ُٚٞح٧هَ٤
-حُٔٔؤُش ُٔ٤ض رلخؿش حُٛٝ ٠ق
٤ً -ق؟
ٚٗ٧ -هخُٜخ ػِ ٠حُلًٝ ٍٞؤٗ ٚأُحف ػزجخ ػو ٬٤ػٖ ٛيٍٙ
-أُْ طوَأ ػِٓ ٠ؼخُْ ٝؿ٤ٗ ٜٚجخ ٓخ ؟
٫ -طْ٘ ٣خٓ٤ي ٟأٗ٘ ٠طخؿَ ٣٫زَع ح ٫ك ٠هَحءس حٍ٧هخّ ٍٝ ،ؿْ ًُي كوي كخُٝض ٌُ٘ ُْ ٠أؿي
ٗ٤جخ ػِٝ ٠ؿ ٌٖٔ٣ ٜٚهَحءطٚ
-حًٕ ُْ ٣زن ح ٫ك َٜحُوظخّ
-حُلن أٗي أٍٛوظ٘٣ ٠خٓلٔٞى ر ٬ؿيٓ ٠ٌُ٘ٝ ، ٟٝؼ٤ي رٜلزش أكٌخٍى ٘ٓٝخػَى
-ىرَ ٓؼُ ٠وخء ػل٣ٞخ ٣ـٔغ ػ٬ػظ٘خ ػِ ٠حُٔو ٠ٜحٌُ٣ ٟوغ رٓ ٖ٤وَ ٟطـخٍطٌٔ٤خ
٤ً -ق؟
88
-حىػ ٚػِ ٠ك٘ـخٕ هٜٞس ُِٔ٘خه٘ش كٗ ٠جٌٔٗٞخ حُظـخٍ٣ش ٞٓٝ ،ف أَٓ ػٌِٔ٤خ رٜٔخىكش
ٜٓط٘ؼش.
****
ٓلٔــــٞى:
طْ حُل َٜحُوظخٓ ٠ر٘ـخف ،اً ٍَٓص ػِٓ ٠ظـَ ؿ٘خّ ٓخث ٬ػ٘ ٚكيُ ٠ٗٞػِٓ ٠ـِٔ ٚرخُٔو.٠ٜ
ًٛزض رلـش ٓزظٌَس رٍَص ك ٍٟٞ٠طزََ٣ح ٓوز ،٫ٞك ٖ٤هزِ٘ ٠ؿ٘خّ ٝأهٌٗ ٠ك ٠كًٔ ٚ٘٠خ
طٌٌد حَُٔأس..ػْ ٗخءص حُظَٝف إٔ أٜٗي ٛلوش َٗحء ٓوِٕ ٛـُِ َ٤ز٠خثغ ىكغ ك ٚ٤ؿ٘خّ
أٓخُِٓ ٠زخثغ ػَ٘ ٖ٣أُق ؿ٘ ٚ٤ػيح ٗٝويح ،أهَؿٜخ ٖٓ كو٤زش ٛـَ٤س ٟٓٞٞػش أٓخٓ ٚػِ٠
حُٔخثيس.
ه ْ٤حُٜٔض ػِ ٠ػ٬ػظ٘خ رؼي حَٜٗحف حُزخثغً .خٕ ٝحٟلخ إٔ أكيٗخ ٣٫ـي ًِٔش ٝحكيس ٣َ٣ي أٝ
ٔ٣ظط٤غ إٔ ٣وُٜٞخ رٜيم ُ٦هَ.
ُٔلض حُٜخطق حُٔلٟٔٞٞٓ ٍٞػخ رـٞحٍ حُلو٤زش كلخُٝض ًَٔ ًُي حُٜٔض حُٔئٓق رو:٠ُٞ
٣ -و ُٕٞٞحٕ ٌٛح حُـٜخُ ٔ٣زذ أَٓحٟخ رخُٔن
أؿخد ؿ٘خّ ٓخهَح رؼوش كَػ٤ٗٞش:
-حٗ٣ ْٜوٌٛ ُٕٞٞح حٍٟخء ُٖٔ ٔ٣٫ظٌِٝ ٚٗٞطول٤لخ ػٖ كوي ٙػِ ٠كخِٓٚ
ًخٕ ٛيك ٠حٝ٧كي ٖٓ ك َٜحُوظخّ إٔ طٞحؿ ٚػ٘٤خ ٟػ٘٤خ ٙرٔخ كيع ٣ ُْ ٌُٚ٘ ،ظق ُ ٌٙٛ ٠حُلَٛش
أريح ًٝ ،ؤًٗ ٚخٕ ػِٔ٤خ رٔوزٞء ٛيٍٍ ..ٟحف ٌٞ٘٣رـَأس ٝكَهش ٖٓ ٗو ٚحُُٔٞ٤ش حُٔخُ٤ش
ٓٝظخػذ ػٔخُٞٓٝ ٚظل ٚ٤حٌُ٣ ٖ٣لز ٕٞحُل ٍٜٞػِٓ ٠خُ ٚى ٕٝؿٜي ..ًٌَ٣كخُٝض رؤهٓ ٠ٜخ
ٓ٘ل٘ ٠هللا ٖٓ ١خهش ػِ ٠حُٜزَ إٔ طؼٌْ ُ ٚػ٘٤خ ٟػظخد هِزٝ ٠طزٌ٤خٕ ؿَك ُْ ٠ٌُ٘ ،ٚأٓظطغ.
َٓص أٓخٓ٘خ ػَرش أؿَس ،كخٗيكؼض حُٜ٤خ كـؤس َٓ٘٤ح ُٔخثوٜخ رخُظٞهق ٝٝ ،ىػظٜٔخ رؼزخٍس
هخ١لش.
****
ًظزض كَ٘ٗٝ 1997/9/23 ٠ص رـَ٣يس حَٛ٧حّ ك2003/4/4٠
حُٔٔؼـــــــــــٍٞ
****
89
٣زِؾ ٖٓ حُؼَٔ أٍرؼش ٓٝزؼ ٕٞػخٓخ ٠٘ٔ٣ٝ ،رَٔػش حرٖ حُؼ٬ػٝ ، ٖ٤حُِ٫ ْٜكٔي٤ٍٗ َ٣ٞ١ .ن
أٗ٤ن ؿٔ .َ٤أٍ ٟكٓ ٚ٤ؼخىُش حٗٔخٗ٤ش ٛؼزش حُلَ ،ك٣ ٜٞظليع ػٖ هللا ًؼَ٤ح ٝػٖ ح٥هَس ك٠
ه٘ٞع ٍٛٝزش٣ ٌُٚ٘..ـَ ٟحُ ٠ح ٠ُٝ٧رؤَٓع ٖٓ ُٔق حُز َٜكً ٠ػَ ٗي٣ي ..أٓخ ك٠ِٜ٣ ٖ٤
كبٗ٘٣ ٚوَ ًٍؼخطً٘ ٚوَ حُـَحد ك ٠ػـخُش ٓ٠لٌشٓ٫ٝ ،خٗغ ٖٓ حُ٘ظَ ٘٤ٔ٣خ أٔ٣ ٝخٍح هٍ٬
حُ٬ٜس ٔ٤ُ ،ظطِغ ٖٓ ىهَ حُٔؼَٔ ٖٓٝهَؽ ٓ٘.ٚ
َ٣ىى ػزخٍحص ٓئػَس ُِـخ٣ش ػٖ ك٘خء حُيٗ٤خ ٝروخء ح٥هَسٝ ،ػ٘يٓخ ٜٔ٘٣ي ك ٠حُؼَٔ أٍح٣ ٙظلخٗ٠
كُ ٚ٤لي ٓو٤قًٔ ،خ ًُ ٞخٗض حُو٤خٓش ٓظو ّٞرؼي ٍرغ ٓخػش٣ .و ٍٞحٕ حُٔخٍ ُْ ٣ؼي ِِٚٓ٣ك٠ٗ ٠ء
رؼي إٔ أٛزق ؿيح ٧كلخى ًؼ٘٣ ٖ٣َ٤ؼٔ ٕٞرل٤خس ٛخٗجش ٠ٌُ٘ ،طللٜض ٓؼخُْ ٝؿ ٜٚك ٠أًؼَ ٖٓ
ٓ٘خٓزش ٣ ٞٛٝل ٠ٜأٍٝحه ٚحُٔخُ٤ش رؼُ ٖ٤٘٤حثـظ ٖ٤ك ٠حطـخٛخص ٗظًٌٔ ،٠ػ٣ ٍٞظٞحُ٤ٜٗ ٠وٚ
ُٝك َٙ٤كُٜ ٠خع ٓلٔ ،ّٞكِْ أؿي طزََ٣ح ٓلٜٓٞخ ُظِي حُظخَٛس حُـَ٣زش.
...طٔظ ٠٘٣ٜٞكخُظ ٚكؤٍهز ٚر٘ٔـق ٛٝزَ ٝى٘ٛـــش.
٣ظٞحُ ٠ك ٍٙٞ٠حُ ٠حُٔئٓٔش ر ٬طٞحٕ ،كظ ٠ك ٠أ٣خّ حُؼط٬ص حَُٓٔ٤ش٣ٝ ،ـزَٗ ٠ػِ ٠حُظٞحؿي
ٓؼ٣ .ٚـَم ك ٠أرلخػٝ ٚطـخٍرٝ ٚىٍحٓخط ٚحٌُِٔق رٜخ ٖٓ هزَ حُٔئٓٔش ك ٠ؿِي ٣ؼـِ ػ٘ٗ ٚخد
ٓٞك ٍٞحُٜلش ٓـ٘ ٕٞحُطٔٞف ٫ .أٓظط٤غ ٓ٬كوش َٓػظ ٚحُـ٘٤ٗٞش ك ٠ح٧ىحء ٝحٗ٩ـخُ حُؼِٔ٠
ٝحُ٘ظَُ٘ ٟوخ ١حَُٔ٘ٝع حٌُ ٟأػَٔ ر ٚطلض اَٗحكً ٚوزٓ َ٤ظو٘٣ ٜٚيٍ ٓؼ ِٚ٤ك،َٜٓ ٠
ٝطظ٘خُػ ٚحُؼي٣ي ٖٓ حُٔئٓٔخص حُٔ٘خكٔش ُلَ ٓ٘خًِٜخ حُل٘٤ش حُٔٔظؼ٤ٜشُ ،وخء ٌٓخكآص ٓخُ٤ش
رخٛظش .ك٣ ٖ٤ل ٞ٤ر ٠حٌُ َ٤أَٛم رٔٓ ٚظ٘ـيح:
-حَُكٔش ٣خىًظ ..ٍٞػِِٜٓ ٠ي هِ ٬٤كظ ٠أُظو ٢أٗلخٓ٠
-حػَٔ ٫ٝطظٌِْ كٔ٤ظَ حُٞهض َٔ٣ه٘خ ىحثٔخ
٠ٌُ٘ٝ -رلخؿش حُ ٠هٔ ٖٓ ٢حَُحكش كظ ٠أٓظط٤غ حُٔٞحِٛش
-أ ٫طوـَ ٖٓ ٗلٔي ٝػَٔ٘٣ ٟخٟ ِٛؼق ػَٔى؟!
-طؼزض ..
ٗ ُٞ -ظَص حُ ٠حُؼَٔ ػِ ٠أٗ ٚؿخ٣ش ِ٤ٓٝ٫ش ُٔ ،خ ٗؼَص رخُظؼذ أريح
٫ُٞٝأًٗ٘٘ ٠ض ػِ٣ ٠و ٖٓ ٖ٤أٗ٣ ٚظوٌ ٖٓ حُؼَٔ ٓـَى ِ٤ٓٝش ٌُِٔذ حُٔخىُٔ ٟخ ؿَإص إٔ أهٍٞ
ُ:ٚ
ٓٝ -خ ًٗز ٠إٔ أػطخى هللا هيٍس هخٍهش ٝكَٜٓ٘٘ٓ ٠خ ؟
ٝأًظ٘ق كـؤس إٔ حُِ َ٤هي حٗظٜق ر٘خ ًحص ّٞ٣ر ٖ٤ؿيٍحٕ حُٔؼَٔ حٌُٔ٤خثٝ ،٠أٗ٘ ُْ ٠أٟغ ك٠
كُٔ ٠ؤش ٝحكيس ٌٓ٘ ط٘خُٝض اكطخٍ ٟرخٍُِٔ٘ .ر ٖ٤حُلٝ ٖ٤ح٥هَ ًخٕ ٣وَؽ ٖٓ كو٤زظ ٚػِزش
ٛـَ٤س ٖٓ حُزٌٔ٣ٞض حُـخفٔ٣ .ي ٣ي ٙأٓخٓ ٠روطؼش ٓظٔخث ٬ك ٠هٞف:
-طؤًــــَ؟
ٝهزَ إٔ أؿ٤ذ ر ٬حٗ ٝؼْ ،طٌ٣ ٕٞي ٙحُٔٔيٝىس هي حٗٔلزض ٓظَحؿؼش كَٓ ٠ػش هخ١لش حُ ٠كٔ، ٚ
٣وَه ٞر ٚهطؼش حُزٌٔ٣ٞض ًلؤٍ هخثق ؿٞػخٕ..ػْ ِ٣٫زغ إٔ ٣لوٖ ٗلٔ ٚرخٓ ٖ٤ُٞٔٗ٧ؼزَح ػٖ
ػِٝك ٚح٧ري ٟػٖ حٗظٜخء أ٘ٛ ٟق ٖٓ أ٘ٛخف حُٔؤً٫ٞص حُٔلززش حُ ٠حُوِن ًخكش.
ًخٕ حُٔٔظ٘خٍ حُل٘ ٠حُٔخرن ُٔئٓٔظ٘خ ٣يػً ٠ٗٞؼَ٤ح حُ ٠ط٘خ ٍٝحُـيحء أ ٝحُؼ٘خء ٓؼ ٚك٠
حُٔطخػْ حُلخهَس َٜ٣ٝ ،ػِ ٠ط ٠ِ٤ٛٞحُ ٠ُِ٘ٓ ٠رؼَرظ ٚحُوخٛش ًٝ ،خٕ ٣ ٫ظليع ًؼَ٤ح ػٖ
هللا ٝح٥هَس.
ٍ...ؿْ ًُي طٔظ ٠٘٣ٜٞكخُظ ٚكؤٍهز ٚر٘ـق ٛٝزَ ٝى٘ٛـــــش.
ػطِض ر٘خ ػَرش حًَُ٘ش ٗٝلٖ ك٣َ١ ٠و٘خ حُ ٠ر٤ظ٘٤خ ..حُيًظٗ ٍٞخىٍح ٓخ ٣وَؽ ػَرظ ٖٓ ٚؿَحؽ
ُِٓ٘ ،ٚك٣٫ ٜٞوزَ ري ٬٣ػٖ حٓظويحّ ػَرخص حُٔئٓٔش حُظ ٠طٔظؤؿَ ٙػٔ ٬رخُٔؼَ حُ٘ؼز٠
حُ٘":َ٤ٜحُٔلظخؿ ٚؿ٘خؿش".
كٌَص رخٓظجـخٍ طخًٔ ، ٠كوي حٓظزيص رٔوِ٤ظٍٞٛ ٠س كَحٗٝ ٠أٗخ أؿ ٢كٞه ٚك ّٞٗ ٠ػٔ٤ن.
ٍكذ رخُلٌَس كٓ ٠ؼخىس رخُـش ،كز٤ظٔ٣ ٚزن ر٤ظ ٞٛٝ ، ٠ح٧كٞؽ ٓ٘ ٠حُ ٠حَُحكش ٝ ،أٗخ ح٧كٞؽ ٓ٘ٚ
90
حُ ٠أؿَس حُؼَرش حُظٞٓ ٠ف أىكؼٜخ ٛخؿَح ٓ ،ؼِٔخ أىكغ ُِيٍ ّٝحُو٤ٜٛٞش ٝكخطٍٞس حُظِ٤ل.ٕٞ
هخٍ ُ ٠رٔـَى حٕ ٟٝغ ٗلٔ ٚػِٓ ٠وؼي حُؼَرش:
ٓ -ؤط َٜري طِ٤ل٤ٗٞخ رؼي هِ٧ َ٤هزَى رٔٞػي ك ٍٟٞ٠ؿيح
طًٌَص ػخىط ٚك٣ ٖ٤طِز٘ ٠كَ٤ى ػِ ٚ٤أكي أر٘خث٘٣ٝ ٠خى ..٠٘٣كٔخ إٔ أٓٔي رٔٔخػش حُٜخطق كظ٠
أؿي ٙهي أؿِن حُو ، ٢كؤِ١ز٤ُ ٚظَ ٣ظٌِْ ر ٬حٗوطخع ػِ ٠كٔخد كخطٍٞط .٠ك ٠حُزيح٣ش ظ٘٘ض أٗٚ
ػ٤ذ ٖٓ حُوط ١ٞحُظِ٤ل٤ٗٞش ٌُٖٝ ،طٌَحٍ حُلؼِش ؿؼِ٘ ٠أٝهٖ أٗٔ٣ ٚظٔظغ رخُلي٣غ ػِ ٠كٔخر.٠
ً٘ض أٗلن ػِ ، ٚ٤ك ٜٞأٓظخً ٟحُوي ْ٣رخُـخٓؼش ٓ٨ُٝ ،ظخً٣ش ػ٘ي ٟهيٓ٤ش هخٛش ك ٖ٤طوظَٕ
رخُ٘٤وٞهش حُوخٓ٤ش .ك ٠حُٞهض ًحطً٘ ٚض أكٔي ٙػِ ٠هيٍط ٚحُلخثوش ػِٞٓ ٠حِٛش حُؼَٔ ُٜٗ َ٤خٍ
رَؿزش ػ٘٤لش ك ٠حُظ٘زغ رخُيٗ٤خ – ًٔ ّٞٛٞرخُوِي – طلٞم ٜٗٞس ٗخد ُِـْ٘ ًَؿزش ؿَ٣ِ٣ش ك٠
حُزوخء.
طٞهلض حُؼَرش أٓخّ ر٤ظ .ٚطلْٔ ؿٞ٤ر ٚك ٠حٍطزخى ٗي٣ي ُْ .أط ٍٜٞأٗ٣ ٚلٌَ ك ٠حٓظوَحؽ
كخكظش ٗوٞى ٙأريح ..طِي حُلخ٣ٝش حُـِي٣ش حُٜٔظَثش حُظ٫ ٠طلظق آ٬ُ ٫ظوزخٍٛ ..خف ك ٠ؿِع:
٤ٔٗ -ض ِِٓٔش ٓلخط٤ق حُز٤ض ك ٠حُٔؼَٔ !
ٝ -حُؼَٔ؟!!..
ٓ٫ -لَ ٖٓ حُؼٞىس كِٝؿظٔٓ ٠خكَس ٫ٝأكي رخُز٤ض
ُْ ٖٓ ٌٖ٣حُِ٤خهش إٔ أطَى حُ٘٤ن ك ٌٙٛ ٠حُٔخػش حُٔظؤهَس ٖٓ حُِ٤ُ َ٤ؼٞى ٝكي ٙحُ ٠حُٔئٓٔش
حُ٘خث٤ش ،كوٍَص حٌُٛخد ٓؼً ٌُٚ٘ .ٚخٕ هي حطوٌ حُوَحٍ ٗلٔ ٖٓ ٚهزِ ، ٠كزيح ؿٔ ٠ِ٤كٗ ٠ظَٝ ٙحؿزخ
٫أٓظلن حٌَُ٘ ػِ ُٞٝ ٚ٤ك ٠هخع َٙ٤ٟٔحُٔلِ.٠
ك ٠حُطَ٣ن كيػ٘ ٠رخٓظلخٟش ػٖ َٓ حهظ٤خٍُِ ٠ُ ٙؼَٔ ٓؼ ٚىٗٝخ ػٖ رو٤ش ُٓ٬ث ،٠ك٣ ٜٞؼن
ك ٠أٓخٗظ ٠حُؼِٔ٤ش ػوش ػٔ٤خء ُْ .أٛيه ٚك ٠أػٔخهٓ ٠٘ٗ٧ ٠زن إٔ ٗخًٍظ ٚأًؼَ ٖٓ َٓس ك ٠طِل٤ن
رؼ ٞحُظـخٍد طلض ًٍ٣ؼش ٝؿٞد ١خػش حُظِٔٓ٧ ٌ٤ظخً٣ًٍ ..ٙؼش ُْ أٜٔ٠ٛخ ٠ٌُ٘ٝحرظِؼظٜخ
ٝحُٔ.ّ٬
هخٍ حٕ حٔٗ٫خٕ ٘٣زـ ٠إٔ ٣ظلِ ٠رخٓ٧خٗش ٝحَُ٘ف ٓ٫ ،ؼ٤خ حُ ٠حكظَحّ حُ٘خّ ٝطويٝ ، َْٛ٣اٗٔخ
٘٣٫ ٚٗ٧زـ ٠إٔ ٌٕٞ٣هٔٔ٤خ أٓخّ ٗلٔ .ٚحٗظٌ٤ٟ ٖٓ ٠ُ ٠ن ٝهظَٛ ٍٞ١ٝ ٚحػٓ ٚغ حُِٖٓ ،
كٓ ٜٞطخُذ ربػيحى حُٔلخَٟحص ُ٩وخثٜخ رخٌُِ٤ش ًؤٓظخً ٓظلَؽٓٝ ،طخُذ رل ٍٞ٠حؿظٔخػخص
ٓـخُْ حىحٍحص ٓئٓٔخص ًؼَ٤س ك ٠أًؼَ ٖٓ ٓي٘٣ش ه ٍ٬حٓ٧زٞع حُٞحكئً ..خ أٗٓ ٚطخُذ
رخُظٞحؿي ك ٠أًؼَ ٖٓ ٓئٓٔش حهَُ ٟظوي ْ٣حٓظ٘خٍحط ،ٚرل٤غ ٣زِؾ أه٘ٓ ٠ٜخ ٙإٔ ٘٣خّ ُٔخػخص
أٍرغ ػِ ٠حً٧ؼَ ٖٓ ًَ .ّٞ٣
هِز٘خ حُٔؼَٔ ٍأٓخ ػِ ٠ػوذ ى ٕٝؿيًٛ .ٟٝذ ٣زلغ ػٖ حُِِٔٔش ك ٠ىٍٝس حُٔ٤خ ، ٙكٝ ٖ٤هغ
ر َٟٜرخُٜيكش ػِ ٠كخطٍٞس حُٔ٘ظَ٣خص حُظٞٓ ٠ف ٣ل َٜرٔٞؿزٜخ ػِ ٠ػٖٔ رؼ ٞأؿِٜس
حٗظَ٣ظٜخ ُ ٚر٘لٔ ٌ٘ٓ ٠ػيس أ٣خّ .أى ٠٘٘ٛإٔ أهَأ ٍهٔخ ٓوخُلخ ُِؼٖٔ حُلو٤وٌ٣ ٠خى َٜ٣حُ٠
ٟؼل .ٚػخى حُ ٠حُٔؼَٔ ٌَٓ٘ٔح ٗخكزخ.
طًٌَص ك ٠طِي حُِلظش أًٗ ٚخٕ هي ٟٝغ حُٔلخط٤ق ىحهَ كو٤زظٍ .ٚحف ٞ٣ح َٛحُزلغ ٝهي حٓظزي
ر ٚح٩ػ٤خء ٝحُظؼذ.
ُْ أهزَ ٙػٖ ٌٓخٕ حُٔلخط٤ق ..طًَظٜ٘ٓ ٚخٍح ٝحَٜٗكض ػخثيح حُ ٠ر٤ظ.٠
ٍ ...ؿْ ًُي ٓخُحُض طٔظ ٠٘٣ٜٞكخُظ ، ٚكخٍهز ٚر٘ـق ٛٝزَ ٝىٛــــ٘ش.
****
حُٔٞح١ـــــــــــٖ
****
91
كُ ٠لظش حٓظَهخء ٛخك٤ش طؤِٓض ك٤خط ٠رؼٔن ٗي٣ي .حٓظـَهض ك ٖٔ٤أٗخ ٝأٞٓ ٖ٣هؼٖٓ ٠
حُٝ ٖ١ٞحُؼخُْ ٓٝخًح كؼِض ٖٓ ه َٗٝ َ٤ك ٌٙٛ ٠حُيٗ٤خٓٝ ،خًح كؼِض ُ ٠ٛ ٠ح٧هَٓٝ ،ٟخ حٌُٟ
٘٣زـ ٠إٔ أٍؿ ٖٓ ٙٞحُزو٤ش حُزخه٤ش ٖٓ ػَٔ ٟػِٓ ٠طق ٌٛح حًٌُٞذ حُٔخرق ك ٠حُل٠خء حٌُ٠ٗٞ
حُؼظ.ْ٤
ٖٓ ١زخػ ٠حُٔظؤِٛش كز ٠حُ٘ي٣ي ُ٬هظٜخٍ كظ ٠ك ٠ح٧ك ،ّ٬كؤٗخ ٫أكذ ًؼَس حٌُّ٬
ٝاٗٔخ أٓؼ ٍُِٞٛٞ ٠آُ ٠زظـخ ٟك ٠هٛ ٢خٍّ ٗ َٜ٣وطش حٗط٬ه ٠رخُٜيف ٓزخَٗس ٓٞحء ك٠
أِٓٞد حُظلٌ َ٤أ ٝحٗ٩ـخُ أ ٝحُظؼز.َ٤
هِٜض اُ ٠أٗ٘ ٠هي ُٝيص ػِ ٠أٌٍٛ ٝح حُ ٖ١ٞرٔلٜٓ ٞخىكش ٗ ٫ؤٕ ُ ٠رٜخٝ ،ا٫
كبًٗ٘٘ ٠ض أك َ٠إٔ أُٝي ك ٠ا٣طخُ٤خ ٓؼ ً٬أ ٝكُ ٠ز٘خٕ حُويُ .ْ٣وي أٓ٤٠ض أًؼَ ٖٓ هٔٔش ػوٞى
ٖٓ ػَٔ ٟأرلغ ػٖ أٝ َٛػ٤وش ٓٞح٘١ظ ٠ك ٠أٍؿخء حًُ ٖ١ٞخكش.
اؿظِص أٞٛح٤٘٣ ٫ذ ُٜخ حُُٞيحٕ كظ ٠ػؼَص ػٍِٞٛ ٠س رخٛظش ٜٓ٘خ ٓوزؤس ك٤١ ٠خص
ٗلٔ ..٠ػ٘ٞحٕ حُٞػ٤وش ًخٕ" :ػوي ٓٞح٘١ش" ٝ ..حُٞػ٤وش ٌِٓ٣ش رظٞه٤ؼٔٛ ٖ٤خ حُٝ ٖ١ٞحُٔٞح .ٖ١أٓخ
حُٔٞح ٖ١كوي ًخٕ طٞه٤ؼ ٠طلظٝ ٚحٟلخ ربًٓٔ ٠خُْ٘ٔٝ .أٓخ حُ ٖ١ٞكٌخٕ ٌٓخٕ طٞه٤ؼ ٚهخُ٤خ.
ظ٘٘ظ ٚك ٠حُزيح٣ش هي ٓٔق أ ٢ً٘ ٝأ ٝأُُٔ َ٣زذ أ٥ ٝهَ ٠ٌُ٘ٝ .طؤًيص رخُلل ٚحُٔـَٟٜ
حُيه٤ن إٔ حُظٞه٤غ ُْ ٟٞ٣غ أريحًُٔٝ .خ ًخٕ ٓ ٕٞٔ٠حُٞػ٤وش ٣ئًي أٜٗخ طؼي ٫ؿ٤ش ٓخ ُْ طٞهغ ٖٓ
حُطَك ،ٖ٤كبٗ٣ ٫ ٚلن ُ ٠حىػخء حُٔٞح٘١ش ٍؿْ ًٞٓ ٠ٗٞح٘١خً.
طًٌَص ً٤ق ٓزن ُ ٠إٔ رٌُض حٌُٖٔٔ ٝحُٔٔظل ٠ً َ٤أه٘غ حُ ٖ١ٞرخُظٞه٤غ ى ٕٝؿي،ٟٝ
ٍؿْ أٗٝ ٚهغ رزٔخ١ش ٗي٣يس ُـ ٖٓ َٟ٤حُ٘خّ .هِض ٫ري إ حُوطؤ ٖٓ ػ٘ي ،ٟكخٌُ ٖ٣كِٜٞح ػِ٠
طٞه٤غ حُ ٖ١ٞآىٓٓ ٕٞ٤ؼُِ ٖٓ ٠لْ ٝىّ ٝأػٜخد٣ ،ظليػٗ ٕٞلْ حُِـش٣ٝ ،ظ٘لٔٗ ٖٓ ٕٞلْ
حُٜٞحء.
طللٜض ر٘ٞى حُٞػ٤وش ػَ٘حص حَُٔحص ،كِْ أؿي رٜ٘٤خ َٗ١ٝخ ً ٫ط٘طزن ػِ ٠كخُظٍ ،٠ؿْ
ًُي كوي طز ٠ُ ٖ٤رَٔحؿؼش ٝػخثن َٗػ٤ش ػي٣يس إٔ أٛلخرٜخ ٣ظٔظؼ ٕٞآخ رخُؼَٝس أ ٝرخُِٔطش أٝ
رٌِٜٔ٤خ ٓؼخً .ك٘٤جٌ أ٣و٘ض إٔ ٘ٛخى طلَهش ؿ َ٤ػخىُش ٝأٗ٘ ٠ؿٔٓ َ٤جُ – ٍٞوطؤ ٓلظَٔ ٖٓ ؿخٗز٠
– ػٖ كويحَُٗ٘ ٠ػ٤ش حُٔٞح٘١ش ،كٔخًٗز ٠أُٗ٘ٔ ٠ض ػَ٣خ أٛ ٝخكذ ِٓطش؟! ..أٗخ ٫أ ٖٓٝرؤٗ٘٠
ٓٔج ٍٞػٖ ًُي أىٗٔٓ ٠ج٤ُٞش ٓٞحء ك ٠ػخُْ حُِٔي أ ٝك ٠ػخُْ حٌُِٔٞص.
ٓٝغ أٗ٘ ٠أُظو ٠ك ًَ ٠ىه٤وش ٖٓ ػَٔ ٟرخُطَف ؿ َ٤حُٔٞهغ ا ٫أٗ٣ ُْ ٚؼَٗ ٠حٗ٫ظزخٙ
حُ ُّ٬أريحً .هِض ُ ٚاٍٗ٘ ٠ؿَ َٗ٣ق ُكَ ،ؿخى ٓوِٓ ،ٚظلخٕ ك ٠ػٍِٔ ٠ح ٝروِ ٫ ،٠ِ٤أىّ
أٗل ٠ك ٠ك٤خس ؿٔ٣ٝ ،َٟ٤ؼيٗ ٠إٔ ًَ ٌٕٞ٣حُٔٞحٓ ٖ٤٘١ؼيحء .حٗظظَص ُٓ٘ٔٔ ٚش ك٘خٕ أٗ ٝظَس
ػَكخٕ كطخٍ حٗظظخٍٓٝ ٟخُُض ٓ٘ظظَح ً ٌُٖٝاُ ٠أؿَ ؿ ،٠ٔٔٓ َ٤كِٜزَ ٟكيٝى٠٘ٗ٧ٝ ..
ٓظٞكي ك ٠ىحهِٓ ٠غ حُطَف ؿ َ٤حُٔٞهغ ُ٘يس ػ٘وٗ ٌَُ ٠ت ر ٚؿٔ َ٤أ ٝهز٤ق ،كبٗ٘ ُْ ٠أكٌَ
ُلظش ك ٠ا ٚٓ٬٣أ ٝاؿ٠خرٝ ،ٚاٗٔخ حُىىص طٞىىح اُٝ ٚ٤ػطخء ٍُٝ ٚؿزش ك ٠حُل٘خء ك٘ٓ .ٚ٤لظ ٚحر٘٠
حُ٘خد كخُظ ٜٚٔك ٠كَد هٌٍس ىكخػخ ػٖ ٖ١ٝآهَ.
ه٠ض ٓؼخٍى َٗٓش ٟي أػيحث ٖٓ ٚأ َٛحُلٔخى ٝحٌُْٓ حُوَرش ً ٟٝحُزؤّ ٝحُ٘ل،ًٞ
حٗظٜض ر ٠آُٜ ٠لش َُٓ٨ح ٝحُ٘لٔ٤ش ٝحُؼٜز٤ش ،ػُٞـض كٜ٤خ ػِٗ ٠لوظ ٠حُوخٛش كظ٠
حٓظِ٘كض ًَ ٓخ طزوٓ ٖٓ ٠ُ ٠يهَحص ،كخٗظوِض رؤَٓطُِٔ ٠ؼ٘٤ش كٗ ٠وش ٓظٞحٟؼش رلخٍس أًؼَ
طٞحٟؼخ ً ػِ ٠ىهَ ٌ٣ ٫خى ٣ل ٠رؤٓخٕ حٞٓ٧حٍ حٍ٧رؼش ُٝؤش حُؼًٞٔٝ ٖ٤س حُؼ٤خٍ.
طظٌِٔ ػِ٣ ٠يٓ ٟجخص ٖٓ حُ٘زخد ،كـَٓض ك ٠أػٔخه ْٜه ْ٤حُلن ٝحُوٝ َ٤حُـٔخٍ هزَ إٔ
أؿَّ ك ٠ػو ُْٜٞحُؼِْ ٝحُٔؼَكش.
ٝرؼي ػَٔ ٖٓ َ٣ٞ١حُظـخٝ َٛحُٓ٬زخ٫س ٖٓ ؿخٗذ ٌٛح حُطَف ؿ َ٤حُٔٞهغ ،ىػٞطٚ
ُ٤ظ٘خٓ ٍٝؼَٝ٘ٓ ٠د حًٌَُي ٚ٣حٞٓ٧حٗ ٠حُـٔ.َ٤
ؿِٔ٘خ ػِٗ ٠خ١ت حُ٘ٝ ،َ٤حُ٘و٣ َ٤ل ٢٤ر٘خٝ ،حُؼٜخك َ٤حُٔ٣َٜش طِهِم كٓ ٠ؼخىس
ٝحُ٘خّ حُط٤ز ًٝٝ ٕٞحُزَ٘س حَُٔٔحء حُؼخٗوش ٣ل٤ط ٕٞر٘خ ٖٓ ًَ ؿخٗذٝ ،ػِٝ ٠ؿ ْٜٜٛٞطَطْٔ
92
حرظٔخٓش هيٍ٣ش ٌِٓٛشٔٔٗٝ ،ش حُوَ٣ق طٜلٜق ٖٓ كُ٘ٞخ كٗ ٠ـْ ٗـٔ٘٣ ٠خد ك ٠أؿٞحٍ حُِٖٓ،
ك٤ظَىى ٛيح ٙر ٖ٤ؿ٘زخص ٓؼزيٗخ حُلَػ ٠ٗٞحُؼظٓ .ْ٤ؤُظ ٚكٞٓ ٠ىس رخُـش ٝطلي٣ي هخ١غ:
ٓ -خ ٞٛحُٔطِٞد ٓ٘ ٠ػِٝ ٠ؿ ٚحُظلي٣ي كظ ٠طو٘غ رخُظٞه٤غ ػِ ٠حُٞػ٤وش؟
ٓٝ -خ أ٤ٔٛش طٞه٤ؼٓ ٠خىٓض طٔخٍّ ك٤خطي ػِ ٠أٍ ٠ٟك ٠كَ٣ش؟
-حٗ ٠أٗ٘ي َٗػ٤ش حٗ٫ظٔخء.
ُ -وي أٗ ٠ٌٜ٘حُظٞه٤غ ُٔ ٖ٤٣٬ؿَ٤ى ٌُِ٘٣ ُْ ْٜظِٓٞح رلوٞم حَُ٘ػ٤ش ٝٝحؿزخطٜخ
ٓٝ -خ ًٗز٠؟
-حٗض ٓ٘٘ٓ ْٛٝ ْٜي.
ٌُ٘ -ي ٓخُُض طٞهغ ُـ َٟ٤كظ ٠حُ.ّٞ٤
ٕ٧ -حُل٤خس ٓٔظَٔس ٓ ٫ٝلَ.
-اٗ ٠أٗؼَ رخُظِْ.
-أَٓ ١ز٤ؼ ٠أ ٫طٔٞى حُؼيحُش حُؼخُْ.
ُ -وي رٌُض ٧ؿِي ٓخ ُْ ٣زًٌُ ٚؼ َٕٝ٤ؿ ٖٓ َٟ٤حُلخ ٖ٤ِٛػِ ٠طٞه٤ؼي.
-هَ اٗ ٚحُلع.
-رَ اٗ ٚحُز٬ء حُؼظ.ْ٤
طؤُّ حُٔٞهق ٝهخّ حُطَف ؿ َ٤حُٔٞهغ ؿخٟزخ ٫كظيحى ٟحُ٘ي٣يَٗ ٌَٔ٣ ُْ .حد
حًٌَُي.ٚ٣
ٝأ َٛػِ ٠ىكغ حُلٔخد ٝحَٜٗف.
ػيٝص ٖٓ هِل ٚأط َٓٞاُ ٚ٤إٔ ٣ليى ُٝ ٠حؿزخص أهَ ٟأه ّٞرٜخ ٧ؿِ ٚكظٌُٚ٘ ،٠َٟ٣ ٠
حُظِّ حُٜٔض ػْ حهظل ٠ػٖ ٗخظَ.ٟ
****
َٗ٘ص رـَ٣يس أهزخٍ ح٧ىد ك2009/11/8 ٠
طَحٗ ْ٤ه٤ٜٜش
****
ػ٘يٓخ ٣ـق حُ٘زغ:
كًٍٝ ٠س ُلظخص حٗ٫ظ٘خء ٗٝلٖ َٗط٘ق ٖٓ ٗزغ حُلذ هِض ُٜخ:
ٓ ُٞ -ض هزِ ٠كٔٞف أهظِي.
93
ٗظَص اُ ٠ك ٠ى٘ٛش ٓخهَس ،اً ًخٗض ٓٓ٬ل ٠ط٘طن رخُـيس ٝأٗخ أِ١ن اٌٗحٍ ٟحُٔـ٘.ٕٞ
ُْ طٔظطغ إٔ ط٘لـَ ك ٠حُ٠لي كَحكض طٔطَٗ ٠روز٬طٜخ كً ٠لٝ ٠ك ٠ػ .٠٘٤ظِض طظلَّ ك٠
ٝؿ ً٬٣ٞ١ ٠ٜػْ ٓؤُظ٘ ٠كٗ ٠ـٖ.
ٓٝ -خًح أكؼَ ري ُٓ ٞض أٗض هزِ٠؟
-أهظِ.٠٘٤
ً
ً٘ٝض ػِ٣ ٠و ٖ٤ك ٠طِي حُِلظش ٖٓ إٔ حُلذ ٝحُـ٘٣ ٫ ٕٞوظِلخٕ ًؼَ٤حُٝ ،طخُٔخ أٓؤ٘٠
حُؼوَ ٝأػ٤خٗ ٠رلٌٔظٝ ٚرَٝىٝ ٙك٤خى ..ٙكَِ٤كَ ػ٘ ُٞٝ ٠اُ ٠ؿٍ َ٤ؿؼش ُٝظزن حُلز٤زش ك ٠هِز٠
ٝك ٠ىٓٝ ٠ه٣٬خ.ٟ
ك ٠ىهخثن حُٞىحع ح٧هَ٤س هٗ ْ٤زق حُلَحم ػِ ٠حُـَكش حُلِ٘٣شٝ ،حٗؼٌٔض ظ ُٚ٬حُوخطٔش
حُزـ٠٤ش ػِٝ ٠ؿ ٙٞحُلخ ٖ٣َٟكٔ٤خ ػيحً .ٟخٕ حٗوزخ ْٜٟهٞكخ ً ٓ٘ .ٚأٓخ ٌٓ ٠ٗٞكٌخٕ اؿً٫٬
ُِويٍ .
أٓخّ حُظخٝ َٛحُزخٝ ٖ١حُٝ َٛٞحُلٓٝ َٜخُي حُِٔي ٝحٌُِٔٞص ٝهلض أطٔخءٍ ٓخًح
رٔوي ٍٟٝإٔ أكؼَ ؿ َ٤إٔ أٍ٠ٟ؟! ٛ ..خ ٠ٛطٔظؼي أٓخُِٓٔ ٠لَ ٝأٗخ ٓخُُض أطٔظغ روِذ َ٣طغ ك٠
ٗز٠خط ٚىحكوخ ىٓخء ٙحُٞهلش ك ٠أػ٠خث ٠رـ َ٤طٞهق ..أٓخ كخث ٢حُـَكش حُظ ٠طل٘٣ٞخ كؼَٔ ٙأٍٞ١
ٖٓ ػَٔٝ ٟػَٔٛخ ٓؼخ ً ُٔٝ ،ض أػَف ٓظٓ ٠ؤُلن رٜخ اُ ٠حُٔوَ ح٧ه!َ٤
٠حُل٤خس كٔ٤ظزي ر ٠حُٔٞص ٝأٍٟ ٝطوظل ٖٓ ٠أٓخٓ ٠ك ٬أٓظط٤غ إٔ أهظِٜخ … ٝطؼِ ػِ ّ
ح٤ٗ٧خء ٓ٠ززشٝ ،طٌَ حُٔ٘ٞحص حُٔؼ٤يس أٓخّ ػ٠ًٓٞ ٠٘٤ش ٖٓ حُزَم٣ٝ ،ظل ٍٞحٌُ ٕٞاُُ ٠ـِ
َٓٓي ٟهي حٗزؼغ ً٘زق ٖٓ حُٔخ٣ ٠ٟل َ٤حُلخ َٟآَُ ٠طغ َُِػذٝ ،أٓخ حُٔٔظوزَ كِْ َ٣ى
ػِ ٠رخٍٝ ،اٗٔخ ُ ٠ٛلظخص ٖٓ حُ٘ـٖ حُٔويّٝ ،حُوٞف ٝ ،حَُؿخء ٝ ..ح.َٓ٧
****
حُؼَٔ حُٔلَٝم
هَ ػِ٠ك ٠اؿَحء كوي ٌٜٗظً٘ ،ُٚ٘ٓٝ ٚلض ُ ٚػٖ كظ٘ش كخم ػَٔٛخ حُؤٔ ٖ٤ػخٓخ ،كّ ٖ٤
ًٍزش ٓخه ٚحُِٔٔ٤ش ٣وزَ هيٜٓ٤خ ٟخٍػخ ً ٓظ .. ٬ٓٞهخُض ك ٠كْٔ:
-ىع هط٤زظي ٝطِٝؿ٘.٠
هَٜط ٚىٓٞػ ٚكخٗـٌد اُ٤ُٜ ٠ذ حُؼ٘ن حُلخٍم٘ٓ ،ظ٘٤خ رخٗظؼخٍ ٓ٘ٞحط ٚحُؼَ٘ ٖ٣هَرخٗخ ً
ُٔؼزي حُلَٓخٕ حُؼظ٤ي.
ً
ؿخىٍ ٗٞحف أٓ٤٘ٓ ٚؼخ رزٜوش ك ٠حُٞؿ ٖٓ ٚهط٤زظ٘٤ُ ،ٚظوَ اُ ٍِ٘ٓ ٠حٍِٓ٧ش رؼوي
ٍٓٔ٘ٓ .٠لظ ٚهطَحص ٖٓ ػِٜٔخ حُٔلظَم كؤٗلن ػِٜ٤خ ٝػِ ٠ر٘خطٜخ حُؼ٬ع ًَ ٓخ أٝطٍُ ٖٓ ٠م
ٓليٝى.
ًِٔخ حٓظِحى ٖٓ حُؼَٔ ُْ ٟٞٓ َ٘٣هطَحص َٓٗٞٛش رخُِٔ٣ي ٖٓ حٗ٩لخم ػِ ٠طـي٣ي أػخع
حُز٤ض حُؼظ٤نَٗٝ ،حء حُٔ٬رْ ٝح٧ؿِٜسٝ ،حُوَٝؽ كِٛٗ ٠خص هِ٣ٞش ٝط٘خ ٍٝحُـيحء ك ٠حُٔطخػْ
حُظ٣ ُْ ٠لٌَ ٓٞ٣خ ً ك ٠حٍط٤خىٛخ ٖٓ هزَ.
حٓظيحٕ كظِ٣ ٠ؼن حُِٔ٣ي ُْ .طَ ػ٘٤خٓ ٙوَ٣ش حُو ٖٓ ّٞكخؿؼظً .ٚخٕ َٟ٣أٗ٤خء أهَ٣ ٫ ٟزَٜٛخ
٣ ٫ٝيٍى ٓـِحٛخ ٓٞح .ٙطٌخػَص ػِ ٚ٤حُي ٕٞ٣كِـؤ اُ ٠ح٫كظ٤خٍ كخَُٔهش٣ ُْٝ ،زن أٓخٓ ٚا ٫حُلَحٍ
هزَ إٔ ٣لظ٠ق أَٓ ٙكِ٤وٞٓ ٠ء حُؼوخد.
ٍحهزٞح ٍِٓ٘ حٍِٓ٧ش ٍٜٗٞح ً ٞ١حٍ٣ ُْ ٌُٚ٘ٝ ،ظٛ .َٜزٞح ػِٜ٤خ ؿ٠زٝٝ ْٜػ٤يْٛ
ٍٝحكٞح ٣زلؼ ٕٞػ٘ ٚكٌٓ ًَ ٠خٕ ى ٕٝؿي.ٟٝ
رلٌْ ه٠خث ٠كِٜض حٍِٓ٧ش ػِ ٠حُط٬م ٝرخػض حُ٘وش رٔلظ٣ٞخطٜخ ػْ ؿخىٍص حُٔي٘٣ش
َٓح ً رٜلزش ر٘خطٜخ ُظو ْ٤كٓ ٠ي٘٣ش أهَ.ٟ
ٓٞ٣ٝخ ُلع ر ٚؿل ْ٤حُٞؿي اُ٘٣ ٠زٞع حُؼَٔ٠ٓ ،ل٤خ ً رل٤خطٓ ٚظـخ ً٬ٛػٞحهذ ظ.. ٍٜٙٞ
ٌُ٘ٝ ٚؿي أؿَحرخ ً رخٍُِٔ٘.
ٍَٝٛرٔخم طـَ ح٧هََٔٓ ٟػخ ً اُ ٠حُ٘خٍع ٣ؼ ٟٞؿ َ٤ػخرت رٔطخٍى:ٚ٣
94
ك ٠حُظوخًٍ ٝحُٔوخٓٝش ٝحُؼوَ ٝحُوِذ ٝحُ٬ٜس ٝحُ٤ٜخّ ٝحَُهٝ ٚحُـ٘خء ٝحُ٘ٝ ّٞحُزٌخء ٝحٌٍُ
أكِض ٖٓ حُٔٞص رؤػـٞرش ٝهيٍ ُ ٠إٔ َّ ٝحُٔطٞس ،كظ ٠أٛزلض ٖٓ ً ٟٝحُؼخٛخص ٍؿْ أٗ٘٠
أػخٝى ٓٞحِٛش حُل٤خس.
****
ٛـَس أّ ٍٗخى:
ًخٗض طٔلزَ٘ٔ٣ ٖٓ ٠ح ٟر٤يٛخ حُلخٗ٤ش حُيحكجش ٝهطٞحطٜخ حَُٔٔػش حُوِوشٝ ،طلؼ٘ ٠طِوخث٤خ ً
ػٍَِٟٝ ٠س ٓ٬كوظٜخ .حُ٘ؼ ٍٞرلٔخ٣ش ح٣ ّ٧ل٤ط٘ ٠رطٔؤٗ٘٤ظٝ ٚىكج ٚك ٬أٍ ٟحُؼخُْ ا ٖٓ ٫هٍ٬
ػٜ٤٘٤خ.
-اُ ٠أٌٛٗ ٖ٣ذ ٣خ أٓ٠؟
-اُ ٠ط ِٙ٤أّ ٍٗخى
ُٔ -خًح؟
أكزٜخ كظ ٠ك ٖ٤طظـخًً َٛخثُ ٠ظظَٜد ٖٓ حُٔئحٍ .حٍطزخ ٠١حُ٘ي٣ي رٜخ ٣ئًي ُ ٠أٜٗخ
ٓظٜ٘غ ٓ٘٤ٗ ٠جخ ً ٛخٓخً.
-أَٓع كظٗ ٫ ٠ظؤهَ ػِٜ٤خ كٗ ٬ـيٛخ ك ٠حٗظظخٍٗخ
ُْ أًٖ أػَف ُٔخًح طٜلز٘ ٠اُ ٌٙٛ ٠حُٔ٤يس حُؼَ٣ش حُـخٓ٠ش أًؼَ ٖٓ َٓس ًَ ػخّ ،هَد
ىه ٍٞحُٔيحٍّ ٝهزَ كِ ٍٞح٧ػ٤خى ٝك٘ٓ ٠خٓزخص أهَ ٟأؿِٜٜخ.
طلظق ُ٘خ رخد حُل ٬٤هخىٓش أٗ٤وش ً٘ض أكٔزٜخ ٗو٤وش أّ ٍٗخى أ ٝحر٘ظٜخ ..رؼي إٔ ٗـظخُ
حُل٤وش حُـِٔ٤ش طٜلز٘خ اُٛ ٠خُش ًزَ٤س ٣طَ ٗزخًٜخ حُؼَ ٞ٣ػِٛ ٠للش حُٔخء حٍُِهخء رخُٔ٘٤خء
حَُ٘ه .٠أٓخٍع اُ ٠حُ٘زخى .أُظٜن رِؿخؿ٧ ٚطلَؽ ػِ ٠أَٓحد حُ٘ ٠ٛٝ ٍّٞطل ٢ك٠
ؿٔخ ػخص ٓظؼخهزش ػِ٤ٍٛ ٠ق حُٔ٘٤خء ٞٛٝحٍَٓ ٟحًذ حُ٤ٜي حُؼظ٤وش .ط٘ظَ ُ ٠أٓٗ ٠ظَس
ٛخٍٓش ى ٕٝإٔ ط٘طن رٌِٔش ٝحكيس كؤكٓ ْٜـِحٛخ حُٔليى ػِ ٠حُل:ٞٛٝ ٍٞ
-أؿِْ رؤىري كظ ٫ ٠طـ٠ذ ٓ٘ي ط.ِٙ٤
ٓؼظْ حُلٞحٍحص رٝ ٠٘٤ر ٖ٤أٓ ٠طي ٍٝرخُؼ .ٕٞ٤ىٍرظ٘ ٠رٜٔخٍس ػِ ٠إٔ أهَأ ٓخ رؼٜ٤٘٤خ
ى ٕٝإٔ طلٜق ػ٘ ،ٚكظؼِٔض ً٤ق أٍ ٟك ٠حٌُٓ ٕٞؼخٗ ٠حُلذ ٝحُؼطق ٝحَُكٔش.
ىهخثن ٝطؼٞى حُوخىٓش كخِٓش ٤٘٤ٛش ِٓٗٞش ػِٜ٤خ ك٘ـخٕ ٖٓ حُوٜٞس ًٞٝرخٕ ٖٓ ػَ٤ٜ
حُلخًٜش أٍٓو ٚرؼ ٖ٤٘٤هََ٣ط ٫ ٠ٌُ٘ ،ٖ٤أؿَإ ػِ ٠ح٫هظَحد ٓ٘ ٚهزَ إٔ أطِوٗ ٠ظَس حُٔٔخف حُظ٠
أػَكٜخ ٖٓ ػ ٠٘٤أٓٝ ،٠حُظ ٫ ٠طٞؿٜٜخ اُ ٠أريح ً هزَ ٍٞٛٝط ِٙ٤أّ ٍٗخى.
ط َٜػِ٘٤خ روطٞحص ٛخىثش ٝٝؿٔٓ ٚق ػخٕ ٓخ ٣وَد ٖٓ هٔٔ ٖ٤ػخٓخ ً ك٘ٛ ٠خء
ٍٝكخ٤ٛش ٠ٌُ٘.أُٔق رلطَس حرٖ حُؼخَٗس كِٗخ ىك٘٤خ هخرؼخ ً طلض حُؼ ٖ٤٘٤حٍُِهخٝط ٖ٤حُِٔىحٗظٖ٤
ر٘ظخٍس أٗ٤وش.
طؤهٌ أٓ ٠ك ٠كٜ٘٠خ رٔٞىس ػٔ٤وش كَ٤طؾ ُلٜٔخ حُٞكٝ َ٤طزيً ٠ُ ٝطخثَ أرً ٞ٤ز٣ َ٤لظٖ٠
كَه ٚحُٜـ َ٤ك ٠ك٘ ٞؿَٝ .. ِٟ٣طؼ٬ٓ َ٤رْ كيحى أٓ ٠طؼـز ،٠كٌ٤ق ٣ؤط٤ُٝ ٠ي أٓٞى ٖٓ أّ
ر٠٤خء ٗخٛؼش ٠ٌُ٘ٝ ،أًًَ ه ٍٞأر ٠حَُحكَ َ٣ ٞٛٝىى ىحثٔخً:
ٓ -زلخٗ ٚهخىٍ ػِٗ ًَ ٠ت.
ٝكَٓ ًَ ٠س ًخٗظخ طظزخى ٕ٫حُوز٬ص حُ٠خكٌش ٝػزخٍحص حُ٧لش حُ٘ي٣يس رًِ ٬لشًٝ ،ؤٜٗٔخ
ػخٗظخ حُؼَٔ ًِٓ ٚؼخً .ػْ طوزِ٘ٝ ٠طـَٔٗ ٠رخٌُ٘٫ٞطٝ ٚحُؼٔ٬ص حُل٤٠ش حُٓ٬ؼش ٝطَرض ػِ٠
ظ ،َٟٜػْ طؤَٓ حُوخىٓش رلظق حُ٘زخى ٓ٧ظٔظغ رخُلَؿش ػِٗ ٠زخى حُ٤ٜي ٝحُل٣٬ي ٝأْٗ ٍحثلش
حٔٓ٧خى ح٥ط٤ش ٖٓ كِوش حُز٤غ حُوَ٣زش.
أٓخ حُ ّٞ٤كخ َٓ٧ؿي ٓوظِق ،كِوي ُٔلض ٖٓ ٓـِٔ ٠رخَُ٘كش ىٓٞع ط ِٙ٤أّ ٍٗخى طٜ٘خٍ
ػِ ٠هيٜ٣خ حُٔظٍٞى ٖ٣كظوِغ حُ٘ظخٍس ٝطٔٔق ػيٓظٜ٤خ رٔ٘ي َ٣ؿٔٓ َ٤طَُ ٝ ..حٌُ ٟأى ٠٘٘ٛكوخ
إٔ أًٓ ٠خٗض طزٌٓ ٠ؼٜخ ػْ طو ٍٞرٜيم أه٘خط:٠ٗٞ
-إ ٗخء هللا ٍر٘خ ٣طٔج٘ي ػِ٣ٝ ٚ٤لي ًَرظي.
96
ًٝخٗض آهَ ُ٣خٍس ُظ ِٙ٤حّ ٍٗخى .حُلِٕ ٣ؼظ٤ً َٜخٕ أٓٗٝ ٠لٖ ك ٠حُطَ٣ن اُٜ٤خ ىٕٝ
إٔ ط٘طن رٌِٔش ٝحكيس.
ً
ك ٠حُٜخُش ١خٍ حٗظظخٍٗخ .ؿخءص أّ ٍٗخى ٓظ٘لش رخُٔٞحى ًؤٓ ٠طٔخٓخ١ .خٍ ػ٘خهٜٔخ
حُزخً ٠ح ْ٤ُ٧كخٗلـَص ٓؼٜٔخ ك ٠حُزٌخء.
حٛطلزظ٘ ٠حُوخىٓش اُ ٠حَُ٘كش كَك٠ض حُيهٝ ٍٞحُلَؿش ػِ ٠حُزلَ ربَٛحٍ ٗي٣ي.
طٞكيص رخُلِٕ هزَ إٔ أػَك ٚحُٔؼَكش حُلوش ُْ .أه ٞػِٓ ٠ي ٣يُ ٟظ٘خًٞ ٍٝد حُؼ َ٤ٜكٖ٤
ٓٔؼض أٓ ٠طوُٜ ٍٞخ:
ٍ -ر٘خ ٜ٣زَى ػِٓ ٠خ ر٬ى.
****
ك ٠ؿِٔش ٛخٓٔش ر ٖ٤أٓٗٝ ٠و٤وظ ٠حٌُزَ ٟحهظِٔض ٓـِٔخ هَ٣زخ ً ٜٓ٘ٔخٓ ،يكٞػخ ً رلذ
حٓظط٬ع ٍ٤ٛذ ،كً ٖ٤خٕ حُلي٣غ ػٖ ط ِٙ٤أّ ٍٗخى .هخُض أٓ ٠ر٘زَس طٌ٘ٔذ ٔٛخً:
-أّ ٍٗخى ٛخؿَص ٖٓ ٓٛ َٜز٤لش اػيحّ ٍٗخى.
طٔخءُض ٗو٤وظ ٠ك ٠ؿِع:
ٓ -خًح ٓ٘لؼَ حٕ٥؟
أؿخرض أٓ ٠كٔ١ ٠خث٘٘٤ش ٛخىثش:
ٍ -ر٘خ ًَْ٣
-كٞؿجض ر٘و٤وظ ٠طٔؤُٜخ ك٤ٟ ٠ن ٝى٘ٛش:
-اٗ ٠أطؼـذ ٓخ حٌُ٣ ٟيكغ ٗخرخ ؿ٘٤خ ٓظؼِٔخ ٔ٤ٓٝخ ٓؼَ ٍٗخى اُ ٠إٔ ٣و ٕٞرِيٙ؟!
****
رؼي ٓخ ٣وَد ٖٓ ػِغ هَٕ ٖٓ حُِٓخٕ طٜخىف َٓ ٍٟٝرخُؼَرش أٓخّ حُل .٬٤طٞهلض هًِ٬٤
أٓزق ك ٠ػخُْ حٌُِٔٞص.
ًخٕ ُٝي ٟحُٜـ َ٤رٜلزظُ .٠لض ٗظَ ٙأٗ٘ ٠أكِٔن ٗخٍىح ً ك ٠حُٔز٘ ٠حُٔظٜخُي ٝحُلي٣وش
حُـَىحء ر٘ظَحص ٌٓظٔ٤ش رخُٞؿي ٝح ٠ٓ٧كوخٍ ُ ٠رزَحءس:
ُٔ -خًح ط٘ظَ رخٛظٔخّ اُ ٌٙٛ ٠حُل ٬٤حُٜٔـٍٞس؟
هِض ُ ٚكٗ ٠ـٖ ػٔ٤ن:
-طؼخٍ ر٘خ أُٓ ٠ـي أر ٠حُؼزخّ ُ٘ٓ ٠ِٜؼخ ً ًٍؼظ ٖ٤ػٍِٝ ٠ف ؿيطي حُؼظٔ٤ش.
****
َٗ٘ص رـَ٣يس حَٛ٫حّ ك2003/1/10 ٠
97
ح٧كٔـــخٍ
****
هَؽ ٖٓ ُِٓ٘ ٚر٘٤ش حُظٞؿ ٚاُ ٠حُؼَٔ ًٌَ ٌ٘ٓ ّٞ٣أًؼَ ٖٓ ػ٬ػ ٖ٤ػخٓخًًٍ .ذ ػَرش
حًَُ٘ش ٝر٤ي ٙؿَ٣يس حُٜزخف .طًٌَ هللا رلَهش ٣ ٞٛٝظٜلق أٗزخء حُِٜحثْ ٝحٌٔٗ٩خٍحص حُؼَر٤ش
ٝح٤ٓ٬ٓ٩ش كٌٓ ًَ ٠خٕ ّٞ٣ ًَ .ط٘ظوَ ٌٙٛحُٔ٘خػَ ٓ ًَٝخػش ٖٓ ٓٞحهغ أكيحػٜخ ػزَ آ٫ف
ح٤ٓ٧خٍ ُظٔظوَ ك ٠هِزً ٚطؼ٘خص هخطِش ٌُ٘ٞٔ٣ ٫ ٚصٝ ،اٗٔخ ٌ٣ظل ٠رخؿظَحٍ اكزخٝ ٚ١حٌٗٔخٍٙ
حُيحهِٝ ٠حٗطٞحث ٚػِ ٠آٝ ٚٓ٫حٛظِحُ ػوظ ٚر٘لٔ ٚحٛظِحُح ػ٘٤لخ.
ٓخ إٔ هَؿض حُؼَرش اُ٣َ١ ٠ن حٌُ ٖ٤ٍٗٞكظ ٟٞ١ ٠حُٜل٤لش ٍٝحف ٣ظؤَٓ حٍُّ٘ٞ
٣ ٞٛٝيحػذ أٓٞحؽ حُزلَ حُٔظً .٢ٓٞخٕ حُـ ٞؿخثٔخ ً أٗز ٚرـ ٞأٍٝٝرخ ٓٔخ ؿؼَ ر٤خ ٝأؿ٘لش
حُ٘ ٍّٞأًؼَ ٜٗخػش ُٝري حُٔٞؽ أًؼَ كظ٘ش ٝك٣ٞ٤ش.
ػِ ٠أكي حُٔوخػي حُٔٞحؿٜش ُِزلَ ؿِْ كظٝ ٠كظخس ٣ظٜخٓٔخٕ٠٣ .لٌخٕ ك ٠ػل٣ٞش ىٕٝ
حٍطزخ ١رخُؼخُْٝ .هلِص ٌٓٔش ٓظٓٞطش حُلـْ ٖٓ حُٔ٤خ ٙػِ ٌَٗ ٠هي٣لش كٓ ٠يحٍ ٓوُ ّٞظؼٞى
َٓس أهَ ٟاُ ٠حُٔخء كَٛخ ً ػِ ٠ك٤خطٜخ رؼي إٔ أُوض ر٘ظَس هخ١لش ػِ ٠ح.ٍٝ٧
ػِ ٠حَُ٤ٛق ٓخٍ ػـ ُٞك ٠هطٞس ٍ٣خ٤ٟش َٓطي٣خ ً ُ٣خ ٗخٛغ حُز٤خٝ ،ٝكُٔ ٖ٤ق
١ل ً٬طٜلز ٚأٓ ٚر٤يٛخ ِ٣ظلض ٖٓ ٍٝحثٜخ َُ٤هز ٚك ٠ى٘ٛش طِوخث٤شُٞ ،ف ُ ٚر٤يٝ ٙحرظْٔ ،كٔخ ٓؼ٘٠
إٔ أًٛذ حُ ّٞ٤اُٗ ٠لْ حٌُٔخٕ ٓ٧خٍّ ٗلْ حُؼَٔ ٝأُظو ٠ر٘لْ حُ٘خّ ٝحٌٔٗ٫خٍحص طٌخى
طؼظ ٠َٜٗكظ ٠حُ٘وخعِ١ .زض ٖٓ حُٔخثن ا٣وخف حُؼَرش ُِٗٝضٓ .ؤُ٘ ٠ك ٠ى٘ٛش:
-أأٗظظَى؟
98
٫ -
َٛ -كيع ٗت؟
٣ ُْ . ٫ -ليع ٗ٤جخ ً ػِ ٠ح٬١٩م ُٖ ٠ٌُ٘ٝأًٛذ حُ ّٞ٤اُ ٠حُؼَٔ.
ُ -وي هطؼ٘خ أًؼَ ٖٓ ٜٗق حُطَ٣ن اُ ٠حًَُ٘ش كٔخ حُٔزذ؟
-حُٔزذ ٫أػَكٓ .. ٚغ حُٔٓ٬ش.
حٓظٔظؼض رظٔخهًٍ ٢حً حُٔٞؽ حُٜٔطيّ رخُلٞحؿِ حُٜوَ٣ش ػِٝ ٠ؿ ٠ٜطلض ٍ٤ٛق حٌُٖ٤ٍٗٞ
ٗٝؼَص إٔ حًٔ٧ـ ٖ٤حُ٘و ٠حُؼزن رَحثلش حُٞ٤ى ٍ ٨ٔ٣ثظٍٝ ،٠ؿْ ًُي أٗؼِض ٓ٤ـخٍس ٓ٧ظٔظغ
رؤٕ أٗ ًٟٝلٔ.٠
حٗظوِض اُ ٠حَُ٤ٛق حُٔٞحؿ .ٚحٗظَ٣ض ٖٓ أكي حُٔل٬ص حُٜـَ٤س رخً٫ٌٞ٤ٗ ٞطٛ ٚـَ٤
ٟٝؼظ ٚك ٠ؿ٤زٝ ٠طليػض اُٜ٤خ رخُظِ٤ل:ٕٞ
-اُِٗ ٠كٍٞح ً ٣ ..ـذ إٔ أطٌِْ ٓؼي.
…… -
ٓ -ظـي ٠٘٘٣ؿخُٔخ ػِ٤ٍٛ ٠ق حٌُ ٖ٤ٍٗٞأٓخّ ٓلَ "حُٜلٞس"
…… -
ٗ -ؼْ أػَف إٔ حُٞهض ٓزٌَ ؿيح ً ٓ ٫ ٌُٖٝلَ.
ػيص اُ ٠حُلخؿِ حُٜوَ ٟك ٠حٗظظخٍٛخ ،أه ْ٠هطؼش حُ٘٫ٌٞ٤طش ٝأٓظلِذ كٝ٬طٜخ.
ه َ٤اُ ٠أٗ٘ ٠ك ٠كخُش ٛلخء ؿؼِظ٘ ٠أًؼَ هَرخ ً ٖٓ ٝكيحٗ٤ش هللا ٝأًؼَ رؼيح ً ػٖ ه٬ثوًٌُٝ،ٚي
ػٖ َٟد حُؼَحم ٝحُوز ٞػِ ٠أٝؿٝ ٕ٬طزَثش ًِ٘٤ظٝ ٕٞر٤غ ًَٗظ٘خ أُٓ ٠ظؼَٔ ٍثٔ٣ ٠ٔ٤ظِي
حُٔ.ٖ٤٣٬
اكٔخٓ ٠رلويحٗ٤ٌُِِٔ ٠ش حُـٔخػ٤ش ًَُِ٘ش ظَ ٓٛ٬وخ ٩كٔخٓ ٠رلويحٗ٠ٓ٬ُٔ ٠
حُيحهِٓ .٠خ حٌُ٣ ٟـؼِ٘ ٠أه٘ ٠حُٔٔظوزَ ٞٛٝؿ٤ذ ك ٠ػِْ هللا٣ َٛ .ؼـذ ٛخكذ حُؼَٔ حُـي٣ي
رٌلخءط ٠ك٤زو ٠٘٤ك ٠حُؼَٔ ٧ػخٝى كَٔ حُٜوَس ًَ ّٞ٣كظ ٠طٔو ٠٘ٓ ٢كؤػ٤يٛخ اُٟٞٓ ٠ؼٜخ
حٌُ٣ ٟليى ٙرٔؼَكظٚ؟٘٣ َٛ ..لَ ٖٓ ١زخػ ٠حُلخىس حُـخىس ك٤وَك٘ ٠رٔٞء ٓؼخِٓظ ٚكظ ٠أكَٔ
ػٜخ ٟػًِ ٠خٝ ٠ِٛأٍكَ ى ٕٝحُلن ك ٠حُٔطخُزش رؤ٣ش حُظِحٓخص ٓخُ٤ش؟
أٓٓ ٞؼخٗ ٠حُٔزٌَ ٓؼِٔخ كؼَ حٌُؼ ٖٓ َٕٝ٤أٗيحى ٟحٌُ ٖ٣آػَٝح حُٔٓ٬ش هزَ هيّٝ ُْ ّ
ً
حُٔخُي حُـي٣ي ه٘٤ش حُلَحؽ ٝحً٫ظجخد ٝحُوِنً٘ َٛ ..ض ٓوطجخ أّ ٓ٤ٜزخ أّ أٗ ٚحُل٤خى حَُٓخىٟ
حٌُ ٟحٛطزـض ر ٚك٤خط ٌ٘ٓ ٠طـخُٝص حُؤٔ ٖ٤كظ ٠ىػض ٛي٣وخ ً ٜ٘٣ ٕ٧ل٘ ٠رخُلؾ اُ ٠ر٤ض
هللا؟..
هطَحص حُٔخء حُٔخُق طزَِ ٝؿٝ ٠ٜطٔظِؽ ِٓٞكظ ٚرزوخ٣خ ١ؼْ حُ٘٫ٌٞ٤ط ٚكؤٗؼَ رَؿزش
ؿخٍكش ك ٠أ ٫أكؼَ أٗ ٟت ِ٤١ش حُزو٤ش حُزخه٤ش ٖٓ ك٤خط٘ٛ ٌُٖ .٠خى هٔٔٔخثش ؿ٘٤ش ٣ـذ طٔي٣يٛخ
ٗ٣َٜخ ً ُِيٍ ّٝحُو٤ٜٛٞش ٧كي أر٘خث٘ٛٝ ٠خى ٓٔج٤ُٞخص ؿٔخّ ك ٠حُؼَٔ كٞٓ ٍٞحٛلخص
َٓ٘ٝع ؿي٣ي أُو ٠ر ٚػًِ ٠خ٘ٛٝ ، ٠ِٛخى ػ٬ػش ػَ٘ ػخٓخ ً أٓ٤٠ظٜخ ٓو٤يح ػِ ٠ىٍؿش ٝظ٤ل٤ش ُْ
أطوطٜخ رٔزذ حٗ٘ـخٍ حُيٍؿش ح٧ػِ ٠رٔٞظق أهيّ ًٓ٘ٗ ٫ ٠ذ ُ ٚكًُ ٠ي٘ٛ .خى ُٝؿش أٛزلض
ط٠ؾ رؤػزخء ػِٜٔخ هخٍؽ حٍُِٔ٘ ٝىحهِ٘ٛ .ٚخى حر٘ش طٔظؼي ُِِٝحؽ٘ٛ ..خى حرٖ ٗخد ٌ٣ ٫ل ٠ىهِٚ
ُؼَ٘٘ٓ ٖ٣ش هخىٓش إٔ ٣يرَ ُ٘لٌٔ٘ٓ ٚخ ُِِٝحؽ ٘ٛٝ ،خى أ٠٣خ ً ًُي حُلظ ٍٞحٌٍُ ٟحف ٔ٣ظ ٠ُٞػِ٠
ٔٛظ ٠كظً ٠يص أػظٍِ حُ٘خّ.
اٗ٘ ٠ك ٠أٗي حُلخؿش ٕ٧أٟلي كِٔخًح طؤهَص؟!ُ ..ؼِٜخ ُٖ طؤط ٖٓٝ .٠ح٧كُٜٝ ٠ُ َ٠خ
أ ٫طؤط ..٠كٔخ حُلخثيس ٖٓ أٗ ٟت؟!
****
طوِ٬ٓ ٖٓ ٚرٔ ٚػيح ٓخ ٔ٣ظَ رٜٗ ٚل ٚحُٔلِٝ ٠هٌف ر٘لٔ ٚاُ ٠حُٔخء ٓخرلخ ً كٝ ٠ؿيٙ
ٍٝحف ٣ـ٘ٓ ٠يحػزخ ً حُٔٞؽ حُٜخىة:
ُٔخ حٗض ٗخ ٟٝطـ٤ذ ػًِ٘ ٖٓ .. ٍٞ١ ٠ض آهَ َٓس طوٍٞ
99
السماء واألرض
****
٠حُـٔ٤غ ٝأٛيهُ ٫ ،ْٜـزخء ٓظؤ َٛك١ ٠زؼ ٠ٗ٧ ٌُٖٝ ،٠أكذ حُظٜي٣ن ٌٌ٣د ػِ ّ
ٝأٔ١جٖ ُ ٠ٗ٧ٝ ،ٚطؼٞىص إٔ أػ ٖ٤رٝ ٚػِٓ ،ٚ٤خرلخ ً ك ٠رلَ أكٞحًُ ٠حًَح ً هللا ًؼَ٤حً ،كزٜلزش
حًٌَُ ٌ٘٘٣ق ٝرخٍ حُـلِش..
"ٝأهَ٤ح ً كٜٔض ٣خ َُٛط ٠حُزَ٣ش حُٔظٞك٘ش أٗي ُٔض حُٔ٬ى حٌُ ٟطظٝ ،ٖ٤ٔٛٞحٌُٟ
طٞى ُٞ ٖ٣طٔٛٞظ ٚك٤ي أ٠٣خ ً … أٗض ًخث٘ش ٓؼُِ ٖٓ ٠لْ ٝىّ ٝأػٜخد .حُلَم رٝ ٠٘٤ر٘٤ي أٗ٘٠
حًؼَ ؿَأس ٓ٘ي ػِ ٠حُٜيم ..كؤٗخ ُْ أٌَٗ أٗ ٠أٗظ٤ٜي أك٤خٗخًٍ ،ؿْ ِٗٝػ ٠حُـٞحٗ ٠حُٔوِٚ
اُ ٠حُطٝ َٜحُؼلخفٌُ٘ .ي ُْ طزٞكٔٔٛ ُٞٝ- ٠خ -رخٗظٜخثي ُ ٠كٗ ٠لْ ح٧ك٤خٕٝ ،اٗٔخ أٗخ حٌُٟ
ُٔٔظ ٚرٌَ هِ٤ش ٖٓ ه٣٬خ ؿٔيىٝ ،أكٔٔض رٗ ٚخٍح ً كُٔٔ ٠ظ٤ُ ٠ي٣يٝ ،طٌٝهظ ٚؿَٔس ِٓظٜزش ػِ٠
ٗلظ٤يٝ ،أرَٜط ٚك ٠حٗـٔخ ٝػ٤٘٤ي حُٔٔزِظ ٖ٤حَُٔطؼ٘ظٔٓٝ ،ٖ٤ؼظ ٚحٗ٤ٜخٍح كُ ٠كَ٤ى حُٔظٜيؽ
٤ٜٗٝوي حُٔظوطغ ٝأٗلخٓي حُٛ٬ؼش ٝ ..ػَكض ك ٠كٔ٘ي ري٣غ ٘ٛغ هخُوي ٝطيحهَ ٗٞه ٠اُ٤ي
ر٘ٞه ٠اُ ٠ح."٠ٔٓ٧
ً ُ
ٝك٣ ٖ٤ظز ٠ُ ٖ٤أٗ٘ ٠هيػض ٝحٕ ٓخ ٛيهظً ٚخٕ ًٌرخ ،كبٗ ٠ؿخُزخ ٓخ أكٖٔ حُظَٜف حُٔ٠خى
كٞٓ ٠حؿٜظ٦ُ ٠هَ ٖ٣رؼي ًُيٞٓ ،حء أأهل٤ض ؿ٠ز ٠أّ أػِ٘ظ ٚك ٠ػٍٞس ؿخٓلش ُ ٞطٌٖٔ
ٓ٘٤ٗ ٠طخٗ ٚحُِؼ..ٖ٤
"ٍؿْ ًُي كؤٗض ط ٠٘٘٤ِِ٠ػٖ ػٔي ٝػٖ ؿ َ٤ػٔي أ٠٣خ رٔوُٞظي حٌٍَُٔس:
-أٍ٣ي ُلز٘خ ؿ٘خك ٫ ٖ٤هيٓ.ٖ٤
ٝهي حكظَه٘خ ٓ٫ظلخُش حٓظِحؽ حُٜيم رخٌٌُد ،كؤٗض طظٔظؼ ٖ٤رويٍس هخٍهش ػِ ٠اظٜخٍ ؿَ٤
ٓخطزط٘.. "ٖ٤
ٍؿْ إٔ ك٤خطٓ ٠خُحُض كخكِش رٔؼخَٗس حٌٌُحر ٖ٤كٌٓ ًَ ٠خٍٕٝ ،ؿْ أٗ ْٜأًحه٬٣ٝ ٠ٗٞص
ػٌرظً٘ ٠ؼَ٤حً ،ا ٫أٗ٘ ُْ ٠أكخ ٍٝإٔ أؿ١ ٖٓ َ٤زؼ ٠أ ٝإٔ أىهَ ػِ ٚ٤رؼ٠خ ً ٖٓ حُظؼي َ٣أٝحثْ رٚ
100
ًُي حٗ٫لٜخّ حُٔو٤ق – ػ٘ي ٓؼظْ حُ٘خّ – رٓ ٖ٤خ ٓٝ َٕٝٔ٠٣خ ٣و ُٕٞٞأ٣ ٝلؼًِ ،ٕٞحى إٔ
ػخٗن حُلن ٣وظَ ٍٝك ٚهزَ إٔ ٣طِزٜخ ح٧ؿًَٝ ،حى إٔ ؿ٘ظٝ ٠رٔظخٗ ٠كٛ ٠يٍ ٟكؼِ ٠حُيٗ٤خ
حُٔ.. ّ٬
"ُٝوي ػـِصُ ػٖ حً٫ظلخء رخ٧ؿ٘لش كؤػِ٘ض ُي ػـِٗ٧ٝ ،ٟي ػوَ ر ٬هِذ كوي ٍك٠ض
ػـِ ٟحُٔؼِٖٝ ،أكٜلض ػٖ هيٍس ًخًرش ػِ ٠حُطَ٤حٌَٕ٘ٓ ،س ٝهٞكي ٓؼ ٠ػِ ٠ح.. ٍٝ٧
ٝحُلذ ك ٠ؿ َٙٛٞأٍٔٓٝ ٝخء ٓٝ ..خ كزُ ٠ي ا ٫هَرخٗخ اُ ٠هللا أٓؤُ ٚر ٚكٖٔ حُوظخّ".
٠حُؼخُْ رؤَٓٛٝ ٙيهض ٝ ٠ٛكيٛخٌُ٘ ،ض ٓ٤ٜزخ ك٠ ك ٖ٤ػَكظٜخ هِض اًٌٗ ُٞ ٚد ػِ ّ
ٜٓ٘ـ ٠حٌُ٣ ُْ ٟظـ َ٤طـخ ٙحُ٘خّ ٝحُل٤خسُ٫ٝ ،ىحىص ٓؼخىط ٠رٝ ،ٚحُىحى حهظ٘خػ ٠روز ٍٞػٞحهز.ٚ
ٌُٖ ؿ٤زٞرظ١ ٠خُض ك ٠حُٔٔخء هزَ إٔ أك٤ن ػِ ٠حُلو٤وش حُٜخٍهش حُظ ٠ؿؼِض حُزخٜ٣ ٖ١يّ ٓخ
ر٘٤ظ ٚك ٠حُظخ.. َٛ
" ٠ٗ٧ٝهِذ هخىٍ ػِ ٠حٓظ٤ؼخد ؿٔٞى حُؼوَ ٝرَٝىط ٚحُوخطِش ،كبٗ ُْ ٠أٓظطغ حُظٞحَٛ
ٓؼي ،أ ٝأٗي ُْ طٔظط٤ؼ ٠حُظٞحٓ َٛؼ٤ٓ .٠خٕ .أٓخ حُـَ٣ذ ك ٜٞأٗ٘خ ُٔ٘خ ٞ٘ٛحٕ ٫ٝرؤّ ك٠
ًُيٌُ٘٘ ،خ ر٘لْ حُويٍ ُٔ٘خ ٗوُٝ .. ٖ٤٠٤طخُٔخ رٌُض ُٗ ٠لظ٤ي أػذ ٖٓ ٍك٤ؤٜخ حٌَُٔٔ ى ٕٝإٔ
طظٞهل ٠رؼوِي ًؼَ٤ح ً أٓخّ ح٧ؿ٘لش أ ٝح٧هيحًّ٘ .ض ط٘ظل ٖ٤٠ك ٠كً ٠٘٠زِزَ طؼَُٜٜ ٝي
كخٍم ٝهي ؿزض ػٖ ٝػ٤ي رخٝ ٍٝ٧حُٔٔخء ٓؼخًً٘ٝ ..ض ط ٖ٤ٔ٤ٜك ٠أٗـخّ ًِٔخط ٠حُلِٞس رؤًٖٗ٤
ض طلظخؿ ٖ٤رٌَ ٜٓـظي اُٞٓ ٠حِٛش ؿخٍهظ ٖ٤كٗ ٠ؼ ْ٤حُِلٖ حٌُ ٟأٗي ٝر ٚاُ٤يٝ ،حٌُٓ ٟخُُ ِ
حٓ٫ظٔخع اُ.."ٚ٤
أٓخ حُلو٤وش حُٜخٍهش حُظٛ ٠يّ كٜ٤خ حُزخ ٖ١حُظخ َٛكِٖ أػِٜ٘خ ح.ٕ٥
هِض ُٜخ:
-اٗ ٫ ٚه َ٤ك ٠أٗ ٟت رٌٜح حُٞؿٞى ٖٓ ى ٕٝكزي.
ً٘ٝض ٝحػوخ ٖٓ ٛيه ،٠كخُٜخىم ٝحػن ىحثٔخٝ ً،حُٞحػن ىحثٔخ ً ٛخىم ُْ ٠ٌُ٘ .أًٖ أىٍ ٟإٔ حُيٗ٤خ
ٗ ْل ٫ ٠طٞكُ ٠لز٤ذ ،كٔخ أؿيٍ ر ٠حُ ّٞ٤إٔ أٗل٤ي ػٖ ٗلٔ ٠كظ ٠ط٘لي ػ٘ ٠هٞ٤ىى.
هخُض ُ:٠
-أكزي ٣خ ٓـ٘.ٕٞ
ُٔٝض أىٍ ٟكظ ٠حٓ ٕ٥خ ًٌ٘ٛ ٚح حُـ٘ ٕٞك ٠ػَكٜخ ؿٓ َ٤ؼخىس حٓظٌؼَص ػِٗ ٠لٜٔخ إٔ طٜيهٜخ
٤ُ ..ظٜخ طؼَف إٔ حُؼ٘ن حٗلٜخٍ ػٖ حٌُحص ٝحٍطٔخء ك ٠ح٥هَ ..حٗ ٚحُيػٞس حٌُِٔٞط٤ش ُِظ٘ؼْ
رخُـٔخٍ حُٔطِن.
هِض ُٜخ:
-إ كزي هي ؿَٔ ٍٝك ٠ر٘للش ٍٗٞحٗ٤ش ٖٓ حُـٝ ٍ٬حَُكٔش.
ٓٝخ ُُض ىحثْ حُظًٌَ رؤٗ٘ٓٝ ٠لزٞرظُ ٠حثٝ ، ٕ٬إٔ ٍٞ١حٗظظخٍٗخ ُِِٝحٍ رلخؿش اُٝٝ ًًَ ٠ؿي
ٍٝهٝ ٚأٓلخٍ!
هخُض ُ:٠
-أٗض ًخٍػظ٠
ًٝؤٕ حُلذ ك ٖ٤ىح ْٛك٤خطٜخ حُٔولَس ك ٠ؿلِش ٖٓ حُِٖٓ هي ؿؼَ ػخًُ ٠زَ٣خثٜخ ٓخكِ.. ٚ
"ُٔخًح ٫طٔلَ ٖ٣ػٖ ٌٓ٘ٗٞي ٣خ ْٗٔ حُلٖٔ حُـخٍرش .أِ١ؼ ٠٘٤ػِ ٠ىحهِي كبٗ ٠طٞحم اُ٠
حُلَ ٝحُ٤خٓٔٝ ٖ٤هَ َ٣حُٔ٤خُٝ ٙهِهش حُؼٜخك."َ٤
هِض ُٜخ:
-ك ٖ٤طـ٤ز ٖ٤ػ٘٘٣ ٠ظخر٘ ٠هٞف ػظ ٖٓ ْ٤حُيٗ٤خ ٝحُ٘خّ ٝحُٔـ.ٍٜٞ
ٝأٗخ ٓخُُض هخثلخ ً ٖٓ ًَ ٗتٍ ،ؿْ إٔ حُٜخىم ٣ ٫وخف ٗ٤جخ ً هيٍ هٞك ٖٓ ٚحُوٞف ٗلٔ..ٚ
ًٝخٗض حُؼَٔس ٣خٗؼش أٓخًٓٝ ، ٠خٗض هَ٘طٜخ ٗي٣يس حَُهش طظ٘ون ٖٓ ك ٞ٤حُؼطخء حُٔلز،ّٞ
كظٔ َ٤ىٓٞػُ ٠لَهش حُ٘يحء ٫ٝأهَد ٜٓ٘خ.
هخُض ُ:٠
101
حَُٔطزــــــــــــــي
****
آه٤ظ ٚك ٠هللا كؼً ٠ٟ٘ٞؼَ٤ح ػٖ أه ٠حُـخثذ حُلخ َٟحٌُ ٟأكوي ٙحُؼَحء رَ٤ٜطٓ .ٚل٘خ ك٠
حً ٍٝ٧ؼَ٤ح ،اً ًخٗض طـخٍطٝ ٚحٓؼش ٓزخًٍش ًٝ ،خٗض ٍكوظ٘خ ٓؼخ ٓظؼش ٝؿيحٗ٤ش ٗٝؼٔش ٫طويٍ
ػ٘ي أكيٗخ رؼٍُٖٔٗ .خ ح٤ُٝخء هللا كٌٓ ًَ ٠خٕ..كظ ٠هزَ حٍَُُٓ ٍٞط ٚػِٗ ٠لوظ .ٚأُِٗ٘ٓ ٠ؼ ٚك٠
أكوْ حُل٘خىم ًٝهض رٜلزظ ٚأ١خ٣ذ حُطؼخّ ٝحَُ٘حدً.خٕ ًَٔ٣خ رطزؼٓ ًَٚٓ ٌُٖ ، ٚؼً ٠خٕ
كٞم حُٛٞق.
أكز ٚأ٫ٝىً ٟؼَ٤ح ٓؼِٔخ أكزٝ ، ْٜأؿيم ػِ ٖٓ ْٜ٤ػطخ٣خ ٙرٔوخء ُْ ٣ؼَك ٖٓ ٙٞهزَ .حٓظلًٞ
رٔلزظ ٚحُلخثوش ػِٓ ٠خ أط٤ق ُٓ ٖٓ ٠لزش ُٔخثَ حٛ٧يهخء ،كٜخٍ ؿِءح ٣٫ظـِأ ٖٓ ك٤خط٠
حُ٤ٓٞ٤ش.
ٓغ ٍٞ١حُٔؼخَٗس أٓٔؼ٘ ٠ػٖ ك٤خط ٚح٧ػخؿ٤ذ ،كِْ أًٖ أطٓٞ٣ ٍٜٞخ إٔ ٌٛح حُٜٞك ٠حُِحٛي
حٌُ٘٣ ٟلن ٓخ ٣ِ٣ي ػٖ ٜٗق أٍرخك ٚحُظـخٍ٣ش كٓ ٠ز َ٤هللا ً ،خٕ كٔ٤خ ُٓٗ ٠٠ي٣وخ ػظ٤يح ٘٣خٍ
حُ ٚ٤ك ٠ػخُْ حُِ َ٤رخُز٘خٕ٣ٝ ،ظٜخكض ػِٛ ٠لزظ ٚحُٔخؿ٘ش ػِ٤ش حُوٍ ٖٓ ّٞؿخٍ ٔٗٝخء ٘٤ُ ،لن
ػِ ْٜ٤كَٜٓ ٠حط ٚحُٔؼَريس آ٫ف حُـٜ٘٤خص ر ٬كٔخد.
ً٘خ هي طؼخٍك٘خ ٌٓ٘ ٓزغ ٓ٘ٞحص رٔلٛ ٞيكش ٖٓ هٛ ٍ٬ي٣ن ٓ٘ظَى .ه َ٤حُٜٓٞ٣ ٠خ إٔ
ٗظَحط ٠ُ ٚهي هَأص ك ٠ػٓ ًَ ٠٘٤خ ٓ ٖٓ ٠٠طخٍ٣وٛ ٖٓ ٠للخص ِٓجض أٓطَٛخ رٌِٔخص
٫طـي٫ٝ ٟطيٍ ػِ٠ٗ ٠ء ػِ ٠ح٬١٫مٓ .ـَٔ حُو ٍٞأٗ ٚأىٍى – أٌٌٛ ٝح ظ٘٘ض – أٗ٘ ٠حٗٔخٕ
طخث ٚطٔخٓخ ٝ ،إٔ ٍكِش ك٤خط ٠ػزَ هٔٔ ٖ٤ػخٓخ ٖٓ حُِٓخٕ هي أٓلَص ػٖ كَ٤س ٗي٣يس ٝطٌرٌد
أٗي رٗ ٖ٤وخثٓ ٞظؼيىس ٝ ،طؼخًْ ه ٟٞر ٖ٤حُلؼَ ٝحٍ٫حىس.
حٗظِ٘٘ ٠رلٌ٘ش ٖٓ ػخُْ حُلَ٤س حُ ٠ػخُْ حُٔطِنًٝ ،خٕ حَٛحٍ ٙػِ٬ٓ ٠كوظ ٠ػ٘٤يح ،كِْ
أٓظطغ ح٫ك٬ص ٖٓ ٓلَ ٛيحهظ ٚحُٔـَىس ٖٓ ٗزٜش حُٔ٘لؼشٝ ،حُٔلِوش رؤٗٞحٍٛخ ك ٠ػخُْ
حٌُِٔٞص.
ك٘٤جٌ طؤًي ُ ٠حٗ٘ ُْ ٠أًٖ طخثٜخ ًٔخ ً٘ض أطٝ ، ٍٜٞاٗٔخ ً٘ض َٓطزٌخ أٓخّ كِ٤ٜظ ٠حُٜلَ٣ش
ٖٓ ىٗ٤خ حُؼَٔ ٝحُلذ ٝحَٓ٧س ٝحُٔخٍ ٝح٧هٞس ٝحُٔؼَكش ٝحُلٖ ٝحٓ٧لخٍ ٝح٧ىد ٝحُٜيحهش ٝطزٞأ
102
حُٔ٘خٛذ ،رل٤غ ًخى حُ٘ي ِ٣ظ ٠ٜ٘ٔك ٠ؿي ٟٝحُل٤خس رٌَ ٓخ أػطظٓٝ ٠ُ ٚخ ِٓزظٝ ، ٠٘ٓ ٚرٌَ
ٓخ ٓخؽ رٜخ ٖٓ أكِحٕ ٓٝزخٛؾ ٝؿَحثذ ٝأَٓحٍٝ..هخٍ ُٓٞ٣ ٠خ:
ُٔ -خًح ٫طٌظذ هٜش ك٤خطُ ٠ؼِٜخ طٌ ٕٞػزَس ُٖٔ ٣زـ ٠ح٫ػظزخٍ؟
-أُٖ طوـَ ػٖ حٌُ٘ق ػٖ ؿخٗزي حُٔظِْ حُوي ْ٣؟
ُْٝ -أهـَ ٝهي ؿَٔٗ ٠هللا رًَ٘ٚٓٝ ٍٙٞ؟..أًظذ ًٔخ ٣لُِ ٞي ٝ ،ى ٕٝطللع أ ٝكَؽ
٠ٌ٘٘ٔ٣ -إٔ أؿ َ٤حٓٔي كظلَ حٌُِٔ٘ش
-رَ حٗ ٠أٍ٣ئً ٙخ ٞٛرـ َ٤طزيَ٣
ًٝظزض هٜش ٛي٣و ٠حُلٔٝ ْ٤أه ٠ك ٠هللا"ػزي حُٜخى ٟهِ "َ٤رٌَ ٓخ حٓظطؼض ٖٓ حطوخٕ .هخٍ ُ٠
رؼي إٔ حٗظ ٖٓ ٠ٜهَحءطٜخ:
ُ -وي ٗلٌص حُ ٠أػٔخم هِزَ٣َٓٝ ٠ط ٠حُ ٠ىٍؿش هطَ٤س
ٌُٖٝ -رلذ
ٗ -ؼْ ٝ ،إ رٜخ ُؼزَس ٌَُ ٟخٍ ٘٘٣ي حُظٞرش
َٛ -أهيٜٓخ ُ٘خَٗ؟
-رَ ٓؤٛيٍٛخ ػِٗ ٠لوظٝ ٠أُٝػٜخ ُٞؿ ٚهللا
****
ُْ طٌٖ ُ٣ـظ ٚحٞٓ ٠ُٝ٧كوش ٓ٫ظلخُش طٞحكن ١زخػ ٚحُٔظ٘يىس ك٠ٗ ًَ ٠ء ٓغ ١زخع ُٝؿظ ٚحُظ٠
ٍك٠ض حٌُٝرخٕ ك١ ٠زؼ١ٝ ٚز٤ؼظ.ٚ
ظَ ػخُكخ ػٖ حُِٝحؽ كٔ٤خ ٣وَد ٖٓ ٍرغ هَٕ ،كظ ٠حهظَد ٖٓ حُؤًٔ٘ .ٖ٤ض أٍ ٟك٠
ٗظَطَُِٔ ٚأس ٗظَس ٍؿؼ٤شٝ ،إ ًخٕ ٣زٍَٛخ أك٤خٗخ ك٣ ٠و٘ٓ ٖٓ ٖ٤طِوخص طو ٍٞرؤٜٗخ ٗخهٜش ػوَ
ٝىٝ ،ٖ٣أك٤خٗخ أهَ٘ٓ ٖٓ ٟطِن طـخٍر ٚحُوئ٣ش حُؼخرؼش حُظ ٠أٍٝػظ ٚحُ٘ي ك ٠حَُٔأسٓٞ٣ٝ..خ هخٍ
ُ: ٠
-إٓ حٝ٧حٕ ً ٠أػَٔ ر٘٤ٜلظي ٝأًَٔ ٜٗق ى٠٘٣
ٓ -زخٍى ربًٕ هللا
ٓ -ظٌ ٕٞأٓ ٍٝوِٞم َ٣حٛخ ٖٓ هزَ إٔ أهيٜٓخ أَٓط٠
ك ٖ٤حُظو٘٤خ ػِٓ ٠خثيس ػ٘خء رؤكي حُٔطخػْ حُلخهَس ً ،خٕ ٓزظٜـخ كٞم حُؼخىس .هخٍ ُٜخ كٓ ٠ؼخىس
ؿخَٓس ٜ٣ ٞٛٝيٜ٣خ حٌُظخد:
ٌ٘ٔ٣ -ي إٔ طظؼَك ٠ػِ ٠طٔخٓخ ٖٓ ٌٙٛحَُٝح٣ش ،كٜٔٔخ كخُٝض إٔ أػَكي ر٘لٔ ُٖ ٠أٓظط٤غ
رويٍ ٓخ حٓظطخع ٛي٣و ٠إٔ ٣ؼَك٘٠
أؿخرظ ٚك ٠كَكش ١خؿ٤ش:
ٝ -أٗخ ُٖ أٗخّ حُِِ٤ش هزَ حٗ٫ظٜخء ٖٓ هَحءطٜخ
ًخٕ هي ِ١ذ ٖٓ حُٔطزؼش ٗٔوخ ػ٬ع هزَ حٗ٫ظٜخء ٖٓ طـِ٤ق ح٫٥ف حُؤٔش حُٔظلن ػِٜ٤خ .حكظلع
ُ٘لٔ ٚر٘ٔوش ٝأػطخٗٔٗ ٠وش ،ػْ ِ١ذ ٓ٘ ٠إٔ حًظذ حٛيحء ػِ ٠حُ٘ٔوش حُؼخُؼش ُِٝؿش حُٔٔظوزَ.
****
كٛ ٠زخف حُ ّٞ٤حُظخُ ٠ىم ؿَّ حُظِ٤ل ٕٞرُِٔ٘ .٠هخٍ ُٛ ٠خكذ حُٔطزؼش:
-حٗ ُْ ٠أٍ حٗٔخٗخ ك ٠ؿَحرش ٛخكزي
ُٔ -خًح ؟
ُ -وي ؿخءٗ ٌ٘ٓ ٠هِٝ َ٤ىكغ ُ ٠رو٤ش حُٔزِؾ حُٔظلن ػِ ٚ٤هزَ ٓٞػيٙ
ٓٝ -خ ٝؿ ٚحُـَحرش كًُ ٠ي؟
-حٗ ٚكٌٍٗ ٠ر٘يس ٖٓ طَٔد ٗٔوش ٝحكيس ٖٓ حَُٝح٣ش ٓ ٟ٧وِٞم ًُٝ ،ي ُل ٖ٤حٓظٜٓ٬خ
رٔؼَكظٝ ٚكيٙ
-أكٜق أًؼَ
103
الموت مرتان
****
ِٛزٝ ٚػخٕ رٜخ ٓغ ٗلٔ ْٛٝ ٚحُٔؼخىس حُلخُْ ٓخ هيٍ ُ ٚإٔ ٣ؼٖٓ ٖ٤ أػطخٛخ هِزُ ٝ ٚ
ٓ٘ٞحصٝ ،كٗ ٖ٤خء حُي َٛإٔ ط٘ظ ٠ٜحٛٝ٧خّ ٝط ٠ُٞح٧كٓ ّ٬ؤُٜخ حَُكن رؤٓ ٚحَُٔ٠٣ش ًٝخٗض
هطخٛخ طوظَد ٖٓ حُوزَ.
حٓظؼ٠ض ٝػخٍص ٝحػظَٟض ،ػْ رٜيٝء أه ٖٓ ٟٞحُٔٞص هخُض ُ ٚأٓخّ أر٘خثٜخ ٓ٘:ٚ
-اًٛذ اُٜ٤خ ٝهظٔخ ط٘خء ٌُٖٝك ٖ٤طؼٞى حُ٘٤خ كِظٌٖ ٝكيى
ػخى ٖٓ حُطز٤ذ كخٓ ً٬ك٣ ٠يَٓ ٍٝ٧ ٚ٣س أى٣ٝش حُوِذٝ ،ك ٠أًٗ٤ٜٗ ٚ٤لش كخٓٔش رؤ٣٫لخٍم حُيٝحء
كُٓ ًَ ٠خٕ ٌٓٝخٕ … ػْ ٓخص.
****
أٓخ ح٧هَ ٟكِٜٔٔخ ٍٝكٝ ٚػوِٝ ٚػخٕ ٓؼٜخ ك ٠حُ ْٛٞحُـٔٗ َ٤لٔ ٚػٔ ٠إٔ ٣زؼغ ٖٓ
ؿي٣ي ،كِْ طٔٞ٘ٓ ٞحص ه٬ثَ ك ظ ٠أٛخرِٗ ٚف ٝؿيحٗ ٠ػٔ٤ن ٫كِ٤ش ُ ٚك ٫ٝ ،ٚ٤هزَ ُ ٚر ٚك٠
هَ٣ق ػَٔٞ٘ٓٝ ٙحص ٗ٠ـ.ٚ
ُٔٝخ ُـؤ اُٜ٤خ هخُض ُ ٚر٘لْ ٗزَحص هخطِظ ٚح:٠ُٝ٧
ُ ْ٤ُ -يٓ ٟخ أهُ ُٚٞي ْ٤ُٝػ٘يٓ ٟخ أهيٓ ٚاُ٤ي.
ٝػخى ٖٓ حُطز٤ذ كخٓ ً٬طِي حُؼوخٍحص حُٜٔيثش حُظ ٠طؼخُؾ حٗ٫لٜخّ ..ػْ ٓخص.
****
ح ٓظٌَ٘ ك ٠طَٔى ؿخٓق إٔ ط٘ظٍ ٠ٜكِش حُؼَٔ حُٞح ْٛحُـٔ َ٤اُ ٠إٔ ٣وظَ َٓط ٖ٤ر٬
ٓؼ٘ٝ ،٠إٔ ٣ظلخ َ٣ػِ ٠ك٤خس ػ٣ٞ٠ش رؼوخٍ هِذٝ ،ػِ ٠ك٤خس ٗلٔ٤ش رؼوخٍ طٜيثش ..كؤُو ٠رخ٧ى٣ٝش
ؿٔ٤ؼخ ً ك٘ٛ ٠يٝم حُ٘لخ٣خصٍٝ ،حف ٣ـٔغ ٓخ طزوٍ ٖٓ ٠ك٤ن ٍٝك ٚحٌُٔٔٞد ُ٤ؼي ٙهَرخٗخ ُّٞ٤
ٓـ.ٍٜٞ
****
ًظزض كَ٘ٗٝ 1996 /4/17 ٠ص رٔـِش حٌُ٣ٞض
104
الشـــريك
****
ك ٖ٤طَحًٔض حُؤخثَ ريأص حًَُ٘ش ك ٠ح٤ٜٗ٫خًٍ ،خٕ ٖٓ حُطز٤ؼ ٠إٔ ٣وخٓٔ٘٠ٌ٣َٗ ٠
ٗٝل ٞحًَُ٘ش ٌٛ٣ٝذ ًَ اُ ٠كخٍ ٓز ٌُٚ٘ .ِٚ٤ط٘زغ ر ٠رٔزذ ؿخٓ ٞػخٍٟخ ً إٔ ّ حُؤخٍس،
٣ظلَٔ حُؤخٍس ٝكئُٝ .ٙزذ أًؼَ ؿٟٔٞخ ً ٍك٠ض ػَٝ ٟٚهٍَص ح٫كظلخظ ُ٘لٔ ٠رٌِٔ٤ش
حًَُ٘ش حُوخَٓس.
حكظيّ ر٘٘٤خ حُـيٍ ٝطٔخءٍ:
ُٔ -خًح ٫ط٘ل َٜأٗض ٝأٗظَ٤ٜٗ ٟزي؟
طؼـزض ُٔ٘طو ٚحُٔؼٌٝ ّٞحٌُ٣ ٫ ٟوخُق ك ٠كو٤وظ٘ٓ ٚطو ٠أٗخ ح٥هٌَ٣َٗ :خٕ ٣ظ٘زغ
ًَ ٜٓ٘ٔخ رظلَٔ حُؤخٍس ٓٞحء رٔلَى ٙأ٘ٓ ٝخٛلش ٓغ ح٥هَ.
هِض ُٗ٬ًٝ ٚخ ٣ـخُذ ى٘ٛظ ٚحُويٍ٣ش:
-حٗل َٜأٗض ٓٝؤىكغ ُي ٓخ ططِذ!
أؿخد كٓ ًٍٞٛ ٠طخرن ٌُ:٠ُٞٛ
-ىػ٘ ٠أكٌَ ُ ٖ٤ٓٞ٤هزَ إٔ أػط٤ي اؿخرظ ٠حُلخٓٔش.
ًٝخٕ هي ٓزن ًُي حُِـِ حٔٗ٩خٗ ٠اػٗ٬خص ػي٣يس ػٖ ػَ ٌٙٛ ٝحًَُ٘ش ُِز٤غ ٌُٖ ،أكيح ً ُْ ٣ظويّ
َُ٘حثٜخ رٔؼَ ٓ٘خٓذ ،رَ إ ٓ٘ظَ٣خ ً ؿخءًٗ ٠حص ٓٔخء ك ٖ٤ظ٘٘ض ِٛٝ ٍٝ٧ش أٗ٤ٓ ٚؼَ ٝػٔ٘خ
ٓؼو ٠ٌُ٘ ،ً٫ٞكٞؿجض ر٣ ٚو ٠ُ ٍٞرٞهخٍ ؿٜٓ َ٤ط٘غ:
ًْ -طيكغ كظ ٠أهزَ ط٘خُُي ُ ٠ػٖ ٌٙٛحًَُ٘ش؟!
ُْ أٗلؼَ رـ٠ذ أ ٝى٘ٛشٝ ،اٗٔخ ٍكض أكٌَ رٟٔٞٞػ٤ش ٗي٣يس حُزَٝىس ك ٠ػَ ٟٚحُـَ٣ذ .رؼي
هِٓ َ٤ؤُظ ٚرل٤خى طخّ:
-أٗخ حُزخثغ ٝأٗض حُٔ٘ظَ ٟكزؤ٘ٓ ٟطن أىكغ ُي؟
أؿخد رؼوش ٓطِوش:
ُٔ -ض ػِ ٠حٓظؼيحى ُِلٞحٍ رؤ٘ٓ ٟطن .آخ إٔ طوزَ ٝآخ إٔ طَكٓٝ ،ٞخ ر٘٘٤خ ٣لظق
هللا.
105
أٛخر٘ ٠ػزخط ٚحُٓ٬ظ٘خ ٠ٛرخُظَىى ،كِؼِ ٚػِ ٠كن كٍَٟٝ ٠س إٔ أىكغ ٍؿْ ؿ ٠ِٜحُظخّ رخُٔزذ.
كٔٔض ح َٓ٧رو:٠ُٞ
-ىػ٘ ٠أكٌَ ..أٓ ٖ٤ٓٞ٣ ٠ِٜ٘هزَ إٔ أػط٤ي ح٩ؿخرش.
ُْ ٓ ٌٖ٣ـٖ حُؼوَ كٗ ٠ت إٔ أكٌ ٠ٌ٣َُ٘ ٠هٜش ٌٛح حُٔ٘ظَ ٟحُزخثغ حٌُ٣ ٟظليع رلٌٔش
ِٓٔ٤خٕ .هٍَص إٔ أطٌظْ حٓ٧ـًَ٘ ٠ٌُ٘ٝ ،ض أؿخُذ كٗ ٠لٔٗ ٬٤ٓ ٠ي٣يح ً ُظِٔ ْ٤حًَُ٘ش رؤُٜٞٛخ
ًخِٓش ٌُٜح حَُؿَ رؼي إٔ أىكغ ُٓ ٚخ ٣َ٣ي.
****
ؿِٔض ك ٠حُٔٞػي حُٔليى أٗظظَ حَُؿِ .ٖ٤ك ٠ؿَٔس َٗٝى ٟرَهض ك ٠ً٘ٛ ٠كٌَس هيٓ٤ش ىكؼظ٘٠
ٖٓ ٌٓخٗ ٠اُ ٠ػَ ٝحُ٘خٍع أًٍ ٞكُٜ ٠لش رخكؼخ ً ػٖ أهَد ٓٔـي .طٟٞؤص ر٘ـقٝ ،أٓخّ
حُوزِش طٞؿٜض اُ٣َٗ ٫ ٖٓ ٠ي ُ٤ِٛ .ٚض ًٍؼظ ٖ٤حٓظوخٍس .طِٓٞض ُـُ٬ظ ٚإٔ ٣ـؼَ ُ ٠آ٣ش
كظ ٠أكْٔ أَٓ ٌٙٛحًَُ٘ش حُٔلٝ ،َ٤ػيص آٌُ ٠ظز ٠طلِٔ٘ ٠أؿ٘لش ٫أٍحٛخ ٝطلق رٛ ٠خُش
ٖٓ ٗ.ٍٞ
ك ٠حُزيء ؿخءٗ ٠حُلٌ ْ٤كَٜكظ ٚرؤىد ك ٖ٤هخٍ ُ ٠ربٗلخم:
-اٗ ٠أٍػُ ٠لخُي.
ػْ ؿخءٗ ٠حَُ٘٣ي كٔؤُظ:ٚ
ًْ -ططِذ؟
-أٓخ ُُض َٜٓحً؟!
ٗ -ؼْ.
أِ١ن ٍهٔخ ه٤خُ٤خ ٣لٞم ٟؼق هٔ٤ش حًَُ٘ش كظ ٖٔ٠٣ ٠روخثٌ٣َٗ ٠خ ً ُ .ٚأٛخرً ٚػَ ٗي٣ي كٖ٤
هزِض حُؼَٝ ٝأٟلض أُٗ ٚ٤زش ٖٓ ػ٘ي!ٟ
أٛخرٝ ٚؿٗ ّٞي٣ي رؼي إٔ ٝهؼض ُ ٚحٌُ٘٤خص .هزَ إٔ َٜ٘٣ف ٓؤُ٘ ٠رٔ٘خػَ ُٔلض كٜ٤خ
حُٔٞىس ِٓٔٝؿش رخُلٔي:
ُٔ -خًح طلؼَ ٌٛح ٗلٔي ؟!
ًخٕ حُ٘١ ٍٞخؿ٤خ ً ً٘ٝض أٓظٔغ كٞ٘ٗ ٠س اٍُ ٠ك٤ق ح٧ؿ٘لش ٝأؿزظ ٚرلَكش ً٤ٗٞش ى ٕٝإٔ أٍح..ٙ
ُ -وي حٛظي٣ض اُ ٠حَُ٘٣ي.
****
نشرت بمجلة العربى فى يوليو 1991
106
حُلـخُْ حُٔؼـ٤ي
****
هخُض ُٝ ٠ػ٘٤خٛخ طٜزخٕ حُٞؿي ك ٠ػ:٠٘٤
أًظذ ُ٣ ٠خكز٤زٓ٬ً ٠خ ً ػٖ حُلذ كبٗ ٠أػ٘ن ًِٔخطي ..أهيٜٓخ. -
كٌظزض ُٜخ:
كزي ٣خ كز٤زظ ٠كَكش طـظخك٘ .٠طلِٔ٘ ٠رـ٘خكٜ٤خ اُ ٠ػخُْ ٍٗٞحٗٗ ٠ل٤ق ٌٝ٣د كٚ٤ -
ً٤خٗ ٠رٔخء حُٔطَ ٔٔٗٝخص حَُر٤غ ٝهٜق حَُػي .أطٞكي رخُطٝ ٍٞ٤حٔٓ٧خى ٝحُٔلذ ٝحُٞى٣خٕ
ٝحُـزخٍ ٝحُزلخٍ ٝحٜٗ٧خٍ ،كٌٔ٤ذ هِز ٠أٗٞحٍ حُٔلزش ػِ ٠حٌُ ٕٞرؤَٓٝ ٙط َ٤ٜحُيٗ٤خ ًِٜخ ٤ٟخء
ك٤ٟ ٠خء.
****
هخُض ُٝ ٠حُٔؼخىس طَه ٚػِٗ ٠لظٜ٤خ حُؼَ٣ظ:ٖ٤
٫ .. ٫-طٌظذ ،رَ هَ ُ ٠رِٔخٗي حُلِٓ٬ً ٞخ ػٖ حُلذ ،كبٗٓ ٠ظؼط٘ش اُ.ٚ٤
كوِض ُٜخ:
أكزي ٣خ أػٌد ُلٖ ك ٠ك٤خط .٠أٗض ح٣٥ش حُظ ٠أىًٍض رٜخ ٓلزش هللا ُ .. ٠أٗض ػ٘يٟ -
حُؼطَ ٝحُ٘يٝ ٟحُلـَ حُؼخٗن ٝح ْٗ٧حُـٔ .. َ٤أٗض كَ٣ظ ٠كِ ٫ٞؿ٘خك٤ي ٣خ كز٤زظٓ ٠خ ػَكض
ً٤ق أ.َ٤١
****
ً
هِض ُٜخ رؼي إٔ كِو٘خ ٬٣ٞ١ك ٠ك٠خء حُؼلش ٓٝوخٓخص حُٔلزش ٝحَُٟخ:
أُْ ٣ئٕ حٝ٧حٕ ُ٘وظِٓ ٠ؼخ رؼ٤يح ػٖ حُؼ. ٕٞ٤ -
هخُض ٓظٔخثِش رٜيهٜخ حُـٔ َ٤حٌُ ٟحٓظِؿض ك ٚ٤حَُهش رخُل٤خء ري٘ٛش ١لِش ٓخًَس:
ٓٝخًح ٓ٘لؼَ روِٞط٘خ؟ -
٫أًؼَ ٖٓ ط ْٓ٬ح٣٧يٝ ٟط٬ه ٠حُؼٝ ٕٞ٤طؼخٗن حُوِزٔٛٝ ٖ٤ض حٜ١٧خٍ ..أهْٔ رَ٘ك٠ -
ػًُِ ٠ي.
107
اٗ ٠أٛيهي ٣خكز٤زٝ ٠أطٔ٘ ٠رؼَٔ ٟطِي حُوِٞس رَ أكِْ رٜخ ٌٓ٘ ػَكظيٌُٜ٘ ..خ حُٔٔظلَ٤ -
رؼٚ٘٤
ُٔخًح؟ -
أطَ ٠ٟرٌٜح ُِٝؿظي ٓغ ٍؿَ ؿَ٤ى؟ -
ُْ ٠ٌُ٘ٝأطِٝؽ رؼي! -
****
ً ً
كَ ٓٞػي اؿخُس أَٓطٓ ٠ئًٗخ رلَحم أُ٣ ْ٤ي ّٝأٓزٞػخ ًخٓ .٬أػط٤ظٜخ ٍهْ ٛخطل ٠رخُٔ٤ٜق.
هخُض اٜٗخ ُْ طٌٛذ اُ ٠حُؼـِٔ٤١ ٠ش ك٤خطٜخ َٓس ٝحكيسً.خٗض ٌٓظجزش كِ٘٣ش ػِ ٠ؿ َ٤ػخىطٜخ
رٔزذ ٌِٓ٘ش ِٓٓ٘ش طٞحؿٜٜخ ك ٠حُؼَٔ .هِض ُٜخ:
٫ري إٔ ًزَ٣خءى حُؼِ – ِ٣حٌُ ٟأػ٘وٍٝ – ٚحء حٓظؼٜخء ٌِٓ٘ظي ػِ ٠حُلَ -
ُؼًٌُِ ٚي رخُلؼَ ،كؤٗخ ٫أٗظَٜ٘ٓ ٟذ ٍثٔ٤ش حٍُُٞحء رويٕ كًَ ٠حٓظ.٠ -
هزَ إٔ ٗلظَم هخُض ُ ٠ر٘زَحص َٓطؼ٘ش:
ٓؤٛخطلي ًؼَ٤ح ً ٌُٖٝأٍؿٞى إٔ طٌظذ ٍُٓ ّٞ٣ ًَ ٠خُش ك ٠حُٞؿي ٝح٩هٙ٬ -
٤ًٝق أرؼغ رٜخ اُ٤ي؟ -
ّٞ٣حُؼٞىس ٓؤٓظِٜٔخ ٓ٘ي ٝأُظٜٜٔخ ىكؼش ٝحكيس. -
****
هِض ُٜخ ك ٠حَُٓخُش ح:٠ُٝ٧
د
ٝحُوَد ٓٔ٘ٞع ك ِؼيٗٝ ٠أًٌ ِ إ ًخٕ ِٛٝي ُ ْ٤كٓ ٚ٤طٔغ
ُل٤خس هِذ رخُٜيٝى ٓؼٌّ ِ
د كؼٔ ٠حُظؼَِ رِوخثي ٓٔٔي
ٝك ٖ٤حٗظ٤ٜض ٖٓ ٌٙٛحَُٓخُش طٔ٘٤ض رَٝك ٠إٔ أؿيٛخ ؿخُٔش رـٞحٍ ٟأىحػذ أٗخِٜٓخ ٝطَرض
ػِٗ ٠ؼَٝ ٟط٘ـ ٠٘٤رلي٣ؼٜخ حُٜخىم حُؼٌد.
****
هِض ُٜخ كٍٓ ٠خُظ ٠حُؼخٗ٤ش:
ك ٠ك٤خط ُْ ٠أًًَ كز٤زش ٝأٗخ ٓخؿي هلل ا ٫أٗض ٛ ..ؤٗخ أكظق أٓخٓي أرٞحد حُل٤خس ٖٓ ؿي٣ي ػِ٠
رٔخط ٖ٤حُـٔخٍ ٝحُٔلَ ٝحُ٘٘ٞس ،ك٤ٜخ حىهِٓ ٠ؼ ٫ٝ ٠ط٘ظَ ٟاُ ٠حٍُٞحء ُ٘لٓ ٖ٠ؼخ رَٝك٘٤خ
كَكش حُؼَٔ حُـي٣ي.
****
ك ٠حُ ّٞ٤حُؼخُغ ٛخطلظ٘ ٠ر٘ٞم ؿخٍف ٓظِٜلش ُٔٔخع حَُٓخُش حُؼخُؼش رؤًٜٗ٤خ .هِض ُٜخ:
ك ٖ٤أكظويى ٔ٣ظزي ر ٠حُوٞف ٖٓ حُل٤خس ..أٗؼَ روِزٞٓ ٠ك٘خ ٓظِٔخ ًج٤زخ ً ٣ ٫ـَإ ػِ٠ -
ُلظش ٖٓ حُطٔؤٗ٘٤ش.
هخُض ر٘زَحص ىحٓؼش حٗلطَ ُٜخ هِز:٠
أروخى هللا ٍُٞٗ ٠ح ً ٠٣ت رو٤ش ػَٔ ٟرخُٔلزش ٝحٓ٧خٕ ..اٗ ٠أكزي ٍؿْ أٗ ٫ ٠أًخى -
أٛيم أٗ ٠ؿيَ٣س رٌُي!
****
ك ٠حُ ّٞ٤حَُحرغ حُظو٤ض ٜٓخىكش رـخٍ ٟك ٠حُٔ٤ٜق ٫ .أػَف أ٣ ٖ٣ؼَٔ ُْٝأٓؤُٓٞ٣ ٚخ ً
ػٖ ًُي ٠ٌُ٘ ،أػِْ أٜٗ٘ٓ ًٝ ٚذ ٍك٤غ .ىػخُٗ ٠ظ٘خ ٍٝحُ٘خ .ٟهخٍ إ أَٓطٓ ٚظـ٤ذ ػٖ
حُٔ٤ٜق أٓزٞػخ ً ُظَٝف ١خٍثش ..ػْ حٓظَِٓ٘خ ك ٠كٞحٍ ٗ٤ن كظٓ ٠ؤُ٘ ٠رلٌ٘ش حُٔـَد ٞٛٝ
حٌٌُ٣ ٟزَٗ ٠رٔخ ٣وَد ٖٓ ػَ٘س ٓ٘ٞحص.
َٛطؼظوي إٔ ٘ٛخى حَٓأس ػِٝ ٠ؿ ٚح ٍٝ٧ؿيَ٣س رؤٕ ٣ل٘ ٠ك ٠كزٜخ ٍؿَ؟ -
ػِ ٠حُل ٍٞأؿزظ ٚرؼوش ُ٤خٍ َٜٓطٜخٝ ،أك ّ٬ػ٘ظٜخ ٍٝ ،ؿخء رخُ٣ َٛٞطخٍىٗ ٠حُِٝ َ٤حُٜ٘خٍ:
ٗؼْ أػظوي كًُ ٠ي. -
حٗلـَ حٌُ َٜكٟ ٠لي حٍطؾ ُ ًَٚٗ ٚحٌُز َ٤هخثً:٬
ٓ-خُحُض أه َ٠حُؼٞى ٣خػِ .. ِٟ٣أٗض ٌٓٔ ٖ٤كخُْ
108
ك ٠حُِِ٤ش حُٔخرؼش ٝك ٠طٔخّ حُٔخػش حُؼخٓ٘ش طٔ٘٤ض إٔ ٣طلت هللا ٗ ٍٞػ ٠٘٤اُ ٠ح٧ري،
كٍ ٖ٤أ٣ظٜخ طيهَ ٗخُ ٚ٤ؿخٍ .ٟطٔ٘ ٠رٌزَ٣خء ػِ ٠هيٓ ٖ٤ػخرظظ .. ٖ٤ػِ٣ ٠يٛخ طلَٔ كو٤زش أٗ٤وش
ٝ ..ػِٝ ٠ؿٜٜخ طلَٔ آ٣خص حُٜيم ٝحُزَحءس.
****
َٗ٘ص رـَ٣يس حَٛ٧حّ ك1997/5/30 ٠
ٍك٤ـــــــــــــــــــــن حَُٝف
ػَ٘س ه ٜٚهَ٤ٜس ؿيح
****
-1طٌ ْ٣ٞحُِٖٓ:
ؿٔؼض حٌَُحٓخص ٝحُِٔلخص حُظ ٠ىٗٝض كٜ٤خ ًٌَٓحطٝ ٠أػٔخُ ٠ح٧ىر٤ش حٍُٔ٘٘ٞس ػِٓ ٠ي ٟهٔٔش
ػَ٘ ػخٓخ ٓ٠ضٍٜٛ .ظٜخ كٞم رؼٜ٠خ حُزؼ ٞرلَٗ ٙي٣ي ً ،خ ًُ ٞخٗض ٍهخثن ٖٓ ُؿخؽ
ىه٤ن ٝ ،ٖٛؿِٔض أٓخٜٓخ ٓظٌجخ رٞؿ ٠ٜػًِ ٠ل.٠
ُْ أىٍ حٕ ً٘ض هي كويص حٌُحًَس أّ ؿخد ػ٘ ٠اكٔخٓ ٠رٞؿٞىً٘ٝ ، ٟض ٓوَ٤ح ر ٖ٤أَٓ:ٖ٣
آخ إٔ أَٛم رخً٤خ ك ٠حٗظظخٍ حُٔٞصٝ ،آخ إٔ أظَ أٟلي كظ ٠أٓظِو ٠ػِ ٠هلخ ٠ٌُ٘..ٟطًٌَص
إٔ هيٓ ٠هي ٓ ٘٤ظخ ر ٖٓ ٬٣ٞ١ ٠هزَ ػِٟ ٠لخف حُ٘ٝ َ٤رَىٝ ٟىؿِش ٝحُٔٔ٤ٔ٤ز ٠ػزَ ٓ٘ٞحص
ٓوظِلش ٝ ،حٕ هطٞحط ٠ؿٔ٤ؼخ ٓٔـِش ػِٛ ٠للخص ٌٙٛحٌَُحٓخص ك ٠اَٛحٍ ٓ٫ؼ٘ ..ُٚ ٠أٓخ
ح٧كٌ٣ش حُظ ٠حٍطي٣ظٜخ ك ٠طـٞحُ ٠رظِي حُ٠لخف ك ٬أػَ ُٜخ رخُز٤ض أ ٝرخٌُحًَس ،اً ًٛزض رٔخ ػِن
رٜخ ٖٓ طَحد ٓوظِلش أُٞحٗ ٚحُ ٠ك٤غ ٫أىٍ.ٟ
ػْ ؿٔؼض أكخى٣ؼٝ ٠طٔؼ٤ِ٤خط ٠حُٔؼزؤس ك ٠أَٗ١ش حُظٔـًٓٞٝ َ٤ظٜخ ك ٠كٌٍ ٗي٣ي ٓ٫زٍَ ُٚ
رـٞحٍ ٛق حٌَُحٓخص ٝحُِٔلخص حُٔ٘٣ٞشٝ ،ػخٝىص ح٫طٌخء رٞؿ ٠ٜػًِ ٠ل.. ٠
ؿخُض روخ٣ًًَ َٟ١خص كِٞس َٓٝس ١خُٔخ ؿٔؼض رٝ ٠٘٤رٍ ٖ٤ؿخٍ ٌٙٛحُٜٔ٘ش ٔٗٝخثٜخ ،
ٓظَػش رٌِس حُؼَٔ ٞ٘ٗٝس حُل٤خس طلض ؿ٘خك١ ٠خثَ حُلٖ حُـٔ.َ٤
حٓظزي رٗ ٠ؼ ٍٞؿخٓ ٞرخُوٞف ٖٓ حُِٖٓ ُْ ..أه ٞػِ ٠حُوخء ًِٔخط ٠حٌُٔظٞرش ٝحُٔٔٔٞػش ك٠
حُؤخٓش ًٔخ ٗ٣ٞض ٠ٌُ٘ٝ ،طٌٔ٘ض رؼِّ ٗي٣ي ٖٓ ٟٝغ ًٓٞظ ٠حُِٓ٘٤ش حُٔل٘طش ك ٠كو٤زش هئ٣ش
طلض روخ٣خ ٓوؼي ٓ ظٜخُي رًَٖ ٓظَد كَٗ ٠كش حٍُِٔ٘ حُوزِ٤ش حُظَ٣٫ ٠طخىٛخ أكي ٖٓ ػَ٘٤ط، ٠
َُٛ٤ٜٓ ٌٕٞ٤خ حُ٘ٔ٤خٕ حُٔلظ.ّٞ
****
2-حُ١ٞـــــــٖ:
110
ٛلَ حُ٤ي ٖ٣أػٞى رؼي ٍٞ١ؿ٤زش٣ ٠ًُٞٛ .ئحٍُ كَٔط ، ٠كخُِٝؿش ٍكِض رؤَٓ هللاٝ ،حُٔخٍ ُْ
٣ؼي رٌ ٟأ٤ٔٛش ٫كظ٤خؿخط ٠حُٔ٘وَٟش ٖٓ حُل٤خس ،أٓخ حُُٞي كظِٝؽ ٖٓ أؿ٘ز٤ش ٛٝخؿَ حُ ٠هخٍس
أهَ .ٟطؤِٓض كٔ٤خ ٓ ٖٓ ٠٠ك٤خط ٠كظ٠خءُض أ٤ٔٛش ٓخ طزوٜ٘ٓ ٠خ .كظً٘ ُٞ ٠لض ػ٘ ٠كـذ
حُـ٤ذ ٝػِٔض ح٥ط ٠رظلخُٓ ِٚ٤ٛخٗخ ٌٓٝخٗخ ،كِٖ ٣ؼً٘ ٠٘٤ؼَ٤ح.
ٖٓ ؿَرش أط٤ض حُ ٠ؿَرش ٓظؤٛزخ ُـَرش ٠ًٌَٗ٣ ُٖ .أكي ٖٓٔ ه٤٠ض ػَٔٓ ٟؼ ْٜك ٠طِي
حُزوخع حُزخٍىس ٝ ،كظ ٠حٕ ًًَٗ ٠أكي ْٛػِ ٠رؼي آ٫ف ح٤ٓ٧خٍ ُِلظش ػخرَس – ىٍ٣ض رٌُي أّ ُْ
أىٍ – كٔخ ؿيًُ ٟٝي؟٣ ُٖ..ؼَك٘ ٠أكي ٖٓٔ ؿجض ٓلظٔ٤خ رؤٗلخٓٝ ْٜأُهظٓٝ ْٜوخٝ ْٜ٤ٛػ٘ٞحث٤ش
ٗٞحٍػٍٝ ْٜكخرش هِٞر ْٜٔٔٗٝ ْٜحُٔخ١ؼش ٝكٌخٓ ْٜحٌُ٣ ٫ ٖ٣ظـ.َٕٝ٤
ح َٓ٧حُٞك٤ي حٌُ ٟأىٍى ؿيٝح ٙطٔخّ ح٫ىٍحى ٍَٟٝ ٞٛس ػٞىط ٠حُ ٌٖ٤ُٝ ، ْٜ٤رؼي ًُي ٓخ
ُ .ٌٕٞ٣وي ط٘زٜض حُ ٠طِي حٍَُٝ٠س ّٞ٣إٔ طؼَٟض ُٞحهؼش ٝحؿٜض كٜ٤خ حُٔٞص ،ك ٖ٤أىًٍض
إٔ طَحد ٠٘١ٝأ ٠ُٝرِلٔٝ ،٠إٔ حُطَ٣ن حُظ٘٣ ٠زـ ٠ػٍِٝ ٠ك ٠إٔ طٌِٜٔخ حُ ٠رخٍثٜخ ٫ري إٔ
طزيأ ٖٓ ٓلطش ٓ.َٜ
****
3-حَُؿخٍ حُز:ٞ٤
ك ٠ؿلِش ٖٓ حُِٖٓ حٗو ٞػِ٘٤خ ر٠ؼش ٍؿخٍ ر٣ ٖٔٓ ٞ٤ؼًِٔ ٕٞؤؿَحء ُي٤ٛ ٟجخص ر٠٤خء
ػظٔ .٠هخُٞح ُ٘خ ًٝخٕ ٖٓ ر٘٣ ٖٓ ْٜ٘٤ظٔ ٠حُ ٠هزِ٤ظ٘خ:
٫ -كخثيس ٖٓ حُـيٍ ٓ ٫ٝلَ ٖٓ حُطخػش ٓخىٓظْ ٓيُ٘ ٖ٤٘٣خ رخٓظَٔحٍ ك٤خطٌْ
ُْ ٘ٛ ٌٖ٣خى ٓزٍَ ُِي٘ٛش ٓٔخ ٓٔؼ٘خ ٖٓ ٙه ..ٍٞكؤٗخ ٓ ٖٓٝؼٗ ٠ؼ ٖ٤ػِ١ ٠ؼخٓٝ ْٜآ٫طْٜ
ٝأٓٞحُٝ ْٜأِٓلظ ، ْٜكخٜٗؼ٘خ ُ ، ْٜكؤَٓٗٝخ رز٤غ ٓٔظٌِخط٘خ َ١ٝى أٛلخرٜخ ٝهل ٞهخٓخط٘خ
ٝطول ٞ٤هٔ٤ظ٘خ ،كخٜٗؼ٘خ ُ ، ْٜكؤَٓٗٝخ رز٤غ ٓئهَحط٘خ رؼي إٔ طؼَص ٍٝ ،ؿْ ٛؼٞرش حُظٔ٣ٞن
كبٗ٘خ ُْ ٗظَىى...
ٌٌٛٝح..ظِٞح ٣طِزٗٝ ٕٞـ ٤ذ ٣ٝ ،ؤَٓ ٕٝك٘٘لٌ ،كظ٣ ُْ ٠زن ُ٘خ ح ٫أٍٝحك٘خٛٝ..خ٘٣ ْٛوٕٞ٠
ػِ٘٤خ ٖٓ ؿي٣ي ٝهي ط٤ٜج٘خ طٔخٓخ ٩ؿخرش ٓطِز ْٜح٧ه.َ٤
****
4-آهـــَ حُؼٔــَ:
ك ٖ٤حُظو٘٤خ ُْ ٌٖ٣هي طزو ٖٓ ٠ػَٔٗخ ح ٫حُوِ ، َ٤كِْ ٣ؼي ٘ٛخى ٓظٔغ ٖٓ ٝهض أ١ ٝخهش ُِظزي٣ي رـَ٤
١خثَ ُْ .طؼي أريحٗ٘خ هخىٍس – ًٔخ ٘٣زـ ٠إٔ طٌ ٕٞحُويٍس – ػِ ٠رٌٍ حُلذ ٝحٍ٫ط٘خف ٖٓ ٍك٤وٚ
حُٔخكَ كظ ٠حُؼٔخُشٝ ،هي حػظَحٗخ حٌٔٗ٫خٕ ٝحٌُرٝ ، ٍٞحٓظِٔٔ٘خ ُـلخف حُلٌٔش ٝرَٝىس حُؼوَ.
ؿ َ٤إٔ حٗطلخء ٌٛح حُٛٞؾ حُٔـ٘٣ ُْ ٕٞلويٗخ ح ، َٓ٧كخٍطٔ٘٤خ ك ٠أك٠خٕ ًًَ٣خط٘خ حَُٜٔ٘ٓش ،
ٍٝك٘خ َٗطغ ك١ ٠لُٞظٜخ حُظُٝ ٠ض ٍؿْ ٣و٘٘٤خ رؤٜٗخ ُٖ طؼٞى .هخٍ ًَ ٓ٘خ ُ٦هَ ًَ حٌُِٔخص حُظ٠
٠رؤَٓحٍ ظِض هخرؼش ك٠ ُْ ٣ـَإ ػِ ٠هُٜٞخ ٧هَد حُ٘خّ ك ٠ك٤خط ٚأ٧ ٝرؼي ْٛػٜ٘خ .أك٠ض حُ ّ
رجَ ٝ٫ػٜ٤خ هٔٔ ٖ٤ػخٓخ أ٣ِ٣ ٝي ٠ٛٝ ،حُلَٜ٣ش حًٌُ٤ش حُٞحػ٤ش .كـَص ك ٠أٓٔخػٜخ ٌٗٞحٟ
ٖٓ ح٣٧خّ ٝحُظَٝف ٝح٧كيحع حُـٔخّ ٝ ،أٗخ حُٜٞٔص حٌُظ ّٞحُٔ٘ط.ٟٞ
٠رل٘خٕٟ .لٌ٘خ ٝرٌ٘٤خ رلٔخّ ٓؼ َ٤أػخى ُ٘خ حُي٘ٛش حٓظٔؼض حُٜ٤خ ر٘ـق ٝ ،حٓظٔؼض حُ ّ
ٝحٗ٫زٜخٍَٗٛ ..خ هخىٍ ٖ٣ػِ ٠حُلَكش ٝحُـ٠ذ ٝحُظلٌ َ٤كٔ٤خ ٌٖٔ٣إٔ ٗلؼِ ٚؿيحٝ..ك ٖ٤حُظوض
ٗلخ٘ٛخ كٌَٓ ٠س حُل٤خس حُٔ٘ؼ٘ش ُْ ٣لٌَ أكيٗخ ك ٠حُٔٞص ُلظش ٝحكيس.
****
5-حُظٔـــَد:
ٖٓ ر ٖ٤أٛخرؼ ٠طَٔرض ٓؼظْ أٓ٘٤خط ٠ريءح ٖٓ حُطلُٞش ٝكظٌٛ ٠ٓٞ٣ ٠حً٘ .ض أكِْ رؤٕ أػِن
رُِٔ٘ – ٠ك ٖ٤أًزَ – ٍٞٛس ُكخكٝ ٠هي حٍطي٣ض " حُزخرٛ."ٕٞ٤خ ٠ٛحٍُٜٞس ٓؼِوش أٓخٓ - ٠ر٬
ُٝؿش -ك ٠طلي ٛخٍم ٍٝهزظٓ ٠لخ١ش د "حٌَُحكخص"ً٘ٝ..ض أطلَم ٗٞهخ حُ ٠حُؼَٔ
حُي٣زِٓٞخٓ ٠كؤهَأ كٛ ٠زخ ٟػٖ حُ٘ٞ٤ػ٤ش ٝحَُأٓٔخُ٤ش ٝأُظ َ٤ٓ ْٜحُؼظٔخءٛ ..ؤٗخ حُ ّٞ٤أٗلن
حُؼَٔ ر ٖ٤حُطِٔزخص ٝحُٔٞحطٝ َ٤حُٔلخُ َ٤حُٜ٘خػ٤ش كًَٗ ٠ش هئ٣ش رٔي٘٣ش ٛـَ٤س طزؼي ًؼَ٤ح ػٖ
111
ػخٔٛظ٘خ حَُٔٛوش رخُيٝ ٕٞ٣حُىكخّ حُ٘خّ ٝحُؼَرخص ٝحُؼخىّ حُٔظَٔد ٖٓ ًَ ٌٓخٕ حُ ٠حُٜيٍٝ
ٝحٍٝ٧حف.
رٌَ حُؼوش طٍٜٞص إٔ طـٔؼ٘ٓٞ٣ ٠خ ٍٞٛس كٞطٞؿَحك٤ش رؤٛيهخء حُطلُٞش ٖٓ حُِٔٔٔٝ ٖ٤حُٜٞ٤ى
ٝح٧هزخ ١أكظلع رٜخ ٧ػِْ أ٫ٝىٓ ٟخ ػِٔظ٘ ٠ح٣خ ٙأٓ ٠إٔ ح٧هزخ ١أٜٞ٣ ِْٜٛى ٝإٔ حُِٖٔٔٔ٤
أ ِْٜٛأهزخٝ ١إٔ حُؼيحء ر ْٜ٘٤ؿٔ٤ؼخ ٓ٫زٍَ ُٛ..ٚخ ٠ٛحٍُٜٞس ٫طظ َٜحٓ ٫خ طَٔد حُ٠
أٓؼخث٤ٗ ٖٓ ْٜخ ٖ٤١حُلوي ٝحُلَهش ٝحٌَُح٤ٛشٝ..اُ ٠ط٬ك٤ق ٓو ٠طَٔرض ٍٞٛس ٍٓخى٣ش رخٛظش
ُؼخُْ حٗ٫ظَٗ٤ض َٝٓٝح٣٩يُ ٝأهٔخٍ حُظـْٔ ٝآرخٍ حُ٘ل ٢حُٔ٘ظؼِش ٝحَُٛخ ٙحُٜٔٞد حُ٠
حُٔ ٖ٤ِٜرخُٔٔـي.
حٗيػَص ٓؼ خُْ حٍُٜٞس حٍُٞى٣ش حُظ ٠حٗطزؼض ك ٠ً٘ٛ ٠هئ٣خ ػٖ ٓٔظوزَ حُؼخُْ حٌُ ٟطٔ٘٤ض إٔ
أٗذ ٓطٔج٘خ ػِ ٠أٍٛٝ ،ٟٚؤٗخ حُ ّٞ٤أٍهذ حُ٘٤ذ ٣ظَٔد حُٗ ٠ؼَ ٍأٓٓٝ ٠ؼٍ – ٚؿْ ًَ ًُي
٣ -ظزو ٠اكٔخّ هل٣٫ ٠ظَٔد ،رخُؼيٍ ٝحَُٟخ ٝحٔ٣٩خٕ رخُويٍ.
****
6-حُٛٞـــــؾ:
كـؤس أرَٜص ٗلٔ ٠أهق ٝكي ٟػخٍ٣خ ك ٠هِذ حٌُ ٖٓ ٌٖ٣ ُْ .ٕٞحُؼيٍ حٕ أُو ٠رخُِ ّٞػِ٠
ح٥هَٝ ٖ٣أط ْٜٜٔرؤٗ ْٜطًَٓ ، ٠ٗٞؼِٔخ ُْ ٖٓ ٌٖ٣حُؼيٍ أ٠٣خ إٔ أىػ ٠رطُٞش حٓ٫ظـ٘خء ػْٜ٘
رخهظ٤خٍ ..ٟأٓخ حٓ٧زخد حُلو٤و٤ش حُظٟٝ ٠ؼظ٘ ٠كٌٛ ٠ح حُٟٔٞغ كِٔض أػَكٜخ ٫ٝأىٍى ُٓخٜٗخ.
ٛزطض أٓخٓ ٖٓ ٠ك٤غ ٫أىٍ٣ ٟلق رٜخ ػطَ ك٘ٓ .ٕٞظَط٘ ٠رؤخٕ ٗخػْ حُِْٔٔ ُح٠ٛ
حُِ ُْ .ٕٞأكٌَ ك ٠طؤَٓ ٓٓ٬لٜخ أ ٝكٓ ٠ـَى ٓئحُٜخ ٖٓ ٖٓ ٫ٝ ٠ٛأ ٖ٣أطض أُٔ ٝخًح كؼِض ر٠
ٓخ كؼِض.
ً٘ض ػِ٣ ٠و ٖ٤كٔٔظ ٚحُظـَرش ٖٓ ٫ؿي ٟٝحُِٔ٣ي ٖٓ حُٔؼَكش ٝ ،آ ٫خ حٗظ ٠ٜر ٠حُٔطخف حُ٠
ٌٙٛحُلخٍ .هخُض ُ ٠ر٘زَحص طل ٞ٤ػطلخ ٝإ ُْ طئػَ كُ٬ٓ ٠ظٓ ٠ؼوخٍ ًٍس:
ٖٓ -حٝ٧كن إٔ طؼٞى
ُٔٝ ُٖٔ -خًح ؟
ٓٝ ٠ؤػٟٞي ػٔخ كخطي -ػي حُ ّ
ُْ -أػي أٓ٤خٗخ ػِٓ ٠خ كخص ُٖٝ ،أٓظط٤غ حُلَكش رٔخ هي ٣ؤط٢
أُو٤ض روِزٝ ٠حُٔظَس ػِٝ ٠ؿٜٜخ ٝؿَ٣ض َٓٔػخ رؼ٤يح ػٜ٘خ .حٓظظَص ٍٝحء ٓلخرش ٗل٤لش ٖٓ
أٗـخّ هخكظش طؼِف ػِٓ ٠وخّ َٓ حَٓ٧حٍُٔ.لظٜخ ٠ٛٝطزلغ ػ٘ ٠رل ٍٞ٠حُؼخٗن ،كظٝ ٠هلض
٠حَٜٗكض ،كظٌِٔ٘ ٠حُؼـذ ٖٓ ىٓٞع كخٍهش أٓخٓ ُْٝ ٠طَحُٗٔٝ ، ٠خ ٣جٔض ٖٓ حُؼؼ ٍٞػِ ّ
..٠
طٔخهطض ٖٓ ػّ ٘٤
ً٘ض ػِ٣ ٠و ٖ٤آهَ -كٝ ٠هلظ ٠حُؼخٍ٣ش – ٖٓ ٫ؿي ٟٝحُِٔ٣ي ٖٓ حٍ٫حىس ،كؤٗخ ٫أٍ٣ي ٗ٤جخ
٣يكؼ٘ ٠حُ ٠حٗ٫ظوخٍ ٖٓ كخٍ حُ ٠كخٍ آهٍَ..ؿْ ًُي كوي ًخٗض ٘ٛخى هٞس َٓٓي٣ش طلؼ٘ ٠ك ٠ىأد
ٝكٌٔش ػِ ٠حُزلغ ػٖ ٣َ١ن.
ً٘ٝض ػِ٣ ٠و ٖ٤أه ٖٓ َ٤إٔ ًُي حُٛٞؾ حُٔظؤُن حٌُ ٟأٓظز َٜٙػٖ رؼي رؼ٤ي ٞٓ ،ف ٣ـٌر٘٠
حُٞٓٝ..ٚ٤ف أػَف ٝأٍ٣يٞٓٝ..ف أٗـٌد حُٝ..ٚ٤أكظَم!!.
****
7-حُٔز٤ــــــَ:
ه ٠ُ َ٤آخ حُـلٝ ْ٤آخ حُ٘ـخس ،ك ٬ري َ٣ػٖ حهظ٤خٍ ك ٍٟٞكخْٓ َٜٓ٫ٝ ،د ٖٓ حُِٓخٕ أٝ
حٌُٔخٕ ،ك ٬٠ػٖ حٗ ٚػ٘ي طٞه٤ض ُٓ٘ٔٓ ٠ظوزِٓ ٠لخؿ٠ء ٓ٤ظٞهق حُؼوَ ػٖ حُؼَٔ ٣ٝيٍى
حَُِ٘ حٍ٫حىس ٝط٘ظل ٠ػَِ ح٫هظ٤خٍ.
هِض :حُ٘ـــــخس..حُ٘ـــــخس..
ٓخه ٠ٗٞحُٓ ٠خكش اػيحّٓ .وخ َٛػ٬ع ٓظـخٍٝس طظٔيى طلض أِٓلظٜخ حُزخطَس ٍهخد ػ٬ع،
ط٘ز ٞحٍطؼخٗخطٜخ ريكوخص ٍػذ حٗظظخٍ حُٔٞصٝ..ؿٜخٕ ٌٓ٘ٞكخٕ ،أٓخ حُؼخُغ كٔلظ ٍٞإٔ أكٌَ
112
كٍ ٠كغ ه٘خػ٧ ٚػَف ٖٓ ٛخكز ٚأٛ ٝخكزظ .ٚه ٠ُ َ٤ػِ٤ي رخهظ٤خٍ ٝحكي ٖٓ ر ٖ٤حُؼ٬ػشٍُ .
ٝحكي ط٠ـ ٢ػِٝ ٚ٤ط٘ظ ٠ٜحُٔٔؤُش كظ َ٤ٜكَح ٤ِ١وخ ٗخؿ٤خ رخُوٓ ٙ٬ؼ٤ي حٝ ٍُ٧ح٧ري ..هخُض
حر٘ظ ٠حُـِٔ٤ش ًحص حُؼٍَ٘ ٖ٣ر٤ؼخ ٝىٓٞػٜخ طٌ ٟٞأٍؿخء هِز:٠
-حٕ ً٘ض أ ٕٞٛػِ٤ي ٣خ أر ٠ك ٬رؤّ ..حهطغ ٍهزظٝ ٠حهِٚ
٫ -طوخك٣ ٠خهَس ػ ٠٘٤كَٝك ٠كيحإى
٠ر٘ظَس ٍٟخ:ٝهخُض ٖٓ أك٘٤ض ػَٔٝ ٟأرِ٤ض ؿٔي ٟك ٠ػ٘وٜخ كِْ طٖٔ ػِ ّ
-حػظو٘ٞٓٝ ٠ف أً٣وي ٓخ ػَكظٓٝ ٚخ ُْ طؼَكٗ ٖٓ ٚؼ ْ٤حُٔظؼش حُوخُٜش
حهظَرض ٖٓ حُٞؿ ٚحُٔو٘غٟٝ .ؼض ٣ي ٟػٍِ ٠أٓ ٚكؤٛخرظٍ٘ ٠ػ٘ش ٘٣ ُْٝطن ًٔ ،خ ًُ ٞخٕ
ٓوٍٜٞح ػًُِ ٠ي .حٗل َٜح٫هظ٤خٍ ر ٖ٤حػٍ٘ٝ :ٖ٤ف ػٌرظٍ٘ٝٝ ٠ف أؿِٜٜخٝ .هلض ٬٣ٞ١
٣ؼظ ٠َٜٗػٌحد حُظَىى .ه:٠ُ َ٤
-أٗض كَ ك ٍٞ١ ٠حٗ٫ظظخٍ ٌُٖٝ ،حكٌٍ ٖٓ ٓـ٠ء حُظٞه٤ض حُٔلخؿ٠ء ٝآ ٫خ حٓظطؼض إٔ
طظوٌ هَحٍى.
٣ٝ ..خ أ٣ظٜخ حُٔٔخٝحص ٝحٝ ٍٝ٧حُـزخٍ ٝحٜٗ٧خٍ ٝحُٞى٣خٕ ٝحُٔل٤طخص ..حٗ ٠أٓظـ٤غ رظٔز٤لخطي
٘ٓٝخؿخطي حُؼِ٣ٞش حُٔزخًٍش ٫ ..أٓؤٍ حُؼ ٕٞاْٗ ٫ٝؿخٕ كوي ػَكظِِٓٝ ْٜظٝ ْٜػِكض ػ٘.ْٜ
ظِِض أػٞحٓخ ػي٣يس أطَىى ر ٖ٤حُٔوِٜظ ٖ٤كظ ٠طؼِٔض طٔز٤ق حُطٝ َ٤حَُ٘ٔ ٝحُـزَ ،كوطٞص
رٜيٝء حُ ٠حُٔوِٜش ح٧هَ٤س ٟٝـطض ػِ ٍُ ٠حَُٝف حُٔو٘ؼشٝ ..اًح رَأٓ ٠ط٘ل َٜكُٔ ٠ق
حُز َٜػٖ طِي حَُٝف ٝ ..أٍهٞ٘ٗ ٚحٗخ رخُو.ٙ٬
****
8-حَُحً ٞك ٠حُزَ٣ش:
روٞس ؿخٓلش حٗيكؼض ك٣َ١ ٠ن حُزلغ حُؼِٔٝ ٠ك٤ٗ ٠ظ ٠أ ٫حطٞهق كظ ٠حُٔٞصٓ.خ إٔ كِٜض
ػِ ٠ىٍؿش ػِٔ٤ش ػِ٤خ ك ٠طو ٠ٜٜحُ٘خىٍ كظ ٠أٛخر٘ ٠حَُِٔ ٝطٞهلض.
ر٘لْ حُوٞس حٗيكؼض ك٣َ١ ٠ن حُؼَٔ حٌُٔٓ ٠ٜ٘ظٔلخ ك٣َ١ ٠و ًَ ٠حُؼوزخص كظ ٠كِٜض ػِ٠
ٜٓ٘ذ ًز َ٤رؼي هظخٍ ىٓٓ َّٗ ٟٞغ حُٔظ٘خكٔ . ٖ٤طؼٔيص إٔ أهق ػ٘ي ٌٙٛحُٔلطش ؿٓ َ٤خع
حُٓ ٠خ ٜ٤ِ٣خ ٖٓ ٓلطخص كٍ ٠كِش حُٔ٘خٛذ حُؼِ٤خ حَُٔٛوش ً ،خٗض ًَ حُظَٝف طئًي هيٍط ٠ػِ٠
حُ ٍٞٛٞحُٜ٤خ.
ٝروٞس أػظ ٠ؿٔٞكخ حٗطِوض ك٣َ١ ٠ن حُلٖ .أُلض حُؼي٣ي ٖٓ حٌُظذ ٝأٗـِص حُؼي٣ي ٖٓ
ح٧ػٔخٍ ،كظ ٠كِٜض ػِ ٠ؿخثِس ٍك٤ؼش حُٔٔظ ٟٞكٌٛ ٠ح حُٔـخٍ ،ػْ ُْ أٓظطغ رؼي ًُي إٔ
أًظذ كَكخ ٝحكيح أ ٝأٗـِ ػٔٝ ٬حكيح ،كوي طٌٖٔ ٓ٘ ٠حُظؼذ.
حكظ٘٠ض ػٞى ٟأرؼ ٚكَ٤طٝٝ ٠ك٘ظ ٠كؤٛيٍ حٗـخٓخ ٗـ٤ش طوخًكظ٘ ٠أٛيحإٛخ ر ٖ٤أكٞحٍ
حُظـٝ َ٤حُِٝحٍٞ٘ٓ ٌ٘ٓ..حص هِض ُْ ٌٛ ٌٖ٣ح حُؼٞى ٣لخٍهً٘٘ .٠ض ٫أطُِ ٍٜٞل٤خس ٓؼ٘ ٠ري، ٚٗٝ
٠ٌُ٘ٝأٗظِػ ٚح ٖٓ ٕ٥ك ٠٘٠ك٣ ٠ؤّ ٟ٧ؼ ٚرـٞحًٍ ٟؤ٠ٗ ٟء ٖٓ ح٤ٗ٧خء ،كوي حٓظزي ر٠
حُِٛن.
ٝهخىٗ ٠حُوِذ ػِ ٠ؿ٘خك ٚ٤حُلَ ٖ٤٣َ٣حٍُ ٠كِش هِظٜخ أٍٝع ٍك٬ص ػَٔ ، ٟكوِض حٕ حُلذ
طؼ ٞ٣ٞحُ ٠ٜػخىٍ ػٖ ًَ ٓخ ٫ه٤ض ك ٠ك٤خطً ٖٓ ٠ي ٟٝـَ ُ٬ٓٝش ٝػزغ.
ك٣ ٖ٤ظٓٞي ٍأٓٛ ٠يٍٛخ حُل٘٣ٝ ٕٞلًٍ ٢٤حػ ٠روَٜٛخ حُ ، ٖٜأؿخىٍ ح ٍٝ٧روَٜٛخ
ٝهٔٞطٜخ ُ٬ٓٝظٜخ ٫ ،اُ ٠حُٔٔخء ك٤غ حُؼيٍ ٝحَُكٔش ٝ ،اٗٔخ حُ ًٕٞ ٠آهَ ٣ل َٜرٜٔ٘٤خ ٓؼِٔخ
ًٕٞ ..َٜ٣رَُهٔ٣ ٠ظوطَ ك ٚ٤ػَٔ حُلذ ٝحَُٟخ حٍُ ٠ك٤ن حُؼ٘ن حُٔظلخٗ ٠ٛٝ ..٠طَرض
رٌلٜخ حَُه٤ن حُيه٤ن ػٍِ ٠أًٓٝ٧ ٠د ك ٠ػز َ٤ػطخثٜخ حٌَُٔٔ ًٝ ،ؤٜٗخ طـِٔ٘ ٠ك٘٣ ٠زٞع حُوِي
حُٔظيكن ٖٓ ٌٛح حُٜيٍ حُؼزوَُ ،ٟظِ َ٣ػٖ ٍٝك ٠أىٍحٕ حُٔخىس ٝأػوخٍ حُ٘وخء ٝ ،طٔظً ٚرٌرخط٠
ٝػٌحرخطٝ ٠هِوٝ ٠كَ٤ط..٠
أكززظٜخ ٝطٍٜٞص أٜٗخ ٓظٌ ٕٞكٖٔ حُوظخّ ٍ - ٠ٌُ٘ ،ؿْ ًُي -طؼزض ُٛٝوض!..
ٞ٘ٓ ٌ٘ٓ ٠حص ػي٣يس طِ٣ي هِ ٬٤ػٖ ٓ٘ٞحص ػَٟٔ ًخٗض أػَح ٝحُظؼذ هي ريأص طلَ ػِ ّ
حُِٔ ، ٍٞأ ٌ٘ٓ ٟإٔ ػخٗض ٗطلظ ٠ر٘يس كظ ٠طٌٔ٘ض ٖٓ حُظؼِن رَكْ أًٓ .٠خٗض آ ّ٫حُٔوخٝ
113
ٍ٤ٛزشٝ ..حٗيكؼض ٓ٠ـ١ٞخ حُ ٠حُل٠خء حٌُ ٠ٗٞحُـخٓٝ ٞهي حٍُم ُٝ ٠ٗٞػ٤ٛ ٬خك ٠طؼزَ٤ح
ػٖ ٓوخٝك ٠حُظ٫ ٠كُٜ َٜخ ،كؤٗخ هي ُِٗض ٖٓ ٌٓخٕ آٖٓ – ٍؿْ ٓؼخٗخط ٠ريحهِ - ٚحٌُٓ ٠خٕ
ٓـ ، ٍٜٞكؼَكض حُوٞفٝ ..حُوٞف أ ٍٝحُظؼذٝ..حَُِٔ آهَ! ٙ
ك ٠حُزيح٣ش ُْ أٗؼَ رٌُي حُوٞف ك ٠حٗيكخػ ٠حُٓ ًَ ٠خ حٗيكؼض حُ ..ٚ٤أٓخ ح ٕ٥كوي ٛخٍ طؼز٠
كٞم كيٝى حكظٔخُ ، ٠كظٞهلض ػٖ ًَ ٗ٠ء .كِ٠ض إٔ أٓظَ٣ق ٝأرظؼي ،كٌخٗض أ ٠ُٝهطٞحط ٠ك٠
٣َ١ن حُوَد.
****
ٗ9-ؼٔش حُٜـــٞحء:
٠أٗ ٚآُٖٓ .وي حهظَط ٚرٔؼَكش ح٧هيحٍ ك ٠روؼش ٗخث٤ش
أؿزَٗ ٠حُوٞف ػِ ٠حُٔؼ٘٤ش ك ٠ؿلَ ه َ٤حُ ّ
طَ٘ف ػِ ٠حُٜلَحء ٝحُ٘ٝ َٜحُلوَ ٝحُزلًَ٘ .ض أٛطخى حُؼٜخكٝ َ٤حٔٓ٧خى ٝأٍُع
حُوَٝ٠حص ٝحُلخًٜش ٝأٍر ٠حُيٝحؿٖ ٝأهزِ حُؼ ٖ٤ى ٕٝإٔ ٣ظؼَ ٠ُ ٝأكي ك ٠ٌ٘ٔٓ ٠حُويٍٟ
حَُ٤ٛذ ..ؿ َ٤أٗ٘ ٖٓ - ٠رخد ح٧هٌ رخ٧كً٘ – ١ٞض أؿخىٍ ؿلَ ٖٓ ٟك ٖ٤حُ ٠آهَ ًِٔخ أطض
حُٔٓ ٠خٓؼ ٠أٞٛحص رَ٘٣ش ً ُٞٝخٗض ػِ ٠رؼي ًزٞٓ ٖٓ َ٤هؼ ..٠أهَؽ ٓلٔ ٬رٔٞ٤ك٠
ٓٝيحكؼٝ ٠هي حٍطي٣ض ىٍػخ ك٣ً٫ٞخ ٌٓٔ٤خ ..أٓخٍع رب٬١م ىكؼخص َٗ٤حٕ ًؼ٤لش ك ٠حُٜٞحء ٖٓ
ك ٠ُٞك ًَ ٠ح٫طـخٛخصٍٛ٩ ،خد ًَ ٖٓ طٔٗ ُٚ ٍٞلٔ ٚح٫هظَحد ،ػْ أػٞى كٔ١ ٠ؤٗ٘٤ش حُ٠
ؿلَ ..ٟأهِغ حُيٍع حُؼوٝ َ٤أُو ٠رخِٓ٧لش أٍٟخ ٝأٗخّ ٓٔظَ٣لخ ُ٤ظٜخػي ٗو َٟ٤ك ٠حُٔٔخء.
ٌُ٘ٛ ٠لٞص ٓٞ٣خ ػُِ ٠يؿش ك٤ش طٌٔ٘ض ٓ٘ ٠ك ٠هِذ ؿلَ ٟح ، ٖٓ٥كٜـَط ٚحُ ٠ح٧ري رؼي
إٔ طوِٜض ٖٓ ٜٓٔٓٞخَٛٝ ،ص أػ ٖ٤ك ٠حُؼَحء ٗخًَح هللا ػِٗ ٠ؼٔش حُٜٞحء حُطِن ى ٕٝىٍع
أ٤ٓ ٝق أ ٝهٞف.
****
10-ح٩كــــــ:ّ٬
ُْ أًٖ ٛ٧يم ٓٞ٣خ إٔ حُ٘ؼ ٍٞحُلو٤ؤٗ٬ُ ٠خٕ حُٔلِْ ٓ٘خه ٞطٔخٓخ ٌَُ ٓخ ٣ؼظوي ٙحُ٘خّ ػ٘،ٚ
حُ ٠إٔ أكِٔض ٖٓ ًَ ٗ٠ء ٝحٗـٔٔض ك ٠هِذ حُظـَرش كظ ٠حُ٘وخع.
َُِٔس ح ٠ُٝ٧ك ٠ك٤خط ٠أٗؼَ رخُلَ٣ش ى ٕٝكيٝى٣ ُْ .ؼي ٘ٛخى أىٍٗ ٠رخ٣ ١و٤يٗ ٠ر٘٠ء ،كؤٗخ ُْ
أػي ٍحؿزخ ك ٠حُؼَٔ أ ٝحُطٔٞف أ ٝحُلذ أ ٝحُظلٌ َ٤أ ٝحُلًَش حُٜخىكش..رؼزخٍس أهَ ٟأًؼَ
ح٣ـخُح:
حٗ٘ ُْ ٠أػي أٍ٣ي ٗ٤جخٝ..طِي ٍٝػش ح٫ك.ّ٬
****
َٗ٘ص رـَ٣يس حَٛ٫حّ ك2001/2/28٠
114
أٍم حُؤٔــــــــــــٖ٤
****
هخٍ ُ ٠ِ٤ُٓ ٠ك ٠حُؼَٔ رظِوخث٤ش ٛخك٤ش ًٝؤٗ٣ ٚليع ٗلٔ:ٚ
-حُل٤خس ُْ ٣ؼي ُٜخ ١ؼْ
ًخٗض حَُٔحٍس طوطَ ٖٓ كٔٓ ٚظَػش رلَهش حُٜيم ،كظ ٠أٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ حُ٘ ّٞرُٜٔٞش ك ٠طِي
٠أٗ٘ ٠ؿلٞص ٍ ،أ٣ض ح١٧لخٍ حًٌُ ٖ٣خٗٞح ِ٣ؼز ٕٞأٓخّ حُز٤ض ٌٓ٘ ػَٖ٘٣ حُِِ٤شٝ ..ك ٖ٤ه َ٤حُ ّ
ػخٓخ ٝهي طِٝؿٞح ٝأٗـذ رؼٍٝ ، ْٜ٠أ٣ض حَُؿخٍ حًٌُ٘ ٖ٣ض أٗخى ْٜ٣رِوذ حُؼْ ٝهي ٗخهٞح ٓٝخص
رؼٝ ، ْٜ٠حُ٘ٔخء حُ٬طً ٠خٕ ػزٜ٣ َٖٛ٤لٜق ك ٠ك٘خ٣خ حُِّْٟٔٝ ،لٌخط ٖٜطـِـَ ك ٠أٍؿخثٝ ٚهي
ٗخرض ٗؼٝ ٍٖٛٞطٜيُض أػيحإٝ ٖٛؿِٞىٛٝ ، ٖٛخٍ ح٧ر٘خء ٝح٧كلخى ٓل ٍٞأكخى٣ؼ.ٖٜ
حُظو٘٤خ ؿٔ٤ؼخ ك ٠هطخٍ ٣وٞى ٙرِٜٞحٕ ٣ظٞهق ر ٚك٤ؼٔخ ٣لِ ُٚ ٞحُظٞهق ٤ُ ،ؼخٝى حُٔلَ ر٘خ حُ٠
حٌُٔخٕ حٌُ٣٫ ٟؼَك٣ ٫ٝ ٚؼَك ٚأكي ٓ٘خ .كٓ ٠لطش ِ٣و ٕٞػِ٘٤خ حٍُٝٞى ٝططِن حُ٘ٔخء حُِؿخٍ٣ي ،
ٝكٓ ٠لطش ٗٔٔغ َٛحهخ ٝػٝ ، ٬٣ٞكٓ ٠لطش أهَ٣ ٟؤَٓٗخ رخَُُِ٘٘ ٍٝهٗٝ ٚـ٘ ٠ػْ ٍَٜٝ٣
َٓٔػخ حُ ٠ػـِش حُو٤خىس ٣لؼ٘خ ػِ ٠حَُٜد ،ك ٖ٤ط٘طِن ٓيحكغ ٝط٘لـَ ه٘خرَ ٝطيٟ ٟٝلٌخص
ٓخؿ٘ش ٣ؼوزٜخ ٗ٘٤ؾ ٌٓظ٤ٜ٣ٝ ، ّٞق ٍحًذ ٓؤ ٍٞكٓ ٠ؼخىس:
ٓ -خ أؿَٔ حُل٤خس
٣ٝو َ٤حُ ٠أٗ٘ ٠ك ٠طٔخّ حٓ٫ظ٤وخظ ك٣ ٖ٤طَم رخر َ٤ُٓ ٠ىٍحٓش هي ،ْ٣كخٓٓ ٬ؼ ٚػوي ػَٔ ك٠
ر٬ى حُ٘لٝ ٢حُيٍ٫ٝحص هخث ٬ك ٠كٔخّ ٓوُِ:
ٌٙٛ -آهَ كَٛش ك ٠ػَٔى
ٝأٛؼي حُ ٠حُطخرن ح٧هٓ ٖٓ َ٤ز٘ ًَِٓ ٠حُزلٞع حُؼِٔ٤ش ،كؤٗظو ٠ؿَكش ٜٓـٍٞس ٓظِٔش أهظل٠
كٜ٤خ ٖٓ حُوٞف ٓ ،ظٔ٘٤خ إٔ أٍٗ ٟزلخ آىٓ٤خ ٣وظَم حُٜٔض ،ك٣ ٖ٤ظ َٜػْ ٓخُْ حُٔخػ٠
حُؼـ٣ .ُٞزظْٔ ُ ٠ك ٠حٓظًٔ ّ٬خٗلخ ػٖ حُزو٤ش حُزخه٤ش ٖٓ ُٖٓ أٓ٘خٗ ٚحُٜلَحء حُٔؼَٓش ٓظٔخث:٬
-أػَٔ ُي" ٗخ٣ "ٟخ أٓظخً ؟
ٝط٘زؼغ آهَ كظ٤خص أك ٖٓ ٠ٓ٬ر ٖ٤حُظِٔخص كآهٌٛخ ك ٠كٝ ٠٘٠أٍرض ػِٗ ٠ؼَٛخ ٝظَٜٛخ
ٝهيٛخ ٝأهزَ ػ٘وٜخ ..طيكٖ ٍأٜٓخ كٛ ٠يٍ ٟهخثِش ك ٠أٓٓٞش ؿِٔ٤ش:
ؿٖ ُؼَٔى حُزخه٠ّ -
رؼي كِْ حُوطخٍ ً٘ض ٓظ٤وظخ طٔخٓخ ٝكً ٠خَٓ ٝػ ٌَُ ٠٤أكيحع حُٔ٘ ٖ٤حُٔخ٤ٟش ،حرظيحء ٖٓ ِْٓ
حٍُِٔ٘ ،ػزٍٞح رخُوطخٍ حٌُ٣ ٟوٞى ٙحُزِٜٞحٕ ٝ ،حٗظٜخء رلظخس ح٧ك .ّ٬حٌَُ كُ ٠لظش ريأ ٝحٗظ٠ٜ
ٍؿْ أٗ٣ ٚزيٓ ٝخُحٍ ًخث٘خٓٝ..ؤُض ُٓ ٠ِ٤ك ٠حُؼَٔ:
ُٔ -خًح طو ٍٞحٗ٣ ُْ ٚؼي ُِل٤خس ١ؼْ؟
أؿخد ر٘زَس ٫طوِ ٖٓٞط٣ ٞٛٝ ٌْٜلِٔن كٝ ٠ؿ: ٠ٜ
-حٓؤٍ حٍ٧م حُٔطَ ٖٓ ػ٤٘٤ي
حٌٜٗ٘ٔخ ك ٠ط٘خ ٍٝحُطؼخّ ٗ٬ًٝخ ٣ـظٜي هيٍ ١خهظٓ ،ٚلخ ٫ٝحٓظ٘ؼخٍ ٓخ حٌُٗ ٖٓ َّٜس ى ٕٝؿيٟٝ
،حٓخ حُ٘ٔخء كِْ طَى ػِ ٠حُوخٜ٣ٝ ..َ١ز ٢ػْ ٓخُْ ٖٓ حُطخرن حُؼِ ٟٞكخًٓٞ ٬د حُ٘خٓٝ ٟؼٚ
أٓ٘خٗ ٚحُٔلطٔش ٞ٘ٓٝحط ٚحُ٤خثٔش ٝحرظٔخٓظ ٚحُٔٔخُٔش ،كؤٓؤُ ٚك ٠كَ٤س:
115
حُظٔؼ٤ـِ٤ــــش
****
ً ً
ًخٗض طِي ٠ٛحَُٔس ح ٠ُٝ٧حُظ ٠أًظذ كٜ٤خ ػٔ ٬ىٍحٓ٤خ ًُ٪حػش ٝرخُِـش حُؼخٓ٤شٓ .زن إٔ
أٛيٍصُ حُؼي٣ي ٖٓ حَُٝح٣خص ٝحُو ٜٚحُوَ٤ٜس هٍ ٍ٬رغ هَٕ ،كِْ ٞٛ َٜ٣ط ٠اُ ٠حُ٘خّ،
ُٞٝك ْٔٛ ٠هخكضٗ ٫ .ي أٗ ٚأَٓ ٔ٣ظلن ىٍحٓش ٓٔظل٠٤شٌٛ ْ٤ُ ٌُٖٝ ،ح ٟٞٞٓ ٞٛػ٘خ
ح ،ٕ٥رَ ٝاُ ٠أؿَ ؿ.٠ٔٔٓ َ٤
ً
ًُظذ حُ٘ ٚػِ ٠حُ٥ش حٌُخطزش ٝطْ طٔٗ َٙ٣ٜٞوخ ػي٣يس رل٤غ ٣ظِْٔ ًَ ٓٔؼَ ٍٝهٚ
ًخٓ .ً٬ؿِٔضُ هِق حُٔوَؽ ك ٠حٓ٫ظٞى٫ .ٞ٣كظض ػِ ٠حُل ٍٞأٗ ٚحُِٔي حُٔظٞؽ ٌُِٔخٕ رـَ٤
ؿيحٍ ،كخٌَُ ١خثغ َٙٓ٧رـ٘ٓ َ٤خه٘شٝ ،حٌَُ ِٓظِّ رظوي ْ٣كَ ٝٝحُ٫ٞء ٝاظٜخٍ ٓ٘خػَ حُٞى
ٝحٓ٫ظ٘خٕ ُ ٚكظً ُٞ ٠خٕ حُزخ ٖ١ؿًُ َ٤ي.
كٔٓ ٖ٤ؼض حٓٔ٣ ٠ظَىى ر ٖ٤ؿ٘زخص حٓ٫ظٞى ٞ٣رٜٞص ػظٓ ْ٤ـْٔ ،طٌُِٔ٘ٞٛ ٠
ؿٔ ،َ٤كُِٔ ٟ٫ٞخ ؿِْ حُٔوَؽ ػِٓ ٠وؼيٌٛ ٙحُٔٝ ،خ ٝؿي ٛئ٫ء حُٔٔؼِ ٕٞػُٔ٣ ً٬ظٖٓ َٕٜٝ
هٞٓ ُٚ٬حٛز ْٜحُلٌس ٣ٝظوخ ٕٟٞػ٘ ٚأؿ ٍْٛٞحُؼخُ٤ش حُظ ٠طلٞم أؿًَٔ ٟزظية رخً٩حػش.
أً ٠ِ٘ٛإٔ حُٔوَؽ ٣وزَ حُٔٔؼ٬ص ر ٬كَؽ ًٔخ ًُ ٞخٕ ٔ٣خٍّ كوخ ً ٖٓ كوٞهٚ
حَُٔ٘ٝػشٝ ،أٗ٣ ٖٜزخىُ٘ ٚحُوز٬ص ػٖ ٗلخم ٍ ،رٔخ ٔ٣ظَ حُ٘ل ٍٞأ ٝحٌَُح٤ٛش ػ٘ي حُزؼ ، ٞأٝ
حُظِٔ َٓ٨ُ ْ٤حُٞحهغ هٞ٠ػخ ً ُِؤش حُؼ ٖ٤ػ٘ي حُزؼ ٞح٥هَ.
ُْ أٗز َٜرٌؼَس اَ١حء حُٔٔؼِٝ ٖ٤حُٔٔؼ٬ص ػِ ٠ػِٔ ٠حُيٍحٓ ٠٘ٗ٧ ٠أىًٍض ٌٓ٘ حُزيح٣ش
إٔ حُٔٔؤُش ًِٜخ طٔؼ َ٤ك ٠طٔؼ٤ًٝ ،َ٤ق ٌٕٞ٣ ٫حًٌُ َٓ٧ي ٝحُلو٤وش طو ٍٞإ حُـٔ٤غ ٘ٛخ
ٓ٘ظًَ ٕٞك ٠طوي ْ٣طٔؼ٤ِ٤ش؟! ..هخُٞح ُ:٠
ٌ٘ٓ -ػَ٘٘ٓ ٖ٣ش ُْ أٓؼَ ىٍٝح ً ر ٌٜٙحُؼظٔش ٣خ أٓظخً.
٣ -خ أٓظخً كٞحٍى ٗخ١ن كٌ٣ ٠خى ٔ٣ظـ٘ ٠ػٖٔ ٣و ّٞرظٔؼ .. ِٚ٤اٗٗ ٚلٔٔ٣ ٚؼَ!
-رٓ ٬ـخِٓش ٣خ أٓظخًٍ .ؿْ كيحػش ػٜيى رخٌُظخرش حً٩حػ٤ش كبٗي طلٞهض رـيحٍس ػِ٠
ًظخد حً٩حػش حُٔلظَكٖ٤
ٝرزٔخ١ش ٗي٣يس هخُض ُ ٠اكيح ٖٛرؼي إٔ ؿِٔض ٓٛ٬وش ُ ٠ػِٓ ٠وؼي ٖٓ ٓوخػي حٓ٫ظَحكش:
-طؼخٍ ؿخٗز٣ ٠خ ػَٔٓ٬ً .ي كِ .ٞطٔظخ َٛػِ ٚ٤ر!ٚٓٞ
ًِٛض َُكغ حٌُِلش ر٘٘٤خ ى ٕٝطٔ٤ٜي ٓٔزن كؤٗخ ٫أػَف كظ ٠حٜٓٔخ حُلو٤وٝ ،٠اٗٔخ أػَف
أٜٗخ ِٓ ٟٞك ٠طٔؼ٤ِ٤ظٝ ٠حُٔٓ ،ّ٬ؼِٔخ أػَف أٓٔخء حُٔٔؼِ ٖ٤ح٥هَ ٖ٣رؤٓٔخء حُ٘و٤ٜخص حُظ٠
٣ئىٜٗٝخ كلٔذًُ ،ي أُٗ ٌٖ٣ ُْ ٚيٓ ٟزٍَ ً ٠أُكْ ًحًَط ٠ربٓٔٗ ٌَُ ٖ٤و٤ٜش.
ري٘ٓ ٕٝخٓزش ْٔٛحُٔوَؽ ك ٠أًٗ ٠هخث ً٬رلٌ٘ش:
٫ -طٜيم حُٔٔؼِ ،ٖ٤ك٣ ْٜو ُٕٞٞحٌُٗ ّ٬لٔٓ ٌَُ ٚئُق.
ٌُٖ ٓ٬كظظ ُْ ٚط ِٜػوظ ٠كٔ٤خ أًظذ ٝحػظِحُ ٟرٓ ٚؼوخٍ ًٍس.
ُلظض ٗظَ٤ٓ ٟيس ػـ ُٞطـِْ رـٞحٍ كظخس ٛـَ٤س ك ًٍٖ ٠رؼ٤ي ٖٓ أًٍخٕ حٓ٫ظَحكش.
ًخٕ ػِٜ٤خ إٔ ط٘ظظَ ػيس ٓخػخص كظ٣ ٠ـت ىٍٛٝخ ك ٠طٔـ َ٤حُلِوخص .ظ٘٘ض أٜٗخ حٛطلزض
حر٘ظٜخ أ ٝكل٤يطٜخ ٓؼٜخ ُٔـَى حُٔئحٗٔش٤ٔٗ .ض إٔ ٘ٛخى ىٍٝح ً ُطلشٝ ،أٗ٘ٓ ٠ئُق ٌٛح حُيٍٝ
ٝكٌخ٣ظ.ٚ
٣ظـٔغ حُٔٔؼِٝ ٕٞحُٔٔؼ٬ص حٌُ ٫ ٖ٣ى ُْٜ ٍٝك ٠اكي ٟحُلِوخص ك ٠هخػش حٓ٫ظَحكش.
٣ظليػ ٕٞػٖ هِحٗش حً٩حػش حُوخ٣ٝشٝ ،ػٖ حٟطَحٍ ْٛاُ ٠حُل ٍٞ٠ػيس َٓحص ٓ٫ظ ّ٬أؿٍْٛٞ
ٝحُؼٞىس رول ٠كِ٘٣ .ٖ٤ؼ٘ ٕٞظخَٛس حًَُِٔ٣ش حُوخ٣َٛش كٗ ًَ ٠ت٣ .ظزخىُ ٕٞحٌُ٘خص حُٔ٤خٓ٤ش
117
ٝحُـ٘ٔ٤ش حُلخٟلش رـ َ٤هـَ ٖٓ ٝؿٞى ٓ٤يس أ ٝكظخسٓ .ؼظٔ٣ ْٜيهٖ رَ٘حٛش ؿ َ٤ػخى٣شِ٣ ،وٕٞ
رؤػوخد حُٔـخثَ ػِ ٠ح ٍٝ٧ر٬رٔخ٫س.
حٗظخر٘ ٠كِٕ ٗي٣ي ك ٫ ٖ٤كظض إٔ حُٔٔؼِِ٣ ٖ٤و ٕٞرؤٍٝحه ٠ػِ ٠أٍ ٝحٓ٫ظٞىٞ٣
رٔـَى حٗ٫ظٜخء ٖٓ طٔؼِٜ٤خ ،كٌٜٔ٘٤خ حُٔخػ ٠رٔو٘ظٓ ٚغ أػوخد حُٔـخثَ ٝح٧طَرش ٓٝخثَ حُ٘لخ٣خص.
ًَ ٗت ٣ليع ٘ٛخ رزٔخ١ش ٝطِوخث٤ش ..حُ٘ ٚح ََُٓ٣ ٠ِٛ٧اُ ٠اىحٍس حُؼوٞى كظ ٌٖٔ٣ ٠حػظٔخى
ح٧ؿَ ر٘خء ػيى حُٔخػخص حٌُٔحػش٤ُ ،ظل ٍٞك ٠حُٜ٘خ٣ش أُٓ ٠ظ٘ي ٍٓٔ ٠ربىحٍس حُِٔ٤حٗ٤ش أ٣خ ًخٕ
حُلٌَ حٌُ٣ ٟلٌٛ ٚ٣ٞح حُ٘ .ٚحُ٘ ٚحُٔ٣ ٫ ٍٜٞؼ٘ ٠حُٔٔؼَ كٗ ٠ت رؼي أىحث ،ٚكِٔخًح ٣لظلع رٚ
ٔ٣ ٞٛٝظؼي ٧ىحء ى ٍٝآهَ ك ٚٗ ٠آهَ ك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ٠أٍ ٝرٔخ ك ٠حُٗ ّٞ٤لٔٚ؟! ..حً٩حػش طزغ
حُ٘ ٚك ٠حُٜٞحء ُِٔٔظٔؼ ٖ٤كٔ٤ظٔؼ ٕٞاُ ٚ٤ػْ ٚٗٞٔ٘٣رؼي هِ .َ٤كظ ٠اًح أٍحى أكي ْٛإٔ ٣ؼٞى
رٌحًَط ٚأُٔٓ ٠غ ٓؼٔ٣ ُْ ٖ٤ظطغٓ ،خ ُْ ٌٖ٣هي ٓـَ حُ٘ ٚرٔؼَكظ .ٚهخٍ ُ ٠حُٔوَؽ:
طزظجْ!
ْ -اًحػش حُ٘ ٚػ٘يٗخ طؼخىٍ َٗ٘ حٌُظخد ػ٘يى ،ك٬
-إً ك َ٘ٗ ٜٞك ٠حُٜٞحء.
ٗ ًَ -ت ك ٌٙٛ ٠حُيٗ٤خ ك ٠حُٜٞحء.
ُْ ٣ ٌٖ٣وٜي إٔ ٌٕٞ٣كٌٔ٤خ ً ك ٖ٤هخٍ ػزخٍط ٚح٧هَ٤س ٠ٌُ٘ٝ .طؼٔيص إٔ أؿي كٜ٤خ كٌٔش
كٞؿيص .كٌخ٣خص ٓؼيٝىس ِٛٝظ٘ ٖٓ ٠هَحء ٓظزخػي ٖ٣كً ٍٞظزٌٓ ٌُٖٝ ،٠خُٔخص طِ٤ل٤ٗٞش ٫
كُٜ َٜخ حٜٗخُض ػِ ٠رؼي ريء اًحػش طٔؼ٤ِ٤ظ ٠حُِِٔٔٔش .حُ٘خّ طٔٔغ إًٝ ،طٜظْ ٝط٘خهٖ أًؼَ ٓٔخ
طوَأ ٝطظؤَٓ ٝطلٌَٓ ٫ .لَ ٖٓ حُظِٔ ْ٤رخ َٓ٧حُٞحهغ ٌٛح .ػْ إ حُؼخثي حُٔخى ٖٓ ٟحٌُظذ رٔ٢٤
ُِـخ٣ش٣ ٫ٝ ،ظٌخكؤ أريح ً ٓغ حُـٜي حُٔزٌ ٍٝكً ٠ظخرظٜخٓ ٫ٝ ،غ حَُٔحؿغ حُظ ٫ ٠ري ٖٓ ح٬١٩ع ػِٜ٤خ
هزَ حٌُظخرشٓ ٫ٝ ،غ حُٔـخثَ ٝحُيهخٕ ٝحٗل٘خء حُظٝ َٜآ ّ٫حَُهزش ٝحُظٜخد أػٜخد حٛ٧خرغ
ٝحٍٛ٩خم حٌُٝ ٠٘ٛحُظٞطَ حُؼٜزٝ ٠حُظٌرٌد حُٞؿيحٗٝ ٠طوِذ حُِٔحؽ ٓخثش َٓس ه ٍ٬كظَس اٗـخُ
ٍٝح٣ش ٝحكيس هي طيً ّٝظخرظٜخ ػخٓ ٖ٤أ ٝػ٬ػش أػٞحّ.
ٓخُحُض حُظٔؼ٤ِ٤ش ٓٔظَٔس .حُ٘ٝ ٚأٗخ ٝحُٔوَؽ ٝحُٔٔؼِ٘ٓ ٕٞظًَ ٕٞك ٠حُظٔؼ٤ِ٤شٓٝ ،ؼ٘خ
ٓئػَحص ٓ٤ٓٞو٤ش ٞٛٝط٤ش ٓظ٘ٞػشٝ .طوظَد ٓ٘ ٠حُٔ٤يس حُؼـ ُٞػِ ٠حٓظل٤خء.
٣ -خ أٓظخًٓ ٌ٘ٓ .خػخص ػ٬ع أٗظظَ ٓغ حر٘ظ.٠
ٓ -ؼٌٍسٓ ،خًح أٓظط٤غ إٔ أهيُٓ ٚي ٖٓ ػٕٞ؟
-ى٘٣ ٍٟٝل َٜك ٠كِوظٝ ،ٖ٤ى ٍٝحر٘ظ ٠ك ٠كِوش ٝحكيس.
ٓٝ -خًح ٣ؼٌ٘ٛ ٠ح؟
٣ -ؼ٘ ٠إٔ أؿَٗخ ٓٞف .ً٬٣ِٛ ٌٕٞ٣
٤ًٝ -ق طلَ ٌٙٛحٌُِٔ٘ش؟
-طط ٖٓ َ٤ىٝ ٍٟٝىٍٛٝخ ،أًَٓي هللا!
… -
-اٗ٘ ٠ك ٠حكظ٤خؽ ٗي٣ي ٫ ،أٍحى هللا ًَرخً!
-كخَٟ
ُْ أىٍ ً٤ق ٝحكوظٜخ رَٔػش ػِٓ ٠طِزٜخ٤ً ٫ٝ ،ق ٓؤطَٜف ٓغ حُ٘ ٚأ ٝحُٔوَؽ ٝكخ ًء
ُٞػيُٜ ٟخ .حٗظل٤ضُ رخُٔوَؽ ؿخٗزخًٝ ،هٍَص اطوخٕ طٔؼٍ ٤ِ٤ش أهَ ٟأإىٜ٣خ أٓخٓ٧ ٚه٘ؼ ٚرٔخ ٗ٣ٞض
ػِ ٖٓ ٚ٤طـَ٤٤حص ك ٠رؼ ٞحُلِوخص رخُلٌف ٝحٟ٩خكش ُْٝ ..أىٍ أ٠٣خً َٛ :أطوٖ حُٔوَؽ
حُظٔؼ َ٤كٝ ٖ٤حكو٘ ،٠أّ أٗٛ ٚيه٘ ٠رخُلؼَ ٓؼظويح ً إٔ ٓخ هِظ ٚكو٤وش ٫طٔؼ٤ِ٤ش!!..
****
َٗ٘ص رـَ٣يس أهزخٍ حُ ّٞ٤ك2003/12/20 ٠
118
النــــــــــــــــــــــــــادى
****
-اًح أٍىص إٔ طؼَٔ ٗ٤جخ ً ٛل٤لخ ً كيع ؿَ٤ى ٣ؼُِٔ ٚي!
طٔخٌٓض رٜؼٞرش كظ ٫ ٠أٗلـَ ك ٠حُ٠لي ٝأٗخ أطزخىٍ حُ٘ظَ ٓغ حُـخُُٔ ٖ٤يٟ
حٓظٔخػ٘خ اُ٤ٜٗ ٠لظ ٚحُوطَ٤س ..حُٔ ْٜأٗ٣ ٚوُٜٞخ رـي٣ش ٗي٣يس ٗٝزَحص ٛخٓٔش ًٖٔ ٣و٘ ٠ػِ٠
َٓ ٙحُٔويّ ٖٓ حٌُٞ٣ع.
ػَكظِٗ ٖٟٔ ٚش حُ٘خى ٟحُيحثٔش حُظـ َ٤رخُ٘وٜخٕ ٝحُِ٣خىس ،طزؼخ ً ٔٗ٫لخد حُزؼٝ ٞهيّٝ
حُزؼ ٞح٥هَ ،كخُظـخْٗ حُيحثْ رٓ ٖ٤ـٔٞػش ٓظٌخِٓش ٖٓ حَُؿخٍ ٝحُ٘ٔخء ٌ٣خى ٔٓ ٌٕٞ٣ظلً٬٤
رلٌْ حُظـَرشٝ ،هِٔخ طـي ٌٓخٗخ ٓؼَ حُ٘خى٣ ٟللَ رٔؼَ ٌٛح حُوِ ٢٤حُٔظ٘خه ٖٓ ٞحُٔٔظ٣ٞخص
ح٫ؿظٔخػ٤ش ٝحُؼوخك٤ش ٝح٫هظٜخى٣ش ،حرظيحء ٖٓ ٍث ْ٤حُ٘خىٍ ٟؿَ ح٧ػٔخٍ حُ٘ َ٤ٜكٖٔ طخَٓ،
ٝحٗظٜخء رخُٜٔ٘يّ حٍُِحػٛ ٠لٞص كٔٞىس ٛخكذ حُ٘٤ٜلش حُوطَ٤س ٝحُيهَ حُٔليٝى.
ك ٠حُٔخً ٠ٟخٕ حُ٘خىٔ٣ ٟؼَ كجش حؿظٔخػ٤ش ٓظـخٗٔش ػِٗ ٠لٓ ٞخ ٌُٖٝ ،ط٘خكْ ٍإٓخء
حُ٘خى ٟػِ ٠ؿِذ حٞٛ٧حص ىكغ اُ ٠اػطخء حُؼ٣ٞ٠ش ًَُ٘خص ًخِٓش ؿخءص اُ ٠حُ٘خى ٟر٘ٞػ٤خص
ٖٓ حُزَ٘ ٫كُ َٜظزخٜ٘٣خ حُؼوخكٝ ٠ح٫ؿظٔخػ.٠
ك ٠ريح٣ش حً َٓ٧خٕ هي ٚٓٝاُ ٠حُِ٘ش ٓظوطؼخ ً ٍ٫طزخ ٚ١رويٍط ٚػِ ٠حُظِ٣ٝؾ ٖٓ ػِٔٚ
كٔزٔخ طٔـٔق حُظَٝفً٘ٝ ،ض أٓظخء ٍ َٓ٧ؿَ طـخ ُٝحٍ٧رؼَ٣ ٖ٤طُ٘ ٠٠لٔٓ ٚؼَ ٌٛح حُٔٞهق
حُٜٔ٘ٓ ٖٓ ٖ٤ٜظٝٝ ٚظ٤لظٝ ٚحكظَحُٓ٘ ٚلٔ ُْ ٠ٌُ٘ٝ ،ٚأٓٔق ُ ٌٜٙحُٔ٬كظش إٔ ط٘ظوً ٚؼَ٤ح ً ٖٓ
هيٍ ٙكٗ ٠ظَ ، ٟكَرٔخ ًخٕ ًح كٔ٘خص أهَ ُْ ٟط٘ؤ حُظَٝف إٔ أًظ٘لٜخ كٝ ،ٚ٤ػِ ٠أ٣ش كخٍ
ك٣َ٠زش حُلَحؽ كخىكش َٜٓ ٫ٝد ٖٓ ٓيحىٛخ رخُِٔ٣ي ٖٓ حُٜزَ ٝحُويٍس ػِ ٠طـخ ُٝحُٜـخثَ ٖٓ
ح .. ٍٞٓ٧رؼي ًُي أٛزق طِ٣ٝـ ٖٓ ٚحُؼَٔ ٍٝط٘٤خ ً ٤ٓٞ٣خ ً ٣ظزخ ٠ٛرً٘ٝ ،ٚخ ٗلخؿؤ ٗ -لٖ ِٗش
حُٔؼخٗخص – رٞؿٞى ٙر٘٘٤خ حرظيحء ٖٓ حُٔخػش حُؼخَٗس ٖٓ ٛزخف ًَ .ّٞ٣
أٍحٌٜٔ٘ٓ ٙخ ً ك ٠كي٣غ ٛخْٓ ٓغ أكيٝ ،ْٛكِ٣ ٖ٤لض ٗظًَُ ٟي أطز ٖ٤إٔ ٟٓٞٞع
حُلي٣غ طخكُِ ٚـخ٣ش ،كظ ٠أٗٔ٣ ٫ ٚظلن ٓخ طٜيٍ كًِٔ ٖٓ ُٚٞخصٌٛ .ح ٣ٝظٔٛ ِ٤خكز٘خ رخرظٔخٓش
ىحثٔش – ٜٓٞ٘ػش ٫ -طلخٍم ٗلظ ،ٚ٤طًٌَٗ ٠رخرظٔخٓش ٍث ْ٤حٍُُٞحء حُوخثزش ًٔ ،خ أٗ ٚكٖ٤
٣ظليع اُ ٠أكي كبٕ ػ ٚ٤٘٤طظلًَخٕ ىحثَ٣خ ٓ٫ظط٬ع طؤػًِٔ َ٤خط ٚػِ ٠ح٥هًَٝ ، ٖ٣ؤٗٔخ ٣ظٍٔٞ
حُظؤ٤٣ي حُٔظٞحُٔ َٛخ َٜ٣ف ر.ٚ
ُٝوي رِـض ر ٠حُي٘ٛش ٓيحٛخ أػ٘خء حٗظوخد ٍثٝ ْ٤أػ٠خء ٓـِْ اىحٍس حُ٘خى ،ٟك٤غ طَى
حَُؿخٍ ٝحُ٘ٔخء ٗج ٕٞك٤خطً ْٜخكشٝ ،طلَؿٞح ُِؼَػَس كٌٛ ٍٞح حُ٘ؤٕ حُـَ٣ذ ٍ ..أ٣ض ٛلٞص
٣ئ٣ي ٍث ْ٤حُ٘خىٓ ٟغ ٓـٔٞػش ٖٓ حَُٝحىً ،حًَح كٔ٘خطٝ ٚأك٠خُ ٚػِ ٠حُ٘خى ٟرخهظ٘خع ٗي٣ي ،ػْ
٣ؼخٍ ٌّ٣ٝ ٟٚك ٠هِوٓ ٚغ ٓـٔٞػش أهَ ٟر٘لْ ىٍؿش ح٫هظ٘خع ،كظ ٠أٗ٘ ُْ ٠أٓظطغ طزٍ ٖ٤أٚ٣
حُلو٤و ٠كًُ ٠ي حَُؿَٝ ..ح٧ى ٠ٛإٔ اهخٓظ ٚحُ٤ٓٞ٤ش ١خُض رخُ٘خى ٟك ٠طِي حُلظَس كظ ٠رِـض حُّٞ٤
رؤًِٔ ٌ٘ٓ ٚريح٣ش حُٜ٘خٍ ٝكظ ٠اؿ٬م أرٞحد حُ٘خى.ٟ
ًخٕ اكٔخٓ ٚر٘لٔ١ ٚخؿ٤خ ً ًٝؤٗ٣ ٚو ّٞري ٍٝك ٠حُل٤خس هطٍ َ٤رٔخ ٣ظٞهق ػَِ٤ٜٓ ٚ٤
حُزَ٘٣ش رؤَٓٛخ.
٫كع ٛخكز٘خ حَٜٗحك ٠ػ٘ٝ ٚػِٝك ٠ػٖ حٓ٫ظٔخع اُ ٠كي٣ؼ ،ٚكزٌٍ ؿٜيح ً ًزَ٤ح ً
ٓ٫ظٔخُظ ٠ى ٕٝؿي ،ٟٝكؤٗخ ٫أطٔظغ رؤٝ ٢حكَ ٖٓ حُٜزَ ٣ظ٤ق ُٓ ٠ؼخَٗس ٓؼَ ٌٛح حُ٘ٞع ٖٓ
حُزَ٘ ُِ ُٞٝلظخص هِِ٤ش ،هخٛش ك٣ ٖ٤ؼظوي حُزؼ ْٜ٘ٓ ٞأٗ ٚحُؼخٍف حٝ٧كي رخُلو٤وش حُٔطِوش.
ُْ ٤٣ؤّ ٝاٗٔخ حٗظ ِٜكَٛش ؿِٝ ٠ٓٞك٤يح ً ،كيػخ ٗلٔ ٚآُ ٠خثيطٍٝ ٠حف ٔ٣ظيك٘ ٠رـزخء
ٗي٣يٝ ..ك ٠حُٜ٘خ٣ش حهظَد ٖٓ أًٗٛ ٠خٓٔخ ً ًؼخىط:ٚ
-أٍ٣ي إٔ أرٞف اُ٤ي رَٔ هي ٫أٓظط٤غ حُزٞف رُ ٚـَ٤ى
ُٔ -خًح؟
ٗ٧ -ي طـ٤ي حُٜٔض ٝحٓ٫ظٔخع
119
َٓ٘٤ح ً اٍَُٟٝ ٠س حٗظظخٍ ٍك َ٤حُ٤٠ل ٖ٤حُؼو .ٖ٤ِ٤طليع ػزي حُٛٞخد ػٖ ٓطٞرْ ٝػٖ أهخٍرٚ
ٝأريٛ ٟلٞص ٝؿٜش ٗظَ كِٔل٤ش ك ٠ك٤خط٘خ حُٔؼخَٛس ك ٖ٤هخٍ:
ًَ -كخؿش ٛق كٌٓ ٠خٜٗخ حُـِ! ٢
ٍٝحف ٣ـ ٍٞرؼ ٚ٤٘٤كٝ ٠ؿ ٙٞحُلخ ٖ٣َٟرخكؼخ ً ػٖ حٛ٫ظٔخّ ٝحُٔ٘خًٍش ٝحُظؤ٤٣ي ى ٕٝؿي،ٟٝ
كٞىحى ٗٝو٤وظٜخ ٓخٓ٤ش ُْ طؼزآ رٞؿٞى ٙػِ ٠ح٬١٩مًٝ ،خٕ كي٣ؼٜٔخ ٜٓ٘زخ ً ٓؼ ٠ػِ" ٠كٔخّ"
٘ٓ ٠لَىح ً ٗ ،ؼَُٝؽ ٓخٓ٤ش حًٌُ ٟخٕ ُٓ ٠ِ٤ك ٠حُـخٓؼشٝ .ك ٖ٤طؼٔيص ٝىحى طٞؿ ٚ٤حُلي٣غ اُ ّ
ٛلٞص ٝػزي حُٛٞخد رخُلَؽ ٌُٜ٘ٔخ ُْ َٜ٘٣كخ .كـؤس هخٓض ٝىحى هخثِش:
-إ كٔخّ ٘٣ظظَٗخ ح ٕ٥ك" ٠حٌُٞكٞٗ ٠د" ٞٛٝك ٠حٗظ٤خم ٗي٣ي َُإ٣خى.
طؼٔيص إٔ أطَى ٛلٞص ٝػزي حُٛٞخد أٓخّ حُ٘خى٣ ، ٟظٜخٍػخٕ ك ٠حُظخ َٛػِ ٠ىكغ ػٖٔ
حَُٔ٘ٝرخص ٝ ،ك ٠حُزخ ٖ١ػِ ٠حُظَٜد ٖٓ حُيكغ ٌٖ٣ ُْ .كٔخّ رخٗظظخٍ أكيٝ ،اٗٔخ ىكؼظٜٔخ
حَُؿزش ك ٠اٗوخً ٖٓ ٟحُ٤٠ل ٖ٤اُ ٌٙٛ ٠حُلِ٤ش حُ٘ٔخث٤ش حُزخٍػش .
ك ٠حُزيح٣ش حٗطِوض حٌُ٘خص ٝحُ٠لٌخص ٝ ،ك ٠حُٜ٘خ٣ش ٓخُض ىٓٞع ٓخٓ٤ش حُظ ٠أٍحٛخ َٓ ٍٝ٧س،
٠ٛٝطَ ٠ُ ٟٝػٖ هٔٞس ُٝؿٜخ حٌَُ٠٣ ٟرٜخ َٔ٣ٝم ٓخُٜخ ٣ٝؼَف حٌُؼ ٖٓ َ٤حُ٘ٔخء ػِٜ٤خ،،،
ك ٠طِي حُِلظخص حُلِ٘٣ش رؼٜ٘٤خ ًخٕ ٓٔؼ٘ٓ ٠وخىح ً اُ ٠كٞحٍ ٖٓ ٗٞع آهَ ٣ي ٍٝػِ ٠حُٔخثيس
حُٔـخٍٝس رٗ ٖ٤خد ٝكظخس ٠٣غ ًَ ٜٓ٘ٔخ أٓخٓٞٓ" ٚرخ:"َ٣
ٌَُ ٌُٖٝ -كذ ٜٗخ٣ظ ٚحُٔؼَٝكش.
-ا٣خى إٔ طظٌِٔ ٠ػٖ حُِٝحؽ كٌٜح أَٓ ٓٔظل. َ٤
-كزٔخًح ٗٔٔ ٠ػ٬هظ٘خ إً؟
ٜ٤ٔٓ -خ ػ٬هش ػ٣َٜش.
كٞؿجض رؼزي حُٛٞخد هخىٓخ ً روطٞحط ٚحُٔظؼَؿش ٣وظلْ ػِ٘٤خ حُٔخثيس ٖٓ ؿي٣ي ٓوخ١زخ ً حُٔ٤يط:ٖ٤
-أٓظٔٔلٌٔخ ك ٠ىه٤و.ٚ
ٝأٗخٍ اُ ٠رخُوي ّٝاُ ٚ٤رؼ٤يح ً ػٖ حُٔخثيس هخث ً٬ك ٠ؿ٠ذ ٌٓظ:ّٞ
٤ً -ق طظًَ٘ٝ ٠كيٓ ٟغ ٌٛح حُز٘ ٠آىّ حَُٔٔ؟
أ٣و٘ض أٗ ٞٛ ٚحٌُ ٟحٟطَ حُ ٠ىكغ حُلٔخدٓ ٠ٌُ٘ٝ ،ؤُظ:ٚ
-كً ْ٤خٕ كي٣ؼ ٚحَُٔٔ ٓؼي؟
ُ -وي طليع ػٖ أٓٗ ٍٞو٤ٜش رلظش طوُٝ ٚؿظٝ ، ٚأٛٝخٗ ٠أ ٫أرٞف رخَُٔ ٧كي.
٣ -خٓٝ .. ٙخًح هخٍ ُي ػٜ٘خ؟
رَٔػش حُزَم أكٜق ُ ٠ػٖ ٗلْ حُظلخ َ٤ٛحُظٔٓ ٠ؼظٜخ ٖٓ ٛلٞص ُْٝ ،أػِن كظ ٫ ٠أٓٔق ُٚ
رخُزوخء ٓ ً٬٣ٞ١ؼ ..٠رؼي حَٜٗحك ٚػيص اُٝ ٠ىحى ٓ ٝخٓ٤ش هخث:ً٬
٣ -زي ٝإٔ ًٛ ّ٬لٞص ٛل٤ق ٓخث ٚرخُٔخثشٝ ،أٗ ٚكٌُٓ ْ٤خٗٚ
٤ً -ق؟
-إ ًَ كخؿش ٛق كٌٓ ٠خٜٗخ حُـِ! ٢
"المعـــــاش"
****
ٓخُُض كظ ٌٙٛ ٠حُِلظش ؿ َ٤هخىٍ ػِ ٠ح٬١٫م إٔ أط ٍٜٞأٗ٘ٓ ٠ؤرِؾ حُٔظ ٖٓ ٖ٤حُؼَٔ
رؼي أ٣خّ ه٬ثَ٣ ..خ٤ً .. !!ٙق حَٗٔهض طِي حُٔ٘ ٖ٤ى ٕٝإٔ أىٍٟ؟ ٤ًٝ ..ق أٓظط٤غ إٔ أٗؼَ
رزِٞؿ ٌٙٛ ٠حُٖٔ ٝأٗخ ٓخُُض أٍٗ ٟلٔٗ ٠خرخ ك ٠رؼ ٞح٧ك٤خٕ ١ٝل ً٬كٓ ٠ؼظْ ح٧ك٤خٕ ..اٗ٘٠
121
ُٔض أػظزَ ٗلٌٌٔٛ ٠ح كلٔذ ،رَ إ ًَ طَٜكخط ٠طئًي طِوخث٤خ ػًُِ ٠ي ىٔٗٝخ أىٗ ٠حكظؼخٍ ..
كؤٗخ ٓخُُض أٗظؾ ٝأريع ٝأػَٔ ٝأكذ ٝأٓٝ َٜأًظٔذ ٛيحهخص ؿي٣يس ٝأريأ كَٝ٘ٓ ٠ػخص ِ٣ٞ١ش
ح٧ؿَ.
اٗ٘ ٠أؿ٘ٝ ٠أٍهٝ ٚأرظٜؾ ُٔٔخع حُٔ٤ٓٞوخ ٝهٜخثي حُ٘ؼَ ٍٝإ٣ش حُِٝ ،ٍٞٛأ ْ٤ٛكزخ
ك ٠ؿٔخٍ حُطز٤ؼش كٌٜٗٞٓ ٖ٤خ ٝك ٖ٤ػٍٞطٜخ ٗ ٫ ..ت ٞ٣هل٘ ٠ػٖ ح٩هيحّ ػِ ٠حٜٜٗ٫خٍ ك٠
أط ٕٞحُل٤خس ٝحُظؼخَٓ ٓغ أ٫ػ٤زٜخ ٝحُٜزَ ػِٗ ٠يحثيٛخ ٝحُ٠لي ٜٓ٘خ كظ ٠حُزٌخء.
أطٔخءٍ أك٤خٗخ ٖٓ َٛحُٔلظْ إٔ أٗ ْ٠اُِٗ ٠ش حُٔؼخٗخص رخُ٘خىٝ ٟحٌُ ْٜٗٞٔٔ٣ ٖ٣طؤىرخ
٠إٔ أٓظٔغ اُ ٠أٓـخى ًَ ٓظليع ٣ًًَٝخط ٚحَُٜٔ٘ٓش ػٖ رٔـٔٞػش حَُٝحىٓ ٌٕٞ٤ُ ،وـٍَح ػِ ّ
ٗـخك ٚك ٠حُؼَٔ ٜٓٝخٍط ٚك ٠ح٩ىحٍس ٍٝك ٚ٠طوخٍٞٗ ٠ٟس ٛخثِش ًخٗض ًلِ٤ش رظـٓ َ٤٤ـَٟ
ك٤خطٝ ،ٚحٗظٜخٍ ٙػِ ٠ه ٜٚٓٞكَٛ ٠حػخص ػخط٤ش طؼَُٜ ٝخ ٫ ..أكي ٣ظليع أريح ً ػٖ كِ٘ ٚك٠
ػَٔ ٓخ أ ٝػٖ ػـِ ٙك ٠طلو٤ن ٛيف ٓخ ..حٌَُ ٓ٘ظ َٕٜٝػِ ٠حُِٖٓ! ..ك ٖٓ َٜحُطز٤ؼ٠
رلٌْ حٗ٩يٓخؽ ك ٠حُٔـٔٞػش إٔ أٟطَ أٗخ ح٥هَ آَُ ٠ى حُٜٔخػذ حُظٝ ٠حؿٜظ٘٤ًٝ ،٠ق
طـِزض ػِٜ٤خ رلٌ٘ظًًٝ ٠خثٝ ٠هيٍحط ٠حُوخٛش ٝحُظ٘٣ ٠زـ ٠إٔ أإًي ػِ ٠أٜٗخ هيٍحص ؿ َ٤ػخى٣ش
كظ ٠أؿٌد حُظلخص حُـٔ٤غ ٝحٛظٔخٓ ْٜرٔخ أهٍٞ؟!
… ٍكض أٓظَؿغ ك ٠هخ َٟ١طـخٍد حُؼي٣ي ٖٓٔ ٓزو ٠ٗٞاُ ٌٙٛ ٠حُيٍؿش ٖٓ ِْٓ
حُؼَٔ حُٔظٜخػي حُٔظٜخر ، ٢كظ ٠أٓظٟٞق ُ٘لٔ – ٠رخُٔوخٍٗش – ٓٞهل ٠طـخٗ ٙلٔ ٠أٓخّ ٌٙٛ
حُو٤٠ش حُٜخٓش.
****
ك ٠حُ ّٞ٤ح ٖٓ ٍٝ٧ػخٓ ٚحُلخىٝ ٟحُٔظ ٖ٤ػزَ "ػزي حُٜخىً٘ – "ٟخّ حُٜٔ٘غ -رٞحرش حُيهٍٞ
كخٓٓ ً٬و٘ظٝ ٚؿِو .ٚحٓظٞهل ٙٞرِزخهش ٣ ٫ ٞٛٝلٓ ْٜززخ ً ُٔخ ٣ليع .ه:ُٚ َ٤
ُ -وي أكِض اُ ٠حُٔؼخٕ ٌٓ٘ ح.ْٓ٧
-أػَف ًُي.
-إً ُٔخًح ؿجض حُّٞ٤؟
-ؿجض ًْ٘٧حُٜٔ٘غ ًٌَ .ّٞ٣
ٌُ٘ٝ -ي ُٖ طظوخ ٠ٟأؿَح ً ػٖ ًُي
ٖٓٝ -هخٍ اٗ٘ ٠أٍ٣ي أؿَحً؟
أٛخر ْٜحٍ٫طزخى كظًَ ٌْ٘٣ ٙٞحُٜٔ٘غ ػْ ٣ـخىٍ ٙكٞٓ ٠ػي حَٜٗ٫حف حُؼخى ..ٟرؼي ػيس أ٣خّ ٗوَ
ٍث ْ٤حٞٓ ٖٓ ٖٓ٧هؼٝ ٚحٓظزيٍ رٍ ٚث ْ٤آهَ ٣ظٔظغ رـزخء حُؼوَ ٝهِ ٞحُوِذ ٖٓ حَُكٔش .أٛيٍ
كَٓخٗخ ً هطَ٤ح ً رٔ٘غ ػزي حُٜخىٓ ٟـٖ ىه ٍٞحُٜٔ٘غ .ؿخء ػزي حُٜخى ٟك ٠حُٜزخف كٔ٘ؼٖٓ ٙٞ
حُيه .ٍٞحكظٓ ٖ٠و٘ظٝ ٚظَ ؿخُٔخ ً أٓخّ رٞحرش حًَُ٘ش كظ ٠حَٜٗف حُؼٔخٍ ٝحُٔٞظلٕٞ
كخَٜٗف ٓؼ ْٜاُ ٠ر٤ظ.ٚ
طٌٍَ حُلخٍ ُؤٔش أ٣خّ ٓظظخُ٤ش ٝك ٠حُ ّٞ٤حُٔخىّ ٝؿي٤ٓ ٙٝظخ أٓخّ حُزٞحرش ٝحُٔو٘ش رٖ٤
٣ي.ٚ٣
*****
ً ً
●ىم ؿَّ حُظِ٤ل ٕٞرًُِٔ٘ .٠خٕ حُٔظليع ٓٞظلخ ًزَ٤ح رٔئٓٔش ٣ؼِْ أٗ٘ٛ ٠ي٣ن
َُثٜٔ٤خ ..
-أ٣ ً٬ٛخ ٓٔيٝف ً٤ق كخٍ حُ٘ـَ؟
ٞٓ -ف أطًَ ٚرؼي ػيس أ٣خّ.
ُٔ -خًح؟
-حُٔؼخٕ
-أ٘ٛجي ػِ ٠هَد طٔظؼي رخَُحكش ٝحُلَ٣ش.
122
ك ٠حُزيح٣ش هخٍ إ ٍث ْ٤حُٔئٓٔش ٣لظخٍ ػِ ٚ٤رٌَ حُٔزَ كظ٣ ٠وزَ إٔ ٣ـيى ُ ٚحُؼَٔ ػخٓخ ً آهَ،
َٜ٣ ٌُٚ٘ٝػِ ٠حَُك٘ٛ ٌٖ٣ ُْ .ٞخى ٓزٍَ ٗ٧ي كٛ ٠يهُٔٝ ،ٚخ ٓؤُظ ٚػٖ حُٔزذ ًخٗض
اؿخرظ ٚؿٓ َ٤لٜٓٞش أ ٝؿٝ َ٤حٟلش ٠ٌُ٘ٝ ،كٞؿجض ر٤٘٣ ٚي اٗخىس رخُـش رَث ْ٤حُٔئٓٔش:
"حُ ٠٘١ٞحُٜٔخّ حٌُٜ٣ ٫ ٟظْ ا ٫رِٜٔلش رِيٝ ،ٙحٌُٗ ٞٛ ٟظ٤ق حُوِذ ٝحُ٤ي ٣ ٫ٝؼَف حُٓٞخ١ش
أ ٝحَُٗٞس أ ٝحُظَرق ٖٓ حُٞظ٤لش رؤ ٖٓ ٌَٗ ٟحٌٗ٧خٍ" ٌُٜٝ ..ح كبٗ٣ ٚظٔ٘ ٠إٔ ٤ٜ٣ؾ ٌٙٛ
حُٔ٘خػَ ك ٠هخُذ ُـ ٟٞؿٔ َ٤ك ٠رَ٣ي حَٛ٧حّ ػَكخٗخ رـٌٔٛ َ٤ح حَُؿَ ٝطويَ٣ح ً ٌُلخءطٚ
٤٘١ٝٝظ.ٚ
هِض ُ ٚرزٔخ١ش:
-ؿٔ .. َ٤كِظٌظذ ٝطَ٘٘ ٓخ طَ٣ي.
ُٔ ٠ٌُ٘ٝ -ض كٜٓ ٠خٍطي ح٧ىر٤ش.
-طَ٣يٗ ٠إٔ أًظزٜخ ُي؟!
-أٍؿٞى..
ٝط٘خء حُٜٔخىكش إٔ أُظو ٠رَث ْ٤حُٔئٓٔش ك ٠أكي حُٔلخكَٝ ،إٔ أٍٓ ُٚ ٟٝخىحٍ رٝ ٠٘٤رٖ٤
ٓٔيٝف ٖٓ كي٣غ ٤١ذ ػ٘ .ٚكٞؿجض رخَُؿَ ٤٘٣ق ر٤ي ٙك ٠هَف:
ٛ -ق! ..اٗ ٚر٘ ٠آىّ ؿٓ َ٤ؼو.ٍٞ
٤ً -ق؟
٣َ٣ -يٗ ٠إٔ أؿيى ُّ ِ٣ٝ ٚق كِ١ ٠زٝ ،ٚأٗخ ٓخ ٛيهض إٔ هِٜض ٓ٘.ٚ
*****
ٗـق حُٜٔ٘يّ "َٗ٣ق" ك ٠هيحع حُـٔ٤غ هخٛش رؼي إٔ حهظظْ ػخٓ ٚحُظخٓغ ٝحُؤٔ ٖ٤رِ٣خٍس
حُز٤ض حُلَحّ ٝهزَ حَُٓ .ٍٞحٌَُ طليع ػٖ أٓخٗظِٗٝ ٚحٛظً٘ٝ ٚض – أٍٝرٔخ ً٘ض – حُٞك٤ي
حٌُ٣ ُْ ٟوظ٘غ رٌُيً .خٕ ٘ٛخى اكٔخّ هل ٠ريحهِ٣ ٠ئًي ُ ٠أٍٗ ٚؿَ ٓ٘خكن ٣ظٔظغ ر٘ؼٓٞش
ؿ َ٤ػخى٣ش طظ٤ق ُ ٚحُ٘لخً ٖٓ هَّ ارَس ،رـ٤ش طلو٤ن ِٜٓلش ُ ُٞٝ ٚػِ ٠كٔخد ح٥هَ.ٖ٣
ًخٕ ٍث٘ٔ٤خ حً٧زَ ُٜخ ًزَ٤ح ً ٣ظٔظغ رلـَ ٗي٣ي ك ٠حٗلَحكٝ ٚطٔوِٓ َ٤طظ ٚك ٠هيٓش
ؿ٤زًٝ ،ٚخٕ َٗ٣ق ػِ ٠ه٬ف ىحثْ ٓؼ ٚرلٌْ حهظَحد حُٜٔ٘ز ٖٓ ٖ٤رؼٜٔ٠خ ٤ٌِ٤ٛخ .حػظوي
حُـٔ٤غ أٗ ٚه٬ف حُٜخُق ٓغ حُطخُق ،أٓخ أٗخ كٌ٘ض أػظوي أٗ ٚه٬ف حُلَحٓٓ ٠غ حُٔلظٔذ ػِ٠
ط٣ُٞغ حُ٘٤ٜز.ٚ
ُٔٝخ حهظَد حُؼخّ حُٔظٜٗ ٖٓ ٖ٤خ٣ظ ٚكٞؿت حُـٔ٤غ رظٞىى َٗ٣ق اُ ٠حَُث ْ٤رٌَ٘ كؾ،
ٓٔخ أػخٍ كل٤ظظً٘ٝ ،ْٜض ػِ ٠ػوش ٖٓ إٔ حُؼؼِذ حٌُز٣ َ٤ظًٌِ رٌٜح حُ٘لخم ،اً أٗ٣ ٚؼَف ٓززٚ
ٓؼَكش ٣و٤٘٤ش.
ك ٠كلَ حُٞىحع ؿِْ َٗ٣ق رـٞحٍ حَُثٝ ْ٤هي حٍطٔٔض ػِٗ ٠لظ ٚ٤حرظٔخٓش حُٔ٘ظ،َٜ
ُ ٫ٞإٔ هخٍ حَُث ْ٤كٜٗ ٠خ٣ش ًِٔظ ٚاًٗ ٚخٕ ٞ٣ى إٔ ٣ـيى هيٓش َٗ٣ق ٌُٖ ،حُِٞحثق طٔ٘ؼٖٓ ٚ
ًُي .ك٘٤جٌ ؿخرض ح٩رظٔخٓش ٝحًظٔٝ ٠ؿ٣َٗ ٚق رِ ٞٛ ٫ ٕٞأٍُم ٞٛ ٫ٝأٛلَٝ ،رؼي إٔ
حَٜٗف حَُثُ ْ٤ؼ٘٣َٗ ٚق ػِ ٠حُٔٝ ٨طٔ٘ٞٓ ٠ط ٚى ٕٝحُٔ٘ ٠ك ٠ؿ٘خُط.ٚ
****
رِؾ حٓ٧ظخً "ٓٓ "ْ٣ٍٞي َ٣ح٩ىحٍس حُٔظ ٖ٤ا ٫هًِٝ ،ً٬٤خٗض ىٍؿش حُٔي َ٣حُؼخّ ٗخؿَس ٖٓٝ
حُٔلظَ ٝإٔ َ٣ه ٠ػِٜ٤خٍ ٌُٖ ،ث ْ٤حُ٤ٜجش أ َٛػِ ٠حَُكٓ ٞلظلظخ ً ُ٘لٔ ٚرؤٓزخرٝ .ٚحُلن
إ ٓ ٌٖ٣ ُْ ْ٣ٍٞؿيَ٣ح ً كظ ٠رٜٔ٘ذ ٓي َ٣ح٩ىحٍس ٫كظوخى ٙحٌُلخءس حُل٘٤ش ٝح٩ىحٍ٣ش ٓؼخً.
ًٌُ٘ ٚخٕ ٣ل َ٠حُٔٞص ػِ ٠اكخُظُِ ٚظوخػي هزَ إٔ ٘٣ـَ ٜٓ٘ذ حُٔي َ٣حُؼخّ ٝ ّٞ٤ُ ُٞٝحكي،
ًٝخٕ ٌٛح ح٣ َٓ٧يً ٠٘٘ٛؼَ٤ح ً هخٛش أٗ٣ ُٖ ٚؼٞى ػِ ٚ٤ر٘لغ ٓخى ٟػِ ٠ح٬١٩م.
طؼٞى ٓ ْ٣ٍٞإٔ ٣ل َ٠آٌُ ٠ظز ٠ر ٖ٤حُلٝ ٖ٤ح٥هَ ُ٤ل٠ل ٠ُ ٞػٖ ٓ٘خػَٙ
ٝآُٔٝ ،ٚٓ٫خ َٛٝر٘خ حُلي٣غ اُ ٠ه٤٠ش حُٔخػش ٓؤُظ ٚػِٓ ٠ز َ٤طول٤ق حُلَٔ ػٖ ًخ:ِٚٛ
ٓ -خ حٌَُ٤٠٣ ٟى ٣خ أه ُٞ ٠أكِض اُ ٠حُظوخػي ػِ ٠ىٍؿش ٓي َ٣اىحٍس؟
123
****
"حٗ٫ظلخٟش ٝحَُِٔ"
****
حٓظزي رخٌُ ٕٞؿٝ ْ٤ىد كٗ ٠لًٔ َِٓ ٠ج٤ذ .طؼوزض ك ٠ىأد ٜٓخىٍ ٙحُٔلظِٔش كٞؿيطٜخ
ٓظؼيىس ٓظ٘ؼزش ٓظ٘خرٌش ِ٣لٜخ ٟزخد ًؼ٤ق .كٌَص كٓ ٠لخُٝش حٗ٫لَحى رٌَ ٜٓيٍ ػِ ٠كيس.
أىٍٓٝ ٚأكِِ َٛ٧ ٚاُ ٠أٓزخر ،ٚػْ أهٍَ ً٤ل٤ش حُوظخٍ ٓؼُِ ٚو٠خء ػًِ .ٚ٤خٗض حُٔلخُٝش هخٓ٤ش.
أٗز ٚرٔؼًَش ُْ .أطَىى .أػيىص أِٓلظٍٜٛ .٠ظٜخ كٞٓ ٠حهغ ك٘٤ٜش .حٔ٣٩خٕ .حُٜزَ .حُٜٔ٘ؾ
حُؼِٔ ٠ك ٠حُظلٌ .َ٤حُؼوخكش حُٞحٓؼش .حُ٘ظَس حُٔظلخثِش ُِل٤خس ٝحُلٌٍس ك ٠إٓ ٝحكي .ح َٓ٧ك٠
حُٔٔظوزَ .حٓ٫ظلخىس ٖٓ طـخٍد حُٔخٝ ٠ٟهزَحط ٚحٓظَ٘حكخ ً ُِٔٔظوزَٗ .لٖ حُؼِٔ٣ش ٗٝلٌ
حُٜٔشٝ ..أهَ٤ح ً ٝهلض كٞٓ ٠هؼٓ ٠ؼظٔيح ً ػِ ٠هللا.
أىٍص هَ ٙحُٜخطق ١خُزخ ً ٛي٣و ٠حُلٔٓ" ْ٤ؼ٤ي" ٫ .أكي ٣ل٣ٝ ٠ٜ٘ٔلٔ٘ٓ ٠ؼِ .ٚطَٜ
ىٍؿش حُظوخٍد ر٘٘٤خ اُ ٠حُظلخ ْٛرخ٧ػ ٖ٤ى ٫ ٚٓٞٔٛ .ّ٬ً ٕٝطوظِق ًؼَ٤ح ً ػٖ ٠ٓٞٔٛك٘لٖ أر٘خء
125
ؿٝ َ٤حكي ٜ٘ٓٝش ٝحكيس ٞٛٝح٣ش ٝحكيس ٠ٛحُوَحءسٓ .ؼ٤ي ٣ظٔ ِ٤ػ٘ ٠رؤٌٗ٣ ٫ ٚظل ٠رخُوَحءس ٝاٗٔخ
٣زيع هٜٜخ ٝأٗؼخٍح ً ؿِٔ٤ش ٓ .ؤه ّٞأٗخ رخُٔزخىٍس حُ ٠ُٝ٧لظق حُلٞحٍ كظ َٜٗ ٠اُٜٗ ٠خ٣ظٚ
حَُٔؿٞس ٠ٛٝحُٞهٞف ػِ ٠أٓزخد ًِِٓ ِِٚٓٝ ٠وطٞس أ ٖٓ ..٠ُٝأىٍحى أٗ٣ ٚؼخٗ ٠حٔٓ ٕ٥خ
طؼخٗٚ٘ٓ ٠؟ أُ ٖٓ ْ٤حُـخثِ إٔ ٌٕٞ٣ح ٕ٥ك ٠أٛل ٠كخ٫ط ٚحُ٘لٔ٤ش؟" ..حٓظٌَ٘ص ٌٛح حُوخ.َ١
حٗ٘ ٠أطليٞٓ ٟح٘١خ ً ػَر٤خ ً ٓؼخَٛح ً ٖٓ أٛلخد حُٔ٠خثَ حُ٤وظش حٕ ٔ٣ظط٤غ حٓ٫ظٔظخع رِلظش
ٛلخء ٗلِٔ٣ٞ١ ٠ش ح٧ؿَ ..
ٌُٖ ٓخ ٞٛح َٓ٧حُٔليى حٌُ ٟكـَ حُو٤٠ش ٝؿؼِي ططِذ ٛي٣وي؟ ..حٕ حَُِٔ ٣ ٫ؤط٠
ىكؼش ٝحكيس رَ ٣ظَٔد ك ٠ىٛخُ ِ٤حُوِذ روزغ ٗي٣ي ،كٔخ ٞٛحُليع حٌُ ٟأٗؼَ حُلظ َ٤كؤُٜذ
ٓ٘خػَٝ ٟأكخٍ ِِٓ ٠اُ ٠ؿ٠ذ ٗي٣ي؟!
ً
ػزَ حُٜخطق أطخٗٞٛ ٠ص ٗخػْ ؿَ٣ذ٣ ٖٓ :ظٌِْ؟ أٗخ أػَف إٔ ٓؼ٤يح ٍؿَ أػِد.
طِٝؽ حٌُظذ ٝحُٔ٤ٓٞوٝ ٠حُوٝ ٜٚحٗ٧ؼخٍ ُٝحؿخ َٗػ٤خًًٔ .خ أػِْ أٍٗ ٚؿَ ِٓظِّ رو ْ٤ى.ٚ٘٣
ُْ طيهَ ر٤ظ ٚحَٓأس ٖٓ ؿ َ٤أٝ ِٚٛأهخٍر .ٚطَ َٛ ٟطٓ َٛٞؼ٤ي اُِ٤ٓٝ ٠ش ؿي٣يس ُظيٓ َ٤حَُِٔ
حٌُ١ ٟخُٔخ حٗظٌ ٠اُٚ٘ٓ ٠؟ ..اًح ًخٕ هي طِٝؽ ك٬ري أٗ ٚهي ؿُٖ ..وي ٓٓٞ٣ ٠٠خٕ كو ٢ػِ ٠آهَ
ُوخء ؿٔغ ر٘٘٤خ َٜ٣ ُْٝف أِٔ٣ ٝق رٌِٔش ػٖ حُِٝحؽ:
ٖٓ -حُٔظٌِْ؟
-أٗخ ٓلٔٞى
ٓ -لٔٞى ٖٓ؟
حهظَكض ػِ – ٚ٤هئ٣خ ً -إٔ ٜٗ ٌَٔ٣ق ىٍ ٌُٚ٘ ٚ٘٣ك ٞإٔ ٣ـِذ حُظؼخٓش َٓ٧س ُٖ ٣ؼَف ً٤ق
٘٣ظٔ ٠اُٜ٤خ ٝاُُٝ ٠ؿخط ٚحٍ٧رغ ك ٠إٓ ٝحكي.
ٓ -ؼٌٍس ٣خ ٓ٤يط ٖٓ .٠أٗض؟
-أٗض حٌُِ١ ٟزض ك٣ ٬ـُ ُٞي إٔ طٔؤُ٘ ٖٓ ٠أٗخ.
-أٌُٛ ْ٤ح ٍهْ 9628680؟
ٛ ٞٛ -ل٤ق.
-إً كؤٓ ٖ٣ؼ٤ي؟
ٓ -ؼ٤ي ٖٓ؟
ٓوخُظي ٣خرٖ اىٍ ٠ٛ ْ٣حُٔزذ ك ٌٙٛ ٠حُ١ٍٞشٛ٫ُٞ .خ ُٔخ هطَ رزخُ ٠ح ٕ٥إٔ أطَٜ
رٔؼ٤ي .هَأطي طَٜم ػِٛ ٠للخص "حَٛ٧حّ" هخث :ً٬حك– ٠ِٜٗٞأٍؿٓ -ًْٞؼًُ .. ٚي حُطخُذ
حٌُ ٟأٍحى إٔ ٣وٓ ْ٤ؼَٟخ ً رٔؼٜي ٍٜٞ٣ ٙك٘ٓ ٚ٤خٛي حُؤغ حُ ٠ٗٞ٤ٜٜح٩ؿَحٓ١٧ ٠لخٍ حٗ٫ظلخٟش
حُلِٔط٤٘٤ش حُـزخرَسًُٝ ..ي حُؼٔ٤ي حٌُ ٟحىػ ٠حُٔٞحكوش ػِ ٠اهخٓش حُٔؼَ ٝػْ أرِؾ ؿٜخُ حُٔزخكغ
كل َٜحُطخُذ ٖٓ ٓؼٜيٓ .. ٙخًح أهُٜ ٍٞخ؟
ٓ -ؼ٤ي ٛخكذ ٌٛح حَُهْ.
ًخٕ ٞٛطٜخ ػٌرخ ً ٗٝزَحطٜخ ُ٘٤ش ٝأِٓٞرٜخ ًَٔ٣خ ً
-أٍ ٟهْ؟
9628680 -
-أٓظؤًي أٗض ٖٓ ٛلظٚ؟
-طٔخٓخً.
-إً كلً٘ ْ٤ض طَ٣ي "ٓؼ٤ي"؟
-حػظوي إٔ ٌٛح ُٗ ٖٓ ْ٤ؤٗي هخٛش ٝأٗ٘ ُْ ٠أػَف كظ ٠ح ٖٓ ٕ٥طٌ.ٖ٤ٗٞ
رٔـَى إٔ حٗظ٤ٜض ٖٓ هَحءس ٓوخٍ ٓٞ٣ق اىٍ ْ٣حٌُ٣ ٟطخُذ رل ٖٓ ِٜٚػِٔ ٚط٠خٓ٘خ ٓغ
حُطخُذ حُٔويٝع ،أ٣و٘ض إٔ ٌَُ ٗت كيٝىٝ ٙإٔ حَُِٔ حٌُج٤ذ حٌُ٣ ٟؼظٗ َٜلٔ٫ ٠ري إٔ ٣وظَ.
ٓٞف أٓؤٍ ٛي٣و ٠ػٖ ٍأ ٚ٣كٌٛ ٠ح حُٔوخٍ ٞٓٝف ٣ـ٤ز٘ٞٓٝ ٠ف ٗظزخىٍ حُٔوٝ ٢حُٝ ْٜحٌُيٍ
126
ٗٝلظٖ كٗ ٠لٔ٘٤خ ٘ٗٝوذ ك ٠هِز٘٤خ ٗٝظلل ٚك ٠ػوِ٘٤خ ً٤ق ٌٖٔ٣إٔ ٗلؼَ ٗ٤جخ ً ٔ٣خ ْٛك ٠طـَ٤٤
ٝحهؼ٘خ حٌَُ.ٚ٣
ُٞ -هِض ُ ٠كً٘ ْ٤ض طَ٣ي حُلي٣غ ٓغ ٓؼ٤ي أهُ ٍٞي ٖٓ أٗخ.
٠ٜ٘ٔ٣٫ -إٔ أػَف ٖٓ أٗض.أٓ ٖ٣ؼ٤ي؟
ُٞ -أٍَٛص ػِٞٓ ٠هلي ٓؤٟطَ آٓلش اُٟٝ ٠غ حُٔٔخػش.
ًخٗض ُٜـظٜخ ِٓ٣ـخ ً ٖٓ حُٔ٣َٜش ٝحُ٘خٓ٤ش٫ .كظض ػِٗ ٠لٔ ٠أٗ٘ٓ ٠ويّ ػِ ٠كخُش ٖٓ
حٗ٫لَحؽ ؿ٘ٓ َ٤ظظَسٓ ..ؤُظٜخ كٝ ٠ى ٍه٤ن:
َٛ -أٗض ٓ٣َٜش؟
.ْٜ٣ ٫ -أٗخ ػَر٤ش ٖٓ أ ٖ١ٝ ٟػَر .٠كً٘ ْ٤ض ط٘ ٟٞحُظليع ٓغ ٓؼ٤ي؟
حٓظ٘خٓض أػٜخرَُ ٠هظٜخ .طؼـزض ُلخُٝ ٠حُِٓخٕ ٣ ٫وِ ٖٓ ٞأػخؿ٤ذ ٤ٔٗ ..ض "ٓؼ٤ي"!
ٍ -رٔخ ٣ ٫ؼـزي ٟٓٞٞع حُلي٣غ أٔ٣ ٫ ٝظ٣ٜٞي
ٓ -خ ٞٛ؟
ٓ -وخُش ٓٞ٣ق اىٍ.ْ٣
-هَأطٜخ
ٓ -ؼوٍٞ؟!!
ٓ ٌٕٞ٣ ٫ ُْٝ -ؼوً٫ٞ؟ حٗظْ أٜ٣خ حَُؿخٍ ٫طلظَٓ ٕٞػوِ٤ش حَُٔأس حُؼَر٤ش أريحًُْ ..
ٌٛح؟!
-أٗخ آٓق ُْ .أًٖ أهٜي أ٣ش اٛخٗش.
ُ -وي هَأطٜخ ٗٝؼَص ر٤٠ن ٗي٣ي ٝطٔ٘٤ض إٔ أطليع ر٘ؤٜٗخ ٓغ أٓ ٟوِٞم.
ٗٔ٤ض"ٓؼ٤ي" َٓس ػخٗ٤ش٤ٔٗٝ ،ض أٗ٘ ٠أػخٗ ٖٓ ٠حَُِٔ ٝحُـ٠ذ .طيكوض حُيٓخء كٝ ٠ؿ٠ٜ
ٗٝؼَص رَ٣و٣ ٠ـق هًِ..٬٤
-كِ٘ظليع
َٛٝ -طظٖ إٔ ٣ؼَٔ كي٣غ طِ٤لٓ ٢ٗٞوظ٠ذ ػٖ ٗت ً ٟهٔ٤ش؟
-رخُوطغ ٫
-إً كٔخ حُلَ؟
ٛخ ٠ٛططِذ ٓٞػيح ُِوخءٓ .خ ٌٛح حُلع حُـٔ٣ َ٤خ ُٝي .أًَٓي هللا ٣خرٖ اىٍ ْ٣كٔوخُي
ٝؿ ٚحُٔؼي .ط٘ـغ أٜ٣خ حُِٔ ٍٞحُـخٟذ.
ْ٤ُ -أٓخٓ٘خ ا ٫إٔ ِٗظوٓ ٠خ ُْ ُ ٌٖ٣ي٣ي ٓخٗغ
ِٗ -ظو٠
طَٓ ٟخًح ٣لؼَ ٓؼ٤ي ُ ٞػِْ رٔخ كيع؟ ٖٓ ..طٌ ٌٙٛ ٕٞحُٔ٤يس ػ٘يٙ؟ ٫ ..ري أٗ٘ ٠أهطؤص
ك ٠حَُهًْ ُٞ .خٗض هَ٣زظ ٚكٌٜح ُٗ ٖٓ ْ٤ؤٗ ُْ .٠أؿَد حَُهْ َٓس ػخٗ٤ش .أٗخ ُْ أهَؽ
ٓؼٜخ ػٖ كيٝى ح٧ىد ٝحُِ٤خهش ٠ٛ ..حُظ ٠ػَٟض ٝأٗخ هزِض.
-أٖ٣؟
-ك ٠حٌُٔخٕ حٌُ ٟطليىٙ
-أط٘خٓزي هخػش ك٘يم......؟
-أٝحكن .أٌٗٓ ٚخٕ أٗ٤ن ٓٝلظَّ ٝهَ٣ذ ٖٓ ٌٓٔ٘٠
-أ ٖ٣طٌٖٔ٘٤؟
-اُ ٠حُِٔظو٣ ٠خ ٓلٔٞى ًْ ..حُٔخػش ح ٕ٧؟
-حُٔخىٓش
ِٗ -ظو ٠ك ٠حُٔخرؼش ربًٕ هللا.
127
ٟٝؼض ٓٔخػظٜخ رَكن .أٓخ أٗخ كظِِض ٌٓٔٔخ ً رٔٔخػظ ٠ػخؿِح ً ػٖ اؿ٬م كٔٝ ٠هي حٗلظق
ً ً٫ٞٛػٖ آهَ.ٙ
ٗٔ٤ض إٔ أٓؤُٜخ ػٖ حٜٓٔخ ُٕٞ ..حُؼٞد حٌُٓ ٟظَطي٤ٔٗ .ٚ٣ض إٔ أٛق ُٜخ ٓؼخُْ
ٝؿ ٠ٜح َٔٓ٧حُِٔت رخُوط ١ٞحُٔظيحهِش حُٔظؼَؿش ُْ .أًًَ ُٜخ أٗ٘ ٠أٟغ ٗظخٍس ٓٞىحء
ػِٝ ٠ؿٝ ٠ٜكِش ٍٓخى٣ش ػِ ٠ؿٔي ٟحُ٘ل.َ٤
ٓخ ٌٛح حُؼزغ ٣خ ٖٓ طـخُٝص حٍ٧رؼٖ٤؟ أػوَ أٜ٣خ حَُؿَ ٝػي اُٞٛ ٠حري ٝطـ٘ذ
ٓـخَٓس ٛز٤خٗ٤ش هي طل ٖٓ ٢هيٍى أٓخّ ٗلٔي ٝأٓخّ ح٥هَ.ٖ٣
ً
ك ٠هخػش حُل٘يم ػِٓ ٠وؼي هَ٣ذ ٖٓ حُٔيهَ ٍ ،أ٣ض ًؼَ٤ح ٖٓ حُٞ٤٠ف
ح٧ؿخٗذ ٝحُؼَد ٣ؤًِ ٕٞحُلَِ٘٣ٝ ٟٞر ٕٞحُوٜٞس ٠٣ٝلٌٗ .ٕٞخٛيص ِٗ٫ء حُل٘يم ٖٓ
أػَ٣خء حُٔٝ ٖ٤٣َٜػِٝ ٠ؿَٛ ْٜٛٞحٓش ٜٓٞ٘ػش ٝكٟ ٠لٌخط ْٜػٜز٤ش ٝحٟلش.
حٗ ٠أػ٘ن حُظِوخث٤ش كٗ ًَ ٠ت .ؿِ ٠ٓٞكٌٛ ٠ح حٌُٔخٕ ٣ئٍه٘ .٠أٗخ حٌُ ٟحهظَط ٚطزخ٤ٛخ ً
ٝكٌُوش أٓخّ حَٓأس ٓـُٜٞش .أىكغ حُؼٖٔ ٣خ رطَ ٖٓ ٍحطزي حٌُ٣ ٟؼخٗ ٖٓ ٠ح٤ٔ٤ٗ٧خ حُِٔٓ٘ش
ٌٓ٘ ػ َٜدمحم ػِ ،٠أّ طَ٣ي حُيٗ٤خ ٝح٥هَس كُ ٠لظش ٝحكيس؟
كِٔوض كٝ ٠ؿ ٙٞحُـخُٔٝ ٖ٤حُٞحهل ٖٓ .ٖ٤حُٔئًي إٔ أكيح ً ٓ٘٣ ٫ ْٜلٌَ ك٠
حٗ٫ظلخٟش أ ٝكٓٞ٣ ٠ق اىٍ ْ٣أ ٝك ٠حُطخُذ حُٔل ٍٜٞػوخرخ ً ُ ٚػِ ٠ط٠خٓ٘ٓ ٚغ
حُلِٔط .. ٖ٤٤٘٤ك٣ ْ٤لٌَ ٕٝإً؟
حُىحى ٓٞهل ٠كَؿخًًِٔ .خ ٗخٛيص كظخس أ٤ٓ ٝيس طيهَ حُل٘يم ٝكيٛخ أظٜ٘خ .٠ٛ
ُحؽ رَُٔ َٟٜػش طؼخهذ ٓظخرؼظ ٠حُوِوش ُِـخى٣خص ٝحَُحثلخص .أٓ ٟؤُم ٌٛح حٌُٟ
ٟٝؼض ٗلٔ ٠رًِٔ .ٚخ ٗظَص اُ ٠حكيحٜٓ ٖٛط٘ؼخ ً حرظٔخٓش ى ٕٝؿٞحٗ٤ش ٝحػوش ٛلؼظ٘٠
ر٘ظَس ٫طِ٤ن ا ٫رؤرِٓ .ٚخًح أكؼَ إً؟ َٛ ..أؿَد ٗظَ٣ش حُٔلخُٝش ٝحُوطؤ ًٔخ طؼِٔظٜخ
رخٌُِ٤ش؟ .هي طئى ٟر ٠حُؼخهزش اُ ٠هْٔ حَُ٘١ش أ ٝاُ ٠حُٔٔظ٘ل ٠حٓ ٫ . َٟ٤ٓ٧لَ إً
ٖٓ حُظَحؿغ ..
ٌُٖ ٌٙٛ ٖٓ ..حُلظخس حَُحثؼش حُـٔخٍ حُظ ٠طَٔ رؼوش ر ٖ٤حُٔٞحثي ٓظللٜش ٝؿٙٞ
حُـخُٔ ٖ٤كً ٠زَ٣خء؟ ٫ ..ري أٜٗخ ٗ !!٠ٛظَص اُ ٠ربٓؼخٕ ػْ حهظخٍص حُٔخثيس حُٔـخٍٝس
ُ ٠طٔخٓخ ً ٝؿِٔض .حٓظِٜٔض ٗـخػش حُ٘زخد حَُٜٔ٘ٓش ٝحرظٔٔض ُٜخ كخرظٔٔض ٓ .ؤُظٜخ
ك ٠طٞؿْ:
َٛ -أٗض …؟!
ُْ حٓظطغ حًٔخٍ حُـِٔش .حرظٔٔض ُظَىىٝ ٟأؿخرض رؼي إٔ حٓظلخُض حرظٔخٓظٜخ اُٟ ٠لٌش
رَث٤ش َٓكش:
ٗ -ؼْ أٗخ
حٗظوِض ػِ ٠حُل ٍٞآُ ٠خثيطٜخ ٝؿِٔض ُْ .طؼظَ ُْٝ ٝطظوَ ػٖ حرظٔخٓظٜخ ٝاٗٔخ هخُض
ك ٠ى٘ٛش.
-حٗي ُ٘ي٣ي حُؼوش ر٘لٔي
ً٘ض حٗظل ٖٓ ٞىحهًِٝ ٠خٗض ًٍزظخ ٟطَطؼ٘خٕ.
-أك َ٠إٔ ٗظؼخٍف أ ٫ٝهزَ إٔ ٗزيأ حُلٞحٍ.
١خٍ حُلي٣غ ر٘٘٤خ ى ٕٝإٔ ٗظؼَُِٔ ٝلخىػش حُظِ٤ل٤ٗٞش .ط٘خُ٘ٝخ ٟٓٞٞػخص ٗظ ٠ػٖ
حُؼ٬هش ر ٖ٤حَُؿَ ٝحَُٔأس كٓ ٠ـظٔؼ٘خ حُؼَرً .٠خى حُلي٣غ إٔ ٘٣لَف ر٘خ آُ ٠ظخٛخص أهَ٫ ٟ
أؿ٤ي حُو ٝٞك ٠أَٓحٍٛخ ٍؿْ ٗيس ُٝؼ ٠رٜخ كؤٗخ اٗٔخٕ هـ .ٍٞأٓخ حُلي٣غ ػٖ حُٔوخٍ كِْ ٣زيأ.
كـؤس ٗظَص آُ ٠خػظٜخ ٝحػظٌٍص ػٖ ٍَٟٝس حَٜٗحكٜخ ػِ ٠حُل ،ٍٞك ٖ٤رو٤ض ٗخٍىح ً ٫أػ٠
رليٝى ُٓخٕ أٌٓ ٝخٕ.
طِٔي ٓ٘ ٠حُِٜغ ك ٖ٤طًٌَص أٗ٤ٔٗ ٠ض إٔ أٓؤُٜخ ػٖ ٓؼ٤ي .هٍَص إٔ أهخ١زٜخ ٛخطل٤خ ً
رٔـَى ػٞىط ٠اُ ٠حٍُِٔ٘ .أىٍص حَُهْ ٗلٔ.ٚؿخءٗٞٛ ٠ص ٓؼ٤ي َٓكزخ رخطٜخُ ٠ر.ٚحٍطؾ ػِ٠
128
حُو ٍٞكِْ أىٍ ٓخًح أه٣ ُْ .ُٚ ٍٞوطَ رزخُ ٠إٔ أٓؤُ ٚػٖ حُٔوخٍ .حٗ٤ٜض حٌُٔخُٔش رؤِٓٞد َٓطزي
أػخٍ ى٘ٛظٍ .ٚكض أكخ ٍٝحٓظزيحٍ حٍ٧هخّ حُٔزؼش حُٞحكي ٍٝحء ح٥هَ .ؿَرض ؿٔ٤غ حُظزخىَ٣
ٝحُظٞحك٤ن ُْٝأٓٔغ كَٓ ًَ ٠س ا ٫ؿِٔش ٝحكيس كؤؿ٤ذ "آٓق" ٝ ..أؿِن حُٔٔخػش .حطِٜض َٓس
أهَ ٟرٔؼ٤ي ٝهي ريأ حُؼَم ٣ظٜزذ ػِ ٠ؿزً .٠٘٤خٗض ٓ٘خػَ ٟطوظِق طٔخٓخ ً ػٖ ٓ٘خػَ حٍُِٔٞ
ٝحُـخٟذٓ .ؤُظ ٚرؤٗلخّ ٛ٫ؼش:
-أً٘ ٖ٣ض ٌٓ٘ ٓخػش؟
ً٘ -ض رُُِٔ٘ٔ .. ٠خًح؟
ً َٛ -خٕ أكي ٓؼي؟
ً٘-ض ٝكيٓ .. ٟخ ٌٙٛحٓ٧جِش حُـَ٣زش؟
ٓ -ظؤًي؟
ٓ -خ حٌُ ٟؿَُ ٟي ٣خر٘٠؟
ٓ -ؤَٗف ُي ًَ ٗت كٔ٤خ رؼي ٌُٖٝهَ ُ َٛ :٠هَأص ٓوخٍ ٓٞ٣ق حىٍْ٣؟
.٫ -
****
َٗ٘ص رٔـِش حُ ّٞ٤حُٔخرغ ك1989ٚ٤ُٞ٣ ٠
حُ٧ـــــــــــــــــــــــــــــْ
-1-
كز٤زظ ٠حُـخُ٤ش..
طٔؤُ ٠٘٘٤رزٔخ١ش "ٓخ ٠ٛحٌُِٔ٘ش"؟!..
٤ُ ٠طٖٓ ٠َٜٗ ًٝؤٗي ٫طيًٍ ًْ ٖ٤أطؼٌد ٝأكظَم ٖٓ أؿِي ًٝ ..ؤٕ هللا هي ِٓطي ػِ ّ
ًَ ٓخ حٍطٌزض ك ٠ك٤خطًٞٗ ٖٓ ٠د ٝآػخّ رؤٕ ٟٝغ هِز ٠حُ ٖٜر٣ ٖ٤ي٣ي حَُه٤وظ ٖ٤طظزخى ٕ٫حُِؼذ
رٝ ،،ٚهِز٣ ٠خكز٤زظ ْ٤ُ ٠ىٓ٤ش ٖٓ ٍٝم ..كظِي حُِط٤لش حَُرخٗ٤ش حُـخٍهش ك ٠حَُٔ ح ُْ ٠ُٜ٩طوِن
ُِؼذ ٝحُؼزغٝ ،اٗٔخ هِوض ُظٔظِت ر٘ ٍٞهللا ٝطل٤خ ػِ ٠كز.ٚ
ٝأٗخ ٣خكز٤زظ ٠اٗٔخٕ ٓزظَ رخُٔؼَكش ٝحٌٗ٩خٍ ك ٠إٓ ٝحكي ،كبٍحىط ٠كٝ ٠ح ٍى ٣زؼي ػٖ
ٓؼَكظ ٠آ٫ف ح٤ٓ٧خٍٞٓٝ ،هل ٠كٝ ٠ح ٍى ٣زؼي ػٖ اٍحط ٠رآ٫ف أهَ ٖٓ ٟح٤ٓ٧خٍ..
ٝأٗخ ٣خكز٤ظ ٠أكزي ٝأػَف أٗي طلز ٌُٖٝ ،٠٘٘٤حُٔٔظل َ٤ر٘لُٔٝ ٚلٍَٔٙٗٝ ٚ
حُٔظطخ ٖٓ َ٣ػ٣ ٚ٤٘٤وق كخث ً٬ر٘٘٤خ ٝك ٠هز٠ظ ٚحُٜخثِظٔٔ٣ ٖ٤ي رَٛخث٘ ٚحُٔٔخًُٝ :ٖ٤ؿظ٠
129
ُٝٝؿي ٝأر٘خثٝ ٠أر٘خثي!!ٝ..ػِ ٠ؿز ٚ٘٤حُؼَ ٞ٣طَٜم ٍ٘٤ٛش أهَ ٟأٝهغ رٜخ ك ٠أهخى٣يٙ
حُؼٔ٤وش٘٤ٍٛ :ش حُِٖٓ حٌَُٛ ٟد ٓ٘خ ى ٕٝإٔ ٗيٍ ٟكؤٟخع ٓ٘خ كَكش حُؼَٔ كٌٗ ٠حُش ُْ أػَف
ُٜخ ٗظَ٤ح،طلٞم ٌٗحُش حُٔٔظل َ٤حٌُ٣ ٟلظٔ ٠رٜيحٍس حُؼَف ٝحُظوخُ٤ي ٝحٍُٔٝٞػخص ًَٛخثٖ أهَٟ
٣وق ٖٓ هِلٜخ ك ٠ؿزٖٜ٣ ،يىٗخ رخُل٤٠لش ٝحُؼخٍ ٝحُيٓخٍ ٣ ..ـؼِ٘خ َٗطؼي هٞكخ ً ًِٔخ هز ٞر٤يٚ٣
حُؼظٔ٤ظ ٖ٤ػِ ٠ػ٘ن كز٘خ ٣و٘و ٚرٍ ٬كٔش٣ .ـؼَِ٣ ٚكَف ر٣ ٖ٤يٝ ٚ٣حُيٓخء طِ٘ف ٖٓ ػ،ٚ٤٘٤
ٝهِذ حُؼٜل٘٣ ٍٞظل ٞحٗظلخٟش حُٔٞص!
آ٣ ٙخكز٤زظً ُٞ ٠هض ُٞػش حُلذ ٝأُٔ ٚحُؼظ .. !ْ٤آ ُٞ ٙكٌَص ٬٣ٞ١هزَ إٔ طٔؤُٓ ٠٘٤خ
حٌُِٔ٘ش! حٗ ٫ ٠أٍ٣ي إٔ أٛيم أًٗ .. ٠أٍ ٝرٔخ ًخٕ كخكِى اُ ٠حُٔئحٍ ٍؿزش ك ٠اػخٍط٠
ٓٝيحػزظٝ ٠حٓظ٘لخٍ ًِٔخط ٠حُظ ٠طلز ٖ٤حٓ٫ظٔخع اُٜ٤خ رٌَ ًٍس ٖٓ ً٤خٗي ..أًخى أٝهٖ ٖٓ ًُي
كوخً..
ْ٤ُ .. ٫هِز ٠ىٓ٤ش ر٣ ٖ٤ي٣ي ٠ٗ٧أٍح ٙك ٠ك ٖ٠هِزي ٘٣ ..ز٠خٕ ٓؼخ ٘٣ٝؼَحٕ ٍُٞٛ
حُلذ ػ ِ ًَ ٠ح٧ك٤خء ٌُٖ ..رخهلل ىُ٤ً ٠٘٤ق أٗض ًٌُي؟ ٤ً ..ق ط٘ؼٔ ٖ٤رلزٝ ٠حُٔٔظلٓ َ٤خػَ
أٓخٓي رٌ٤خٗ ٚحُٔظؼِٔن حُٔو٤ق٤ً .ق طظلخ ٖ٤ِ٣ػِ ٠حُويٍ رٌٜح حُـزَٝص حٌُٔ َٛحٌُُٔ ٟض
أػَف ً٤ق أٛل ٚأٍهش ٞٛأّ ػ٘خى .أػوش ٞٛأّ حٓظٔ ،ّ٬أّ ه٘خػش رخُٔظخف حٌُٖٔٔ حُويحع ك٠
ظٝ ٍٜٙٞحهظلخث ٚػْ ٓؼخٝىس ظ ٖٓ ٍٜٙٞؿي٣ي.
اٗي ٣ ٫زي ٝػِ٤ي ٓ ٟٞحُٔؼخىس رلزي كٝ ٠ؿٞى حُٔٔظلٝ َ٤طلض أُٞٛ ِ٣طٝ ٚرٖ٤
هَهؼٍ ٚػٞى ،ٙػخرظً ٚخُطٞى
ًٝؤٗٔخ ٝؿٞى ٌٛح حُٔٔظل َ٤أٓخٓي ٞٛحُٔٔظلٗ َ٤لٔ٣ ..ٚخاُ٠ٜ؟! ..أٖٓ حٌُٖٔٔ إٔ َٜ٣
كزي ُ ٠اٌُٛ ٠ح حُلي حٓ٧ط ٍٟٞحٌُ٣ ٫ ٟط٤وٓ ٚوِٞم رَٟ٘؟٣ ..خ اُ .. ٠ٜأرِؾ ر ٠حُـٍَٝ
ٝحُ٠ؼق كظ ٫ ٠أىٍى أٗ٘ ُْ ٠أػَف ً٤ق أكزي ٓؼِٔخ أكززظ٘ٝ ٠أٗخ حٌُ٣ ٟظ٘يم رؤٗ ٖٓ ٚػِٔي
ىى ه٬ع ػُِظي ٝحهظلْ هِزي ٝطَرغ ػِ ٠ػَٗٚ؟حُلذ ّ ٖٓٝ
-2-
كز٤ز ٠حُٔؼٌد ..أٗض ٍؿَ ٓـ٘ ٕٞرخُل٤خسُٝ ،وي رِؾ ري حُـ٘ ٕٞإٔ ؿؼِظ٘ ٠أػ٘ن
ؿ٘ٗٞي ٝأٗخ ٖٓ ٣ؼَك٘ ٠حُـٔ٤غ رخُٞهخٍ ٝحُظللعُ .وي حًظٔلض ك٤خطٛ ٍ٬ً٘ ٠خىٍ ٣ظيكن رخُلذ
ٝحُـٔخٍ .حٗظِ٘ظ٘ ٖٓ ٠ك٤غ ٫أىٍ ٖٓ ٟك٤خس ًج٤زش ُِٓٞش رخٍىس ُظ٠ؼ٘ ٠ك ٠ؿلِش ٖٓ حُِٖٓ رٖ٤
أط ٕٞهِزي حُِٔظٜذ .أٛزلض أٍ ٟكٓ ًَ ٠خ ٓ ٖٓ ٠٠ػَٟٔ ٟزخرخ ٘٣وزٛ ُٚ ٞيٍٝ ٟأكِْ
كٔ٤خ ٞٛآص ٖٓ أ٣خٓ ٠رِٝ ٍٞٛػطَ ٣ٍٝخكِٗٞٓ ٍٞ٤١ٝ ٖ٤ش طَكَف ك ٖٓ ًٕٞ ٠حُٔ٤ٓٞوخ
حُلخُٔشُ .وي رِؾ ري حُـ٘ ٕٞإٔ طظٝ ،ٍٜٞطـؼِ٘ ٠أطٓ ٍٜٞؼي إٔ كل٤يط ٠ٛ ٠حر٘ظ٘خ حُظ ٠أٗـز٘خٛخ
ك ٠ه٤خُي ٓؼخ ٛ ..يه٘٣ ٠خكز٤ز ٠إ ُٔٔش ٣يى ُ ٠طل َ٤ؿٔي ًٟ ٟحُؤٔ ٖ٤ػخٓخ ً اُ ٠ؿَٔس
ِٓظٜزش ٍرٔخ ٫طؼَكٜخ كظخس حُؼَ٘ …ٖ٣طو ٠ُ ٍٞإ ُِلذ هخٗ ٚٗٞحُوخٝ ٙأٛيهي .طلٓ َٜخ رٚ٘٤
ٝر ٖ٤حُي ٖ٣رلٝ ُٚ٬كَحٓ ٖٓ ٚؿٜش ٝر ٖ٤حُؼَف ٝحُٔٞحٍ٣غ ٖٓ ؿٜش أهَٝ ٟأهظ٘غ رٔخ طو..ٍٞ
طوزِ٘ ٠ر٘لظ٤ي حُل٘ٗٞظ ٖ٤حُٔـ٘ٗٞظ ٖ٤ك َٜٜ٘٤ػَٔ ٟرؤًِٔ ٚكٍٟ ٠خرٜٔخ حٌَُٔٔ… طـخُُ٘٠
رٌِٔخص ٣ؼـِ حُٔلَ إٔ ٣ؤط ٠رٔؼِٜخ ٝأٓظٔغ اُ٤ي روِزٝ ٠أًٗ ًَٝ ٠ؿٞحٍك ٠كظ ٠أؿَم ك ٠رلَ
حُ٘٘ٞس رـ َ٤أَٓ ك ٠حُ٘ـخس ..طظلٌْ رو٤خُي حُٞحٓغ ٓٝطخُزي حُٜز٤خٗ٤ش حَُحثؼش كظ ٠ك ٠أُٞحٕ
ٓ٬رٔ ٠حُيحهِ٤ش ٝأ٤١ؼي ُؼَ ٓخ ٣ؼط ٚ٤حُو٤خٍ ٣ؼٟٞي ػٔخ ٔ٣ظل َ٤ك ٠حُٞحهغ.
كز٤ز ٠حٗ ٠ؿٍ َ٤حؿزش كٓ ٠وخٍٓش كزي رَ حٗ ٠أطٞم اُ ٠حُِٔ٣ي ..طو ٍٞاٗ٘ ٠آهَ ػَرٚ
ك ٠آهَ هطخٍ ٣و ّٞرآهَ ٍكِش ك ٠ػَٔىٝ ،أه ٍٞحٗي ػَٔ ًِٚ ٟأٍح ٙهي رؼغ ػِ٣ ٠ي٣ي كَأ٣ض
كٓ ٚ٤خُْ أًٖ أكِْ رَإط ٚ٤كظ ٠آهَ ّٞ٣ك .. ٚ٤أٗض حُطَ٣ن حٌُٞٓ ٟف ٣ـظخًُُ ٙي حُوطخٍ ٖٓ
ريح٣ظٝ ٚكظٜٗ ٠خ٣ظ ،ٚكزخهلل ٓخًح طَ٣ي ٓ٘ ٠أًؼَ ٖٓ ًُي؟! ..حٌْٗ ٣خٓؼَ٘ حَُؿخٍ طظٜ٘ٗٞٔخ ٗلٖ
حُ٘ٔخء رخَُٓٝخٗٔ٤ش حُٔلَ١ش ٝأٗظْ ؿخٍه ٕٞك ٠حُو٤خٍٛ .يه٘٣ ٠خ كز٤ز ٠إ ه٘خػظ ٠رٌٜح حُلي ٖٓ
130
كز٘خ ُٔٛ ٠ٜخّ حٓ٧خٕ ُل٤خط .ٚأٓظلِلي رل٤خط ٠أ ٫ططخُز٘ ٠رخُِٔ٣ي ٝا ٫أ١ؼظي ٝأػط٤ظي ًَ ٓخ
ططِذ١ ،خػ٘ش حُٔٔظل َ٤روٞس ك ٠هِز ٌُٖ ،،ٚكز٘خ ك٘٤جٌ ُٖ ٣ي .. ّٝك َٜطَ٣ي ًُي؟!
-3-
ٓلزٞرظ ٠حُلخط٘ش ..طو ٖ٤ُٞاٗي طـي ٖ٣ك ٠حُلز٤ذ ٝحُ٘و٤ن ٝحُٜي٣ن ٓ ..خ أٓؼيٗ٣ ٠خٍد
رٌٜح حُؼطخء .كؤٓخ ػٖ ح٧هٞس ٝحُٜيحهش كٌٜحٕ ًِ٘حٕ ٘٣ ٫ليحٕ ٓي ٟحُؼَٔٓٝ ،خ أطؼْ ٖٓ كَٓظٚ
ٜٓ٘ٔخ ح٣٧خّٝ ..أٓخ ػٖ حُلذ كٔلخط٤ق ً٘٣ٝ – ُٙٞخ أٓلٔ٤ُ – ٠ض ر٤يٝ ٟكئً ،ٟخ أٜٗخ ُٔ٤ض
ر٤يى أٗض ح٧هَ .ٟإ حُٔٔظل٠٣ َ٤ؼٜخ طلض هيٓٓ ٚ٤خهَح ٓ٘خٝ ،حػوخ ً أٗ٘خ ُٖ ٗـَإ ػِٓ ٠لزٜخ
ٖٓ طلظٜٔخ.
ً٘ ُٞكز٘خ ٣خ ػٜلٍٞط ٠أٍ ٝهٜزش ُ ٞكَٓض ٖٓ حُٔخء ط٘ووض ٝرخٍص ؿٌٍٛٝخ
ٝطٔخهطض أٍٝحهٜخ ٝػٔخٍٛخ ..كيُ٣ ٠ٗٞخ ٓوِٞهخص هللا ٖٓ اْٗ ٝؿخٕ ٘ٛ َٛخى كذ ر ٬هَد،
٘ٛ َٛٝخى ٍُع ٞٔ٘٣رٓ ٬خء٣ ..خ أٗخٗ٤ي حَُكٔش ٣ٝخ ًِٔخص حُٞؿي ٣ٝخ كَٝف حُٔ٤ٓٞوخ أُْ٤
حُلَحّ ٗلٔ ٚكَٓخٕ كز٤زُ ٖٓ ٖ٤وخءحص حُٞؿي ٝحٝ ْٗ٧حُٔ٘خؿخس؟! أُ ْ٤حٌُلَ رؼ ٞٛ ٚ٘٤حُٔـٞى
طلض أهيحّ حُٔٔظلٝ َ٤حُوٞ٠ع ُظٜي٣يحط ٚح٩ؿَحٓ٤ش حُوخٓ٤ش؟!
٣ ٫خ كز٤زظ .٠أٗض ط ٖ٤٘٠ػِ ٠رخُوَد ٝأٗض طؼِٔ ٖ٤أٗ٘ ٠هخىٍ ػِ ٠ح٫هظلخء ري رٖ٤
ِٟٞػٝ ٠طلض أؿلخٗٝ ٠ك ٠ك٘خ٣خ هِز .. ٠أٝ ّٞ٣ ٖٓ ٫حكي طَٜر ٖ٤كٓ ٚ٤ؼٌٛ ٖٓ ٠ح حُؼخُْ حٌُٟ
٣ ٫طخم رويحػٝ ٚأًخً٣زٝ ٚطٜ٘ؼٓٝ ٚخى٣ظٝ ٚهزل .. ٚأٓ ٖٓ ٫خػخص ٓليٝىس أٍ٣ق كٜ٤خ ٍأٓ٠
حُٜٔيٝع ػِٛ ٠يٍى حُٔؼطخء .أكَحّ إٔ طظلْٔ أٗخِٓي حُلز٤زش ٗؼَ ٍأٓٝ ٠طظؤِٓ ٠٘٘٤ك٠
ٔٛض حُلذ حُٔلَٟ؟! ..أٓظلِلي رخر٘ظ٘خ حُلز٤زش إٔ طَكٔ ٠أُٔٓٞ٣ ٠خً .أِ١وُ ٠وِزي حُؼ٘خٕ
ٓخػش أٓ ٝخػظٝ ٖ٤حٓ٘لٗ ٠٘٤لظ٤ي ًِٔٝخطي ٝأٗخِٓي ٗٝظَحطي حُلز٤زش اُ ٠ػ ..٠٘٤أّ أٗ٣ ٫ ٚؼ٘٤ي
ًؼَ٤ح ً إٔ أطؤُْ أًؼَ ٖٓ ًُي؟!
-4-
ٛخ ٠ٛحُٔٔخء طٔطَ ٝ ..حُِ ٍٞٛطظلظق ٔ٣ٝ ..ظل َ٤حٌُ ٕٞاٍُٟٝ ٠ش ٖٓ ٍ٣خ ٝحُـ٘ش
طؼزن رخُؼطَٝ ،كٜ٤خ ط٘ي ٝحُٔ٬ثٌش رؤػٌد حُ٧لخٕ.
****
َٗ٘ص رٔـِش كٞحء ك1993/12/11 ٠
131
132
حُلـــــــــــــــــــــــــَف
****
َٓ ٍٝ٧س ٌٓ٘ ُٝيص طـظخك٘ ٠كَكش ًخُٔ .َ٤طِ٘٘٘ ٖٓ ٠أػٔخم حُِٖٓ اُ ٠ػخُْ ٖٓ حٍُ٘ٞ
ٝحَ٘ٗ٫حف ٝحُزٜـش .أٗؼَ رخَُؿزش ك ٠حُطَ٤حٕ .أ ْ٤ٛك ٠كذ ًَ حُ٘خّ ٝحُلٞ٤حٗخص ٝحُلٞحث٢
ٝحُطٝ ٍٞ٤حٜٗ٧خٍ ٝحُلَ٘حص ٝحُزلخٍ ٝحُـزخٍ ٝحٗ٧ـخٍ .حُزٔٔش ط٠ت ٝؿٝ ٠ٜطَٔ ٟك ٠ىٓ.٠
ًَ هِ٤ش ٖٓ ه٣٬خ ؿٔي ٟط٠ليٗ ًَ .ز٠ش ك ٠حُوِذ طٌٔذ حُ٤٠خء ٝحُٔلزش ٌُِٓٝ ٕٞوِٞهخطش
ٝهخُو .ْٜأٍ٣ي إٔ أهِغ ٓ٬رٔٝ ٠أؿَ ٟك ٠حُ٘ٞحٍع كخك٤خ أ٤ٛق أٜ٣خ حُ٘خّ اٗ٘ ٠كَكخٕ ُٔ ..خًح
٫طلَكٓ ٕٞؼِ٠؟!
إ ٓخ ٣ليع ُ ٠ح ،٠ٌِ٘ٛ٣ ٕ٥كٔ٤ُ ٠ٜض ُلظش ػخرَس أٛ ٝخؿٔخ ٣يٓ ّٝخػش أٓ ٝخػظ.ٖ٤
اٗٗ ٚؼ١ ٍٞخؽ ٓٔظزي ،أٗي ًؼَ٤ح ك ٠أِٗ٣ ُٖ ٚزغ إٔ ًٔ ٍِٝ٣خ ُحٍ ؿ ٖٓ َٙ٤هزَُٔ .ض أىٍٟ
٠ٜ٘ٔ٣ ٫ٝإٔ أػَف ً٤ق أُٔ ٝخًح ؿخءٗٝ ٠حؿظخك٘ ٠ر ٌٜٙحُوٞس ٝريٓ ٕٝخرن أٓزخد ،كظ ٠أٗ٘٠
حٓظِٔٔض ُ ٚرٌخَٓ اٍحىطٝ ٠رٌَ ٓخ أهظِٕ كٝ ٖٓ َٟ٤ٟٔ ٠ػ.٠
ٝحهظَد ٓٞػي حُـ٘خُس..
هظَ ٛي٣ن ػَٔ ٟرَٛخٛش اٍٛخر ٠ططخٍى ٙحَُ٘١ش .أػيىص ٗلُٔٞ ٠ىحع كِ ٖ٣أكخٍم كٚ٤
كَكظ ٠حُطخٍثش ٧ؿَم ك ٠ىٓٞع حُلَحم حُٜ٘خثٝ ٠أٓٞف كٗ ٠ـ٘ٓ ٠ظؤٓ ٬ؿيٍ حُل٤خس ٝػزؼٜخ،
ٓظلٌَح كًٜٗٞ ٠خ ىحٍ ك٘خء ٍؿْ ٓخ طٔو ٞر ٚأك٤خٗخ ٖٓ حٌُِحثٌ ٝحُٔظغ ٝحُٜ٘ٞحص.
حٗظظَص كٔٛ ٠ض إٔ ٘٣وز ٞهِز ٌٞٔ٣ٝ ٠حَُ٘ٝى ٓؼخُْ ٝؿ٘٣ٝ ،٠ٜظل ٞؿٔيٟ
رَػ٘ش حُوٞف ٝحَُٛزش ٖٓ ٓ َٟ٤ٜحُٔلظ .ّٞطٞهؼض إٔ أٗلـَ ك ٠حُزٌخء ك ٖ٤أٍ ٟؿٔي ٍك٤ن
ػِٓ ِ٣لٔ ً٫ٞػِ ٠حً٧ظخف ٓخًض حُلْ ٝحُ٘طن ٝحُلًَش ،رؼي إٔ ًخٕ ٣ل ٞ٤ك٣ٞ٤ش ٝرٜخء
ٝكٌٔش.
ٌُٖ ٗ٤جخ ً ٖٓ ٌٛح ُْ ٣ليع .رَ اًٗ٘٘ ٠ض أرٌٍ ؿٜيح ً ٍ٤ٛزخ ً ً ٠أهز ٞأٓخٍٝ َ٣ؿ٠ٜ
حُٔ٘زٔطش ر ٖ٤حُٔخثَ ٖ٣ك ٠حُـ٘خُس .حٓظزي ر ٠حُ٘ؼ ٍٞرخُلَف ٣ ُْٝلخٍهُ٘ ٠لظش ٝحكيسًٝ ،ؤٗٚ
ًخثٖ ٓٔل٣ ٍٞيؿيؽ أػٜخرٜ٣ٝ ٠يٛي ٓ٘خػَ٣ٝ ٟل ٠ً٘ٛ َ٤اُٗ ٠ؼِش ٖٓ حُٜلخء حُزٍِِٟٞ
حُٔظؤُن ٫ ..طَ ٟػ٘٤خ ٟؿٍٝٝ َ٤ى ٫ٝطٔٔغ أًٗخ ٟؿ٤ٓٞٓ َ٤وخ كخُٔش ط٘ٔخد ٖٓ ر ٖ٤أػطخك٠
كٛ ٠يٝء.
ً٘ض أٍ٣ي إٔ أكظ ٟٞحُ٘ؼٖ ٝحُٔؼِ ٖ٣كٛ ٠يٍٝ ،ٟأؿَٔ ْٛرل٘خٕ حُيٗ٤خ ٝأٍرض ػِ٠
ٛيٝ ٍْٛٝأٓؤُ ْٜأ٣ ٫زظجٔٞح ٝأ٣ ٫لِٗٞح ،كبٕ ُْ ٣ل ٠ٜٗٞٔكٌٍط ٖٓ ْٜحُـلِش ٝحُـ٘ ،ٕٞكِٔخًح ٫
٣لَكٕٞ؟!
ٛخف أكي:ْٛ
ٝ -كيٙ.…ٝٝٝٝٝٝ
كَىى حُـٔغ:
٫ -اُ ٚا ٫هللا
أٓخ أٗخ كٌ٘ض ٓ٘ـ ً٫ٞك ٠طِي حُِلظش رٌَ٘ هللا ٝكٔي ٙػِٓ ٠خ أٗخ ؿخٍم ك ٖٓ ٚ٤كِٚ٠
رظِي حُ٘للش حٍُ٘ٞحٗ٤ش ٖٓ حُٔؼخىس ٝحُلَفٝ ،حُظً ٠خٕ ٣زي ٠ُ ٝأٜٗخ ٓ٘لش أري٣ش ٓٞف طوٞىٗٓٞ٣ ٠خ
اُ ٠حُل٘خء كً ٠حط ٚحُـِِ٤ش.
ٍؿْ ٌٛح كوي ًخٕ ٓٔؼٜ٘ٓ ٠زخ ً ػِ ٠طؼِ٤وخص حُٔخثَٝ ٖ٣أكخى٣ؼ ْٜك ٠حُـ٘خُ.
ٓ -خص ٗ٤ٜيح ً
ٓ -خص ٝه َٛ ..ٙ٬ػِ ٍٍٞٓ ٠هللا
ً -خٕ ٓخٗ٤خ ً ك ٠كخُ ٫ ٚر ٫ٝ ٚػِ.ٚ٤
-حُلخطلش ػٍِٝ ٠كٍ .ٚر٘خ ٔ٣ظَ ػِ ٠حُزِي.
٠ٌُٝأٓ٘غ ٗلٔ ٖٓ ٠حٗلـخٍ كَكظ ٠حُٔزخؿظش ٍكض أرلغ ػٖ ٓزٍَحطٜخ حُٔلظِٔش ٝحُٔ٘خك٤ش ك٠
حػظوخى ٌَُ ٟأٓزخد حُٔ٘طن٣ ٌٖ٣ ُْٝ .وطَ رزخُ ٠أٗ٘ٞٓ ٠ف أٗـق ك ٠حُؼؼ ُٞٝ ٍٞػِٓ ٠زٍَ
133
ٝحكي ُظِي حُظخَٛس حُؼـ ٤زش ٠ٌُ٘.طٔخءُض ُٔخًح ٫أكَف رخهظَحد ٓخػش حُ٘ـخس ٖٓ َٗٛ ٍٝئ٫ء
حُوزؼخء ٓخىحّ حُ٘خّ ٠٣ل ٕٞرل٤خطُ ْٜظؤٓ ٖ٤ك٤خس حُـٝ َ٤كٔخ٣ظ ٖٓ ْٜحُٔـَٓ.ٖ٤
ً
ٌُ٘ي كويص ٛيرن ػَٔىً ُٞ .خٕ ُي٣ي رو٤ش ٖٓ ك٤خء ٗ٫لـَص ٛخٍهخ ٖٓ حُلِٕ
ٝحُـ٠ذ ٝحٔٗ٫جِحُ ٝحُظوُِ ٓٔخ كيع ٔٓٝخ ٣ليعٌُ٘ٝ ،ي كَف طؼخٗ ٖٓ ٠حَُؿزش ك٠
حُ٠لي ٝكغ حُلِحٗ ٠ػِ ٠حُلَكش.
٫ري أٗي هي أٛزض ك ٠ػوِي .أّ أٗي كَف ٕ٧حٌُٓ ٟخص ُْ ٌٖ٣أٗض٫ .ري إٔ حَٓ٧
ًٌُي ،رَ حٗ ٚكوخ ٌٌُُي.
طٞحُض َٟرخص هِز ٠رؼ٘ق ٓلخؿت ك ٠ؿ َ٤حٗظظخّ .كٌٍٗ ٠حُطز٤ذ ٖٓ حُظيه ُْٝ ٖ٤أٓظؼَ
ُظلٌ .َٙ٣هخٍ إ َٗح ٠٘٤٣طظِٜذ ٝاٜٗ٘ٓ ٠يى رـِطش هي طٞى ٟرل٤خط ٠كُ ٠لظشٛٝ ،خٛ ٞٛي٣و٠
حٌُ٣ ٫ ٟؼَف حُٔ٤ـخٍس هي ٓخص ٝأٗخ ك ٠أٗؼْ رٞؿٞى ٟرٓ ٖ٤وِٞهخص هللا ٖٓ اْٗ ٝؿٖ كِٔخًح ٫
أٍهَ١ ٚرخ ً ر٘٘ٞس حُل٤خس؟!
٫طؼـذ كؤٗض ُْ طؤص رـي٣ي ًَ ٕ٧ ،ر٘ ٠آىّ ٠٘ٔ٣ك ٌٙٛ ٠حُـ٘خُس ٣ٝلٌَ ك ٠حُٔ٤ض،
٣ظٖ أ ٕ ًَ حُ٘خّ ٓٞف ٞٔ٣ط ٕٞكٔ٤خ ػيح ،ٙكخُٔٔؤُش ٫طو ٜٚرؤ ٟكخٍ ٔ٣ ُْ ٚٗ٧ض رؼي ..
ٌٌٛٝح أٗض أٜ٣خ حُلَكخٕ حُٔؼ٤ي.
طِِٔض اُٛ ٠ق آهًَ .خٕ أكئ٣ ْٛؤٍ ٍك٤و ٚك ٠طَ٠ع:
-أهَ ٠ٟ٘ػَ٘ ٖ٣ؿٜ٘٤خ كظ ٠آهَ حُ٘.َٜ
أؿخر ٚؿخٍ ٙك ٠ر٬ىس:
-حُؼ ٖ٤رَ٤ٜس ٝحُ٤ي هَ٤ٜس
ٞٓ -ف أكظ٠ق أٓخّ أ٫ٝىٟ
-حُلخٍ ٖٓ رؼٚ٠
ٝػخٝى أكي ْٛحُ٤ٜخف:
ٝ-كيٙ…ٝٝٝٝ
كَىى حُـٔ٤غ:
٫ -اُ ٚا ٫هللا
ُْ أطؤُْ ُٔخ ٓٔؼض ،رَ حُىحىص كَكظ ٠ر٘ؼْ هللا ػِ .٠أهَؿض ٖٓ ؿ٤ز ٠ػَ٘س ؿٜ٘٤خص
ٝحهظَرض ٓ٘ٓ ٚخىح رٜخ ٣ي .ٟهِض ُ ٚك ٠حرظٔخٓٝ ٚىٝىس:
-طٔٔق ُ ٠إٔ أهَٟي ٜٗق حُٔزِؾ
حٍطزي حَُؿَ ٝؿَم ك ٠ك٤خثٝ ٚطِؼؼْ كًِٔ ٠خط:ٚ
ٖٓ -أٗض؟ أطؼَك٘٠؟!
-أٗخ أكي أٛيهخء حَُٔكّٞ
ًٍَص حُٔلخُٝش ٌُ٘ ٚأ َٛػِ ٠حَُكٞ
ً٘ض كَكخ ُٔلخُٝظي آؼخى ٙكؤٛزلض كَكخ ُ٘ـخطي رـٜ٘٤خطي حُؼَ٘س حُظ ٠أٗض رلخؿش
اُٜ٤خ ٓؼِ ٚطٔخٓخٓ ٫ .لَ ٖٓ حُلَكش إً .اٜٗخ طلخَٛى ك ًَ ٠ح٧كٞحٍ رو٤ي كَ٤ٍٛ َٟ٣ذ.
حرظؼي حَُؿَ ػ٘ ٌُٚ٘ٝ ٠ظَ ٘٣ظَ اُ ٖٓ ٠ك ٖ٤آهَ رطَف ػٓ ٚ٘٤ظٌٌ٘خ ك٠
أًَٓٝ،ٟؤٜٗ٣ ٫ ٚيم كٌَس ٝؿٞى اٗٔخٕ َٙٔ٣إٔ ٔ٣خػي اٗٔخٗخ ً ٣٫ؼَك ٚكٓ ٠ل٘ش.طٞحٍ٣ض ك٠
ٛق آهَ ٧ػل ٖٓ ٚ٤ح٘ٗ٫ـخٍ رؤَٓ ،ٟكٔٓ ٫ٝ َٟ٤ًٜٔ َٙ٤ٜزٍَ ٘ٗ٫ـخٍ أكيٗخ رخ٥هَ.
٣ -خ ػْ ًِ٘خ ٓي .ٕٞٗٞ٣حُزِي ٗلٜٔخ ؿخٍهش ك ٠حُيٖ٣
-أ ٠ٌِ٘ٛؿٜخُ حُز٘ض .ػ٘٤ش طوَف.
-أٔ٣ ٫خػيى ار٘ي؟
٤ً -ق ٔ٣خػيٗ٣ ُْٝ ٠ـي ػٔ ٬كظ ٠حٕ٥؟
٣ -خٝ .ٙٝٝٞٛهي طوَؽ ٌٓ٘ ػ٬ػش أػٞحّ!!
-أٓٔؼ٘خ آهَ ٌٗظ ٚهللا ٤ٔ٣ ٫جي
134
ُٔٓ ٞلخ ُي إٔ ط٘خًٍٜٔخ حُلٞحٍ ُلخهض ٓؼخىطي حُٛٞقً٘ ُٞ .ض طؼَف أكئٛخ ػِ ٠ح٧هَ ُوِض
ُ ٚإ ر٘خطي حُؼ٬ع ػِٗٝ ٠ي حُِٝحؽٝ ،أٗي ٌٓ٘ أٛزض رخُلَكش ُْ طؼي ط٘ؼَ رٌٍس ٖٓ حُوِن ر٘ؤٕ
طـٍ ِٖٛ٤ٜؿْ إٔ ٍ٤ٛيى رخُز٘ي هي حٗول ٞاُ ٠طٔؼش ٓٝزؼ ٖ٤ؿٜ٘٤خ ً رؼي ٍرغ هَٕ أٓ٤٠ظ ٚك٠
هيٓش حُيُٝش.
ٍ -ر٘خ ػِ ٠حُظخُْ
-ػ٘ي ٙحٓ ٕ٥خٍٓ٤يّ ٝك ٬٤ػِ ٠حُزلَ رخٌ٘ٓ٩يٍ٣ش
َٙ٤ٜٓ -حٕ ٣وغ ٓٞ٣خ
ٓ -ؼِ٣ ٫ ٚوغ ٞ٘ٔٓ ٚٗ٧ى
٣ -زي ٝإٔ ًِ ُٜٙٞ ْٜأ٫ٝى ًِذ
كِٔخًح ٫أكَف ر٤ي ٟحُ٘ظ٤لظٍٝ ٖ٤حطز ٠حُل .ٍ٬هي أً٣َٗ ٕٞلخ رخُٜٔخىكش كخُـ٤ذ ٣ ٫ؼِٔ ٚا ٫هللا،
ٌُٖٝحُلو٤وش أٗ٘ ُْ ٠أٓي ٣يُِ ٟلَحّ كظ ٌٙٛ ٠حُِلظشٝ ،ك٤غ أٗ٘ٓ ٠لٔٞد ٖٟٔحَُ٘كخء كٖٔ
كو ٠إٔ أً ٕٞكَكخٗخ رـ َ٤كيٝى.
-أٌٛح ٝهظ٣ ٚخ ٍؿَ؟
-حُل ٠أرو ٖٓ ٠حُٔ٤ض ٝحُٔ٘ٞحٍ .َ٣ٞ١هِض ُي كـخُ ًخٍ .
ٝ -أٗخ أه ٍٞاٗٓ ٚطؼْ رخُٜزخ
ُْ -أُلع ًُي ػِ ٠حُِلٖ
ًٗ ْ٤ُ -ز ٠إٔ أًٗي ؿ٤ٓٞٓ َ٤و٤ش
ًٝؤٕ حُلَف ٔ٣ؼٖ ك ٠اكٌخّ كٜخٍ ٖٓ ٙك ، ٠ُٞكؤ َٛحُلٖ ٘٣خًٍ ٠٘ٗٞحُؼِحء ك ٠حُلو٤ي أؿَٔ
ٓ٘خًٍش .أ ٖ٣حٗض ٣خ ُ٤خُ ٠حَُهٝ ٚحُطَد ٝحُٔ َٜكظ ٠حُلـَ َٛٝٝحُِ َ٤رخُٜ٘خٍ ٝحُٜ٘خٍ
رخُِٝ َ٤حٓظل٬د ٗؼ ْ٤حُيٗ٤خ ٝرٜـظٜخ؟ ..أٗٔخى حُـْ ٝحٌُيٍ ٝحُٔؼ ٠حٌُٛ ًَ ٠ٓٞ٤ح ٝه َ٤اُ٤ي
حٜٗخ ًٛزض اُ ٠ؿٍ َ٤ؿؼش ٛ .خ ٠ٛحُلَكش طزَ٘ى رؼٞىطٜخ ٖٓ ؿي٣ي .طؼخُ ٠أ٣ظٜخ حُِ٤خُ ٫ٝ ٠طلِظ٠
ٖٓ ر ٖ٤أٛخرؼَٓ ٠س أهَٗ ُٞٝ ٟخد حُ٘ؼَ ٝطَحهض حُؼ٬٠صٞٓ .ف أط٘زغ رؤؿ٘لظي حُطِ٤وش
اُ ٠ح٧ري ٓ َ٤١٧ؼي ك ٠ك٠خء حُٔؼخىس حَُكذ .ؿخءص ري حُلَكش ُٖٝأىػي طٌٛز .٠٘ٓ ٖ٤حُ٘٤ٜي
ػِ ٚ٤حَُكٔش ٞٓ ،ف ٘٣ؼْ رـ٘خص حُوِي ،ك٨كَف ٧ؿُِٝ ٚظِظجْ ٛلزش حُؼٞى ٝحٌُٔخٕ ٔ٤ُٝظ٨
حٌُ ًِٚ ٕٞرؤؿ٘٤خص حُلذ كظ ٠حُؼٔخُش.
ُْ ٫أكَف؟ ..ىُ ٠ٗٞأٜ٣خ حُ٘خّ ػِٓ ٠زذ ٝحكي طٌل ٖٓ َٜأؿِ ٚأٓخٍٝ َٟ٣طظوِٚ
ػ٬٠ص ٝؿ٣ٝ ٠ٜـ٠ذ هِزٝ ٠طـْ ٗلُٔٔ …٠خًح ٫طلَكٓ ٕٞؼ ٠رخُٞؿٞى؟!
-أكزٜخ رـٕ٘ٞ
٠ٛٝ -؟
٫ -طزخىُ٘ ٠حُ٘ؼٗ ٍٞلٔٚ
-أطلذ ؿَ٤ى؟
ُْ -طزق رَٔٛخ
-إً كيػٜخ ٝطًَٞ
٫ -أٓظط٤غ ..أٗض ٫طؼَف حُلذ
أٓخ أٗخ كؤػَك ٚأًؼَ ٓٔخ أػَف ٗلٔ .٠أػَك ٚك ٠ػٜ٤٘٤خ ك ٖ٤أٓظؤِٜ٘ٓ ٚخ ُؼٍ ٠٘٤إ٣ش ٓخ ك٠
حُيٗ٤خ ٖٓ ؿٔخٍٍٝ ٠ٛ .كُٝ ٠لظظ ٠حُلخَٟس ٝحُلخثظٝ ٚحُوخىٓش ًَ .أكَحف حُيٗ٤خ كً ٠لش ٝكزٜخ
كً ٠ل٤ًٝ ..ٚق ٌٛ ٌٕٞ٣ ٫ح كخُٓٝ ٠وخٓٝ ٠حٗخ ػَٔ رٔلزظ ٫ ٠أٛلٝ …ٞأٗخ أػَكٝ ٚأٍحٙ
ٝأكز ٚكٜ٤خ ٖٓٝهُٜ٬خ٘٣ .زٞع كَكظ ٠ٛ ٠ك ٖ٤طزظْٔ أ ٝطَ٘ى أ ٝط٠لي أ ٝطيٓغ ػ٘٤خٛخ
حُلز٤زظخٕ.
ٓخ حُل٘خٕ إ ُْ ٌٖ٣كز٤زظٓٝ ،٠خ حُيٗ٤خ ٓٝخ ٓؼ٘ ٠حُٞؿٞى ك ٠ؿ٤زظٜخ؟ُ ..ي حُلٔي ٣خ ٍد
ػِ ٠ػطخثي كخكلظٜخ ُٞٓ ًَ ٖٓ ٠ء .رخهلل ٫طظًَ٣ ٠٘٤خ كز٤زظٜٔٓ ٠خ ًخٗض حٓ٧زخد .أطَٓٞ
اُ٤ي ٣خ هخُن حُٔٔخٝحص ٝحٓٝ ٍٝ٧خ رٜٔ٘٤خُ .وي ِٓٔض أَٓ ٟحُ٤يٝ ،كَكض ر٘للظي كَكخ ٫
135
٣ـ٠زي كؤٗخ أػَف أٗي ٫طلذ حُلَك ..ٖ٤كَكض رٜخ حُلَف حُوخُ ٚحٌُٞٓ ٟف ٣يكغ رٓٞ٣ ٠خ
اُ ٠حُو ٙ٬كؤٛيٜ٣خ كَكظً ٠خِٓش ٝأهظَد ٓ٘ي ٝأهظَد ٝأهظَدُ ،ؼِ ٠أًٓٞ٣ ٕٞخ ٖٓ ػزخىى
حُٔوِ ،ٖ٤ٜك٬ري ُِطخُز ٖ٤حُٔخٌُ ٖٓ ٖ٤حُٔلزش ٫ٝري ُِٔلز ٖٓ ٖ٤حُِٛي ك ٠حُلَكش.
حهظَد ًٓٞذ حُـ٘خُس ٖٓ ٓ٘طوش ٗؼز٤ش طللَ رخُ٠ـ٤ؾ ٝحُِكخّ َٛٝحم ح٧ؿخٗ٠
حَُحهٜش حُٔ٘زؼؼش ٖٓ أَٗ١ش حٌُخٓ٤ض ػِ ٠حُٔوخٝ ٠ٛحُلٞحٗ٤ض ،ك ٖ٤ريأص أٗؼَ روَد ٝهٞع
ًخٍػشًُ .ي حٕ ٓ٤طَط ٠ػِ ٠كَكظ ٠هي ريأص ك ٠حُظ٠خإٍ .حٜٗخٍص ًَ أٓزخد حُٔوخٓٝش ٓٝوطض
ًَ حُٔزٍَحص ٝريأص ه٣٬خ ؿٔي ٟرٌَ ىهخثوٜخ حُٔـ٣َٜش طَه ٚرخُلؼَ ٓلَٟش ؿٞحٍك ٠ػِ٠
ٓ٘خًٍظٜخ حُل٘خء ك ٠هللا٤ٗٝ .جخ ك٘٤جخ كويص حطٜخُ ٠رخُ٘٤ٜي ٝحُـ٘خُ ٝحٍٛ٩خد ٝحُؼٝ ُٞحُزطخُش
ٝحُـ٬ء ٝحُلٔخى ٝحُي٤ُٝ ٕٞ٣خُ ٠حُؼ٘ن ٝحُ٘٘ٞسٝٝ ،ؿيص ٗلٔ ٠أٗٔلذ اُ ٠أهَد ٓوٝ ٠ٜأٗي
ٓوؼيح رؼوش ٓظ٘خ٤ٛش ،ػْ أهق ػِٛ ٚ٤خثلخ ر٤و:ٖ٤
-أٜ٣خ حُ٘ـــخّ !!!
كِ٤ظق حُـٔغ ٖٓ كٝ ٠ُٞػِ ٠أكٞح ْٜٛحرظٔخٓخص ٓخهَسًٝ ،ؤٗ ْٜك ٠أْٓ حُلخؿش آُ ٠ـٕ٘ٞ
َ٣ِ٣ػً٘ ْٜيٌٍ٘٣ٝ ْٛق ؿٔظ.ْٜ
ُٔ -خًح ٫طلَكٕٞ؟!
ٝطظ٘خػَ حُ٠لٌخص ٖٓ ًَ حطـخ ٫ ،ٙػٖ ٍؿزش ك ٠حُلَكش ر٘خء ػِ ٠ىػٞطٝ ،٠اٗٔخ ٓوَ٣ش ٖٓ طِي
حُيػٞس ،كٌخٕ ػِحث ٠إٔ ٌٛح ىحثٔخ ً كخٍ أٛلخد حَُٓخ٫ص ٌٓ٘ هي ْ٣ح ،ٍُ٧ك ٬ػـذ إٔ أٓظؼَ
حٝ َٟ٤ٔ٠ُ ٕ٥أِْٓ ُٔخٗٝ ٠أًٗ ًَٝ ٠ؿٞحٍك١ ٠خثؼخ ٓوظخٍح اُ ٠طِي حٗ٧ـخّ حُزخ٤٘١ش حُظ٠
طؼِكٜخ حَُ ٝف ػِٓ ٠وخٓخص حُلَكشٔٓ ..ظِٔٔخ ُظوِزٜخ ٝط٘وِٜخ ر ٖ٤حُوزٝ ٞحُزٔٝ ٢حُٜؼٞى
ٝحُٜزٝ ١ٞحٝ ْٗ٧حُ٤ٜزش ٝحُلِٕ ٝحُطَد ٝحُ٘ٞم ٝحُٞك٘ش ٝحُلذ ٝحُل٘خء.
****
َٗ٘ص رٔـِش كٞحء ك2001/1/13 ٠
حُلٝ َٜحَُٛٞ
****
ُْ أًٖ أػَف – اُ ٠ػٜي هَ٣ذ ًْ ػيى حُزلَ٤حص ػ٘يٗخٝ ،أ ٖ٣طوغ ػِ ٠هَ٣طش حُز٬ى،
ًٔخ ُْ أًٖ أػَف إٔ ٓ٤خٜٛخ ػٌرش ط٘زغ ١ز٤ؼ٤خ ٖٓ حٝ ٍٝ٧طٜذ ك ٠حُزلَ .أٓخ أٓ ْٛخ ً٘ض –
136
ٓٝخُُض – أؿ ِٜٚكوخ كًُ ٜٞي حَُٔ ح ٠ُٜ٩حُٔخرق ك ٠حُٔ٘طوش حُظ ٠طٝ – َٜطل َٜك ٠حُٞهض
ًحطٓ – ٚخ ر ٖ٤حُزلَ ٝحُزل ،َٙ٤أًٔ ٝخ ٣وٓ : ُٕٞٞخ ر ٖ٤حُٔخُق ٝحُلِ.ٞ
ٖٓ ٘ٛخ حٗظخرظٍ٘ ٠ؿزش ؿخٍكش ك ٠حُظؼَف ػِ ٌٙٛ ٠حُٔؼِٓٞش حُــَحك٤ش حُطز٤ؼ٤ش ،ريأص
رخُوَحءس ٝحٗظٜض رٌٛخر ٠اُ ٠أهَد رلَ٤س ُٔي٘٣ظ ٠ٛٝ ٠رلَ٤س "اىً."ٞ
ػ٘ي حُٔ٘طوش حُظٔ٣ ٠ظِؽ كٜ٤خ حُ٘ َٜرخُزلَ ٝحُظٜ٤ٔٔ٣ ٠خ حُ٤ٜخى ٕٝرـ "حُزٞؿخُ" حُظو٤ض
ر٤ٜخى ػـ ُٞهَأص كٓ ٠ؼخُْ ٝؿ ٜٚحٓ٫ظؼيحى حُٞحٟق ُظلَٔ حُلي٣غ ٓؼ ،٠رٔ٘٤خ ًخٕ ٣طَف
ٗزٌظ ٚك ٠حُٔخء ٌٓٔٔخ ً رزيح٣ظٜخ ٝهي طـٔيص ػِ ٠ط٠خٍٝ ْ٣ؿٝ ٜٚهط ٚ١ٞحُـِ٤ظش حُٔظ٘خرٌش ًَ
ٓؼخٗ ٠حَُٟخ ٝحُٜزَ رؼي ٍٞ١ؿيٍ ٓغ ٓظ٘خه٠خص حُل٤خس.
ُْ أرٌٍ ؿٜيح ً ًٌَ٣ك ٠حهظلخّ ػخُٔ ٚحُزٔ ٢٤حُٜخىة ،كل ٠ؿ ٕٞ٠ىهخثن هِِ٤ش ً٘خ ٗظليع
ًٔخ ٣ظليع حٛ٧يهخء .هخٍ ٝحُٔ٤ـخٍس ٓي٫س ٖٓ كٔٝ ٚهي رَِ ًٍحً حُٔٞؽ ؿِءح ًزَ٤ح ٜٓ٘خ:
-ك ٌٙٛ ٠حُٔ٘طوش ٣ؼٔٓ ٖ٤ي حُلِٓ ٞغ ٓٔي حُٔخُق.
ط٘خػَص كزخص حُٔ٤خ ٙػِٝ ٠ؿ٘٤ٜخ رؼي حٍططخّ ٓٞؿش رخُٜوَس حُظٗ ٠ـِْ ػِٜ٤خَٗٝ ،ىص
هِ ً٬٤ك ٖ٤طًٌَص ٓخ ً٘خ ٗيٍٓ ٚك ٠ػِْ حُٔؼخىٕ ػٖ حُطزوش حُلخِٛش ر ٖ٤حُٔؼيٕ ٬١ٝثٚ
ٝحُٞحِٛش رٜٔ٘٤خ أ٠٣خ ٝحُٔٔٔخس رخٗ٩ـِ٣ِ٤ش The Transition Layer.
ُْ أػخٝى حٗظزخ ٠ٛاُ ٚ٤ا ٫كٔٓ ٖ٤ؼظ٣ ٚو ٍٞكٝ ٠هخٍ ٗي٣ي:
َٓ -ؽ حُزلَِ٣ ٖ٣ظو٤خٕ رٜٔ٘٤خ رَُم ٣ ٫زـ٤خٕٛ .يم هللا حُؼظْ٤
كوِض رخٗزٜخٍ طِوخثٗ ٠ي٣ي:
ٓ -زلخٕ هللا.
طـٔيص حُؼ٬هش ر ٖ٤حُٔخء ٝحُْ٘ٔ ٝحُٜٞحء ٝحُ٘زٌش ٝحُٔٔي ٝحَُُم ٝحُلع ٝحُل٤خس
ٝحُٔٞص ؿٔ٤ؼخ ػِ ٠حٌَُٓ٘خص حُـِٔ٤ش طلض ػ ٚ٤٘٤رظـخػ٤يٛخ حُٔظيحهِش ك٘ٛ ٌَٗ ٠يٓ ٠ري٣غ.
ػخٝىٗ ٠حَُ٘ٝى ك ٖ٤حٗظوِض ٖٓ ػخُْ حُزلخٍ اُ ٠ػخُْ حُٔؼخىٕ اُ ٠ػخُْ حُٞؿ ٙٞحُزَ٘٣ش
حُظ ٠طلٖ٘ حُوخُن ك ٠اريحػٜخ ػِ ٠أًَٔ ٝؿَٓ ٍٝ٧ٝ ،ٚس أٗظز ٚآُ ٠ـِٗ ٟظَحطٜخ حُظ ٠حط٠ق ُ٠
ح ٕ٥كوٝ – ٢أٗخ أٗظَ اُٝ ٠ؿ ٚحُ٤ٜخى حُؼـ – ُٞأٜٗخ ٫طوظِق ك ٠ؿَٛٛٞخ ػٖ ١ز٤ؼش حُٔٔخكش
حُٞحِٛش ر ٖ٤حُؼٌد ٝحُٔخُق ،أ ٝر ٖ٤حُٔؼيٕ ٬١ٝث ٚحُِؿخؿ ..٠طِي حُطزوش حُظ ٠ط٘ظَٔ ػ٘خَٛٛخ
حٌُٔٗٞش ُٜخ ػِٔٗ ٠ذ ٫ري إٔ طظٞحُٕ كٜ٤خ ر ٖ٤هٞح ٙحُٔؼيٕ ٝهٞح ٙحُط٬ء ًٔ٤خث٤خ ١ٝز٤ؼ٤خ
ٝا ٫ط٘ون حُط٬ء ٝحٗل َٜػٖ حُٔؼيٕ ٝطًَ ٚػخٍ٣خ ٓؼَٟخ ُِظؤًٔي ٝحُٜيأ ٝحُظآًَ.
ُ ُْ ٞأُظن رٌٜح حُٞؿ ٚحُ٘لخٓ ٠حَُٔ٣قُٔ ،خ طز ًْ ٠ُ ٖ٤أٗخ ؿَٓ َ٣خًؽ ُ َ٤ٔ٣ؼخرٝ ٚط٘لظق
ٓـخُ٤ن هِز ٚػِٜٓ ٠خٍ٣ؼٜخ ك ٖ٤طٖٔ ػِٓ ٚ٤لزٞرظ ٚر٘ظَس ٠ٛحُٞػي ٝحُٞػ٤يٓ ،ؼِٔخ ٠ٛحُٔؼيٕ
ٝحُط٬ء .حُلِٝ ٞحُٔخُق ..حُلِْ ٝحُٞحهغ!
ٝرلٔخّ ٣و ٠ُ ٍٞحُ٤ٜخى:
ٖٓ ًْ -أٓخطٌس ؿخءٝح ٝكِِٞح حُٔ٤خ٘ٛ ٙخ كؼخىٝح ٓز ٖ٣ٍٜٞرخَُٔ ح.٠ُٜ٩
٤ً -ق؟
-حُٔٔخكش ٫طظـخ ُٝأٓظخٍ هِِ٤ش ٔ٣زوٜخ ٓزخَٗس ِٓق ٜ٤ِ٣ٝخ ٓزخَٗس ػٌدٝ ،أٓخ حُظًَ ِ٤ك٣ ٬ظـَ٤
أريحً٘ٛ ..خ أ٘ٛ ٝخى!
طٔخٓخ ًخُٔٔخكش رٝ ٖ٤ؿٜٜخ ٝه٘خػٜخ ..طِي حُٔٔخكش حُظً ٠خٗض هخك٤ش ػٖ ػٝ ٠٘٤هِز ٠كِْ
أكٔذ ُٞؿٞىٛخ كٔخرخ ٕ٧ ،حُٔٔخكش رٞٗ ٖ٤ح٣خٝ ٟأهٞحُ ٫ ٠طظـخ ُٝحُٜلَ ه٤ي أِٗٔش ..طٔخٓخ ٓؼَ
ٌٛح حُ٤ٜخى.
طوٛ ٠ُ ٍٞخٓٔش ك ٠ىٔ٣ ٍ٫ظِؽ رخُل٤خء:
-أكزي .أكزي.
ٝطٜذ ػِٝ ٠ؿٗ ٠ٜظَحطٜخ حُٞحِٛش حُلخِٛش كٔ٘٤خد ٖٓ كٔ ٖٓ َٜٗ ٠كِ ٞحٌُ" ..ّ٬هي ظٔج٘خ
كٌخٕ ٍ٣وي ٍٝىح ٝ ..ػِٔ٘خ كٌخٕ هيى ٍٝىح ..ؿٔغ هللا ِٗٔ٘خ كٞىىٗخ ..إٔ ر ٖ٤حُٜزخف ٝحُِٓ َ٤يح
..أكزي ٣خ ؿِحُ٣ ٠خ هطظ٣ ٠خٍٝىط٣ ٠خػٜلٍٞط ..٠أكزي".
137
حُزلَ ػخثَ أٓخٓ ٠أٓخ حُزلَ٤س كٜخىثش ٝ ..حَُٔ هخرغ ك ٠حُٔٔخكش حُٔخثـش رٜٔ٘٤خ ..طٔظٔغ اُ٠
ؿُِ ٠كٞ٘ٗ ٠س ٗٝزن٣ٝ .وظل ٠حَُٔ ك ٠حُٔٔخكشٌٝ٣ .د ح٧ر ٞ٤ك ٠حٞٓ٧ى٣ .خ أًُِ .٠ٜخ أٓؼ٘ض
حُ٘ظَ كٝ ٠ؿ ٚحُ٤ٜخى طٜ٘خٍ ػِ ٠حَُإٝ ٟطٔو ٢حُلـذ ٣ٝظٞحُ ٠حٌُ٘ق ..حٜٗخ طٔظٔظغ كظ٠
حُ٘وخع رٌٝرخٗ ٠كٔٓ ٠خكظٜخ حَُٓخى٣ش ر ٖ٤حُِٔق ح٧ؿخؽ حُلخٝ َٛحُؼٌد حُلَحص حُٞح .. َٛطظلٖ٘
ك ٠حُلَٝ ٙحُلٌٍ ٝحَُ٣زش ٝحُظٞؿْ .طيٍى ؿ٤يح أٜٗخ ٫طٔظط٤غ حُٔ٤طَس ٝحُو٤خىس ٝحُظلٌْ ا٫
ٖٓ ٓ٘طوش حُزَُم ُٞ .أٜٗخ أهيٓض أ ٝطَحؿؼض ٗزَح ً ٝحكيح ٧كزظ٘ٓ ٠ؼِٔخ أكزٜخ ٝأِ١وض هِزٜخ ٖٓ
آخٍ ػوِٜخ حُلٌُٜ٘ ،ًٟ٫ٞخ ٫طَ٣ي ٍ ..ؿْ أٜٗخ طؼِْ ػِْ حُ٤و ٖ٤أٗ٘ ٫ ٠أػَف ً٤ق أػ ٖ٤ر٬
ٔ١ؤٗ٘٤ش طٔظِؽ كٜ٤خ حُلو٤وش رخُلِْ كَٜٜ٘٤حٕ رٔٓ ٬خكش٣ .ظٞكيحٕ طٔخٓخً.
هخٍ حُ٤ٜخى ك٘٤ٌٓ ٠ش ٍحثؼش ٔ٣ ٞٛٝلذ حُ٘زٌش ٝهي حٓظ٨ص رخٔٓ٧خى ٖٓ حُوزِ٤ظٓ ٖ٤ؼِٔخ
حٓظٝ ٨ؿ ٜٚرلَكش ٛخىثش:
٫ -طظلَى ٖٓ ؿخٗز ٠كظ ٠حُطَكش ح٧هَ٤س
أٓؼيٗ ٠أٗٓ ٚظلخثَ رٞؿٞى ٟكؤٓٝؤص رَأٓٞٓ ٠حكوخ كٓ ٠ؼخىس .هخٍ رِٜـش آَٓس:
ٓ -ظظؼ٘ٓ ٠ؼ ٠حُ ّٞ٤إ ٗخء هللا.
ٓٞف طو ٠ُ ٍٞك ٠هِن ٝحُوٞف ٣يد ك ٠هِزٜخ:
ُٔ-خًح ٫طٜيم أٗ٘ ٠أكزي ٓؼِٔخ طلز٘٠؟
ٗ٧-ي ٫طيًٍ ًْ ٖ٤أكزي ٤ًٝ ..ق أكزي.
ٞٓٝف طيٍى رلطَطٜخ أٟٗ٘ٝ ٠ؼض ٣ي ٟك ٠هِذ حُزَُم .هِزض رٜخ ٓ٤خٝ ٚٛكًَظٜخ ٘ٔ٣ش َٔ٣ٝس
٘ٛٝؼض رٜخ ىٝحٓخص ٝىكؼض رٜخ حُٔخء كٝ ٠ؿ ٚحُلَحؽ ٝهخىٗ ٠حُ٤ٜخى اُ .ُِٚ٘ٓ ٠طٜخػيص
ٍحثلش حُ٘ٞحء ك ٠ك٠خء حُٔوخرَ .حُٔٔخكش رٓٝ ُِٚ٘ٓ ٖ٤وزَس أر ٫ ٚ٤طظـخ ُٝأٓظخٍح ً هِِ٤ش ط ْ٠رؼٞ
حُزٞ٤ص حُٜـَ٤سُٝ ،لْ حُٔٔي ٗي٣ي حُز٤خ ٠ٜٗ ٝحٌُٔحم.
٣و ٍٞحُؼـ ُٞاًٗ ٚؼَ٤ح ً ٓخ ٣ؤط ٠ك ٠حُِ٤ُ َ٤ظليع ٓغ أر ٚ٤كظ ٠أٌٗ٣ ٚخى ٔٔ٣غ ٞٛطًِٔ ٚش
رٌِٔش ..أٗؼَ َٗؿِ٤ظٝ ٚرَهض ؿَٔحص حُللْ رِ ٕٞأكَٔ هخٕ ٘٣غ رخُيفء ٝحُلَحٍس ٛٝٝؾ
حُٔئحٗٔش كٟٞ ٠ء حُؤَ .هخٍ ٘٣ ٞٛٝلغ ٓلخرش ًؼ٤لش ٖٓ ىهخٕ حُٔؼَٔ حٌُ ٟأكذ ٍحثلظ:ٚ
ُْ-أٗؼَ أريح ً أٗٓ ٚخص
٤ً-ق؟
٘ٛ-خى َٛٝرٝ ٠٘٤ر ٖ٤رَُه.ٚ
ٓٞف ِ٣ىحى هٞكٜخ ٖٓ إٔ ط٣ َٜي ٟاُ ٠ػٔن أًؼَ ك ٠حُٔ٘طوش حَُٓخى٣ش ..أٗخ حُ ّٞ٤أرَٜ
ٝأٓٔغ ؿ٤يحًَٛ .ص أٓظ٘ق ٟزخد حُل َٜكٗ ٠ظَحطٜخ ٝأٓٔؼ ٚكٗ ٠زَحطٜخ.
ٍحثلش حُ٘خ ٟطظوَِ ٓلذ حٛٝ٧خّ حٍُٞى٣ش ..أٛٝخٓ .٠أٛٝخّ حُ٤ٜخى حُؼـ ًَٝ ُٞحٌُٖ٣
ػ٘وٞح أٛٝخٓٝ ْٜػخٗٞح رٜخ ٓؼخىس ٗٝوخء ى ٕٝكَ ٙأ ٝكٌٍ ..حُٔٔؤُش طظِو ٚك ٠أْٜٗ
٣طِوٍٝ٧ ٕٞحك ْٜحُؼ٘خٕ ػِ ٠ح ٍٝ٧ك ٠حُزَُم .ك ٠ك٠خء حٌُ ٕٞحُؼظ.ْ٤
َ٣ٝط٘ق حُؼـ ُٞحُ٘خ ٟرٜٞص ٓٔٔٞع ٔ٣ ..ظلِذ ٌُط ٚك ٠أُ َ٣كخى َٜ٣اُ٠
ٓٔخٓؼٔٓ ٠ظِؿخ ً ربٌٗحٍ َٓ ٟهخ١غ رؼظٍٝ ٚف ٛخثٔش ٖٓ ك.ُٚٞ
-حكظَّ ٖٓ ٝهٞى حُ٘خٍ.
كؤهُٜ ٍٞخ ؿخٟزخ ك ٖ٤أُوخٛخ:
-أٗض ٫طؼَك ٖ٤حُلذ
ٝطظٔخه ٢ىٓٞع ٍٓخى٣ش ٖٓ حُٔٔخكش حُلخِٛش حُٞحِٛش ُٖٝ ..أٛيهٜخ ٖٓ ؿي٣ي ك ٖ٤طو:ٍٞ
ٍٝ-كٔش أر ٠أكزي.
كؤٓؤُٜخ روزغ ١ل:٠ُٞ
َٛ-ط٘ؼَ ٖ٣أٗٓ ٚخص؟
ٓ-خًح طوٜي؟
٘ٛ َٛ-خى َٛٝر٘٤ي ٝر…… ٖ٤
138
٫ٝأًَٔ ك ٬طل٣ٝ ْٜؼٞى ر ٠حُؼـ ُٞاُ ٠حُزٞؿخُ ٜ٣ ..خكل٘ٝ ٠أط٘خُ ٚ٘ٓ ٍٝلخكش حُٔٔي ػْ
٣لخؿج٘ ٠روٞٓ ُٚٞىػخ:
-أٗض ٍؿَ ٤١ذ ؿيح
ٝط٘ظخر٘ ٠حُي٘ٛش كؤٓؤُ ٚك ٠كٗ ٍٞ٠ي٣ي
٤ًٝ-ق ػَكض؟
هخٍ رؼ ُٖ ٖ٤٘٤أٗٔخٔٛخ ٓخ ك٤٤ض:
ٗ ٖٓ-ظَطي ُِٔ٤خُ ٙلظش حٓ٫ظِحؽ.
****
ًق َْٓ٣
ً٘ض أط ٍٜٞإٔ حٌُ٣ ٟيكغ كًَش حُيٓخء ٠٣ٝن حُل٤خس كٌٛ ٠ح حٌُ٤خٕ حُوَٓخٗ٠
حُٔظٜوَ ،إ ٞٛا ٫هِذ هُيّ ٖٓ كٓ ٌُٖٝ ..ً٫ٞخ إٔ حهظلٔض حُوِؼش ٖٓ رخرٜخ حَُٔ ٟحٌُٜ٣ ُْ ٟظي
اُ ٚ٤أكي ٖٓ هزَ ،اٝ ٫ؿيص ٗلٔ ٠أٓخّ هِذ ػٜلٍٞس ٛـَ٤س .هِذ أه َ٠حُُِ ٕٞؿخؿ ٠حُز٘٤خٕ
ٍه٤و٣ .. ٚخ أهلل ..أٌٛح هِذ َْٓ٣؟! ..أّ طَحٗ ٠ك ٠كِْ ؿَٔ٤؟!.
حٗيكؼض اُٜ٤خ رِٜلش ػَٔ .. ًِٚ ٟرؤٔ ٖ٤ػخٓخ ُٝض ك ٠ػٞحٕ ..رخُؼَٔ حُٔظزو ٠حٌُُٖ ٟ
ٌ٣ظذ هزَ حُوزِش ح .. ٠ُٝ٧رؼ١ ٠٘٤لَ َٟ٣حُيٗ٤خ َٓ ٍٝ٧س ٣٫ٝؼَف حُ ٫ٝ ٍ٬٠حُٜي ..ٟروِذ
139
ٗخد ٣ ٫وطَ حُٔٞص رلٌَ .ٙحهظَرض رٞؿٝ ٖٓ ٠ٜؿٜٜخ ً .خٗض ٝؿ٘ظٜخ طلخكش كَٔحء ٛخرلش،
ًٝخٗض حُٔٔخكش ر ٖ٤ؿزٜظ٘٤خ ُل٘خ ؿخٓ٠خ ً ٣ؼِك ٚحُويٍ.
طَِٔ أٍ٣ـٜخ اُ ٠أٗلًٝ ٠خٗض أٗلخٜٓخ ٗز ٞحُل٤خس ٌٓ٘ ريء حُوِ٤وش ٝ ..ػ٘يٓخ حهظَرض
حُٔٔخكش ر٘٘٤خ ًخٗض حُيٗ٤خ رؤَٓٛخ ُوخ ًء كخك٣ ٬يػ ٞاُ ٠حُؼ٘خم ًٝ ..خٗض ح٥هَس حٓظيحى ُٜخ ،كٌخٗض
حُـ٘ش ًٝخٗض حُ٘خًٍٝ ،خٕ حُظخٍ٣ن ٝحُظَحع ٝحُيٝ ٖ٣ح٧ػَحف ٝح٧ه٬م ٝحٝ ٍُ٧ح٧رئٔٗٝ ،ش
٤ٛق ٫كلش ٝطَٗٔ٤ش َ٤١أهٍ َ٠ه٤ن ً ..حرٞح ؿٔ٤ؼخ ً ك ٠ػ٘خم طِي حُٔٔخكش حُٜـَ٤س حُلخِٛش
رٝ ٖ٤ؿ٘٤ٜخٝ ،حُظًِٔ ٠خ حٗلَٔص أٗؼِض كَحٍس حُ٘ٞم كخٓظلخٍ حٗ٫لٔخٍ اُ ٠حطٔخع ٜٗ ٫خ٣ش
َُٓٓ ًٕٞ ..ٚي٣ ٟؼؾ رؤَٓحٍ حُوِن ٝحُزيء ٝحٗ٫ظٜخء ٝحُٞؿٞى ٝحُؼيّ ًخٕ ٘٣ـَ طِي حُٔٔخكش
ُٓخٗخ ٌٓٝخٗخ.
ٓخ أٍٝع إٔ طـظٔغ ٓخثش ػخّ رٗ ٖ٤لخ ٙأٍرغ ٣ظٜيىٛخ حُلَحم حُٞهظ .. ٠إٔ ٌٝ٣د ًَ ٌٛح
حُؼَٔ كُ ٠لظش ٍٗ ٠ٛلش ٖٓ ٍٟخد حُلذ حٌَُٔٔ ..إٔ طٜيٍ ٗ٫٬ص حًٌَُ٣خص ر ٖ٤أػطخف
ًُي حُظّٔخّ حُ٘ل٤ق حُلخٗٝ ،٠إٔ ٣ظٌؼق حُٞؿٞى ًِ ٚكُ ٠لظش ِٜٓٔش ط٘ َٜٜكٜ٤خ حَٓ٧حٍ
ٝحُٔؼخٗٓ ًَٝ ٠خ ٣ ٫وخٍ ٓٝخ ٣ ٫يٍى رلَحٍس هزِش حُؤٔ ،ٖ٤كلز٤زظٔٓ ٠خكَس ؿيح.
ٝك ٠حُِلظش حُظ ٠طٗ٬ض كٜ٤خ حُٔٔخكش ٝحهظَرض حُ٘لخ ٙحهظلٔ٘خ ٛخؿْ ؿخٓٓ ٞظٞكٖ ُْ
أىٍ ٖٓ أ ٖ٣ؿخء رٔطٞطٝ ٚهٞطٝ ٚؿزَٝط٠٤ُ ٚغ ر٘٘٤خ كخؿِح ً ػ٘٤يح ػِ٣ ٠ي َٓ ْ٣طول ٠رٝ ٚؿٜٜخ
حُـُٔ َ٤ظل ٍٞى ٕٝحٗظ٘خء حُِلظش حُٔويٓش!٤٠٣ٝ ..ن كئحىٛخ رخَُٔ ك٤ظلـَ ك ٠حُٔٓ٬خكش ُلٖ
حُويٍ روٞس ٍػي٣ش طل َ٤حُؼ٘خم اُ ٠كَد هخٓ٤ش ٘٣ظؼَ كٜ٤خ حَُٜحع ر ٖ٤حُ٘خٍ ٝحُـ٘شٝ ،حُ٘٤خٖ٤١
ٝحُٔ٬ثٌشٝ ،حُلَحّ ٝحُلٝ ،ٍ٬حُو٤خٗش ٝحٓ٧خٗش ..ػِ ٠ؿزٜظ ٖ٤طلخٍد اكيحٔٛخ حٗظٜخٍ ُِلذ
ٝحُؼخٗ٤ش ُيٓٞع حُ٘لن.
… ٫-
ٜٗوض رٜخ َٓٝ ْ٣هي طوطؼض أٗلخٜٓخ ك ٠حُٜٞس حُٔل٤وش حُلخِٛش رٝ ٖ٤ػٜ٤خ ٗٝوٝ ،ٚ٠٤هي
أٓلَص حُلَد ػٖ طِٔ٣ن ٍٝكٜخ اُٗ ٠طَ ٖ٣طل َٜرٜٔ٘٤خ طِي حُٜٞس ْ٣َٓٝ ،ػخؿِس ػٖ ُْ
ِٜٗٔخ كٜ٤خ ًٝ ..خٕ حُ٘خٍع هخُ٤خ ً ٖٓ حُٔخٍسًٝ ،خٕ حَُٔ كز ْ٤ؿيٍحٕ حُؼَرشٝ ،أِٓلش حٟ٧يحى
َٜٓ٘س ك ٠ػوِ٘٤خ رؼي إٔ ٗـق ًُي حُٔـ ٍٜٞحُـخٓ ٞك ٠كٜخٍٗخ ىحهَ ػَرش ٛـَ٤س كٗ ٠خٍع
٤ٟن رٔي٘٣ش ِٓىكٔشٝ ،ىٗ٤خ هللا ٝحٓؼش رخَُٔٝؽ ٝحُٜلخٍٝ ٟحُٞى٣خٕ ٝحُـخرخص ٝحُزلخٍ
ٝحٜٗ٧خٍ.
ٓ٘ؼ٘خ ًُي حُٜخؿْ حُِؼ ٖٓ ٖ٤حُِوخء ػِ ٠حُٔ .٨كخٍ ى ٕٝهِٞط٘خ كٌٓ ٠خٕ آِٖٓٓ .ز٘خ
حُويٍس ػِ ٠حٌُ ّ٬حُلَ .أكَؽ ػلٗٞظ ٚكَٗ٤ٟٔ ٠خ حُٞحكي حُٔظٞكي حٌُٜ٣ ُْ ٟظي حَُ٘ اُُ ،ٚ٤ظوٍٞ
ُ ْ٣َٓ ٠رؼ ٖ٤٘٤ىحٓؼظٓ ٖ٤ظِٓٞظ:ٖ٤
… ٫-
طوُٜٞخ ر٘زَس ػٌٍحء َٓطزٌش ك ٠حُؼَُ٘ ٖ٣ظل َ٤رل٤خثٜخ ٍٝك ٠اٍُ ٠ؿلش ٣ظ٘خُػٜخ
حُوٞف ٝحَُؿخء٣ .لَٓ ٕٞػِ٘٤خ حُلذ ٣ٝظٔ٘ ٕٞحُٞهٞع ك٣ .ٚ٤و٤ي ٕٝأٍٝحك٘خ رخُل ً٫ٞكؤٍ ٟػِ٠
ًق َٓ – ْ٣حُٔخػَ أٓخّ ٗلظ – ٠هط ١ٞحُوظخٍ ٝأٜٗخٍ حُيٓخء ٓٝوخرَ حُ٠لخ٣خ ٤ٛٝلخص حُِٔٞى
ٛٝي َ٣حُـ٘ٞى ٝحٗ٤ٜخٍ حَُٓخف ٝطٔخه ٢حُٜٞحٍ٣ن ٝرٌخء ح٥رخء ػِ ٠ح٧ر٘خء ٓٝؼخٛيحص حُِٜق
ٝػ٘خم حٌٌُد ٝطٞه٤ؼخص حُِػٔخء ػِ ٠حُٞػخثن ٝ ..طزلغ ٗلظخ ٟػٖ ٗلظ ْ٣َٓ ٠ك ٬طـئٛخ ..
ٝطزٌٓ ٠جٌٗش!
٣ ٫خَٓ..ْ٣
أٗخ حٌُ ٟأهُٜٞخ ح .. ٕ٥أكزي كٞم حُظ ُٖ .ٍٜٞأه٠غ ُ٬رظِحُ ٝحٌٌُد .أكزي ٛللش
اٗـٝ َ٤طٍٞحس ٜٓٝلق ..أهظِِٓٝ ٠ٗٞهٞح ؿٔيٝ ٟرؼؼَٝح ِٓه ٚك ٠أٍؿخء حُيٗ٤خُٖ ٌٌُْ٘ ،
طلَٓ ٖٓ ٠ٗٞهزِش حُلز٤زش!
٣خ َٓ ْ٣كطٔ ٠ك ٕٜٞحُٝ ْٛٞأؿٔٗ ٠٠ـٔظ٤ي حُزخَٛط ٍُٞ٘ ٖ٤حُؤَ .اٗ ٠هخىٍ ػِ٠
ٔ٣ِٛظٌْ أٜ٣خ حٝ٧ؿخى ،كِوي حٓظلِض كـؤس اُٝ ٠كٖ ٔٔ٣ي رٌق َٓ٣ِ٣ .ْ٣لٜخ روٞس ػٖ ٝؿٜٜخ
كظظٔخهطً ٕٞخٌُرخد ٗ ٫ٝخٓض ٣خ َٓ ْ٣أػ ٖ٤حُـز٘خء.
140
ٓخًح كؼِظْ رلز٤زظ٣ ٠خ أػيحء حُل٤خس كظ ٠ؿؼِظْ كِػٜخ ٓ٘ٔ٣ ٠خػَ كِػٜخ ٌْٓ٘ ٝأٗخ أٜٓ٘خ
ٔ١ٝؤٗ٘٤ظٜخ .أٗخ ٌٓ٘٤ظٜخ ٞ٘ٗٝطٜخ ُٖٝأًُٜ ٕٞخ ؿُ َ٤ي ..كٌ٤ق أكظَٔ ٓ٘خٛيس ًُي حُلِع حَُ٤ٛذ
ك ٠ػٗ ٠٘٤ـٔظ ٠حُؼِٔ٤ظ ٫ٝ ٖ٤أطَحؿغ اٗلخهخ ػِٜ٤خ؟!..
رخُـيٍ حٗظ َٜحُٜخؿْ ػِ٫ ٠ث ٠كخرظؼيص ٍ٧رض ػِ ٠ظَٜٛخ ٝأًظل ٠رظوز٣ َ٤يٛخ
ٝىٓٞػٓ ٠ظلـَس ك ٠ػٍٝٝ ٠٘٤ك ٠كزٔ٤ش حرظٔخٓظ ٚحُوز٤ؼش حُظخكَس.
أكوخ طٔخكَ٣ ٖ٣خ َٓٝ ْ٣طظًَٝ ٠٘٘٤ك٤يح كٞٓ ٠حؿٜش حُـَٓخء؟ ..أكوخ ُٖ أٍحى هزَ ٍَٓٝ
أُق ٝأٍرؼٔخثش ٝأٍرؼٓ ٖ٤خػش ٣خ أىم ىهخثن ػٍَٔٝ ،ٟؿْ ًُي طلً ٍٞلي حَُٔطؼ٘ش رٗ ٖ٤لظ٠
ٗٝلظ٤ي كظ ٫ ٠أهزِي؟!
حٗظِػض ٖٓ ٍٝك ٠رٔٔش ٖٓ َٜٗ َٟ٣ح ٖٓ ك٘خٗ ٖٓ َ٤ٔ٣ ٚحُؼَرش اُ ٠أٍ ٝحُطَ٣ن
ً٘ٝض أٍ ٟحُ٘ـ ّٞطظٔخه ٢أٓخٓٝ ٠ح٧هٔخٍ ٝأٗخ ػخؿِ ػٖ حُظوخٜ١خ.
ٝك ٖ٤أىًٍض إٔ ػَٔ ٟحُوخىّ ُْ ٌ٣ظذ رؼي ً ،خٕ ٫ري إٔ ٗـخىٍ حُ٘خٍع ُ٤ؼٞى ًَ ٓ٘خ
اُ ٠ؿيٍحٗ ٚحٍ٧رؼش ك٤غ ػخُٔ ٚحُٔٔظوَ حُوي.ْ٣
****
141
هخٍ ُ ٠إ حُلَ حُٞك٤ي ُٓ٧ظ٘خ ح٫هظٜخى٣ش ٞٛططز٤ن ٗظخّ حُٔٞم حُلَس ططز٤وخ ً ًخًٓٔ ً٬خ ٞٛ
حُلخٍ ك ًَ ٠حُي ٍٝحَُأٓٔخُ٤ش حُٔظويٓش ،ػْ أٍىف هخث:ً٬
ٓ ًَ-خ طٔٞه ٖٓ ٚأٓزخد ٓ ٠ٛـَى كـؾ رخِ١ش ٣ظ٘يم رٜخ كٌخٌْٓ حُلخِٗ٤ُ ٖ٤ظِٞح
هخرؼ ٖ٤ػِ ٠أٗلخٌْٓ كظ ٠حُٔٞص.
-5-
ؿخء ٌٛح حُوز َ٤اَُ٘٤ُ َٜٓ ٠ف ػِ ٠طًَ٤ذ ٓخً٘٤ش ؿي٣يس رخُٔئٓٔش حُظ ٠ػِٔض رٜخ
ٓئهَحًٓ .ؤُض ػٖ أؿَ ٙكؼِٔض أٗ٣ ٚظوخ ٠ٟػٖ حُ ّٞ٤حُٞحكي ٓخ ٣وَد ٖٓ ٓزؼٔخثش ؿ٘ٚ٤
حٓظَُ ٠٘٤رخٟ٩خكش آُ ٠خثش ؿًَٜ٘ٝٔ َٟٜٓ ٚ٤ف ؿ٤ذ ٓٝخثظ ٠ؿ٘" ٚ٤ريٍ ٌٖٓ"ًُٝ ،ي ر٘خء
ػِ ٠طؼخهي ٍٓٔ ٠رٓ ٖ٤ئٓٔظ٘خ ٝحُٔئٓٔش حٍُٔٞىس ُُ٦ش .ك ٠حُزيح٣ش طٍٜٞص إٔ ٘ٛخى هطؤ ٓخ
ك ٠طويٓ َ٣ؼَ ٌٛح حُٔزِؾ حُزخٛع ًؤؿَ ُِ ٠ٓٞ٣وٞحؿشًٝ ،خٕ ٫ري إٔ أُلض ٗظَ أكي ًزخٍ
حُٔٔج ٖ٤ُٞاًُُ ٠ي كظ ٠أٍ٣ق َٟ٤ٟٔػِ ٠ح٧هَ .ػْ اًٗ٘ ٠ض ٓؼظويح إٔ هزَس ٌٛح حَُؿَ ك٠
حُظًَ٤ذ ٫ري إٔ طٌٔٓ ٕٞظ٘يس آُ ٠ئ َٛػِٔٗ ٠ي٣ي حُظوٗ ٜٚخىٍ حُ٘ٞ٤عٝ ،أُ ٫خ ٝحكوض
حُٔئٓٔش ػِ٘ٓ ٠ل ٚطِي حُؼَٝس حُ٤ٓٞ٤ش حُظ ٠طٌلٗ٪ُ ٠لخم ػِ ٠أَٓس ٓ٣َٜش ٓظٓٞطش حُلخٍ ُٔيس
ػخّ ًخَٓٝ .رخُزلغ ٝحُظلَ ٟطز ٖ٤أٗ ٚكخ َٛػِٜٗ ٠خىس ك٘٤ش ٓظٞحٟؼش طؼخىٍ ك ٠ر٬ىٗخ حُيرِّٞ
حُٔظ ..٢ٓٞؿ َ٤إٔ ٗخٍر ٚح٧رٝٝ ٞ٤ؿ٘ظ ٚ٤حُلَٔحٝ ٖ٣ٝؿٔي ٙحُلخٍع ٝه٬٤ء ٙحُ٘ي٣ي هي ٓخٞٔٛح
ؿٔ٤ؼخ ً رؤً ٢ز َ٤ك ٠ط٠و ْ٤هٔ٤ش ٓ٤خىط – ٚحُٔخى٣ش ٝؿ َ٤حُٔخى٣ش -ك ٠ػ ٕٞ٤حُٔخىس أر٘خء حُزِي
حُٔلظَٓٝ ٖ٤حُٔٔج ٖ٤ُٞػٖ طلي٣ي ٍٝحطز٘خ ٍٝٝحطذ حُوزَحء ٖٓ حُوٞحؿخص.
ُْ أٓظطغ ًظٔخٕ ؿ٠ز ٠كوٍَص اػخٍس حُٟٔٞٞع ػِ ٠أػِٔٓ ٠ظ ٟٞرخُٔئٓٔش رخػظزخٍٙ
ؿَ ٔ٣ش ك ٠كن حُٝ ٖ١ٞحُٔٞح .ٖ٤٘١طٞؿٜض اُٗ ٠خثذ حَُثٓ٧ ْ٤ظلَٔ ػٖ ٓ٬رٔخص ٝهٞع ٌٙٛ
حُـَٔ٣ش ُِٝزلغ ػٖ أَٓع ِ٤ٓٝش ٣٩وخف ِٗكٜخ حُٔٔظًَٔ .خٕ ٘ٛخى ؿٔغ ٖٓ حُٔ٘ظظَ ٖ٣رٌٔظذ
حٌَُٔطخٍ٣ش كخٗٔٔ٠ض اُٝ ْٜ٤ؿِٔض ٓ٘ظظَح ً ى ٍٟٝك ٠حُيه .ٍٞكـؤس ؿخء حُوٞحؿش ؿخًٕٔٞ
كخٗيكؼض حٌَُٔطَ٤س ٝحهلش ٝطزؼٜخ حُـٔ٤غ ك ٠طِوخث٤ش ؿَ٣زش .ؿَص حٌَُٔطَ٤س اُ ٠رخد حُ٘خثذ
كلظلظٝ ٚىهَ حُوٞحؿش – ى ٕٝحٗظظخٍ – طٔزو ٚحرظٔخٓظ ٚحُٜلَحء حُظخكَس حُٔظؼخُ٤ش.
ٖٓ ه ٍ٬حُزخد ٜٗق حُٔلظٞف ُٔلض حُ٘خثذ ٣وق ٓ٘ظٜزخ ًـ٘ي٠٘ٓ ٟز ٢كٍ ٖ٤أٟ
حُوٞحؿشٝ ،رخرظٔخٓش ػَ٠٣ش ٓخًؿش طَى ٞ٤ٟكٝ ٚأٍٝ ِْٜٔٛحف َ٣ؿذ رلَحٍس رخُوزَ٤
حٗ٩ـِ.ِٟ٤
ؿخىٍص حٌُٔخٕ ٝػيص آٌُ ٠ظزٓ ٠ظزخ١جخ ً ٌَٓ٘ٔح ً كِ٘٣خ.
-6-
رؼي اكخُظ ٠اُ ٠حُظوخػي ُٝػض ٠ٓٞ٣ر ٖ٤حٓ٫ظٔخع اَُ٘ٗ ٠حص ح٧هزخٍ رخَُحىٝ ٞ٣حٌُٛخد
اُ ٠حُٔٔـي ُِ٬ٜس ٝحٓ٫ظٔخع اُ ٠حُوَإٓ حٌَُ.ْ٣
ًِٔخ حٓظٔؼض اُ ٠حَُ٘٘س ١خٍىط٘ ٠أٗزخف آٗيٍُ ٝحٓطلخٗٝ ّٞرَرًٝ ٠ٗٞخط٤خ ٝؿخًٕٔٞ
كٌٓ ًَ ٠خٕ رخُؼخُْ .أٍ ٟأ٣يِٓ ْٜ٣طوش ريٓخء حُِٔٔٔ ٖٓ ٖ٤حُز٘ٓٞش ٝكظ ٠حُؼَحم ٝكِٔط،ٖ٤
كؤٓظٔغ اُ ٠حُوَإٓ روِزٝ ٠ؿخُزخ ٓخ ط٘ظخر٘ ٠حَُؿزش ك ٠حُزٌخء ٌُ٘ ٠أرظْٔ.
****
145
ً٘خ ٗوَأ ُط ٚكٔٝ ٖ٤ػزخّ حُؼوخى كٔخًح طوَأ حُ٣ ّٞ٤خ ر٘٠؟ ً٘ ..خ ٗـي حُويٝس كٗ ٖ٤زلغ ػٜ٘خ
ك ٠أًٜ ٟق كؤ ٖ٣طـيٛخ حُ٣ ّٞ٤خ ر٘٠؟ ُْ أٗؤ إٔ أكزط ٚكيػٞطُِٜٔ ٚض ػِ٣ ٚظؼِْ ً٤ق ٔ٣ظٔظغ
ٓؼ ٠رخٓ٫ظٔخع.
-8ح٫هظ٤خٍ:
ٝهلض أٓخّ رخثغ حٌُظذ أؿظَ كَحؿُ .٠لض ٗظًَ ٟظخرخٕ ٓظـخٍٝحٕ ػِ ٠أكي حٍ٧كق
ػ٘ٞحٕ حٓ" ٍٝ٧خ ٘٣لغ حُِْٔٔ ٖٓ حُزوخٍٝ ، "ِْٔٓٝ ٟػ٘ٞحٕ حُؼخٗ" ٠ػخٗن ح٧هظ ."ٖ٤أٍىص
ٓيحػزش حُزخثغ ىٍ ٕٝؿزش ك ٠حَُ٘حء كٔؤُظ ٚرٞهخٍ إٔ ٣وظَف ُ ٠أكي حٌُظخر٧ ٖ٤هَأ .ٙأؿخر٘ ٠رٞهخٍ
أٗي:
-حٗظَ حٌُظخر ٖ٤ػِ ٠إٔ طزيأ روَحءس حُؼخٗ ٠ػْ طؼوز ٚرخٓ ٍٝ٧زخَٗس.
ظ٘٘ض أٗ٘٣ ٚظ ِٜحُلَٛش َُكغ ٓز٤ؼخط ٌُٚ٘ .ٚأػزض ُٛ ٠يم ٗ٤ظ ٚكٓ ٖ٤ؤُظ ٚػٖ حُلٌٔش ٖٓ ٌٛح
حُظَط٤ذ كوخٍ ُ:٠
-حُؼزَس رخُوٞحط ٖٓٝ ْ٤حُو َ٤إٔ طؤهٌ رخ٧ك!١ٞ
-9حُٔخ:٠ٟ
كٌٔض ػِ ٠حُظَٝف حُوخَٛس أ ٫أػ ٠ُ٘ٓ ٖ٤أريحً .ك ٠حُطلُٞش ػ٘ض َٓكِش حُٜزخ رلٌْ حُ٤ظْ
ٝحٟ٫طَحٍ ُِؼَٔ حُٔزٌَ .ك ٠حُٜزخ ػ٘ض حُ٘زخد اً ٗلَ ٓ٘ ٠حُٜز٤ش ٫ػظوخى ْٛرؤٗ٘ ٠أطؼخُ٠
رؤكٌخٍ ٟػِٝ ،ْٜ٤ك ٠حُ٘زخد ػ٘ض ًُٜٞظ ٠كِْ ُ ٌٖ٣يٓ ٟظٔغ ٖٓ حُٞهض ُِلذ ٝحَُٔفٛٝ .ؤٗخ
أػ ٖ٤حُ٤ٗ ّٞ٤وٞهظ ٠حُٔزٌَس هزَ حٝ٧حٕ ٝر ٬أَٓ ..اُٗ٘ٔ ٠ض كِ٘٣خ ػَِٓ ٠حكَ ػَٔ ٟحُظ٠
ُْ أكٜ٤خ ك ٠كٜ٘٤خ ٠ٌُ٘ ،أٓظؼٜ٘٘ٓ ٠خ ١لُٞظ ٠حُ٠خثؼش ..أكي ٚ٣رؼَٔ٣ ٖٓ ًِٚ ٟؼ٤يٛخ اُ.!٠
-10حُلَ:
أ ٠ٌِ٘ٛحُوِن كٔؤُظٜخ حُلَ كوخُض:
٣ -ـذ أ ً٫ٝإٔ طؼَف ٓٞهؼي ػِ ٠حًٌُٞذ رؼي إٔ طؼَف ٓٞهؼ ٖٓ ٚحٌُٞٓٝ ٕٞهغ حٌُٖٓ ٕٞ
ٛخكز.ٚ
هِض ُٜخ:
ًْ -حٌٜٗظ٘ ٠حُٔؼَكش
هخُض:
٫ -ؿيٓ ٖٓ ٟٝؼَكظي ٓخ ُْ طٌظ٘ق طلخٛش حُٔٔؤُش ٝطيٍى ٓي ٟػـِى.
َٗر٘خ كظ ٠حُؼٔخُش ٝهخُض ك ٠أٓ:٠
٤ُ -ظي طٔظط٤غ حُؼؼ ٍٞػِ ٠حٌُِٔخص حُظ ُْ ٠طوِٜخ.
هِض ُٜخ رؼوش ٗي٣يس:
٣زي ٝإٔ حُلَ ًُٔ ٬ٜٓ ْ٤خ ٣ظ ٍٜٞحُزؼ.ٞ
****
147
حُوٜش حٌٍَُٔس
ظ َٜكّ ٠ك٘٤خ كـؤس .حٓظؤؿَ ٗوش ٛـَ٤س ك ٠ر٤ظ٘خ ٣و ْ٤رٜخ ٝكيَٗ .ٙحٓٞ٣ ٙخ رط ُٚٞؿخُٔخ
اُ ٠حُٔوٓٞ٣ٝ ٠ٜخ ً آهَ رخُٔٔـي ٓٞ٣ٝخ ٣ ٫لخٍم ٗوظٝ ،ٚك ٖ٤طؼزن ٍحثلش حُز٤ض رخُزو ٍٞكٌٜح ٘٣زت
رٞؿٞى.ٙ
ىحثٔخ ٛخٕ حُٞؿٝ ٚحٕ ًخٕ ٣ ٫لخىع أكيح ا ٫كٔ٤خ ٗيٍ .ظٖ حُزؼ ٞأٗٓ ٚـٌٝد ٝظٖ
حُزؼ ٞح٥هَ أٗٛ ٚخٍد ٖٓ ك٤خطُٔ ٚزذ ؿخٓ.ٞ
ٗي٣ي حُطٗ ٍٞل٤ق حُوٞحّ ٝإ ًخٕ ٣زي ٝك ٠أطْ ٛلش ٍؿْ طـخ ُٙٝحُٔظً .ٖ٤ؼَ طٜخْٓ
حُ٘ٔٞس ػ٘ .ٚهِٖ حٗ ٚكوي أَٓط ٚرٌخِٜٓخ ك ٠كخىع .هِٖ اٜٗٓ ٚي ّٝكُٝ ٠ؿظ ٚأ ٝك٣ًٍ ٠ظُْٝ .ٚ
٣وَ ح ٖٓ َٓ٧كي٣غ ػٖ ٓٝخٓظٝ ٚػٖ ًُي حُزَ٣ن حُـخٓ ٞحٌُ٘٣ ٟغ ٖٓ ػ.ٚ٤٘٤
ىكؼ٘ ٠حُل ٍٞ٠اُ ٠ح٫هظَحد ٓ٘ ٚك ٠كٌٍ .كظ٘ض ك ٠حُظَٝف حُٔل٤طش ٝك ٠هلخ٣خ حُ٘لْ
ػٖ ٟٓٞٞع ِٜ٣ق ًٔيهَ اُ٤ِ٣ ،ٚ٤ن رٞهخٍٜ٣ ٫ٝ ٙطيّ رَؿزظ ٚك ٠حُٞكيس ،كِْ طٔؼل٘٠
حُوَ٣لش ر٘ت ٔٓٝ ،خ ُحى ٖٓ كَ٤ط ٠أٗ٘ ُْ ٠أٝكن ك ٠حهظ٤خٍ حٌُٔخٕ حٔٗ٧ذ :أ ٌٕٞ٣حُٔو ٠ٜأّ
حُٔٔـي أّ ٗوظ ٚحُؼزوش رَحثلش حُزوٍٞ؟!.
ريأص رخُٔٔـي .طؼٔيص حُ٬ٜس رـٞحٍٛ .ٙخكلظ ٚرؼي حُوظخّ كخرظْٔ كٝ ٠ؿٝ ٠ٜهخٍ:
-طوزَ هللا ٬ٛطي ٣خ ر٘.٠
ػْ حَٜٗف ػ٘ ٠اُ ٠طٔز٤لخط .ٚظِِض حٗظظَ ُلظَس ِ٣ٞ١ش كظ٣ ٠لَؽ ٖٓ حٓظـَحه ٚحُ٘ي٣ي
ك ٠ػخُٔ ُْ ٠ٌُ٘ٝ ٚأ١ن ٛزَح كوِض إ حُٔو ٌٕٞ٤ٓ ٠ٜأٗٔذ.
ك ٖ٤أهزِض ػًِ ٚ٤خٕ ٣يهٖ حُ٘خٍؿِ٤ش كَٗ ٠حٛش أ َٛحُيٗ٤خٍ .كذ رٝ ٠ىػخُٗ ٠ظ٘خٍٝ
ًٞد ٖٓ حُ٘خ . ٟطلٍَص هِ ٖٓ ٬٤طٞطَٝ ٟحٍطزخًٝ ٠أػيىص ٗلٔ٫ ٠هظلخّ َٓ ٌُٚ٘ ،ٙكخؿؤٗ٠
رخرظٔخٓش ٝحػوش ٔ٣ ٞٛٝؤٍ كٍ ٠هش ٝحٓظٌخٗ:ٚ
ٓ -خًح طَ٣ي ٓ٘٠؟
ُْ أىٍ ٓخًح أه ُٚ ٍٞػِٝ ٠ؿ ٚحُظلي٣ي .أؿزظٓ ٚظِؼؼٔخ ٌُٖٝكٛ ٠يم:
ٗ -لٖ ؿَ٤حٕ ٝأٗخ كٞٗ ٠م ُ٬هظَحد ٓ٘ي.
ُٔ -خًح؟
ُٔ -ض أىٍٟ
ًْ -ػَٔى؟
-أٍرؼ ٕٞػخٓخ.
ٓ -خًح طؼَٔ ؟
-أػَٔ ٓيٍٓخ.
ٓ -خ أهيٜٓخ ٖٓ ٜٓ٘شُ .ؼِي طويًٍْ ٠ٛػظٔ٤ش ٓٔج٤ُٞظي
ٗ -ؼْ أهيٍ ًُي ٓ ٌُٖٝخ ػِٔي أٗض؟
-أٗخ ٫أػَٔ كخُ٤خ
-كٔخًح ً٘ض طؼَٔ ٖٓ هزَ؟
ُْ -أطَى ٜٓ٘ش حٝ ٫ه٠ض ؿٔخٍٛخ كظ ٠أٛخر٘ ٠حَُِٔ.
٤ًٝ -ق طٌٔذ هٞص ٓٞ٣ي؟
ٔٓ -ظٍٞس ٝحُلٔي هلل.
ُْ ٓ ٌٖ٣زخُـخ ك ٠ه ُٚٞاً حٓلَص ٍهخرظ ٠حٌُٔؼلش ُظلًَخط ٚػٖ حٛظيحث ٚحُيحثْ ك َٔ٣ ٠اُ ٠كوَحء
حُل ،٠ك٤غ ٣ـيم ػِ ٖٓ ْٜ٤هَ٤حص ٓخ ُْ ٣لِٔٞح رٓ ٠ٌُ٘ .ٚؤُظٓ ٚظطل.٬
-أرلخؿش أٗض اُ ٠ػَٔ ؿي٣ي؟
،٫ -كوي حٗظ ٠ٜػٜي ٟرخُؼَٔ .أٗخ ح ٕ٥أٗ٘ي حَُحكش ٝحُوِٞى ٝحُٜلخء
ػْ أٗخف رٞؿ ٜٚػً٘ٝ ٠ؤُٗ٘ٔ ٠ض ؿخُٔخ رـٞحٍٛ ..ٙخّ كَٝٗ ٠ى ػٔ٤ن ػْ هخّ كـؤس ٝىكغ ػٖٔ
حَُٔ٘ٝرخص ُِ٘خىٍٝ ،ك ٖ٤طًٌَٗ ٠هخٍ كٛ ٠يٝء:
148
-حُٔ ّ٬ػِ.ٌْ٤
ٝحَٜٗف َٓٔػخ اُٗ ٠وظ ٚحُٔٞحؿٜش ُ٘وظ٘خ ٓزخَٗس.
ٌٓ٘ ٌٖٓ ٌٛح حُـَ٣ذ ر٤ظ٘خ حُلخكَ رخُ٠ـ٤ؾ ٝحُ٘ـذ ،كَ ر ٚحٌُٔ٘ٓٝ ّ٬ظ ٚحُطٔؤٗ٘٤ش
كخٓظ٘غ حُ٘ـخٍ ٝحٗوطؼض أٓزخد حُو٬ف ٝرخص حُ٘خّ ٣ظٔخءُ ٕٞػٖ َٓ حُٔلزش حُظ ٠ػِٔٞح ر٘٘ٞطٜخ
ك ٠ؿلِش ٖٓ حُِٓخٕ.
ك ٠حُٔٔخء ً٘ض أكٌَ ك ٚ٤رؼٔن ٝحُلَ٤س ٓظٌٔ٘ش ٍٓ٘ٝ ،٠ؿزظ ٠ك ٠حُ٘لخً اُ َٙٓ ٠هي
ط٠خػلض ،ك ٖ٤طَحٓ ٠أُٓ ٠ؼ ٠ػِف ٗـ ٠ػِ ٠حُؼٞى ٛخىٍ ٖٓ ٗوظ.ٚ
ًخٕ أكَحى أَٓط٣ ٠ـط ٕٞك ّٞٗ ٠ػٔ٤ن ،رٔ٘٤خ هٔٛ ْ٤ض ؿ َ٤ػخى ٟػِ ٠حُز٤ض رؤًِٔٚ
ك ٠طِي حُِِ٤ش ُـٓ َ٤خ ٓزذ.
ؿِٔض رٌَ كٞحٓ ٠أٓظٔغ اُ ٠حُؼٞى كٞ٘ٗ ٠س ٤ٌ٘ٓٝش ٝه٘ٞع ُْ .أىٍ إٔ حُيٓٞع ط٘ٔخد
ك ٠ؿِحٍس ػِٝ ٠ؿ ٠ٜا ٫ك ٖ٤طٞهق حُؼِف.
ٝؿيص ٗلٔٔٓ ٠خهخ روٞس ٓـُٜٞش أَ١م رخر ٚكٍ ٠ؿخء أ .َ٤ٛكظق حُزخد ٝريح أٗ٣ ُْ ٚلخؿؤ
رِ٣خٍط .٠هخٍ رخرظٔخٓظ ٚحُٔؼٜٞىس:
-أٓخُُض َٜٓح؟
-رَ اٗ ٠أط َٓٞاُ٤ي.
-أىهَ
هزَ إٔ أؿِْ أَٓٗ ٠رخُٟٞٞء كظٟٞؤص ػْ ٓؤُ٘.٠
٤ِٛ َٛ -ض حُؼ٘خء؟
ٗ -ؼْ ػوذ حً٧حٕ ٓزخَٗس.
-إً كِظًٍ َٜؼظٌَٗ ٖ٤ح هلل ػِ ٠هزُ ٠ُٞي
ٗؼَص َٓ ٍٝ٧س ر٘ت ٖٓ ح٫ػظَح ٝػٌِٛ ٠ح حُـَ ٍٝحُؼخٍّ ،كٖٔ ٣ظٖ ر٘لٌٔٛ ٚح
حُط َ٣ٞحُٔزظْٔ حُـخٓٞ؟! ٌُ٘ ٠ك٤ِٛ ٖ٤ض كٔخ ًخٕ ٌَٗ ٟهلل ػِ ٠هزًٔ ٠ُ ُٚٞخ ِ١ذٝ ،اٗٔخ
ػِٗ ٠ؼٔ ٚحُظ ٫ ٠طلُٔ ..٠ٜلض حُؼٞى ٟٓٞٞػخ ػِ ٠أكي حُٔوخػي كوِض ُ ٚرلَحٍس:
-إ ػِكي ٓئػَ ُِـخ٣ش َٛ ..أٗض ٓ٤ٓٞو٠؟
-هِض ُي اٗ٘ ٠أٓخٍّ ٗظ ٠حُلَف.
ٌُٖ -حُٔ٤ٓٞوخ كٔ٤خ ٣زي ٠ٛ ٝكَكظي حٓ٧خٓ٤ش.
-حُٔ٤ٓٞوخ ُٔ٤ض كَكظٝ ٠حٗٔخ ٠ٛىٗ٤خ ٟحُظ ٠ؿَهض كُ ٠ـظٜخ كظ ٠حُ٤ؤّ
طؤِٓض ًِٔخط ٚرلَ ٙكظ ٠أكَٓٓ ْٜخ ٙرٔ٘٤خ ًخٕ َ٣هز٘ ٠ك ٠ك ،ٍٞ٠ػْ ٓؤُ٘.٠
ٓ َٛ -خُُض َٜٓح؟
-رَ ُوي حُىحى اَٛحٍ.ٟ
ٞٓ -ف أٍٛوي.
ٓ -ؤطلَٔ.
٫ٝ -طٔؤُ٘ ٠ػٖ ه٤ٜٛٞخطَٓ ٠س أهَ.ٟ
ًِٔخ حُىحى حٓظزيحى ٙرٝ ٠ؿيص ٗلٔ ٠أُىحى هٞ٠ػخ ُٔلَٓٝ ٙطٞط٤ٔٗ .ٚض ك ٠ُٞ٠حُطخؿ٠
ُٔؼَكش َٓٝ ٙط٘خُُض ػ٘ ٚكُ ٠لظش ى ٕٝإٔ أػَف ٌُُي ٓززخً.
ُٖ -أٓخُي ٓٝؤًٞ١ ٕٞع أَٓى.
-كِظزيأ رللع حُوَإٓ.
ًِٚ -؟!
ًِٚ -
-هي ٔ٣ظـَم ٌٛح ٓ٘ ٖ٤ػي٣ي.ٙ
-ػْ ػِ٤ي رظؼِْ حُؼِف.
٠ٌُ٘ -أكظوي حُٔٛٞزش
149
طوخٓ٤ــْ هٜٜـ٤ش
حُيه:ٍٞ
طٔ٘ ٠إٔ ٣ؼَٔ .٬٣ٞ١ػخٕ ػَٔٓ ٙلخكظخ ٓلخًٍح ٣و٘ ٠حُؼِش ٝحَُٔ .ٝطـ٘ذ حٗ٫لؼخٍ
ٝحٌُيٍ .طلخٗ ٠حُلِٕ ٝحُ٠ـَٓ .خٍّ حَُ٣خٟش رخٗظظخّ٣ ُْ .ؼَف حُٔ٤ـخٍس أ ٝحٌُؤّ
ٝحُٔ.َٜك َ٠أكَحف أر٘خثٝ ٚر٘خط .ٚىحػذ أكلخىٝ ٙأر٘خء أكلخىُٔٝ ..ٙخ طـخ ُٝحُٔخثش ٛٝخؿٔظٚ
ٗ٤خ ٖ٤١حُ٘ ٤وٞهش أ٣وٖ أٗٓ ٫ ِّٜٝٓ ٚلخُش .ك ٬حُٔخٍ ٫ٝح٧ر٘خء ٫ٝح٧كلخى أػخٗ ٙٞػِٛ ٠ي
ًُي حُٜـ ّٞحَُّ٘.
ٓوخّ أ:ٍٝ
ك ٠حُزيح٣ش ُْ أك ْٜحُلٌٔش ٖٓ إٔ أً ٕٞحُطلَ حُٞك٤ي ك ٠حُلخٍس حٌُ ٫ ٟأد ُ .ٚػْ ططٍٞ
ح َٓ٧اُٗ ٠ؼ ٍٞرخُـَ٤س ٝحًٝ ،ُْ٫خٕ ػٌحر ٠كٞم حكظٔخٍ ١لَٓ .ؤُض أٓ ٠كُٞ ٠ػش.
٤ً -ق ٓخص أر٠؟
ٓ -و ٢كـؤس ٝىٓ ٕٝويٓش.
-أُْ ٠٣َٓ ٌٖ٣خ؟
-رَ ًخٕ ٛل٤لخ كٞم حُؼخىس.
كخُض كطَط ٠ى ٕٝحُـَأس ػِ ٠حُظٔخى ٟك ٠حُِٔ٣ي ٖٓ حٓ٧جِشٝ ،ك ٠طِي حُِلظش ٍُػض
ك ٠هِز ٠رٌٍس حٔ٣٩خٕ.
ٓوخّ ػخٕ:
ػُٞض ػِ ٠حُلذ ًؼَ٤ح كٔ٘لظٜخ هِزٍٝٝ ٠ك .٠ظ٘٘ض إٔ حُلذ ٣ـ٘٣ٝ ٠٘٤ؼط ٠٘٤كِْ أػي
أٍ٣ي ٗ٤جخ .ػ٘ض ك٤خس حٓ٫ظـ٘خء كٌ٘ض ٌِٓخ ٓظٞؿخ رخَُٟخ ٝحُلز .ٍٞػَكض حُلَكش كَهٜض
َ١ٝرض ٝأًِض َٗٝرض ٝحٗظ٘٤ض ًٝخٕ ١ؼْ ٌٗ٣ٌُ ٠ٓٞح .ػْ ؿخرض ػ٘ ٠اُ ٠ؿٍ َ٤ؿؼش كظؼِٔض
إٔ ًَ ٗت حُُٝ ٠حٍٝ ،حٕ حُزي َ٣ػٖ حُظِٔ ْ٤رخُويٍ ٝحٓ٫ظٔ ٞٛ ُٚ ّ٬حُـ٘ .ٕٞحػظ٠َٜٗ
حُؼٌحد هزَ إٔ أىٍى أٗ ٖٓ ٚحُلٌٔش أ٣ ٫ؼ ٍٞحٔٗ٩خٕ ػِٗ ٠ت أٍ.٠ٟ
ٓوخٓخٕ ٓظيحه:ٕ٬
حٓظزيص ر ٠حَُؿزش ك ٠حُ٘ـخف ٝحُظلٞم ٝحُظلَىً .خٕ ه ٠ٜٔػ٘٤يح كخكظيٓض ر٘٘٤خ كَد
١خك٘ش ٫ط٘طلت َٗ٤حٜٗخ ٫ٝطٌق ه٘خرِٜخ ػٖ حٗ٫لـخًٍ .خٗض رَحً ٖ٤حُلوي ٝحُـَ٤س ٝحُـ٠ذ
ط٘ظؼَ كٛ ٠يٍ ًَ ٓ٘خ ك٣ ٖ٤لون ح٥هَ َٜٗح َٓكِ٤خ ػِ .ٚ٤طزيىص ٓؼخٗ ٠حُو٘خػش ٝحَُٟخ
ٝطَٔرض حُٔ٘ٞحص ى ٕٝك٤خس ٌ٣ ُْٝق أكيٗخ ػٖ حُوظخٍ.
ٝكٓ ٠ؼًَش ظ٘٘خٛخ كخٓٔش ظ َٜكـؤس ه ْٜػخُغ كو ٠٠ػِ٘٤خ ٓؼخٝ ..كظلض هز٠ش ٣يٟ
ٓظللٜخ ٓخ رٜخ كِْ أؿي ٗ٤جخ.
ٓوخّ ػخُغ:
ٝهلض أٍهذ حُز٘خ٣خص حُ٘خٛوش حُظ ٠هٔض رظٜٔ٤ٜٔخ ٝط٘لٌٛ٤خٛ .خ ٠ٛطٔظِ٠ء رخٌُٔخٕ .طْ٠
ر ٖ٤ؿيٍحٜٗخ ه ٜٚك٤خس ؿي٣يس ٫أكي ٣ؼَف ٜٗخ٣خطٜخ حُٔلظِٔش .أٓؼٖ حُ٘ظَ ك ٠ػٕٞ٤
حُٔظِٝؿ ٖ٤كي٣ؼخ .طٔؼيٍٗ ٠إ٣ش ح َٓ٧ك ٠كيهخط٘٣ ْٜغ رَ٣وخ ٓظٛٞـخ ،كٔخ أٓؼي ْٛرليٝى ٍإ٣ظْٜ
حُ٤٠وشٓٝ ،خ أطؼٔ٘ىزلٌٔظٓٝ ،٠خ أػٌد حُـ٘.ٕٞ
طَٔىص ػِ ٠أ٣خٓٝ ٠ػ٘ض ك٤خس ؿي٣يس كخكِش رٌَ ٓؼ .َ٤ىَٓص ًَ ٗظخّ ٣و٠ؼُِ٘ ٠ؼزخص
أ ٝحُظٌَحٍ أ ٝكٌْ حُؼخىس .أٓخكَ .أر٤ض ٓٞ٣خ ك ٠ك٘يم ٓٞ٣ٝخ ػ٘ي ٛي٣ن ٓٞ٣ٝخ ك ٠رِي آهَ .أَٜٓ
كظ ٠حُٜزخف ٓٞ٣خ ٝأٓٓٞ٣ ٠٠خ آهَ رطٗ ُٚٞخثٔخ ر١ ٬ؼخّ أَٗ ٝحد .أٗٗ ٖٓ َٜزغ حُلذ كظ٠
آهَ هطَس ٝأٟلي ٝحهٜوٝ ٚأرٌ ٠ػِ ٠كَحم ح٧كزٝ …ٚك ٠حُٜ٘خ٣ش ًخٕ ٫ري إٔ أػٞى ،أٓخ ُٔخًح
كٌٜح ٓخ ُٔض أػَك.ٚ
151
ٓوخّ ٍحرغ:
ػخرَ ٓز َ٤حُظو٤ض رَٓ ٍٝ٧ ٚس ..طليػض ٓؼ ٚرٔٞىس ػـ٤زشً .خٕ حُٜلخء ٣ـَٔ ٝؿ.ٜٚ
أكَؿض رؤىم أَٓحٍ ك٤خط ٠ك ٠هِز ٚىكؼش ٝحكيس .هخىط٘ ٠اُ ٚ٤حُٜٔخىكش كوخىٗ ٠اُٛ ٠لزظٚ
ٗ٧خًٍ ْٜحُ٘٘ٞس .حُظو٤ض رو ًٟٝ ّٞكيحثن ؿ٘خء ٍحر٤ش كٛ ٠ي ،ٍْٛٝطؼزن ٍٝحثلٜخ رخُٔٔي ٝحُلَ
ٝحُ٤خٓٔ .ٖ٤حٗؼٌٔض حرظٔخٓخط ْٜحُ٘ل٤لش ػٍِٝ ٠ك ٠ك٘ؼَص أٗ٘ ٠أهق ٝأهق ُْٝأىٍ ر٘لٔ ٠ا٫
١خثَح ك ٠ؿ٘ش ٖٓ ح٧ك ّ٬حُِٔٗٞش .ؿَٔط٘ٗ ٠للش ٖٓ حُ٘ ٍٞكُٞظ٘ ٠اُٛٝ ٠ؾ ٓ٤ٓٞو٣ ٠ظؤُن
ر٘٘ٞس حُلذ ح ٠ُُ٧حُوخُي ..ك٤خُٜخ ٖٓ ٜٓخىكش٣ٝ ،خُ ٖٓ ٚػخرَ ٓز َ٤حُظو٤ض رَٓ ٍٝ٧ ٚس ُْٝ
أػؼَ ػِ ٚ٤رؼي ًُي أريحً.
ػيس ٓوخٓخص ٓظيحهِش:
ًخٗض ٍكِظِ٣ٞ١ ٠ش ًٌُ٘٘ ٠ض أهلق ٖٓ اٍٛخه ٠رخُظٞهق ػ٘ي ٓلطخص ػي٣يس .أٗلٞ
أكٔخُ ٠ػٖ ًخٝ ٠ِٛأطلٍَ ٖٓ ٓ٬رُٔٝ ٠لٔٝ ٠ؿِي ٟكظ ٠أٓظَه ٠ك ّ٬ٓ ٠ؿ َ٤ػخر ٠ر٘ت.
رؼي ًُي أٝحٍ َٛكِظ ٠كٛ ٠يٝء ى ٕٝإٔ أٗظَ هِل ،٠كظ ٠أطٞهق ػ٘ي ٓلطش طخُ٤ش .ؿ َ٤أٗ٠
ً٘ض ك ٠رؼ ٞح٧ك٤خٕ أٝح َٛحُٔ َ٤ر ٬طٞهق ٍؿْ َٓ ٍٟٝأٓخّ رؼ ٞحُٔلطخص.
طؼَٟض ك ٠حُطَ٣ن َُِٔهش ٖٓ حُِٖٓ ػيس َٓحصًِٔٝ ،خ أهٌص حُلٌٍ َٓ٘ٓ ٚس ٗٔ٤ض
ك ٠حَُٔس حُظخُ٤ش كَٔه٘ ٖٓ ٠ؿي٣ي.
ٝك ّٞ٣ ٠حهظَرض ٖٓ ٓلطش ػ٘ٞحٜٗخ "حٕ حُزخد حٌُ ٟطيكؼ٣ٍ ٚق حُٔوخٍٗش ٘٣ ٫لظق ا ٫ػِ٠
ؿل .."ْ٤كؤىًٍض إٔ ٍكِظ ٠هي أٌٗٝض ػِٜٗ ٠خ٣ظٜخٝ ..ك ٖ٤هِؼض ػ٘ٗ ًَ ٠ت ٔٗٝض ًخٕ
ٗو َٟ٤ػٔ٤وخ.
حُوَٝؽ:
ٝحؿ ٚحُظؤكق ٝحُظٗٝ ٍَ٠ظَحص حٔٛ٫خٍ ٝحُظَٜد ٌَٗٝحٕ حُـٔ َ٤رَٝف ٓظٔخٓلش
ٝػوَ ٝحع رٌخٍػش حُٞؿٞى ٝؿٔخُ ٌُٚ٘ .ٚطٔ٘ ٠إٔ ُْ ٣ؼَٔ ٝ ..٬٣ٞ١كَٓ ٠كِش ٓظؤهَس أىٍى إٔ
أكَحكٝ ٚأطَحكٝ ٚأر٘خءٝ ٙر٘خط٤ٟٝ ٚخػٔٓٝ ٚظٌِخط ُْ ،ٚطؼي ؿٔ٤ؼخ أًؼَ ٖٓ ًًَ٣خص ؿ َ٤ؿيَ٣س
رخُظًٌَٝ ..حٓظِْٔ كٛ ٠يٝء ُويٍ ٙحُٔلظ.ّٞ
****
152
أهـــ٠
ك ٖ٤هٜي ٍؿَ أهخ ُ ٚك ٠هللا ٔ٣ظؼ ٖ٤ر ٚػِ ٠أىحء ى ٖ٣ػخؿَ كؤػطخٓ ٙخ ٣َ٣ي ،ػْ ىهَ
ػُِٝ ٠ؿظ٣ ٚزٌ ،٠هخُض ُ ٚك ٠ى٘ٛش رخُـش:
ٓ -خ ٣زٌ٤ي ٝهي ًخٕ كٓٝ ٠ؼي إٔ طؼظٌٍ ُ ٫ٝ ٚطؼطٚ٤؟
أؿخرٜخ ٝحُ٘يّ ِٔ٣ه:ٚ
ٓ-خ ػِ ٠حُٔخٍ أرٌ ٠ٌُ٘ٝ، ٠أرٌ٤ٟ ٠٘ٗ٧ ٠ؼض كن أه ٠كِْ أطلوي كخُ ،ٚكظ ٠كِٔظ ٚػِ ٠إٔ
ٔ٣ؤُ٘.٠
ر ٌٜٙحُ٘لخك٤ش حَُٝك٤ش ًخٕ أه٣ ٠ؼخِِٓ٘٤١ ٠ش ك٤خط ،ٚكوي ًخٕ ٓ ٍٞٔ٤حُلخٍ ًح طـخٍس ٝحٓؼش
ٍُٝم ٝك .َ٤أٓخ أٗخ كوي ً٘ض ٓٝخُُض أًٖ ُ ٚرخُؾ حُٔٞىس ٝحٓ٫ظ٘خٕ ػِ ٠أهٞط ٚحُلوش ًُ .٠خٕ
ًَٚٓ ٖٓ ٠رل٘خٕ رخُؾ ى ٕٝإٔ ٘٣ؼَٗ ٠أٗ٣ ٚؼط٠٘٤ ٣وظِن حٓ٧زخد ٝحُٔ٘خٓزخص كظ٣ ٠ل ٞ٤ػِ ّ
ٗ٤جخ ٖٓ ػ٘يٝ .ٙأؿِذ ظ٘ ٠إٔ ىحكؼ ٚاٌُٛ ٠ح حُِٔٔي حًٌَُ ْ٣خٕ ًخٕ ٗخرؼخ ٖٓ ٣و ٚ٘٤رؤٕ حُؼخ٠١
ٓٞ٣ ٠خ رؼ ٞحُل٤خء ٝحُلَؽ ،كؤٍحى إٔ ً َٛٞ٣حى حُٔؼ٘ ٠حُ٘ل٤ق اُ٠ ٞٛهللاُٝ .وي ُلع ػِ ّ
ػوِ ٠رؤٕ كٌَ١ ٠ُ ٠كش ػٖ ٍؿَ ٍِٗ ٖٓ ر٤ظ ٚكخٓٓ ٬زِـخ ٖٓ حُٔخٍ ر٘٤ش حُظٜيم ر ٚػِ ٠أٍٝ
ٓلظخؽ ِ٣وخ ٙك٣َ١ ٠وش… ٓٝخ إٔ ؿخىٍ ر٤ظ ٚكظ ٠حُظو ٠أٓ ٍٝخ حُظو ٠رلو ٖٓ َ٤أر٘خء حُلُْ ٌُٚ٘ ،٠
٣ ٌٖ٣لزُٔ ٚزذ ٣ ٫يًٍٍ .ٚرٔخ ًخٕ ٣ظ٘خءّ ٖٓ ٍإ٣خ ،ٙأٍ ٝرٔخ ًخٗض ٓٓ٬ل ٚطؼ َ٤حٍ٫طزخى ك٠
ً٤ ٔ٤خء ؿٔٔ ٚكظِٔز ٚحُ٘ؼ ٍٞرخُطٔؤٗ٘٤ش ٝحٍ٫ط٤خف ،أٍ ٝرٔخ ُْ ٌُٜ ٌٖ٣ح حُ٘ؼ ٍٞحُـخٖٓٓ ٞ
ٓزذ ػِ ٠ح٬١٩م ،كِ ْ٤ػِ ٠حُوِذ ِٓطخٕ ٣ؤَٓ ٙإٔ ٣لذ .ٌَٙ٣ٝ
ك ٠حُزيح٣ش طَىى هِ ٬٤هزَ إٔ ٣وظَد ُِٓ٘ٝ .ٚلن كبٕ ٌٛح حُلو ٞٛ َ٤ح٥هَ ُْ ٣زظْٔ ٓٞ٣خ
كٝ ٠ؿ ٚحَُؿَ ٍؿْ حُـَ٤سٝ ،حٗٔخ ًخٕ ىحثٔخ ٣ظلخٗ ٠ح٫هظَحد ٓ٘٣ٝ ٚظلخىحًِٔ ٙخ ٗخءص حُظَٝف
إٔ ِ٣ظو٤خ ك٣َ١ ٠ن ى ٕٝإٔ ٣يٍ ٞٛ ٟح٥هَ ٓززخ ِٓٔٓٞخ ٌُُي حُظزخػي.
ٝك ٖ٤كْٔ حَُؿَ طَىى ٙحٓظٞهل ٚػِ ٠حُلٓ ٍٞخىح ً ُ٣ ٚي ٙرخُٔخٍ هخث ٬كُٜ ٠ـش ك٤خى٣ش
ٓٞحٍ٣خ ً رٜخ ٤ٟوٝ ٚطَىى:ٙ
-هٌٌٛ ..ح حُٔخٍ ُُ ْ٤ي
كٗ ٖ٤ط ن ر ٌٜٙحُؼزخٍس ٗؼَ رخٍط٤خف ٗي٣ي ،اً ػزَص رٜيم ػٔخ ٣ؼظَٔ ك ،َٙ٤ٟٔ ٠ك٫ ٜٞ
٣ؼط ٠حُٔخٍ ٌُٜح حُلوٌُ َ٤حطٝ ،ٚاٗٔخ ٣ؼط ٚ٤هلل ؿَ ٗخٗ.ٚ
ٌُ٘ ٚكئؿت رخُلؤ٣ َ٤ي ٣ي ٙرؼوش ٝى ٕٝكَؽ ُ٤ؤهٌ ٓ٘ ٚحُٔخٍ هخث ٬ر٘زٌس حُظخكَ حُٔ٘ظ:َٜ
ٛ -خص ..كٌٜح حُٔخٍ ُ٘ٓ ْ٤ي!
ٌٓ٘ إٔ كٌ ٠ُ ٠أه ٌٙٛ ٠حُوٜش ُْ أػي أٗؼَ رلَؽ كٓ ٠ٍِٗٝ٣ ٖ٤لٔ ٬رخُٔ٬رْ حُـي٣يس
١٧لخُ ٠حُٔزؼش ك٘٤خُِٝٝ ٠ُٝ ،ؿظ ٠ك٘٤خ آهَ ..أ ٝك٣ ٖ٤ل َ٠ك ٠ريح٣ش ًَ ػخّ ىٍحٓ ٠ك٘٤ويٗ٠
ٓزِـخ ًزَ٤ح ٖٓ حُٔخٍ ٣ل ٠رخكظ٤خؿخص حُؼخّ حُـي٣ي ..أ ٝك٣ ٖ٤ل َ٠ك ٠ػ٤ي حٟ٧ل ٠كخٓٓ ٬ؼٚ
ٜٗق هَٝف أ ٝكوٌ ػـَ ك٘٤يكغ ٗل ٙٞأ١لخُ٣ ٠وزِ٣ٝ ٚٗٞظِو ٚ٘ٓ ٕٞأٍٝحم حُزٌ٘٘ٞص حُـي٣يس
حُٓ٬ؼً ٚحص حُطَهؼش حٌٌُِ٣س كٓ ٠ؼخىس ٝكز.ٍٞ
ٍٝؿْ ُٝحٍ كَؿٝ ٠ك٤خث ٚ٘ٓ ٠ا ٫أٗ٣ ُْ ٚوطَ رزخُِ٤١ ٠ش ك٤خط ٚإٔ أطٞؿ ٚآُٞ٣ ٚ٤خ
ٓ٧ؤُ ٚحُؼ ٕٞك ٠أُٓش ١خٍثش ٖٓ ًْٝ ،حُٓ٧خص ؿ َ٤حُٔ٘ظظَس ٞ٣حؿٜٜخ ٖٓ ٓ ٞٛؼِ ٠كٌٛ ٠ح
حُِٓخٕ ٌٛٝح حٌُٔخٕ ٖٓ أٍ ٝهللا حُٞحٓؼش رل٤غ ٫طٔظط٤غ ٓؼٗٞش ح٧م إٔ طٜي ٝكيٛخ ؿلخكَ
حُ٫ظِحٓخص حُل٤خط٤ش حُـ٣َٛٞشٌ٣ٝ ،ل ٠إٔ ٣ظؼَ ٝحُٔٞظق ٓ٘خ ُٓ٧ش ٛل٤ش طلظخؽ اُ ٠ػِٔ٤ش
ؿَحك٤ش ٣ؼي حُِـٞء ك٤خُٜخ اُ ٠حُظؤٓ ٖ٤حُٜل ٠رٔؼخرش حٗ٫ظلخًٍُ ..ي ظَف ٝحكي ػِٓ ٠زَ٤
حُٔؼخٍٓ ٫ ،زٍَ ُ٘ٔؾ ظَٝف ٓٔخػِش ػِٞ٘ٓ ٠حُٝ ٚا ٫ظِِض أًظذ كظ ٠حُٜزخف.
ُٝطخُٔخ كٌَص رؼٔن ك١ ٠ز٤ؼش حُؼ٬هش رٝ ٠٘٤ر ٖ٤أه ٠كِْ أؿٖ ؿ َ٤حٍ٫طزخى ٝحُلَ٤س.
ًُي ً -٠٘ٗ٧ؤ ٟاٗٔخٕ -أكٌَ رؤىحس حُظلٌ َ٤حُٞك٤يس ػ٘ي ٠ٛٝ ٟحُؼؤَُٝ .خ ًخٕ ػوِ٣ ٠ؼخٖٗٓ ٠
كٔخى ٗي٣ي ك ٠ح ُـِء ح٧ػظْ ٖٓ ه٣٬خ ٙرلٌْ طٌ ٚ٘٣ٞحُـَر ،٠اً ٗٔخ ٝطَر ٠ػِ ٜٙٞٗ ٠ؿَر٤ش
كٓ ٠ـخ٫ص حُلٌَ حٔٗ٩خًٗ ٠خكشً ،خُؼِْ ٝحُلٖ ٝح٧ىد ،كبًٗ ٚؼَ٤ح ً ٓخ ًخٕ ٣ظ٘خه ٞك ٠طٍٜٞحطٚ
ُٓ ٍٞٓ٨غ حُـِء ح٧ىٗ ٖٓ ٠ه٣٬خ ٙحُِٔٔ٤شٔٓ ،خ ٘٣ؼٌْ ػِ ٠رلخُش ٖٓ حُظ٘ ٖ٣ٞحٌُ ٠٘ٛأهَد
153
ٓخ طٌ ٕٞاُ ٠كخُش ٓٔط ٍٞطؼخ ٖٓ ٠١حُل٘ ٖ٤أًؼَ ٓٔخ ٣ط٤و ٚىٓ ،ٚكَحف ْ٤ٜ٣كىؼٞحُْ ٓظ٘خه٠ش
ٟ٫خر ٢رٜ٘٤خ ٍ ٫ٝحر.٢
٣و ٠ُ ٍٞػوِ ٠ك٘٤خ أٗ٘ ٠ؿٔٓ َ٤ظلن ُٔخ أطِوخ ٖٓ ٙأه ٖٓ ٠ػ٘٣ ٫ ٕٞظ٣ٝ ،٠ٜزي ٝأُٖٗ ٚ
٘٣ظ ٠ٜا ٫رٔٞص أكيٗخٌٛٝ -ح ٓخ كيع رخُلؼَ -ك٘٣ ٜٞوٌ٣ٝ ٠يف ُِل ٍٜٞػٌِٛ ٠ح حُٔخٍ،
ٓظؼَٟخ ُِوِن ٝحُٔلَ ٝحٍ٧م ٝطوِزخص حُٔٞم ٝطـ َ٤حُٔ٤خٓخص ٝؿيٍ حًَُ٘خء ،أٓخ أٗخ كل ٠ؿٔ٤غ
ح٧كٞحٍ أطوخٍ ٠ٟحطزٝ َٜٗ ًَ ٠أط٘خ ٍٝػ٘خث ّٞ٣ ًَ ٠ػْ أٝ ٠ِٛأٗخّ كؤكِْ ٝأٝ ١َٟأٗوَ
ؿ َ٤ػخرت ر٘ت ك ٌٙٛ ٠حٌُ ٕٞػِ ٠ح٬١٫م ..أكزؼي ًُي ٖٓ ٌٕٞ٣حُؼيٍ إٔ أٓظلَ ُ٘لٔ ٠ػَهٚ
ٍُٝم أ٫ٝىٙ؟!
ٝط٘ـٌد ػٞح١ل ٠روٞس اُ ٠ه٣٬خ ٙحُِٔٔ٤ش ُ٤و ٠ُ ٍٞػوِٗ ٠لٔ ٚإ ػطخء أه ٠كن ُ٠
ٝٝحؿذ ػِٝ.ٚ٤طٔظ٘ ْ٤ؿٞحٍكٌُٜ ٠ح حُظٌخَٓ حُٔؼَٔ كؤرلغ كٔ٤خ ًظز ٚحُؼِٔخء ك ٌٙٛ ٍٞحُٔؼِ٠ش،
٧ؿي إٔ ُ٨هٞس ػ٘ي٘ٓ ْٛخٍُ ػ٬ع :أىٗخٛخ إٔ ٍِ٘٣حَُٔء أهخُِ٘ٓ ٙش هخىٓ ٚك٤و ّٞرلخؿظٖٓ ٚ
كِ٠ش ٓخُ ،ٚكبٕ ٓ٘لض ُ ٚكخؿش أػطخ ٙا٣خٛخ ٣ ُْٝلٞؿ ٚاُ ٠حُٔئحٍ ٝا ٫حػظزَ ٓوَٜح ك ٠كن
ح٧هٞس.
أٓخ أٓٝطٜخ كؤٕ ٍِ٘٣حَُٔء أهخُِ٘ٓ ٙش ٗلٔ ٠َٟ٣ٝ ٚرٔ٘خًٍظ ٚكٓ ٠خُُِٚ٘ٓ ٍِ٘٣ٝ ٚ
ٝهً َ٤خٕ أكي٘٣ ْٛن اُحٍ ٙرٝ ٚ٘٤ر ٖ٤أه.ٚ٤
ٝأٓخ أػٛ٬خ ك ٜٞإٔ ٣ئػَ حَُٔء أهخ ٙػِٗ ٠لٔ٣ٝ ٚويّ كخؿظ ٚػِ ٠كخؿظ٘ٓ ٌٙٛٝ ٚظ٠ٜ
ىٍؿخص حُلذ.
٤ٜ٣ٝز٘ٗ ًٍٞٛ ٠ي٣ي ك ٖ٤أًظ٘ق إٔ ح٧هٞس حُٔ٘خٍ اُٜ٤خ ٠ٛح٧هٞس ك ٠هللا ،ك ٠ٜكن
إً ػِ ٠ح٧ؿَحد كٔخ رخٍ ح٧هخٍد ٓٝخ رخٍ ح٧م حُ٘و٤ن حٌُ ٍِٗ ٟاُ ٠ك٠خء حٌُٗ ٖٓ ٕٞلْ
حَُكْ؟!
ٌٌٛح ٣وٞىٗ ٠ػوِ ٠ىحثٔخ اُ ٠حُلَ٤س ر ٖ٤ؿخٗز ٚ٤حُٔظ٘خه ،ٖ٤٠كٔ٤خ ٠٣خػق ًَّ أهٖٓ ٠
طِي حُلَ٤س ٣ٝئؿؾ ٗخٍٛخ حُظٓ ٠خ ًخٕ أٓ ٖٓ َٜاهٔخىٛخ ُ ٞػَف حُ٘ق ٣َ١و ٚاُ ٚ٤أ ٝأ٤ٛذ
ريحء حُوٞف ػِٗ ٠لٔٓٝ ٚخُ ٖٓ ٚػ ٠٘٤كخرظؼي ٝحِٗ .ٟٝك٘٤جٌ ً٘ض ٓؤؿي حُؼي٣ي ٖٓ حُٔزٍَحص
حُظ ٠ط٠ؼ٘ ٠رٓ ٬ؼخٗخس كٛ ٠ق أكي حُـخٗز ٖ٤حُٔظٜخٍػ :ٖ٤كبٓخ إٔ أه ٍٞحٕ ًَ اٗٔخٕ كَ ك٠
أٝؿ ٚاٗلخم ٓخُ ٚحٌُ ٟك َٜػِ ٚ٤رخكظٜخىٝ ،ٙاٗ ٚؿٔٓ َ٤ج ٍٞػٖ ٓٔخػيس ؿُْ ٖٔٓ َٙ٤
ٔ٣ظط٤ؼٞح إٔ ٞ٣كَٝح رؼوٝ ُْٜٞأريحٗ ْٜك٤خس ًَٔ٣ش ٗ٧لٔ٫ ْٜطلٞؿ ْٜاُ ٠حُـٝ ،َ٤آخ إٔ أه ٍٞإ
أهٌٛ ٠ح ٣ ٫ؼَف ٗ٤جخ ػٖ ه٤٠ش حَُُم ٝػٖ كوٞم ح٧هٞسٝ ،اٗ ٚرو َ٤ؿخكي ُ٘ؼْ هللا ٌَ٘٣
ِٛش حَُكْٝ ،إ حُِـٞء اُ ٠حٛ٧يهخء ٝهض حُلخؿش أًَّ ٝأَٗف ٝأ ٖٓ ٕٞٛحُِـٞء اُ ٚ٤أُق
َٓسٍٝ ،رٔخ طِ٣ي اُ ٠أُل ٖ٤ح ٝػ٬ع ١زوخ ُظ٘خٓذ حَُهْ ٓغ كيس حُـ٠ذ أٗ ٝيس حُلخؿش ٝهللا أػِْ.
ُْ أهِ ٖٓ ٚكَ٤ط ٠ا ٫ػِ ٠هٛ ٍٞي٣ن:
ٖٓ -حُلٔن إٔ ط٘٘ـَ رلٌَس طير َ٤حٍُ٧حم ٖٓٝ ،حُـ٘ ٕٞإٔ ط٘٘ـَ رلٌَس ط٣ُٞؼٜخ.
َٛٝكض حٛظٔخٓ٤ًِ ٠ش ػٖ حُظلٌ َ٤ك ٠طِي حُو٤٠شٝ ،حٍطلض ُو ٖٓ ٠ٛ٬كٔخٓ٤ظٜخٌُٖ .
رخػؼخ ؿَ٣زخ أػخٍٛخ كٗ ٠لَٔٓ ٠طٓ ٖ٤ظظخُ ٖ٤٤رٜٔ٘٤خ كخُٓ َٛخٗٛ ٠ـ ..َ٤كـؤس ٝػِ ٠ؿَ٤
حٗظظخٍ!
ك ٠حَُٔس حً٘ ٠ُٝ٧ض أهَأ ؿَ٣يس ٤ٓٞ٣ش كٝ ٖ٤هغ ر َٟٜػِ ٠هزَ ٝكخس ٍحهٜش َٗ٤ٜس رؼي
إٔ رِـض ٖٓ حُؼَٔ أًٍُ ًًَٝ ،ٚك ٠حُوزَ إٔ حُٔـخٍ ٟهي حٗلـَص هزَ ٝكخطٜخ رلظَس ىحهَ ٌٜٓٔ٘خ
كطللض حُٔ٤خ ٙرخُـَكش حُظ ٠طلٍٛٞٛ ٟٞخ حُظًٌخٍ٣ش حُٔظؼِوش رؼِٜٔخ ٌٓ٘ حٓظٜ٘ظ ٚكٗ ٠زخرٜخ ٝكظ٠
حُِلظش ح٧هَ٤س كؤكٔيطٜخ طٔخٓخٝ .ك ٖ٤ؿخء ػٔخٍ ح٬ٛ٩ف َٛهض كٝ ٠ؿ ْٜٛٞرؼٜز٤ش ٗي٣يس:
-طخٍ٣وٟ ًِٚ ٠خع ك ٠حُٔـخٍ!ٟ
ُـؤص اُ ٠ه٣٬خ ػوِ ٠ر٘وٜ٤خ حُلخٓي ٝحُِٔٓ ْ٤ؼخ رؼي إٔ طِٛٞض اُ٤ٛ ٠ـش ػَر٤ش طِل٤و٤ش
طٞك٤و٤ش ٓئهظُِ ٚـٔغ رٜٔ٘٤خٓ ،لخ ٫ٝحُظ َٛٞاُ ٠أىٗ ٠ػ٬هش ٌٖٔ٣حُؼؼ ٍٞػِٜ٤خ ر ٖ٤هَحءس ٌٛح
حُليع ٝر ٖ٤اٛخرظ ٠حُٔلخؿجش ريحء حُلٔخٓ٤ش طـخ ٙػطخء أه ،ًَٚٓٝ ٠كِْ أكِق!.
154
ٓخ حٌُ ٟؿؼَ ٓٞص حَُحهٜش حُؼـٝ ُٞػٍٞطٜخ حُؼخٍٓش ػِ ٠طخٍ٣وٜخ حُ٠خثغ ٣لـَحٕ ك٠
ٗلٔ ٠رًَخٗخ ً٘ض أكٔذ أٗ ٚهٔي ٌٓ٘ ٓوُٞش حُٜي٣ن؟ ..ػِ ٠أ٣ش كخٍ ٘ٛخى أٓ ٍٞػ٬ػش ٠ٛ
حُلٔخٓ٤ش ٝحُٔٞص ٝطخٍ٣ن حُٔ٤ضٓ ٌٖٔ٣ ،لخُٝش ا٣ـخى ٍحر ٢رٜٔ٘٤خ ُٞٝػِٓ ٠ز َ٤حَُ٣خٟش
حٌُ٤٘ٛشُ ،ؼَ ٌٛح حَُحر٣ ٢وٞىٗ ٠آُ ٠لظخف ُِؼ٬هش حُـخٓ٠ش ر ٖ٤حُٟٔٞٞػ.ٖ٤
ُٝوي ٛٝق حُٔلٍَ ٜٓ٘ي ط٘٤٤غ ؿؼٔخٕ حُل٘خٗش حَُ٘٤ٜس رؼزخٍحص طل ٞ٤رخُلِٕ ٝح٠ٓ٧
ًٌَ٣ ٞٛٝإٔ ػيى حُل٘خٗٝ ٖ٤حُل٘خٗخص حٌُ٤ٗ ٖ٣ؼٞح حُـ٘خُس ُْ ٣ظـخ ُٝأٛخرغ حُ٤ي حُٞحكيس! .
ك ٠حَُٔس حُؼخٗ٤ش هخٍ ُ ٠حُظَحر ٠أٓخّ ٓوزَس أر:٠
٫ -ىحػُ ٠وطؼش حَُهخّٝ .كَ ػٜٔ٘خ ٫ٝ٧ىى.
ُٔ -خًح؟ُ ..وي ِ١ذ طؼز٤ظٜخ ػِٓ ٠وزَط ٚهزَ ٝكخط.ٚ
ٌٖ٤ُ -ك ٠ػِٔي أٜٗخ ٓظَٔم ك ٍٞحَٜٗحف حُٔ٘٤ؼٜ٘٣ ُٖٝ ،ٖ٤ؤ رٜخ هزَِ٤ُ ٙش ٝحكيس!
ً -خٗض أٛٝ ْٛخ٣خ ٙحٛ٫ظٔخّ رظٔـ َ٤طخٍ٣ن ٝكخط.ٚ
ٗ -للَ حُظخٍ٣ن ػِ ٠ؿْٔ حُٔوزَس ٗلٔ ٚك٤ظؼٌٍ ٓل ٙٞأٓ ْٔ١ ٝؼخُٔٓ ٚغ حُِٖٓ.
ك ٌٙٛ ٠حَُٔس أ٣و٘ض إٔ حُٔٞص ً ٝػ٬هش ٝػ٤وش رخٓظؼخٍس ه٤٠ظ ٕ٧ ،٠حُظخَٛس ٗلٜٔخ
طٌٍَص ك ٠حَُٔطُٝ .ٖ٤وي أؿٔؼض ه٣٬خ ػوِ ٠ػًُِ ٠ي حُ٤و ٖ٤رؼي اٟخكش ظخَٛس حُِٖٓ اُ٠
حُظخَٛس حُٔظٌٍَس ُظٜزق حُٔٔؤُش أًؼَ طؼو٤يح ػٖ ً ٟهزَ.
ٝح ٕ٥كخٕ ٝهض كْٔ ٌٙٛحُٔٔؤُش ..كٖٔ حُٔوق إٔ أظَ أػخٗ ٠اُ ٠أؿَ ؿٓ َ٤ؼِٖٓ ّٞ
حُىٝحؿ٤ش ٗؼ ٍٟٞطـخ ًَّ ٙأه ٠حُلخطٔ ،٠حٌُ٘٣ ٟؼَٗ ٠رخٌُٗذ ك٘٤خ ٝ ،رطٔؤٗ٘٤ش حٓ٫ظلوخم
رلٌْ حُٔٔخء ك٘٤خ آهَ.
حٗظظَص هيٓ ٚٓٝلٔ ٬رخُؼطخ٣خ ًؼخىطٝ ٚهي أَٟٔص أ ٫أهزِٜخ ا ٫رٜلش هََ٣ٞ١ ٝ
ح٧ؿَ ،طَى هٔ٤ظً ٚخِٓش أٓ ٝؤطش كَٔ٤ٓ ٖ٤س.
ُٝوي ٗ٣ٞض إٔ أٍك ٞر٘يس هز ٍٞػطخثٓ ٚخُْ ٣وزَ حهظَحكً .٠خٕ ٛخطلخ هل٤خ ٜ٣ظق ر ٠أٗ٘٠
حػِْ أٗٞٓ ٚف َ٣كٝ ،ٞحٕ ٌٛح هي ٔ٣ؼيٍٗ ٠ؿْ حٗٞ٤ٓ ٚهؼ٘ ٖٓ ٠ؿي٣ي ك١ٍٝ ٠ش حُلٔخٓ٤ش،
ٝأٗ٘٣ ٠ـذ أ ٫أٓظِْٔ ُ٠ؼل ٠حُزَ٘ ٟأٓخّ حُٔخىس ك ٖ٤طؤط ٠رـ َ٤ػ٘خء ٜٓٔخ ًخٕ ح٫كظ٤خؽ اُٜ٤خ
ِٓلخً .ؿ َ٤أًٗ٘ ٠ض ٝحػوخ
أٗ ٚكظٝ ُٞ ٠حكن ػِ ٠حهظَحكًَٓ ٠خ ً َٓ٘ٓٝ ٚحػخس ُلٔخٓ٤ظ ٠حُ٘ي٣يس كبٗٓ ٚلخٍ إٔ
٣ظـخ ُٝكٌَس حُوز ٍٞرخُو ٍٞحُٔ٘طٞم اُ ٠كٌَس إٔ ٔ٣ي ٣ي٤ُ ٙؤهٌ ٓ٘ ٠ؿٜ٘٤خ ً ٝحكيحً.
َٓٝص أ٣خّ ػي٣يس .٠ٍِٗ٣ ُْٝحطِٜض ًؼَ٤ح رُِٔ٘ٝ ٚرٌٔخطز ٚحُٔظؼيىس كٓ ٠وظِق ح٧هخُْ٤
ُْٝأٝكن ك ٠حُؼؼ ٍٞػِ .ٚ٤حُظٔٔض ُ ٚحُؼٌٍ ٌُؼَس حٗـخُ ُْٝ ٚأؿ٠ذ ،كٔؼِ٣ ٫ ٚـٓ ُٞطخُزظ ٚرٔخ
٣طخُذ ر ًٟٝ ٚحُٜٔ٘ش حُٞحكيس حٌُ٣ ٖ٣ظٔظؼ ٕٞرؤٝ ٢حكَ ٖٓ حُلَحؽ .اٗ٣ ٚؼَٔ ك ٠حُلي٣ي ٝ
ح٘ٔٓ٧ض ٝحُٔوخ٫ٝص حُزلَ٣ش ٝطـخٍس ح٧هٔ٘ش ٝح٧كٌ٣ش ٝحُٔٞحى حُـٌحث٤ش ٝأٗ٤خء أهَ ٫ ٟأػَكٜخ.
أٓخ ٓٔظٌِخط ٚحُؼ٤٘٤ش ٝحُٔخى٣ش كِْ أكٌَ ٓٞ٣خ إٔ أٓؤُ ٚأ ٝإٔ أٓخٍ ػٜ٘خ أكيح ٖٓ أكَحى حَٓ٧س -حٌُٖ٣
٣ظطلِ ٕٞػِ ٠ك٤خطًُٝ -ٚي ُٔزذ ٝك٤ي ٞٛ ،أٗ٘ ٠أكظوي أ ٟىحكغ ُٔؼَ ٌٛح حُٔئحٍ ،كخ٫ َٓ٧
٣ؼ٘ ٠٘٤رؤ ٟكخٍ ٗ ٖٓ ٚٗ٫ؤٕ ٛخكذ حٝ َٓ٧كي.ٙ
رؼي ٓ ٍٜٞٗ ٠٠ػ٬ػش حط َٜرٛ ٠خطل٤خ ٣ؼظٌٍ ػٖ ٍٞ١ؿ٤خر٤ُٝ ،ٚزِـ٘ ٠إٔ حُٔوؼي
حُٜـ َ٤حًٌُ ٟخٕ هي ٝػي ر ٚأكي أر٘خثٌ٤ُ ٠حًَ ػِ -ٚ٤ريٓ ٖٓ ٫وؼي ٙحُوي ْ٣حُٔظٜخُي -هخىّ اُ٘٤خ ك٠
حُطَ٣ن ػِ ٠ػَرش ٖٓ ػَرخص اكيًَٗ ٟخط.ٚ
ٝهزَ إٔ أٓؤُٓ ٚظٞٓ ٠ف ٗظٌٖٔ ٖٓ ٍإ٣خ ٙهخٍ ُ ٠ر٘زَس كخٓٔش:
-حُٔوؼي ػٔ٘ ٚهٔٔ ٕٞؿٜ٘٤خ.
ٔٓٝؼض ٍٗ ٖ٤طِ٤ل ٕٞآهَ ،كٌخٕ ٓ٠طَح ٣ ٕ٧ؼظٌٍ ُٔ٣ٝ ٠ظزو ٠٘٤ػِ ٠حُو ٢كظ٣ ٠وخ١ذ
ٓليػ ٚػِ ٠حُو ٢ح٥هَُٔٝ ..خ ١خٍ كٞحٍٓ ٙؼ ٚكٛ ٍٞلوش أهٔ٘ش ٖٓ حُظ ٠طـط ٠رٜخ ٗؼٕٞ
حُٔٞط ،٠حٗظخرظ٘ ٠ه٘ؼََ٣س ٗي٣يس ٝطٔ٘٤ض إٔ ٓ ٠ٜ٘٣ؼ ٌٙٛ ٠حٌُٔخُٔش حَُٔػزش ٝكٔيص هللا إٔ كؼَ
ػِ ٠حُل.ٍٞ
155
ٌُ٘ ُْ ٠أُزغ إٔ طًٌَص ػزخٍط ٚح٧هَ٤س ػٖ ػٖٔ حُٔوؼي كِْ أكٓ ْٜوٜيٝ ،ٙرَٔ ٍٝح٣٧خّ
ٝك ٠ؿَٔس حهظلخث ٚحُط٤ٔٗ َ٣ٞض ٓخ ىحٍ ك ٌٙٛ ٠حٌُٔخُٔش ٝريأ حُوِن ٔ٣خ ٠ٍٗٝػِ.ٚ٤
ُٝوي ٛيم كيٓ ، ٠اً ػِٔض رطَ٣ن ؿٓ َ٤زخَٗ أٗ٣ ٚؼخُؾ ك ٠حُوخٍؽ ٖٓ َٓٝ
ؿخٓٝ ،ٞحٗ ٚأ ٠ٛٝأر٘خء ٙأ٣ ٫ؼِ٘ٞح ٌٛح حُ٘زؤ ا ٫رؼي ػٞىط.ٚ
ػِ ٠كَحٕ حَُٔ ٝؿِٔض رٔٞحؿٜظ ٚأٗي ٖٓ أٍُٓ ٙظٔ٘٤خ ُ ٚحُ٘لخء ٝحُٜلش ٖٓ ْ٤ٔٛ
هِز ٠حُِٔظخعٓ .ؤُ٘ ٠رٜٞص ٝحٓ ٖٛظـخ ٬ٛىػخث:٠
َٛٝ َٛ-حُٔوؼي؟
َٗىص هِ ..٬٤أٜ٣خ حٔٗ٩خٕ ٓخ أؿَري! ..أٌٛح ٝهظٚ؟!..
ُٓ ٖٓ َٛٝ -خٕٝ ،حٗ ٫ ٠أػَف ً٤ق أٌَٗى.
ػْ ٍحف ك ٠ؿ٤زٞرِ٣ٞ١ ٚش .حٓظيػ٘٤خ ١ز٤ز ٚحُوخ ٙحٌُ ٟرخٗض ػِٝ ٠ؿ ٜٚحٓخٍحص حُ٤ؤّ رؼي إٔ
كلٝ ٜٚحِ١غ ػِ ٠طوخٍ َٙ٣حُطز٤ش حُوخىٓش ٖٓ حُوخٍؽ .هخٍ ُ ٠حُطز٤ذ ٛخٓٔخ رؼي هَٝؽ ُٝؿظٚ
ٖٓ حُـَكش:
-حٟ َٓ٧ؼ٤ق ؿيح ٌُٖٝ ،هللا ٓٞؿٞى.
ِٛط٘ ٠حُٜيٓش ٖٓ ح٧ػٔخم ٝىح ٠٘ٔٛأُْ حُوٞف ٖٓ حُلَحم ٌُٚ٘ .أكخم كـؤس ُ٘٤ظِ٘٘ ٖٓ ٠ؿٔ.٠
ٓخ إٔ ٍآٗ ٠كظ ٠هخٍ ُ٘ٓ ٠خُػخ ٝكِع ؿَ٣ذ ٘٣غ ٖٓ ػ ٚ٤٘٤حٌُحرِظ:ٖ٤
ٓ-ظٓ ٠ظيكغ ػٖٔ حُٔوؼي؟
ٓٝخص رؼي ٓئحُ ٚريه٤وش ػِٝ ٠ؿ ٚحُظوَ٣ذ.
****
156
ٍؿغ حُٜيٟ
رؼ٘خ٣ش كخثوش ٍحكض "ٗٔٔش" طَطذ حُٔخثيس حٓظؼيحىح ُِٔ٤ُٞش حَُٔطوزش .ػِٓ ٠وؼي حُٜيحٍس
ٓٞف ٣ـِْ كٖٔ كٍ ٜٞد حَٓ٧س ٝكز٤زٜخ٘ٛ .خ طـِْ َٗؿْ ٝرـٞحٍٛخ ٣ـِْ ٝك٤يٛخ
حُٜـ٘ٛٝ .َ٤خ ػ٬ء ٝرـٞحٍ ٙحر٘ظ ..ٚأٓخ ٠ٛك٣ ٬ؼٜ٘٤خ ػِ ٠أٓ ٟوؼي طـِْ .حُٔ ْٜإٔ طو ّٞػِ٠
هيٓظ ْٜؿٔ٤ؼخ ٝطَهذ حُلَكش ك ٠ػ ْٜٗٞ٤كظ٘٣ ٠ظ ٖٓ ٕٜٞحُظٜخّ حُطؼخّ ًِ.ٚ
ٌٓ٘ ٓ٘ٞحص ػي٣يس ُْ ٣ـظٔغ هُٜ٬خ َٗٔ حَٓ٧س ٠ٛٝ،طظ٘خٝ ٍٝؿزخطٜخ ػِٓ ٠وؼي كٖٔ…
٣و ْ٤حُٜٔض ػِ ًَ ٠حُـَف ٣ٝو ٚرٔؼظْ ػوِ ٚحُزـ ٞ٤ؿَكش حُٔخثيسٓ .لطش حُٔ٤ٓٞوخ طؼٔن
ٖٓ أٗـخٕ حُٞكيس .حُٔلطخص ح٧هَ ٟأؿخٕ هِ٤ؼش ٝأكخى٣غ ٓٔظٌِٜش ٝرَحٓؾ ٓزظٌُش .حٓخ أكّ٬
حُظِ٤لِ ٕٞ٣كظًٌَٛخ رؤكيحع ٜٗيطٜخ ؿَف حٍُِٔ٘ طؼ َ٤حًٌَُ٣خص حُز٤ٜـشٝ ،ك ٖ٤طل٤ن ٜٓ٘خ ػِ٠
حُٔوخػي حُ٘خؿَس كبٜٗخ طلوي حُٔ٤طَس ػِ ٠ىٓٞػٜخ.
ًؼَ٤ح ٓخ حٓظٔؼض اُ ٠أٗخّ ٣ليػٜٗٞخ ػٖ َٓحٍس حُ٘ؼ ٍٞرخُٞكيس .طؤُٔض ٝ ُْٜٔ٧ىٓؼض
ػ٘٤خٛخ طؼخ١لخ ٓؼ٤ُ ْٜوٜ٘٤خ ٖٓ إٔ حُٞكيس ٗت ٓو٤ق ٗي٣ي حُؤٞسٌُٜ٘ .خ ٓخ ًخٗض طظ ٍٜٞإٔ
طؼخٌٗٛ ٠ح حُ٘ؼ ٍٞرٔؼَ ٓخ ًخريط ٚحُُ ّٞ٤يٍؿش حُظٞكي ٓؼٝ ٚحٌُٝرخٕ ك ،ٚ٤رل٤غ أٛزلض ك ٠ؿ٘٠
ػٖ حُلي٣غ ػُ٘ٔ ٚوِٞم .رَ حٕ ٓلَىحص حُِـش أٛزلض طؼـِ ك ٠ظٜ٘خ ػٖ حُظؼز َ٤حُٜخىم ػٖ
ٓ٘خػَٛخ حُلو٤و٤ش.
ُْ ٣لِق حَُحى ٫ٝ ٞ٣حُظِ٤لِ ٕٞ٣ك ٠طزي٣ي ٝك٘ش حُٜٔض أًٞٗ ًَٔ ٝش حُٞكيسٝ ،روخٛش
ك ٠ؿَكش حُٔخثيس ٝأػ٘خء ط٘خ ٍٝحُٞؿزخص .ك ٠طِي حُِلظخص حُٔليىس ٣و َ٤اُٜ٤خ أٜٗخ طلظوي حُويٍس ػِ٠
حُل ْٜأ ٍ ٝرٔخ حَُؿزش كٝ ٚ٤طظٔ٘ ٠أ ٌٕٞ٣ ٫ك ٌٙٛ ٠حُل٤خس ٗت ُٓ ٚؼ٘ ٠كظ ٫ ٠طيهَ حهظزخٍ حُلْٜ
ٓ٠طَس.
ك ٠طِي حُِلظخص طؼزض ٓئَٗ حَُحى ٞ٣ػِٓ ٠لطش طظٓ ٢ٓٞلطظ ٖ٤ػخِٓظُ ٖ٤ظٔظٔظغ
رٜٞص حُظ٘ٝ ٖ٣ٞحَُ٘ٗٞس حُـخٓؼش رٓ ٖ٤خ طزؼ ٚحُٔلطظخٕ ٖٓ أٞٛحص ٓظيحهِ ٚطل ٟٞحُـ٘خء
ٝح٫كخى٣غ َ٘ٗٝحص ح٧هزخٍ ٝحُٔ٤ٓٞوخ رل٤غ ٫طل٤ٗ ْٜجخ ٓؼو ٌٖٔ٣ ٫ٞإٔ طِظوط ٚأًٗخٛخ.
ً ًْٝخٕ ٔ٣ؼيٛخ إٔ طٌ ٕٞحكي ٟحُٔلطخص رِـش أهَ ٟؿ َ٤حُؼَر٤ش ٌُ ٠طِىحى حُٔٔخُش
طؼو٤يح ً ٔ٣ٝظل َ٤حُل ْٜكظ ُٞ ٠أٌٖٓ حٓ٫ظٔخع.
ٌٓ٘ أكززض كٖٔٝ ،كظ ٖٓ ٠هزَ إٔ ٣ظِٝؿً٘٘ ٠ض ػِ٣ ٠وٛ ٖٓ ٖ٤يهُ .ٚوي ػخٛيٗ ٠أ٫
طلَم ر٘٘٤خ هٞس ػِٝ ٠ؿ ٚحٛٝ ٍٝ٧يم ٝػيٍ .ٙؿْ ًُي كوي ؿخد ػ٘ .٠طًَ٘ ٠أطوِذ ٝكيٟ
ػِ ٠حُلَحٕ حًٌُ٘ ٟض أُحكٔ ٚكٝ ٚ٤أٍكٔ ٚه ٠ٓٞٗ ٍ٬حُٔظٞطَ رويَٓٓ ٠س ٝرًَزظَٓ ٠س أهَ.ٟ
كِٓ ٌٕٞ٣ ٖ٤حؿٓ ٚؼظي٣ ً٫و:٠ُ ٍٞ
-حٕ حُٔ٬ثٌش طيحػزي ٣خٗٔٔٚ
ٝكٜٓٞٔٓ ٌٕٞ٣ ٖ٤خ ٣و: ٠ُ ٍٞ
-أٗض ط٘خًٓ ٖ٤خُؼلخٍ٣ض
َٓٝس ىكؼظ ٚرٌٞػ ٠كٝ ٠ؿ ٜٚكوخّ رٜيٝء ٝأػي ُ٘لٔ ٚكَحٗخ ػِ ٠حٗ ٍٝ٧خّ ػِ ٚ٤ىٕٝ
إٔ أٗؼَٝ .ك ٠حُٜزخف هخٍ ُ:٠
ٌٛ-ح أك َٜرٌؼ ٖٓ َ٤ػخٛش ك ٠أٗل ٠أ ٝػ.٠٘٤
ٓٞف طٌ ٕٞحٌَُٔٗٝش كَٔحء ك ُٕٞ ٠حُيّ .حٗ٣ ٚلزٜخ ًٌُيُ .وي ٟٝؼض رٜخ ًؼَ٤ح ٖٓ كزخص حُؼّٞ
حُٔوطؼش هطؼخ ٛـَ٤س ًطِز .ٚأٓخ ١زن حُِلْ ٌٛح كٔوٝ ُٚ ٜٚكي ٚٗ٧ ٙؿخٍم ك ٠حُز،َٜ
ٝح٫ٝ٧ى ٣ ٫لز ٕٞحُز .َٜكِ٤ؤًِٞح ٖٓ حُٔ٘ ٟٞأ ٝحُِٔٔٞم أ ٝحُٔلَٔ ً٤لٔخ ٗخءٝح.
ُْ َٓ ُٞٝ ْ٘٣س ٝحكيس ك ٠ك٤خطٓ ٚؼ ٠إٔ ٣زَٔٔ هزَ إٔ طٔظي ٣ي ٙاُ ٠حُطؼخّ ،ػْ ٣وٍٞ
رٜٞص ػٔ٤ن طو٘غ ُ ٚؿيٍحٕ ؿَكش حُٔخثيس حُِٔ٘٣ش رِٞكخص هَ٠حء:
ٓ-زلخٕ ٖٓ كَِ حُلٝ ٍ٬كَّ حُلَحّ.
ٝكَٓ ٠ػش حُزَم ٘٣ظ ٖٓ ٠ٜط٘خٝ ٍٝؿزظٍ ،ٚؿْ أٌٗ٣ ٫ ٚق ػٖ ٜٗق ح٫ٝ٧ى رخُز٢ء ك ٠حًَ٧
كَٛخ ً ػِٔٓ ٠ظوزَ حُٔؼيس ٝحُوِذ٣ُِِٔٝ ،ي ٖٓ حٓ٫ظٔظخع رٌِس حُطؼخّ ٝكٔيح هلل ػٌَِٗٝ ٚ٤ح.
157
ٌٖ٣ ُْ ٚٗ٧ٝهيٝس ُ٫ٝ٨ى كٔ٤خ ٣و ٍٞكبٕ ػ٬ء َٗٝؿْ ًخٗخ ٔ٣زوخٗ ٚك ٠ح٩ؿٜخُ ػِ٠
أ١زخهَ٣ ْٛٝ ْٜىى٤ٜٗ ٕٝلظٟ ٚخكٌ ٖٓ ٖ٤ح٧ػٔخم.
ٟٝؼض ُ٣َٛش حٍُٞى ك٘ٓ ٠ظٜق حُٔخثيس ٗٝظَص كٓ ٠خػظٜخ ٝهخُض طليع ٗلٜٔخ
رٔ٘خػَ ك٤خى٣ش :
-رخهٓ ٠خػش ػِ ٠حٗط٬م ٓيكغ ح٩كطخٍ.
ػْ ػخىص اُ ٠حُٔطزن ُظظٌٝم ِٓٞكش حُطؼخّ ٝطـْ ىٍؿش ٗ٠ـ .ٚحُٓ ٫ ّٞ٤زٍَ ُِظٖ٘٣ٞ
ٝحُؼَػَس ًٓٝ ّٞ٣ ٚٗ٧ؼ٘ .٠أىحٍص ٓئَٗ حَُحى ٞ٣آُ ٠لطش ٓليىسً .خٗض أٞٛحص حُـَ٤حٕ ْٛٝ
٣ؼي١ ٕٝؼخٓ ْٜطظٜخػي أُٓ ٠خٓؼٜخ ًؤٗـخّ َٓكش ط٘ؼَٛخ رخٝ ْٗ٧حُلَكش.
ُِـٍ ٞحثلش ٓلززش هزَ حٗط٬م حُٔيكغ ك ٠ك َٜحُوَ٣قٍ .حثلش طٔظِؽ كٜ٤خ ٌٓ٘٤ش حُ٘لْ
رطٔؤٗ٘٤ش حُوِذ ،طلِٜٔخ ٗٔٔش ًحص ُٔؼش هل٤لش ٖٓ حُزَى حُٔ٘ؼٖ حُِط٤ق.
ُْ ٣زن ح ٫إٔ طظوِ ٠ػٖ ك٤خىٛخ كٌٛ ٠ح حُ ّٞ٤حُٔلظَؽ ٝطظَى ٗلٜٔخ ُِلَكش ،كخٗطِوض اُ٠
ؿَكش حُٔخثيس ًَحهٜش رخُ ٚ٤طلًَٜخ أٗـخّ ٓلَ٣ش ط٘زؼغ ٖٓ أػٔخهٜخ حٍَُٔٔٝس ٠ٛٝطيٗيٕ رؤؿ٘٤ش
كخُٔش.
٘ٛخ ٓوؼيى ٣خ َٗؿْ َٛ .طًٌَٓ ٖ٣خ كؼِظ٧ ٚؿِي؟ ُ ..وي طلي٣غ ٓـِْ حٌُِ٤ش رؤًِٔٚ
كظ ٠طؼٓ ٠٘٤ؼ٤يس رخُؤْ حٌُ ٟأٍأٓ .ٚحكظؾ ه ٖٓ ٠ٜٓٞحٓ٧خطٌس ٓٔظ٘ي ٖ٣اُ ٌٟٞٗ ٠حُطخُزش
حُٔ٘خكٔش ٠ٌُ٘ٝ ،هِطض حُلن رخُزخٗ٧ َ١ظِع ُي حُٔوؼي ٜٓ٘خ ٗٝـلض رخهظيحٍٜٓٞ٣ .خ هخُض ُ ٠أّ
ٌٙٛحُطخُزش رلَهش:
٘ٓ-ي هلل ٣خ ظخُٔش.
حًظل٤ض رخٗ٫لخم ػِٜ٤خ ٠ٗ٧حػظويص أٜٗخ ٓخ ًخٗض ُظلؼَ ؿٓ َ٤خ كؼِض ًُ ٞخٗض ٌٓخٗ.٠
حٕ حُـ َ٤حُـي٣ي ٖٓ أٓخطٌس ٓٝؼ٤يِ١ٝ ٟزش حٌُِ٤ش ك ٌٙٛ ٠ح٣٧خّ ٣وظِل ٕٞػ٘ي ًؼَ٤ح ٣خ
َٗؿْ .كؤٗض طلٞهًً ْٜ٘٤خء ٝػِٔخ ُٔٝخك٤ش ٝأٗخهش ٝؿٔخٝ ٫أىرخ ٝطَر٤ش.
ٓ ٌُٖٝخ إٔ كِٜض أٗض ُٝٝؿي ػِ ٠ىٍؿش حُٔخؿٔظ َ٤كظ ٠طزيُض ىٗ٤خٝ ٟطٔ٘٤ض إٔ
أكؼَ أٗ ٟت كظ ٫ ٠طـ٤ز ٠ػٖ ػٓ ٠٘٤ؼِٔخ ؿخد كٖٔ .طٌٝهض ١ؼْ حُ٘ؼ ٍٞرخُظِْ ٌٖ٣ ُْ ّٞ٣
٘ٛخى ٓلَ ٖٓ إٔ ط٘ل َٜىٍٝس ك٤خطي ػٖ ىٍٝس ك٤خط٘٣ٝ ٠ل ٞحُ٫ظلخّ حُلٔ ٠ٔ٤رٜٔ٘٤خُ .وي
أٛزق ُي ُٝؽ طلزُٝٝ ٚ٘٤ي ٞٛهَس ػ٘٤ي ،أٓخ أٗخ كوي حٗظ ٠ٜىٝ ٍٟٝط٠خءُض أ٤ٔٛش ٝؿٞى ٟك٠
كِي ك٤خطي ٣ ..خُؤٞطي ٣خ َٗؿْ ٝحٗض طزوِ ٖ٤ػِ ٠رٔـَى حطٜخٍ ٛخطل ٠طٔؤُ ٖ٤ك ٚ٤ػٖ ٛلظ٠
ِٓٝحؿٌٛ ..٠ح حُوَٗٞف حُٔل٘ ٞرخُِلْ حُٔلَٝ ّٝحُِٔت رخُ٘طش ٝحُلِلَ حٞٓ٧ى ٘ٛؼظ ٚهٜ٤ٜخ
ُي ٚ٤ًِ .رخُٜ٘خء ٣خ كز٤زظ ٌُٖٝ ٠حكٌٍ ٟإٔ ٣ؤًَ ٓ٘ٛ ٚـَ٤ى ُج٣ ٬ئً٤ُٜ ٚ٣ز ٚحُلخٍم.
ُْ ٣زن ػِ ٠حٗط٬م حُٔيكغ ٜٓٗ ٟٞق ٓخػشٍ ..حكض ٝؿخءص ك ٠هِن ٗي٣ي .طٔخءُض
ُٔخًح ٣ ٫ل َٕٝ٠ؿٔ٤ؼخ ً أ ٝكظ ٠حُزؼ ْٜ٘ٓ ٞهزَ حٗط٬م حُٔيكغ ُ٤ظليػٞح ٓؼٜخ؟..
أّ أٗٞٓ ْٜف ٣ؤطُٔ ٕٞـَى ط٘خ ٍٝحُطؼخّ ػْ َٜ٘٣كٕٞ؟
******
ِٔٓ-ض ٣يحى ٣خ ٗٔٔٚ
ٌٌٛح ًخٕ ٣وخ١ز٘ ٠ػ٬ء رؼي ط٘خ ُٚٝحُطؼخّ٣ .يًُِ٘ٔ ٠خ ُْ ٣يُِ٘ ٠أر٘٣ .ٙٞخى ٠٘٣رخٓٔ٣ٝ ٠يحػز٘٠
٣ٝؼزَ ُ ٠ك٘ٓ ًَ ٠خٓزش ػٖ كزٝ ٠ُ ٚطؼِو ٚرٔ٣ .٠ظ٘ ٠َٗ٤كٛ ًَ ٠ـَ٤س ًٝزَ٤س ُ٠٘٤َٟ٤
ٍؿْ حكظلخظُ٘ ٚلٔ ٚروَحٍ٣ .ٙو ٠ُ ٍٞحٗٔ٣ ٫ ٚظط٤غ إٔ ٣ظ ٌَٗ ٍٜٞك٤خطٓٝ ٚؼ٘خٛخ كظ ُٞ ٠رِؾ
حُ٘٤وٞهش ى ٕٝإٔ أً ٕٞرـٞحٍ ٙأ ٝهَ٣زش ٓ٘ٝ ،ٚا ٫كٖٔ ٣ؼخًْ ؿ ٖٓ َٟ٤أؿَٔ حُٔ٤يحص ٣ٝوٍٞ
ُٜخ ر٘زَط ٚحَُٔكش:
-طؼخُ٘ٛ ٠خ ٣خ ر٘ض ٧ر٣ ّٞيى.
٣خُٜخ ٖٓ ؿخكيس طِي حُلَرخء حُظ ٠حهظطلظي ٓ٘ ٠ك ٠ؿلِش ٖٓ حُِٓخٕ .ػـِص ػٖ حُظٔخّ ػٌٍ
ٝحكي ٣زٍَ ًَح٤ٛظٜخ حُ٘ي٣يس ُٝ ٠ؿَ٤طٜخ حُٔخكوش ٓ٘ ٌ٘ٓ .٠ريح٣ش ح ُْ َٓ٧أٓظَف ُوزق ٝؿٜٜخ
ٝػوَ ٍ٣لٜخ كظ ٠أٗ٘ٓ ٠ؤُض ػ٬ء:
-أُْ طـي ٣خر٘ ٠ؿ ٌٙٛ َ٤حُؼزُ ّٞظؼخَٗٛخ ٓي ٟحُل٤خس؟!
158
حُزٞطوــــــش
ٌٓ٘ آ٫ف ح٣٧خّ أؿِْ هِق ٗلْ حُٔخثن كٗ ٠لْ حُؼَرش ًٛ٧ذ ٤ٓٞ٣خ اُٗ ٠لْ حٌُٔخٕ
ػْ أػٞى ٓ٘ ٖٓ .ٚهزَ إٔ ُٞ٣ي ؿي ٟحػظيص حَُِٔ َٗٝرض ٓؼٓ ٖٓ ٚخػٝ ٕٞحكي ،ػِ ْٜ٤حُِؼ٘ش
ؿٔ٤ؼخً :ؿيٝ ٟحَُِٔ ٝحُٔخػ!ٕٞ
كلظض ٓؼخُْ ٌٛح حُولخ حُٓٞن .أؿزَ حُ٘ؼَ ًؼ٤لٗ .ٚخىٍح ٓخ ٣و ٜٚأ٣ ٝـِٔ .ٚحكظٌخً ٚر٤خهش
حُؤٜ٘٣ ٚ٤غ ػِ ٠كخكظٜخ هطخ طَحر٤خ ر٘ ٠حُِ٣ ،ٕٞظل ٍٞرخُظوخىّ اُ ُٕٞ ٠أٓٞى ًَّٞ٣ ًَ .ٚ٣
أٍح ..ٙأطللٍ ٜٚؿْ أٗل .٠أُكق رؼ ٠٘٤آُ ٠ئهَس ٍأّ ػؼٔخٕ حُٜـَ٤س ًَأّ ًظٌٞص…
ٝطؤطٓ ٠لخرخص ىهخٕ ٓـخثَ ٙحُظ ٫ ٠ط٘وطغ كؤًخى أهظ٘ن ٝأ٤ٛق ر:ٚ
ً-لخى طيه٘٤خ ٣خ ػؼٔخٕ .هللا ٣وَد ر٤ظي.
ِ٣ظلض اُ ٠ر٘ظَس ٣خثٔش طلَٔ ٗلْ ُ ٕٞأٓ٘خٗ ٚحُٜلَحء حُٔؼَٓش.
٫-أهيٍ ٣خ ري.
ٝأؿ ٙٞك ٠ىٓخؿ ٠حُٔ٘ل ٕٞرخ٧كٌخٍ ًحص حَُؿزش حُـخٍكش ك ٠حٜٜٗ٫خٍ روِذ حُل٤خس ٝك٠
حٗ٫ل٬ص ٜٓ٘خ ك٘٤خ آهَ ،كظ ٠أهق ٓظؤٓ ٬كٔ٤خ ٣ؼظَٔ رٌُي حُوِذ ٖٓ أٗـخٕٝ ،ك ٠ؿي ٟٝاىٍحى
ٌٛح ًِ ٚػْ حٗ٫لؼخٍ ر ٚكٞٓ ٠هق كؼِٓ ٠ليى ..كؤٍ ٟإٔ حُٔٔؤُش رَٓظٜخ ٫طو٠غ ً٧ؼَ ٖٓ
حكظٔخُ:ٖ٤
آخ حُظؼطٖ ُِ٘ـخف ٓٝخ ٣ظزؼٗ ٖٓ ٚؼ ٍٞرخُلوَ ٝحُٔؼخىس ٝحٓ٫ظؼ٬ءٝ ،آخ حُلَ٘ ٓٝخ
ٖٓ ِٚ٣ٌ٣طؼخٓش ٗٝؼ ٍٞرخُي٤ٗٝش … ٓٝوطض كـؤس اُ ٠ح ٍٝ٧رٔؼٍِ ػٖ حُِٖٓ.
كٛ ًَ ٠زخف أٓظَؿغ ًٗٞر .٠أٓظؼ٤ي ًَ ٓخ حهظَكض ك ٠ك٤خط ٖٓ ٠آػخّ .أهٌَٗ ٍٞح ٣خ
ٍد ٗ٧ي طؼخهز٘ ٠رَإ٣ش ًُي حُ٘ت حُوٌٍ ًَ ٛزخف ٫ٝطلؼَ رٓ ٠خ ٞٛأهًُٔ ٖٓ ٠ي٠ٌُ٘ٝ .
أه ٍٞأك٤خٗخ ً اٗٔ٣ ٚظل َ٤إٔ طٌ٘ٛ ٕٞخى ك ٠حُيٗ٤خ ػوٞرش – أٍ ٝرٔخ ك ٠ح٥هَس – رٔؼَ ٌٙٛحُؤٞس :
إٔ أٍ ٟهلخ ػؼٔخٕ ًَ .ّٞ٣حُِؼ٘ش!!ً ُٞ ..خٕ ٓخثو ٠حُوَٓ٧ ٠ٜٛٞط ٚرل٬هش هلخٝ ٙحٍطيحء
هٔٗ ٚ٤ظ٤ق ٌُٓ٘ٔٝ ٟٞؼظ ٚطٔخٓخ ً ٖٓ حُظيه ٖ٤ك ٠حُؼَرش ٌُٚ٘ .حُٔخثن حٌُ ٟهٜٜظ٠ُ ٚ
حُٔئٓ ٔش حُظ ٠أػَٔ رٜخ ٝحُظِٓ ٫ ٠طش كٜ٤خ ٧كي ػِ ٠ح٥هَ ر٘خء ػِ ٠أ٘١خٕ ٖٓ حُوٞحٗ ٖ٤حُٔخثؼش
حُٜخثٔش حُظ ٠ط٘ظْ حُؼ٬هش ر ٖ٤أكَحىٛخ ك ٠كٓ ٫ ٠ٟٞؼُٜ َ٤خ ك ٠حُيٗ٤خ.
أٗخ ٫أِٛق ٜٗخث٤خ ً ُِؼَٔ ك ٠ا١خٍ ٌٙٛحُ٘ظْ أ ٝحُٔـٔٞػخص ..رَ حٗ ٠أٍٗ ٟلٔٝ ٠هي
ط٘خػَ ِٗٔ ٖٓ ٠كٝ ٠ُٞحطٔؼض ٓٔخٌُٝ ٠ط٬كٔض ٝحٗلِٜض .أٍ ٟحُظ٬كْ رؤؿ٘لش ػٜخكَ٤
هَ٠حء طِهِم ٝطَكَف ٝطؼِ ٞػْ طل ٢ػِ ٠كَٝع حُ٘ـَ كٔ١ ٠ؤٗ٘٤ش .أٓخ حٗ٫لٜخٍ كزؤٓ٬ى
حٌُظَ٤ٗٝش ٌَٜٓرش هخٓ٤ش ًخُؼوَ رخٍىس ًخُـِ٤ي ٝ .أٓخ حُ٘خّ ك ٕٞ٘ٔ٤طلض حٗ٧ـخٍ ٝر ٖ٤ح٬ٓ٧ى
ر٘لْ حُويٍسٌٛٝ ..ح ٓخ أى ٟر ٠اُ ٠حُِٔ٣ي ٖٓ حُظَىى ٝحُظؼؼَ ك ٠حطوخً هَحٍ ٓخ.
٣لٔٓ ْٜخ ٓزن أٗ٘ ٠ػـِص ػٖ طـ َ٤٤حُٔخثن ٓ٧زخد اىحٍ٣ش ٌُٖ ،حُٔ٤ٜزش إٔ ٌٛح حُؼـِ
٠رٜلش ٗو٤ٜشًُ .ي إٔ ٘ٛخى ٍحرطش هل٤ش ٖٓ حُظؼخ١ق "-حُٔخىٟ ٍحؿغ ٖٓ ؿٜش أهَ ٟاُ ّ
حُٔخٍُ -"٠ًٝرطض رٝ ٠٘٤ر ٖ٤هلخ ػؼٔخٕ ػزَ آ٫ف ح٣٧خّ حَُٜٔ٘ٓش ،رل٤غ أٛزق حٓ٫ظـ٘خء
ػ٘ – ٚطٔخٓخ ٓؼَ ح٩روخء ػِ – ٚ٤أَٓح ٓٔظل .. ً٬٤كل ٠حُلخُظٞٓ ٖ٤ف ٤ٜ٣زُ٘ٔ ٌَٙٝٓ ٠ض أىٍٟ
حٕ ًخٕ ٜٓيٍ ٖٓ ٙح ْٗ٩أّ ٖٓ حُـخٕ؟!
ٍؿْ ٌٛح ًِ ٚكوي كٌَص ؿي٣خ ك ٠هظَ ػؼٔخٕ كظ ٠أٍطخف ٖٓ هلخ ٙحُ ٠ٓٞ٤حُٔوٍَ٠ٌُ٘ٝ ،
طٌٔ٘ض ٖٓ حُو٠خء ػِ٤ٗ ٠طخٗ ٠حُٔـَّ رخُِـٞء اُ ٠كِ٤ش ؿ٤ٜٔ٘ش ٠ٛٝإٔ أطليع رٜلش ٓٔظَٔس
ٓغ ُٓ ٠ِ٤حٌُ٣ ٟـِْ رـٞحٍ ٟػِ ٠حُٔوؼي حُوِلُِ ٠ؼَرش ..آخ ٌٛح ٝآخ حُوظَ!
ٌُٖ حُلي٣غ ٓغ حًُِٓ َ٤خٕ ٣ؼٌر٘ ٠كٞم ٓخ طلظَٔ ١خهظ ،٠كظ ٠أٗ٘ ٠ظ٘٘ض إٔ طٌَٔ٤
حُـزَ كٔ٤ُ ٠خٕ َٙ١أ ٝأرُ ٠ػزَ رخُلؤّ ر ٖ٤حُٔـَٓ ٖ٤أٗي ٗٞٛخ ػِٗ ٠لٔ ٖٓ ٠حُلي٣غ ٓغ ٌٛح
حُِٓٝ ،َ٤رخُظخٍُ ٠ؿلض ػ٘يً ٟلش ح٫ؿظ٤خٍ ك ٠حُزيح٣ش ٌُٖٝ ،روِ ٖٓ َ٤حُظؤَٓ طز ٠ُ ٖ٤أٗ٫ ٚ
كَم ػِ ٠ح٬١٩م ر ٖ٤ػٌحر ٠رَإ٣ش هلخ ػؼٔخٕ ٝػخهزش هظِ ٚطـ٘زخ ً ُٔ٘خًٍش ُٓ ٠ِ٤حُلي٣غ.
أٓخ حٌُ ٟؿؼَ حُٔٔؤُش أًؼَ طؼو٤يح ك ٜٞأٗ٘ ٫ ٠أكذ حٌَُح٤ٛش -طِي ح٥كش حُظ٣ ٠لزٜخ ًؼَ٤
ٖٓ حُ٘خّ ى ٕٝإٔ ٣يٍٝح – كٌ٤ق ٣ـ ٠ُ ُٞأ ٫ٝإٔ أكٌَ روظَ ٓوِٞم آىٓ ٠رَة هي ٣ل ِٚ٠هللا
160
ّٞ٣ ٠حُو٤خٓش ٣ٝيهِ ٚؿ٘ظٓ ٚلٔ ٫ٞػِ ٠ح٧ػ٘خم ،رٔ٘٤خ حىهِٜخ ُحكلخ ً ػِٛ ٠يٍ ٟحٕ ًخٗض هي ػِ ّ
ًظزض ُ٤ًٝ ..٠ق ٣ـ ٖٓ ٠ُ ُٞرؼي ًُي إٔ أٓظٌ٘ق حُلي٣غ ٓغ ؿخٍ٤ً ٞٛٝ ٟخٕ اٗٔخَٗٔٗ ٖٓ ٠
آىّ ٝكٞحءٓ -ؼِ ٠طٔخٓخ – رَ اٗ٣ ٚـِْ رـٞحٍ ٞٛ ٟح٥هَ ٌٓ٘ آ٫ف ح٣٧خّ ػِٗ ٠لْ حُٔوؼي حٌُٟ
أؿِْ ػِ ٖٓ ٚ٤هِق هلخ ػؼٔخٕ حُطٝ َ٣ٞحٌُٔ٣ ٫ ٟؼَ ػ٘ي ٙأىٗ ٠أ٤ٔٛش.
ُوي أػخىٗ ٠حُ٘ؼ ٍٞرخٌُٗذ أٌُِٓ ٠ظ ٠حُٔ٘ظٜخ ،ٙكيػٔظٜخ رخُل٨ٓٝ ٕٜٞص هِحثٜ٘خ
رخٌُٛذ ٝػ٘٤ض ٖٓ ُِٗٔ ٠كَحٓخ ً ٝكٌخٓخ ػْ طلَؿض رؼي ًُي ُوظَ ًُِِٓ ..٠ي أٗ ٚك ٠أط ٕٞرٞطوش
حُ َٜٜطز ٠ُ ٖ٤إٔ ًَ ح٧كيحع حُظ ٠ػ٘ظٜخ طظلَى ك ٠ك٤خط ٠ػِ ٌَٗ ٠ىٍٝس طٌَحٍ٣ش ٗي٣يس
حٗلِض ٖٓ حُوِذ ٛخّ ػ٘ٝ ٠ؿَٔ ُ٤خُ ٚ٤ك ٠حُٔ٤ٓٞوخ ٝحُ٘ٔخء ٝحٌُؤّ ٝحُزوٍٞ ُّ حُُٔ٬ش ٝ..كٖ٤
حُٜ٘يٝ ٟحُ٘ؼَ حُٜٞكٝ ٠أكخى٣غ حُـٖ ٝأؿخٗ ٠حُٔ٬ثٌش ٝرو ٠حٌُٛذ ك ٠هِحث٘٣ ٚؼِ ٙٞحُظَحد.
ٛل٤ق إٔ ٛلخص ٌٛح حُِٓ١ٝ َ٤زخػ ٚط٤ٜز٘ ٠رخُـؼ٤خٍَٕٟٝ ٌُٖ ،س حُطؼخّ ٝحَُ٘حد
ٝحٌُٖٔ ٝحٌُٔخء طِِٓ٘ ٠ؿٔ٤ؼخ ً رظلَٔ ٌٛح حٔٗ٩خٕ ك٣ ٖ٤لظق رخد حُؼَرش ٘ٓ ٠ٛٝيكؼش ُ٤زٜن ك٠
حُطَ٣ن ،أ ٝكٞ٣ ٖ٤هق حُؼَرش – ك٣َ١ ٠ن ػٞىط٘خ ٖٓ حُؼَٔ – َُ٘حء حُوَٝ٠حص ٝحُلٞحًٚ
حَُهٜ٤ش ُ٘لٔ٧ٝ ٚهخٍر ،ّٞ٣ ًَ ٚك٤غ ٝ ٠٠ٔ٣هظخ ً٬٣ٞ١ك ٠حُٔٔخِ١ش ٓلخ ٬ٛك ٠حُؼٖٔ ُٞ٤كَ
ر٠ؼش هَٔ٣ ٕٝظِ٘كٜخ ٖٓ رخثغ ؿٞحٍ ٣ظل َٜرخٌُخى هٞص ٝ .ٚٓٞ٣رل ٌٙٛ َ٠حُٔٔخٍٓخص أَٛ
آُ ٠ُِ٘ٓ ٠ظؤهَح ًَ ّٞ٣ػٖ ٓ٤ؼخى ػٞىط ٠حُطز٤ؼ ٠رٔخ ٣ ٫وَ ػٖ ٜٗق ٓخػش٧ ،ؿي ح٫ٝ٧ى
هي ط٘خُٞٝح ؿيحء ْٛرؼي إٔ ٣جٔٞح ٖٓ حٗظظخٍ.ٟ
ُٓ ٠ِ٤حٟ٫طَحٌٍ٣ ٫ ٟق ػٖ ًّ هِن هللا ٝاكٜخء ٗؼٔ ٚػِ ْٜ٤رِٔخٕ كخى ٝهِذ ٓؼظْ
ٝػ ٖ٤كخٍهش ط٤ٜز٘ ٠أك٤خٗخ رخَُػذ حُ٘ي٣ي ٖٓ حُل٤خس ٝحُٔٞص ٓؼخٜٔٓ ٌُٖٝ .خ ًخٕ ٖٓ حَٓ٧
ك ٜٞأه ٠ك ٠هللا ٫ٝكَم ر ٖ٤ػَر ٫ٝ ٠ػـٔ ٠ا ٫رخُظو.ٟٞ
ٝأػخٝى حٗل٬ط ٖٓ ٠هِذ حُل٤خس .أٓظوِٗ ٚلٔ ٖٓ ٠حُُٔ ٍٜٜٞؼـِ ٟػٖ حٌُٝرخٕ كٚ٤
ٝحُظٞكي رٌٔٗٞخط ٚحَُ٤ٛزش ٌٓ ،ظ٘لخ ك ٠حُٜ٘خ٣ش أ ٫كخثيسٓ ٌُٖٝ .خ حُؼَُٔٔٝ ،خًح ٫ري إٔ ٘ٛ ٌٕٞ٣خى
ػَٔ ،رَ ٓٝخ ىحكغ حُظٔخإٍ ًحط ٚػٖ أ ٟػَٔ ٘٣زـ ٠إٔ ٌٕٞ٣؟! ُوي ىأرض حُٔٔخُي حُٔـخٍٝس
ٌُٔٔظ ٠حُٞحٓؼش ػِ ٠كذ حَُٜحع ٝحُٔ٘خكٔش ٝحَُؿزش ك ٠طِٔي حُِٔ٣ي ٖٓ حٝ ٍٝ٧حُٔخء
ٝحُٜٞحء ٝحُ٘خّ ٝحٗ٧ـخٍ ٝحُزٞ٤ص ٝحُٔخً٘٤خص ٝحُلٞ٤حٗخص ُٔزذ ؿٝ َ٤حٟقًٝ ..خٕ ٫ري ٖٓ
طؤى٣ز ْٜكظ٣ ٠ئرٞح اٍُٗ ٠يٝ ْٛكظ٣ ٠و٘غ ً َّ رليٝى ٠َٟ٣ٝ ٙرٔخ ً ٞٛخثٖ ٫ٝ ،ط٘خ ٚٗٝحَُؿزش
ك ٠حٌُزَ ٝحُٔ٤خىس ٝحُظلٞم ٝحُظٔ.ِ٤
إ ٓٓ٬ق أٗق ُٓ ٠ِ٤حُلخىس ٝطوخ٤١غ ٗلظ ٚ٤حُلخىط ٖ٤حُيه٤وظً٘ ٖ٤لَط٬ٓ ٠فٝ ،أٓ٘خٗٚ
حُٔيرزش ٝأٗ٤خر ٚحُطِ٣ٞش ٌَٗٝكخؿز ٚ٤حُٔؼوٞك٤ً٘ ٖ٤طخٕٝ ،ػٓ٬خص حُ٘ ْٜحُٔلِؿش حَُٔٓٓٞش
ػ ِ ٠هطٝ ١ٞؿٝ ٜٚحُٔ٘ؼش ٖٓ ٗظَحص ػ ٠ًٌَ٘ٗٝ٣ ،ٚ٤٘٤ؿٔ٤ؼخ رخُٜ٘خ٣ش حٌٍُ٣ش حَُٔطوزش ُِؼخُْ
ٝحُظ ٠هي طٌ ٕٞرٔ٘٤جش هللا ػِ٣ ٠ي كخًْ ٓـ٘ ٕٞرخُزخٍحٗ٣ٞخ أ ٝحُٔ٤ـخُٓٞخٗ٤خ ػخٗن ُلظ٘ش حُؼظٔش
ٝحُٔ٤خىس ٜٔٓ ٌُٖٝ ..خ ٖٓ ٌٖ٣ح َٓ٧ك ٠ِ٤ُٓ ٜٞك ٠حٔٗ٩خٗ٤ش ٖٓ ْ٤ُٝ ،كو ٠إٔ أطٌزَ ػِ ٚ٤أٝ
أطؼخُٝ ٠أٗخ حٌُ ٟهَؿض ٖٓ ٓـَ ٟحُزَٓ ٍٞط ،ٖ٤كخٌُزَ٣خء هلل طؼخُٝ ٠كي.ٙ
اٗ٘٣ ٠خ اهٞحٗ )!!!( ٠أهخف ٖٓ ٌٛح حُِٓ٤ً ٌُٖٝ .َ٤ق ُ ٠إٔ أٗٔلذ ٓ٘ ٚرـ َ٤إٔ
أٓزذ ُ٘لٔ ٠أ ُٚ ٝحُ .ٍَ٠ػْ ً٤ق أطوِ ٖٓٝ ٚ٘ٓ ٚهلخ ػؼٔخٕ ك ٠إٓ ٝحكي رـ َ٤إٔ أٓظوٖٓ َ٤
حُٔئٓٔش ٝأطؼَ – ٝأٗخ ٝأَٓطُِ – ٠ـٞع؟!
ً
ًَ ّٞ٣أكٌَ ر ٌٜٙحُٔٔؤُش ٝأٌٗ ٟٞرٜخ كظ ٠أٌٜٗض ٓوً٘ٝ ،٠ض ٝحػوخ إٔ ٍ ُٕٝأٓ ٠هي
حُىحى اُ ٠حُ٠ؼق ٌُؼَس ك٤ٗ ٍٞ٠خٝ ٠٘٤١حَٜٗحك١ ْٜزوخ ً ُظوِذ أكٞحُ ٠حُ٘لٔ٤ش ٝحُِٔحؿ٤ش
ٝحُٔؼ٘٣ٞش.
ُوي حٗظ ٠ٜر ٠ح َٓ٧اُ ٠إٔ ًظزض ٓلخَٟس ٓطُٞش رـ٤ش اُوخثٜخ ػٌِٓ ٠خٕ حٌُ٧ ٕٞإًي
ُ ْٜأ ٫كخثيس ٖٓ ًَ ٌٛح حُظؼذ – ًخٕ ٖٓ ح ٠ُٝ٧إٔ أإًي ًُي ُ٘لٔ ٠أ ُْ ٠ٌُ٘ٝ ٫ٝأكؼَٝ -أٗٚ
ٖٓ ح٧كٔٗ٪ُ َ٠خٕ –رٜلش هخٛش -إٔ ٣ـِْ ٔ٣ٝظَ٣ق ٣ٝظؤَٓ ٝ- ٠ٌُ٘ ..ىحثٔخ ٌُِ٘ٓ -٠هض
حُٔلخَٟس كٟ ٖ٤ـ ٖ٤٘١ ٢ػ٘٤ق ػِ ٠أًٌٗٓ ًَ ٖٓ ٠خٕ كظً ٠يص أكوي أػٜخر .٠طٌخطلض
ٟي ٟأٞٛحص حُزَ٘ ٝح٫٥ص حُٔؼيٗ٤ش ٝأٓٞحؽ حُزلَ ٝحُِٝحرغ ٝح٧ػخ٣ َّ ً .َ٤ٛوخٍٕ هٞط ٚروٞس
161
ؿ َٙ٤ك ٠طزـق ٝحٓظلِحُ .أٛخرظٍ٘ ٠ؿزش ٗز ٚىحثٔش ك ٠حُوت ً٘ٝض ٓظوُِح ٖٓ ٗلٔ ٠أ٠٣خ ،كظ٠
أٗ٘ ٠كِ٠ض ك ٠هَحٍس ٍٝك ٠إٔ ُْ أٝؿي.
ُٔٝخ ًخٗض حُلخؿش أّ ح٫هظَحع كوي حٛظي٣ض ٓٞ٣خ اُ ٠كٌَس ٍحثؼش :إٔ أطَى ٓوؼيٝ ٟأؿِْ
رـٞحٍ ػؼٔخٕٝ .ريأص أٜٓي ُظ٘ل ٌ٤كٌَط ٠رخُظؼَِ َٓس رلٔخى ٓوزٍ ٞكغ حُِؿخؽَٓٝ ،س رخٍطوخء
ٓٔ٘ي ٓوؼي ػؼٔخٕ ُيٍؿش حٍ٫ططخّ رًَزظٝ …٠أهَ٤ح طـَأص رخطوخً حُوَحٍ ٝط٘لٛ ٌٙ٤زخف ّٞ٣
ٓليى ػوذ آهَ طٔ٤ٜي حٛط٘ؼظُٔ ٚـخىٍس ٓوؼي.ٟ
كًُ ٠ي حُ ّٞ٤ط وٍَ اٟخكش ُٓ َ٤ػخُغ ُ٘خ رخُؼَرش رؼي إٔ طٔض طَه٤ظ ٚاُ ٠كجش ح٩ىحٍس
حُؼِ٤خ ،طِي حُلجش حُظ٣ ٫ ٠لن ُـَٛ٤خ ًٍٞد حُؼَرخص حُٜـَ٤س ،كزو٤ش حُٔٞظلًَ٣ ٖ٤زٕٞ
حٝ٧طٞرٔ٤خص ٣ٝؤًِ ٕٞريحهِٜخ ٣ٝ ٕٞٔ٘٣ٝيه٘٣ٝ ٕٞظآَٓ٣ٝ ٕٝظ٘خؿَ.ٕٝ
أه٘ٓ ٠خ ه٘٤ظ ٚرؼي طِي حُٔلخؿؤس ؿ َ٤حُٔ٘ظظَس إٔ ٠٣خف اًُ ٠خ ٠ِٛػذء ػخُغ رؼي
هلخ ػؼٔخٕ ٤ًٝخٕ ُٓ ٌُٖٝ ،٠ِ٤حُويٍ ًخٕ ٍكٔ٤خ ر ٠اً طز ٖ٤رٟٞٞف ٗي٣ي إٔ ُٓ ٠ِ٤حُـي٣ي ِ٣ظِّ
حُٜٔض ح٧ريٞ١ ٟحٍ روخث ٚرخُؼَرش ًٝؤٗ ٚهي كَؽ طٔخٓخ ً ٖٓ اىٍحًُ ٚلٌٔش حُل٤خس ح٤ُُ٧ش رٔـَى
ؿِ ٚٓٞاُ ٠ؿٞحٍ ػؼٔخٕ.
ُْ ٣زن ا ٫إٔ أٗظَ ٟهٜٔ٤خ ؿي٣يح ً ُؼؼٔخٕ ٓ٘ظِٜح ً كَٛش كِ ٍٞأكي ح٧ػ٤خى كظ ٫ ٠طٌٕٞ
٘ٛخى ٗزٜش كَؽ ٖٓ أٞٗ ٟعٍ ،ؿْ أٗ ٠حٗي ك ٠إٔ ػؼٔخٕ ٣ظٔظغ رلخٓ٤ش طظؼِن رؼلش حُ٘لًُْ .ي
أٜٗ٘ٗ ٠يص ُ ٚأًؼَ ٖٓ ٓٞهق كً ٖ٤خٕ ػِ ٠حٓظؼيحى ٣ ٕ٧ز٤غ ٍؿ ٬رٔ٤ـخٍس ،ك ً٬٠ػٖ إٔ
ح٩ك ّ٬حُيحثْ ٓٞحء ػ٘ي ػؼٔخٕ أ ٝػ٘ي ؿ ٖٓ َٙ٤أٓش هِو ٚؿخُزخ ٓخ ٔ٣لن ٓؼَ طِي حُلٔخٓ٤ش
ٓ َ٣ِ٣ٝؼَ ًُي حُلَؽ .حٗظظَص ك ٠حُ ّٞ٤حُظخُ ٠إٔ طٌ ٕٞكٞٓ ٠حؿٜش ػ٣ ٠٘٤خهش ٗظ٤لش ٓ٘يٝىس
٠حُٜٔ٘غ ٌُٖ ،حُٞحؿٜش ُْ طظـ :َ٤هلخ ٙحُٓٞن ٣ٝخهش هٔ ٜٚ٤حٓٝ٧ن! رلؼَ ً ّ
طـخُٝص ًَ حُلٞحؿِ حٌُٔٔ٘ش ٓٝؤُظ ٚرٞهخكش ٗ ٫ي كٜ٤خ:
ُٔ-خًح ُْ طِزْ حُؤ٣ ٚ٤خػؼٔخٕ؟
-أػط٤ظ٩ ٚر٘٣ ٠خر.ٚ٤
-أٗخ أػط٤ظُ ٚي أٗض ٩ ٫ر٘ي
٧ٝ-ؿَ ٖٓ أػَٔ رخُٜ٘خٍ ٝحُِ َ٤ؿ َ٤أر٘خث٠؟!
هٍَص حٓ٫ظٔ ُْ ٠ٌُ٘ٝ ّ٬أط٘خٍُ ػٖ هَحٍ ٟرِؿَٝ ٙكؼ ٚػِ٘خ ػِ ٠حٓ٫ظلٔخّ أ ٝػِ ٠ؿَٔ٤
هلخ ٙرٜلش ٤ٓٞ٣ش ًلي أىٗٝ ،٠إ أٍحى ػٖٔ هٗ ٚؼَ َٜٗ ًَ ٙكٔٞف أىكؼ ُٚ ٚر ٬طَىى.
ٝأًػٖ ػؼٔخٕ أهَ٤ح ً رؼي إٔ ٍٗٞط ٚرؼِزش ٓـخثَ ًحص كِظَ ٓوٝ ،ٜٙٞطـَ٤ص ٓؼخُْ
هلخ ٙطـَ٤٤ح ؿ٣َٛٞخ ً ٖٓ ك٤غ حُ٘ظخكش ٝحُل٬هش ٣ ُْ ُٚٗٞ ٌُٖٝظـ َ٤كظِي هِوش هللا حٌَُٔ٣ش.
ظ٘٘ض إٔ ح َٓ٧هي حهظَد ٖٓ ٜٗخ٣ظٝ ٚأٗ٣ ُْ ٚؼي ُٓ ٠زٍَ ُِظزَّ رٔوِٞهخص هللا ٖٓ ر٘٠
حٔٗ٩خٕ حٌُ ٖ٣أػـِ ػٖ طلَٔ ػٝ ْٜٗٞ٤أٗ٤خرٝ ْٜأهل٤ظ ٌُٖ .ْٜكخُ٣ ُْ ٠ظـ َ٤كخُولخ كٝ ٠ؿًَ ٠ٜ
ّٞ٣كظ ٠أٛزق ً ٠ُ ٌَ٘٣خٍػش طل ٟٞك٤١ ٠خطٜخ ًَ ػٞحَٓ ػـِ ٟػٖ حٜٜٗ٫خٍ ك ٠رٞطوش
حهٞحٗ ٖٓ ٠ر٘ ٠حٔٗ٩خٕ.
ػيص أٌُِٓ ٠ظ ٠أٓظؼَ ٝؿ٘يٓٝ ٟؼيحطٓٝ ٠ئًٗٝ ٠هَ٤ط ،٠كخٗظلوض أٝىحؿ١ٝ ٠خُض
هخٓظ١ٝ ٠خٍ ُٔخٗٝ ٠حطـٜض اُ ٠ًَٓ ٠حُؼَٕ ٧ؿِْ رؤٗق طظٔخه ٢حٛٝ٧خّ ٖٓ كظلظًٔ ٚ٤طَ
ٓ٘ ،َٜٔكوي حٗظٗ ًَ ٠ٜت!!..
ٓخ إٔ ؿِٔض كظ ٠أٛخرظً٘ ٠رلش ٛيٍ٣ش ًخىص إٔ طٞى ٟرل٤خط..!٠
أُ ٖٓ ٍٝحٍٗ٬ُٓ ٖٓ ٠ء حُٔئٓٔش ًخٕ ػؼٔخٕ ..اٍطي ٟؿِزخرخ أرٝ ٞ٤هٗ ٚؼَٝ ٙحٓظلْ هزَ
إٔ ٣ؤط ٠اُ ٠ر٤ظ.٠
ٓخ إٔ ٍآٗ ٠ك ٠كخُظ ٠حُوطَس كظ ٠أؿ ٖٜك ٠حُزٌخء رـ٤ٓ َ٤طَس ػِٗ ٠لٔٓٝ ،ٚوٖٓ ٢
ر٣ ٖ٤يٛ ْ٤ً ٚ٣ـ ٖٓ َ٤كخًٜش ٍهٜ٤ش ..أٓخ رٌخث ٠كوي حٓظَٔ كظ ٠رؼي حَٜٗحك.ٚ
****
162
حُـــــِٝحٍ
-1-
٠حٓظيػخء حُٔٞط ٠حُـخثزًَ ٖٓ ٖ٤ ُٔض أىٍُٔ ٟخًح أ٤ً ٝق حُظٜزض ًحًَط ٠كـؤس ر ُلٔ ّ
ُٓخٕ ٌٓٝخٕ ٌٓ٘ إٔ ٝػ٤ض رخُيٗ٤خ ٝكظ ٠حٓ٧خر٤غ حُوِِ٤ش حُٔخ٤ٟش حُظٓ ٠خص كٜ٤خ ػ٬ػش ٖٓ أهخٍر٠
ٛٝي٣و ٖ٤ػِٗٝ ٖ٣ِ٣ـَس ػـ ُٞػِٗ ٠خ٤ٛش كخٍط٘خ حُ٤٠وش.
ُْ أًٖ أطٞهغ أٗ٘ ٠أطٔظغ رٌحًَس ٗي٣يس حُليس ر ٌٜٙحٌُ٤ل٤ش حُٔلِػش .اٜٗخ طزظؼغ حُ٘وٙٞ
ٖٓ ػيّ حُِٓخٕ حُٔ ٘ َّٜك ٠طؼخهذ ٓ٘طوٓ ٠ؼ٣ ،َ٤لظ ٟٞحٞٓ٧حص ٝآهَ ٖٔٓ ٖ٣حهظلٞح ٖٓ
ك٤خطٓ٧ ٠زخد حُيٗ٤خ حُٔؼَٝكش ٍٝرٔخ ِ٣ ٫حُ ٕٞػِ ٠ه٤ي حُل٤خس ٓ٧زخد ح٥هَس ؿ َ٤حُٔؼَٝكش.
ٖٓ حُٔٔظل َ٤إٔ أكٌَ ك ٠طٔـ ٌٙٛ َ٤حُ٘و ٙٞحرظيحء ٖٓ حُـي حً٧زَ ٝرخثغ حُلٍٞ
ٝحُزِِ٤ش ٓٝيٍّ حُي ٖ٣ح٫رظيحثٝ ٠حٗظٜخء رخٌُخث٘خص حُٔض حُظ ٠أَٗص اُٜ٤خ ٖٓ هزَ .إ ٌٛح حَٓ٧
رلخؿش اُ ٠ػوَ حٌُظَٔ٠ُ ٠ٗٝخٕ حُيهش ٝحُظَِٔٔ ٝحُظ٤ٜ٘ق حُٔظـخْٗ ٝحٗؼيحّ حُٔ ،ٜٞكخُ٘خّ
ًؼ ْٜ٘ٓ :َٕٝ٤حٝ َٛ٧ح٧هخٍد ْٜ٘ٓٝحُـَ٤حٕ ٝأٛيهخء حُٔيٍٓش ٝحُـخٓؼش ٝحُؼَٔ ْٜ٘ٓٝ
حَُإٓخء ٝحٓ٧خطٌس ٝحُٔؼِٔٝ ٕٞحُٔؼخٍف حُؼي٣يس حُٔظ٘ٞػش حُظ٘ٗ ٠ؤص رلٌْ ظَٝف ٝهظ٤ش ،ػْ
ٍحكض ُلخُٜخ ٓغ ؿٔ َ٤حُٔطَ ٍٝ٧حم حُ٘ـَ ٝأطَرش حُٔي٘٣ش ٝهِٞد حُٔوِ..ٖ٤ٜ
كٌ٤ق ُ ٠إٔ أٓـَ رؤٓخٗش ٌٛح حُـ ٖ٤حُزَ٘ ٟحٌُ ٟطَٔد ٖٓ ك٤خط ٠رخُظيٍ٣ؾ ك٘٤خ ً
ٝرخُٔلخؿؤس ك٘٤خ آهَ؟ ..اٜٗخ ُٔٔؤُش رخُـش حُٜؼٞرش ،ك ً٬٠ػٖ أٜٗخ هي طٌ ٫ ٕٞطٌ ٕٞأًؼَ ٖٓ
طـَرش ػئ٣ش حُـي٣ ُٖٔ ٟٝطِغ ػِٜ٤خٝ ..حٌُخٍػش إٔ ط٘ؼيّ ؿيٝحٛخ ػ٘ي ٟأ٠٣خًٝ ،رٌُي ٌٕٞ٣ ٫
٘ٛخى ٓؼ٘ٗ ٟ٧ ٠ت ٌٓ٘ ُلظش ٓو ٠١ٞاُ ٠حُل٤خس ،كظُ ٠لظش ٓو ١ٞحُٔطَ حٌُ ٟطليػض ػ٘!ٚ
أػظَف أٗ٘ ٠ػخؿِ ػٖ ٓ٬كوش ًحًَط ،٠ك ٠ٜطٌظٔلَُِ٘ٔ ٠س ح ٠ُٝ٧ر ٌٜٙحٌُ٤ل٤ش ُٝلظَس
ُٓ٘٤ش ٝؿِ٤س ُْ طظـخ ُٝر٠غ ىهخثن ٖٓ حَُ٘ٝى حٌُٔؼق ُظِو ٠ر ٠ك ٠طِي حُزلَ٤س حَُحًيس ك٠
حُٞػ ٠ر ٖ٤حُل٤خس ٝحُٔٞص ..رُٜٔٞش أٗـ ٖٓ ٞحُـَم ٍؿْ ٗ٫٬ص حُ٘و ٙٞحُٜخىٍس حُـخثزش٫ ،
٠٘ٗ٧أؿ٤ي حُٔزخكش كًُ ٠ي حُزَُم حُٔو٤قٝ ،اٗٔخ ٕ٧هخُو ٠هي ٗخء ػِٝ ٠ؿ ٚحُ٤وٗ ٖ٤ـخط ٠اُ٠
أؿَ ُٓٔٔٝ ،٠ل ٖ٤إٔ ٘٣وٌٛ ٠٠ح ح٧ؿَ ٓظٌ ٕٞأٗـخٍ ؿي٣يس هي ٗٔض ٝرٞ٤ص ًؼَ٤س ٗ٤يص
ٝأهَٛ ٟيٓضٝ ،ػٜخكٛ َ٤خؿَص ٖٓ هخٍس اُ ٠هخٍسٍٝ ،رٔخ ٓ ٖ٤٣٬أ٘١خٕ ٖٓ ُل ّٞحُزوَ أًِض
ٍٛٝخ ٙأُِ١ن ٔٗٝخء حؿظُٜزض ٍٝؿخٍ كويٝح ًًٍٞطٝ ،ْٜأٗ٤خء أهَ ٫ ٟأػَكٜخ ٓٞف طليع
ٌَُ ٖٓ ُُٔ ٚخٕ ٘٣طن رًِٔ ٚخص ٌٖٔ٣طيٜ٘٣ٝخ ٝكٜٜٔخ ٝطؤِٜ٣ٝخ ك ٠أ ٟحطـخ.ٙ
ُوي حٗظوَ ٓؼظْ ٛئ٫ء حُ٘خّ اُ ٠حُيحٍ ح٧هَٓ ٟؼِٔخ ؿخد رؼ ْٜ٠ك ٌٙٛ ٠حُيحٍ حُٔٞهٞطش
رؼي إٔ طَى ًَ ٓ٘ ْٜأػَح ك ٠ك٤خط ُٞٝ ٠ر٘ظَس ػ ٖ٤أ ٝأ٣خءس ٍأّ أ ٝكظ ٠رظـخٝ َٛؿٞى ٟرٖ٤
ح٧ك٤خء! ٖٓ ٘ٛخ كوً ٢خٕ ٌٖٔ٣إٔ أريأ كظ ٠أٓظط٤غ حٓظؼٔخٍ طِي حُظخَٛس حٌُ٤ٗٞش حُٔلخؿجش حُظ٠
أُٔض ر ٠ػِ ٠ؿ َ٤حٗظظخًٍ .خٕ ػِ ٠إٔ أًظل ٠رظي ٖ٣ٝح٥ػخٍ رـ ٞحُ٘ظَ ػٖ أٓٔخء حَُحكِ ٖ٤أٝ
حُـخثز ،ٖ٤كظ ٠أٓظط٤غ ٓ٬كوش حٗ٫يكخع حُٜخٍٝهٌُِ ٠حًَس ى ٕٝإٔ ٣لٞط٘ ٠أػَ ٝحكي ٝ ..أظٖ
أٗ٘ٗ ٠ـلض كًُ ٠ي اُ ٠كي ًز.َ٤
-2-
ٝحهغ ح َٓ٧إٔ هٛ٬ش ٓظخرؼخطًٔ ٠خ ىٗٝظٜخ ك ٠حٍُٞهش حُٜـَ٤س ُْ طٌٖ ٓـٔٞػش ٖٓ
أكيحع ؿِِ٤ش َٓص رٓ ٠غ ٛئ٫ء حٌُ ٖ٣حٓظلَ٠طً ْٜحًَط ٠كخٓظوِٜض ٜٓ٘خ ٗظخثؾ ٓليىس هي طْٜ
رؼ ٞحُ٘خّ ك ٠ىٗ٤خ ْٛحُظ ٠ط٘ظؼَ ٗخٍح ً ٣ ٫طلئٛخ ٓطَٝ ،اٗٔخ ٓ ٠ٛـَى ٓو٫ٞص ُٔ٤ض ٖٓ
اريحػ ،٠اً ػؼَص ػِٜ٤خ ٌٓ٘ أػٞحّ ػي٣يس رٛ ٖ٤للخص ًظخد ٫أًًٌَُ ٙخطذ ٫أًًَٗ ٙوِٜخ ػٖ
ػخُْ ًز ٫ َ٤أًًَ ٌ٘ٓٝ ..ٙإٔ ػؼَص ػِٜ٤خ ُْ طلخٍم ًحًَط ٠أريحًًِٔٝ ،خ طًٌَطٜخ حؿظخكَ٘ٝٗ ٠ى
ٞٔ٣ؽ ك ٠كِٕ ٌٝ٣د كٗ ٠ـٖ ؿٔ ..َ٤حُؼزخٍحص ؿِٔ٤ش رٔ٤طش ٝحٟلشٍٝ ،ؿْ ؿٔخُٜخ كبٜٗخ
ٓو٤لشٍٝ ،ؿْ رٔخ١ظٜخ كبٜٗخ ًَٓزشٍٝ ،ؿْ ٟٞٝكٜخ كبٜٗخ هي طٔظؼ ٠ٜػِ ٠ك ْٜأػظْ حُؼزخهَس
ك٣ ٖ٤ؼِٔ ٕٞػو ُْٜٞك ٠حُ٘لخً اَُٛٓ ٠خ حَُ٤ٛذ.
ٓخ ُُض ؿخثٜخ ك ٠أؿٞحٍ طِي حُظـَرش حُـَ٣زشً ٍ٬ٗ .حًَس حُٔٞط ٠حُـخثزٛ .ٖ٤ؼٞرش
حُٔ٬كوش .حً٫ظلخء رظٔـ َ٤ح٥ػخٍ ك ٠حٌُحًَسٓ .لخُٝش حُظ َٛٞاُٗ ٠ظ٤ـش ًحص ؿي ٟٝهي طل٤ي
163
ح٥هَ .ٖ٣حُٔوُٞش حُظ ٠طِٔؽ حُي ٖ٣رخُلِٔلش ٍؿْ ٓخ رٜٔ٘٤خ ٖٓ ط٘خه ..ٞحُِ٘ ٍٝاُ ٠حُٔـخٍ
حُظطز٤و ٠رؼَٜٟخ ػِٔٗ ٠خًؽ ٓوظِلش ٖٓ حُ٘خّ ك ٠حُطزخع ٝحُؼوخكش ٝحُٔٔظ ٟٞح٫ؿظٔخػٓٝ ٠خ اُ٠
ًُي ،ػْ طي ٜٙٞٗ ٖ٣ٝحُلٞحٍحص ٝحٓظ٘زخٗ ١ظخثـٜخ.
ٓ ٌُٖٝ-خ ؿيٌٛ ٟٝح حُظؼذ ًِٚ؟
-ػِ ٠ح٧هَ ٗظِٔٓ ٠ؼخ ر٘ت ٖٓ حَُ٣خٟش حٌُ٤٘ٛش.
٤ً-ق؟
-طلِِٓ ٖ٤ؼٗ ٠ظخثؾ حُِوخءحص َُ٘٤ً ٟق ٣لٌَ أك٤خء حُ ّٞ٤ك ٠أٓٞحص حْٓ٧
-أٗخ أك َ٠إٔ ٗظِٔٓ ٠ؼخ ر٘ت ٖٓ حَُ٣خٟش حُزيٗ٤ش!
حهظَرض ًٓ٘ٝ ٠خٗض ٗظَحطٜخ طٞك ٠رٔؼ٘ٓ ٠ليى ٣ ٫لظَٔ حُ٘ي كٞحِٛض ً ٠ٓ٬ؿ َ٤ػخرت:
٤ًٝ-ق ٣لٌَ ٕٝك ٠أك٤خء حُٔٔظوزَ ٤ًٝق..
حُظلٔض ر ٠ك ٠ػ٘خم ُْ أطٌٖٔ ٖٓ حٓ٫ظـخرش ُ .ٚهخُض ك ٠ى:ٍ٫
.. ٖ٤ٌٔٓ-أ ٫طؼَف إٔ ٓظؼش حُـٔي أٍٝع ك ٠أٛخُظٜخ ٖٓ ٓظؼش حٌُٖٛ؟!
ُٔض أىٍٓ ٟخ حٌُ ٟىكؼ٘ ٠اُ ٠ح٩ك٠خء اُٜ٤خ رَٔ ٓخ كيع ًُٝ ،٠ؤٕ حَُٔ هي حٍطز ٢رظٞحؿيٛخ
ٓؼ ٠ػوذ ػٞىط٘خ ٓؼخ ً رؼي ىكٖ ؿؼٔخٕ ٛي٣و٘خ حُٔ٘ظَى.
كظ٘ض ك ٠ػوِٜخ ػٖ ٓٔخكش طل ُُّ ْٜظِي حُلٔ ٠حُظ ٠حٗظخرض ًحًَط ٠ػٖ ٓؼ٘ ٠حُل٤خس حُظ٠
ػخٜٗخ حٞٓ٧حص ٝ ٠ٌُ٘ٝؿيص حُل٤خس طلظَ ٓٔخكش ػوِٜخ ًخِٓش ،كخٓظ٘غ حُظٞح َٛر٘٘٤خٝ ..كً٘ ٖ٤ض
ػِ٣ ٠و ٖٓ ٖ٤إٔ ٓظؼظ ٠حٌُٝ ٖٛحُـٔي اُُٝ ٠حٍ ًٌَ ح٤ٗ٧خء ٓؤُظٜخ:
-أ ٖ٣حٍُٞهش؟
أهَؿظٜخ كٓ ٫ ٠زخ٫س ٖٓ ٛيٍٛخًٝ ،خٕ ٝحٟلخ ً أٜٗخ ُْ طلٌَ ك ٠هَحءطٜخ هَحءس ٛل٤لش ٖٓ ُٞٝ
رخد حُٔـخِٓش .هخُض ُ:٠
ٝ-ؿيص رٜخ ًِٔش حُٔٞص كخٗظخر٘ ٠هٞف ٗي٣ي ػِ ٠ك٤خط.٠
ٗ ٫ ُْ-وَأٛخ ٓؼخ ٗٝظؤَٓ ٓؼ٘خٛخ؟!
ٍحكض طلظٔ ٠رٜيًٍٝ ٟؤٜٗخ ٓظٔٞص رؼي هِ.َ٤
-أٗخ أك َ٠إٔ طلظلع رٜخ ُ٘لٔي.
-3-
ً٘ض هي ىٗٝض حُؼي٣ي ٖٓ حُلٞحٍحص حُٔ٘زؼؼش ٖٓ حٌُحًَس حُٔظيكوشٝ ،حكظلظض رٜخ كِٓ ٠ق
ٛـ َ٤أ٤ُٝظ ٚرخُؾ ػ٘خ٣ظ .. ٠ػْ ػيص كخهظُِظٜخ ك ٠ػزخٍس ٝحكيس ر ٌٜٙحٍُٞهش .أُـؤ اُٜ٤خ ًِٔخ
ٛيٓظ٘ ٠ح٧هيحٍ رٔخ ٫أِٓي ىكؼ ٚػ٘ .٠أط ٍٜٞإٔ حٌُ ٕٞػِٗٝ ٠ي حٗ٫ظٜخء رٔ٘٤خ طظٍٜٞ
ٛي٣وظ ٠أٗ٘ٓ ٠ل ٍٙٞحُٞك٤يٝ ،حُؼزخٍس حُٔوظُِش طو:ٍٞ
ص آصُ ٖٓ-ػخٕ ٓخص ٓ ٖٓٝخص كخص ٓ ًَٝخ ٞٛآ ِ
أٛيحٛخ اُ ٠رخثغ ؿٞحٍ َٔ٣رلخٍط٘خ ًَ ٘٣ ُْ ..ّٞ٣ؼَ أٗ٘ ٠كٔٓ ٖ٤ؼظٜخ ط٘لٔض رؼٔن ،كخٗزٔ٢
ٛيٍٝ ٟؿٜض كٌِٓ ٠حص حُلٌٔش ٛٝـَط٘ ٠حُٜي٣وش.
****
164
"ٓٔخثَ ً٤ٗٞش"
حُـ٘ٔ٤ش: •
ً٘ض ػِٞٓ ٠ػي ك ٠حُٔلخٍس حُٔ٣َٜش ك ٖ٤حُظو٤ض ٜٓخىكش رٔ٤يس هخ٣َٛش هخُض اٜٗخ
ؿخءص هٜ٤ٜخ اُ ٠حُٔلخٍس كظ ٠طـي ٖٓ طظٌِْ ٓؼ ٚرخُِـش حُؼَر٤ش ػِ ٠حَُؿْ ٖٓ اؿخىطٜخ
ُِٔ٣ٞي٣ش .أٗلوض ًؼَ٤ح ػِ ٠كٜ٘٘٤خ ُِـش حُٝ . ٖ١ٞػ٘ي ُوخث ٠رخُِٔلن حُؼوخك ٠طز ٠ُ ٖ٤أٜٗخ
طٔظٔ٤ض ٧ؿَ حُل ٍٜٞػِ ٠حُـ٘ٔ٤ش حُٔ٣ٞي٣ش.
ػ٘يٓخ ؿخىٍص حُٔزً٘ ٠خٕ ٘٣ـِ٘ ٠حُظلٌ َ٤ك ٠حُلَم ر ٖ٤حُـ٘ٔ٤خص حُٔ٣َٜش ٝحُٔ٣ٞي٣ش
ٝحًٞ٫حى٣ٍٝش ،كؼيص اٍُ ٠كْ أٓ ٠هيٍ ٓخػش ٖٓ حُِٓخٕ ػْ ؿخىٍط ٚاُ ٠أُٓ٘ش َْٓٛ
ٍٝػٔٔٝ ْ٤أه٘خطً٘ٝ ، ٕٞض ك ٠طِي حُِلظش هِ٤ش ٝحكيس ػئ٣ش حُـ٘ٔ٤ش .
***
حُِٔٞى ٝحُلٌخّ: •
أٓخّ حُوِؼش حٌُِٔ٤ش رخٓظ ًُْٜٞٞحُظ٣ ٠لَٜٓخ ػيى هِ ٖٓ َ٤حُـ٘ٞى ،أهق ٓزٍٜٞح رَٝػش
حٌُٔخٕ حُٔطَ ػِ ٠حُ٘٣ . َٜلخؿج٘ ٠ؿ٘ي ٟرظؤى٣ش طل٤ش ػٌَٔ٣ش ؿخىس ،كؤُظلض ٖٓ ك ٠ُٞك ٠ى٘ٛش
٧طؤًي أٗ٣ ٚوٜيٗ ٠كؼ ٬ر ٌٜٙحُظل٤ش .
ػ٘يٓخ ٫كع ى٘ٛظ ٠هخٍ ُ ٠إ ٝظ٤لش ٍؿَ حُز ٠ٛ ْ٤ُٞهيٓش حُ٘ؼذ ٞ٤ٟٝك، ٚ
ٝٝحؿز ٚح ٍٝ٧حكظَحٓ.... ْٜ
ٝػ٘يٓخ ٓؤُظ ٚػٖ ك٤خس حُِٔي رخٗزٜخٍ ػظٝ ْ٤حكظَحّ ٣ ٫وِٓ ٖٓ ٞزخُـش هخٍ ُ: ٠
ــ ٣ـذ إٔ طؼِْ إٔ ٌٛح حُوٞٓ ٌٚ٘ٔ٣ َٜظق ٟٝؼ ٚحُ٘ؼذ ك ٠هيٓظٝ ٚأػطخُ ٙوذ
حُِٔي ٝ ..ػ٘يٓخ رؼغ رٖ حُٔولغ كٍٓ ٠خُظ ٚحَُه٤وش اُ ٠حُوِ٤لش حُٔ٘ ٍٜٞحُؼزخٜٓ٘٣ ٠ل ٚرـٖٔ
حهظ٤خٍ ٓؼخٝ ٚ٤ٗٝحَُكن رَػ٤ظ ، ٚكبٕ أٓ َ٤حُٔئٓ٘ ٖ٤أَٓ ػِ ٠حُل ٍٞرظوط٤غ أَ١حف حٍَُٓٞ
هطؼش رؼي هطؼش ٜ٤ٗٝ ،خ ً أٓخّ ٛخكزٜخ ػْ أَٓ ٙرٔ٠ـٜخ ٝحرظ٬ػٜخ أٓخٓٝ ٚهخٍ ػزي حُ٘خ َٛحُؼظْ٤
ٛٝ -يهض ه - ُٚٞاٗ٣ ٌٖ٣ ُْ ٚؼِْ إٔ أطزخػً ٚخٗٞح ٣يٍر ٕٞحٌُ٬د ػِ٠ٓ ٠خؿؼش ٓؼخٍٚ٤ٟ
ٝأػيحث ..... ٚأٓخ حٓ٧ي حُٔ ٍٟٞكبٌٗ٣ ٚظل ٠ريى حُٔي٘٣ش حُٔؼخٍٟش ريرخرخط ٚك ُٖٓ ٠ه٤خٓ ٠كظ٫ ٠
طـَإ ٞ١رش رؼي ًُي إٔ طلظق كٜٔخ ٌُٜٝ ،ح كبٕ حُ٘ؼذ حُؼَر ٢آػَ حُٜٔض ػٔ ٬رخُٔؼَ حُ٘خثغ
كٍ ٍٞأّ حٌُثذ حُطخثَ أ " ٝحَٟد حَُٔر٣ ١ٞوخف حُٔخثذ "
ٔٓ ٝخ ُحى حُط٘٤ش رِش إٔ حُـ٘ي ٟحُٔ٣ٞي ٟػخٝى طؤى٣ش حُظل٤ش حُؼٌَٔ٣ش ُ ٠ػ٘يٓخ حطـٜض
َُٜٗ٬حف ٖٓ رخد حُو َٜحٌُِٔ. ٠
***
ٗـَس حُؼخثِش: •
ػِٟ ٠لخف رلَ حُزِط٤ن كٞٛ ٠ى ٌٔ٣لخٍ ىػٞطٜخ ُ٘ظ٘خ ٍٝحُوٜٞس كٓ ٠وٛ ٠ٜـ . َ٤هخُض
اٜٗخ ر ٬أد كٔؤُظٜخ ػٖ أٜٓخ .هخُض اٜٗخ طؼَٔ ٝطؼ ٖ٤كٓ ٠ي٘٣ش أهَ. ٟ
ــ كٖٔ ٣ظٌلَ رَٜٔٝكخص ىٍحٓظي ٌ٘ٓٝي ٓٝؼ٘٤ظي ؟
ــ حٌُٖٔٔ طٔظٌِ ٚأٓٝ ،٠ػٌِٔ٣ ٠لَ ُ ٠هٔ٤ش حَُٜٔٝكخص حُيٍحٓ٤ش ،أٓخ ػٖٔ حُطؼخّ
ٝحٌُٔخء كظَِٓ ٠ُ ٚأٓ٣َٜٗ ٠خ .
ــ َٛٝطؼٝ ٖ٤٘٤كيى رخٍُِٔ٘ ؟
ــ ٗؼْ ٛ ٌُٖٝي٣وَٓ ٠ٍِٗٝ٣ ٠س ًَ أٓزٞع
ــ ُٔٝخًح ٣ ٫وٓ ْ٤ؼي؟
ــ ٌٖٓ ُٚ ٕ٧هخ ٙكٗ ٠لْ حُٔي.ٚ٘٣
ــ كِٔخًح ٫طوٓ ٖ٤ٔ٤ؼ ٚ؟
ــ ٣ ٚٗ٧ؼَٔ رٔي٘٣ش آهَ! ٟ
***
ُـش حُطَٗخٕ: •
166
كٓ ٠طؼْ ُِز٤ظِح ر٠خك٤ش ا٣ـٔ٘ي طَحٓ ٠أُٓ ٠ؼٗ ٠ـخٍ َُِٔس ح ٌ٘ٓ ٠ُٝ٧كَ٠ص
اُ ٠حُٔ٣ٞي .ىكؼ٘ ٠كذ حٓ٫ظط٬ع اُ ٠ىّ أٗل ٠ك ٠حٌُِٔ٘ش .طٞؿٜض اُٛ ٠خكذ حُٔطؼْ
حُؼخثَ .طؼـزض أَٜٗ٣ ٚم رؤُلخظ ا٣طخُ٤ش ٘٣ ٫ٝطن ًِٔش ٓ٣ٞي٣ش ٝحكيس .طزخىُ ٚحُ٤ٜخف رخ٣٩طخُ٤ش
ٓ٤يس أًؼَ ٛيٝءح ٝرٜٔ٘٤خ ٣وق ٗخد ٝهي ػوي ًٍحػ ٚ٤ك ٠رَٝى ػِٛ ٠يٍ ٙى ٕٝإٔ ٘٣طن كَكخ .
ٝروِ ٖٓ َ٤حُـٜي طِٛٞض اُ ٠إٔ حُٔ٤يس حُٔ٣ٞي٣ش ُٝ ٠ٛؿش ح٣٩طخُٝ ، ٠إٔ ح٫ػ٘خٕ
٣ظلوخٕ ٓؼخ ػًَِ ٠ح٤ٛش حُٔ٣ٞي رٔزذ ػ٘٣َٜش ٗؼزٜخٝ ،إٔ حَُؿَ َ٣كٍ ٞك٠خ هخ١ؼخ إٔ ٣ظؼِْ
حُٔ٣ٞي٣ش ٝ ،إٔ حُلٞحٍ رٝ ٚ٘٤ر ٖ٤حر٘ٓ ٚوطٞع طٔخٓخ ٫هظ٬ف حُِـش !
ٞٛص حُٜٔض : •
كٍ ٠ر٤غ ٞٛى ٌٔ٣لخٍ طَ٘م حُْ٘ٔ ك ٠حُؼخُؼش ٛزخكخ ٫ٝطـَد هزَ حُؼخَٗس ٣ .طٍٞ
ر ٠حُٜ٘خٍ كؤطـ ٍٞك ٠حُو٬ء حُٞحٓغ ٫ٝأُظو ٠رٍِٔ٘ ا ٫رؼي ٝهض ٫ٝ .... َ٣ٞ١أُظو ٠رزَ٘ ك٠
حُطَ٣ن ا ٫رؼي ٝهض أ . ٍٞ١أٓخ ٗٞحكٌ حُٔ٘خٍُ كِْ أُٔق ٖٓ هِلٜخ ٝؿٓ ٚوِٞم ٣ئًي ُ ٠أٗ٘ ٠أَٓ٤
ػًًِٞ ٠ذ ح. ٍٝ٧
أطٞهق كـؤس أٓخ ر٤ض ٛـ َ٤طل ٢٤ر ٚكي٣وش ٍحثؼش ،كوي ٍأ٣ض حَٓأس ؿِٔ٤ش طوق هِق
ُ ؿخؽ اكيٞٗ ٟحكٌ حُز٤ض ٗ .ؼَص رخٝ ْٗ٧حُطٔؤٗ٘٤ش ٍٝؿزض ك ٠إٔ أُو ٠ػِٜ٤خ طل٤ش ػخرَس أػ٘خء
َٓ ٍٟٝكِٞكض ُٜخ ر٤يٌُٜ٘ ٟخ ُْ طَى حُظل٤ش .طؼـزض ٌُُي ُْ ٠ٌُ٘ٝأ٣ؤّ كٌٍَص حُٔلخُٝش ىٕٝ
حٓظـخرش ُٔٝ ..خ حهظَرض ًؼَ٤ح ٖٓ حٍُِٔ٘ طز ٠ُ ٖ٤أٗ ٚطٔؼخٍ ٜٗلَٓ٫ ٠أس ٟٓٞٞع هِق حُ٘خكٌس،
ٝإٔ ٌٛح حُز٤ض حُٜـٓ َ٤خ ٞٛآ ٫لَ أٗ٤ن ٌُٞحك٤ٓ َ٤يحص .
***
ٍأ٣ض أهخى: •
َٛرض ٖٓ حُٔٗ٫ًٞ ٠ٌٗ٬٣َ٤ظخٛخًٓٞ ٟخٍحٕ حٌُ٣ ٟزٔزْ رؤٓ٘خٗ ٚأػ٘خء ط٘خ ُٚٝحُطؼخّ
ٝرؼي حٗ٫ظٜخء ٓ٘ ٚكظ َٜ٣ ٠ر ٠اُ ٠كي حُـؼ٤خٕ ً .خٕ هي حطلن ٓؼ ٠ػِ ٠حُوَٝؽ ك ٠ؿُٞش
ٓ٫ظٌ٘خف حُ٠خك٤ش حُـي٣يس حُظ ٠ؿج٘خ ُِ٣خٍس ٜٓ٘ؾ ًز َ٤رٜخ ٘ٓٝخٛيس هطغ أه٘خد حٗ٧ـخٍ ك٠
كٗ٫ِ٤ي رؤكيع ح٧ؿِٜس حٝ٧طٓٞخط٤ٌ٤ش .
ُْ ٞٓ ٌٖ٣هلٗ ٚ٘ٓ ٠ز ٫ ٠ٌُ٘ ، ٬٤أًخى أ٤١ن ِٓٝ ًٚٞأكؼخُ ٚك٣ ٜٞوطق حُطؼخّ ٫ٝ
٣ظ٘خ ٌَٔ٣ ٞٛٝ ، ُٚٝحًٞ٧حد ى ٕٝهٜي ٣ٝظٜخكض ػِ ٠حُ٘ٔخء رلٞ٤حٗ٤ش ٓوًُِ ٌُٚ٘ .. ٙخٕ هيٍٟ
ك ٌٙٛ ٠حَُكِش حُٔليٝىس رلٌْ ط٣ُٞغ أػ٠خء حُزؼؼش ػِٓ ٠ـٔٞػخص ٖٓ ك٥ ٖ٤هَ .
ػيص آُ ٠وَ ح٩هخٓش كِْ أؿيُِٗ . ٙض أرلغ ػ٘ٝ ٚهي حٗظخر٘ٛ ٠خؿْ رؤٗ ٚطٞؿَ ك ٠حُـخرش
كؤًِ ٚأ َ٣أٝىد ..ك ٠حُطَ٣ن ُٔلض ٛز٤خ ٣زظْٔ ُ ٠ك ٠ى٘ٛش كل٤٤ظ ٚرلَحٍس ك ٖ٤هخٍ َُ٤٘ٓ ٠ح
اُ ٠أكي ٓيحهَ حُـخرش :
ــ ٍأ٣ض أهخى ٌ٘ٓ َ٤ٔ٣هِ َ٤كٌٛ ٠ح ح٫طـخ! ٙ
***
أٍم حَُكخ٤ٛش: •
ؿجض ٖٓ ر٬ى أػَٔ رٜخ ًؼٝ َ٤أًٔذ هِ ٫ٝ ٬٤أؿي ٝهظخ ُِلَحؽ ٝحُِٝ ، ٜٞاٗٔخ أٗخّ ٓـٜيح
ك٤ؼِٗ ٞو َٟ٤ك ٠ح٥كخم.
ٝك ٠حُٔ٣ٞي هخٍ ُٞٓ ٠ظق ًز َ٤اٗ ٖٓ ٌٞ٘٣ ٚحٍ٧م ٝحَُِٔ ٝحُ٘ؼ ٍٞر ٬ؿي ٟٝحُل٤خس !
ًخٕ ٍحطز٣ ٚؼخىٍ هٔٔ ٚآ٫ف ى ٍ٫ٝك ٠حُ٘ٓ ُِٚ٘ٓٝ َٜئٗغ رؤكيحع ح٧ؿِٜس حٌَُٜرخث٤ش
ٝحُظَك٤ٜ٤ش.
ًٍَ ٌٗٞح ٙكوِض ًُ ٚخطٔخ ؿ٤ظ:٠
ــ َٛطٔؤُ٘ ٠حُ٘٤ٜلش ُظؼَٔ رٜخ ؟!
ــ ٗؼْ
ــ أٗي كًُ ٠ي
ــ هِٜخ ٗٝظ٘خهٖ
ــ طزَع رؼِؼٍ ٠حطزي ٣٧ش ؿٜش ٓلِ٤ش أ ٝهخٍؿ٤ش ُلؼَ حُو.َ٤
167
رخٗظلخم هخطَ ىػخٗخ ٓٔظَ رُ ٍٕٞللَ حٓظوزخٍ حر٘ ٚحُؼخثي ٖٓ أٌَٓ٣خ رؼي ك ُٜٚٞػِ٠
ٜٗخىس ػخُٔ٤ش كٗ ٢ت ٫أًًَٓ . ٙخٍع حُـٔ٤غ اُ ٠حُللَ كُٜ ٠لش .رو٤ض ك ٠ؿَكظ ٠رخُٔوَ أهَأ
ٛللخص ٖٓ ٍٝح٣ش ُ ْ٤ُٞك ٌَُ٘ٞكظ ٠ؿِز٘ ٠حُ٘ . ّٞكئؿجض رٔي َ٣حُزؼؼش ٣طَم رخرٓ ٠ظؼـزخ
ُؼِٝك ٠ػٖ حُللَ ٗ .خٛيص ٔ٣ِٛش ًزَ٣خث ٚك ٠ػ ٚ٤٘٤حٌُخًرظٔ٣ ٞٛٝ ٖ٤ؤُ٘ ٠رؤىد ٗي٣ي:
ــ ٗلٖ ٗلظويى ك ٠حُللَ ٣خ ٓٔظَ ٓخُْ ٞٓ .ف ٗ٘ظظَى .
ٝحَٜٗف ٝحػوخ ٖٓ ك ٖٓ ُٞٝ ٍٟٞ٠رخد حُٔـخِٓش حٟ٫طَحٍ٣ش ًٝ ،خٕ ُِٓ٘ ٚهَ٣زخ
ٖٓ حُٔوَ رل٤غ ٔ٣ظـَم حُ ٍٞٛٞاُ ٚ٤ىهخثن ٓؼيٝىس.
رؼي حَٜٗحك ٝ ٚحِٛض حُ٘ ّٞرؼٔن أٗي ٝ ..كٛ ٢زخف حُ ّٞ٤حُظخُ ٠هخٍ ُ ٠رٔخ طزو ٠ك٠
ٗزَحطً ٖٓ ٚزَ٣خء ؿَ٣ق :
ــ كخطظي ُِ٤ش ٖٓ ُ٤خُ ٠حُؼَٔ .
ٗٝؼَص رٌِ ٙحٗ٫ظٜخٍ ٌُ٘ ٠طؼـزض ٖٓ ٗلٔ ٠اً ًخٗض رٍ ٠ؿزش ه٣ٞش ك ٠ك ٍٞ٠حُللَ
!
***
حُلَ٣ش : •
ُْ أطٔخُي ٗلٔ ٖٓ ٢حُ٠لي ً ٫ٞٛرٔ٘٤خ أٍهذ ك ٠حُظِلِ ٕٞ٣رَٗخٓـخ هخٛخ ػٖ حُ٘ٞحً .
٣ظليػ ٕٞػٖ حُلذ حُوخُُ ٚز٘ ٠حُـْ٘ حُٞحكي رؼ ْٜ٠حُزؼ٤ًٝ ، ٞق ٣ظؼَك ٕٞرُٜٔٞش ػِ٠
ٓ ُْٜٞ٤حُٔ٘ظًَش .ػْ ػَ ٝحُزَٗخٓؾ ٓظخَٛس ًزَ٣ ٟطخُز ٕٞكٜ٤خ رظَ٘٣غ ٍؿزخطٝ ْٜطلِٜ٣ٞخ
اُ ٠كوٞم ىٓظ٣ٍٞش ٗ .ظَص ك ٠كَ٤س اُ ٠أٝؿٓٞزخٓ َٝ٤حُ٘٤ـٔٓ َٟ٤ظلَٔح ػٔخ ٣وٜي . ٕٝهخٍ
رٜيٝء :
ــ ٣طخُز ٕٞرلَ٣ش ُٝحؽ حَُؿَ ٖٓ ٍؿَ أ ٝحَُٔأس ٖٓ حَٓأس !
ــ ٣خ هللا !!
ــ ٫ط٘ي .. ٖٛكخُلَ٣ش ٫كيٝى ُٜخ ..
ٝأػظَف إٔ حُي٘ٛش كخَٛط٘ ٠روٞس أٗي رؼي َٓ ٍٝهٔٔش ػَ٘ ػخٓخ ػًُِ ٠ي حُٜٔ٘ي
حُٔوُِٝ ،ك ٖ٤ػوي ٓئطَٔ ى ٠ُٝرخُوخَٛس أِ١وٞح ػِٓ ٚ٤ئطَٔ حٌٓ٩خٕ ،اً أهَ حُٔئطَٔ ًَ ٌٙٛ
حُلوٞم!
***
حًٌٝ٧رش حٌُخًرش: •
ِِٓض طٜخكظ ْٜػِ ٠حُلظ٤خص أًؼَ ٓٔخ ِِٓض طٜخكظ ْٜػِ ٠حُطؼخّ ٝحَُ٘حد ِ٣ ٖٓ ًَ .و٠
ُٓٔ٣ ِٚ٤ؤُ ٚإ ًخٕ هي ٗـق ك ٢اهخٓش ػ٬هش ٝػ٤وش ٓغ كظخس َٜٔ٘٣ٝ .ؿ٤غ ٖٓ أػَح ٝحُلَٓخٕ
ٝحُـٞع ٝحُلوَ كٗ ًَ ٠ت ،كظ٘طِن حً٧خً٣ذ حُلخٟلش ٖٓ أر٘خء حُؼخُْ حُؼخُغ حٌُ ٖ٣ؿخءٝح اُ٠
حُٔ٣ٞي ٣ ٞٛٝؼظوي ٕٝإٔ حُلظ٤خص ٓٞف ٣ظوخطِٖ ٧ؿَ حُل ٍٜٞػُِٔٔ ٠ش ٖٓ ؿِٞى ْٛحُزَ٣ِٗٝش
ٝحَُٔٔحء .
ًخٕ ٫ري إٔ أهظِن ًٌرش أٗخ ح٥هَ كظ ٠أٗـٌٛ ٖٓ ٞح حُٔطذ حُٔو٤ق ٝ .حٜٗخُض ػِ٠
حٓ٧جِش رٍ ٬كٔش :
ٖٓ ٓ . ٠ٛخ حٜٓٔخ ٤ً .ق ػَكظٜخ .أٓ . ٖ٣خًح كؼِض رٜخ ٓ .خًح هخُض ُي َٛ.أػـزظٜخ .
َٛحٓظٔظؼض رٜخ أًؼَ ٓٔخ طٔظٔظغ رز٘خص هٓٞي ؟!!
ُٔٝخ حُىحى حُلٜخٍ ٖٓ ك ٠ُٞكظً ٠خى إٔ ٣لظ٠ق أَٓ ٟهِض ُ ْٜرٞهخٍ:
ــ ُوي ًخٗض هَٓخء ُْٝطٌ٘ق ُ ٠ػٖ ؿ٘ٔ٤ظٜخ ٝ ،أؿِذ ظ٘ ٠أٜٗخ ٓخثلش ٓ٣َٜش !
***
حُـَ٘حٍ حُٜز:ٍٞ •
ػ٘ي ُ٣خٍطُ ٠وِؼش حُِٔي ًخٍٍ حُوخْٓ ػَ٘ طَىىص أٓطٍٞس ؿَ٘حُ ٚحُ٘ َ٤ٜحٌُ ٟطويّ
ُِِٝحؽ ٖٓ كظخس كَكِ١ ٞز .. ٚػخى اُ ٠حُلي٣وش كٍِع ٗـَس ٝ ،حٓظَٔ ػٌِٛ ٠ح حُلخٍ كظ٠
ٛخٍ رخُلي٣وش حػ٘ظخ ػَ٘س ٗـَس ! ُٔ ٠ٌُ٘ٝ ..ض أًًَ ٝ َٛحكوض حُلظخس حُؼخُؼش ػَ٘س ػِ ٠حُِٝحؽ
169
ٓ٘ ٚػْ ٓخص ،أّ أٗٓ ٚخص هزَ إٔ ٍِ٣ع حُ٘ـَس حُؼخُؼش ػَ٘س ،أّ أٗٗ ٚؼَ رخَُِٔ كخٓظ٘غ ػٖ ٍُع
حُِٔ٣ي ٖٓ حٗ٧ـخٍ ػْ ٓخص ،أّ أٗٓ ٚخص ػْ طِٝؽ رؼي ًُي ٍِ٣ ُْٝع ٗـَس ؿي٣يس ..أٓخ حٌُٟ
ٓؤظَ أًًَ ٙىٓٝخ ،إٔ حُـَ٘حٍ حُٜز ٍٞهي ك٘ ٌ٘ٓ ٠ػَ٘حص حُٔ٘ٝ ٖ٤رو٤ض حٗ٧ـخٍ !
***
ح٧ػٔخٍ رخُ٘٤خص: •
كئؿجض َُِٔس ح ٠ُٝ٧رؼخِٓش حُ٘ظخكش ططَم رخد ٌٓ٘ ٠رٔوَ حُزؼؼش .ىهِض ٓٝؼٜخ حٌُٔ٘ٔش
حٌَُٜرخث٤ش ٝرؼ ٞأىٝحص حُ٘ظخكش ٝحُٔ٘خٗق حٍُٞه٤ش ٝحُؤخٗ٤ش ٍ .حهزظٜخ ٠ٛٝطؼَٔ رخؿظٜخى ؿَ٤
ػخىٝ ٟكذ ٗي٣ي ..هٍَص إٔ أٓ٘لٜخ ر٠غ ًٍٗٝٞخص ًٌٔخكؤس ط٘ـ٤ؼ٤ش .حهظَرض ٖٓ ُؿخؽ
حُ٘خكٌس حُٔطِش ػِ ٠حُٔيهَ ٧رلغ ك ٠حُي٫ٝد حُٔـخ ٍٝػٖ كخكظش حُ٘وٞى .كئؿجض رٜخ ٝهي أٜٗض
ػِٜٔخ ٝحَٜٗكض ى ٕٝإٔ أىًٍ .. ٟخٗض طلظق رخد ػَرظٜخ حُلُٞل ٞرؼي إٔ ٟٝؼض ٓؼيحص
حُ٘ظخكش رخُٜ٘يٝم حُوِل ُْ .. ٢أكن ٖٓ ى٘ٛظ ٠ا ٫ػِٞٛ ٠ص حُٔٞط ٍٞحُو. ٟٞ
***
ٗ ّٞحُٜ٘خ: •
ػِ ٠حُٔوؼي حُٔٞحؿُٔ ٚوؼيٓ ٟزخَٗس ك ٠حُوطخٍ حُٔظـ ٚاُ ٠ؿٞطظزَؽ حٓظـَم حُلظ٠
ٛٝي٣وظ ٚك ٠هز٬ص َٓكش ًِٔٝخص ىحكجش ٝ .رٔ ٠٠حُٞهض هِض حٌُِٔخص ٝحُىحىص أُٓ٘ش
حٓ٫ظـَحم ك ٠حُوز٬ص حُٜخٓظش ً٘ .ض أٓٔغ أٗلخٜٓٔخ طظَىى ٝأٍ ١حَُؿزش ك ٠ػٜٔٗٞ٤خ طظؤؿؾ .
اؿظٜيص إٔ أطلخٗ ٠حُ٘ظَ أُٜ٤خ ٓزخَٗس هيٍ حٓظطخػظ ٠كٌٜح ٗت ٣ ٫ؼ٘ٝ ٠٘٤إ ًخٕ ٣ؼَ٤
ك٣ٝ ، ٠ُٞ٠زي ٝأَٗ٘ٗ ٠ىص هِ ٬٤كٓ ٖ٤خف ه٤خُ ٠اُ ، َٜٓ ٠ك٤غ ٔ٣ظل َ٤إٔ ٣ليع ٓؼَ ًحُي
حُٜٔ٘ي .كٞؿجض رخُٔوؼي هخُ٤خ ٓ .خٍػض ػ٘٤خ ٟرظؼوزٜٔخ ُٔ .لظٜٔخ ٣يهٓ ٕ٬ؼخ ىٍٝس ٓ٤خ ٙحَُؿخٍ
ر٘لْ حُؼَرش ِ٣ ُْ .ظلض أُٜ٤خ أكي ػِ ٠ح٬١٫م .رؼي كظَس ُٓ٘٤ش ًخك٤ش هَؽ ح٫ػ٘خٕ ػخثي ٖ٣اُ٠
ٓوؼئٛخ ٗ .خٓض ك ٠حٓظَهخء ػِٛ ٠يٍ ، ٙأٓخ ٞٛكوي أهَؽ ٖٓ كو٤زظً ٚظخرخ ٛـَ٤ح ٝحٓظـَم
هَحءط ٚى ٕٝإٔ ٣يٍ ٟرٔخ كِ٣ ُْٝ ، ُٚٞزغ إٔ ٗخّ ٞٛح٥هَ .
***
ؿ٘خء •
ؿ٘خ ء ..أ ٖٓ ٍٝػَكض ك ٠ك٤خط ٖٓ ٠كخِٓ ٠حُـ٘ٔ٤ش حَٓ٩حث٤ِ٤ش ٖٓ حُـٜ٘ٔٞ٣ . ٖ٤ى٣ش
٤٘ٔ٣ش هز٤لش حُٞؿ ٚكِٞس حَُٝف .حُظو٤ض رٜخ ك ٠حُوطخٍ حُٔظـ ٚاُ٤ٔ٤ُ " ٠ز . " ٞهيُٜٓ٘ ٠خ حُؼَػخٍ
حُٔٗ٫ًٞ ٠ٌٗ٬٣َ٤ظٜخًٓٞ ٟخٍحٕ ر٘خء ػِِ١ ٠زٜخ ٞٓٝحكوظ ٠ػْ طًَ٘خ ٓ ٠٠ٓٝؼ٤يح رٔخ كؼَ ُْ .
أًٖ أػَف ك ٠ريح٣ش حُلي٣غ أٜٗخ ٖٓ أ َٛػَر ٠كظِِ٘خ ٗظليع ػٖ حُٔٔٗٝ ّ٬ظيف حُٔخىحص
رخٗ٫ـِ٣ِ٤ش كظ ٠هخُض كٓ ٠وطش ُٔخٕ ٓلخؿجش ٓ " :ؼِ!" ّٞ
رؼي حٕ حًظ٘لض ِٓؼٞرٜخ ٓؤُظٜخ ػٖ ًُي حُٔ٣ٞي ٟحُـٔ َ٤حُٞؿ ٚحُ٘خثْ رـٞحٍٛخ كلٞؿجض
رؤُٗٝ ٚؿٜخ ٗ .ـؼظٍ٘ٝ ٠كٜخ حَُٔكش ػِ ٠طول٤ق كيس حُظللع كوِض ُٜخ :
ــ ً٤ق كِٜض ػِٚ٤؟
ــ ٓؼِٔخ طل َٜأ ٟحَٓأس ػٍِ ٠ؿَ طَ٣يٙ
ــ أ ٖ٣؟
ــ ك ٠حُ ٖٔ٤ك٤غ ؿخء ٓ ٖٟٔـٔٞػش ػَٔ كَٝ٘ٓ ٠ع رٜ٘ؼخء
ٝرـ َ٤طوطٔٓ ٢٤زن طوِ٤ض ػٖ طٞؿٔ ٠طٔخٓخ كٔؤُظٜخ ٝأٗخ أؿِٔ رؼ: ٠٘٤
ــ ُٚ َٛ ٌُٖٝرٔوٗٞش أ َٛحَُ٘م؟
ــ ك ٠حُزيح٣ش ًخٕ رخٍىح ًخُؼِؾ
ــ ػْ ٓخًح رؼي ؟
ــ ؿؼِظٓ ٚيٓ٘خ ُِزٜخٍحص حُ٤٘ٔ٤ش ٓ ..ؼِ! ّٞ
كظ ُْ ُٞ ٠طٌٖ ٗ ٍٜٞأٍرؼش هي ٓ٠ض ػِٓ ٠زخىٍس حُٔخىحص ،كبٕ ٌٛح ُْ ٤ُ ٌٖ٣ل ٍٞىٕٝ
حُ٠لٌخص ٝحُول٘خص ٝحٌُ٘خص حُؼَر٤ش حُٔظزخىُش ر٘٘٤خ ٍٞ١حُطَ٣ن .
170
اٗ ٠أٗظ ٠ٜطِي حُلظ٘ش حُٔظؤُوش حُٔظٛٞـش حُٔ٘ظؼِش ر٘خٍ حُـٔخٍ حُلخٍم ٣ ..و٤يٗ ٠رخُلً٫ٞ
ًُي حُظَحع حُط َ٣ٞحُؼَ ٞ٣حُؼٔ٤ن ٖٓ حُو َٜحُلَىٝ ٟحُـٔخػٝ ٠حُلٌَ حٍُٔٝٞع حٌُ ٟطٌخطق
حُِٖٓ ٝحُٔٞهغ ٝحُيٝ ٖ٣حُلٌخّ ٝحُظخٍ٣ن ك ٠طٌز ٢ِ٤ر٣ . ٚوظِ٘ ٠حُظَىى ٣ؼٌر٘ ٠٘٣ٌٞ٣ . ٠رِ٤ٜذ
حُوٞف ٖٓ حُٔلظٞٓٝ ٍٞء حُظٖ ٝه٘٤ش ٓٞء حُلٗٝ ، ْٜت ٖٓ ح٩كٔخّ ٌٓ٘ ١لُٞظ ٠ػٖ
ك٠خٍس آ٫ف حُٔ٘. ٖ٤
أ١لؤص ٓ٤ـخٍطٝ ٠طويٓض ٗلٛٞخ روط ٠ؿٝ َ٤حػوش ..حهظَرض ٖٓ ٓخثيطٜخ حُظ٣ ٠ـِْ ٖٓ
كُٜٞخ ٓـٔٞػش ٖٓ حُلظ٤ش ٝحُلظ٤خص ،كئؿجض رؼ ْٜٗٞ٤طظطِغ ٗل ٟٞك ٠ى٘ٛش ِٓٔٝؿش رخُل٤خء .
حرظٔٔض كٍ ٠هش ُْ ..طِظلض اُ ٠طؼؼَ ٟك ٠حٌُِٔخص ٝاٗٔخ هخٓض ٝحهلش ػِ ٠حُلُ ٍٞظِ َ٣ػٖ
ٛيٍ ٟؿزَ حُـِ٤ي .
ٟلٌ٘خ ٖٓ ح٧ػٔخم ٝطلُٞض حُٔ٤ٓٞوخ حُٜخهزش كـؤس اُ ٠ا٣وخع حُظخٗـ ٞحُٜخىة ٛٝ ..خ
ٓ ٠ٛؼ٘ٞهظ ٠حُٔـُٜٞش حُلخُٔش ر ٖ٤أك٠خٗ . ٠طوخ١ز٘ ٠ك ٠أًٗٓ ٠زخَٗس كظ ٫ ٠طـِذ حُٔ٤ٓٞوخ
ػِٜٔٔٛ ٠خ كؤْٗ ٍحثلش أٗلخٜٓخ حًُِ٤ش ٤ُ .ظٜخ طيٍى إٔ ٜٔٔٛخ أٍٝع ٖٓ حُٔ٤ٓٞوخ ٝأَ١د ٝ ،إٔ
ُكَٛ٤خ حُؼطَ هي رؼغ حُل٤خس ٖٓ ؿي٣ي كٍٝ ٠ف ؿيط ٠ا ْ٣ِ٣رؼي آ٫ف حُٔ٘ ٌ٘ٓ ٖ٤كَٔ أرُِٞٞ
ٓؼزٞىط١ ٚخثَح ً رٜخ ٖٓ ؿزخٍ حٔ٤ُٝ٧ذ اُ َٜٓ َ٤ٗ ٠حُٔخكَس .
ُلض ٗظَ ٟر٘يس إٔ ؿٔيٛخ َ٣طؼٖ .ظ٘٘ض ك ٠حُزيح٣ش إٔ حُؤَ هي ُؼزض رَأٓ ٠كلٌَص
إٔ أٓؤُٜخ ُٔخًح ٘٣ظل ٞؿٔيٛخ ُٔٝخًح ٓ ٞٛخهٖ ِٓظٜذ ٌٌٛح ..أ ٞٛهٞف أّ حٍطزخى أّ هـَ أّ
ٍؿزش ؟ ٝ ..اًح ًخٕ ٌٛح كخُٜخ ٠ٛٝحر٘ش حُ٘ٔخٍ حُزخٍى حُـخٍم ك ٠حُؼَحء كٌ٤ق ٌٕٞ٣كخُ٠
ٝحُل٤خء ٌ٣خى ٣وظًِ٘ ٠ؼٌٍحء طظؼَ ٟأٓخّ ٍؿَ َُِٔس ح .. ٠ُٝ٧اٜٗخ طِظٜن ر ٠ك ٠طؼٔي ؿَ٣ذ
كؤرظؼي ك ٠حٍطزخى ٓٔظظَُ .ؼِٜخ ٗٔ٤ض حٛ ٕ٥ي٣وٜخ حُٔٔخكَ حٌُ ٟكيػظ٘ ٠ػ٘ٝ ٚطَ٣يٗ ٠إٔ أٜٟٔخ
اُٛ ٠يٍُ ٟظٔزق ك ٠أٜٗخٍ ٗٞه ٚحُطِ٣ٞش.
طٜزذ ػَم ػِ ٠ؿز ٠٘٤كوٍَص حُٔـخُكش ،ػْ ػيُض ػٖ هَحٍ ، ٟػْ طَىىص ر ٖ٤حُوَحٍ
ٝحُؼي ٍٝػ٘ ، ٚػْ آػَع حُٔٓ٬ش ٓظٔٛٞخ ٗيس حكظَحٜٓخ ُٓ ٠ٌُٗٞ ٠وظِلخ ػٖ ح٥هَرٖ ك ٠طٜخكظْٜ
ػِٜ٤خ ٝحُظٜخُٓٔ ْٜلخطٜ٘خ رؼ ٕٞ٤حُؼخُْ حُؼخُغ حُـخثؼش ٓٝ ..خ إٔ حٗظٜض حَُهٜش كظ ٠أػيطٜخ اُ٠
ٓخثيطٜخ ٝهزِظٜخ ٓؼِٔخ ٣لؼَ ح٥هَ ٕٝػْ ػيص آُ ٠خثيط ٠ػَٔ ح٧ػطخف أؿظَ ٝهخثغ حُظـَرش
ح ٠ُٝ٧ك ٠ػََُِٔ ٟهٓ ٚغ كظخس كٔٗ ٠خٍ ؿَر ٠حٌَُس ح٤ٍٟ٧ش.
****
172
ك ٠ح ، ٍٝ٧ك ٖ٤أىًٍض أٗٓ ٫ ٚؼُ٘٘ ٠ظَس طٔظـي ٖٓ ٟحُلز٤ذ ،أُ ٝز٠ؼش ؿٜ٘٤خص ٓٔظلوش
ػ٘ي ٛخكذ حُؼَٔ .
ٝهخىٗ ٠حُل٘ ٖ٤اُ ٠هِٞد أٛيهخء هخٓٔٓٞ٣ ٠ٗٞخ كٝ٬س حُٔ٘خًٍش كٔ٤خ ؿخىص ر ٚأٝحَٛ
حُؤَٓ ٖٓ ١ٞ٤حص ٗٝؼْ ،كٞؿيص أٗ ْٜطلَهٞح رلؼَ ه٘خرَ حُِٖٓ حُٔٞهٞطش حُظ ٠أهٌص ر٘ظخص
هٓ ْٜ١ٞ٤خ أهٌص ٖٓ حٝ َٛ٧ح٧هٞس حُلخ ٖ٣َٟحُـخثزٝ ٖ٤حَُكخم ح٧ك٤خء ٝحٞٓ٧حص ٣ًًَٝ،خص
حُِٖٓ حُٔؼ٤ي ..كٜخٍص رؼ ٞحُوِٞد ٍٓخىح ٝرؼٜ٠خ أكـخٍح ٔٛخء كويص ٗز ٞحُل٤خس .
ٌٌٛح َٛص كُ ٠لظش ًخث٘خ ٤ٓ٬ٛخ هي حٗل َٜرٔؼـِس ػٖ ٓوِٞهخص ٌٛح حٌُ ٕٞحُٔو٤ق
ٗ ٠ت رز ٍٞٗ ٖٓ ٚ٤ٜحُلَكش رخُظٞكي ٓغ اٗٔخٕ أػَك ٚأ ٝأكز ٚأ ٝكظ ٠أًًَ.. ٙ ٓٝ،خ ؿخى ػِ ّ
كظ ٠حُل٘ ٖ٤اُ ٠حُٔخ ٠ٟكوي أػَٝ ٙهطغ ىحرَ. ٙ
***
كظلض حُٔظَٝف ٝهي ٓ َّ حٗظظخٍ أٗخِٓ ٠إٔ طلظق رخر ٚحُٔـِن ػِٜٔٓ ، ْٛٝ ٠خ ظٖ ًخطزٚ
رؤ٤ٔٛش ٓخ حكظٞح ٖٓ ٙكَٝف ٓظِٜش ٘ٓٝوطؼش .
ك٘٣َ٤خ ٗ.. ِِ٤
ٖٓ ٠ٛك٘٣َ٤خ ُٔٝ .. ٌٙٛخًح ٜ٘ٓ ٠ِٜ٘٣خ هطخد ك ٌٙٛ ٠حُِلظخص رٜلش هخٛش ؟! أكوخ
اٜٗخ طِي حُلظخس حُلِ٘٘ي٣ش حُظ ٠كَم رٝ ٠٘٤رٜ٘٤خ ٓٞ٣خ رلَ ٛـ َ٤؟! ..
أطٔؤٍ ػ٘ ٠رؼي َٓٓ ٍٝظش ػَ٘ ػخٓخ ػِ ٠كي٣ؼ٘خ حُظِ٤ل ٠ٗٞحُلِ ٖ٣؟ ..طؼزَ حُزلخٍ
ٝحُٔل٤طخص ٝحُ٘ٓ٧ش ٝحُوخٍحص رٌِٔخطٜخ حُلِٞس ُظطٔجٖ ػِٛ ٠لظ ٝ ٠أ٫ٝىٝ ٟك٤خطٍٝ ٠إ٣ظ٠
ُِٔٔظوزَ ؟!
٣خ!! ..... ٙ
إ أه ٠حٌُ٣ ٟؼَٔ رخُوخٍؽ ُْ ٣زؼغ اُ ٠رَٓخُش ٝحكيس ٌٓ٘ ػيس أػٞحّ ٞٛٝحٌٍُِٗ ٟ
ٓؼ ٠اُ ٠حُيٗ٤خ ٖٓ ٌٓخٕ ٝحكي ٌُٖ ،حُو ٢٤ر٘٘٤خ هطغ ٝطزيى ..
طليػ٘ ٠ػٖ حر٘ظٜخ ٝهي طوَؿض ك ٠حُـخٓؼش ٝػٖ ُٝؿٜخ ٝهي أك َ٤اُ ٠حُظوخػي ٝػٖ
ػِٜٔخ ٝهي طًَظ ٚاُ ٠ػَٔ آهَ ٝػٖ ٓي٘٣ظٜخ ٝهي ؿخىٍطٜخ آُ ٠ي٘٣ش أهَ. ٟ
٣خ!... ٙ
ظِِض أُٜغ رؼ ٠٘ ٤كظٜٗ ٠خ٣ش حُٔطَ ح٧هٍٓ ٖٓ َ٤خُظٜخ رخكؼخ ػٖ حُٔزذ حَُث ٠ٔ٤حٌُٟ
ٍرٔخ ٌٕٞ٣هي ىػخٛخ اُ ٠حٌُظخرش اُ ، ٠كِْ أؿي ؿ َ٤حُظل٤خص ٝح٤٘ٓ٧خص حُط٤زش ..
٣خ!!.... ٙ
ػِ ٠حَُؿْ ٖٓ رؼي حُِٓخٕ ٝ ...رؼي حٌُٔخٕ ،...كٔخ ُحُض ك٘٣َ٤خ طًٌَٗ! ٠
***
174
أػزخء حٌُحًـَس
ؿخىٍ حُٔوٓ ٠ٜظَحه٤خً .حطـ ٚاُ ٠حُ٘خ١ت ٠٘ٓ .رٔلخًحس حُ٘ َٜك ٠هطٞحص رط٤جش .ػِ٠
ُري حُٔٞؽ ططلٌٍٗ ٞحص ٖٓ حٌُحًَسٍٗ :لش هٜٞسٟ .لٌش ٖٓ حُوِذ .أٗلخّ ٓ٤ـخٍسٔٔٗ .ش ٗ٤ِ٤ش
ٓ٘ؼ٘ش .هزِش كذًَٔ .س هزِ ١خُؽٍ .حثلش ٗٞحء ٓؼَ٤سٝ ..ػطَ ٣ظَِٔ رٔلَ ٙكظ٘٣ ٠لٌ اُ٠
ه٣٬خ حُيّ.
ً
٫ىحػ ٠إً ُ٨هَح ٙحُٜٔيثش كٞؿ ٚحُل٤خس ٣زي ٝرخٓٔخ رخكظٞحث ٚػِ ًَ ٠طِي حَُٔٔحص –
ٓٔخٍٓش ٝحؿظَحٍح -كُ ٠لظش ٝحكيس ٫ٝ ،ػـذ ك ٖ٤طوطَ حُٔؼخىس ٓظٜخى٣ش ػِ ٠أ٤١خف ًًَ٣خص
ػزَص أكن حُِٓخٕ رؼي إٔ ؿخرض ٬٣ٞ١كًٜٞ ٠ف حُٔخ.٠ٟ
ُْ ٣َ٣ ٌٖ٣ي ٗ٤جخً .حٗلَف ك ٍٞحُـَِ٣س ٓظـٜخ اُ ٠حُو٬ء .أِْٗ اُ ٠حُٜٔض ٝحُوِٞس
كظ٘وَ ٖٓ كٌَس اُ ٠كٌَسٛ .خّ ك ٠حُلَحؽٝ ،طٔخءٍ أٖٓ ح٧ك َ٠إٔ ٣ظ٘خ ٍٝحُِٔ٣ي ٖٓ حُوٜٞس ٌُٕٞ٤
أًؼَ حٗظزخٛخ ُِِٖٓ ح٥ط ٠أّ ٣زظِغ حُٜٔية َُٜ٤ف حٗظزخ ٚٛػٖ ًَ حُ٘ٓ٧ش .طَحء ُٚ ٟإٔ حُٜلٞس
ٝحُـ٤زٞرش هي طٔخ٣ٝخ ٖٓ هزَ كً ٠ؼ ٖٓ َ٤ح٧ك٤خٕٝ ،اً ر٣ ٚظًٌَ كـؤس اٗٔخٗخ ً ُْ ً ٌ٘ٓ َٙ٣خٕ ١لً٬
ك ٠حُٔخرؼش٣ ُْ.يٍ ً٤ق أُٔ ٝخًح حٓظلَ٠ط ٚحٌُحًَس ٖٓ ػيّ ٕ٧ٝ ،حُيٗ٤خ طٔ٘غ ٓؼِٔخ طٔ٘ق ،كٖٔ
حُؼزغ إٔ ٣ظؼوزٜخ رخُيٍّ ٝحُظلِٝ َ٤حُظلٔ.َ٤
طٔخءٍ أ٠٣خ ً أٞٓ ٖ٣هغ ٌٛح حٌُخثٖ حٔٗ٩خٗ ٠حُـخث ٚك ٠ػٔن حُـ٤ذ ٖٓ طِي حُزوؼش
حَُٔطزٌش ػِ ٠أٍ ٝحًٌُٞذ حُيٝحٍ .طَ ٟأٓخُحٍ ٌٜ٘ٔ٣خ ٣ٝظ٘٤غ رظ٬ر٤زٜخ ،أّ حٗ ٚهي آػَ حُل٘خء
ك ٠ؿٞكٜخ حُٔظَد ُٔزذ أ٥ ٝهَ ،أٍ ٝرٔخ رٓ ٬زذ؟!
ارَحٓ ْ٤ٛلَ٣ ..ّٝظًٌَ ٙح ٕ٥ؿ٤يح ً ًٝؤٗٔخ هطغ حُِٓخٕ ٣َ١ن ح ْٓ٧حُزؼ٤ي ػِ٠
حُِلظش حٌُخث٘ش ،كخ َٓ٧أه ٟٞرٌؼ ٖٓ َ٤حُظًٌَ ٝحٓ٫ظَؿخع .إ ارَح ْ٤ٛأٓخٓ ٚح ٕ٥رظ٠خٍْ٣
ٝؿ ٜٚحُظل٤ِ٤ٜش حُِٔٔ٤س ..رز٘٤خٗ ٚحُـٔي ٟحُٜخثَ ٓوخٍٗخ رؤٗيحى ..ٙرزَحػظ ٚكًَ ٠س حُويّ ٝحُـَٟ
ٝحُٔزخكشٍ .ك٤ن حُطلُٞش ٗ ٫ٝت أًؼَ ٖٓ ًُي٫ .كيعٓ ٫ .لخٍهشٝ ٫ .حهؼش رؼٜ٘٤خ طٔظيػ٠
ك ٍٙٞ٠ر ٌٜٙحُوٞس حٌُٔؼلش اُ٣ ٠ئٍس حٌُحًَس ُيٍؿش حُظِٔ ٌُٖٝ ..٢أ ٞٛ ٖ٣حٕ٥؟!
حٓظوَ ػَرش هخٛش ٓظـٜخ اُ ٠ر٤ض حَٓ٧س حُوي٘ٛ .ْ٣خ ُٝي ٝػخٕ ١لُٞظٝ ٚحٍطؼٖ حُوِذ
رؤٗ ٠ُٝز٠خص حُلذ٘ٛ .خ ٛيّ رٍَٝ٠س حُظ٘خكْ ٝأ٤ٔٛش حُظلٞم ٝكذ حُظٔٗ ٖٓ ..ِ٤لْ حُٔجٌٗش
حُـِٔ٤ش ٘٣طِن أًحٕ حُٔـَد٣ .خُٜخ ٖٓ طَحًٔخص ٛخثِش هخٓ٤ش ػِ ٠حُ٘لْ ٘٣زـ ٠اُحُظٜخ ٝحٓظجٜخٍ
ؿٌٍٛٝخ كظٔ٣ ٠ظ٘ؼَ ٗلْ أكخٓ ْ٤حُٜزخ ُي ٟحٓظٔخػً٨ُ ٚحٕ ..هطٞحص حُ٘خّ اُ ٠حُٔٔـي
طوظِق ًؼَ٤ح ً ػٖ طِي حُوطٞحص حُزخثيس حُظ ٫ ٠طظٌٍَُ . .ؼِٜخ حُطٔؤٗ٘٤ش هي ٟخػض أُ ٝؼًُِ ٚي
حُ٘ؼ ٍٞحُـخثذ رخُ٘زَ ٝحٌَُحٓش ٝؿٔ َ٤حَُٟخ ك٘٣ ٖ٤ؼٌْ ػِٝ ٠ؿ ٙٞحُ٘خّ حُويحًٓ ٠حص
حُٔٔخكش حَٓ٥س.
٤ً-ق كخُي ٣خ ػْ كٖٔ٤؟
ٗ-لٔي ٌَ٘ٗٝ ٙكٔٗ ٫ٝ ِٚ٠ؤُ ٚا ٫كٖٔ حُوظخّ.
ٓ-ظؼي هللا رخُٜلش َٛ ..طًٌَ آٍ ٓلَّٝ؟
ُ ..ٙٝٝٞ٣-وي ٍكِٞح ٓؼِٔخ ٍكَ ؿُٓ ٖٓ َْٛ٤خٕ.
ًخٕ ػْ كٔ ٖ٤حُ٘ـخٍ هي كوي ر َٜٙرؼي طٔؼ ٖ٤ػخٓخ ً ٖٓ حُظـٞحٍ ك ٠أُهظ٘خ حُ٘ؼز٤ش ِٜ٣ق
حٌَُحٜٓ٘٣ٝ ٠غ حُٔٞحثي ٝحَٓ٧س ٝػٖ٘ حُلَحم .ك ٠هز ٙٞحُؼظ٤ي ُْ ٝ ،ٍِ٣حُظِٔ ْ٤حُؼِ ِ٣هخرغ
ػِ ٠هطٝ ١ٞؿٜش حُٔظ٘خرٌش ك ٠هيّ ػظ .. ْ٤حُـي٣ي كو ٞٛ ٢طِي حُ٘ظَس حُ٘خٍىس حُٔظؼزش حُٔطِش
ٖٓ ػ ٚ٤٘٤حُـخٓيط ٖ٤رلؼَ حُظ ّ٬حُيحثْ حٌُ ٟكَ رٜٔخ.
آ٣ ٙخ ر٤ظ٘خ حُوي٣ .ْ٣خ أ٣خٓخ ٍكِض ٣ٝخ ػَٔح طزيى .أ ٖ٣أٗض ٣خ ارَحُٔٝ ْ٤ٛخًح أرلغ ػ٘ي
ٓٝخًح أكؼَ ري إ ٝؿيطي؟! ٍرٔخ ٫طؼَكٍ٘ .٠رٔخ أٛخري حُـ٘ ٠أ ٝحُلوَ ر٠ؼق ك ٠حٌُحًَس.
ٍٝرٔخ حُظو٘٤خ رؼي ًَ ٌٛح حُؼ٘خء ر ٬كٔخّ كِْ ٣ـي أكيٗخ ٓخ ٣و٦ُ ُٚٞهَٞٔ٣ٝ ،ى حُٜٔض ٤ٔ٣ٝطَ
حٌُٔ.ٕٞ
175
ك ٠ك٘خء ٌٛح حُز٤ض حُؼظ٤ن ُؼز٘خ ٛز٤خٗخ ٝر٘خصً .خٗض طظَِ أك٘ٓ٬خ ٗـَس ؿٟٔ ِ٤ؤش ُْ
٣ؼي ُٜخ أػَٓ .ؼخ ٍٝحُٜيّ طِكق ػِ ٠حُل ٠رؤًِٔٓ ٚظـٜش اُُ ٠هخه٘خ ػْ اُ ٠ر٤ظ٘خ .حُِٓخٕ حُـي٣ي ٫
ٜ٘٣ؤ رزوخء حُوي ْ٣اُ ٠ؿٞحٍ .ٙرؼي أٗ َٜهِِ٤ش ٓظَطلغ ػٔخٍحص ٗخٛوش ُظلَ ٓلَ حُزٞ٤ص حُٞى٣ؼش
حُٞح١جشٝ ..طٔٞص َ١هخص ػْ كٔ ٖ٤ر٘خً ٚٗٞح ٠ُُ٧ػٍِ ٠إ ّٝحُٔٔخٓٝ .. َ٤طٌٛذ ح٣٧خّ
حُل٘ ٕٞحُٜخٗجش اُ ٠ؿٍ َ٤ؿؼش.
هخٍ ػْ كٔ ٖ٤إ آٍ ٓلَ ّٝهي حٗظوِٞح ٌٓ٘ حُلَد اُ ٠حٌ٘ٓ٩يٍ٣ش ٣ ُْٝؼي أكي ٖٓ
حَٓ٧س ٣ظَىى ػِ ٠حُوخَٛس أُِٜ ٫لش ػخرَس.
ً
ك ٠حُوطخٍ ًخٕ ػخُٓخ ػِٞٓ ٠حِٛش حُزلغ رـي٣ش ٖٓ ٘٣ـِ ػٔٓ ٬ؼَٔحُٝ ،لٖٔ حُلع
إٔ ُ ٚحُؼي٣ي ٖٓ حٛ٧يهخء ر ٌٜٙحُٔي٘٣ش حُلخط٘شٞ٘ٓ .حص حُ٘زخد ٝحُلظٞس ٠ٛحٌ٘ٓ٩يٍ٣ش ..أ٣خّ ػ٘ن
حُٔؼَكش ٝحُـٔخٍ ًخٗض ر ٖ٤أٍٝهش ؿخٓؼظٜخ ٘ٓٝظي٣خص آىحرٜخ ٝكٜ٘ٗٞخ حُـِٔ٤ش ..أٓخ ٗٔٔخطٜخ
حُزلَأٓٝط٤ش كوي ًخٗض طٍِ٘ ػِ ٠حُوِذ رَىح ٓ٬ٓٝخ.
ٓخ إٔ هطخ هطٞحط ٚح ٠ُٝ٧أٓخّ رخد حُٔو ٠ٜكظ ٠ريص ًُ ٚظٔؼخٍ ٍهخٓ ٠أَُ َ٤ٛرش ٖٓ
ٍرخص حُلٌٔش ٝحُٔؼَكش ..ؿخُٔش آُ ٠وؼيٛخ كٞٓ ٠حؿٜش حُٜ٘زش ٝأٓخٜٓخ حُ٘خىٍ ٠٣غ حُٔخًٍخص،
ػ٘٤خٛخ طظَهزخٕ كٛ ٠يٝء ٝىٍرش ًَ كًَش رخُٔو.. ٌٕٞٓ ًَٝ ٠ٜ
أّ ُؿِٛ ٍٞخكزش حُٔوٝ ٠ٜهي طَرؼض ػِٓ ٠وؼي ح٩ىحٍس رؼي ٝكخس ُٝؿٜخ رِِ٤ش ٝحكيس.
حٓظوزِظ ٚرظَكخد ر٘ض حُزِي ٝأَٛص ػِ ٠إٔ ٓ ٌٕٞ٣ـِٔ ٚرـٞحٍٛخ ٓزخَٗس.
طليػخ ػٖ أ٣خّ حُـخٓؼش ٝطوٜض أهزخٍ ٍكخه ٚحًٌُ ٖ٣خٗٞح َٕٜٝٔ٣رخُٔوِ٤ُ ٠ٜش حُـٔؼش ٖٓ
ًَ أٓزٞع ٔ٣ظٔؼ ٕٞاَُٗ ٠حث ٢أّ ًِؼ٣ٝ ّٞيه٘٠٣ٝ ٕٞلٌ ،ٕٞكظ ٠ططَى ْٛأّ ُؿِٖٓ ٍٞ
حُٔو ٠ٜك ٠أٓٓٞش ٗخىٍس.
أِ١ؼٜخ ػِ ٠ػ٘ٞحٕ آٍ ٓلَ ّٝحُٞحهغ هِق ٓوٜخٛخ ٓزخَٗس كزيح أٜٗخ طؼَف ػ٘ ْٜحٌُؼ.َ٤
ٓؤُظ ٚك ٠طٞؿْ:
ْٜ٘ٓ ٖٓ-طَ٣ي؟
-ارَحٓ ْ٤ٛلَ.ّٝ
ُٔ-خًح؟
٘ٛ ْ٤ُ-خى ٓزذ
-أٗي كًُ ٠ي .أطٔخكَ ٖٓ حُوخَٛس اُ ٠حٌ٘ٓ٩يٍ٣ش رٓ ٬زذ؟!
ٌٛ-ح ٓخ كيعٓ ..ـَى أٗ٘ ٠طًٌَط ٚكـؤس
هخُض رؼي ٔٛض ٓٞف ٝطؤَٓ ػٔ٤ن:
٣ ُْ-ؼي ك ٌٙٛ ٠حُيٗ٤خ ٗت ٣ؼ َ٤ى٘ٛظ!٠
كٌض ُ ٚػٖ َٛحع ح٧هٞس رؼي ٓٞص ح٧د ُْ .طٌٖ هٔ٤ش حَُٔ٤حع حُِ٣ِٜش ُظٔظلن ًُي حُِ٘حع
حٌُ ٟأٓلَ ػٖ هط٤ؼش ر ٖ٤ح٧هٞس ٝه٠خ٣خ ٍكؼض ك ٠حُٔلخًْ ٗٝٝخ٣خص ٝىٓخثْ َٗٝحء ًْٓ
ٝطلي٣خص ٓؼَ٤س طًَض آػخٍٛخ حُِجٔ٤ش ػِ ٠حَٓ٧س حُٔلٌٌش كظ ٠ح.ٕ٥
ٌُٖٝ-أ ٖ٣ارَحْ٤ٛ؟
ٓخ إٔ حٗظٓ ٖٓ ٠ٜئحُ ٚكظ ٠طزخىٍ اُٜ٘ٓ ًٚ٘ٛ ٠ي هي ْ٣ؿخءص ر ٚطيحػ٤خص حٌُحًَس ٖٓ ٌٓخٕ
ُٓٝخٕ ٓـٓ ،ٖ٤ُٜٞؼِٔخ طـت رخُؼي٣ي ٖٓ حَٓ٧حٍ حُٔيكٗٞش ك ٠هخع حُ٘ٔ٤خٕ كـؤس ٝري ٕٝأىٗ٠
طٔ٤ٜيٓ" ..ـٔٞػش ٖٓ حُ٘زخد ٣ـِٔ ٕٞكٛ ٠لٖ ٓٔـئ٣ .ظٔؼ ٕٞكٝ ٠هخٍ حٌُزخٍ اُ ٠ىٍّ
ِ٣وٗ ٚ٤خد ٟوْ كِ٤ن حٌُهٖ ٫طوظِق حرظٔخٓظ ٚكٗ ٠ت ػٖ حرظٔخٓش ١لَ ؿخٍم ك ٠رَحءطٓ .."ٚخ
ٓؼ٘ ٠إٔ طٔظيػ ٠حٌُحًَس كٌٛ ٠ح حُظَف ٜٓ٘يح ًٌُي حُٜٔ٘ي؟ أًُ ٌٕٞ٣ي حُ٘خد ٞٛارَحْ٤ٛ
ٓلَّٝ؟ُٔٝ ..خًح ٫ ٞٛ ٌٕٞ٣ؿَٙ٤؟!
-ػخى ٖٓ حُلَد ٜٓخرخ ً ٝهي كون رط٫ٞص ٌٓ.ِٚٛ
ٓٝ-خًح كؼَ رؼي ًُي؟
٣-و ٍٞحُزؼ ٞاٗ ٚحطـ ٚاُ ٠حٌُظخرش ح٧ىر٤ش.
َٛ-أٗض ٝحػوش ٖٓ ًُي؟ ..اٗ٘ ُْ ٠أٓٔغ آٔ٣ ٚظَىى كٌٛ ٠ح حُٔـخٍ.
176
هخٗــ ٕٞحُلـذ
:ٞٛ
٣خ ٛـَ٤طٓ ٫ .. ٠زٍَ ُوٞكي ٝكَ٤طي ٝحٍطزخًيٓ ٫ .ؼٌُٜ٘ ٠ح حُ٘ؼ ٍٞحٌُٔؼق رخٌُٗذ ٣طـ٠
ػِ٤ً ٠خٗي .حُٔٔخُش ٣خ كِٞط ٠أٗي كي٣ؼش ػٜي رخُلذ ٍؿْ طـخُٝى ٖٓ حُ٘زٞسٝ ،أٗخ أٍ٣ي إٔ
أػِٔي إٔ ُِلذ هخٗ ٚٗٞحُوخ ٙحٌُٗ ٫ ٟؤٕ ُ ٚرٔخثَ حُوٞحٗ ،ٖ٤كٗ ٜٞللش اُ٤ٜش ٖٓ حُ٘ ٍٞط٘غ
رطخهظٜخ ػِ ٠حُٞؿٞى ًُِ ٚظٔ٘ل ٚؿ َٛٞحُل٤خسٝ ،طزؼغ ك ٚ٤حُلَكش ٝحُ٘٘ٞس ٝحُلَ٣شٝ ،طٌٔذ ػِٚ٤
ٖٓ ػطَٛخ حُويٓٓ ٠خ ٣ـؼَ حُوِٞد طظٛٞؾ رؤُن حُٔؼخىس ..حَ١ك ٖٓ ٠هِلي ًَ ٓخ ػَكض ٖٓ
هٞحٗٝ ٖ٤حكظلٛ ٠يٍى ُوخٗ ٕٞحُل٤خس.
:٠ٛ
كز٤ز ٠أٗض ٓـ٘ .ٕٞؿٔٔي ٌَٜٓد رطخهش ُحثيس .ػوِي ٘٣غ أكٌخٍح ؿ َ٤ػخى٣ش .هِزي هِذ
ػٜل٘ٓ ٌُٚ٘ ٍٞل ٕٞرلذ حٌُِٔٓ ُٞ .ًِٚ ٕٞظي ػوِٗ٫ ٠وِزض ك٤خطٍ ٠أٓخ ػِ ٠ػوذ .اٗ٫ ٠
أٓظط٤غ حُٜٞٔى أٓخّ كزي ٣ ٚٗ٧ـٔق ر ٬هخًٗ ُٞٝ .. ٕٞخٕ ُ ٚهخٗ ٚٗٞحُوخًٔ ٙخ طيػٌٖٓ٧ ٠
ُؼوِ ٠حٓظ٤ؼخرٝ ٚحكظٔخُ .ٚاٗي طـَٗٓ ٠ؼي اُٛ ٠خ٣ٝش ٓـُٜٞش ٣ ٫ؼِْ ٓيحٛخ ا ٫هللاٌُٜ ..ح ٣يم ُ٠
ػوِ ٠ؿَّ حٌٗ٩حٍ ًِٔخ ًخى ٣ـَك٘ ٠ط٤خٍى حُؼخط٣ٝ ، ٠ـؼِ٘ ٠ػِٗٝ ٠ي حٓ٫ظُِٔ ّ٬ل٠٤خٕ.
:ٞٛ
ُ ُ
أه٘ ٠إٔ أً ٕٞهي ؿخَٓص رؼَٔ ٖٓ ٟأؿَ ٗ ٫ت ،كوخٗ ٕٞحُلذ ٣ـَ ُّ أ َ١حُؼوَ حُزخىٍس
ٝكٞحك ٚحُٔيرزش ٝكيٝى ٙحُ٘خثٌش .اُٗ٘ٔ ٠ض أكَ ٝػِ٤ي ٌٛح حُزًَخٕ حُٔظلـَ كزخ ،كٌلخٗ ٠إٔ
ٜ٣يٍ رٛ ٚيٍٓ ٟي ٟحُل٤خسٓ ٠ٌُ٘ ،خُُض َٜٓح ػِ ٠إٔ ُِلذ هخٗ ٚٗٞحُوخ ٙكظ٣ ُْ ُٞ ٠وزِٚ
ػوِي حُؼ٘٤ي حٌُٞٓ ٟف ٤٠٣غ ػِ٤ي أؿَٔ ٓخ ك ٠ػَٔى ًِ ..ٚحٌُٝ ،٠٠ٓ ٟحٌُ ٞٛ ٟآص.
:٠ٛ
أٓؤُي رخْٓ ٌٛح حُلذ إٔ طٜيم حٗ ُْ ٠أكذ ٓٞحى أريح ٠ٌُ٘ٝ ،أه٘ ٖٓ ٠ػٞح١لي حُؼخثَس ػِ٠
ٓؼ٘ٗ ٠ل٤ق ٓويّ أٗ٘ي ٙك ٠كز٘خ .اٗي طلطْ ؿيٍحٕ حُِٖٓ رٌِٔشٝ ،طيَٓ حُظوخُ٤ي ر٘ظَسٝ ،ط٘ٔق
ح٧ػَحف رِٔٔش ٖٓ ٣يى .حٗ ٠أكزي كٞم ٓخ طظ ٫ ٠ٌُ٘ ،ٍٜٞأٍؿذ ك ٠إٔ أًٝد ك٤ي.
:ٞٛ
أٗخ ُٔض ٓـ٘ٗٞخ ،رَ حُـ٘ ٞٛ ٕٞأ ٫طظؼِٔ٤ً ٠ق طلزٓ ٠٘٘٤ؼِٔخ أكزيٝ ،أ ٫طؼَك ٠إٔ حُلذ
٣ـؼِي أًؼَ هَرخ ٖٓ هللا .حُؼوَ ٞٛإٔ طظًٍَٝ ٠كي ُظٌٖٔ كَٓ ٠حى٣ذ هِز .٠حُـ٘ ٞٛ ٕٞأ٫
طؼَك٤ً ٠ق طلظ٘ٓ ٖ٤٘٠خػَ ٟػِٛ ٠يٍى ٝرًٍ ٖ٤حػ٤ي ٝك ٠أك٠خٕ هِزي ٝرؼٔن ػ٤٘٤ي
حُِظ ٫ ٖ٤أٍ ٟحُل٤خس ا ٖٓ ٫ه ٍ٬رَ٣ؤٜخ ح٧هخً ٝك٘خٜٗٔخ ح ..َٓ٥كز٤زظ ..٠حُلذ ٞٛحٌُٝرخٕ،
ٓ ٫ٝلَ أٓخٓي ٖٓ ح٫هظ٤خٍ.
:٠ٛ
هٌُٗ ٠ـ٘ٗٞي ..هٌٗ!٠
****
178
ٓخ رٜـيٍٟ
رٌَ ٓخ أكَٔ ٖٓ أػوخٍ حُٔ٘ ٖ٤ؿِٔض .حهظخٍط٘ ٠أرؼي ٓخثيس ك ٠أه٧ ًٍٖ ٠ٜؿِْ اُٜ٤خ
كخٓظـزضٓ .خٍػض اُ ٠ػِزش ٓـخثَٟٝ .ٟؼض ٓ٤ـخٍس ٓ٣َٜش ك ٠حُلْ حُؼخؿ ٠حُلَػ٠ٗٞ
ح٤ٗ٧نٝ ،حٓظزو ٤ظ ٚكظَس ر ٖ٤أٓ٘خٗ ٠رٔ٘٤خ أُو ٠ر٘ظَس كخكٜش هِوش ػٍِٝ ٠حى حٌُٔخٕ ،ػْ أٗؼِض
حُٔ٤ـخٍس ح.٠ُٝ٧
هِق حُِؿخؽ ًخٕ حَُر٤غ ٣ٌ٣ذ حُ٘ظخء ،ك٤ظَِٔ حُِ ٕٞح٧ه َ٠حُز٤ٜؾ ك ٠ك٠خء حُـخرش
حُٞحٓغ ٖٓ ر١ ٖ٤زوخص حُؼِؾ حُظ ٠طَحًٔض ػزَ ٗظخء هخٍّ ػِ ٠كَٝع حٗ٧ـخٍ ٝأؿٜخٜٗخ ..أٓخ
حُْ٘ٔ كوي ١خُض اهخٓظٜخ حٌُٛز٤ش كظ ٠حُٞحكيس ٛزخكخً ،طزغ ٓلَٛخ حُـخٓ ٞكٔٓ ٠خء حُٔ٣ٞي
ٝطؼزغ ٓ٤ٓٞوخٛخ حُيحكجش ك ٠ك٘خٕ ؿٔ َ٤ريهخص حُوِٞد.
أػخٍ ظ ٍٟٜٞحُٔلخؿت رٌٜح حٌُٔخٕ حُ٘خث ٠ك ٠أهٔٗ ٠ٜخٍ ؿَر ٠حُؼخُْ حٗظزخ ٙحُلخ،ٖ٣َٟ
كخُـٔ٤غ ك ٍٞ١ ٠حُ٘زخد ٣ظ٘لٔ ٕٞحَُٔف َ٣ٝه ٕٜٞح٣ٝ َٓ٧ـ٘ ٕٞحُل٤خس.
طظٔخءٍ ػ ْٜٗٞ٤ك ٠ىِٝٔٓ ٚ٘ٛؿش رخُلٝ ،ٍٞ٠ططَ حرظٔخٓخط ْٜك ٠طٞؿْ َ٤ٔ٣اُ٠
حُظَك٤ذ ٖٓ ..أٗض أٜ٣خ حَُؿَ ح َٔٓ٧ح٤ٗ٧ن ً ٝحُلِش حٌُ٤ٌ٤ٓ٬ش ٍٝرطش حُؼ٘ن حُ٘خرش
ٝح٫رظٔخٓش حُوـِٓٝ ،٠خًح ٣ؼ٘ٗ ٠ؼَى حُل ٠٠حُٓ٬غ؟..
ٓ ..خ حٌُ ٟؿخء ري ٖٓ ػخُٔي حُزؼ٤ي اُ٘٤خُٔٝ ،خًح َٛٝ ،طؼَف ً٤ق ٓظٔ ٠٠حُٞهض ر٘٘٤خ
أ٤ً ٝق َٓ٤ٜٓ ٌٕٞ٤ى ًُ٘ ٞض طَ ّٝحُزوخء؟!
ُ ٞىهِض اكيحٛ ٖٛئٍُ ٟخ طَىىص إٔ طٔ ٠٠رو٤ش ػَٔٛخ ك ٠ؿ٘خطٝٝ ٠ى٣خٗٝ ٠هَٟٔ
ٝأٜٗخٍٝ ٟػٜخكًِٔٝ َٟ٤خطٝ ٠أُلخٗٝ ٠أُٞحٗٝ ٠ؿ٘خثٛٝ ..٠خ ٠ٛطـت ًٔخ حُلِْ ..ك٣ٍٞش طٔؼ٠
آُ ٠خثيط ٠ططِز ٘ ٠ػِ ٠حٓظل٤خء َُِه ..ٚطلق رٜخ ٛخُش ٖٓ ٗ ٍٞحُوخُن ح٧ػظْ ..أًٝد ك٠
ٓلَ حُـٔخٍ كؤٍهٝ ٚأطلخٗٝ ٠أك٘ ٠كٌِٞٓ ٠ص َٓٓي٣ ٫ ٟلَم ر ٖ٤حُظويّ ٝحُظوِق ٫ٝ ،رٖ٤
حُ٘زخد ٝحٌُُٜٞش ٫ٝ ..ر ٖ٤حُ٘ٔخٍ ٝحُـ٘ٞد.
****
179
ريه ٍٞحُـَِ٣س ٓ ٠ٗ٧لذ ػظ ْ٤رٌَ ٓخ ٣٫وطَ ػِ ٠هِذ رَ٘ ٖٓ كوخثن ٝىهخثن ٍٝهخثن .ػْ
هخىحٗ ٠اُ َٜٗ ٠حُل٤خس ٓٝؤ ٠ٗ٫كٞٓ ٠ىس إٔ أكون حَُ٘ ١حُؼخُغ ،هِض كٔخ ،ٞٛه َ٤إٔ طَ٘د ٖٓ
حُ٘ َٜكبٓخ إٔ طٜٔي ٝآخ أٌَٓطي كٝ٬ط ٚكطخٕ ػوِيُٝ ،ي حُو٤خٍ ر ٖ٤حُزٞف ٝحٌُظٔخٕ.
هِض اٗ ٠ؿَ٣ن حُ٘ ٖٓ َٜهزَ إٔ طٔٔٔ٣ ٚيحٝ ٟطِٔل ٚػ٘٤خ ،ٟكٔخ ؿي ٟٝحُل٤خس ػِ٠
ٟلظ ٚ٤ى ٕٝحُـ ٙٞكُ ٠ـش ٗؼ ٚٔ٤كظ ٠حُل٘خء.
حرظٜؾ حُلخٍٓخٕ ربَٛحٍ ٟكظًَخٗ ٠أهٌف رؤٗٝ ٠٘٤ك٘ ٝ ٠٘٤أؿ ٙٞرَٝك ٠ك ٠هِذ
حُ٘ ،َٜكلِ ٠ُٞك ٠هخػ٤٘ٓ ٚظَٓٝ ٠حىُ ٟظلَ ٓؼ ٠كَ٤طٝ ٠أَٓحٍٝ ٟأكَحكٝ ٠أٓوخٓ.٠
ُٝيٍح٣ظٜٔخ رؤَٓحٍ حُؼ٘ن ح٤ُُ٧ش أىًٍخ أٗ ٠طـخُٝص حُلي ك ٠حُٔلزش كو٘٤خ ػِٖٓ ٠
حُـَم ٝأهَؿخُٗ ٖٓ ٠ـظ ٚهزَ إٔ أطٝ ،٠ٗ٬أَٓحٗ ٠رخُظٔٝ َٜحٗ٫ظظخٍ ٝأٟل٤خ ػِ ٖٓ ٠ك٘خٜٗٔخ
حُٔ٬ثٌٓ ٠خ ٔ٣ؼيٗ ٠ػَٔح كٞم ػَٔ.ٟ
أ ؿِٔخٗ ٠رٜٔ٘٤خ ٣ـللخُٗ ٠زَٛش ٫طوخّ رِٖٓ حُيٗ٤خ ،كبًح ريكجٜٔخ حُويٓ٣ ٠ـ٤زٖ٘ٓ ٠
ؿي٣ي ٌُْٝ ..طٔ٘٤ض إٔ أظَ ؿخثزخ ً ك ٠ؿ٤زٞرظ ٠كظ ّٞ٣ ٠أرؼغ ُج ٬أُو َٟ٤ٜٓ ٠حُٔؤٓ ٟٞحٌُٟ
ط٘زؤص ر ٚأٓخ َ٤١ح٩ؿَ٣ن ًٝظذ ح ٖٓ ٌَُ ٖ٤ُٝ٧طٔٗ ُٚ ٍٞلٔ ٚطلي ٟحُِٖٓ رب٣وخك ٚػٖ حَُٔ٣خٕ
أ ٝرٔلخُٝش اػخىط ٚاُ ٠حٍُٞحء.
****
ًخٕ ًٖٔ ػؼَ ػِٓ ٫ ًِ٘ ٠ؼٗ ٫ٝ ُٚ َ٤ظ َ٤ك ٠حُيٗ٤خ ،كظل َ٤ك٤ً ٠ل٤ش حُللخظ ػِٚ٤
ٝح ْٗ٧رٝ ٚحٓ٫ظِحؽ ٓؼ .ٚرٌٍ ٖٓ كٌٍَٝٝ ٙكٝ ٚىٓٞػٝ ،ٚكزْ ىٓ ٚكَٗ ٠ح ٚ٘٤٣ػٖ هِزٚ
حَُ٤ٛق ه٘٤ش إٔ ٜ٘٣خٍ حُـَٔ أ ٝإٔ طٍِ هيٓ ٖٓ ٚػِ ٚ٤كٔ٤و ٢اُ٣ٞٛ ٠ش حُٔٞص حُٔلظ.ّٞ
ُ٘ٝيس هٞكٝ ٚهِوٍٝ ٚؿخث ٚحٗظيص ُٜلظ ٚػِٓ ٠لزٞرظٝ ٚحٗظؼَ ك٘ٝ ٚ٘٤حٗظ٤خه ٚاُ ٠ىٝحّ
حُوَد ٜٓ٘خ ٍٝإ٣خٛخ ٔٓٝخع ٞٛطٜخ ٝحٍط٘خف حُٜ٘ي ٖٓ ًَُطٜ٤خ ُْٝ ..طٌٖ ٍأٓ ٚحُِٔظٜزش
رخُؼ٘ن ٝحُٞؿي ُظٜيأ أ ٝطٔظٌ ٖ٤ا ٫ػِٛ ٠يٍٛخ حُلخٗٝ ،٠أٗخِٜٓخ حَُه٤وش طظلْٔ ٗؼَ ٙرَكن أّ
ٍإٝ ،ّٝطَرض ػِ ٠ظ َٜٙحٌُٞ٘٣ ٟء رٔخ كَٔ ٖٓ أػوخٍ حُٞػٝ ٠أػزخء حُٔ٘.ٖ٤
أ٣ظٜخ حَُٔ٣يس حُـخكِش ػٖ كٓ َ٠ؼِٔي حٌُ١ ٟخٍ ٝهٞك ٚرزخري ٝىحّ حػظٌخك ٚرَكخري
ٍُٝع ك ٠كي٣وش هِزي حُٔٔلٍٞس رٌ ٍٝحُؼ٘ن حُـٔ ،َ٤كلظق ُي ٓـخُ٤ن أَٓحٍ ك٤خس ًخٗض هخك٤ش
ػ٘ي .طظؼطُِ٘ ٖ٤وَٝؽ ٖٓ هٔؤي حَُ٤ٛذ ٝك ٖ٤أٛزي حُلَ٣ش ٝأٗظِ٘ي ٖٓ ًآرش حُٞكيس
ًٝخرٜٓٞخ حُٔظِْ اُ ٍٞٗ ٠حٝ ْٗ٧حَُٔ ٍٝكؤٗض طٌخرَٝ ٖ٣طٝ ٖ٤٘٠طظَىى .. ٖ٣أٓ ٫خ أٗو ٠ػَٔ
حُلذ كٛ َ٤ٔ٣ ٖ٤يٍح رٗ ٖ٤لظ٤ي حُؼَ٣ظ ٖ٤حُِظ١ ٖ٤خٍ ٛـَٔٛخ ..ىػ ٠٘٤أٍ٣ٝي ٖٓ ٗزغ حُل٤خس ك٠
ؿ٘ظي حُٔ٘ظٜخ ..ٙإ ػ٘وي ٣خكز٤زظ ٠أٌٓ٘ي ك ٠ىٓ ٠رَٝكي ٝػوِي ٝى٘٣ي ٝؿٔيى ٝأكٓ٬ي
ٗٝظَحص ػ٤٘٤ي ٍٝحثلش ػَهي ٝطلخ َ٤ٛحُٔ٘ٔ٘ٔخص حُيه٤وش طلض ؿل٘٤ي ٝػِ ٠رَ٘س ٝؿٜي
حُـٔ ..َ٤أٓخ إٓ ُ ٠إٔ أكظ٣ٞي كٛ ٠يٍ .ٟأٟٔي رٌَ حُؼ٘ق ٝحَُهش ٝأٛذ رٌَ حُٞؿي ك٠
أًٗ٤ي ٔٔٛخص حُلذ ٝحُؼ٘ن ٝحُل٘خُٕ .وي ًخٗض ؿَِ٣طي هخ٣ٝش ػِ ٠ػَٜٗٝخ هزَ إٔ أٍٜ٣ٝخ
ريٓخء هِز ٠حُ ..ُٚٞاٗي ٣ٝخ أٓل ٠طيَٓ ٖ٣رـل ْ٤ػوِي ٓخ طزوُ٘ ٠خ ٖٓ ػَٔ هِ٣ َ٤يػٗٞخ اُ٠
حٓظوطخٍ ٓخ طزوُ٘ ٠خ كٗ ٖٓ ٚ٤ؼْٝ ،حٓظل٬د ٍك٤وٜخ ح٧ه َ٤هزَ كٞص حٝ٧حٕ.
ُوي ػ٘ض كٛ ٠يٍ ٟػَٔح رؤًِٔ ٚأٍحى كٛ ٠ل٘ٓٝ ٟٞخٓ ٠رؼ ٖ٤حَُحٛذ حُٔظزظَ،
أط َٓٞاُ٤ي طخٍس رلن حُٔخػخص حُظ ٠ؿٔؼظ٘خ ك ٠حُظَكخٍ ٝحُٔلَٝ ،طخٍس رلن ُلظخص حُٞىحع
رظِ٣ٞق ح٣٧ي ٟػِٓ ٠لطخص حُوطخٍٝ ،طخٍس رلن ٞٛطي حُيحكت حُٞىٝى ك٣ ٖ٤ؤط ٖٓ ٠٘٤هخٍس طلَٜ
رٝ ٠٘٤رٜ٘٤خ ٓل٤طخص ًْ ..طِٓٞض اُ٤ي ٣ؼ ٖ٤٘٤ىحٓؼظ ٖ٤رخٝ َٓ٧حُِٝ ٍٞٛحُلَكش ٝحُظَهذ ٝهِن
حُل٤خس حُـٔ . .َ٤أًَ ٌٛح ُْ َٜ٣اُ ٠كٜٔي؟! حٗي طؼ٘و ٖ٤هٔؤي ،كٌزَ٣خإى أه ٖٓ ٟٞكزي
َٗٝؿٔظ٤ي أهٔ ٖٓ ٠هِزيٝ ،ػوِي ػخؿِ ػٖ حٓظ٤ؼخد كزٝ ٠طٜي٣وًٝ ٚؤٗ ٚػ٘يى ٓؼـِس
ٓٔظلِ٤ش حُظلو٤ن ك ٠ػخُْ ح٧ؿ٤خٍ ٍٝ ..ؿْ حكظ٤خؿي حُلُِٔٔ ٟٞ٤خطٔٔٛٝ ٠خطًِٔٝ ٠خط ٠حُ٘خُكش
رخُٔلزش ،كبٗي ظِِض طولٛ ٖ٤خٓظش هِِ٤ش حُلِ٤ش أٓخّ هِذ ٌ٣رق ٝاٗٔخٕ ٞٔ٣ص ك ٠ر٢ء ر ٖ٤ػ٤٘٤ي.
****
181
ريأ ٣و ٚ٘٤ك ٠حٛ٫ظِحُ ٍٝحكض ِٓٔٔخط ٚط٠طَد أٓخّ ػ ٚ٤٘٤حٌُحرِظٍٝ ،ٖ٤ؿْ ًُي ًخٗض
ٍٞٛط ٫ ٚطـظِ ٠ا ٫كٍٞٛ ٠طٜخٝ ،أٗلخٓ ٫ ٚطظَىى ا ٫أٓ ٬ك ٠حُظلخطش ٖٓ ػ ٖ٤هِزٜخ طٞكي رٜ٘٤خ
ٝرٝ ٚ٘٤طلَ كٝ ٚ٤طٔظِؽ رٌِٓ ٌُٖ .. ٚخط ٚريأص ك ٠حُظؼخًْ ٝحُظٌرٌد ٝحُظ٠خى ٝحُظ٘خكًَٝ ،ؤٜٗخ
طٌٍ٘ ٙرٜ٘خ٣ش ػٜيٛخ رخٔٗ٫ـخّ ٝحُظـخْٗ حٌُ ٟطظٔ ِ٤رٗ ٚو٤ٜظٓٝ ..ٚؤٓخس حُيٗ٤خ طٌٖٔ ك ٠حُظـَ٤
ٝحُِٝحٍ ٣ ٚٗ٧ٝ ..للع ٌٛح حُيٍّ ؿ٤يح رَ ٣ٝو٘خًٔ ٙخ حُٔٞص ،كبًٗ ٚخٕ ىحثْ حُزلغ ٝحُظَهذ
ُظٞٗ ٍٜٞحٛي حُٔؤٓخس حَُٔطوزش ٝػٓ٬خطٜخ حُظَحؿ٤ي٣ش حَُ٤ٛزش.
كظ ٠ؿخء ًُي حُ ّٞ٤حُٜٔ٘ٞى ك ٖ٤أىٍى٣ٝ -.خُ٘يس َٓحٍط – ٚأٜٗخ ػخؿِس رلن ػٖ
طٓ ٍٜٞؼ٘ ٠كزُٜ ٚخ ،رَ اًٗ ٚخى ٘٣ي ك ٠طٜي٣وٜخ ُ٫ ..ٚري أٗٓ ٚؼ٘٣ ٠ظـخ ُٝهيٍطٜخ ػِ ٠حُلْٜ
ٝحُظٜي٣ن ٝحُظًٝ ٍٜٞؤٜٗخ طـِّ رؼيّ حٓظلوخهٜخ ُِٔؼخىس.
كًُ ٠ي حُ ّٞ٤أىٍى إٔ حُٜ٘خ٣ش حَُٔطوزش آط٤ش ٓ ٫لخٍ .اٗ ّٞ٣ ٚهي كلَص ػٞحٗ ٚ٤ك ٠أهخى٣ي
هِزٓ ٚوزَس طلَٔ حْٓ ٓلزٞرظ ،ٚك ٖ٤طؼزض ٖٓ إٔ حُلذ ػيٍ ٝحُؼيٍ كذٝ ،إٔ ًَ ؿٔ َ٤كٌٙٛ ٠
حُيٗ٤خ ٣ ٫ظٜق ا ٫رخُؼيٍ ..كخهلل ٗلٔ ٚحٓٔ ٚحُؼيٍ.
٣ ٚٗ٧ٝويّ طِي حُٜلش حَُرخٗ٤ش حُؼِ٤خ رٌَ ؿٞحٍك ،ٚكبٗ٣ ُْ ٚؼي َ٣ط ٠٠رَ ٣ ُْٝؼي
ٔ٣ظط٤غ إٔ َ٣طُ٘ ٠٠لٔ ٚإٔ ٌٕٞ٣ظخُٔخ ُٔلزٞرظ ٚكلخؿظٜخ أُ٤ُ ٚ٤ض رويٍ كخؿظ ٚاُٜ٤خ.
****
ٝريأ ِ٘٣ف…
أٗض ٣خٓ٤يط٘٣ٍُ ٠ش ٓظؼوِش كظ ٠حُٔٞصٝ ،أٗخ ٫أٍ٣ي ٖٓ أكي ك ٌٙٛ ٠حُيٗ٤خ ٗ٤جخ ً ٝ ،أٗض ًخث٘ش
هيص ٖٓ ػوَ٣ ُْٝ ،ؼي ُيٗ ٟت أػط٧ ٚ٤كي ًَٝ ،حُٛ ٟٜٞؼذ ػِ ٠حٌُ ٌٞ٘٣ ٟحُلـخد ٗٝ ،خى
٣خ ٍكٔخٕ ٣خ ٍد ٣خ ٓ٘خٕ حٗ ٠كِٝ ، ٖ٣أى ٖ٣ري ٖ٣حُلذ أٗ ٠طٞؿٜض ًٍخثز ٚكخُلذ ى٠٘٣
ٝأ٣خٗٗٝ ،٠ـِ ٠رٜخ ِٛٝض رخُِ َ٤أٛ ٝـَص كٔخ أرخُ ٠أ١خٍ حُِ َ٤أّ هَٜحًِٔٝ ،خ ٟ٘ض طزخٍ٣ق
حُـ ٟٞك٠ق حُيٓغ حُٝ ٟٜٞحٍ٧هخٝ ،اًح كَ ًًًَْ هخ َٟ١كَٗض هيٝىٌٓ ٟخٕ حُظَحد..
ٍٝحف حُِ٘ف ِ٣ىحى..
٧ؿَ ػ٤٘٤ي حُـِٔ٤ظ ٖ٤أػل٤ي ٖٓ ػذء كز٧ٝ ،٠ؿَ هِزي حُط٤ذ حُـخكَ ػٖ ٍٝػش كز ٠أٍ٣لي
ٖٓ كَٔ ػ٘و .. ٠أكٍَى ٖٓ ؿ٘ٝ ٠ٗٞطوِزٗٝ ٠طط٤ٛٝ ٠خٓ ..٠أػظوي ٖٓ أَٓح أٗخٗ٤ظٖٓٝ ٠
ط٘ز٘ ٠رَٝكي ًطلَ ػ٘٤ي ،كلز٣ ٠لٞم ١خهظي ػِ ٠حكظٔخٍ حُلذ٣ٝ ،ؼظْ ػِ ٠هيٍطي ػِ٠
حُؼطخء ..كلظي هللا ٍٝػخى ٖٓ ًَ ٓٞء٫ٝ..ري ٓٞ٣خ إٔ طؤطُ ٠لظش ٘٣ظ ٠ٜكٜ٤خ حُِ٘ف!
****
حُلَٜٓض
182
حُٔؼِ٠ش حٌُزَٟ
ٖٓ ّٞ٣ح٣٧خّ
طلض حُز٘ؾ ِٓٞٛش ه٤ٜٜش
حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش
ػ٘زَ ح٤ً٧خّ
حُ٘وطش
ُلظش حُظٞهق
ٍكِش حُٜؼٞى ٝحُٜز١ٞ
حٌٌُحد
ٌٓخُٔش ٖٓ ٓـٍٜٞ
حُيٍٝس
حُِِ٤ش حُظخُ٤ش
رخد حُ٘ـخٍ
هخٗ ٕٞحٍ٧رؼٖ٤
حٗ ٚك ٠حُؼخّ حُظخٓغ ٝحٍ٧رؼٖ٤
طؤٓ٬ص ػ٣َٜش
ٟٞٛحُؤٖٔ٤
حُلز٤زش..حُِٝؿش..حُٜي٣وش
حُظخٝ َٛحُزخٖ١
ُٖٓ حٗ٫ظَٗض
حُٔٔؼٍٞ
حُٔٞحٖ١
طَحٗ ْ٤ه٤ٜٜش
ح٧كٔخٍ
حُٔٔخء ٝحٍٝ٧
حَُٔطزي
حُٔٞص َٓطخٕ
حَُ٘٣ي
حُلخُْ حُٔؼ٤ي
ٍك٤ن حَُٝف
أٍم حُؤٖٔ٤
حُظٔؼ٤ِ٤ش
حُ٘خىٟ
حُٔؼخٕ
حٗ٫ظلخٟش ٝحَُِٔ
حُْ٧
حُلَف
حُلٝ َٜحَُٛٞ
ًق َْٓ٣
كٌخ٣ظٓ ٠غ حُوٞحؿخص
ػَ٘س ه ٜٚهَ٤ٜس ؿيح
حُوٜش حٌٍَُٔس
طوخٓ ْ٤ه٤ٜٜش
183
أه٠
ٍؿغ حُٜيٟ
حُزٞطوش
حُِٝحٍ
ٛـَس حُط َ٤ح٧هَ٠
ٓٔخثَ ً٤ٗٞش
حَُهٜش ح٠ُٝ٧
ك٘٣َ٤خ ٓخُحُض طًٌَٗ٠
أػزخء حٌُحًَس
هخٗ ٕٞحُلذ
ٓخ رٜيٍٟ
حُٔٞص ػِ ٠حُـَٔ حٌُٛز٠
****
184
-4آُٜش ٖٓ * ٖ٤١حُ٤ٜجش حُٔ٣َٜش حُؼخٓش ٌُِظخد ١زؼش أ * 1985 ٠ُٝىحٍ حُـِ٤ـــَ ريٓ٘ن ١ 1986زؼش ػخٗ٤ش
-5ػخُٜ٤خ أٓلِٜخ *١زؼش أُٝ ٠ُٝحٍس حُؼوخكــش ريٓ٘ن 1985ػْ *١زؼش ػخٗ٤ش ىحٍحُٔٔظوزَ رخُوخَٛس 1992
رؼ٘ٞحٕ"ػخُٜ٤خ ٝحٜ٤١خ" ػْ* ١زؼش ػخُؼش حُ٤ٜجش حُٔ٣َٜش حُؼخٓش ٌُِظخد 1995
-6حُ٘ــَم ىحٍ ّ٬١ريٓ٘ـــن 1988
-7حُ٘ٓ٧ــش ٍٝح٣خص حُ ٍ٬ٜرخُوخَٛس 1992
-8حُلِــ ّٞىحٍ حُٔٔظوزَ رخُوخَٛس 1993
-9حٌُ101ِٞ٤حُٞؿٝ ٚحُو٘خع١ ..زؼش أ ٠ُٝىحٍ حُٔٔظوزَ رخُوخَٛس ١* 1997زؼش ػخٗ٤ش -حُ٤ٜجش حُ٤ٜجشحُٔ٣َٜش
حُؼخٓش ٌُِظخد 1999
حطلخى ًظخد ٓ١ َٜزؼش ح2001 ٠ُٝػْ* ١زؼش ػخٗ٤ش ًَِٓ حُل٠خٍس حُؼَر٤ش 2017 ً-10ق ٓـَْ٣
-11كخُش ٓٔظؼ٤ٜش ٍٝح٣خص حُ2002 ٍ٬ٜ
-12حُ٘٠ء ح٥هَ ىحٍ ٓٝطخرغ حُٔٔظوزَ رخُلـخُش ٌٓٝظزش حُٔؼخٍف رزَٝ٤ص 2004
-13حُٔوِذ حُٔـِْ ح٧ػُِِ ٠ؼوخكش 2009
-14حُلذ ٝحُِٖٓ َٗ٘ص ػِ ٠كِوخص رـَ٣يس حُيٓظ ٍٞػخّ 2007ػْ*١زؼش ح ٠ُٝرَٝح٣خص حُ ٍ٬ٜك٠
2011ٞ٤ُٞ٣ػْ *١زؼش ػخٗ٤ش ريحٍ ؿَحد 2018
- 15حُلٝ َٜحُ٤ٛ"َٛٞجش حٌُظخد"2016
-16حٓظَٓخٍ١*..زؼش حٓ ٠ُٝطزٞػخص حَُحكي رخُ٘خٍهش ػيى ىٔٔ٣زَ١*ٝ 2016زؼش ػخٗ٤ش ىحٍ حُٔؼخٍف2017
-17هٜش كذ ٓ٣َٜشٍٝ ...ح٣خص حُٞٗ ٍ٬ٜكٔزَ2017
ًٌَٓ18حص كظخس ُْ طؼؼَ ػِ ٠ػَ(2018 ...ْ٣ىحٍ حُٔؼخٍف)
ٛ -19ؼخُ٤ي حٗ٧ل٤ٛ 2019 ٠ٗٞجش حٌُظخد
-20أػ ..ٖ٤ىحٍ ؿَحد 2020
٣ٌٛ-21خٕ 2019ىحٍ حُٔؼخٍف.
ٍ-22كِش حُٜؼٞى ٝحُٜز2019 .١ٞىحٍ حَُ٘ٝم
-23حُ٣٫ٞخص حُٔظليس حُؼَر٤ش طلض حَُ٘٘ ىحٍ ؿَحد2020
ٓ -24لظخف حَُٔ طلض حَُ٘٘.ىحٍ حُٔلٌَ حُؼَر٠
-25حُٜٔض ٝحٌُٝ ّ٬حُٔٔوَس طلض حَُ٘٘
ٓ-26وظخٍحص ٍٝحث٤ش :2020طً" ْ٠ق َٓ"ٝ "ْ٣حُ٘٠ء ح٥هَ" "ٝحُٔوِذ" "ٝحُلذ ٝحُِٖٓ"
حُٔـٔٞػخص حُو٤ٜٜش (ٓ12ـٔٞػش ه٤ٜٜش):
-2حُٔٞظل ٕٞحطلخى حٌُظخد حُؼَد ريٓ٘ن -1هزِش حٌُِٔش حطلخى حٌُظخد حُؼَد ريٓ٘ن 1987
1991
ٍ -4ؿَ ٓوظِق حُ٤ٜجش حُٔ٣َٜش حُؼخٓش ٌُِظخد هخ٣ظزخُِ ٟطزخػش ٝحَُ٘٘ -1994 -3حُــخثِس
1995
-5حُٔٔ٘ٞع ٝحُٔٔٔٞف ٓوظخٍحص ك2002 ٍٜٞ
--6أهخ ٖٓ ٚ٤ٛحُٔ٣ٞي* ١زؼش ح٤ٛ ٠ُٝجش حٌُظخد ١* ٝ2005زؼش ػخٗ٤ش ىحٍ حُٔؼخٍف 2017
( )Echo for publishing (طَؿٔض حُٔـٔٞػش حُ ٠حٗ٫ـِ٣ِ٤ش َ٘ٗٝص ريحٍ َٗ٘
2006 حٌُظخد حُل٠٠ -7هخٗ ٕٞحُلذ
2011 ٗ٠ٜش َٜٓ ٟٞٛ-8حُؤٖٔ٤
2013 ٤ٛجش حٌُظخد -9حٌُ٘ــــق.
حُٔـِْ ح٧ػُِِ ٠ؼوخكش 2017 ٍ-10ك٤ن حَُٝف
-11حُٔؼِ٠ش حٌُزَٓ..ٟوظخٍحص ه٤ٜٜش ٤ٛ 2020جش ه ٍٜٞحُؼوخكش.
طلض حَُ٘٘ -12كٌخ٣خص حُؼَٔ
*********************
ٗوخى ًٝظخد ط٘خُٞٝح أػٔخُ ٚرخُ٘وي:
ٗـ٤ذ ٓللٞظٓٞ٣-ق حىٍ-ْ٣ى٬ٛ.ف ك-َ٠ى.ػِ ٠حَُحػ -٠أٗ-ٍٜٞ٘ٓ ْ٤ى٤ٓ.ي كخٓي حُ٘ٔخؽ-ى .كخٓي حرٞ
حكٔي-ى .حكٔي كئحىٓٞ٣-ق حُ٘خٍ-٠ٗٝى.دمحم ٜٓطلٛ ٠يحٍس-ىٓٞ٣ .ق ػِحُي ٖ٣ػ-٠ٔ٤ى.ػزي حُؼِِ٣
حُيٓٞه-٠ى.دمحم ًَُ٣خ ػ٘خٗ-٠ى .حُٔؼ٤ي حٍُٞه-٠ى .حكٔي حُٔٝ...َٟٜؿَْٛ٤